Τεύχος 19

M

M

S

M

B

ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ Φ ΑΡΙΘ. 19 Φ ΑΡΧ. 80

• Ελληνική κινηματογραφική βιβλιογραφία • Ή διδασκαλία των άρχαίων άπό μετάφραση JppP • Συνέντευξη τού Μπόστ • Ή ένταξή μας στήν ΕΟΚ • Ή νέα σοβιετική λογοτεχνία • Τί διαβάζουν στή Θεσσαλονίκη • Τά best-seller τού μήνα • Ή «Πινακοθήκη συγγραφέων τού Μίνου Άργυράκη '*hk.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΟΡΦΩΤΙΚΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΗΣ Botsford & Robinson, 'Αρχαία Ελληνική Ιστορία (μετ. Σωτήριος Ε. Τσιτσώνης) (600 δρχ.)

Gustave Glotz, Ή έλληνική «πόλις» (μετ. ' Αγνή Σακελλαρίου) (400 δρχ.) Ε. Μίοπί, Εισαγωγή στήν Έλληνική Παλαιογραφία (μετ. Νικόλαος Μ. Παναγιωτάκης) (350 δρχ.) Η. J. Rose, Ιστορία τής Λατινικής Λογοτεχνίας (δύο τόμοι) (μετ. Κ. X. Γρόλλιος) (Α" Τόμος 300 δρχ., ΕΓ Τόμος 300 δρχ.) Δημητρίου Σ. Δουκάτου, Εισαγωγή στήν Έλληνική Λαογραφία (300 δρχ.)

"Encyclopedic de la Pleiade", Ιστορία τής Φιλοσοφίας Ή Καντιανή Επανάσταση (μετ. Κυριάκος Σ. Κατσιμάνης) (200 δρχ.)

"Encyclopedic de la Pleiade", Ιστορία τής Φιλοσοφίας 19ος αιώνας: Ρομαντικοί - Κοινωνιολόγοι (μετ. Τίτος Πατρίκιος - Παύλος Χριστοδουλίδης) (300 δρχ.)

I. Θ. Κακριδή, Οί άρχαίοι "Ελληνες στή νεοελληνική λαϊκή παράδοση (120 δρχ.) Λίνου Πολίτη, Ιστορία τής Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (400 δρχ.) Κ. J. Dover, Ή κωμωδία τού Αριστοφάνη (μετ. Φάνης I. Κακριδής) (300 δρχ.) Ε. Π. Παπανούτσου, Λ Δελμούζος (Ή ζωή του Επιλογή άπό τό έργο του) (250 δρχ.)

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΗΣ Εμπορική Ναυτιλία (1.400 δρχ.) Φοίβου 1Ανωγειανάκη: Ελληνικά λαϊκά μουσικά όργανα ' Ιερά Μονή Σταυρονικήτα (1.500 δρχ.)

(1.000 δρχ.) Νεολιθική ' Ελλάς (1.200 δρχ.) Μανόλη Χατζηδάκη. Εικόνες τής Πάτμου (1.800 δρχ.) Λεύκωμα Greco (800 δρχ.) ' Οδηγοί: Λεύκωμα Μακρυγιάννη (800 δρχ.) «Αττική» (120 δρχ.) Κύπρος 74 - Τό άλλο πρόσωπο (120 δρχ.) τής Αφροδίτης (400 δρχ.) "Χίος« Αχαΐα - Ηλεία» (120 δρχ.) Μεσολόγγι (1.500 δρχ.) «Μουσεία τής ’ Ελλάδος» Μνήμη I. Γ.Έϋνάρδου (200 δρχ.)

(120 δρχ.)

• .. καί τόν ΤΟΚΟ από τίς καταθέσεις προθεσμίας τόν στέλνομε, αν θέλετε. ΚΑΘΕ ΜΗΝΑ σπίτι σας !

ΑΓΡΟΤΙΚΗTPII/RZAΤΗΣΕΑΛΜ ΕΓΓΥΗΣΗ: γιά τόν Αγρότη, τόν Καταθίτη γιό ΟΛΟΥΣ

Πωλοϋνται σέ δλα τά βιβλιοπωλεία. Κεντρική Διάθεση: Πλατεία Μητροπόλεως 3, 2ος όροφος (τηλ. 32.21.337). Αιόλου 86 (Δημόσιες Σχέσεις, τηλ. 32.41 996) Τά έσοδα άπό τις πωλήσεις διατίθενται γιά πολιτιστικούς σκοπούς.

:

5

* «Λ * i i Α · Κ « τ * £ t,·. ρ ! «τ C » i

Μ

- Λ .

Υ9

ή ώραιότερη προσφορά γιά τήν παραδοσιακή μας κληρονομιά Τό Υπουργείο Παιδείας κήρυξε τό 1979 έτος τής ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ Στόν τομέα αύτόν ό εκδοτικός μας οίκος έχ ε ι κάνει άξιόλογες εκδόσ εις πού βοηθούν τόσο τό διδακτικό

ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ

προσωπικό όσο καί τούς μαθητές στό νά κατανοήσουν καλύτερα τήν παραδοσιακή μας κληρονομιά καί τή λαϊκή καλλιτεχνική δημιουργία.

δύο μνημειακές εργασίες στό χώρο τής λαϊκής τέχνης ΚΙΤΣΟΥ ΜΑΚΡΗ

ή λαϊκή τέχνη τοϋ Πηλίου Καρπός τριάντα χρόνων έρευνας καί μελέτης, τό έργο αύτό τού γνωστού λαογράφου Κίτσου Μακρή παρουσιάζει μέ έξαιρετική σαφή­ νεια καί παραστατικότητα τά δημιουργήματα τών λαϊκών τεχνιτών τοϋ Πηλίου, σ' όλους τούς τομείς τής λαϊκής τέχνης. Ή πλούσια εικονογράφηση, πού τις περισσότερες φορές άφορά άντικείμενα καί μνημεία κατεστραμμένα, τεκμηριώνει τά κείμενα μέ τόν καλλίτερο δυνατό τρόπο. Εκκλησίες μέ άνεπανάληπτα άριστουργήματα (τέμπλα, άμβωνες, άγιογραφίες, βημόθυρα κ.ά.), άρχοντικά, ξυλόγλυπτα, λιθανάγλυφα, ζωγραφιές στούς τοίχους, βρύσες, γέφυρες, ύφαντά, λαϊκές φορε­ σιές, μπακίρια, μπρούντζινα, μαλάματα καί χρυσαφικά, παρουσιάζονται όλα μέσα στό φυσικό γεωγραφικό τους πλαίσιο. Έργο-ίστορικό ντοκουμέντο, άληθινό πανόραμα μιάς τέχνης άγνής καί πηγαίας - βασικού στοιχείου τής πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Ένας τόμος 300 σελίδων μεγάλου σχήματος. 30 χ 25 έκ. σέ χαρτί 170 γραμ. μέ πλούσια έγχρωμη εικονογράφηση

IL L U S T R A T IO N

Τιμή τού βιβλιοδετημένου τόμου δρχ. 1800.

^4^0 U.

ΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΧΑΤΖΗΜΙΧΑΛΗ ΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΧΛΤΖΗΜΙΧΑΛΗ

η ελληνική λατκη φορεσιά

ή ελληνική λαϊκή φορεσιά

- |fiV &

Ή μεγάλη Έλληνίδα λαογράφος άφησε ένα τεράστιο σέ όγκο καί σημασία έπιστημονικό έργο. Τό έργο αύτό τής μεγάλης μας λαογράφου έκδόθηκε σέ συνεργασία μέ τό Μ ουσ είο Μ πενάκη καί περιλαμβάνει τις φορεσιές τής Αττικής, τής Κορίνθου, τού “ Αργους, τής Αταλάντης, τού Πωγωνίου, τής Φλώρινας, τών Σαρακατσάνων κλπ. ' Η Χατζημιχάλη έζησε χρόνια κοντά στις άγρότισσες, μελετώντας άπό κοντά τήν έλληνική φορεσιά, τόν τρόπο πού τή φορούσαν, τό σχέδιο, τό κόψιμο καί τό ράψιμο, καθώς καί τόν κεντητό της διάκοσμο. Τά στοιχεία καί τις πληροφορίες πού συγκέντρωσε τά κατέγραψε έτσι πού νά είναι δυνατή ή άνασύνθεσή τους, πιστεύοντας πώς δέν θ ' άργήσει ή έποχή πού ή παράδοση τής λαϊκής τέχνης θά χαθεϊ όριστικά. Ενα βιβλίο πού μάς ξενα γεί στά περασμένα γιά νά μάς γνωρίσει τούς άγνωστους παραδοσιακούς μας θησαυρούς. "Ενας τόμος 400 σελίδων σέ χαρτί ILLUSTRATION 170 γραμ. μέ 380 έγχρωμες καί άσπρόμαυρες εικόνες, μέ πολλά σχέδια, πολλές παλιές φωτογραφίες καί πλήθος στοιχεία καί όδηγίες. Τιμή το ύ β ιβ λ ιο δ ετη μ έν ο υ τό μου δρχ. 2.000.

Γιά πρώτη φορά στήν Ελλάδα δυό τόσο πλήρεις, άναλυτικές καί ύπ εύθυνες μ ελ έτες γιά έναν τομέα άπό τούς πιό βασικούς τοϋ λαϊκού μας πολιτισμού

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ ΜΕΛΙΣΣΑ

Θ Ε Σ ΣΑ Λ Ο Ν ΙΚ Η

ΤΣΙΜ ΙΣΚΗ 41 Τ Η Λ

229010

v

,κ

Ο

ρ

I °- “ * - ) h / Λ

1 'ν

>

.*kC α ^ 'ο χ ί aj \KCrt ltV\

^ V

IT

l2

3k Γ

l:ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΟΚΟΑ1Ι

Γραφεία: Ό μη ρο ν 34, Α θ ή ν α (135), τηλ. 360-3011. Διεύθυνση: Περ. Α θ α ν α σόπουλος. Σύνταξη: Γιώργος Γαλάντης, Ν ίκος Λ αμπρόπουλος, Π α ύλος Π έζαρος, Β ασίλης Τσάμης, Ν τορίνα Τσοτσοροϋ. Διαχείριση: Η ρ α κ λή ς Παπαλέξης. Σελιδοποίηση: Φούλη Καρύδα. Διορθώ σεις: Π έτρος Στεφανάκης. Σ τοιχειοθε­ σία: Φωτρόν Α .Ε ., Λεω φ. Σ υγγρ ο ϋ 194, τηλ. 951-5078. Ε κτύπω ση: Β αλασάκηςΑ γγελ ή ς Ο.Ε., Τ αύρον 21, τηλ. 346-6927. Διαχω ρισμός διαφανείων: Α . Μ αντέλος & Σια, Τρικάλω ν 24, τηλ. 7650-841. Β ιβλιοδεσία: ΧρονόπουλοςΠ αλούμπη & Σία, Σονρή 17, τηλ. 5721-685. Διανομή: Ν έο Π ρακτορείο Τύπον.

Μ ΒΒΜ Β

Γ ρ α φ τε ίτ ε σ υ ν δ ρ ο μ η τές

ΟΐΙΒΕδΡΗΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

Ε σ ω τ ε ρ ικ ο ύ

'Απλή (6 τευχώ ν) : 450 δρχ. 'Απλή (12 τευχώ ν) : 800 δρχ.

Σπουδαστική* (6 τευχώ ν) : 400 δρχ. » (12 τευχώ ν) : 700 δρχ.

Τεύχος

19

Απρίλιος 1979

’Οργανισμών, Τραπεζών, Ιδ ρ υ μ ά τω ν: 1500 δρχ.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ

7

ΔΙΑΛΟΓΟΙ Τ ιμ ή: Δ ρ χ . 8 0

Ε ξ ω τ ε ρ ικ ο ύ

Γράφουν οί Δ. Γαλανής, Β. Ραφαηλίδης, Θ. Φραγκόπουλος, Θ. Χιλτον καί Κ. Γιαννόπουλος

’Ασία Κύπρος Εύρώπη ’Αφρική ’Αμερική Αύσχραλία

'Απλή (6 τευχώ ν) : Δολ. ΗΠΑ » » » (12 τευχώ ν) : » » Σπουδαστική* (6 τευχώ ν) : » » (12 τευχώ ν) ; » Σχολών » Βιβλιοθηκώ ν (12 τευχώ ν) ! » Ιδ ρ υ μ ά τω ν Ό ί σ π ο υ δ α σ τ έ ς μ έσ η ς , ά ν ώ τε ρ η ς καί ά ν ώ τα τη ς έ κ π α ίδ ε υ α η ς γρ ά φ ο ν τα ι σ υ ν δ ρ ο μ η τ έ ς μ έ τή ν έπ ίδ ειξ η ή τή ν ά π ο σ το λ ή φ ω το τυ π ία ς τ ή ς σ π ο υ δ α σ τικ ή ς το υ ς τ α υ τ ό τ η τ α ς ή τή ς ά σ τυνο μ ικ ή ς (άν είνα ι μ α θ η τές).

14 25 12 21

16 29 14 25

17 31 15 27

20 36 18 32

25 45 23 42

34

38

40

48

60

’ Εμβάσματα στή διεύθυνση: Ζωή Τζιραλίδου Περιοδικό «Διαβάζω»

ΧΡΟΝΙΚΑ

’Εξώφυλλο και βινιέτες: Γιώργου Γαλάντη

Ό ΐιή ο ο ιι ΊΑ

Αθήνα (135)

Ή λίας Σπυρόπουλος: Ή διδασκαλία τών αρχαίων συγγραφέων Από μετάφραση (1976-1979) Λουκάς Τσούκαλης: Ή ένταξή μας στήν ΕΟΚ μακριά άπό συνθηματολογίες Γιάννης Σολδάτος: 'Ελληνική κινηματογραφική βιβλιογραφία

Τιμή άπλών τευχώ ν: 80 δρχ. Τιμή διπλών τευχώ ν: 130 δρχ.

Κεντρική διάθεση:

ο ί

τ ό μ ο ι:

Α' (1976-77, τεύ χη 1-9): 800 δρχ.* Β' (1978, τεύ χη 10-15): 600 δρχ*

Ζητήστε τούς τόμους τού «Διαβάζω» άπό τά γραφεία τού περιοδικού ή, άν μένετε στήν έπαρχία, ζητήστε νά σάς τούς στείλουμε μέ άντικαταβολή. Μπορείτε άκόμα νά άνταλλάξετε τά τεύχη πού έχετε μέ δεμένους τόμους, πληρώνοντας μόνο τή βιβλιοδεσία (160 δρχ. γιά τόν α' τόμο, 140 δρχ. γιά τόν β').

4

Α θ ή να :

«Λιαβάζω» 'Ομήρου 34 Τηλ. 3 6 ο .3 ο η Θεσσαλονίκη:

*Σ έ σ π ο υ δ α σ τ έ ς έκ π τω σ η 15%

11

13 20 24 28 77

32 42 54

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Τά παλιά τεύχη τού «Διαβάζω» μπορείτε ή νά τά άγοράσετε άπό τά γραφεία τού περιοδικού ή, άν μένετε στήν έπαρχία, νά ζητήσετε νά σάς τά στείλουμε μέ άντικαταβολή.

Κ υ κ λ ο φ ο ρ ο ύ ν

ΕΚΔΟΤΙΚΑ: Οί προσεχείς έκδόσεις — Ή άγορά τού βιβλίου ΓΕΓΟΝΟΤΑ: Αυτά τά προβλήματα ποιός ϋά τά λύσει; — ’Εκστρατεία βιβλίου στήν Ά ϋήνα — Νεκρολογία γιά έναν Κύπριο — Τά περιοδικά τού μεσοπόλεμου — Μίλησε έλεύθερα...

— Κάτι γίνεται στήν ’Εθνική — Γαλλικό βραβείο σέ έλληνίδα ποιήτρια ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ: Τί διαβάζουν στή Θεσσαλονίκη — Ποίηση σέ δίσκους — Πολύτιμη έργασία γιά τή μουσική μας — ’Ελεύθερη ή έξαγωγή βιβλίων καί περιοδικών — ’Ανακοινώσεις ΤΟ ΞΕΝΟ ΒΙΒΛΙΟ: Τό νέο αίμα στή σοβιετική λογοτεχνία — Τό βιβλίο στόν κόσμο ΤΑ ΠΑΛΙΑ: 'Ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος γράφει γιά τό «Μέα’ άπό τά τείχη» τού Σ. Σκίπη ΧΙΟΥΜΟΡ: Σκίτσο τού Μίνου Άργυράκη ΑΡΘΡΑ

Συμπ ληρώ σ τε τή σ ειρά

Τώρα καί σε τό μ ο υ ς

8

Βιβλιοπωλείο Μ « υ τξ ιά & Σία Τηλ. 279-720. 268-940 Πειραιάς: Βιβλιοπωλείο Μ υλωνά 4 4511-673

Συνέντευξη τού Μπόστ

50

ΕΠΙΛΟΓΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: Γράφει ό Παν. Δρακόπουλος ΠΟΙΗΣΗ: Γράφει ό Θανάσης Νιάρχος ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ: Γράφουν οί Μιχαήλ Μήτρας καί Σπύρος Τσακνιάς ΠΑΙΔΙΚΑ: Γράφουν οί Γιάννης Νεγρεπόντης καί Λίνα Κάσδαγλη

65 68 70 74

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

78

ΚΡΙΤΙΚΟΓΡΑΦΙΑ

81

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ

85

5

προλεγόμενα

Ε κ δ ό σ εις Π ΥΛΗ Αγρας 39, ’Αθήνα, τηλ. 723.840 Ό πιό διαβασμένος συγγραφέας τοΰ καιροΰ μας Β ίλ χ ελ μ Ρ ά ϊχ ι'Α κου Άνθρωπάκο! δρχ. 70 Β ίλ χ ελ μ Ράϊχ: Ή Δολοφονία χοϋ Χρίστου δρχ. 150 Β ίλ χ ελ μ Ράϊχ: Ορμή καί Η δονή δρχ. 70 Β ίλ χ ελ μ Ράϊχ: Ή Λίμπιντο δρχ. 70

Γυναικείο Κίνημα ’Αλεξάνδρα Κ ο λλο ντά ϊ: Οικονομική καί σεξουαλική άπελευθέρωση τής γυναίκας δρχ. 150 Τ ζο ύ λιετ Μ ίτο ελ : Ή Εποχή τής Γυναίκας δρχ. 100 Κούλα Παπαδοπούλου: ’Αγώνες καί νίκες τής Έ λληνίδα ς δρχ. 70

Β ίλ χ ελ μ Ράϊχ: Ό Φρόϋντ κ ι έγώ δρχ. 70 Β ίλ χ ελ μ Ράϊχ: Ψυχανάλυση στό θέατρο δρχ. 80 Β ίλ χ ελ μ Ράϊχ: Ό αιθέρας, ό θεός κι ό διάβολος δρχ. 100 Β ίλχ ελμ Ράϊχ: Ό παρορμητικός χαρακτή­ ρας δρχ. 130 Β ίλ χ ελ μ Ράϊχ: Ή εισβολή τής σεξουαλι­ κής ηθικής δρχ. 140 Ν τα ίη β ιντ Μ ποαντέλα: Β ίλχελμ Ράϊχ — Ή ζωή καί τό έργο του δρχ. 300

Κοινωνιολογία-Πολιτική Ν τήτερ Ντούμ: Τό ’Ά γχος στόν Καπ ιταλι­ σμό δρχ. 150 Γκάς Χώ λ: Ό ’Ιμπεριαλισμός Σήμερα δρχ.

300 ”Α λα ν Σ ού ϊντζγο ύντ: Ό Μάρξ καί ή σύγ­ χρονη κοινω νική θεωρία δρχ. 300 Τόμ Μπόττομ: Κοινωνιολογία καί Μ αρξι­ σμός δρχ. 60

Μυθιστόρημα — Δοκίμιο — Σάτιρα Μ αρία Νεοφωτίοτου: 'Η ’Αποκάλυψη δρχ.

100

Μ αρία Νεοφωτίατου: ’Αμερική μου, για τί; δρχ. 100 Μ αρία Νεοφωτίατου: Ά β ά ν τι Πατούνα! δρχ. 120

Ρομπέρ Καλιβοντά: Φροϋδισμός καί Μαρ­ ξισμός δρχ. 60 Κ λώ ντ Πρεβόοτ — Κριοτόν Γκλύκομαν: Λογοτεχνία καί ’Ιδεολογία δρχ. 40 Β άλτερ Μ πένγιαμιν: Μπρέχτ δρχ. 80

γιά

τό

Ε λληνικός χώρος Κώοτας Αιάπη: ΤΩρες τοΰ Πηλίου δρχ. 100

Ψυχανόλυοη

Κώοτας Αιάπη: Γοργόνα Κρήτη δρχ. 60

Μ ε λ α ν ί Κ λ ά ϊν Ή ψυχανάλυση των παιδι­ ών δρχ. 250

’/όσων Ευαγγέλου: Πυροβασία καί ’Ανα­ στενάρηδες δρχ. 150

Σ έ ολ α τ ά βιβλιοπ ω λεία

6

Δοκίμια

Είναι άναμφισβήτητα πολλά τά «κακώς κείμενα» ατά έκδοτικά μας πράγματα. ’Απ’ αυτά μερικά, όπως τό κύκλωμα «κόστος παραγωγής-τιμή πώλησης», έχουν άναλυθεϊ απ’ τις στήλες τού ήμερήσιου καί περιοδικού τύπου, όπου άντιπαρατάχθηκαν οί άπόψεις τών έκδοτών γιά συμπίεση τού κόστους μέ έπέκταση τής άτέλειας τού χαρτιού καί τό αϊτημα τών άναγνωστών γιά μείωση τής τιμής τού βιβλίου. ’Ά λλα πάλι, πού ’ίσως άποτελοϋν δείγματα μειωμένης ύπευθυνότητας άπέναντι στό άναγνωστικό κοινό, δεν έχουν κάν έπισημανθεϊ καί θεωρούμε χρέος μας νά τά καταγγείλουμε. Πρόκειται συγκεκριμένα γιά τήν ύπαρξη ή μή κριτηρίων κατά τήν έπιλογή άπό τούς έκδοτες τών βιβλίων πού πρόκειται νά έκδώσουν, πέρα βέβαια άπό τό ένδεχόμενο μέγιστο κέρδος άπό τήν «έμπορικότητά» τους. Τήν ύπαρξη δηλαδή ή μή τών έπιστημονικών, αισθητικών ή καί ιδεολογικών έκείνων κριτηρίων πού μέ βάση αύτά ένας έκδοτης πού λειτου ργεί σάν ύπεύθυνος πνευμα­ τικός άνθρωπος άποφασίζει τήν έκδοση ένός κ α λ ο ύ βιβλίου, ριψοκινδυνεύοντας, άν χρειαστεί, καί μιά έμπορική του άποτυχία. "Ομως, παρά τήν άρτιότητα καί έσωτερική συνέπεια όρισμένων άπό τις «σειρές έκδόσεων» πού καθιερώθηκαν τά τελευταία χρόνια γύρω άπό ένα συγκεκριμένο γνωστικό άντικείμενο καί μέ ύπεύθυνο έπιμελητή, πού θά συνηγορούσαν γιά τό άντίθετο, τέτο ια κριτήρια φοβόμαστε ότι γιά τούς περισσότερους έκδοτες μας δ έ ν ύ π ά ρ χ ο υ ν . Καί τούτο γιατί πρωταρχική προϋπόθεση τής ύπαρξής τους, είναι, κατά τή γνώμη μας, ή προηγούμενη γ ν ώ σ η άπό τόν ’ί διο τόν έκδοτη ή τό ειδικό του έπ ιτελεΐο τού π ε ρ ι ε χ ο μ έ ν ο υ τών ύπό έκδοση βιβλίων του καί τών β α σ ι κ ώ ν βιογραφικών στοιχείων τών συγγραφέων τους. Στό σημείο αύτό ή προσωπική μας έμπειρία έρχεται νά έπιβεβαιώσει τήν πρόσφατη καί μέ επώνυμες άναφορές μαρτυρία τοΰ περιοδικού «Ίδεοδρόμιο», ότι λιγότεροι άπό 30 άπό τούς 437 συνολικά έκδοτες δ ι α β ά ζ ο υ ν τά βιβλία τους π ρ ι ν τά έκδώ­ σουν. Κάθε μήνα συντάκτης τού περιοδικού μας προσπαθεί νά συγκεντρώσει πληροφορίες γιά τούς συγγραφείς καί τό περιεχό­ μενο προσεχών έκδόσεων καί ή σαφέστερη καί ειλικρινέστερη άπό τίς άπαντήσεις πού παίρνει ΙσοδυναμεΙ μέ «δέν γνωρίζουμε». Ή κατάσταση αύτή άποτελεϊ δυστυχώς έκδήλωση στόν έκδοτικό χώρο μιάς γενικότερης νεοελληνικής νοοτροπίας νά άντιμετωπίζονται τά πράγματα «έκ τού προχείρου», νοοτροπίας πού θά πρέπει ν’ άλλάξει όσο γίνεται συντομότερα. Θά ήταν βέβαια παράλογο ν’ άξιώσει κανείς άπό έ ν α ν άνθρωπο, τόν έκδότη, νά δ ια θέτει τίς άπαιτούμενες γνώσεις σ’ όλους τούς τομείς πού καλύπτουν οί έκδόσεις του, ώστε ν’ άξιολογεΐ προηγουμένως τά βιβλία πού σκοπεύει νά έκδώσει. Στό έξωτερικό ύπάρχουν έπιτελεϊα ειδικών γύρω άπό κάθε έκδότη, πού διεκπεραιώνουν αύτό τό έργο ύπεύθυνα καί άμείβονται γ ι’ αύτό ικανοποιητικά. ”Αν λοιπόν μέ τήν έπικείμενη ένταξη τής Ελλάδας στίς Εύρωπαϊκές Κοινότητες αύτοί άκριβώς οί έκδότες τραβήξουν κοντά τους τό άναγνωστικό κοινό, ποιός θά μπορέσει μετά νά μάς πείσει ότι αύτό θά όφ είλεται ά π ο κ λ ε ι σ τ ι κά στή μονοπωλιακή ύφή καί συγκρότηση τών έκδοτικών αύτών κολοσσών; η

b

διάλογοι "Ολα τά γρ ά μ μ α τα , π ο ύ π α ρ ο υ σ ιά ζο υ ν κάποιο γ ε ν ικ ό τε ρ ο έν δ ια φ έρ ο ν , δ η μ ο σ ιεύ ο ν τα ι χ ω ρ ίς π ερ ικ ο π ές. (Στά υπ ό λ ο ιπ α φ ρ ο ν τίζ ο υ μ ε νά ά π α ν τά μ ε προσω πικά). Π α ρα κα λούντα ι όμω ς οί ά ν α γν ώ σ τες , π ο ύ μ ά ς γρ ά φ ο υ ν , νά είνα ι ό σ ο πιό σ ύ ν το μ ο ι μ π ο ρ ο ύ ν καί νά σ η μ ειώ ν ο υ ν τό π λ ή ρ ε ς ό ν ο μ α τεπ ώ ν υ μ ο καί τ ή ν άκριβή δ ιε ύ θ υ ν σ ή το υς. Υ π ε ν θ υ μ ίζ ο υ μ ε ότι γιά νά δ η μ ο σ ιε υ θ ε ϊ έ ν α γρά μμα , π ρ έ π ει νά 1χ ει φ τά σ ει σ τά γρ α φ εία το ύ π ερ ιο δ ικ ο ύ το υ λ ά χ ισ το ν έξι έ β δ ο μ ά δ ε ς π ρ ίν ά π ό τή ν ή μ έρ α κ υ κ λ ο φ ο ρ ία ς το ύ τε ύ χ ο υ ς .

Καλό ή κακό ή ποίηση; Α γ α π η τό «Διαβάζω» Σ τό τ ε ύ χ ο ς σου 16 δη μ ο σ ιεύ ετα ι κριτική τού κ. Β. Ρ αφ αη λίδη γιά τό βιβλίο τού Γερ. Κακλαμάνη: «’Ανά­ λυση τ ή ς Ν εοελλη νικής ’Αστικής ’Ιδεολογίας». Χωρίς νά έχω δ ιαβά σ ει τό βιβλίο, άμφ ιβάλλω άν ό κ. Ραφαηλ ίδ η ς άσ χο λ εϊτα ι π ρ ά γμ α τι μ ’ α ύ τό καί υ π ο π τεύ ο μ α ι δτι λ έει καί δ ικ έ ς το υ Ιδ έε ς γιά τό σ χετικ ό θέμα. ’Αλλά έκ εί π ο ύ ξ ε π ε ρ ν ά ε ι τά όρια τή ς π ρ ό κ λ η σ η ς ό κ ύ ρ ιο ς α ύ τ ό ς είναι ότα ν, χω ρ ίς κ ανένα λόγο, έπιτίθεται σ τή ν ποίηση λ έ γ ο ν τα ς : «Κι’ έτσι οί μισοί "Ε λλη νες κατά ντησ αν (ναί έτσ ι χυ δ α ία προκαλεϊ) νά γ ρ ά φ ο υ ν ποιήματα». Γ ράφ ει κι άλλα, ώ σ τε νά δ ε ίχ ν ε ι μ ό ν ο ς του π ό σ ο β ά ρ β α ρ ο ς είναι, μιά π ο ύ δ έ ν τό ν έ ν ο χ λ ε ΐ καί δ έν δ ια μ α ρ τύ ρ ετα ι γιά τό γ ε γ ο ν ό ς π ο ύ οί μισοί (ίσως καί παραπάνω ) ένήλικοι “Ε λληνες, 2.000.000 π ερ ίπ ο υ , ε ί­ ναι άγράμ μ ατοι. Κι α ύ τό σημαίνει π ώ ς θά ’τα ν κ α λ ύ τε­ ρα νά ’ναι όλοι άγρ ά μ μ α το ι γιά νά ό ρ γιά ζει έ λ ε ύ θ ε ρ α ό κάθε σα λτιμ πά γκος. ’Αλλά άν μ π ορ ούσ α ν νά γ ρ ά φ ο υ ν ποιή μ ατα οί μισοί "Ε λ λη νες ή έστω κι άν διάβα ζαν μ όνο ποίηση καί λ ο γ ο τε χ ν ία γενικά , ή ‘Ελλάδα δ έ ν θά κ α τα ντο ύσ ε π ο τέ σ ’ α ύ τό τό χάλι γιά νά μ π ο υ ρ δ ο λ ο γ εϊ έ λ ε ύ θ ε ρ α ό κάθε ά σ χ ε το ς μέ τόσ ο σ οβ αρ ά θέματα. Καί γιά νά μή μακρηγορώ , λέω π ρ ό ς α ύ τό ν καί π ρ ό ς ό λ ο υ ς ό σ ο υ ς φ ρ ο ν ο ύ ν τά ίδια: τό π νευ μ α τικ ό τ ο υ ς μπόι είναι τό σ ο μικρό π ού δ έ μ ετρ ά ει ο ύ τ ε όσο μιά καλή σ ελ ίδα ά π ’ τό έ ρ γ ο έ ν ό ς μ έτρ ιο υ ποιητή. Μέ τιμή Δ.Χ. Γαλάνης Χίου 33 Κάτω Χαλάνδρι Τό γρ ά μ μ α το υ κ. Δ. Γ αλάνη θ έ σ α μ ε ύπά ψ η το ύ σ υ ν ε ρ γ ά τ η μ α ς κ. Β. Ρ α φ α ηλίδη, ό ό π ο ίο ς μ ά ς έσ τειλ ε τήν έ ξ η ς ά π ά ντη σ η :

Π ρ ο φ ανώ ς ό φ ίλ ο ς μ α ς δ έ ν κ ατα νόησ ε π λ ή ρ ω ς τό νόη μ α τω ν γρ α φ ο μ ένω ν. Ο ύτε είπ α άλλά ο ύ τ ε διαφαίνετα ι σάν π ρ ό θ εσ η στό κ είμ ενό μου ή άποψ η π ο ύ μοΰ άπ ο δίδει- π ώ ς θ ά θ ελ α ίσ ω ς νά «προπαγανδίσω » τήν ά π ο χή ά π ’ τό διάβα σμ α τώ ν 'Ε λλήνω ν. ’Ε ντελ ώ ς τό ά ν τίθ ετ ο : Τό σ ο β α ρ ό διάβα σμα π ρ ο ϋ π ο θ έ τ ε ι π α ιδεία καί ή π α ιδ εία κόπο καί σοβαρή δουλ ειά . Είναι αύ τονόη το π ώ ς ή μ ελ έτη έ ν ό ς δοκιμίου άπ α ιτεί μιά π ρ οϋπ ά ρ χο υ σ α ά π ’ τό διάβα σμ ά το υ γνώ ση καί το ύ τη ή γνώση ά π ο χτιέ τα ι μέ άλλα εύ κ ο λ ό τε ρ α διαβά σματα, κ.ο.κ., μ έχρ ι τό π ρ ω τα ρ χικ ό καί σ το ιχ ειώ δ ε ς π ο ύ είναι ή έκμ ά θησ η το ύ ά λ φ α β ή το υ στήν πρώ τη δημοτικού.

8

Μέσα σ ’ αύτή τή γνω στική κλίμακα ή ποίηση έ χ ε ι τή θέση τη ς. Καί το ύ τη ή θέση π ρ έ π ε ι νά το π ο θ ε τε ίτα ι στά χρ ό νια τ ή ς ώ ριμης έ φ η β ε ία ς, ύπ οθέτω . "Αν κανείς κολλήσει σ τήν ποίηση μανιακά καί έφ ό ρ ο υ ζωής, σημαίνει π ιθ α νώ ς π ώ ς βρίσκεται σέ μιά κατάσταση π α ρ α τ ετ α μ έ ν η ς έ φ η β ε ία ς. Αύτό δ έ σημαίνει π ώ ς π ρ έ ­ π ει νά π ά ψ ει νά δια β ά ζει ποίηση καί κυρίω ς νά τήν έ ρ ε υ ν ά σάν γ ε γ ο ν ό ς αισθητικό. Σημαίνει μόνο, πώ ς άρ νεϊτα ι νά ώ ριμάσ ει γνω στικά καί νοητικά. Αύτό άκ ρ ιβ ώ ς έν ν ο ο ϋ σ α κι έγώ κι ό Κακλαμάνης, λ έ γ ο ν τα ς π ώ ς ή ποίηση ά π α ιτεί τίς λ ιγ ό τ ε ρ ε ς π ρ ο ϋ π ο θ έσ ε ις : Καθώς βρίσκεται κάπου στό κ έντρ ο τού γνω σ τικού π ρ ο τ σ έ ς είναι φ υσ ικό νά π ρ ο ϋ π ο θ έ τ ε ι γιά τή ν κ α τα νό­ ησή τη ς τίς π ρ ίν ά π ’ α ύ τή ν ά π λ ο ύ σ τε ρ ες γ νω σ τικ ές β α θ μ ίδες. Κατά τή ν ίδια έ ννο ια τό δοκίμιο π ρ ο ϋ π ο θ έ ­ τει τή ν πρίν ά π ' α ύ τό εύα ισ θη το π ο ιο ύ σ α συναισθηματική-θυμική βα θμ ίδα τ ή ς π ο ίη σ η ς καί τή ς λ ο γ ο τε χ ν ία ς γ ε ν ικ ό τε ρ α . Είναι τόσ ο άπλά α ύ τά τά π ρ ά γμ α τα π ού άπ ορ ε! κ α νείς γιατί δ η μ ιο υ ρ γ ο ϋ ν τα ι τ έ τ ο ιε ς παραξηγ ή σ εις. Μ ήπως διότι οί "Ε λ λη νες είμ α σ τε όκνηροί ά ν α το λ ίτε ς π ο ύ ά ρ ν ο ΰ ντα ι τό ν νοη τικ ό μ ό χθο καί βρ ίσ κ ουν κ ατα φ υ γή στήν εύκολία τή ς χαρισμ ατική ς έ μ π ν ε υ σ η ς; "Οσο γιά τή ν άσ τεία άμφ ιβολία το ύ φ ίλου μ α ς άν π ρ ά γμ α τι διάβα σα τό βιβλίο το ύ Κακλαμάνη «’Ανά­ λυση τή ς ν εο ελ λ η νικ ή ς άσ τική ς Ιδεολογίας», τό μόνο πού θά είχα νά πώ είναι νά τό διαβά σ ει κι α ύ τό ς. "Ετσι, έ κ τ ό ς το ύ δτι θά μ π ορ έσ ει νά μέ έ λ έγ ξ ει ύπ εύ θ υ ν α , θά μά θει καί μερικά π ρ ά γμ α τα π ολύ χρήσιμα γιά τή σ υ γκρ ότη σ ή του σάν π νευμ α τικ ο ύ ά νθρ ώ π ο υ , άλλά καί σάν ποιητή. Α ύτό τό βιβλίο δ έ ν θά τό ν ά π ο τρ έψ ει ά π ’ τό νά δια β ά ζει ή νά γ ρ ά φ ε ι ποίηση. ’Α ντίθετα θά τού μά θει π ώ ς υ π ά ρ χει κι α ύ τό πού λ έμ ε «μεγάλη ποίηση», π ο ύ δ έ ν είναι τό ά π ο τέλ εσ μ α μιας π ροσω π ι­ κής «ένόχλησ ης» άλλά μιάς μ εγ α λ ειώ δ ο υ ς γνω σ τικής διαδικασίας. Βασ. Ρ α φ α η λίδη ς

μόνο σέ μιά ύποσημείω ση, ανήκει καί ό Σ π ύ ρ ο ς Πλαοκ οβίτης. Ή π αράλειψ η μιάς ε ύ ρ ύ τ ε ρ η ς μ νεία ς αύ το ϋ τού ό ν ό μ α το ς είναι καί μιά άδικία καί έν α λ ά θ ο ς, άπό έκεϊνα μάλιστα πού δ έ ν μ άς έχ ε ι σ υ νηθίσ ει μ ήτε ή επά ρκεια, μ ήτε τό ά φ α τρ ία σ το ή θ ο ς το ύ κ. Ζήρα. Θά π ρ έπ ε ι λ ο ιπ ό ν νά πώ π ώ ς ή π ρ ο σ φ ο ρ ά το ύ Σπύρου Πλασκοβίτη στή ν ε ό τε ρ η π εζο γ ρ α φ ία μ ας είναι άπό τ ίς πιό καίριες, τίς πιό ζω ν τ α ν έ ς καί τίς πιό απ οκ αλυ­ π τικές. ’Ιδίως, θά π ρ έ π ε ι νά θ εω ρ η θ εί σάν έν α δριμ ύ κοινωνικό κ α τη γο ρ η τή ρ ιο τή ς χ ρ υ σ ή ς έ π ο χ ή ς τώ ν «έργολάβων» τ ή ς π ρ ώ τη ς ό κ τα ετία ς Κ αραμανλή τό αφ ήγημ ά το υ «Τό Φράγμα», π ού τό δ ια τρ έ χ ε ι μιά όργή Υ*ά τό κ ατάντημ α μιάς κοινω νίας, όπου ό εύ κ ο λ ο ς π λ ουτισ μ ό ς καί τό πολιτικό τερ τίπ ι ά π ο τε λ ο ϋ ν τό ν κανόνα έκ εϊνο τή ς ζω ής, πάνω σ τό ν ό π οιο θυσ ιά ζο ν­ ται άκόμα καί οί ζω έ ς τώ ν άθώ ω ν άνθρώ πω ν. Δ έν μιλάω μήτε γιά τή στάση το ύ Σπύρου Πλασκοβίτη στόν καιρό τή ς χ ο ύ ν τα ς , όταν, φ υ λ α κ ισ μ ένο ς ήδη, σ υ μ μ ε­ τ έ χ ε ι σ τόν π ρώ το άντιστα σιακό τό μ ο τώ ν «Δ εκαοχτώ ειμένων» — τό τ ε πού ψ άχνα μ ε νά β ρ ο ύμ ε τό ν ο έκα τον ένα το , καί δ έ ν τό ν βρίσκαμε! — μ ήτε γιά τό βιβλίο το υ «Τό Συρμ ατόπλεγμ α», πού ά π ο τε λ ε ϊ γνήσ ιο π οθησα ύρισμ α μιάς έ π ο χ ή ς κα τα πίεσ η ς καί ντρ ο π ή ς, ^ΐθελα νά π ισ τεύω π ώ ς οί δ π ο ιε ς α ίσ θ η τικ ές π ρ ο τι­ μήσ εις το ύ κ. Ζήρα (πού έ χ ε ι κάθε, φυσικά, δικαίωμα νά τίς έχει) δ έ ν είναι δ υ ν α τό ν νά μήν τό ν κ άνο υ ν νά β λέπ ει τό μ έ γ ε θ ο ς τή ς άδικίας, άλλά καί το ύ Ιστορι­ κού λ ά θ ο υ ς, πού έ χ ε ι διαπράξει, καί θά θελ ή σ ει νά τό επα νορθώ σ ει. Ε χουμε τ ό σ ε ς λ ίγ ε ς ή θ ικ έ ς ά ξ ίες στή λ ο γ ο τεχνία δηλαδή ά ξιο υ ς λ ο γ ο τ έ χ ν ε ς πού νά είναι συγΧΡ νω ς καί φ ω τεινά π α ρ α δ είγμ α τα . Καλό θά είναι οιπόν, α υ το ύ ς π ο ύ έ χο υ μ ε , νά μήν τ ο ύ ς β ά ζουμ ε “υπό τό μόδιον», καί μάλιστα στό κατώγι μιάς ύποσημε ω σης όπου σ υ ν υ π ά ρ χο υ ν ζω ύφια, ά η δ εϊς φασί° τ ε ς , άτά λ α ντο ι γ ρ α φ ιά δ ε ς, μαζί μέ γ ίγ α ν τε ς. Μέ πο λ λή ν έκτίμηση Θ.Δ. Φ ρ α γκ ό π ο υλ ο ς Β ο υ κο υ ρεσ τίο υ 27α ’Αθήνα

Περί Χάμσουν καί Δασκαλάκη ’Επισήμανση παράλειψης ’Α γαπητό μου «Διαβάζω» ’Αφού πρ ώ τα εύχα ρισ τή σ ω καί δημόσ ια τό ν κ. Ά λ έξη Ζήρα γιά τή ν τιμή π ο ύ μοΰ κάνει νά ά ν α φ έ ρ ε ι στό ά ρ θ ρ ο του γιά τή ν π εζο γ ρ α φ ία μας καί τ ό δικό μου, ά τελ έσ τα το , π ρ ω τό λ ειο «Τειχομαχία», θά ή θ ε λ « νά μού έ π ιτρ α π εϊ ή παρ ατήρ ησ η πώ ς, άνά μ εσ α C όνό μ α τα σ υ γ γ ρ α φ έω ν π ο ύ π αρ αλείπει, καί τά συνω

^ γ α ιιη το Διαβάζω, Στό π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν ο τ ε ύ χ ο ς (16), στή σειρά «διάλο­ γοι», στή σ. 4, δ η μ ο σ ιεύ τη κ ε έπισ τολή τή ς Φούλας λατζιδάκ η π ο ύ ά ν α φ ε ρ ό τ α ν στόν Κ νούτ Χάμσουν κα στόν έλληνα μ ετα φ ρ α σ τή το υ Βάσο Δασκαλάκη. Είναι π ολύ σημαντικό π ώ ς ό Β. Δ ασκαλάκης μέ τι* μεταφ ρασ τική μά καί τήν π εζο γρ α φ ικ ή του π ρ ο σ φ ο ρ έ δ έ ν έχ ε ι λ η σ μ ο νη θ εί ά π ’ τή λ ο γ ο τεχνία μας. Π ληροφ ορώ λ οιπόν τήν άναγνώ σ τριά σα ς δτι τέ αιώ ματα το ύ έρ γ ο υ το ύ Δ ασκαλάκη έ χ ο υ ν ά π ο δ ο

θ ε ΐ άπό τ ο ύ ς σ υ γ γ ε ν ε ίς το ύ μ ετα φ ρ α σ τή στήν πρώ τη σ ύ ζυ γό του, σ υ γ γ ρ α φ έα "Ελλη ’Αλεξίου. Κάτι π ού νομίζω δτι είναι γνω σ τό , μιάς καί ό έ κ δ ο τικ ό ς ο ίκος «Δωρικός» μέ συμ βόλαιο 'Έ λ λ η ς ’Αλεξίου έ ξ έ δ ω σ ε τ ά "Α παντα το ύ Χάμσουν σέ μ ετάφ ρ ασ η Βάσου Δ ασκα­ λάκη, βιβλία πού κ υκ λ ο φ ο ρ ο ύν ώ ς τά σή μ ερα στήν άγορά. Τό μ υθισ τόρημ α «Οί ξεριζω μένοι» καί τέσ σ ερ α άλλα ά ν έκ δ ο τα δ ιηγήμ ατα — τό σύ νο λ ο το ύ σ υ γ γ ρ α ­ φικού το υ έρ γ ο υ — π ρ ό κ ειτα ι νά έκ δ ο θ εϊ, μέ έπίσ η ς ά ν έ κ δ ο τ ε ς μ ετα φ ρ ά σ εις του σ τό ν Ί ψ ε ν , ά π ’ τό ν έκ δ ο τικ ό οίκο Καστανιώτη, μαζί μέ τά "Α παντα τώ ν "Ε λλης ’Αλεξίου καί Γ αλάτειας Καζαντζάκη. Ε ύχαρ ισ τώ ντα ς γιά τή φ ιλοξενία Θ άνος Π. Χίλτον Ιλ λ υ ρ ία ς 17-19 ’Αθήνα

Ή ΕΣΣΔ καί οί ιστορικοί της ’Α γαπητό «Διαβάζω» Στό 17ο τ ε ύ χ ο ς το ύ π ερ ιο δ ικ ο ύ διάβασα τό ά ρ θ ρ ο το ύ κ. Δ. Μέξη «Ή ΕΣΣΔ μέσα άπό τά κείμ ενα τών Ιστορικών της» κι έχω νά κάνω μ ε ρ ικ έ ς π α ρ α τη ρ ή σ εις πάνω σ ’ αύτή. Σ π εύδω νά πώ. δτι τό ν κ. Δ. Μέξη δ έ ν έχω τήν τιμή νά τό ν γνω ρίζω προσω πικά, άν καί π ο λύ θά τό έπιθυμούσα. Π ροσέχω δ μ ω ς π ά ντα 6,τι γ ρ ά φ ε ι καί τόν έκτιμώ γιά δσα κατά κ α ιρο ύ ς έχ ε ι δώ σει. Π.χ. «ή Μάνη καί οί Μ ανιάτες», τί τερ ά σ τια κι ύ π ε ύ θ υ ν η δουλειά! Μάλιστα ά π ’ τίς σ τ ή λ ε ς το ύ π ερ ιο δ ικ ο ύ σα ς. έγώ ό ίδ ιο ς έχω μ νη μ ο νεύ σ ει τό ν κ. Δ. Μέξη ώ ς ένα ά π ’ το ύ ς λ ίγο υ ς π ού π έρ α σ α ν τό ν μαρξισμό μέσα στά νομικά (βλ. «Διαβάζω», τεύ χ . 5-6, σελ. 16 έπ.· Ιδίως σελ. 20, στήλη α) Καί τώ ρα γιά τήν «ΕΣΣΔ μέσα ά π ’ τά κείμ ενα τών Ιστορικών της». Βρήκα π ο λύ έ ν δ ια φ έ ρ ο ν τό ά ρ θ ρ ο — γ ι’ α ύ τό σ υ γχα ρ η τή ρ ια — άλλά καί μέ π ο λ λ έ ς έλλείψ εις — γ ι’ α ύ τό κι έ π ιτρ έ ψ τε pou μιά κριτική stricto se n su . δηλ. έπίκριση, π ά ντα μέ κ αλ ο πρ ο α ίρ ετη δ ιά θ ε ­ ση, ά π ’ τήν ό π ο ία έλπίζω δ τι π ά ντα ξεκινώ. Βέβαια π ρ ό σ εξα Ιδιαίτερα δσα σ τίς σελ. 44-45 τού π αρ απ άνω τ ε ύ χ ο υ ς ό κ. Δ. Μ έξης γρ ά φ ε ι γιά τό π νεύ μ α π ού σ τό ν ίδ ιο έπικ ρ άτησ ε καί τ ο ύ ς π ερ ιο ρ ι­ σ μ ο ύ ς π ο ύ ό ίδ ιο ς έ θ ε σ ε σ τόν έ α υ τ ό το υ γιά νά σ υ ν θ έ σ ε ι τό π αρ απ άνω ά ρ θ ρ ο του, καθώ ς καί γιά τό π ερ ιο ρ ισ μ ένο το ύ χώ ρου π ού δ ιέ θ ε τ ε κλπ. Π αρ’ δλα αύτά, έχω μ ερ ικ ές ά ντιρρ ή σ εις, πού νομίζω π ώ ς θά έ ν δ ιέ φ ε ρ α ν δ χι μ όνο τό ν κ. Δ. Μέξη, άλλά καί τ ο ύ ς ά ν α γ ν ώ σ τε ς το ύ π ερ ιο δ ικ ο ύ . Καί νά π ο ιέ ς είναι: Πρίν ά π ’ δλα, δ έ ν καταλαβαίνω γιατί ό κ. Δ. Μ έξης δ έ ν « έ π εξ έτεινε τήν έ ρ ε υ ν α σέ έ ρ γ α σ ίε ς ex officio έχθ ρ ώ ν τή ς ΕΣΣΔ πού τά κίνητρά τ ο υ ς είναι ταξικά». "Οσο κι άν «αύτών τώ ν έργασιώ ν ούκ έστιν άριθμ ός», νομίζω π ώ ς θ ά π ρ ε π ε νά τό κάνει γιά τίς έλλη νικές,

π ά ντα , έ κ δ ό σ εις. Κατά τή γνώ μη μου πά ντα , κακώς στά θ η κ ε «ένδεικτικά σέ μία-δυό» ά π ’ α ύ τέ ς, όπ ω ς τού Κ ερένσκυ ή το ύ P earso n . Δ εύ τερ ο , γιατί π α ρ έλ ειψ ε ε ρ γ α σ ίε ς του λά χισ το δπ ω ς: α) το ύ Ζ. Έ λ λ ενσ τά ιν (Ισ το ρ ία το ϋ σταλινικού φ α ινό μ ενο υ ), ένώ ά ν α φ έ ρ ε τ α ι στήν «Ιστορία» τού ίδιο υ σ υ γγρ α φ έα , β) το ϋ Σ. Μ π ετελέμ (Οί ταξικοί ά γ ώ ν ες σ τή ν ΕΣΣΔ), γιά τό ό π ο ιο βλ. τήν παρουσ ία ση άπ ό μ ένα στό «Διαβάζω» τεϋ χ . 1, σελ. 39-40, κι ά π ό τό ν Α. Φ ω τεινό σ τό ν «Πολίτη» No 7 σελ. 79-81, γ) τώ ν Ρ. Μ εν τβ έντεφ - Ρ. Λ έρτ - Λ. Κ οπέλεφ - Π. Έ γ κ ό ρ ο φ - Α. Ζίμιν - Α. Κρασίκοφ (’Α ντιπ ολ ιτευτικές τά σ ε ις στή Σοβιετική "Ενωση), δ) G. M artinet (ΟΙ π έ ν τ ε κομμουνισμοί), γιά νά μήν ά ν α φ έρ ω τίς πιό εικ ονοκ λασ τικ ές, δπ ω ς τώ ν X. Μ αρκοϋζε (Σοβιετικός Μ αρξισμός), Κ. Καστοριάδη (Οί π α ρ α γ ω γ ικ ές σ χ έσ ε ις στήν Ρωσία) καί — στόν ίδιο τό μ ο — Ρ. Sw eezy (Ό χ α ρ α κ τή ρ α ς τή ς σ οβ ιετικ ή ς κοινωνίας), Κ. Κ αστοριάδη (Ή γρ α φ ειοκ ρ α τικ ή κοινω­ νία. Οί π α ρ α γ ω γ ικ ές σ χ έσ ε ις στήν Ρωσία), Φ. Σαρλιέ (Πρός τό ν καπιταλισμό ή π ρ ό ς τό ν σοσιαλισμό τά έρ γατικά κράτη) κλπ. Θέλω νά τό κατα λά βει π ρ ίν ά π ’ ό λ ο υ ς ό κ. Δ. Μ έξης: Δ έν είμαι «άντισοβιετικός» μέ τήν έννο ια το ϋ νά βλέπω στήν Ιστορία τή ς ΕΣΣΔ μ όνο τίς ά ρ ν η τικ ές π λ ε υ ρ έ ς . Π ιστεύω όμω ς, δ τι δ έ ν χά ν ε ι τίπ οτα, άν όχι ή «Σοβιετική "Ενωση» (μέ εισαγωγικά), το υ λ ά χισ το ό μ α ρ ξ ι σ μ ό ς , ΰ ν έ ξ ε τ ά ζ ε ι τί ά κ ρ ι β ώ ς σ υ ν έ ­ β η σ τ ή ν Σ ο β ι ε τ ι κ ή " Ε ν ω σ η (δίχω ς είσαγωγικά) άπ’ τή ν π λ ε υ ρ ά τ ή ς πά λ η ς τών τάξεων, πού — ό π ω ς μοΰ δ ό θ η κ ε ή ευκαιρία κ άποτε νά σημειώσω (βλ. «Διαβάζω» τε ϋ χ . 1, σελ. 39-40) — κ ι έ κ ε ϊ σ υ ν ε ­ χίζεται. Καί σ υ νεχίζετα ι, όχι μ ονά χα ά π ό τ ο ύ ς «ex officio έ χ θ ρ ο ύ ς τή ς ΕΣΣΔ πού τά κίνητρά τ ο υ ς είναι ταξικά».

Α λ λ ά κι ά π ’ «αύτούς» νά σ υ νεχιζό τα ν — π ρ ά γμ α πού δ έ ν σ υ μ βαίνει (είναι ή άποψ ή μου) — μήπω ς «αύτοί», δ έ ν είναι πρόσω πα καί τμήμα τή ς ιστορίας τή ς ΕΣΣΔ καί τ ή ς π ά λ η ς τώ ν τά ξεω ν μέσα σ ’ αύτή κι έξω ά π ’ αύτή; Είναι μ π ο ύμ ερ α νγκ β λ έ π ετε ό μαρξισμός. Δ έν μ π ο ρ είς νά τό ν σ τα μ α τά ς μέ ό π ο ιο δ ή π ο τε π ρ όσ χημ α (π.χ. γιά νά βή δώσω τρ οφ ή σ το ύ ς «ταξικούς έχθ ρ ο ύ ς» , για τί τήν τρ οφ ή δ έ ν τή δίνει π ο τέ... έκ ε ίνο ς π ού διαπ ισ τώ νει έν α φ α ινόμ ενο, άλλά τό... φ α ινό μ ενο τό ίδιο) ε ίτ ε στό «έμπα» ε ίτ ε στό «έβγα» τώ ν σ υ νόρω ν τή ς ΕΣΣΔ! "Ο σο γιά τό έπιχείρ η μ α το ϋ Έ λ λ ενσ τά ιν, π ού μ ε τα φ έ ρ ε ι ό κ. Δ. Μ έξης, ότι τό σύστημα « λ ειτούρ γη ­ σε σ τις δ ύ σ κ ο λ ε ς ώ ρ ε ς το ϋ μ ύθου τοϋ Β. I. Στάλιν καί τή ς γ ερ μ α νικ ή ς εισ β ολ ή ς καί άντεξε», δ έ ν τό βρίσκω π εισ τικό ώ ς έπιχείρ η μ α σ τήριξης καί βέβα ια έξαγνισμοϋ τοϋ «συστήματος», πού δ έ ν έκ α νε βέβα ια ο ϋ τ ε ό Έ λ λ ενσ τά ιν. Γιατί θά π ερ ιε ίχ ε ά ν επ ίτρ επ τη γιά μαρξι­ στή π ολλή άφ α ίρεση τώ ν λόγω ν, γιά το ύ ς ό π ο ίο υ ς ήρωικά π ο λ έμ η σ ε ό σ ο β ιετικ ό ς λ α ό ς σ τόν Β' π α γ κ ό ­ σμιο π ό λ εμ ο καί δίκαια κ έρ δισ ε τό ν παγκόσμιο θα υ μ α ­ σμό. ’Αλλιώς, κατά τήν ίδ ια λογική, τό «σύστημα» τοϋ Μ εταξά καί το ϋ μεταξικοϋ κ ρ ά το υ ς «άντεξε» σέ κά­ π ο ιε ς ά λ λ ες δ ύ σ κ ο λ ε ς ώ ρ ες. ’Αλλά γ ι’ α ύ τό ή κριτική κι άκόμα π ερ ισ σ ό τερ ο ή «αύτοκριτική». Α ύτές λ οιπόν ή τα ν οί ά ν τιρ ρ ή σ εις μου πού, άν δη μ ο σ ιευ το ύ ν, θά θελ α νά τε θ ο ύ ν π ρ ο η γ ο υ μ έ ν ω ς ύπόψ η τοϋ έκ λ εκ το ϋ κ. Δ. Μέξη, τό ν όπ οιο δ έ ν παύω νά σ υ γχαίρ ω γιά τό π αρ απ άνω ά ρ θ ρ ο του, π α ρ ’ όλα όσα π αρ απ άνω έπεσ ήμ ανα. Μέ τή ν εύκαιρία συγχαίρω καί τό ά γα π η τό «Διαβά­ ζω», γιά τή θαυμάσια εικ ονογρ ά φ η σ η (τοϋ παραπάνω ά ρ θ ρ ο υ τδ ϋ κ. Δ. Μέξη) πού μέ τόση, όπ ω ς πάντα, έπιμ έλ εια μάς χάρισε. Κων. Γερ. Γ ιαννόπου λος Χ ρυσανθέμω ν 39 Παλαιό Ψ υχικό

κ υ κλο φ ο ρ εί σέ λ ίγ ες μ έρ ες

κυ κλο φ ο ρ εί σέ λ ίγ ες μέρες

ΧΡΟΝΙΚΑ ’Επιμέλεια: Ε λένη Γαλάνη

Σημαντική άνοδο παρουσιάζουν τελευταία οί έκδόσεις γιά τό φεμινιστικό κίνημα. Τόσο οί μεταφράσεις ξένων έργων δσο καί σχετικά βιβλία έλλήνων συγγραφέων συγκεντρώ­ νουν τήν προτίμηση τοϋ κοινού καί οί εκδότες φροντίζουν νά άνταποκρίνονται στή ζήτηση αύτή όσο γίνετα ι καλύτερα. "Ετσι, σύντομα θά κυκλοφορήσει τό βιβλίο τής δημοσιογράφου Μαρίας Πολενάκη, πού τελευταία άσχολεϊται μέ έπιτυχία μέ τά γυναι­ κεία θέματα, μέ τίτλο «Ό ήθικός βιασμός τής γυναίκας». Στό βιβλίο δημοσιεύονται άρθρα, πού κατά καιρούς έχει γράψει στά περιοδικά «Πάνθεον» καί «Πολιτικά Θέματα» καί στά οποία εξετάζονται οί σχέσεις τής γυναίκας μέ τα πρόσωπα τού περιβάλλοντός της, ένώ ταυ­ τόχρονα ή συγγραφέας έπιχειρεϊ νά δώσει κίνητρα στό γυναικείο φύλο γιά νά δεί τά πραγματα άπό νέα σκοπιά (Πύλη). Επίσης έτοιμάζεται μιά έρευνα τής Δημο­ κρατικής ’Ένωσης Νέων Γυναικών μέ τίτλο «Ή γυναίκα καί τά μαζικά μέσα ένημερώσεως», οπού έξετάζεται ό τρόπος μέ τόν όποιο τά

μέσα μαζικής ενημέρωσης (ραδιόφωνο, τηλεό­ ραση, τύπος) άντιμετωπίζουν καί προβάλλουν τή γυναίκα (Πύλη). Άπό τίς ξένες μελέτες γιά τό φεμινιστικό κίνημα πρόκειται νά κυκλοφο­ ρήσει σύντομα ένα βιβλίο τής Ιταλίδας φεμινί­ στριας Άρμάντα Τζούντισι μέ τίτλο «Τό μήλο καί τό φίδι», ή μελέτη τών Μαρί-Φρανσουάζ Χάνς καί Ζύλ Παπούζ «Οί γυναίκες, ή πορνο­ γραφία καί ό έρωτισμός» καί ή ψυχολογική μελέτη τής Κατρίν Κλεμάν «Οί έπίγονοι τοϋ Φρόυντ κουράστηκαν» (Πύλη). Στό χώρο τής κοινωνιολογίας καί τοϋ σύγ­ χρονου προβληματισμού πρόκειται νά έκδοθεϊ μιά μελέτη τού γάλλου κοινωνιολόγου Ζάν Κασνέβ γιά τήν έπίδραση τής τηλεόρασης στή ζωή τού άνθρώπου, μέ τίτλο «Ό άνθρωπος

Η ΑΓΟΡΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ Τό Φεβρουάριο, αγοράστηκαν περισσότερο τά έξης βιβλία: 1· Μαρίας Ίορδανίδου: Λωξάντρα (Εστία)

Γεώργιος Αεονταρίτης

Κώστας Βεργόπουλος

ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ

ΕΘΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΠΡΩΤΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

ή έλληνική κοινωνία στό μεσοπόλεμο

Έ ξάντας

Εξάντας

2.

3.

4.

5.

6.

'· 8.

-in 10. ίο 12.

Οδυσσέα Έ λύτη: Μαρία Νεφέλη (’Ίκαρος) Βασίλη Βασιλικού: Τά «καμάκια» (Κάκτος) Σπύρου Καρατζαφέρη: Φάκελος ’Εκκλησία (Κάκτος) Ά ντρ έα Φραγκιά: Ή καγκελόπορτα (Κέδρος) Φρέντυ Γερμανού: Ό έχθρικός πλανήτης (Κάκτος) Δημητρίου Δουκάτου: Είσαγωγή στήν έλληνική λαογραφία (Μ.Ι.Ε.Τ.Ε.) Σπύρου Λιναρδάτου: Άπό τόν έμφύλιο στή χούντα (Διάλογος) ^ Ρ^ ΠεΡτ ρ,ί ντ; Ισ τορία τής μοντέρνας ζωγραφικής (Υποδομή) Μενέλαου Λουντέμη: "Ενα παιδί μετράει τ ’ άστρα (Δωρικός) Γ,ιΡνελόπης Δέλτα: ’Ελευθέριος Βενιζέλος (Ερμής) Νικου Μουζέλη: Νεοελληνική κοινωνία: όψεις ύπανάπτυξης (Εξάντας)

Ό πίνα κα ς α υ τ ό ς κ α τα ρ τ ίσ τη κ ε μ έ β ά σ η τά σ το ιχ εία π ο ύ μ ά ς πα ρ α χ ώ ρ η σ α ν τά έ ξ η ς 20 β ιβλιο πω λεία ά π 'ό λ η τή ν Ε λλάδα : Ά ν τιπ α ρ ά λ λ η λ α , Σ ά λω να ς 138, ’Α θ ή να 0 Σ. Β α φ ε ίδ ο υ & ΥΙοΙ, Μ η τρ ο π ό λεω ς 45. Β έρ ο ια 0 Β έγα ς, Ί π π ο κ ρ ά το υ ς 4, ‘Α θ ή να 0 Γνώση. Γ ρ η γό ρ η Α υ ξ ε ν τίο υ 26. ’Α θ ή να 0 Μ. Δ ή μ ο υ . Κ ά ν ιγγο ς 2. 'Αθήνα 0 Ε νδοχώ ρα, Σ ό λω νο ς 62, Α θ ή ν α 0 Ε σ τία , Σ ό λω νο ς 60, 'Αθήνα 0 Γ. Κ α λο ύδη ς, Κ α ρα ΐσ κ ο υ 105. Π ειρα ιάς 0 Δ. Κ α ρα μ π έτο α ς, Έ γ ν α τία ς 27. Θ εσ σ α λο νίκη 0 Μ. Κόρακα. Κ ούμα 34. Λ άρισα 0 Μ. Κ οτζιά & ΣΙα, Τσιμιοκή 78. Θ εσ σ α λο νίκη 0 Κ. Κ ω νσ ταντινίδη ς, Έ γ ν α τία ς 125. Θ εσ σ α λο νίκη 0 Π. Κ ω νο τα ντινίδη ς, 11ης Ν ο εμ β ρ ίο υ 2, Κ αστοριά 0 Σ. Λ α μπρικΙδης, Ί φ ικ ρ ά το υ ς 4. ’Α θ ή να 0 Μ αγαζί, Δ ιδ ό το υ 59. Α θ ή να 0Α. Μ εθ ενΙτη ς, Κ ανακάρη J 78. Π άτρα 0 Γ. Μ υράτ. Π α π α δ ια μ α ν το π ο ύ λ ο υ 4. ’Α θ ή να 0 Π ύρ ινο ς Κ όσμος. Ίπ π ο κ ρ ά τ ο υ ς 33. ‘Α θ ή να 0 Π. Ρ αγιάς, Τσιμιοκή 41, Θ εσ σ α λο νίκη 0 Σ υ ν ερ γα τικ ή . ΣΙνα 7. ‘Α θήνα.

Id 3 « . ! , [ . » !

ΕΚΔΟΤΙΚΑ τηλεθεατής» (Πύλη), τό βιβλίο τού Κώστα Χατζηαργύρη «ΓΛΔ: Παράθυρο στό μέλλον» (Φιλιππότης) καί τό βιβλίο τού γερμανοϋ μελετητή Χόρστ Ρίχτερ «Στόχος μας ή άλληλεγγύη» (Πύλη). Ή πεζογραφία θά πλουτιστεί μέ πολλούς νέους καί άξιόλογους τίτλους, έλλήνων κυρίως συγγραφέων. Συγκεκριμένα, έτοιμάζεται νά κυκλοφορήσει τό γνωστό άπό προδημοσιεύ­ σεις καί δημόσιες άναγνώσεις μυθιστόρημα τού ’Αλέξανδρου Κοτζιά «’Αντιποίηση άρχής», στό όποιο ό συγγραφέας ζωντανεύει τίς μέρες τού Πολυτεχνείου άπό τή σκοπιά πού τίς άντιλαμβάνεται ένας χαφιές (Κέδρος). ’Επίσης, τό άφήγημα τού Φάνη Μούλιου «Τό πορτραϊτο τού Άντουάν» (Πύλη), τό βιβλίο «παγερής άγωνίας» τής ’Ελισάβετ Κομνηνοϋ «Μονή Μεταμόρ­ φωσης» (Δωδώνη), μία συλλογή διηγημάτων τού Βασίλη Βασιλικού μέ τίτλο «Τό τελευταίο άντίο καί άλλα διηγήματα» (Φιλιππότης), τό μυθιστόρημα τής Σμαράγδας Μοστράτου «Καργκιέζε», πού ή πλοκή του έξελίσσεται στήν ομώνυμη μέ τόν τίτλο έλληνόφωνη πόλη τής Ιταλίας, τό μυθιστόρημα τού Γιώργη Γιατρομανωλάκη «Ή άρραβωνιαστικιά» καί ή νου­ βέλα τού Γ. Μεϊμαρίδη «Ό κυρ-Γεωργάκης έφέντης» (Κέδρος). ’Ακόμα έτοιμάζονται νά κυκλοφορήσουν ένα άφιέρωμα γιά τόν ποιητή Γιάννη Ρίτσο, μέ τίτλο «Γιάννης Ρίτσος — ’Αφιέρωμα γιά τό 70 του χρόνια», τό όποιο περιλαμβάνει κείμενα συγγραφέων, δημοσιο­ γράφων καί κριτικών γιά τό ποιητικό έργο, τόν άνθρωπο καί άγωνιστή Γιάννη Ρίτσο, καί τό βιβλίο τού Ήλία Πετρόπουλου «Ρεμπέτικα», ένα άλμπουμ άφιερωμένο στό ρεμπέτικα τρα­ γούδια καί ατούς δημιουργούς τους (Κέδρος). Άπό τήν παγκόσμια λογοτεχνία θά κυκλο­ φορήσουν αύτό τό μήνα στά έλληνικά τρεις τίτλοι. Τό βιβλίο τού γάλλου κλασικού συγγρα­ φέα Γκύ ντέ Μωπασσάν «Ό πανικός», πού περιλαμβάνει μιά σειρά ιστορίες μέ τίς όποιες ό Μωπασσάν ψυχογραφεί, άναλύει, έξετάζει ή άπλώς περιγράφει τό κοινωνικό κατεστημένο τής νεαρής γαλλικής δημοκρατίας τού 1880, τούς άνθρώπους άλλά καί τόν ίδιο του τόν έαυτό, πάντα μέ τόν ίδιο σαρκασμό (Δωδώνη). ’Επίσης ένα βιβλίο τού Φράνσις Σκώτ Φιτζέραλντ, τού πασίγνωστου συγγραφέα τού «Με­ γάλου Γκάτσμπυ» καί τού «Τρυφερή είναι ή νύχτα», μέ τίτλο «Διηγήματα». Πρόκειται γιά μιά έπιλογή άπό τά σημαντικότερα διηγήματα τού άμερικανού συγγραφέα, πού μέ τό έργο του σφράγισε, μέ μοναδικό τρόπο, τή «χαμένη γενιά» τού μεσοπολέμου (Δωδώνη). Τέλος, άναγγέλλεται ή έκδοση τού έργου τού Λουΐτζι Πιραντέλλο «Ό μακαρίτης Ματίας Πασκάλ» (Δωδώνη). Γιά τούς φίλους τής ποίησης έτοιμάζονται πέντε ένδιαφέρουσες ποιητικές συλλογές. Μιά

συλλογή ποιημάτων τής Σαπφώς σέ μετάφραση Σωτήρη Κακίση, ένας τόμος μέ ποιήματα τού γιουγκοσλάβου ποιητή Πόπα σέ μετάφραση "Ελλης Σκοπετέα καί ποιητικές συλλογές τών ποιητριών Μαρίας Λαϊνά, Μαρίας Καραγιάννη καί ’Ιωάννας Φιλιππίδου (Κέδρος). ’Αρκετά δοκίμια γιά τήν ποίηση άλλά καί γενικότερου ένδιαφέροντος έτοιμάζονται νά κυκλοφορήσουν σύντομα. Συγκεκριμένα ένα δοκίμιο τού Μπίεν μέ τίτλο «Μελέτη γιά τό Γιάννη Ρίτσο», ή μελέτη τού Νόσου Βαγενά «Δοκίμιο γιά τό Γιώργο Σεφέρη», τό μελέτημα τού Ζήση Οικονόμου «Παπαδιαμάντης» (Κέ­ δρος), ή δεύτερη έκδοση τού βιβλίου τού Σπύρου Μαρκέτου «Τό εύ ζήν», τό όποιο περι­ λαμβάνει δέκα δοκίμια γιά τήν ύγεία, ή μελέτη τού Στέφανου Ροζάνη «Μεταμορφώσεις», όπου διερευνάται τό ποιητικό φαινόμενο μέσα άπό σημαντικά έργα τής παγκόσμιας λογοτε­ χνίας (Δωδώνη), καί τό βιβλίο τού Ί.Μ. Παναγιωτόπουλου «Ή ήθική τού συμφέροντος» (Φιλιππότης). Ή βιβλιογραφία τού σύγχρονου έλληνικού θεάτρου θά πλουτιστεί μέ τρία άκόμα σημαντι­ κά έργα. Σύντομα θά κυκλοφορήσει σέ βιβλίο τό έργο τού Γιώργου Μανιώτη «Κοινή Λογική», πού άνεβάστηκε φέτος άπό γνωστό θίασο, δύο θεατρικά τού έρημίτη τής Χαλκίδας Γιάννη Σκαρίμπα, «Ή κυρία τού τραίνου» καί «Πάτερ Συνέσιος», καί ό β' τόμος τών «Θεατρικών» τού ’Ιάκωβου Καμπανέλλη (Κέδρος). Στή σειρά «Παγκόσμιο Θέατρο», πού έδώ καί μερικά χρόνια έχει καθιερώσει ό έκδοτικός οίκος «Δωδώνη», πρόκειται νά κυκλοφορή­ σουν: «Ή έρυθρά νήσος» τού Μιχαήλ Μπουλγκάκωφ, «Φιλουμένα Μαρτουράνο» τού Έντουάρντο ντέ Φίλιππο, «Ό θείος πάπαρος» τού βραζιλιάνου Άουγκούστο Μποάλ, «’Απόψε αύτοσχεδιάζουμε» τού Λουΐτζι Πιραντέλλο, «Δε­ σποινίς Τζούλια» καί τό μονόπρακτο «Ή πιό δυνατή» τού Αύγούστου Στρίντμπεργκ. Γιά τούς μελετητές τής γλώσσας έτοιμάζεται ή μελέτη τού Άλέξ. Δ. Τζένου «Γλώσσα καί Παιδεία» (Δωδώνη), ένώ γιά τούς φίλους τής λαογραφίας άναμένεται νά έκδοθοϋν τό βιβλίο τού Κίτσου Μακρή «Βήματα», τό όποιο περι­ λαμβάνει τά άρθρα πού κατά καιρούς δημοσι­ εύτηκαν στό «Βήμα» πάνω σέ λαογραφικά θέ­ ματα τού Πηλίου (Κέδρος), καί μιά λαογραφική μονογραφία τού Κώστα Λιάπη, «Καπετάν Κώ­ στας Γαρέφης, ό σταυραετός τού Πηλίου» (Πύλη). Τέλος, ένα βιβλίο-μαρτυρία τών Παπαδημητρίου-Μαρούδη, «Ημερολόγια τής έξορίας», πού γράφτηκε στά ξερονήσια στή διάρκεια τού έμφυλίου πολέμου (Κέδρος), καί μιά μελέτη πάνω σέ θέματα μουσικής, «'Η αισθητική έρμ νεία τού μουσικού έργου», τής ’Ολύμπι Φράγκου-Ψυχοπαίδη (Πύλη).

Αύτά τά προβλήματα ποιος θά τά λύσει; "Αλυτα παραμένουν άκόμα τά προβλήματα τού κλάδου τών έκδοτών-βιβλιοπωλών έξαιτίας τής άδιαφορίας πού δείχνει ή πολιτεία σ’ αύτόν τό σημαντικό φορέα τού βιβλίου. ’Αποτέλεσμα αυτής τής τακτικής είναι νά βρίσκεται τό βιβλίο σέ μειονεκτική θέση καί νά θεωρείται, γιά τό εύρύτερο κοινό, είδος πολυτελείας. 'Η άκριβή τιμή του, άπρόσιτη άκόμα καί γιά τόν μέσο άνθρωπο, καθώς καί ή περιορισμένη προβολή του άπό τήν πολιτεία, συμβάλλουν στή συνε­ χώς αύξανόμενη άπομάκρυνσή του άπό τό λαό. Οί έκδότες καί οί βιβλιοπώλες, στήν πανελ­ λήνια συγκέντρωση πού όργάνωσαν τό ΦλεβάΡΠ, έπισήμαναν γιά μιά άκόμη φορά τήν άνάγκη να ληφθούν μέτρα γιά τήν έπίλυση τών προ­ βλημάτων τού κλάδου — προβλήματα πού εΧουν άμεσο άντίχτυπο στό βιβλίο — καί ζήτη­ σαν μέ ψήφισμα πού ένέκριναν τή μέριμνα τής πολιτείας. Γιά τήν έπίλυση τών προβλημάτων τού κλάδου οί έκδότες καί οί βιβλιοπώλες ζήτησαν: • Ολα τά σχολικά βιβλία πού έκδίδονται άπό τον ΟΕΔΒ νά διανέυονται δωρεάν ατούς μαθη­

) « Ι η Η ΐ» Ρ τ ^ ΙΓ Γ ΙΕ η Μ Λ Γ ,Κ Η

τές μέσω τών βιβλιοπωλείων, καθώς καί δλα τά φροντιστηριακά βιβλία.

• Στό νέο νομοσχέδιο «περί Τύπου» νά συμπεριληφθεϊ διάταξη μέ τήν όποια θά έπιτρέπεται ή έλεύθερη διακίνηση κάθε έντύπου καί βιβλίου.

• Νά ψηφιστεί νέος νόμος πού νά προβλέπει τή χορήγηση άτέλειας χαρτιού σέ δλους τούς έκδότες καί γιά δλα τά βιβλία, χωρίς κανένα περιορισμό.

• Νά δημιουργηθούν ατούς έκδότες κίνητρα μέ τή χορήγηση χαμηλότοκων καί μακροπρόθε­ σμων δανείων γιά τήν άναδιοργάνωση καί τόν έκσυγχρονισμό τών έπιχειρήσεών τους καί νά ψηφιστούν νόμοι πού νά ύποβοηθοϋν στή συν­ ένωση μικρομεσαίων έκδοτικών έπιχειρήσεών, έν δψει μάλιστα τής ένταξης τής χώρας μας στήν ΕΟΚ.

• Νά καταργηθούν οί νόμοι πού ψηφίστηκαν τελευταία «περί μισθώσεων» καί «περί φοροδι­ αφυγής» καί νά θεσπιστούν νέοι πού νά προσ­ τατεύουν τίς μικρομεσαϊες έπιχειρήσεις.

• Νά μειωθούν οί φορολογικοί συντελεστές.

Κ Λ Γ Ο Μ ίΠ 'β * '!

Ο * ΕΧΑΓΟΓΕΧ Ι ΒΛ ΛΙΟ ΙΟ " f * β ΐ Β η ι Λ ^ ν Ε Λ Ε ν β Ε Γ ίΕ Ε Ϊ Α Γ Ο Γ Ε Ι Β ΙΒ ________ ____ „ · η π •« Κ ο ™ * τ°ν ο Ena

13

ΓΕΓΟΝΟΤΑ

ΓΕΓΟΝΟΤΑ • Νά δοθούν άνθρώπινες συντάξεις καί ιατρο­ 2) Νά καθιερωθεί στά μαζικά μέσα ένημέρωφαρμακευτική περίθαλψη στον κλάδο καί στίς σης ειδική καθημερινή έκπομπή βιβλίου γιά τήν οικογένειες του καί νά 'ιδρυθεί ’Επικουρικό παρουσίαση όλων των νέων έκδόσεων.

3) Νά χορηγήσει άπλόχερα τίς πιστώσεις Ταμείο.

• Νά καταργηθεϊ ό άγορανομικός έλεγχος πού πού χρειάζονται γιά τή λειτουργία έκθέσεων ορίστηκε σέ ορισμένα ε’ίδη χαρτοπωλείου. βιβλίων στό έσωτερικό καί στό έξωτερικό.

• Νά άναθεωρήσει τό ύπουργεϊο Παιδείας τήν 4) Νά αύξηθεί ό άριθμός των βιβλιοθηκών άπόψασή του σύμφωνα μέ τήν όποια άπαγοκαί νά έμπλουτίζονται οί βιβλιοθήκες μέ τίς ρεύεται ατούς δασκάλους καί ατούς καθηγη­ έκδόσεις πού θά άγοράζονται κάθε χρόνο. τές νά συνιστοϋν ατούς μαθητές τους έξωσχο5) Νά συγκροτηθεί στό ύπουργεϊο Πολιτι­ λικά βιβλία. σμού καί ’Επιστημών συντονιστικό όργανο, μέ “ Οσον άφορά τή διάδοση καί τήν προβολή τή συμμετοχή όλων τών φορέων τού βιβλίου, τού βιβλίου ό κλάδος των έκδοτώνπού θά άναλαμβάνει τήν έπίλυση όλων τών βιβλιοπωλών προτείνει νά ληφθοϋν τά άκόλουπροβλημάτων τού βιβλίου. θα μέτρα: 6) Νά έκδίδεται άπό τό ύπουργεϊο Πολιτι­ 1) Νά θεσπιστούν άπό τήν πολιτεία έτήσια σμού έτήσιο βιβλιογραφικό δελτίο πού νά ένηβραβεία καί τιμητικές διακρίσεις γιά τις καλύ­ μερώνει τό κοινό γιά τίς έκδοτικές δραστηριό­ τερες έκδόσεις βιβλίων καί νά άγοράζεται άπό τητες τής χρονιάς. τό κράτος ένας σημαντικός άριθμός βιβλίων, 7) Νά βοηθήσει ή πολιτεία ώστε ό κλάδος νά κυρίως έπιστημονικών, πού έχουν περιορισμέ­ άποκτήσει δική του στέγη (Τό Σπίτι τού Βιβλί­ νη κυκλοφορία, ώστε νά δημιουργηθοϋν κίνη­ ου), πού θά παίζει ρόλο πραγματικού πνευματι­ τρα ατούς έκδοτες καί στούς συγγραφείς. κού καί πολιτιστικού κέντρου.

θηκαρίων πρότεινε νά δημιουργηθοϋν λαϊκές βιβλιοθήκες, πού προσφέρονται περισσότερο γιά τό εύρύτερο κοινό. ’Αντίθετα, ύποστήριξε ή κ. Θανοπούλου, ή ’Εθνική Βιβλιοθήκη θά πρέ­ πει νά περιορίσει τό κοινό της σέ ειδικούς μόνο επιστήμονες, γιατί τό ύλικό πού περιέχει είναι παλιό καί σπάνιο καί μέ τά σημερινά δεδομένα φθείρεται καί χάνεται. Ό άκαδημαϊκός κ. Π. Χάρης τόνισε ότι τό υπουργείο Πολιτισμού θά πρέπει νά δίνει τά βιβλία πού άγοράζει κάθε χρόνο στή Δημοτική Βιβλιοθήκη, γιατί κανείς σήμερα δέν ξέρει πού τά διαθέτει κι άν τά διαθέτει σέ βιβλιοθήκες. Έπίσης ό κ. Π. Χάρης θεώρησε άναγκαία τή σύσταση μιας έπιτροπής πού θά βοηθήσει ούσιαστικά τό Δήμο στό έργο του. Ό κ. Βασιλείου, έκπρόσωπος τού Συλλόγου Εκδοτών-Βιβλιοπωλών, πρότεινε στούς βιβλιο­ πώλες νά προσφέρουν τίς παλιές έκδόσεις τους στό Δήμο καί δλοι οί εκδότες νά τηρούν αύστηρά τήν άπό τό νόμο ύποχρέωσή τους νά στέλνουν στό Δήμο ένα άντίτυπο άπό κάθε έκδοση. Ο κ. Γουδέλης, έκπρόσωπος τής "Ενωσης

Ελλήνων Κριτικών, πρότεινε νά καταρτισθεί κατάλογος πού θά περιλαμβάνει άλα τά βιβλία πού έκδίδονται κάθε χρόνο καί άναφέρονται στήν έθνική μας κληρονομιά. Γιά τό ξεκίνημα τής έκστρατείας τού Δήμου ό έκπρόσωπος τής "Ενωσης ’Αθηναίων ’Εκδο­ τών δήλωσε ότι τό σωματείο του προσφέρει άρχικά στό Δήμο βιβλία άξίας 500.000 δρα­ χμών. Ό κ. Πατρίκιος έπίσης, ώς έκπρόσωπος τής "Ενωσης Συντακτών Ημερησίων ’Εφημερί­ δων ’Αθηνών, δήλωσε ότι ή ΕΣΗΕΑ θά προσφέ­ ρει στό Δήμο τό περίσσευμά της σέ βιβλία. Εκατό παιδικά βιβλία γιά τήν πρότυπη παιδι­ κή βιβλιοθήκη πού γίνεται στό Γουδί, στήν πλατεία τού Αγίου Θωμά, πρόσφερε ή έκπρό­ σωπος τού Έλληνοβρετανικού Συμβουλίου δ. Ζακάρ, ή όποια ύποσχέθηκε πώς θά συνεχι­ στούν οί προσφορές τού Συμβουλίου καί γιά δσες βιβλιοθήκες ίδρυθούν στό μέλλον. Τέλος, δλοι οσοι πήραν μέρος στή συζήτηση τόνισαν τήν άνάγκη προβολής άπό τά μαζικά μέσα ένημέρωσης, τόσο τής προσπάθειας τού Δήμου τής ’Αθήνας δσο καί τού βιβλίου γενικό­ τερα.

Εκστρατεία βιβλίου στήν ’Αθήνα Τήν πρωτοβουλία καί τήν εύθύνη νά προβά­ λει καί νά διαδώσει τό βιβλίο σέ συνεργασία μέ τούς φορείς του, άνέλαβε ό δήμαρχος τής ’Αθήνας κ. Δημ. Μπέης. Μέ τή δημόσια συζήτη­ ση μέ έκπροσώπους τού βιβλίου, τών έφημερίδων καί τών περιοδικών, πού όργάνωσε στίς άρχές τού Φεβρουάριου, ό δήμαρχος τής ’Αθή­ νας ξεκίνησε μία έκστρατεία μέ στόχο νά φέρει τό βιβλίο κοντά στό λαό, μέσω τών δανειστικών

Ό Δ ή μ α ρ χ ο ς τ ή ς ’Α θ ή ν α ς κ. Δ. Μ π έη ς

βιβλιοθηκών πού φιλοδοξεί νά δημιουργήσει στό κέντρο τής πρωτεύουσας καί στίς συνοικί­ ες της. "Οπως είπε ό κ. Μπέης, πού ήταν καί ό βασικός εισηγητής τής συζήτησης, θά λειτουρ­ γήσει στή θέση τού παλιού Βρεφοκομείου τής όδοΰ Πειραιώς πρότυπη βιβλιοθήκη, ένώ σέ διάφορα σημεία τής ’Αθήνας θά δημιουργηθοϋν μόνιμα έκθετήρια πού θά περιλαμβάνουν όλες τίς νέες έκδόσεις, ώστε νά ένημερώνεται πλήρως τό κοινό. Μόνιμο έπίσης έκθετήριο θά γίνει καί στό Πνευματικό Κέντρο τού Δήμου μέ τίς καινούριες έκδόσεις, πού θά άνανεώνονται κάθε μήνα. “ Οσον άφορά τίς γειτονιές, έκεϊ θά χρησιμοποιηθούν γιά τήν έγκατάσταση βιβλιο­ θηκών τά Κέντρα Νεότητος, τά όποια σήμερα ύπολειτουργοΰν. Παράλληλα, περιοδικές έκδηλώσεις σχετικές μέ τό βιβλίο, πού θά όργανώνονται στό κέντρο τής ’Αθήνας καί στίς περιφέ­ ρειες, θά συμβάλουν άποτελεσματικά σ’ αύτή τήν προσπάθεια. Τήν «έκστρατεία βιβλίου» τού Δήμου προσφέρθηκαν νά ένισχύσουν όλοι οί φορείς τού βιβλίου πού συμμετείχαν στή συζήτηση. ΟΙ προτάσεις τους καί οί προσφορές βιβλίων στήν έξόρμηση αύτή τού κ. Μπέη ήταν άρκετά ση­ μαντικές καί θά καρποφορήσουν άν τίς χειρι­ στούν κατάλληλα καί συστηματικά οί άρμόδιςΓι τού Δήμου. Συγκεκριμένα: ‘Η πρόεδρος τής Ένώσεως 'Ελλήνων Βιβ

ΟΔΥΣΣΕΑΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ΖΑΛΟΓΓΟΥ 9 τηλ. 3 6 .1 9 .7 2 4

ΤΖΩΝ ΝΤΟΣ ΠΑΣΟΣ U.S.A. Ό 42ος παράλληλος •

ΤΣΕΖΑΡΕ ΠΑΒΕΖΕ Ό σύντροφος • ΡΟΖΕ ΒΑΓΙΑΝ Παράξενο παιχνίδι

15

ΓΕΓΟΝΟΤΑ

ΓΕΓΟΝΟΤΑ

Νεκρολογία γιά έναν Κύπριο “ Ενας αξιόλογος λογοτέχνης άπό τή Λάρνα­ κα τής Κύπρου, ό Μελής Νικολαΐδης, έφυγε άπό τή ζωή πριν λίγο καιρό αέ ήλικία 81 χρό­ νων. Πεζογράφος βασικά, έγραψε διηγήματα, μελέτες, ιστορικά άφηγήματα, ένώ παράλληλα άσχολήθηκε καί μέ τή δημοσιογραφία. Υπήρξε μέλος τής Έθναρχίας τής Κύπρου καί γιά πολλά χρόνια μέλος τού Διοικητικού Συμβουλί­ ου τής 'Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών καί τής Στέγης Γραμμάτων καί Τεχνών. Γεννήθηκε τό 1898 στή Λάρνακα καί άπό τό 1928 έγκαταστάθηκε στήν Αθήνα. Τήν έποχή έκείνη κυκλοφόρησε τή νουβέλα «Τό κλεισμέ­ νο σπίτι» καί τό 1929 τά διηγήματα «Δυό άσπρα γυμνά χέρια», πού έκαναν έξαιρετική έντύπωση. Μετά πέντε χρόνια, έξέδωσε ένα άλλο βιβλίο, τή νουβέλα «Ό άνθρωπος πού έπούλησε τή γυναίκα του», καί τό 1937 μία συλλογή διηγημάτων μέ τίτλο «’Άσμα άσμάτων». Τό 1936 άρχισε νά έκδίδει τό γνωστό λογοτεχνικό περιοδικό «Πνευματική ζωή», ή έκδοση τού όποιου κράτησε μέχρι τό 1940. Στό περιοδικό αύτό ό Μ. Νικολαΐδης φιλοξένησε μερικά άπό τά πιό σημαντικά όνόματα τής γραμματείας μας. Τό 1944 έξέδωσε τό βιβλίο «Γιά λίγη ζωή» καί τό 1958 τό ιστορικό άφήγημα «Κυπριανός ό μάγος». Τό 1962 παρουσίασε τήν έργασία του «Τψ καιρψ έκείνψ», τό 1964 τή μελέτη «Γύρω άπό τόν ’Ιησού» καί τό 1967 τό ιστορικό μυθι­ στόρημα «Συνέσιος ό Κυρηναϊος». Ή πεζογραφία τού Μελή Νικολαΐδη, άντιπροσωπευτικό δείγμα τής λογοτεχνίας τού με­ σοπολέμου, έχει πολλά άνθρώπινα στοιχεία καί διακρίνεται γιά τή ζεστασιά καί τή γλαφυρότητά της.

16

■ Ο ΚΥΚΛΟΣ Φ ΥΛΛΑ ΙΟΥ ΛΟΓΟΥ ΚΛΙΤΗΣ Τ Ε Χ Ν Η Σ Μ ΙΛ * O fA ΤΟ ΜΗΝΑ

I·» ·* *# »»*« *K*»***wv* *4 κ. ο ι. HWKM Μ ΑΆΛΛΚΛΓΜΙ. 4 Ι'ΜΗ*Μ. hNIU] ΟΑΙΑΤΙΐΑΚΙΙ], MUtlTV fAMCflt

«οIΛ ΚΡΜΙΜAOVV* Μ ΓΛΑΜ ΥΗΟ»

ΝΟΕΜΒΡΗΣ

1931

Λ β ΙΙΝ A ΛιτνχνΝΙΜ CMOT. ΔΑΙΔΑΛΟΥ At-w »

Ε ξ ώ φ υ λ λ ο έ ν ό ς τ ε ύ χ ο υ ς το ύ «Κύκλου», π ο ύ θ εω ρ εί­ ται έ ν α ά π ό τά σ η μ α ν τικ ό τερ α π ερ ιο δικ ά τ ή ς μ εσ ο π ο λ ε μ ικ ή ς έ π ο χ ή ς

Κυκλοφόρησε Ιστορία τής Μουσικής Βυλ€ρμόζ

Σ κίτσο το ύ Μ ελή Ν ικολα ΐδη

Τά περιοδικά του μεσοπόλεμου Ή έκθεση μέ θέμα «Περιοδικά Μεσοπόλε­ μου 1919-1940», πού όργάνωσε στά μέσα τού Φεβρουάριου ή Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελλη­ νισμού, πέρασε σχεδόν άπαρατήρητη. ’Εκτός άπό μία πρωινή έφημερίδα, πού άπλώς άνήγγειλε τά τυπικά «περί έκθέσεως», τά ήμερήσια φύλλα δέν ένημέρωσαν τό κοινό, ούτε άσχολήθηκαν μ’ αύτή, όχι γιατί τό έκριναν άνάξιο, άλλά έπειδή οί ίδιοι οί όργανωτές τής έκθεσης άπέφυγαν τή δημοσιότητα. Κι αύτό γιατί, όπως μάς πληροφόρησαν, ή έκθεση έγινε μέ στόχο νά γνωρίσουν τά μέλη τής Εταιρείας τόν περι­

όρισμένα πολιτικά, παιδαγωγικά καί θεολογικά φύλλα πού φιλοξένησαν συνεργασίες γιά τή νεοελληνική πολιτισμική ιστορία ή άποτέλεσαν τεκμήρια αύτής τής Ιστορίας. Τά έκθέματα πού άφοροϋσαν τή λογοτεχνία ήταν τής συλλογής τού κ. Γ. Ζεβελάκη, ένώ τά φιλολογικά, πού πολλά άπ’ αύτό παρουσιάστη­ καν μόνο μέ τή φωτοτυπία τού έξώφυλλου, άνήκαν στό ’Εθνικό Κέντρο ’Ερευνών. Ή Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού εί­ ναι λίγο-πολύ άγνωστη στό εύρύτερο κοινό. 'Ιδρύθηκε τό 1971 άπό άπόφοιτους καί βοη­ θούς τής Φιλοσοφικής Σχολής τού Πανεπιστη­ μίου τής ’Αθήνας καί ή άρχική της όνομασία ήταν 'Ελληνική Παλαιογραφική Εταιρεία. Στή συνέχεια ή όνομασία αύτή άλλαξε, έπειδή τά μέλη της άποφάσισαν νά άσχοληθούν μέ τή μελέτη τής νεοελληνικής ιστορίας, όπότε καί δόθηκε ό σημερινός τίτλος. Οί μέχρι τώρα δραστηριότητες τής Ε ταιρεί­ ας συνοψίζονται στήν έκδοση τού έτήσιου περιοδικού «Μνήμων», πού έκδίδεται άπό τό 1971, σέ συζητήσεις καί φροντιστήρια γιά όσους ειδικούς ένδιαφέρονται γιά τή νεοελλη­ νική ιστορία (φοιτητές, βοηθούς, έπιμελητές) καί στή σύνταξη βιβλιογραφίας νεοελληνικής ιστορίας. ’Επίσης, μιά άξιόλογη προσφορά είναι καί ή ταξινόμηση τού δημοτικού άρχείου τής Ερμούπολης τής Σύρου, πού έδώ καί άρκετό καιρό έχουν άναλάβει μέλη τής 'Εταιρείας.

οδικό τύπο τής εποχής έκείνης καί Ιδιαίτερα δ,τι περιοδικό είχε σχέση μέ τή λογοτεχνία. Ή έκθεση έγινε στό χώρο πού στεγάζεται ή 'Εταιρεία Μελέτης Νέου 'Ελληνισμού, σ’ ένα ύπόγειο τής όδοϋ Ίσαύρων άρ. 29. ΟΙ όργανωτές της φρόντισαν, όσο τούς έπέτρεπε ό χώ­ ρος, νά ταξινομήσουν μέ προσοχή τό ύλικό καί νά δώσουν μιά άντιπροσωπευτική είκόνα γύρω άπό τά λογοτεχνικά περιοδικά πού κυκλοφ όρη-^ σαν στό διάστημα 1919-40. Παρουσίασαν λ ο ^ τεχνικά καί φιλολογικά περιοδικά πού έκδόβηί'1 καν σέ διάφορες έλληνικές πόλεις, καθώς

_

\

ι

• Μέ μετάφραοη-προσθήκεςέπίμετρο γιά τή νεοελληνικέ) μουσικέ) καί γλωσοάρι τού Γιώργου Λεωτσάκου.

Α πο την αρχαιότητα ώς τόν tf( a p Φρανιι

ί

Μ Μ ικ ιφ ρ ικ ιη Γλωσσόρι Ελληνικό ΕπΙμκιρο

Συμπλήρωμα: /an Λονσαν

λ

• Άπό τέ) μουσική τής αρχαιότητας μέχρι καί τά μουσικά μεέητατα τής δεκαετίας τοΰ 1970

Γιώργος Λ ιω ιυ ά κ ο ς

Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ Υ Π Ο Δ Ο Μ Η — 3 η ς Σ Ε Π Τ Ε Μ Β Ρ ΙΟ Υ 22 — Τ Η Λ . 5 2.34.790

ΓΕΓΟΝΟΤΑ

ΓΕΓΟΝΟΤΑ

Μίλησε έλεύθερα... Ή Τζόαν Ρόμπινσον, ή διάσημη οικονομολό­ γος καί καθηγήτρια τοϋ Πανεπιστημίου του Καίμπριτζ, είναι γνωστή στή χώρα μας όχι μόνο άπό τό συγγραφικό της έργο άλλα καί άπό τούς αγώνες της έναντίον τής έφτάχρονης δικτατο­ ρίας. Πρόσφατα, στά μέσα Φεβρουάριου, ή Ελλη­ νική Εταιρεία Μελέτης καί Προβληματισμού, τιμώντας τήν προσφορά τής Ρόμπινσον στή σύγχρονη οικονομική σκέψη καί τή συμβολή της στόν άγώνα κατά τής δικτατορίας, όργάνωσε έκδήλωση στήν Πάντειο, δπου ή τιμώμενη μίλησε μέ θέμα «Μάρξ καί οίκονομική άνάλυση». Ή Τζόαν Ρόμπινσον είναι μία άπό τίς πιό διακεκριμένες φυσιογνωμίες τής έποχής μας στό χώρο τής οικονομικής έπιστήμης. ’Ανήκει στούς κύριους συντελεστές τής λεγάμενης μετακεϋνσιανής σχολής κι αύτό τό γνωρίζουν όσοι έχουν διαβάσει τά μεταφρασμένα στά έλληνικά βιβλία της «Φιλοσοφία τής οικονομί­ ας» (Παπαζήσης) καί «’Ελευθερία καίάναγκαιότητα» (Νέοι Στόχοι). Τό συγγραφικό της έργο, παρά τή θεματική του εύρύτητα, χαρακτηρίζε­ ται κυρίως άπό τή μετωπική κριτική πού έκανε κατά τής νεοκλασικής όρθοδοξίας στήν οίκο­ νομική έπιστήμη. "Οσον άφορά τίς σχέσεις της μέ τή χώρα μας τήν περίοδο τής δικτατορίας, ύπενθυμίζουμε ότι ή Τζόαν Ρόμπινσον δέν δίστασε νά έρθει στήν ’Αθήνα τό 1972, καλεσμένη άπό τήν Έλληνοευρωπαϊκή Κίνηση Νέων, καί νά δώσει δύο διαλέξεις. "Ολο δέ τό διάστημα τής έπταετίας κινήθηκε δραστήρια γιά τήν άπελευθέρωση τών πολιτικών κρατουμένων καί τό σεβασμό τών άτομικών δικαιωμάτων στή χώρα μας. Γι’ αύτό καί ήταν μεγάλη ή χαρά της, όπως είπε, πού μπόρεσε νά έρθει στήν Ελλάδα καί νά μιλήσει έλεύθερα...

Κάτι γίνεται στήν ’Εθνική Ανακαινίσεις καί έκσυγχρονισμοί γίνονται τελευταία στήν ’Εθνική Βιβλιοθήκη. ’Ήδη άρχι­ σαν νά έφαρμόζονται νέα συστήματα παροχής πληροφοριών στούς άναγνώστες, μέ νέα συ­ στήματα καταλογογραφήσεως τοϋ ύλικοΰ, νέ°ας βιβλιοκαταλόγους καί καταλόγους τίτλων για τίς έλληνικές καί ξενόγλωσσες έργασίες. Παράλληλα διατίθενται συμπληρωματικοί κατάλογοι τοϋ έντυπου ύλικοϋ, σύμφωνα μέ τον τόπο καί τό χρόνο έκδόσεως, καθώς καί των έλληνικών εκδόσεων κατά χρόνο. Εν τώ μεταξύ νέες αίθουσες καί χώροι αποθήκευσης τού έντυπου ύλικοϋ θά γίνουν

Γαλλικό βραβείο σέ έλληνίδα ποιήτρια Μέ εύκαιρία τήν έπίσκεψη τού προεδρικού ζευγους στή γαλλική πρωτεύουσα, πού θά πρα­ γματοποιηθεί άπό τίς 24 ώς τίς 29 ’Απριλίου, θά ’Δ)!^0^εϊ στ,!|ν '*■ Τσάτσου τό βραβείο ποιήσεως Αλφρέντ ντέ Βινύ, πού τής άπένειμε γιά τό 978 ή έπιτροπή τού Συνδέσμου τών Φίλων τού ινύ. Ή άπονομή τού βραβείου γίνεται γιά νά τιμηθεί τό ποιητικό έργο τής Ί. Τσάτσου καί συγκεκριμένα τό βιβλίο της «Ό κύκλος τού Ρολογιού». Τήν έπιτροπή τού Συνδέσμου τών Φίλων τοϋ Πινύ άποτελοϋν ό πρόεδρος τής Τυνησίας Χαμπίμπ Μπουργκίμπα, ό δούκας ντέ Λεβί Μιρέ ουά, τής Γαλλικής ’Ακαδημίας, καί ή Κριστιάν Λεφράν.

Τό συγγραφικό έργο τής Ί. Τσάτσου περι­ λαμβάνει τά έξής βιβλία: «Φύλλα Κατοχής» (ήμερολόγιο, 1965), «Λόγια τής σιωπής» (ποιή­ ματα, 1968), «’Άτμητο φώς» (ποιήματα, 1969), «Άθηναΐς» (ιστορική μονογραφία, 1970), «’Έλεγος» (ποιήματα, 1971 — Χρυσό μετάλλιο Γαλλικής Ακαδημίας), «Ό άδερφός μου Γιώρ­ γος Σεφέρης» (1973, Α’ Κρατικό Βραβείο Βιο­ γραφίας 1974), «Γυμνός τοίχος» (ποιήματα, 1975) , «Ό κύκλος τού ρολογιού» (ποιήματα, 1976) καί «Ποιήματα» (συγκεντρωτική έκδοση όλόκληρου τοϋ μέχρι σήμερα ποιητικού της έργου, 1977).

Τ ζόαν Ρ ό μ π ινσ ο ν

Ή νέα τιμή Ά π ό τό τ ε ύ χ ο ς α ύ τό ά ν α γκ α ο τή κ α μ ε νά α ύξήσ ο υ μ ε τή ν τιμή το ύ «Δ ια βά ζω » ά π ό 60 δ ρ α χ μ έ ς σ έ 80. Είναι ή πρώ τη α ύ ξ η σ η π ο ύ κ ά ν ο υ μ ε ά π ό τά ν Ιο ύ λ ιο το ύ 1977 καί έ λ π ίζ ο υ μ ε οΙ φίλοι άναγνώ σ τ ε ς νά κ α τα ν ο ή σ ο υ ν τή ν ά π ό φ α σ ή μ α ς αύτή. Ή α ύ ξ η σ η τ ή ς τιμ ή ς δ έ ν ή τα ν γιά μ ά ς ή πρώ τη καί ε ύ κ ο λ η λ ύ σ η . 'Α ντίθετα, κ ρ α τή σ α μ ε τή ν τιμή τώ ν 60 δρ χ . ό σ ο ΰ ν τ ε χ ε ή οίκονομ ικ ή μ α ς κ α τά ­ σ τα σ η . Α λ λ ά ή σ υ ν ε χ ή ς φ ρ ο ν τίδ α γιά τή β ελ τίω σ η

στόν ύπόγειο χώρο τής ’Εθνικής Βιβλιοθήκης, ένώ μιά σειρά άλλων έργασιών θά προσφέρουν μία άκόμα αίθουσα άναγνωστηρίου καί άρκετές σύγχρονες άνέσεις. ’Από φέτος λοιπόν οί άναγνώστες τής βιβλι­ οθήκης θά άπολαμβάνουν θέρμανση τό χειμώ­ να καί άερισμό τό καλοκαίρι. ’Ήδη άρχισαν νά τοποθετούνται οί άπαραίτητες μηχανολογικές έγκαταστάσεις πού θά έκσυγχρονίσουν τούς χώρους τής βιβλιοθήκης, ένώ παράλληλα θά προστεθούν κι άλλα φωτοτυπικά μηχανήματα γιά νά περιοριστεί ό δανεισμός (καί μή γυρι­ σμός) τών σπάνιων βιβλίων.

τ ή ς ύ λ η ς , τή ν ά ρ τιό τε ρ η έμ φ ά ν ισ η κα ί τή ν κ α λ ύ τ ε ­ ρ η δια ν ο μ ή το ύ π ερ ιο δικ ο ύ, σ έ σ υ ν δ υ α σ μ ό μ έ τή ν α ύ ξ η σ η όλω ν τώ ν τιμώ ν τ ή ς ά γ ο ρ ά ς (χαρτί, έρ γα τικά κλπ.), σ υ ν ε π ά γ ε τ α ι δ α π ά ν ε ς τέ το ιε ς , π ο ύ είναι ά δ ύ ν α τ ο νά τίς σ η κ ώ σ ο υ μ ε μόνοι... Πάντως, όσοι θ έ λ ο υ ν μ π ο ρ ο ύ ν νά ά γ ο ρ ά ζ ο υ ν τό «Δ ια βά ζω » σ χ ε δ ό ν μ έ τή ν πα λιά τιμήI Α λ λ ά κ α λ ύ τε ρ α δ ια β ά σ τε π ρ ο σ ε κ τικ ά τή σ ελ ίδ α 4 α ύ τ ο ύ X , το ύ τε ύ χ ο υ ς . f t Η> '

'

■' I

Μή χάσετε τό τεύχος 20 Κυκλοφορεί τήν 1η Μα'ίου

• Φ ανταστικό καί έπιστημονική φαντασία • Γνωριμία μέ τόν Μ ο ντα ίνι • Τό «Άρμολόι» • Ή εύ ρετη ρία σ η τών π εριο­ δικών • Κ ριτήρια άξιολόγησης παιδι­ κών βιβλίων

'-!■

ιν

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

Τί διαβάζουν στή Θεσσαλονίκη Ό κοινωνικοπολιτικός προβληματισμός καί τά φιλοσοφικά ρεύματα τής έποχής μας, δοσμένα μέσα άπό τίς σελίδες τών βιβλίων, άπορρόφησαν γιά ένα διάστημα, μετά τή μεταπολίτευση, τό ένδιαφέρον τού έλληνα άναγνώστη. Σύντο­ μα όμως ή ζήτηση τού κοινωνιολογικοϋπολιτικοϋ βιβλίου μειώθηκε καί τό ένδιαφέρον τού άναγνωστικού κοινού άπέσπασε καί πάλι τό λογοτεχνικό βιβλίο. Αύτό τουλάχιστο άποδεικνύουν οί στατιστικές πού άναφέρονται στήν κίνηση τού βιβλίου, στά βιβλιοπωλεία καί στίς βιβλιοθήκες. Τήν άποψη αύτή έπιβεβαιώνει καί ή ένημερωτική έκθεση τής Δημοτικής Βιβλιοθήκης τής Θεσσαλονίκης πρός τό δήμαρχο τής πόλης κ. Μιχάλη Παπαδόπουλο, πού ήρθε πρόσφατα στή δημοσιότητα. Σύμφωνα λοιπόν μέ τά στατι­ στικά στοιχεία τού 1977 τού δανειστικού τμή­ ματος τής βιβλιοθήκης, πού έκτός άπό τό κεντρικό κατάστημά της διαθέτει καί παραρτή­ ματα σέ άρκετές περιοχές, τά βιβλία πού συγ­ κέντρωσαν τήν προτίμηση τού κοινού ήταν στήν πλειοψηφία τους μυθιστορήματα καί διη­ γήματα, ένώ στό άναγνωστήριο τής κεντρικής βιβλιοθήκης μεγάλη κίνηση παρουσίασαν τά βιβλία τών θετικών έπιστημών (Σ.Σ. τό κοινό πού έρχεται στό άναγνωστήριο είναι κατά 95% σπουδαστές). ’Αναλυτικότερα στήν έκθεση άναφέρεται ότι Άπό τό δανειστικό τμήμα δανείστηκαν μυθι­ στορήματα καί διηγήματα 21.405 άναγνώστες, παιδικά βιβλία 7.281, φιλοσοφικά καί θρησκευ­ τικά 3.966, ιστορικά καί έθνογραφικά 2.517, ποίηση καί άνθολογίες 2.131, πρακτικών γνώ­ σεων καί έφηρμοσμένων έπιστημών 2.155, κρι­ τικής καί δοκίμια 2.014, θεατρικά 1.932. Α κο ­ λουθούν βιογραφικά βιβλία, άρχαίοι συγγρα­ φείς, ταξιδιωτικά, νομικά κλπ. Στό άναγνωστήριο, 1.253 άναγνώστες ζήτησαν καί διάβασαν βιβλία θετικών έπιστημών (χη­ μεία, φυσική, μαθηματικά), 863 νεότερη έλληνική λογοτεχνία (πεζογραφία, ποίηση, θέατρο, δοκίμιο, γλώσσα), 550 Ιστορικά, λαογραφικά, γεωγραφικά καί ταξιδιωτικά βιβλία, 520 Ιατρικά καί γεωπονικά καί 475 άρχαίους συγγραφείς. ’Ακολουθούν τά φιλοσοφικά, θρησκευτικά, παι­ δαγωγικά κλπ. Στήν ίδια έκθεση έπισημαίνονται οί έλλείψεις τής βιβλιοθήκης σέ προσωπικό, πού όφείλονται κυρίως σέ οικονομικούς λόγους καί έμποδίζουν τή σωστή λειτουργία της. Τό βασικότερο όμως πρόβλημα είναι αύτή τή στιγμή οί ζημιές πού προκλήθηκαν άπό τούς σεισμούς, γιατί οί

20

εργασίες έπισκευής, πού πρόκειται νά όλοκληρωθούν στό τέλος τού 1979, έπιβάλλουν τή λειτουργία μόνο τού δανειστικού τμήματος τής βιβλιοθήκης.

Εκδόσεις Γλάρος Θεμιστοκλέους ’Αθήνα Τηλ.

31

142

36.1 8.45 7

Α Π Α Ν Τ Α

Σιμόν ντέ Μπωβουάρ Κυκλοφορούν

Η ΚΑΛΕΣΜΕΝΗ Ο ΜΟΝΟΛΟΓΟΣ ΜΙΑΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΤΟ ΑΙΜΑ ΤΩΝ ΑΛΛΩΝ ΟΙ ΩΡΑΙΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ ΕΝΑΣ ΠΟΛΥ ΓΛΥΚΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ ΠΡΟΔΟΜΕΝΗ ΓΥΝΑΙΚΑ

Ποίηση σέ δίσκους Σέ προηγούμενο τεύχος μας άναφερθήκαμε στην προσπάθεια πού γίνεται τά τελευταία Χρονιά στή χώρα μας γιά τή διάδοση τής ποίήσης μέ τήν κυκλοφορία δίσκων, όπου ένας ποιητής ή ήθοποιός άπαγγέλλει στίχους. Παραεσαμε δέ καί έναν πίνακα μέ όλους τούς σχετικούς δίσκους πού έχουν κυκλοφορήσει Μέχρι σήμερα. Πρόσφατα άνακαλύψαμε άκόμη ένα δίσκο μέ ποίηση. Πρόκειται γιά έκδοση τής φωνογραφι­ κής έταιρίας PHILIPS καί τιτλοφορείται «Ό ήμήτρης Χριστοδούλου διαβάζει ποιήματά του». Όπως τό λέει κι ό τίτλος, ό γνωστός ποιητής διαβάζει μία έπιλογή άπό τά καλύτερα ποιήματά του.

Πολύτιμη έργασία Υιά τή μουσική μας

' Ετοιμάζονται

ΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΦΥΛΟ (Σέ νέα έκδοοη, συμπληρωμένη άπό τή συγ­ γραφέα)

ΟΙ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΜΙΑΣ ΚΑΘΩΣ ΠΡΕΠΕΙ ΚΟΡΗΣ ΟΛΟΙ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΕΙΝΑΙ ΘΝΗΤΟΙ ΟΙ ΜΑΝΔΑΡΙΝΟΙ *

Έντνα Ο

Μπράιαν

ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΑΡΧΙΑ ΤΟ ΜΟΝΑΧΙΚΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΣΤΗΝ ΕΚΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ

Κάρεν Χόρνεϋ Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Βασίλη Μαντέλη Η ΑΠΟΠΕΙΡΑ

διαβάσαμε τήν έξής είδηση: δέκα ΧΡσνια ή Διεθνής Έταιρεκ ουσικών Βιβλιοθηκών έχει άναλάβει τή\ κτελεση ένός σχεδίου συλλογής ύλικού γιά τί συγγραφή διεθνούς καταλόγου έρευνητικών Ρφλιοθηκών μουσικής. Κάθε βιβλιοθήκη ή άρ ?ειΡ' πού περιέχει βιβλία, χειρόγραφα, δίσκουι η αλλα στοιχεία σχετικά μέ μουσική έρευνί ε ναι μέσα στά ένδιαφέροντα αύτού τού κατα °Υου, πού ό πέμπτος τόμος του πρόκειται νέ καλύψει τήν 'Ελλάδα. ήν επιμέλεια αύτού τού τόμου έχει άναλάβε ένας Αμερικανός μέ ψυχή δοσμένη όλότελε τ ν ελληνικό πολιτισμό. Λέγεται Νήλ Ράτλκ) °ι. ειναι άνώτερος ύπάλληλος στό μουσικέ Πτημα τής Δημόσιας Βιβλιοθήκης τής Νέαε ορκης. ό Ράτλιφ άφιέρωσε πολλούς μήνε« π χ\Λ°ντας τιί ν Ελλάδα άπό άκρη σέ άκρη υλλέγοντας πολύτιμες πληροφορίες γιά τόν ° τάλ°Υ°· Δέν άφησε μοναστήρι, βιβλιοθήκτ για βιβχι°θήΚη [διωτική συλλογή γιά Ιδιωτικέ υλλογή πού νά μήν έπισκεφθεΐ, νά μή ζητήσε ροηθεια ή νά μήν έρευνήσει. 'Ήδη έχει στέ χέρια του ένα πλούσιο ύλικό μέ στοιχεία γιέ γνωστά ως τώρα έργα δημοτικής, έκκλησια καί λαϊκής μουσικής, πού όταν έκδοθε n ®ό μπορούν νά γίνουν κτήμα όλων» "θινά πολύτιμη ή έργασία τού ’Αμερικανοί μ

°ώ

Κ- α ί

Νήλ Ράτλιφ. Στή βιβλιογραφική έρημιά πού έπικρατεϊ στό χώρο τής έλληνικής μουσικής, έλπίζουμε ότι ή έκδοση τών άποτελεσμάτων τής έρευνάς του θά σταθεί παράδειγμα γιά μίμηση καί έργαλεϊο χρήσιμο γιά όσους μελε­ τούν τή μουσική μας παράδοση. "Αν καί είναι κάπως άπογοητευτικό τό φαινόμενο, ένας ξέ­ νος δηλαδή νά προσφέρει, πρώτος έκεϊνος, έργο ύποδομής γιά ένα συστατικό στοιχείο τής δικής μας πολιτιστικής παράδοσης...

Ελεύθερη ή έξαγωγή βιβλίων καί περιοδικών Μέ τήν ύπ’ άριθ. Ε4/10514/Φ.42/2.1.79 άπόφαση τού ύπουργού ’Εμπορίου καθορίστηκε νέα, άπλουστευμένη, διαδικασία γιά τήν έξαγωγή έφημερίδων, περιοδικών καί βιβλίων. Σύμφωνα μέ τήν άπόφαση αύτή, επιτρέπεται έλεύθερα ή έξαγωγή έλληνικών έφημερίδων καί περιοδικών (χωρίς νά άπαιτεϊται πιά άδεια τού ύπουργείου ’Εμπορίου ή τής Τράπεζας τής Ελλάδος), μέ τήν προϋπόθεση ότι ό έκδότης τής έφημερίδας ή τού περιοδικού θά καταθέ­ σει στήν άρμόδια τελωνειακή ή ταχυδρομική άρχή μία ύπεύθυνη δήλωση, μέ τήν όποια, άνάλογα μέ τήν περίπτωση, θά δηλώνεται: 1) "Οτι ή άξια τών πρός έξαγωγή έντύπων καταβλήθηκε σέ δραχμές άπό τούς έδώ συγγε­ νείς τών παραληπτών ή ότι στέλνονται δωρεάν σέ άνταποκριτές, συνεργάτες ή φίλους τού έξωτερικού (σ’ αύτή τήν περίπτωση μπορούν νά σταλούν 200 άντίτυπα κάθε έκδοσης, άλλά πρέπει νά είναι σφραγισμένα μέ σφραγίδα «δη­ λωτική τής τιμητικής προσφοράς»), 2) "Οτι τά έντυπα στέλνονται σέ συνδρομητές τού έξωτερικού, οί όποιοι θά έμβάζουν τίς συνδρομές τους σέ συνάλλαγμα, καί ότι άναλαμβάνεται ή ύποχρέωση είσαγωγής τού συν­ αλλάγματος στή χώρα μας, μέσα σ’ ένα τρίμηνο άπό τήν ήμέρα άποστολής τών έντύπων (σ’ αύτή τήν περίπτωση άπαιτεϊται θεώρηση τής δήλωσης άπό τίς ταχυδρομικές ή τελωνειακές άρχές). Ή έξαγωγή έλληνικών βιβλίων έπιτρέπεται έλεύθερα άπό κάθε ένδιαφερόμενο, ό όποιος είναι γραμμένος στά μητρώα τού οίκείου ’Εμ­ πορικού καί Βιομηχανικού ’Επιμελητηρίου ώς έξαγωγέας βιβλίων, είτε έχουν προπωληθεΐ είτε στέλνονται «έπί παρακαταθήκη», άρκεϊ νά κατατεθεί στήν Τράπεζα τής Ελλάδος τιμολό­ γιο έξαγωγής (σέ 4 άντίγραφα) μέ τήν άξια τών βιβλίων καί στό οικείο ΕΒΕ σχετική έγγύηση. Άπό τά 4 άντίγραφα τού τιμολογίου ή Τράπεζα τής 'Ελλάδος θά κρατάει τό ένα καί τά άλλα 3 θά τά έπιστρέφει, θεωρημένα, στόν έξαγωγέα,

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ γιά νά τά στείλει στό έλληνικό προξενείο τής χώρας προορισμού, έφ’ δσον ή έξαγωγή πρα­ γματοποιείται «έπί παρακαταθήκη» (τό ένα), καί στήν άρμόδια τελωνειακή ή ταχυδρομική άρχή (τά άλλα δύο). Σημειώστε, δτι ό έξαγωγέας έχει ύποχρέωση νά εισαγάγει ολόκληρη τή σέ συνάλλαγμα άξια των άντιτύπων πού πουλήθηκαν στό εξωτερι­ κό, μέσα σέ ένα χρόνο άπό τήν ήμέρα τής άποστολής τους. "Οσο γιά τήν άπαλλαγή του άπό τήν έγγύηση, ό έξαγωγέας πρέπει νά κατα­ θέσει στήν Τράπεζα τής Ελλάδος τή σχετική βεβαίωση άγοράς συναλλάγματος. Τέλος, ή έξαγωγή βιβλίων, τά όποια στέλνονται σάν δώρα άπό όποιοδήποτε πρόσωπο, έπιτρέπεται, άρκεί: 1) νά ύπάρχει άφιέρωση καί ύπογραφή στό έσώφυλλο τού βιβλίου ή σφραγίδα «δηλωτική τής τιμητικής προσφοράς» του· 2) ή άξία τών βιβλίων νά μήν ξεπερνάει τίς 2000 δραχμές. ’Αλλά γιά περισσότερες λεπτομέρειες, άνατρέξτε στήν ίδια τήν ύπουργική άπόφαση.

Νέες εκδόσεις (Φλεβάρης)

ΤΑΣΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗ

ντοςτογιεφςκη ΓΙΩΡΓΟΣ ΧΕΙΜΩΝΑΣ

ΣΠΥΡΟΥ ΠΛΑΙΚΟΒΙΤΗ

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

•

• Ο έκ π ο λ ιτισ τικό ς σ ύ λ λ ο γο ς «Ή Κόμνηνα» μ ά ς γνω ρ ί­ ζει, ό τι σ τό ν τό π ο κ α τα γω γή ς τώ ν μελώ ν του, στό χω ριό Κ όμνηνα τή ς Λ οκρίδας, ύ π ά ρ χει βιβλιοθήκη άλλά δ έ ν ύ π ά ρ χο υ ν βιβλία. "Οσοι λ ο ιπ ό ν θ έ λ ο υ ν νά β ο η θ ή σ ο υ ν, ά ς σ τείλ ο υ ν βιβλία γιά τή βιβλιοθήκη τού χω ρ ιο ύ στά γ ρ α φ ε ία το ύ σ υ λ λ όγου : Ε κ π ο λ ιτισ τικ ό ς Σ ύ λ λ ο γο ς «Ή Κόμνηνα», Σ ω κρ ά τους 59, ’Αθήνα.

ΓΑΛΑΤΕΙΑΣ ΣΑΓΑΝΙ II

Η ΒΥΕΛΛΑ

ΚΟΣΤΑA. XAT2HAWYPM

Ο ΘΡΥΛΟΣ ΤΟΥ Κ6)ΣΤΛΝΤΗ

Μΐνης ϊίουμηνταρίας

Τό κουρείο κ λm in κνηιγ

jiijjiiiiT O Τ/ίι ΠΑΛΙΟ ΜΑΙ ΣΠΙΤΙ

•

Τά «’Ό σ τρ ακ α» , ή γνω σ τή π νευμ α τικ ή καί κ αλλιτεχνι­ κή όμ ά δα τή ς Π άτρας, ό ρ γ α νώ νο υ ν μία λέσ χη μέ βιβλία, π ο ύ θά λ ε ιτ ο υ ρ γ εί κάθε μ έρ α σάν έντευ κ τή ρ ιο των άνθρ ώ πω ν τή ς τέ χ ν η ς. Π αρακαλοϋν λ οιπόν το ύ ς σ υ γ γ ρ α φ είς νά σ τέλ ν ο υ ν τά βιβλία τ ο υ ς καί το ύ ς έ κ δ ό τ ε ς π ερ ιο δ ικ ώ ν τά τεύ χ η τ ο υ ς γιά νά γ ίνει καί σ τή ν Πάτρα γνω σ τό τό έ ρ γ ο το υ ς, στή δ ιεύ θ υ νσ η : κ. Σωκράτη Σκαρτσή, Ά ρ ά το υ 49, Πάτρα.

ΕΛΛΑΔΑ

Π ΟΥΛΙ \

Τό κουρείο

Ο π ρ ό ε δ ρ ο ς τή ς κ ο ινό τη τα ς Α γίο υ ’Ιωάννη τή ς Εύ­ βοιας π αρ ακ αλεΐ ό σ ο υ ς μ π ο ρ ο ύ ν νά βο η θ ή σ ο υ ν τήν π ρ ο σ π ά θ ειά του γιά τήν π νευματικ ή ά νάπ τυξη τών ά γ ρ ο το ε ρ γ α τώ ν καί τώ ν νέω ν τού χω ριού, νά σ τείλ ουν βιβλία γιά τή βιβλιοθήκη τή ς κ οιν ό τη τα ς στή δ ιε ύ θ υ ν ­ ση: κ. ©ωμά Μ εταξά, π ρ ό ε δ ρ ο Κ οινότητας, “Αγιο ’Ιωάννη Ε ύβοιας.

ΤΑΞΙΔΙΑ

Δ\\ ΤΆ ΤΡΕΛΆ

Οι χτίστες

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ Ή "Ενωση Νέων ‘Ελλήνων Λ ογοτεχνώ ν άνακοίνω σε τά ά π ο τελ έσ μ α τα το ύ Β' Π ανελλήνιου Ποιητικού Δια­ γω νισμ ού, π ού π ρ ο κ η ρ ύ χ θ η κ ε στή μνήμη το ύ μ έλ ο υ ς τ η ς ποιη τή Θανάση Τσόγκα. Β ρα βεύτη κ α ν οί Ά ν δ ρ έ α ς Ν όμ πελης καί Ά ν δ ρ έ α ς Π α π α χρή σ τος (α' βραβείο), Νίκος Τ ζερ μ α δ ια νό ς (β' βραβείο) καί Σ τέλιο ς Ά νυφ α ντά κ η ς (γ' βραβείο). Τήν κριτική έπ ιτρ ο π ή άποτελ ο ϋσ α ν οί Μ. Γ ιαλουράκης (π ρ ό εδρ ο ς), Δ. Γιάκος, Α. Κ αραντώ νης καί X. Π ύρπασ ος (μέλη).

ΚΩ ΣΤΑ Ο ΥΡΑΝΗ

ΠΕΤΡΟΥ ΧΑΡΗ

II V/: /7 : i « /* / ! / ! ~ Δηέμμ,Η*,· ΙΙΗ-Ι

I Τάσου Άθανασιάδη: Ό Ντοστογιέφσκη Μ α ρ ία ς Ίορδανίδου: Σάν τά τρελά πουλιά Δημήτρη Κολλάτου: Οί ' Ελιές Κώστα Ούράνη: Ταξίδια, 'Ελλάδα |Αλέξη Πάρνη: ' Ο Διορθωτής Σπάρου Πλασκοβίτη: ' Η θύελλα καί τό φανάρι Γαλάτειας Σαράντη: Τό παλιό μας σπίτι Κώστα Χατζηαργύρη: Ό θρύλος τοΰ Κωσταντή Πέτρου Χάρη: Η μ έρ ες οργής

ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΩΝ ΤΗΣ «ΕΣΤΙΑΣ» I. Δ. ΚΟΛΛΑΡΟΥ & ΣΙΑΣ Α.Ε. Σόλωνος 60 - 'Αθήνα 135 -Τηλ. 3615077

ΤΟ ΞΕΝΟ ΒΙΒΛΙΟ

ΤΟ ΞΕΝΟ ΒΙΒΛΙΟ

Τό νέο αίμα στή σοβιετική λογοτεχνία ΜΟΣΧΑ, Μάρτιος. Τό ταλέντο είναι πάντοτε άτομικό. ’Αλλά μήπως είναι τό μόνο; Μήπως δέν άποτελεΐ παγκόσμια άλήθεια τό ότι κάθε άνθρωπος είναι μιά ξεχωριστή άτομική προσω­ πικότητα; ’Εντούτοις, σέ όλες τις ιστορικές περιό­ δους, τά ταλέντα, άκόμα καί τά πιό γνήσια κι άναμφισβήτητα, άντιμετώπισαν ένα πρόβλημα — συχνά άγωνιώδες: πώς θά βρουν τόν τρόπο νά έκφράσουν τήν άτομικότητά τους πληρέ­ στερα καί ζωηρότερα καί νά προσφέρουν τό ιδιαίτερό τους μήνυμα στόν κόσμο. Υπάρχουν πολλές όψεις αυτού τού προβλή­ ματος, οί όποιες άντικατοπτρίζονται στίς άναζητήσεις ένός καλλιτέχνη καί στό δημιουργικό του έργο, στό χειρόγραφο ή στόν πίνακα, σ’ ένα θεατρικό ρόλο ή σ’ ένα άρχιτεκτονικό σχέδιο. Καί άποτελεϊ, βεβαίως, μέρος τού ίδιου προβλήματος τό νά μπορέσει ό καλλιτέχνης αυτό πού έχει άνακαλυφθεϊ, έκφραστεϊ καί κατανοηθεΐ μονάχα άπό τόν ίδιο ή άπό ένα στενό φιλικό του κύκλο, νά τό κάνει στό έξης προσιτό σέ πολλούς, δηλαδή νά τό τυπώσει, νά τό παραστήσει άπό σκηνής, νά τό χτίσει, νά τό έπιδείξει σέ κάποια έκθεση κ.ο.κ. Πόσο σημαντική, πόσο πολύτιμη μάλιστα είναι γιά κάποιο πρωτοεμφανιζόμενο ταλέντο ή βοήθεια ένός «φτασμένου» συναδέλφου, ένός «μάστορα»! Πόσο σημαντικό είναι νά νιώθει τή συμπαράσταση τής κοινωνίας καί τήν καλοπρο­ αίρετη διάθεση τού κοινού! Καί είναι έπίσης φοβερά σημαντικό ή ίδια ή κοινωνία νά βλέπει αύτή τήν ένασχόλησή της μέ τή μοίρα ένός νέου ταλέντου όχι σάν μιά πράξη φιλανθρωπί­ ας ή σάν μιά έπιχειρηματική δραστηριότητα, άλλά σάν άναγκαία προϋπόθεση γιά τήν παρα­ πέρα έξέλιξη τής ίδιας τής λογοτεχνίας καί τής τέχνης. Ό Μαξίμ Γκόρκι, μιλώντας σέ κάποια άπό τις πρώτες όλομέλειες τής Ένώσεως Συγγραφέων της ΕΣΣΔ, τό 1934, έλεγε: «Σέ συνθήκες σάν κι αύτές πού άντιμετωπίζουμε, ή συνεργασία μέ τούς νέους άνθρώπους άποτελεϊ ϋψιστη άναγκαιότητα. Πρέπει νά δημιουργήσουμε έναν όλόκληρο στρατό άπό πρώτης τάξεως άνθρώ­ πους τών γραμμάτων — καί τό τονίζω αύτό τό

πρέπει »! Ό ίδιος ό Γ κόρκι στάθηκε ύπόδειγμα συμπα­ ράστασης πρός τούς νέους λογοτέχνες. Μέ τή βοήθειά του βρήκαν τό δικό τους δρόμο στή

24

λογοτεχνία καί ώρίμασαν διακεκριμένοι συγ­ γραφείς, όπως ό Λεονίντ Λεόνωφ, ό Κωνσταντίν Φεντίν, ό Μιχαήλ Ζοσένκο, ό ’Ισαάκ Μπάμπελ, ό Βσεβόλοντ Ίβάνωφ καί πολλοί άλλοι. Άπό δική του, έπίσης, πρωτοβουλία ιδρύθηκε τό Λογοτεχνικό ’Ινστιτούτο, άπό τό όποιο έχουν άποφοιτήσει οί πιό γνωστοί σύγχρονοι σοβιετικοί συγγραφείς. Τό ’Ινστιτούτο αύτό δέν παρέχει άπλώς γνώσεις στούς σπουδα­ στές, άλλά φροντίζει νά άναπτύξει τά καλλιτε­ χνικά τους χαρίσματα, δημιουργώντας τούς εύνοϊκότερους όρους γιά τήν καρποφορία έν­ ός ταλέντου καί προσφέροντας τή δυνατότητα σ’ ένα συγγραφέα νά γίνει γνωστός σέ όσο τό δυνατόν πλατύτερο κοινό. Σ οβιετικά σχο λικά ά να γνω σ τικ ά Στίς περισσότερες χώρες τού κόσμου, ένα άπό τά πιό έπιτακτικά προβλήματα πού άντιμετωπίζει ό νέος συγγραφέας είναι ή έξεύρεση ρια τής ΕΣΣΔ. Ή «Νέα Φρουρά» π.χ. κυκλοφο­ έκδότη. «Ποιός θά δημοσιεύσει τό έργο μου;» ρεί σέ 600.000 άντίτυπα, ή «Νέα Γενιά» σέ αύτό δέν είναι τό έρώτημα πού άπασχολεί 1 200.000 καί τά «Νιάτα» σέ 2.500.000! "Ολα τόσους καί τόσους έκκολαπτόμενους συγγρα­ τους πουλιώνται μέ φοβερά γρήγορο ρυθμό· φείς καί πού συνοδεύεται συχνά άπό αισθήμα­ ποτέ δέν θά δείτε αύτά τά περιοδικά νά κρέ­ τα άγχους καί άνασφάλειας; Στήν ΕΣΣΔ, τέτοιο μονται σκονισμένα στά περίπτερα. πρόβλημα δέν ύφίσταται. Φτάνει τό χειρόγρα­ Η παράδοση τού έντονου ένδιαφέροντος φο νά είναι ζωντανό καί ένδιαφέρον καί θά βρει γιά τούς νέους λογοτέχνες, πού άρχισε μέ τόν άμέσως έκδότες. Γκόρκι, έξακολουθεΐ νά ισχύει στή Σοβιετική Στή Μόσχα, ένας είδικός έκδοτικός οίκος, ή Ενωση καί σήμερα. Συχνά πραγματοποιούνται «Νέα Φρουρά», ό όποιος έκδίδει κάθε χρόνο τακτικές συναντήσεις νέων ποιητών, πεζογράέκατοντάδες βιβλία νέων συγγραφέων, λει­ φων, δραματουργών καί κριτικών, στίς όποιες τουργεί έδώ καί πάνω άπό πενήντα χρόνια. οί νέοι αύτοί έχουν τήν εύκαιρία νά άνταλλάΆλλά τά έργα τών νέων λογοτεχνών γίνονται ξουν άπόψεις, νά διαφωνήσουν ή νά άκούσουν δεκτά καί άπό άλλους, «ένήλικους» άς πούμε, τίς συμβουλές τών παλαιότερων συναδέλφων έκδοτικούς φορείς. 'Έτσι, ό έκδοτικός οίκος τους — μέ λίγα λόγια, νά πετύχουν κάτι πού γιά «Σύγχρονος» βγάζει τακτικά μιά ειδική σειρά ένα νεαρό λογοτέχνη ίσως θά ήταν άνέφικτο μέ τό γενικό τίτλο «Καινούρια ’Ονόματα». Μιά τό έπιχειροϋσε μόνος του. άλλη πάλι σειρά, πού έκδίδεται άπό τόν ίδιο Στή Σοβιετική "Ενωση δέν ύπάρχει ίσως οίκο, τιτλοφορείται «Γιά πρώτη φορά στήν πρω­ °οτε μία πόλη πού νά μήν έχει τά δικά της τεύουσα». Μέ αύτή τή σειρά, τό άναγνωστικό λογοτεχνικά καί καλλιτεχνικά έργαστήρια. Ή κοινό όλόκληρης τής Σοβιετικής "Ενωσης έρ­ ερασιτεχνική παραγωγή δημιουργικών έργων χεται σέ έπαφή μέ τά έργα νεαρών λογοτεχνών εκ μέρους τών νέων παίρνει όλο καί μεγαλύτε­ άπό όλες τίς έθνικές δημοκρατίες. ρες διαστάσεις καί άπ’ αύτό τόν άχανή ώκεανό Οί νέοι συγγραφείς μπορούν έπίσης νά φτά­ νέων δημιουργών ή σοβιετική λογοτεχνία άνσουν στό άναγνωστικό κοινό μέσω τών λογοτε­ τλεϊ συνεχώς καινούρια ταλέντα, πού ξαφνιά­ χνικών περιοδικών, άνάμεσα στά όποια άναφέζουν τούς κριτικούς μέ τήν αύθεντικότητά ρουμε ένδεικτικά έκεϊνα πού προορίζονται ει­ τους. δικότερα γιά νεαρούς άναγνώστες: τά «Νιάτα», -- --------- , Καί μιά πού μιλάμε γιά νέους λογοτέχνες, θά τή «Νέα Φρουρά» (πού δέν πρέπει νά συγχέεται ταν παράλειψη νά μήν άναφέρουμε τό ρόλο μέ τόν όμώνυμο έκδοτικό οίκο), τήν «Αύγή» ^ ί ς Καμοομόλ στήν καλλιέργεια τών δημιουρτή «Νέα Γενιά». Ή κυκλοφορία αύτών p ^ γι^ ν σκιρτημάτων τών νέων. Άνάμεσα στούς έντύπων είναι τεράστια, άκόμα καί μέ τά κ ριτή-

άνθρώπους τών γραμμάτων πού πέρασαν άπό τήν Κομσομόλ ήταν καί οί Μιχαήλ Σολόχωφ, Άλεξάντερ Τβαρντόφσκι, Νικολάι Όστρόφσκι, Μιχαήλ Σβετλώφ, Γιαροσλάβ Σμελιακώφ, Γιευγκένι Γιεφτουσένκο, Φιοντόρ Άμπράμωφ, Βαλεντίν Ρασπούτιν, Μιχαήλ Ντουντίν... Υπάρχουν άλλοι πού βρίσκονται αύτή τή στιγμή στό κατώφλι τής λογοτεχνικής τους σταδιοδρομίας καί πού τά όνόματά τους δέν μάς λένε ίσως τίποτα άκόμη- ποιός ξέρει όμως... Υ.Β.

Τό βιβλίο στόν κόσμο ΠΑΡΙΣΙ, Μάρτιος. Χάρη σέ μιά μελέτη τών Antoine Spire καί Jean-Pierre Viala μέ τίτλο «Ή μάχη τού βιβλίου», πού κυκλοφόρησε άπό τόν έκδοτικό οίκο Editions Sociales, είδε τό φώς τής δημοσιότητας μιά ιδιαίτερα ένδιαφέρουσα έρευνα γιά τή σχέση τών Γάλλων μέ τό βιβλίο. Σύμφωνα μέ τά στοιχεία αύτής τής έρευνας, τό 33,7% τών άγροτών διαβάζει έστω καί ένα βιβλίο τό χρόνο, ένώ τά άντίστοιχα ποσοστά γιά άλλες έπαγγελματικές καί κοινωνικές κατη­ γορίες είναι: 71,1% γιά τούς βιομήχανους καί τούς μεγαλέμπορους, 97,8% γιά τούς έλεύθερους έπαγγελματίες καί τούς ύψηλόμισθους υπαλλήλους, 96% γιά τούς χαμηλόμισθους ύπαλλήλους, 87,3% γιά τούς δημόσιους ύπαλλήλους, 76,7% γιά τούς ειδικευμένους έργάτες

25

ΤΟ ΞΕΝΟ ΒΙΒΛΙΟ θεωρία

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ!

καικριτική!

καί τούς έργοδηγούς καί 65,9% γιά τούς χειρώνακτες έργάτες. Ποιά βιβλία όμως προτιμούν νά διαβάζουν οί Γάλλοι; ’Ιδού τί άποκάλυψε ή έρευνα. Οίάγρότες διαβάζουν περισσότερο μυθιστορήματα άστυνομικά, κατασκοπικά καί έπιστημονικής φαντασίας, λιγότερο μυθιστορήματα περιπε­ τειώδη καί έλάχιστα τά κλασικά έργα. Τήν ίδια προτίμηση στήν άστυνομική φιλολογία καί τήν έπιστημονική φαντασία δείχνουν καί οί βιομήχανοι καί μεγαλέμποροι, άλλά τή δεύτερη θέση στίς προτιμήσεις τους κατέχουν άπό κοινού τά έπιστημονικά ή τεχνικά βιβλία καί τά περιπετει­ ώδη μυθιστορήματα. Οί έλεύθεροι έπαγγελματίες καί οί ύψηλόμισθοι ύπάλληλοι άγαποϋν τά έπιστημονικά καί τεχνικά βιβλία, καθώς καίτά μυθιστορήματα μέ δράση. Οί χαμηλόμισθοι ύπάλληλοι προτιμούν νά διαβάζουν περιπέτειες. Τό ίδιο καί οί δημό­ σιοι ύπάλληλοι· μέ τή διαφορά, ότι τούς άρέσουν βέβαια καί τά άστυνομικά, άλλά δέν άγνοούν καί τά κλασικά έργα. Οί ειδικευμένοι έργά­ τες καί έργοδηγοί φαίνεται νά προτιμούν τήν έπιστημονική φαντασία, άλλά καί τήν ιστορία καί τά μυθιστορήματα τά περιπετειώδη. Τέλος, οί άνειδίκευτοι καί χειρώνακτες έργάτες άγαπούν νά διαβάζουν άστυνομικά μυθιστορήμα­ τα, έπιστημονική φαντασία καί βιβλία ιστορίας.

•

ΠΕΚΙΝΟ, Μάρτιος. Στήν περιοχή τού Τσιάνγκιού τής έπαρχίας τού Σετσουάν, προχωρεί ή κατασκευή ένός μνημείου γιά τό μεγάλο ποιη­ τή τής δυναστείας Τάνγκ, Λί Πό (701-762). "Οπως είναι γνωστό, ό Λί Πό γεννήθηκε κοντά στόν ποταμό Σουγιάμπ, στά νότια τής λίμνης Μπαλκάς, στήν κεντρική Άσία. Στά 705, ή οίκογένειά του μετακόμισε στό Τσίν-γκλιέν, στήν περιοχή τού Τσιάν-γκιού, όπου ό νεαρός Πό έμεινε 14 χρόνια, μέχρι πού πήγε στό Τσενγκτού, σέ ήλικία 18 χρόνων. Ή τοποθεσία τού σπιτιού τού Λί Πό καί τό μπαλκόνι όπου τού άρεσε νά κάθεται καί νά μελετάει σώζονται άκόμη καί μπορεί κανείς νά τά δει, άν πάει στό Τσίν-γκλιέν. Τό 1962, όπότε γιορτάστηκαν τά 1200 χρόνια άπό τό θάνατο τού Λί Πό, τό Γραφείο Πολιτι­ σμού τής Έπαρχίας τού Σετσουάν άποφάσισε νά άνεγερθεΐ ένα μνημείο στήν περιοχή τού Τσιάν-γκιού καί ή άπόφαση αύτή ύποστηρίχτηκε άπό όλους. Έξαιτίας όμως τής δολιοφθοράς τού Λίν Πιάο καί τής γνωστής «συμμορίας τών 4», κατά τή διάρκεια τής Πολιτιστικής ’Επανά­ στασης, τό σχέδιο έμεινε στό ράφι. Παρ’ δλ’ αύτά, άμέσως μετά τόν έξοστρακισμό τής «συμμορίας τών 4», ή ύπόθεση τού μνημεί­ ου τού Λί Πό ξαναβγήκε στήν έπιφάνεια. Σύμ­

26

Βάσος Βαρίκας

__ . _ κ. ΠαρναίΙης κ. καρυω τάκης

φωνα μέ τό άρχικό σχέδιο, τό μνημείο θά κτιζόταν στό Τσίν-γκλιέν. 'Έτσι, έκλέχτηκε ή κατάλληλη τοποθεσία, κοντά σ’ ένα πάρκο, τό μνημείο άρχισε νά κτίζεται καί πιστεύεται ότι θά είναι έτοιμο τόν Όκτώβρη. ’Ήδη έχει συγ­ κεντρωθεί πολύ ύλικό γιά τήν «έπάνδρωση» τού μνημείου, όπως διάφορες έκδόσεις τού έργου τού μεγάλου ποιητή, πίνακες έμπνευσμένοι άπό ποιήματά του κ.ά.

• Θεωρία Λογοτεχνίας καί Κριτικής • Λαϊκός Πολιτισμός καί Παράδοση

•

ΒΑΡΣΟΒΙΑ, Μάρτιος. Αύτό τό μήνα πρόκειται νά άπονεμηθεϊ, γιά πρώτη φορά, ένα διεθνές βραβείο γιά παιδικό βιβλίο, τό «Βραβείο Γιάννους Κόρτσακ». Ή σχετική τελετή θά γίνει στό Πόζναν, όπου φέτος γιορτάζονται τά 100 χρό­ νια άπό τή γέννηση τού Κόρτσακ, πού ύπήρξε γιατρός, μεγάλος παιδαγωγός καί έξαίρετος συγγραφέας βιβλίων γιά παιδιά. Τήν πρωτοβουλία γιά τήν καθιέρωση τού Βρα­ βείου Κόρτσακ είχε τό πολωνικό παράρτημα τής Παγκόσμιας ’Οργάνωσης Βιβλίων γιά τή Νεότητα (ΙΒΒΥ). Τό βραβείο θά άπονέμεται, κάθε δύο χρόνια, σέ ένα βιβλίο γιά παιδιά καί σε ένα βιβλίο σχετικά μέ τά παιδιά. Τό έπαθλο θά είναι ένα μετάλλιο μέ τό πορτραϊτο τού Κόρτσακ καί 50.000 ζλότυς γιά κάθε βιβλίο. Τά ύποψήφια γιά τό βραβείο βιβλία θά πρέπει νά ύποβάλλονται στήν κριτική έπιτροπή τού βραβείου μέσω τών έθνικών παραρτημάτων τής ΙΒΒΥ. Είναι άδιάφορο σέ ποιά γλώσσα θά είναι γραμμένα, άρκεϊ νά έχουν κάποια λογοτε­ χνική άξια καί νά περικλείουν άνθρωπιστικά μηνύματα. "Οσα βιβλία δέν βραβευτούν, άλλά έχουν κά­ ποια Ιδιαίτερη παιδαγωγική καί καλλιτεχνική άξια, θά περιληφθούν σ’ έναν τιμητικό πίνακα, τόν Τιμητικό Πίνακα «Γιάννους Κόρτσακ».

• Λογοτεχνία

• ’Αρχιτεκτονική

λογοτεχνία!

■—

• Βαρίκας

Maurice Nadeau

η ιστορία τού σουρρεαλισμού

• Zamyatin

**«· Αλ({Αν6ρα ΠοπαβανασοπκΟΑου

• Ζήρας • Nadeau • Ponge • Σχορέλης

’Εκδόσεις

Yevyeny Zamyatin

ή φι-ιιι» ιών u|tn\««iu.n

ΠΛΕΘΡΟΝ Τοσίτσα 1α ΑΘΗΝΑ

883.4692

ε μ ε ίς

ΤΑ ΠΑΛΙΑ

ΤΑ ΠΑΛΙΑ Οί σκέψεις αύτές βρίσκουν μιά λογική συμ­ πλήρωση, άν παραλληλίσουμε τίς τόσο ξέμα­ κρες τροχιές πού άκολούθησαν ό Σικελιανός τών «Άκριτικών» καί ό Σκίπης τού «Μέσ’ άπό τά τείχη». Τά δυό βιβλία, χειρογραφημένο, βγή­ καν άπό τίς «’Εκδόσεις ’Εργαστήρι» τής Κατο­ χής. Στήν κηδεία τού Παλαμά, ό Σκίπης άπάγγειλε ένα δικό του ποίημα (περιλαμβάνεται στό «Μέσ’ άπό τά τείχη»), μά έλάχιστοι τό έχουν κρατήσει στή μνήμη τους σάν γεγονός ή σάν ποίηση. ’Έμεινε μόνο ή βροντερή φωνή τού «’Ηχήστε σάλπιγγες». Τέλος, οί νεότεροι ίσως νά μή θυμούνται δτι ό Σικελιανός κι ό Σκίπης ξαναβρέθηκαν, συνυποψήφιοι αύτή τή φορά, γιά μιά έδρα στήν ’Ακαδημία. Καί τό έπίσημο κράτος προτίμησε τόν Σκίπη. Τό «Μέσ’ άπό τά τείχη» έπανακυκλοφόρησε, τυπωμένο πιά, μετά τήν ’Απελευθέρωση, τό 1945. Πολλά άπό τά ποιήματά του έχουν περιληφθεϊ στήν «Κασταλία Κρήνη» τού 1950, σελ.

151 καί έπ., μέ μικροδιορθώσεις.

«Μέσ5 άπό τά τείχη» τού Σωτήρη Σκίπη ΜΙΛΩΝΤΑΣ γιά τά «Άκριτικά» τού Σικελιανοϋ (Διαβάζω, άριθ. 17), μνημόνευσα τις συνθήκες πού ύπαγόρευσαν τήν κυκλοφορία χειρόγρα­ φων βιβλίων στά χρόνια τής Κατοχής. Ή ίδιάζουσα έμφάνισή τους, πού είχε καταργήσει, κατά τό σεφερικό λόγο, τήν τυπογραφία καί ό περιορισμένος, άναγκαστικά, άριθμός τών άντιτύπων τους προσδίδουν στίς «έκδόσεις» αύτές μιά σπανιότητα κι ένα ξεχωριστό ένδιαφέρον. Ή σπανιότητά τους άλλοτε Ισορροπεί μ’ ένα ύψηλό αισθητικό άποτέλεσμα (Άκριτικά) κι άλλοτε περιορίζεται σέ στενά συλλεκτικά πλαί­ σια. Στή δεύτερη περίπτωση ύπάγεται ή ποιητι­ κή συλλογή «Μέσ’ άπό τά τείχη» τού Σ. Σκίπη. Βιβλίο γραμμένο έξ όλοκλήρου μέ τό χέρι, κοσμημένο μέ ξυλογραφίες καί πλουμίδια τού Σπ. Βασιλείου, κυκλοφόρησε πρός τό τέλος τού καλοκαιριού τού 1943. ’Έχει διαστάσεις 22,5 χ 17,5 καί συγκροτείται άπό 16 λυτά τετρασέλιδα, σύνολο 64 σελίδες χωρίς άρίθμηση. Ό κολοφώνας του μάς πληροφορεί: «Τό βιβλίο Μέσ’ άπό τά τείχη, τού Σωτήρη Σκίπη, έβγήκε χειρογραφημένο σέ 105 άντίτυπα άριθμημένα άπό τό 001 έως τό 105. Τών πρώτων

f ι‘·<- S ■ rz-L·^ ME;

ΛΙΤΟ ΤΑ ΤΕΙΧΗ

Η Ac

t- ^

-Μ έ σ ' ά π ό τά τε ίχ η -: Τό έξ ώ φ υ λ λ ο τ ή ς έ κ δ ο σ η ς

28

άντίτυπων 001 έως 020 τό πρώτο ποίημα είναι χειρογραφημένο άπό τόν ίδιο τόν ποιητή. Οί ξυλογραφίες καί ή σύνθεση τού βιβλίου έγιναν άπό τό ζωγράφο Σπύρο Βασιλείου. "Ολα τά άντίτυπα είναι ύπογραμμένα άπό τόν ποιητή.» Περιέχει 18 ποιήματα — τά περισσότερα πολύστιχα καί μακροσκελή, κατά τή συνήθεια τού Σκίπη. Είναι στίχοι γραμμένοι άπό έναν εύψυχο πατριώτη, πού προσπαθεί νά μετουσιώσει ποιητικά τήν έλληνική τραγωδία τής έποχής καί νά προσφέρει έλπίδα ατούς πολιορκημένους μέσα στά τείχη τής σκλαβιάς. Χωρίς Ιδιαί­ τερες άξιώσεις στό σύνολό τους, τά ποιήματα διακρίνονται γιά μιά εύστοχη, δραστική άμεσότητα οσάκις δέν πλατειάζουν (π.χ. Χειμώνας τού 1942, Μεγάλη Παρασκευή τού 1942, ‘Η στάμνα τών βασάνων μας) καί μάς παρέχουν ένα τυπικό δείγμα τής ποιητικής τού Σκίπη. Οί σύντομες αύτές κρίσεις όδηγοϋν στή διατύπω­ ση παράπλευρων συλλογισμών. Τί άντιπροσώπευε ό Σκίπης τά χρόνια έκείνα; Ποιά ήταν ή θέση του στήν έλληνική ποίηση; Τί μένει σήμε­ ρα άπό τό έργο του; Υπήρξε άπό τούς πολυγραφότερους νεοέλ­ ληνες ποιητές. Ό κανόνας πού θεωρεί τήν πολυγραφία ταυτόσημη μέ τήν εύκολογραφία καί έχθρό τής ποιότητας έφαρμόζεται άβίαστα στήν περίπτωσή του. Μισός αιώνας πνευματι­ κής ζωής (1900-1950) μέ άλλεπάλληλες έκδόσεις ποιητικών συλλογών καί άδιατάραχτη πα­ ρουσία στά ποικίλα λογοτεχνικά έντυπα τής έποχής του, σφυρηλατεί Ισχυρούς δεσμούς τού Σκίπη μέ τήν έπικαιρότητα. ’Έργα του τυπώθηκαν γαλλικά καί άγγλικά, σέ καιρούς πού ή άκτινοβολία τών συγγραφέων μας δέν ξεπερνοϋσε τά έθνικά σύνορα. Ό πνευματικός έλληνισμός τής Αίγύπτου, στά χρόνια τής με­ γάλης άνθοφορίας του μέ τά περιοδικά «Γράμ­ ματα» καί «Νέα Ζωή», τόν άναγνώριζε μεγάλο ποιητή. Ή Βιβλιογραφία τού Εύγ. Μιχαηλίδη άριθμεί τουλάχιστον πέντε έκδόσεις έργων του στήν Άλεξάντρεια. Ή άντικαβαφική παρά­ ταξη τόν έπρόβαλε σάν πρότυπο καί ύπόδειγμα, πρός τό όποιο όφειλε νά τείνει ή ποίηση τού Καβάφη. Προσκολλημένος στόνΖάν Μορε άς, άμέτοχος στά ποιητικά κινήματα τού μέσο πολέμου καί τά νέα ρεύματα, ό Σκίπης παρέμι νε ένας εύαίσθητος φλύαρος τών άρχών αίώνα μας. Προδόθηκε άπό τήν ίδια τήν ε

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΔΑΣΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ

Ξ υ λο γρ α φ ία το ύ Σ π ύ ρ ο υ Β α σ ιλ είο υ άπό τή ν κα το χική έκ δ ο σ η τή ς σ υ λ λ ο γ ή ς -Μ έσ ' ά π ό τά τ ε ίχ η - το υ Σ. Σκίπη

λογραφία του καί τόν άμουσο χειρισμό έτερόκλητων θεμάτων. Φυσικό ήταν νά τόν παρασύΡει ό χείμαρρος τής σύγχρονης ποίησης. Κριτικ°ς, πού δέν φημίζεται γιά τήν εύκολία νά καταδικάζει, έγραφε άμέσως μετά τό θάνατο τού ποιητή: «Συμπάθεια, είναι τό τελικό συναί°θημα πού σχηματίζεται μέσα μας όπως κι άν κοιτάξουμε τόν Σκίπη, όπως κι άν σταθούμε απέναντι άπό τό πολύτομο, ρευστό στό σύνολό Του, σάν άστήριχτο καί σάν πρόχειρο, καί γιά τούτο άδιάβαστο ή τουλάχιστον έξαιρετικά δυσκολοδιάβαστο έργο του. Δυσκολοδιάβαστο όχι άπό τήν πραγματική δυσκολία μιάς ύψηλής ή άπρόσιτης τέχνης, μά άκριβώς άπό τή θανάαψη προχειρότητά του καί τήν άνία πού άναδίεται μέσα άπό τήν προχειρότητα αύτή.» Ποιός θυμάται σήμερα τόν Σκίπη; Πόσα άπό τά ποιήματά του έπιβιώνουν; ’Ακόμη καί μέσα ατήν πολυσέλιδη καί πυκνοτυπωμένη έκλογή τού έργου του, πού έπιμελήθηκε ό ίδιος δσο ζοϋσε («Κασταλία Κρήνη», 2 τόμοι, ’Αθήνα 1950), δύσκολα μπορεί νά ξεχωρίσει κανείς ανθεκτικούς στίχους. Κι άν διάλεξα γιά νά παρουσιάσω έδώ μιά σπάνια καί δυσεύρετη έκδοση τού Σκίπη, είναι γιά νά ύπογραμμίσω ' καί νά τονίσω τά διδάγματα πού προκύπτουν ιό τήν ποιητική του μοίρα.

ΑΠΑΝΤΑ ΕΛΛΗΣ ΑΛΕΕΙΟΥ ΚΥΚΛΟΦΟΡΟΥΝ

ΣΕΙΡΑ Α' 1. Σκληροί άγώνες γιά μικρή ζωή 2. Γον Χριστιανικόν Παρθεναγωγεΐον 3. Υπολείμματα έπαγγέλματος 4. Λοόμπεν 5. Παραπόταμοι 6. Μέ τή λύρα 7. ’Αναχωρήσεις καί Μεταλλαγές 8. Μυστήρια 9. Προσοχή συνάνθρωποι!

10. Σπονδή

ΠΑΙΔΙΚΑ 1. Ρωτώ καί μαθαίνω ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

29

ΕΚΔΟΣΕΙΣ - ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ « Α Σ Τ Ε Ρ Ι» ΣΟΛΩΝΟΣ 121 — ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ. 36.06.597 — 36.19.802

Σ Ε Ι Ρ Α : ΟΙ ΔΡΟΜΟΙ ΠΡΟΣ ΤΟ ΑΓΝΩΣΤΟ Daiilclli: ΗηιιιιιιιγΙ AimΚιιιηΙιίιι:

ο κοσμος Το δαιμονικό των φαντασμάτων συμπαν

ΕΚΔΟΤΙΚΗ

ΕΤΑΙΡΙΑ

Ι ΚΑΡ ΟΣ

P a lric i: U u v lc

R o la n d V illc n c u v c

(INIΚΙ ΙΜ1 ΛΙΑΚΟAIM» MDNIU II ΛΙΛΙΟΛΟΙ ΚΑΙ Ο kOlMOI

Τέρατα και τερατογονίες

ΐ. ΙΙΗΜ ΙΙΙΑΙΙ S AtlllllA

ΧΗΜΑΛΙΑΑΝΑΙΝΙΙΡΙΙΜ

Ι \

ΙΙΡΑΙΟΜΑΜΙΙΑ ΑΑΙΜΟΝΙΜ1 A01AUIZ ΑΝΟΡΟΙΙΟΙΙΛΗ ΙΙΚΝΟΙΑ VIPAIA ΜΜΙ (ΑΛΛΑ!ΜΤΟΝΙΙΛΟΝ

ΙΙΜΑΑΙΑΙ AIim m v iim s

ΜΑΙΙΚΙ1 ΑΑΙ(ΑΜΟΡΦΟtill

Τριάντα εξη χρόνια αφιερωμένα ατά ελληνικά γράμματα

1 ^ ' >

4

"

·

1943-1979

m

" ^ΙΤ ^Α Γ Ν η Π Ο

γ

★

lucquttfl Carlos/Michel Granger

η αλχημεία ΕΞΩ ΓΗ ΙΝ Η Υ Π ΕΡ ΕΠ ΙΙΤ Η Μ Η ; ΙΟ MUIWO HIT ΠλΛΝΗΙΗ ΑΦΤΟΛΙΙΜ ΟΙΟΙ ΠΑΝ» 1ΙΜΙΗ Μ«ΛΙΗΜΜΗ ΑΝΙΙΛΜ-ηΐ IHt /(MU «ΙΜΜΡΙΦΟ ΑΛ'ΗΜΙΙΑ

οτίς εκδόσεις

(ΙΙΙΡΜΙΜΙΙΑ

ΙΚΑΡΟΣ Τά μ ε γ α λ ύ τ ε ρ α ονόματα τής ν ε ο ε λ λ η ν ι κ ή ς γ ρ α μ μ α τ ε ί α ς

★ ΣΕΙΡΑ: Ο Ι Κ Ο Λ Ο Γ Ι Α

οτίς εκδόσεις Θά κυκλοφορήσει

ΙΚΑΡΟΣ

«ΝΑΖΙΣΜΟΣ

β ι β λ ί α γ ι ά δ λ η τη ζω ή

&

ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ» ΤΟΥ ΛΙΟΝΕΛ ΡΙΣΑΡ

Ήλίας Σπυρόπουλος

Ή διδασκαλία των αρχαίων από μετάφραση

ΓΟ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΗ Σ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ ΑΠΟ Μ ΕΤΑΦΡΑΣΗ 21 Σεπτεμβρίου - 31 ’Ιανουάριου

1 Φεβρουάριου - 15 ’Απριλίου

16 ’Απριλίου - 30 Μαΐου

'Ηρόδοτος (ώρες 2)

Κάθοδος τών Μυρίων

Λουκιανός (ώρες 2)

(ώρες 2)

Πλουτάρχου Βίοι (ώρες 2)

Θουκυδίδη, Τά Σικελικά (ώρες 2) Δημοσθένης (ώρες 2)

Δραματική ποίηση (ώρες 2)

Φιλοσοφικά κείμενα

(ώρες 2)

1978-79

(ώρες 3)

1977-78

32

κλασικής μας λογοτεχνίας, άλλά καί μάς δόθηκε ή δυνατότητα νά τά διδάσκουμε σέ πολύ μεγαλύτερη έκταση καί, συχνά, νά όλοκληραίνουμε τή διδασκαλία τους. ’Ακόμη μπορέσαμε νά παρουσιάσουμε στά προγράμματά μας κείμενα πού δέν «χωρούσαν» ή δέν προσφέρονταν τήν έποχή πού κύριος σκοπός (καί συχνά μοναδικό άποτέλεσμα) ήταν ή άπομνημόνευση λέξεων καί καταλήξεων τής άττικής διαλέκτου. ’Ακριβώς σέ ένα σημαν­ τικότατο τομέα τής προσπάθειας γιά τήν έγκαιρη καί όλοκληρωμένη έφαρμογή τοΰ προγράμματος τής άρχαίας έλληνικής γραμ­ ματείας άπό μετάφραση άφιερώνεται τό άρ­ θρο αύτό: στόν έφοδιασμό τών μαθητών μέ τά σχολικά έγχειρίδια πού καλύπτουν τίς διδακτικές άνάγκες τοΰ μαθήματος. Λοιπόν, άν μεταφερθούμε στή χρονιά εγκαινιάστηκε ή έφαρμογή τοΰ νέου μέτρου, δέν θά ’ναι δύσκολο νά θυμη

Λυσίας (καί ’Ισοκράτης)

(ώρες 3)

Γ' τάξη

Τό πρώτο είναι ότι ή μεταρρύθμιση τού 1976 έγινε άποδεκτή άπό εύρύτερο φάσμα τοΰ πολιτικού κόσμου άπ’ ό,τι εκείνη τού 1964· τό δεύτερο, ότι έδωσε σωστότερη καί ριζικότερη λύση στό πρόβλημα τής γλώσσας τής σχολικής πράξης · τό τρίτο, ότι ή εισαγω­ γή τής διδασκαλίας τής άρχαίας έλληνικής γραμματείας άπό μετάφραση στό νέο (τριτά­ ξιο) γυμνάσιο γίνεται χωρίς παραχωρήσεις σ’ έκείνους πού τήν είδαν μέ βάσκανο μάτι και άκομη οτι ή έφαρμογή των σχετικών άναλυτικών προγραμμάτων έξασφαλίστηκε κατά τρόπο πειστικότερο. (Βέβαια αυτή ή ικανοποιητικότερη εικόνα όφείλεται καί στήν άξιοποίηση τής πείρας καί τών καταβο­ λών τής προσπάθειας τού 1964-67). Έτσι, όχι μόνο μιά άχαρη καί συχνά άγονη διδα­ σκαλία γραμματικών τύπων μεταβλήθηκε σέ ευχάριστη καί βαθύτατα παιδευτική άναστροφή τών παιδιών μέ κορυφαία έργα τής

Ομήρου Ίλιάδα (καί: Βατραχομυομαχία-'Ηαίοδος) ____

Β' τάξη

Με τό νόμο 309/1976 θεσμοθετήθηκε ή τελευταία εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, με τήν πρόθεση νά συνεχιστεί καί νά έπεκταθεϊ ή προσπάθεια γιά εκσυγχρονισμό των εκπαιδευτικών μας πραγμάτων πού άρχισε τό 1964 καί άνακόπηκε βίαια από τούς άπριλιανούς σωτήρες. Φυσικό βέβαια είναι νά μήν ικανοποιεί στόν ίδιο βαθμό όλους, όμως δύσκολα μπορούμε νά άμφισβητήσουμε τήν ύπαρξη ιδιαίτερα θετικών στοιχείων, πού μάλιστα μάς δίνουν τό δικαίω μα νά τή χαρακτηρίσουμε γενναιότερη άπό τή μεταρρύθμιση τού 1964. ’Α πό τά στοιχεία αύτά σήμερα θ ά έπισημάνω μόνο τρία, πού νομίζω ότι δεν χρειάζεται ιδιαίτερη επιμονή γιά νά φανεί ή σημασία τους:

’Αρχαίοι "Ελληνες Λυρικοί (ώρες 2)

I ο I μήμα Μέσης Έκπαιδεύσεως τοΰ ΚΕτ ’ πού άνέλαβε τήν προσπάθεια αυτή, Φαν υποχρεωμένο νά έργαστεϊ σύμφωνα μέ το νομικό καθεστώς πού καθόριζε τή διαδικ? σια συΥγρ«φής, έκτυπώσεως καί διανομής των αχολυιών βιβλίων. Στό σημείο αύτό °μιζω ότι είναι πολύ χρήσιμο, γιά νά γίνουν προσεκτικότεροι όσοι λένε τόν καλό ή τόν ακ° τους λόγο γιά τά σχολικά βιβλία, νά γίνουν γνωστές οί άντικειμενικές δυσκολίες ν1 " Αντιμετωπίζονται γιά νά έξασφαλιστεί τ/WO-tt - ” ^οΑιασμός τής σχολικής τάξης μέ Τό ίΐ ον° ττ^ ' ξεκινήσουμε άντίστροφα: ° I ιβλίο πρέπει νά βρίσκεται στά χέρια τών μαι ητών τήν πρώτη μέρα τοΰ νέου διδακτιη°" ,Τ0υς (21 Σεπτεμβρίου). Φυσικά, ό κα' 1|',,ήΤ1ίς πρέπει νά τό έχει μερικές έβδομάδες ^"ίριτερα. Υπολογίζουμε λοιπόν: μέ τό σύΤ1Ίς δωρεάν διανομής, πρέπει τά βινά μεταφερθοΰν άπό τίς άποθήκες τοΰ Β στίς έδρες τών Γενικών Έπιθεωρήσεθζ τής χώρας. ’Από κεϊ θά τά παραλά­

1976-77

'Ομήρου ’Οδύσσεια (ώρες 2) Α'

1976 - 1979)

1977 τής Β' καί τοΰ 1978 τής Γ' τάξης) ήταν πολύ προβληματικό να έξασφαλιστοΰν. Καί αυτές τίς άπαισιόδοξες προοπτικές τίς έκανε άληθοφανέστερες ό πλοΰτος καί ή ποικιλία τών άρχαίων κειμένων πού έμφανίστηκαν στό άναλυτικό πρόγραμμα: θά άπαιτοΰσαν 12 σχολικά έγχειρίδια, πού θά περιλάμβα­ ναν 26 έργα, πού άνήκουν σέ 15 συγγραφείς (χωρίς νά λογαριάζουμε τούς λυρικούς καί τόν 'Όμηρο). Ό πίνακας πού παραθέτουμε δίνει τίς διαστάσεις τοΰ προβλήματος:

τάξη

(

°τι όχι μόνο οί αντίπαλοι έλπιζαν, άλλά καί °υμπαθοΰντες άνησυχοΰσαν ότι ή έφαρμογή τοΰ προγράμματος θά παρουσίαζε καθυστε­ ρήσεις καί άνακολουθίες, καθώς οί προη­ γούμενες εμπειρίες καί ό συνηθισμένος ρυ1 μός άνανεώσεως τών διδακτικών έγχειριδίων οδηγούσαν στό συμπέρασμα ότι ζατάλληλα βιβλία γιά τήν κάλυψη όλων (ή έστω των περισσότερων) διδακτικών άναγκων τών τριών τάξεων τοΰ γυμνασίου έγκαιρα (τό Σεπτέμβριο τοΰ 1976 τής Α', τοΰ

βουν τά γυμνάσια, πού μέ τή σειρά τους θά τά διανείμουν στούς μαθητές. Ή διαδικασία αυτή, μόνη της, συνήθως άπαιτεϊ έναν όλόκληρο μήνα. Πρέπει φυσικά νά προηγηθεί ή εκτύπωση καί ή βιβλιοδέτηση, πού γιά ένα βιβλίο χωρίς ιδιαίτερες άπαιτήσεις άπαιτεϊ περίπου τέσσερις μήνες. Προηγουμένως χρειάζονται τουλάχιστον άλλοι δύο μήνες γιά νά όλοκληρωθεΐ ή διαδικασία κρίσεως καί έγκρίσεως: ’Αποστολή τοΰ βιβλίου γιά έκτύπωση στόν ΟΕΔΒ μέ υπουργική άπόφαση, πού στηρίζεται σέ γνωμοδότηση τοΰ ΚΕΜΕ, τό όποιο έγκρΐνει τήν πράξη τής ’Επιτροπής κρίσεως. Ή Επιτροπή αυτή έχει οριστεί άπό τόν Υπουργό Παιδείας, ύστερα άπό πρόταση τοΰ ΚΕΜΕ. (Στήν περίοδο πού μάς ένδιαφέρει, τίς προτάσεις αύτές έκανε ό πρόεδρος τοΰ ΚΕΜΕ Άλ. Καρανικόλας). Στούς έφτά μήνες πού λογαριάσαμε ως τώ­ ρα, πρέπει νά προστεθούν τέσσερις τουλάχι­ στον μήνες γιά τή συγγραφή καί ένας μήνας γιά τή διαδικασία τής άναθέσεως: άφοΰ 33

Α Ν Θ Ο Λ Ο Γ ΙΟ

ΛΥΡΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΕΩΣ

λόγοι ΤΟϋ ^ Δημοσθένη

δραματική ποίηση Αισχύλου : ΙΙρομηθεύς Δεσμώτης. Σοφοκλή ι Αντιγόνη.

Ευριπίδη : Ιφιγένεια ή έν Ταύροις.

,γ'ΌΛσνθιακός

μιΐάοριιηηι 1.1 ρι.π<ΐ|,η, Η. Ltariipou

»ύηέρ τής έλευθερίας των Ροδίων 'V '' w

y'γυμνασίου

ΤΙ Μ Ω Ν ή Μ ΙΣΑ Ν­ ΘΡΩΠΟΣ ΝΕΚΡΙΚΟΙ ΔΙΑΛΟΓΟΙ

*Λ2„ Λ. ATXAAOV WM. II IIAIAAOV

."

Α ΓΥΜ ΝΑΣΟΥ

ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΕΚΔΟΣΕΟΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΝ ΒΙΒΛΙΩΝ ΑΘΗΝΑ 1978

IIΑΜΙΜΟΙ ΚΚΑΟtBttl .1

34

ΜΙΑ Α Λ Η Θ ΙΝ Η ΙΣΤΟΡΙΑ

ΕΟΛΠΙΠΙ ΜΓ.ΤΛ*|·Λ2.1Ι ΠΙΜΗ02.112.

Β' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

εξασφαλιστεί ό κατάλληλος συγγραφέας (εί­ τε υστέρα άπό βολιδοσκόπηση ένός είτε υστέρα άπό σύγκριση δειγμάτων εργασίας περισσότερων), γίνεται εισήγηση στό Τμήμα Μ.Ε. τοΰ ΚΕΜΕ (στην περίοδο αυτή τίς σχετικές εισηγήσεις έκανε ό ύπογραφόμενος), μέ τήν όποια αναθέτουμε στό συγγρα­ φέα τή σχετική έργασία· άν ή γνωμάτευση τοΰ Τμήματος (πού τό αποτελούσαν 17 Σύμ­ βουλοι καί Εισηγητές) ήταν θετική, υποβαλ­ λόταν ή πράξη πού συντασσόταν στό Υπουργείο Παιδείας καί ό Υπουργός άποφάσιζε τήν ανάθεση1. Φτάσαμε λοιπόν στούς δώδεκα μήνες περίπου, καί μάλιστα μέ τή συντομότερη νόμιμη διαδικασία συγγραφής, τήν άνάθεση. ’Άν άναλογιστοΰμε ότι όλη αύτή ή διαδικασία προϋποθέτει τόν καταρ­ τισμό καί τήν έγκριση των νέων άναλυτικών προγραμμάτων, πού άρχισαν νά συντάσσονται άμέσως ύστερα άπό τή συγκρότηση τοΰ ΚΕΜΕ (Φεβρουάριος 1976), τότε ίσως καταλάβουμε πόσο ήταν τό άγχος καί ή άγωνία εκείνων πού είχαν άναλάβει τή σχε­ τική ευθύνη — άγωνία πού έντεινόταν μέ τά κάθε είδους άπρόβλεπτα έμπόδια πού πα­ ρουσιάζονται όταν έχουμε νά κάνουμε μέ πολλούς άνθρώπους, μέ ποικίλες υπηρεσίες καί μέ τόν δυνάστη κάθε συγγραφικής προσ­ πάθειας: τό τυπογραφείο. Τέλος καλό, δλα καλά. Μέ τήν έναρξη εφαρμογής τού κάθε προγράμματος οί μαθη­ τές είχαν τά βιβλία τους (λιγότερο ή περισ­ σότερο ή άπόλυτα ικανοποιητικά), λίγες μέ­ ρες πρίν ή μετά άπό τήν ήμερα πού έγκαινιαζόταν ή διδασκαλία τού κάθε κειμένου. Έ τσι τώρα πού έχουμε στά χέρια μας δλα τά κείμενα πού άπαιτοΰσε τό άναλυτικό πρό­ γραμμα, άξίζει, νομίζω, τόν κόπο νά τά δούμε δλα μαζί άπό πιό κοντά. Τή γνωριμία

ΛΟΥΚΙΑΝΟΥ ΕΚΛΟΓΕΣ

Γ

αύτή θά τή διευκολύνει ή κατανομή τους σέ κατηγορίες, άνάλογα μέ τόν τρόπο πού έξασφαλίστηκε ή έκδοσή τους. Έχουμε λοιπόν: α) Βιβλία πού κληροδοτήθηκαν άπό τήν εκπαιδευτική μεταρρύθμιση τοΰ 1964-67 καί δέν χρειάστηκε παρά μόνο ή όρθογραφική προσαρμογή τους2 στή σχολική γραμματι­ κή (έκδοση ΟΕΔΒ, 1976): Στήν κατηγορία αύτή άνήκει μόνο τό βιβλίο ’Ισοκράτη, Πα­ νηγυρικός, τής Στέλλας ΜπαζάκουΜαραγκουδάκη. β) Βιβλία πού κληροδοτήθηκαν άπό τήν ίδια περίοδο καί χρειάστηκαν συντόμευση, συμπλήρωση καί άλλες μικρές μεταβολές: 1. Ξενοφώντα Κύρου ’Ανάβαση (Κά­ θοδος τών Μυρίων), τοΰ Γ. Ζευγώλη. Τό βιβλίο άνατυπώθηκε τό 1976 μέ βάση τήν έκδοση τοΰ 1966, άφού άναθεωρήθηκε ή εισαγωγή, άντικαταστάθηκε μέ σύντομη περίληψη τοΰ περιεχομένου του τό βιβλίο Ζ', πλουτίστηκε ή εικονογράφησή του3 καί άλ­ λαξε τό έξώφυλλο. Όμως, γιά τήν έκδοση τοΰ 1978 προτιμήθηκε τό άρχικό έξώφυλλο καί άφαιρέθηκε μέρος άπό τήν εικονογρά­ φηση, πού έπιβάρυνε τό βιβλίο χωρίς νά τό έξυπηρετεΐ.

2. Πλουτάρχου, Θεμιστοκλής - Περικλής, τού Μιχ. Οικονόμου. ’Εκτός άπό τήν Ορθο­ γραφική προσαρμογή, ό συγγραφέας ξαναεΐδε τήν εισαγωγή καί τά έρμηνευτικά σχόλια καί, γιά νά ένταχθοΰν οί βίοι αύτοί στό βιβλίο «Πλουτάρχου Βίοι», άφαίρεσε ορι­ σμένα κεφάλαια καί τά άντικατέστησε μέ σύντομες περιλήψεις τους. Βλ. παρακάτω, Πλουτάρχου Σόλων - Φωκίων. γ) Βιβλία πού κληροδοτήθηκαν άπό τήν ίδια περίοδο καί πού, έκτος άπό τίς βελτ, σεις τής κατηγορίας α) καί β), πλουτίστ μέ εισαγωγές καί έρμηνευτικά σχόλια

οκγα ν ιιμ ο ι ckaoiiiol λιλλκτικον

« ιιλιο ν

Ομήρου ’Οδύσσεια, τοΰ Ζήσιμου ΣίδεΕπανεκδόθηκε τό 1976 χωρίς καμιά μεταβολή. Ό μως στήν έπανέκδοση τοΰ 1977 εγινε ορθογραφική προσαρμογή άπό τόν Κ. ικρ°ύδη καί ταυτόχρονα ό Τρ. Δελής εγραψε εισαγωγή, σημειώσεις καί τό πλούτι° ε 9με, εεκον«γράφηση. ^ Ομήρου Ίλιάδα, τοΰ ’Ιάκωβου Πολυ, α Επανεκδόθηκε τό 1976 χωρίς καμιά εταβολή Στήν έπανέκδοση τοΰ 1977 έγινε ίύ «γραφική προσαρμογή άπό τόν Κ. ΜιρΟουδη καί προστέθηκε εισαγωγή άπό τόν 0· Δελή. Πολύ βελτιωμένη είναι ή έκδοση ου 1978, μέ εισαγωγή τοΰ I. Θ. Κακριδή, μέ ^ρμηνευτικές σημειώσεις (γιά τίς 11 ραψωδίξ πού διδάσκονται) τής Ελένης Κακριδή λιτή εικονογράφηση g ' βιβλία πού πάρθηκαν άπό τό έλεύθερο Φποριο καί προσαρμόστηκαν στις άνάγκες ης εργασίας τοΰ σχολείου. υσιαοτικά στήν κατηγορία αύτή άνήκαί'ν *Wl π0°ηγούμενα βιβλία, όπως άη ' ,^ιβ^ια τήζ έπόμενης κατηγορίας, α «τήν περίοδο πού μάς ένδιαφέρει τό ο?ν,° Ριβλίο πού έκδόθηκε μ’ αύτή τή μέθοδο άμεση συνεργασία μέ τό συγγραφέα, καί Η ^πουσιωδέστερες μεταβολές, είναι ή όΤον Ιστορία (’Εκλογές) τοΰ Άγγ. αλ°ν· Ο συγγραφέας έδωσε σύντομη είλ η Γ ή’ π°^1’ σχολιασμό καί τά καταλτο <,Ιποσπόσματα άπό τή μετάφρασή χ 310,3 είχε κυκλοφορήσει στή σειρά τών , ° <ηων τοΰ «Γαλαξία». Χρησιμοποιήθηκε Υια πρωχη φορά τό αχ. έτος 1976-77. όπ L” ' ^ιβ ^ α τθζ κατηγορίας αύτής, κο' της έπόμενης, ή ευθύνη τοΰ Τμήμαm W , Τ τ ο ,~’ ΚΕΜΕ ήταν μεγαλύτερη, γιατί 1 έπέλεγε τή μετάφραση, όπως καί τό ραφέα πού θά άναλάμβανε τή γλωσσική «γραφική προσαρμογή της, θά έγραφε

OffANUMOI I * ΛΟίΠΙΙ ΛΙΛΑΚΤΙΚΙΙΝ «ΙΙΛΙΟΚ · ΛΗΙΙΝΛ |*7|

τήν εισαγωγή καί τίς έρμηνευτικές σημειώ­ σεις καί θά φρόντιζε γιά τήν εικονογράφη­ ση. Καί έπειδή, πέρα άπό τό θέμα τής ευθύνης, τόσο οί ’Επιτροπές κρίσεως όσο καί οί φιλόλογοι τοΰ Τμήματος αύτοΰ είδαν μέ προσοχή τή συντελούμενη έργασία στό σύνολό της καί, σέ συνεργασία μέ τούς συγγραφείς, βοήθησαν ούσιαστικά μέ τίς παρατηρήσεις τους στή βελτίωση τής συνολι­ κής εικόνας τών βιβλίων καί περισσότερο τών έπιμέρους ένοτήτων τους, νομίζω ότι χρειάζεται νά άναφέρω έδώ τούς φιλολό­ γους τού ΚΕΜΕ (Σύμβουλοι Β': Δημ. Σακ­ κάς, Φ. Βώρος, Ίω. ’Αρβανίτης, Ήλ. Σπυρόπουλος, Εισηγητές: Δημ. Τομπαΐδης, Κυρ. Κατσιμάνης, Βασ. Θεοδωρακόπουλος) καί παρακάτω, κάνοντας λόγο γιά καθένα άπό τά βιβλία, τά μέλη τών ’Επιτροπών κρίσεως4. Στήν κατηγορία αύτή άνήκουν τά βιβλία: 1. Θουκυδίδη, Τά Σικελικά (βιβλία Στ' καί Ζ'). Άφοΰ οί έκδόσεις Γκοβόστη παρα­ χώρησαν στόν ΟΕΔΒ τή μετάφραση τής "Ελλης Λαμπρίδη, ή Κατερίνα Συνοδινοΰ άνέλαβε τήν (πολύ κοπιαστική) γλωσσική καί όρθογραφική προσαρμογή, έγραψε τήν εισαγωγή καί τίς έρμηνευτικές σημειώσεις καί φρόντισε γιά τήν εικονογράφηση. Ή ’Επιτροπή κρίσεως: Ήλ. Σπυρόπουλος, πρό­ εδρος, Ν. Ευαγγελικός καί Ξένη Οίκονομοπούλου, μέλη. Χρησιμοποιήθηκε γιά πρώτη φορά τό σχ. έτος 1977-78.

2. Δημοσθένη, ό Γ' Ολυνθιακός, μετά­ φραση Κωνσταντίνου Τσάτσου. Τήν όρθο­ γραφική προσαρμογή, τήν εισαγωγή καί τίς έρμηνευτικές σημειώσεις έκανε ό Βασ. Τσακατίκας. Τυπώθηκε μαζί μέ τό λόγο Υπέρ τής έλευθερίας τών Ροδίων σέ ένα τόμο μέ τόν τίτλο Λόγοι τοΰ Δημοσθένη. Θά διδα­ χτεί γιά πρώτη φορά τό σχ. έτος 1978-79. ’Επιτροπή κρίσεως: Βλ. παρακάτω, Λόγος 35

υπέρ τής ελευθερίας των Ροδίων.

3. Δραματική ποίηση: Αισχύλου, Προμηθεύς Δεσμώτης (μετάφραση Γιάννη Γρυπάρη), Σοφοκλή, ’Α ντιγόνη (μετάφραση Γιάννη Γρυπάρη), Εύριπίδη, ’Ιφιγένεια ή έν Ταύροις(μετάφραση Θρ. Σταύρου). Ό Κ. Γεωργουσόπουλος έ'κανε την ορθογραφική προσ­ αρμογή, έγραψε εισαγωγή, έρμηνευτικές ση­ μειώσεις καί λεξικό κυρίων ονομάτων καί, άπό τό ’Αρχείο ’Εθνικού Θεάτρου, διάλεξε τήν εικονογράφηση τού βιβλίου. Ή ’Επιτρο­ πή κρίσεως: Ήλ. Σπυρόπουλος, πρόεδρος, Ίγν. Σακαλής καί I. Μελιδώνης, μέλη. Διδά­ χτηκε γιά πρώτη φορά τό σχ. έτος 1978-79.

4. ’Α νθολόγιο λυρικής ποιήσεως. Τό βι­ βλίο αύτό, άν γραφόταν δπως προγραμματί­ στηκε, θά άνήκε στήν έπόμενη κατηγορία. Καθώς δμως ό Γιάννης Δάλλας, στόν όποιο είχε άνατεθεί ή συγγραφή του, με τή λήξη τής παράτασης τής προθεσμίας καταθέσεως δή­ λωσε δτι αδυνατούσε νά τό παραδώσει, τό 'Υπουργείο κατέφυγε σέ μιά λύση άνάγκης, μιά καί δέν διέθετε παρά έλάχιστη πίστωση χρόνου γιά νά εφοδιάσει τούς μαθητές τής Γ' γυμνασίου μέ τό βιβλίο, πού θά όλοκλήρωνε τή διδασκαλία τής αρχαίας γραμματείας άπό μετάφραση. Συγκρότησε λοιπόν όμάδα έργασίας άπό τούς: Ήλ. Σπυρόπουλο, Εύ. Ρούσσο καί Β. Τσακατίκα, ή όποια άνέλαβε: α) νά έπιλέξει τά κατάλληλα γιά τήν τάξη αυτή ποιήματα των αρχαίων λυρικών · β) νά έπιλέξει τή νεοελληνική μετάφρασή τους (μέ βάση τίς μεταφράσεις τού Σ. Μενάρδου, Ήλ. Βουτιερίδη, Θρ. Σταύρου καί Ί. Θ. Κακριδή, κατά κύριο λόγο) καί γ) νά γράψει τήν εισαγωγή, τίς έρμηνευτικές σημειώσεις καί έρωτήσεις-θέματα γιά μελέτη. Τό βιβλίο δι­ δάσκεται γιά πρώτη φορά τό σχ. έτος 1978-79. στ) ’Εντελώς νέα βιβλία. Στήν κατηγορία αύτή άνήκουν τά βιβλία πού ή μετάφραση, ή εισαγωγή καί οί έρμηνευτικές σημειώσεις είναι πρωτότυπη έργασία πού παρουσίασαν, υστέρα άπό άνάθεση, οί συγγραφείς τους. Τά βιβλία αύτά είναι τά έξής: 1. Δουκιανοϋ ’Εκλογές, τών Β. "Ατσαλου (πού έγραψε τήν εισαγωγή, τή μετάφραση καί τίς σημειώσεις τής Αληθινής Ιστορίας) καί Έρμ. Ήλιάδη (πού έγραψε τή μετάφρα­ ση καί τίς σημειώσεις τού Τίμωνα καί τών δώδεκα έπιλεγμένων Νεκρικών Διαλόγων). Ή ’Επιτροπή κρίσεως: Ήλ. Σπυρόπουλος, πρόεδρος, Ν. Ευαγγελικός καί Ξ. Οίκονομοπούλου, μέλη. Διδάχτηκε γιά πρώτη φορά τό σχ. έτος 1977-78.

2. Πλουτάρχου, α) Σόλων, τού Βασ. Τσα­ κατίκα. Μαζί μέ τούς βίους ΘεμιστοκλήςΠερικλής (βλ. παραπάνω) άποτέλεσε τό βι­ βλίο πού διδάχτηκε τό σχ. έτος 1977-78. β) Φωκίων, τού Βασ. Τσακατίκα. Μαζί μέ τό προηγούμενο, άποτέλεσαν τό βιβλίο Πλου­ τάρχου Βίοι πού διδάχτηκε τό σχ. έτος 1978-79. ’Επιτροπή κρίσεως καί τών δύο Βίων: Ήλ. Σπυρόπουλος, πρόεδρος, Ίγν. Σακαλής καί Ί. Μελιδώνης, μέλη.

3. Δυσία, Δόγος εναντίον τοϋ ’Ε ρατοσθέ­ νη, τού Ν. X. Χουρμουζιάδη, μέ ευρύτερη εισαγωγή γιά τήν άρχαία ρητορική. Ή ’Επι­ τροπή κρίσεως: Ήλ. Σπυρόπουλος, πρόε­ δρος, ’Αν. Κουτσιλιέρης καί Ν. Ευαγγελικός, μέλη. Τό βιβλίο διδάχτηκε γιά πρώτη φορά τό σχ. έτος 1977-78. Γιά τό σχ. έτος 1979-80 θά εκδοθεί σε ένα τόμο μέ τόν Πανηγυρικό τού ’Ισοκράτη, μέ τόν τίτλο ’Α νθολόγιο Ρητόρων.

4. Ησιόδου, Ε ργα καί 'Ημέρες, τού Εύ. Ρούσσου (έμμετρη μετάφραση). Ή ’Επιτρο­ πή κρίσεως: Ήλ. Σπυρόπουλος, πρόεδρος, Π. Παναγιώτου, Πανώρια Ρέλλια, μέλη. Τό βιβλίο έκδόθηκε σέ ένα τόμο μαζί μέ τή Βατραχομυομαχία καί διδάχτηκε γιά πρώτη φορά τό σχ. έτος 1977-78.

5. Βατραχομυομαχία, τού Ν. Κοτσελίδη (έμμετρη μετάφραση). Ή ’Επιτροπή κρίσε­ ως: Ήλ. Σπυρόπουλος, πρόεδρος, Ίγν. Σα­ καλής καί I. Μελιδώνης, μέλη. Διδάχτηκε γιά πρώτη φορά τό σχ. έτος 1977-78.

6. Φιλοσοφικά κείμενα. Τό βιβλίο άποτελεϊται άπό δύο μέρη: I) Πλάτωνα, Απολογία (άποσπάσματα), Κρίτων, Φαίδων (τά εισαγωγικά καί τά έπιλογικά κεφάλαια), τού Βασ. Τόγια (μόνο τά άποσπάσματα τής Απολογίας είναι σέ μετά­ φραση Π. Νιρβάνα).

II) Αριστοτέλη, Ηθικά Νικομάχεια (Περί φιλίας), τού Εύ. Ρούσσου. Η Επιτροπή κρίσεως: Ν. Χιονίδης, πρόε­ δρος, Εμμ. Βικέτος, Π. Δορμπαράκης, Κυρ. Κατσιμάνης, μέλη. Τό βιβλίο διδάχτηκε γιά πρώτη φορά τό σχ. έτος 1978-79.

7. Δημοσθένη, Υ πέρ τής έλενθερίας τών Ροδίων, τού Βασ. Τσακατίκα. (Βλ. παραπά­ νω, Δημοσθένη, ό Γ' ’Ολυνθιακός). Ή ’Επι­ τροπή κρίσεως: I. ’Αρβανίτης, πρόεδρος, Άν. Κουτσιλιέρης, Τρ. Δελής, Β. Θεοδωρακόπουλος, μέλη. Τό βιβλίο θά διδαχτεί γιά πρώτη φορά τό σχ. έτος 1978-79.

I

παραδεχτούμε δτι άρκετά μπορεί καί πρέπει νά άντικατασταθοΰν άπό ικανοποιητικό­ τερα7. Τό γεγονός δτι ορισμένα είναι σαφώς «βιβλία άνάγκης», δτι τά περισσότερα γρά­ φτηκαν καί κρίθηκαν, άναγκαστικά, μέσα σέ άσφυκτικές προθεσμίες, τό δτι πολλοί μετα­ φραστές πού «δανειστήκαμε» τήν έργασία τους δέν είχαν τήν πρόθεση νά γράψουν γιά τίς άνάγκες τών μαθητών τού γυμνασίου, τό δτι ή δοκιμασία ενός βιβλίου μέσα στή σχο­ λική τάξη συχνά άποδεικνύει πώς ένα βι­ βλίο, πού έχει κριθεΐ άψογο, έχει σημαντικά έλαττώματα, όδήγησαν στήν άπόφαση νά προκηρυχθεί ή συγγραφή πολλών άπό τά βιβλία αύτά, μέ τήν έλπίδα νά ύποβληθοΰν νέα καταλληλότερα. Τώρα, πού μέ τά βιβλία πού έχουμε ή έργασία στά γυμνάσια γίνεται περίπου άπρόσκοπτα, έχουμε περιθώρια νά κάνουμε τό καθετί, χωρίς άγωνία, γιά νά έπιτύχουμε τό καλύτερο, πού δέν θά είναι πιά ό εχθρός τού καλού.

^μειώσεις: 1 Δίνουμε ένα δείγμα άναθέσεως συγγραφής διδακτικού

Ρψλίου: ,

να^έτουμε) στους: κ. Β. *Α τσαλο, καθηγΐ]τή τής ΟΧαιας 'Ε λληνικής Φ ιλολογίας το ϋ Π ανεπιστημίου " 1αααλονίκης χ α ί στη δ. Έ ρμιόνη Ή λιάδη, έπιστημοΡ * σννεργάτη το ύ Τμήματος Ε κδόσεω ν Κ λασικώ ν *-ν ΥΥραφέων τής ’Α κ α δη μ ία ς Α θη νώ ν, τή σ υγγραφ ή τον διδα κτικού β ιβλίου Λουκιανού, ’Εκλογές (Τίμων ή ^ά νθρ ω π ο ς, Ν εκρικοί Δ ιάλογοι, Α λ η θ ή ς Ιστορία), ίο την / \ ' ΓΟ$ γυμνασίου, π ο υ νά π λη ρο ί τούς ε^ ζ όρους: ■Εισαγω γή: Ή μετακλασική λογοτεχνία κ α ί τά χαρα^ ν ρ ισ τ ίκ ά της — Β ίος κ α ί Εργο τοϋ Λ ο υκια νο ύ — Τά χ ίαίτερα γνω ρίσματα, τό γενικό διάγραμμα κ α ί περιρ π τικ ή άπόδοση το ϋ περιεχομένου κα ftενός άπό τά QYa π ο ύ άποτελοϋν τήν Ε κλογή. *·· ο κύριο μέρος τοϋ β ιβλίου θά ά π ο τελεϊ ή νεοελληνιΔ T(^ W a(Jrl τ° ν Τίμωνος, έπιλεγμένω ν Νεκρικών Ια 'ί,(ι)ν καί> άπό τήν ’Αληθή Ίοτορία , τών κεφ. 1-7, Τά έ δ ^ ^ ^ 70** ^ *β φ Μ ο υ xat 1-2 τοϋ 1Τ βιβλίου. Γιά ψ εις' L<*^E(Ja κεφ ά λαια ϋά γρα φ ο ύν σύντομες περιλήκ

μετάφραση ϋά συνοδεύεται: α) Ά π ό κα τατοπιστι-

λΐ(χζ( \ ΐτ^

νζ Χαΐ ύπ ο τ^ ο νζ> β) άπ ό έρμηνευτικά σχό^ Π ί ν ά ντιληπτική Ικανότητα τών μαθηn /s Λ γυμνασίου. Ιδ ια ίτερ α πρέπει νά έντοπιπτουν οί ■ τ α n πεΟιπτώ σεις παρω δήσεω ς κλασικώ ν έργων. ' r10 έργο στό ούνολό του νά άποτελείται άπ ό 8-10 β ψ λϊο χ * ^1* ^ ^ ^ ^ ι σ μ έ ν ο ν σχήματος διδα κτικο ύ τ,~,’

νΕται όλοκληρώθηκε μιά προσπάθεια ή σημασία της δχι μόνο γιά τή σχολική πράξη' %

I 36

αλλά γενικότερα γιά τό άνέβασμα τού μορ­ φωτικού επιπέδου τού ελληνικού λαού δέν Χρειάζεται νά τονιστεί. Φτάνει μόνο νά σκεφτοΰμε δτι τό καθένα άπό τά παραπάνω βιβλία διαβάζεται κάθε χρόνο άπό (κατά μέσο δρο) εκατό χιλιάδες ελληνόπουλα στήν πι° κατάλληλη γιά κατανόηση καί βίωση πολιτιστικών άξιών ήλικία· δτι μπαίνουν, κάθε χρόνο, περίπου σέ 300.000 ελληνικά απιτια, δπου δλο καί κάποιος «μεγάλος» θά τα ξεφυλλίζει καί (γιατί δχι;) θά τά διαβά­ ζει, άφοΰ ή άνάγνωσή τους καί ελκυστική καί άπρόσκοπτη είναι6. Μέ τά βιβλία αύτά έγινε δυνατό νά δοθεί στά ελληνόπουλα κάτι ουσιαστικότερο, εύληπτότερο καί έλκυστικοτερο άπ’ δ,τι έδιναν οί προηγούμενες γενιε5 των φιλολόγων (τουλάχιστον σέ παιδιά τι)ζ ηλικίας τών τάξεων τού γυμνασίου). , Βέβαια θά ήταν άσυγχώρητη άφέλεια νά ισχυριστούμε δτι μέ τήν πρώτη αύτή όλοκληρωμένη σειρά διδακτικών βιβλίων λύθηκαν Υ ° ,τ<* προβλήματα τής σχολικής πράξης. Χωρίς νά άμφιβάλλουμε δτι ορισμένα άπό τα βιβλία αύτά είναι έξαιρετικά, πρέπει νά

γ*

Υο,

ήταν ή' Τ ^ άπό τήν πρώ τη τους έκδοση Χειι <* άφαιρεσΐ) τοϋ πρω τό τυπο υ ((Αρχαιοελληνικού Τήν ί ’ π ° 1) α! ' νάδενε τό κείμενο τής μετάφρασης. * (Ραί9ε(*η αύτή τήν εΙσηγηΟήκαμε γιά τρεις λόγους: Τ,] ν π α ράϋεστ) τοϋ πρω τό τυπο υ ό όγκος τού \ ίκου β φ λ ίο υ σχεδόν διπλασιά ζεται. Έ τσ ι κ α ί τό

κόστος τοϋ β ιβλίου άνεβαίνει, άλλά κ α ί οί μα θ ητές τά άντιμετω πίζουν μ έ «όκνον». Ά ν τό «μέγα βιβλίον Ισον τφ μεγάλψ κακφ» ίσχυε γιά τόν γρα μμα τικό Κ α λλίμα­ χο, Ισχύει μέ τό παραπάνω γιά το ύς μα θ ητές μας. β) Μ εγαλύτερος είναι ό κίνδυνος π ο ύ προέρχεται άπό τι) διαφ ορετική ό ρθ ο γρα φ ία τώ ν ίδιω ν λέξεω ν πο ύ έμφανίζονται κ α ί στό πρω τότυπο κ α ί στή μετάφρασί] (συχνά στόν ίδιο άκριβώ ς τύπο). Φ ανταστείτε τή σιιγχυση πο ύ ϋά προ κ λη θεί στό μυαλό το ϋ μα θητή (πού άκόμα δέν όλοκληρώ θηκε ή γλω σσική του κατάρτισ ι/ στή νεοελληνική), όταν σ τις άντικριστές σελίδες τοϋ βιβλίου του ϋά συναντήσει: Ξενοφώ ντα - Ξενοφώντα, σύκα - σιικα, ήσαν - ήταν, χειμώ να - χειμώνα, π ρά γμ α πράγμα, Κ ύρος - Κύρος, πά λιν - πόλη, Θρςικες Θράκες, πολεμικώ τατος - πολεμικότατος, άδικώ τατα άδικότατα, τάλλα - τ' άλλα, (όπως) διαβή - (νά) διαβεί, (τώ) Άνδρε - (το ύς δύο) Άντρες, (τοίς) σ τρα τιώ ταις (στούς) στρατιώ τες, κά λλιστα - κα λύτερα (δειγμα το λη­ ψ ία άπό λίγες σελίδες). γ) Ε ίναι κα ί ό πειρα σμός π ο ύ θά νιώθει κά θε σ τιγμή ό μεγαλω μένος μ έ τή γλω σσική διδα σκαλία τής άρχαίας έλληνικής φιλόλογος, κά θε τόσο νά ξεφ εύγει άπ ό τήν έρμηνευτική έργασία π ο ύ πρέπει νά γίνετα ι μ έ βάση τό κείμενο τής μετάφρασΐ]ς κ α ί νά «ξεχνιέται» στήν π ερ ι­ διάβαση στο ύς λειμώ νες τοϋ άρχα ίου κειμένου, όσο κα ί Άν οί μικροί μα θ ητές του (πού Ακόμη δέν έχουν δ ιδα χτεί άρχαία άπό τό πρω τότυπο) θά τόν άντικρίξουν άπορημένοι.

3 . Τό σχετικό υλικό παραχω ρήθηκε πρό θ υμ α άπ ό τήν « Ισ το ρ ία τοϋ Ε λλη νικο ύ Έ θ νο υς» τής « Ε κδο τική ς Α θηνώ ν». Ά π ό τήν ίδια έτα ιρεία παραχω ρήθηκε είκονογραφικό ύλικό κα ί γιά Άλλα σχολικά βιβλία.

4. Νομίζω ότι ή δεοντολογία τής πα ρά θ εσ η ς αύτώ ν τών όνομάτω ν είναι δεδομένη · ένα πρό σ φ α το παράδειγμα, δείχνει πόσο εϋκολα μ π ο ρ εί νά πα ρο υσ ια σ το ύν τά πρά γμα τα διαφ ορετικά άπό ό,τι είναι: σ έ άρκετά δημο-

37 tilfl

σιεύματα το ν τύπ ο υ (π.χ. «Νέα», 22-11-78 κα ί άλλον) διαβάσαμε δτι ό κ. Σ κο νβα ράς ήταν πρόεδρος τής έπιτρ ο πής κρίσεω ς τω ν βιβλίω ν «Κείμενα Ν εοελληνι­ κής Λ ογοτεχνίας» τής A ' κ α ί Β ' γυμνασίου · πράγματι, ό κ. Σ κο νβα ρά ς ήταν πρόεδρος γιά τό β ιβλίο τής A ' (όπω ς κ α ί τής Γ ') ■ δμω ς δέν ήτα ν γιά τό βιβλίο τής Β ' (βλ. άπόφαση Φ. 211/13/21/47163/7-5-77 τοϋ 'Υ π ο υ­ ργείου Π αιδείας), γιά τό όποιο πρόεδρος ήταν ό συντάκτη ς το ϋ ά ρ δρο υ αύτοϋ. Π α ρ' δλα αυτά, υστέρα άπό πο λλές άμφ ιτα λα ντεύσεις άποφάσισα τελικά νά καταχω ρίσω έδώ τη σύνδεση αυτώ ν των έπιτροπών, για τί δά άπ ο δειχτεΐ π ο λύ δύσκολο νά άποφύγω την αιτίαση τή ς αύτοπροβολής ■ σέ τέτοιες περιπτώ σεις είναι άδύνατο νά μην πέσεις στό ένα ή στό άλλο άτόπημα, γ ι ’ α υ τό προτιμότερο είναι τό παράπτω μα π ο ύ δέν δυσιά ζει τά γεγονότα άλλά άπλώ ς «έκϋέτει» τόν καταγραφ έα.

5. Σ τη ν κα τηγορία αυτή άνήκουν κ α ί τά δύο βιβλία ά ρχα ίας έλληνικής γρα μμα τεία ς πού διδά σκοντα ι στό λύκειο: α) Αισχύλου Πέρσες (μετάφραση Γιάννη Γρνπά ρη) - ’Αριστοφάνη Βάτραχοι (μετάφραση Θρ. Σ ταύ­ ρου, εισαγωγή Ί . Θ. Κακριδή) τής Γ' λυκείου καί β) Πλάτωνα ’Α πολογία τού Σωκράτη, μετάφραση Π αύλον Νιρβάνα. Τη μετάφραση αυτή (Έ λευδερουδάκη ς, 1923) προσάρμοσε ό ρδο γρ α φ ικ ά ό Εύ. Σούλης, πού έγραψ ε έκτεταμένη εισαγω γή κ α ί έρμηνευτικές σημειώ ­ σεις. Τό βιβλίο διδά χτη κε γιά πρώ τη φορά τό σχ. έτος 1977-78 στή Β ' λυκείου.

6. Γ ι’ α υ τό ά ς μά ς συγχω ρεδοϋν δύο πρά γμα τα : α) Ο ί ά π αισιόδοξες σκέψ εις στίς όποιες όδηγηδήκαμ ε άπό τή

σχεδόν όλοκληρω τική «συνωμοσία σιωπής» π ο ύ άπλώδηκε γύρω άπό τήν π ρ οσπ ά δεια αυτή. Σ έ έποχή πού δημοσιεύονται κραυγαλέοι διδύραμβοι γιά β ιβλία π ο ύ δά διαβα στούν άπό μερικές έκα τοντά δες άνδρώ πω ν (ίσως βέβαια ή ποιότητά τους δικα ιολογεί καμιά φορά τά έγκώμια), μέ «άκρα τοϋ τά φ ου σιωπή» γίνετα ι δεκτή μιά τόσο γενναία προσφ ορά στόν π νευματικά υπ ο σιτι­ ζόμενο λα ό μας. Θά μπορούσα νά άναφέρω προκλητικά δείγμ ατα αυ τή ς τή ς στάσης, άλλά «δώσε τόπο στήν όργή». β) Τό άρδρο αυτό (ή κάτι άνάλογο) δά ’τα ν κα λύτερα νά είχε γρ α φ εί άπό κάποιον άλλο κι δχι άπό μένα. ’Ή δη σέ μιά σημείωση έκανα λόγο γιά τούς διστα γμούς π ο ύ είχα γιά όρισμένα σημεία του · τώρα, πού ό άναγνώ στης έχει φτάσει περ ίπ ο υ στό τέλος τον, δά έχει ά ν τιλη φ δ εΐ δτι οί ίδιοι περ ίπ ο υ δισ τα γμ ο ί είχαν τή δέση το υς κ α ί γιά τό σύνολο τοϋ άρδρου. °Ομως προτίμησα τό μή χείρον άπό τά δύο προκείμενα κακά. Ά ς μοϋ συγχω ρεδεί λοιπόν τό δτι δέν περίμενα μ έ δση χρεια ζότα ν υπομονή νά έμφ ανιστεΐ καταλληλότερος «ιστορικός» τής προσπάδειας.

7.Α υ τό ισχύει προπά ντω ν γιά ένα βασικό κείμενο, τήν Ίλιάδα . Ή μετάφραση τοϋ Π ολυλά, μ έ δσες βελτιώ σεις κι ά ν έπιχειρη δοϋν (μέ κίνδυνο μά λιστα νά άλλοιω δεΐ σοβαρά τό κείμενο τοϋ κερκυραίου λογίον) δέν φ α ίνε­ ται δτι δά μπορέσει νά μεταδώ σει στά π α ιδ ιά τήν ποίηση το ϋ 'Ομήρου κατά τό έπιδνμ η τό μέτρο. Δ έν χρειάζεται, νομίζω, νά σημειω δεΐ δτι δέν έλειψ αν οί π ρο σ π ά δειες γιά τήν άντικατά στα σή της μ έ προσφ ορό­ τερη μετάφραση, άλλά ώς τήν ώρα δέν έχουν άποδώσει δετικά άποτελέσματα.

ΠΕΡΙΚΛΗ Ν. ΚΑΛΟΔΙΚΗ

Η ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ( ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΙΟΛ1ΊΊΚΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ)

ΤΟΜ ΟΣ ΠΡΩΤΟΣ • Θεωρία τής Λογοτεχνίας - Οί λογοτεχνικές έννοιες · Η Μ ε ­ σαιωνική μας Γραμματεία καί Λογοτεχνία · Ή Λογοτεχνία τής Κρήτης - Ό Διαφωτισμός - Ρήγας - Κοραής - Ανώνυμος • Η Λογοτεχνία τής Επανάστασης τοΟ 21 - Απομνημονεύματα • Σολωμός - Κάλβος

ΤΟΜ ΟΣ ΛΕΥΤΕΡΟΣ Μαριά,νναί

ΚΟ οτουζΗ

Ή Παλιά, ή Νέα ’Αθηναϊκή καί ή Επτανησιακή Σχολή · Ροίδης Παπαόιαμάντης· Ό Δημοτικισμός · Ψυχάρης - Πάλλης - Έφταλιωτης - Ο Κωστής Παλαμάς - Δροσίνης - Σουρής - Πολέμης - Γρυπάρης - Μαλακάσης - Παπαντωνίου - Κρυστάλλης * Καβάφης - Καρκαβίτσας - Ξενόπουλος - Βλαχογιάννης - Τραυλαντώνης.

ΓΟΜΟΣ ΤΡΙΤΟ Σ • Τά έθνικολαϊκά καί σοσιαλιστικά ϊδιανικά στή Λογοτεχνία μας • Χατζόπουλος - Θεοτόκιις - Βουτυράς - Βάρναλης - Ρώτας • Ή άντιπολεμική Λογοτεχνία - Μυριβήλης - Βενέζης - Τερζάκης Καζαντζάκης Ουρανό

ΓΟΜΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΣ ’Μ . ( Λ

&

Ή Λογοτεχνία τής Εθνικής μας ’Αντίστασής· Ρίτσος - Κορνάρος Χατζής - Τσίρκας - ΠρεβελάκΠζ - Μαυροε.όή - Παπαδάκη - Σεφέρης Σωτηρίου - Λουντέμηζ - Μ π ούμη - Λειβαδίτης - Ελύτης

ΝΕΑ Β ΙΒ Λ ΙΑ ■ Μ έ τήν κυκλοφορία τοϋ Γ τόμου όλοκληρώθηκε τό «Γενικό "Ασμα» του Π. Νεραύδα μετάφ ραση-έξηγητικά τής Δανάης Στρατηγοπουλου. Τό έργο κυκλοφ ορεί καί σέ έναν δεμένο πολυτελή τόμο.

■ H a nns-W olf Rackl: Βουτιά στά περασμένα — Υποβρύχια Αρχαιολογία.

■ Πέτρου Ντούσκου: Ή Οικονομική Στρατηγική τοϋ Ιμ π ερ ια λισ μ ο ύ καί ή ' Ελλάδα.

ΤΤΑ Σ Χ Α Χ Ι 38

® Elias Tum a: Ευρωπαϊκή Οικονομική Ιστορία. “ Ε. D urkhern; Οί Κανόνες τής Κοινωνιολογικής μεθόδου. Μ. W eber: Ή Π ροσ τατευτική Η θ ικ ή καί τό Πνεύμα του Καπιταλιομου

(* c > S

Λ° 6 vs!b if> o' -c f jf9

°v

-Λ ,

περιβάλλον είναι το σπίτι σου το οπιτι σου κινδυνεύει!

■V ; · ΚαταστΡέφεται. Οίθά4 ° ^ ' · τάδάσηέξαφανίζ0, Μθαφα,ραδηλητηρ,. ζετα, 0ΙΓ νουν αρρώστιες....

' Η' ^ λ Ρ ^ δΤ Ρ™

ε

' Η λύση ύπάρχει στή γνώση. Γνώρισε τό σπίτι σου καί προστάτεψε το. Γνώ­ ρισε το μέ τήν είκοοάτομη ΟΙΚΟΛΟ­ ΓΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ. Μάθε όσα δέν ήξερες κι δσα έπρεπε νά ξέρεις γιά τό χώρο πού ζεΐς. ' Η είκοοάτομη ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΕΓΚΥ­ ΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ είναι ή πρώτη παγκό­ σμια’ Εγκυκλοπαίδεια στό χώρο τής οικολογίας. Γραμμένη άπό 400 ειδικούς επιστή­ μονες, στις 3.000 σελίδες της περιέ­ χει 3.000 έγχρωμες εικόνες καί πα­

ρουσιάζει άνάγλυφα τό πρόβλημα τού πλανήτη μας. Κυκλοφορεί ταυτόχρονα σέ 10 δυτι­ κές χώρες. Είναι άναμφισβήτητα, τό πιό άπαραίτητο έργο τής έποχής μας γιατί άφορά τήν επιβίωσή μας μέσα στή φύ­ ση.

iw p»1·JS B k* καί ταξιδέώτε 0

_

Λουκάς Τσοΰκαλης

Ή ένταξή μας στην ΕΟΚ μακρια από συνθηματολογίες Ή επικείμενη ένταξη τής Ε λ λ ά δα ς στήν Ευρωπαϊκή Κοινότητα ήταν φυσικό νά γίνει αντικείμενο σοβαρής πολιτικής διαμάχης, μιά πού οί επιπτώσεις της καλύπτουν ένα τεράστιο φάσμα πού αρχίζει από τίς τιμές γιά τά ροδάκινα καί φ θάνει μέχρι τίς κατευθυντήριες γραμμές γιά τήν έλληνική εξωτερική πολιτική. Ή διαμάχη αύτή έχει μιά κάποια ιδιαιτερότητα πού τή χαρακτηρίζει τό γεγονός δτι ή ένταξη στήν Ευρωπαϊκή Κοινότητα δέν φέρνει μόνο άντιμέτωπες τήν κυβέρνηση καί τά δύο μεγαλύτερα κόμματα τής άντιπολίτευσης (ΠΑΣΟΚ , ΚΚΕ) αλλά ταυτόχρονα διχάζει τίς δυνάμεις μέσα στό χώρο τής ’Α ριστερός (βλέπε ΚΚΕ έσωτ., ΕΔΑ κλπ.) άλλά καί τής Δ εξιάς (βλέπε άκρα Δεξιά). "Οπως συμβαίνει συχνά, τό θέμα αύτό επίπεδο πληροφόρησης στήν 'Ελλάδα γιά τά έγινε άντικείμενο δχι μόνο πολιτικής διαμά­ κοινοτικά θέματα είναι έξαιρετικά χαμηλό. χης αλλά καί άκαρπης συνθηματολογίας καί Αύτό θά έχει όπωσδήποτε σοβαρές άρνηηδημαγωγίας. ’Από τή μιά πλευρά, ή έλληνική κές έπιπτώσεις μετά τήν ένταξη, μιά πού τό ένταξη έμφανίζεται (μέ λιγοστές έξαιρέσεις κοινοτικό σύστημα λήψης αποφάσεων δέν όπως ή συνέντευξη τοΰ Β. Θεοδωρόπουλου* είναι τίποτε άλλο παρά μιά συνεχής διαπρα­ στήν Καθημερινή, 3-4 Σεπτεμβρίου 1978) γμάτευση σέ διαφορετικά έπίπεδα. 'Υποστη­ σάν τό θαυματουργό έκεϊνο χάπι πού θά ρίζω μέ κίνδυνο νά χαρακτηρισθώ άντιδραγιατρέψει δλες τίς άρρώστιες τής έλληνικής στικός καί αιρετικός σέ μιά χώρα δπου οικονομίας καί τής δημόσιας διοίκησης. πολλοί θεωρούν έαυτούς ειδικούς σέ δλα τά ’Από τήν άλλη, ή Κοινότητα παρουσιάζεται θέματα καί δίνουν απλές άπαντήσεις σέ σάν τόν μπαμπούλα πού είναι έτοιμος νά πολυσύνθετα προβλήματα άφοΰ τά περά­ κατασπαράξει τό νεοσσό πού λέγεται έλληνι­ σουν πρώτα άπό τήν κρεατομηχανή τοΰ κή άνεξαρτησία. 'Υπάρχει μιά γενική τάση δόγματος, δτι αύτό πού χρειαζόμαστε περισ­ νά ύπερεκτιμάται ή σημασία τής Εύρωπαϊ- σότερο είναι ταπεινές, καί ίσως τεχνοκρατί­ κής Κοινότητας σάν πολιτικής καί οικονομι­ α ς , μελέτες γιά συγκεκριμένα θέματα πού κής όντότητας στό διεθνή χώρο — καί ό άφορούν τήν Εύρωπαϊκή Κοινότητα. Έ τσι καθένας βγάζει άνάλογα τά θετικά ή άρνητι- θά μπορέσει καί ό μή ειδικός νά πληροφορηκά συμπεράσματα πού θέλει— ένώ άντίθετα θεϊ πρώτα περί τίνος πρόκειται, πρίν άπούποτιμώνται οί δυνατότητες πού θά έχει μιά φασίσει νά διακινδυνεύσει συμπεράσματα όποιαδήποτε μελλοντική κυβέρνηση στήν γιά τίς τάσεις πού υπάρχουν στό παγκόσμιο Ελλάδα νά παίρνει βασικές άποφάσεις γιά σύστημα, τίς σχέσεις Εύρώπης - ’Αμερικής τήν οικονομία μετά τήν ένταξη. Αύτή βέβαια καί άλλα τέτοια σπουδαία. 'Η έλληνική βι­ ή διαπίστωση είναι σχετική μέ τήν «οικονο­ βλιογραφία γιά τά εύρωπαϊκά θέματα είναι μική άνεξαρτησία» τής χώρας έξω άπό τό μέχρι σήμερα ύπερβολικά φτωχή, ένώ fy u χώρο τής Κοινότητας. προσφορά τοΰ έλλαδικοΰ πανεπιστημιακού γ, Είναι νομίζω γενική διαπίστωση δτι τό χώρου σχεδόν άνύπαρκτη. Τά έλληνικά 42

ftl

νεπιστήμια τυρβάζουν περί τά ίδια καί οί φοιτητές μας κατακλύζουν μέ αιτήσεις τίς σχολές εύρωπαϊκών σπουδών στις χώρες τής Δυτικής Εύρώπης. Η σχεδόν ταυτόχρονη έκδοση φέτος τό καλοκαίρι δύο βιβλίων μέ θέμα τήν έλληνική ένταξη στήν Κοινότητα είναι ιδιαίτερα εύπρόσδεκτη. Άναφέρομαι έδώ στά βιβλία «ΕΟΚ, 'Ελλάδα, Μεσόγειος», επιμέλεια Μά­ ριος Νικολινάκος (Νέα Σύνορα), καί «Ή Ενταξή μας στήν ΕΟΚ» (Θεμέλιο). Καί τά όύο βιβλία άποτελοΰν συλλογή άρθρων πού διαπραγματεύονται διάφορα έπί μέρους θέ­ ματα τής ένταξης. Λίγα είναι δμως τά θέματα5 έκεΐνα πού καλύπτονται καί στά δύο. Αύτό τό άλληλοσυμπλήρωμα είναι βέβαια Χρήσιμο γιά τόν αναγνώστη άλλά δέν βοηθά να γίνουν άμεσες συγκρίσεις καί άντιπαραθέσεις. Τό βιβλίο πού έπιμελήθηκε ό Μ. Νικολινακος χωρίζεται σέ τρεις βασικές ένότητες. ^ τήν πρώτη έξετάζονται οί σχέσεις ΕΟΚ καί μεσογειακών χωρών, στή δεύτερη ή ένταξη σαν ένα γενικό πολιτικό καί οικονομικό Πρόβλημα καί στήν τρίτη οί πιθανές έπιπτώ°εις πού θά έχει ή συμμετοχή τής 'Ελλάδας σαν δέκατου μέλους τής Κοινότητας σέ συγκεκριμένους κλάδους τής οικονομίας καί στίζ έργασιακές σχέσεις. Στό πρώτο κεφάλαιο, ό Μ. Νικολινάκος παρουσιάζει σέ γενικές γραμμές τό μοντέλο που ύποϊμπεριαλισμοΰ ή τής μή αύτόνομης ανάπτυξης καί κατόπιν έξετάζει κατά πόσο ° 1 εξελίξεις στίς σχέσεις ΕΟΚ καί μεσογεια*ων χωρών άντιστοιχοΰν σ’ αύτό τό μοντέλο. απολήγει στό συμπέρασμα «δτι ό νοτιοευΡωπαϊκός χώρος ένσωματώνεται σύμφωνα t!f πά ύποϊμπεριαλιστικό μοντέλο — άν δέν πχει ήδη ένσωματωθεΐ οικονομικά — καί δτι η μεσογειακή πολιτική έπιδιώκει τό στόχο νά εφαρμόσει αύτό τό μοντέλο τής έκβιομηχάνισ*ΐς καί στίς υπόλοιπες μεσογειακές χώρες χω0ΐς νά τίς ένσωματώσει στήν ΕΟΚ σύμφωμέ πίς ύποθέσεις τοΰ μοντέλου» (σελ. 51). αν πθώτη παρατήρηση θά έλεγα δτι ή παρουσίαση μοντέλων σ’ ένα πολύ περιοριβμ „ν° Χώρο καί μέ ένα άναπόφευκτα μεγάλο I αθμό γενίκευσης, πού έπίσης ύποτίθεται πι εφαρμόζουν σ’ ένα μεγάλο γεωγραφικό χ(1)ρ° μέ τεράστια άνομοιογένεια, δπως είναι μεσογειακός, δέν μου φαίνεται καί πολύ δ υ ν ^ ' ®ίι έλεγα ίσως δτι είναι καί έπικίνΤ ,r}> ιδιαίτερα δταν ό συγγραφέας σκοπεύει ?/1Μ Υάλεΐ Υενικά συμπεράσματα δπως τό 'πάνω. Ή χρήση τελείως άνεπαρκών στατ .Αρτικών στοιχείων χειροτερεύει άκόμη -

/

’

------ w v f

p \ ' V

V νΚΛ %'

”*

-

περισσότερο τά πράγματα. ’Αλλά τό πιό σημαντικό είναι δτι ένώ ό συγγραφέας ισχυ­ ρίζεται δτι μέ τή μεσογειακή πολιτική οί χώρες τής Κοινότητας προσπαθοΰν νά πετύχουν δλες αύτές τίς κοσμοϊστορικές αλλαγές πού άναφέρει, δέν κάνει κάν τόν κόπο νά μάς έξηγήσει σέ τί συνίσταται αύτή ή μεσο­ γειακή πολιτική, πώς διαμορφώθηκε, ποιές είναι οί αντιθέσεις καί τά συμφέροντα μέσα στήν Κοινότητα καί ποιά υπήρξε ή έξέλιξή της. Τό πρώτο κεφάλαιο θά είχε περισσότερο νόημα άν συμπληρώνονταν κάπως οί έλλείψεις του άπό τά έπόμενα. ’Αλλά τό δεύτερο καί τελευταίο κεφάλαιο γιά τίς σχέσεις ΕΟΚ καί Μεσογείου τοΰ Μ. Παπαγιαννάκη περι­ ορίζεται σέ μιά μάλλον σχηματική παρουσί­ αση τοΰ ρόλου τοΰ ξένου κεφαλαίου στό μεσογειακό χώρο κατά τή μεταπολεμική περίοδο. Είναι ένα θέμα πού λόγω τής σπουδαιότητάς του θά έπρεπε νά είχε τύχει περισσότερο συστηματικής άνάλυσης σ’ αύτό τό βιβλίο. Ή δεύτερη ενότητα τοΰ βιβλίου άρχίζει μέ ένα κεφάλαιο τοΰ Σπ. Παπασπηλιόπουλου μέ θέμα «Ένταξη ή δχι στήν ΕΟΚ: Τό ψεύτικο δίλημμα». 'Η βασική θέση τοΰ συγ­ γραφέα είναι δτι ή ένταξη δέν άποτελεϊ ούτε πανάκεια άλλά ούτε καί τήν καταστροφή τής οικονομίας καί τής κοινωνίας μας. Μέ μιά μικρή δόση ύπερβολής, πού ίσως είναι άναγκαία γιά νά τονισθεϊ ένα σημείο πού είναι διαμετρικά άντίθετο άπό τά έπιχειρήματα πολλών όπαδών καί πολεμίων τής ένταξης, ό Σπ. Παπασπηλιόπουλος υποστηρίζει δτι χρειαζόμαστε τίς ίδιες περίπου διαρθρωτι­ κές καί πολιτικές άλλαγές στήν Ελλάδα είτε μπούμε είτε δέν μποΰμε στήν Κοινότητα. ’Αποτολμά δέ νά ίσχυρισθεϊ ένάντια σέ μιά άλαλάζουσα δημαγωγία δτι «... Δέν είναι βέβαια τά συμφέροντα τοΰ μεγάλου κεφα­ λαίου πού θίγονται άπό τήν ένταξη, άλλά τό πλήθος τών μικρομεσαίων έπιχειρηματιών, βιοτεχνών καί έπαγγελματιών, πού θά προλεταριοποιηθοΰν. Ό χ ι μόνο αύτή ή προλε­ ταριοποίηση πρέπει νά γίνει, άνεξάρτητα μέ τό άν ένταχθοΰμε ή δχι στήν ΕΟΚ άλλά καί δέν μπορεί νά καταλάβει κανείς τά “μαρξιστικά” κόμματα πού άντιτίθενται στήν ένταξη στήν ΕΟΚ γιατί όδύρονται γι’ αύτή τήν προλεταριοποίηση — έκτός, βέ­ βαια, κι άν πρόκειται γιά μιά κορπορατιστική δημαγωγία...» (σ. 102). Μιά άλλη βασική θέση τοΰ συγγραφέα είναι δτι ή μεταπολεμι­ κή οικονομική ανάπτυξη — στρεβλωμένη ή 5χι — στήν 'Ελλάδα είναι άποτέλεσμα τοΰ 43

οικονομικοί} μοντέλου που υιοθετήθηκε καί δχι τής σύνδεσης μέ την Κοινότητα, πού ήταν άλλωστε φυσικό έπακόλουθο τού μοντέλου αύτοΰ. Τέλος, δίνει ιδιαίτερη έμφαση στό ρόλο πού μπορεί καί πρέπει νά παίξει τό κράτος πριν καί μετά τήν ένταξη. 'Η προσω­ πική μου έκτίμηση είναι δτι τό κεφάλαιο τοΰ Σπ. Παπασπηλιόπουλου είναι άπό τά καλύ­ τερα κείμενα γιά τό θέμα τής ένταξης πού προέρχονται άπό τό χώρο τής ’Αριστερός. "Οπως κάθε σύντομο κείμενο έχει βέβαια τίς έλλείψεις του. Μερικές άλλωστε τονίζονται άπό τόν ίδιο τό συγγραφέα (σ. 103). Στό έπόμενο κεφάλαιο παρουσιάζεται μιά ριζικά διαφορετική θεώρηση τών πραγμά­ των. Κι έδώ πρέπει νά συγχαρεί κανείς τόν υπεύθυνο γιά τήν έπιμέλεια τοΰ βιβλίου, πού άφησε νά έκφρασθοΰν διαφορετικές άπόψεις στά κεφάλαια πού περιέλαβε. Δέν είμα­ στε πολύ συνηθισμένοι σέ τέτοιου είδους πολυτέλειες στήν Ελλάδα. Ό Μ. Νικολινάκος γράφει έδώ γιά τίς ταξικές βάσεις τής άπόφασης γιά τήν ένταξη. Τά βασικά συμπε­ ράσματα τής σύντομης μελέτης του είναι δτι, πρώτο, τό πρόβλημα τής Κοινής ’Αγοράς είναι καθαρά ταξικό πρόβλημα — οί έπιλογές δηλαδή πού γίνονται είναι οί έπιλογές τής άστικής τάξης —, δεύτερο, ό τύπος εκβιομηχάνισης στήν Ελλάδα καθορίζεται άπό τίς διεθνείς συνθήκες έφόσον ή δομή τής έξουσίας είναι άστική (κουβέντα γιά περι­ θώρια πού πιθανό νά υπάρχουν) καί, τρίτο, τό πρόβλημα τής ένταξης είναι βασικά πρό­ βλημα πολιτικό καί δχι οικονομικό. ’Εξομο­

λογήθηκα άπό τήν άρχή τήν άμαρτία μου δτι έχω μιά μεγάλη άλλεργία γιά άοριστολογίες καί γενικολογίες πού δέν θεμελιώνονται κα­ θόλου. Σ’ ένα σημείο ό συγγραφέας γράφει δτι «τό ντόπιο μεγάλο κεφάλαιο άκολούθησε άπό τίς αρχές τής δεκαετίας τοΰ ’60 φιλοευρωπαϊκή πολιτική, ενώ ή ολιγαρχία ήταν πάντοτε συνδεδεμένη κυρίως μέ τό άμερικανικό καί τό διεθνιστικό κεφάλαιο» (σ. 119). Πριν κάνει κανείς τέτοιους άφορισμούς, κα­ λό θά ήταν πρώτα νά δώσει κάποιον όρισμό τών δρων πού χρησιμοποιεί καί νά θεμελιώ­ σει μέ στοιχεία τά δσα γράφει. Ό συγγραφέ­ ας προβλέπει δτι μέ τήν πολιτική πού άκολουθείται θά έπιτευχθεί μάλλον πλήρης άπασχόληση καί θά άνεβεί τό βιοτικό επίπε­ δο, πλησιάζοντας αύτό πού έπικρατεί στή Δυτική Ευρώπη, άλλά τό τίμημα θά είναι ή έξάρτηση καί ή ύποτέλεια μαζί μέ δλα τά συμπαρομαρτοϋντα, πού περιλαμβάνουν καί τή σχετική έξαθλίωση τής άγροτικής τάξης. Είλικρινά μου είναι πολύ δύσκολο νά παρα­ κολουθήσω τό συγγραφέα σ’ αύτό τό έπίπεδο άνάλυσης. Τό κεφάλαιο τοΰ Α. Γιαννίτση γιά τό ρόλο τών ξένων έπενδύσεων στήν 'Ελλάδα είναι άναμφισβήτητα άπό τά καλύτερα τοΰ βιβλί­ ου. Στηρίζεται στή διδακτορική διατριβή τοΰ συγγραφέα στό Βερολίνο, πού έλπίζω νά τή δοΰμε δημοσιευμένη στά έλληνικά. Τό κύριο συμπέρασμα πού προκύπτει είναι δτι ή Συμφωνία τών ’Αθηνών δέν έπαιξε μέχρι σήμερα ούσιαστικό ρόλο γιά τόν δγκο τών ξένων έπενδύσεων στήν Ελλάδα, χωρίς αύτό νά σημαίνει δτι δέν είχε συγκεκριμένες θετι­ κές καί άρνητικές έπιδράσεις, όπως ή ένίσχυση παραγόντων πού έμπόδιζαν τήν άνάπτυξη κλάδων υψηλής τεχνολογίας, τή διεύ­ ρυνση τοΰ έλλείμματος τοΰ ισοζυγίου πλη­ ρωμών καί τή συγκέντρωση άλλά καί άνάπτυξη τής έγχώριας έπενδυτικής δραστηριό­ τητας στούς παραδοσιακούς κλάδους. Στήν τρίτη ένότητα τοΰ βιβλίου έξετάζονται οί έπιπτώσεις τής ένταξης στήν έλληνική βιομηχανία, τή γεωργία, τίς έργασιακές σχέ­ σεις καί τήν εμπορική ναυτιλία. Στό κεφά­ λαιο τοΰ Στ. Μπαμπανάση γίνεται μιά άναδρομή στήν έξέλιξη τής έλληνικής βιομηχανί­ ας (1840-1940) καί κατόπιν έξετάζονται τά βασικά χαρακτηριστικά τής βιομηχανικής πολιτικής στή μεταπολεμική περίοδο, τό πέ­ ρασμα άπό τήν έσωστρεφή στήν έξωστρεφή άνάπτυξη, πού συνδέεται μέ τή Συμφωνία τών ’Αθηνών, δπως έπίσης καί οί έπιπτώσειι^ο τής σύνδεσης. Τό κεφάλαιο αύτό περιέ)^ Λ μερικά χρήσιμα στοιχεία, είναι ο ύ σ ια σ τ ό ^ \,^

44

περιγραφικό καί ίσως κάπως μακρύ. ’Ακο­ λουθείται άπό δύο κεφάλαια γραμμένα άπό Υερμανούς έρευνητές πού έχουν άσχοληθεί μέ τήν ένταξη τής Ελλάδας. Καί τά δύο είναι πολύ καλά γραμμένα, θεμελιωμένα καί δεί­ χνουν γνώση τών βασικών προβλημάτων πού ανακύπτουν στίς διαπραγματεύσεις άνάμεσα στίς δύο πλευρές. Τά κεφάλαια αύτά έχουν τό μεγάλο πλεονέκτημα δτι δίνουν στον έλληνα άναγνώστη μιά ιδέα τοΰ τρόπου με τόν όποιο άντιμετωπίζονται αύτά τά προ­ βλήματα άπό ξένους παρατηρητές. Ό W. H um men χονίζει τίς αδυναμίες τής έλληνικθζ βιομηχανίας, παρά τούς έντυπωσιακούς Ουθμούς άνάπτυξης πού είχε τά τελευταία 15 χρόνια, δπως ή έλλειψη καθετοποίησης, ή μεγάλη έξάρτηση άπό τό εξωτερικό, οί περι­ φερειακές άνισότητες καί ή ύπαρξη πάρα πολλών μικρών καί μή άνταγωνιστικών μονάδ(υν. 'Υποστηρίζει δτι ή Κοινότητα πρέπει να δεχθεί μιά μακρά μεταβατική περίοδο γιά τήν έλληνική βιομηχανία καί τήν καθιέρωση "Αναπτυξιακών δασμών» (δχι φόρων, πού Υραφεται στή μετάφραση) πού θά διευκολύν°υν τή διαφοροποίηση στή διάρθρωση τής βιομηχανίας. Ό Κ. Buck ρίχνει παγωμένο νερέ> στίς έπίσημες προσδοκίες άπό τήν πλή­ ρη ένταξη κάνοντας μιά σύντομη άλλά θεμε­ λιωμένη παρουσίαση τών σημαντικότερων προβλημάτων τής έλληνικής γεωργίας καί βιομηχανίας σέ συνάρτηση μέ τήν ένταξη στήν Κοινότητα. Γράφει δτι οί ξένες έπενδύ° εις στήν Ελλάδα (1953-1971) κατευθύνθηκυρίως σέ τομείς μέ ψηλό έξαγωγικό ποσοστό (σ. 273), πού είναι δμως άντίθετο με τό συμπέρασμα πού βγάζει ό Γιαννίτσης (σ. 146). ’Εγώ θά διαφωνήσω μέ τήν άποψη τοΰ Κ, Buck — χωρίς δμως νά μπορώ έδώ νά αναλύσω τό γιατί — δτι άπό οικονομική άποψη ή σύνδεση ήταν προτιμότερη άπό τήν πληρη ένταξη (σ. 277). Β. Κωνσταντίνου έξετάζει τά προβλή­ ματα τών μεσογειακών περιοχών τής Κοινότητ«ς παί τίς πιθανές έπιπτώσεις τής έφαρμ^Υήζ τής Κοινής ’Αγροτικής ΙΙολιτικής ΙΚΑΠ καί 5χι ΚΓΙ1 δπως γράφει) σέ συγκεριμένα άγροτικά προϊόντα στήν 'Ελλάδα.

X« τήν τάση νά τονίζει μόνο τά άρνητικά θμεία καί ψάχνει συνέχεια νά βρει δυναμιτ_εζ έξελίξεις πού πιθανόν νά άνατρέψουν ι? όποιεσδήποτε θετικές έπιπτώσεις φαίνεΛ1ν<* εχει ή ΚΑΠ γιά τήν έλληνική γεωργία, r - 'ΐ σ V εξηγεί, πουθενά άν είναι καθαρός άλα?όυίσμός τό γεγονός δτι οί Γάλλοι καί αλοί προσπαθούν νά καθυστερήσουν δσο VLTWI περισσότερο τήν πλήρη έφαρμογή

τής ΚΑΠ γιά τά έλληνικά προϊόντα. Μάλι­ στα γράφει κάπου δτι οί άδυναμίες τής έλληνικής γεωργίας κάνουν άκόμη «καί τήν ίδια τήν ΕΟΚ, καί ιδιαίτερα τίς μεσογειακές χώρες τής ΕΟΚ, νά είναι διατακτικές στό θέμα τής ένταξης τής Ελλάδας» (σ. 290). Φαίνεται νά μήν έχει καταλάβει καθόλου ποιό είναι τό πρόβλημα. Ή Γ. Κραβαρίτου-Μανιτάκη κάνει μιά σύντομη παρουσίαση τής ιστορικής έξέλιξης τοΰ έλληνικοΰ καί εύρωπαϊκοΰ συνδικαλι­ στικού κινήματος. Στίς σημερινές άδυναμίες τοΰ έλληνικοΰ κινήματος καί τό στάδιο ύπανάπτυξης πού βρίσκονται άκόμα οί έργασιακές σχέσεις στήν Ελλάδα, ή συγγραφέας άντιπαραθέτει τίς κατακτήσεις τών έργαζομένων στόν εύρωπαϊκό χώρο, τή νομοθεσία πού ισχύει στίς χώρες-μέλη τής Κοινότητας καί έπίσης τίς προτάσεις πού γίνονται πάνω στό θέμα τής συμμετοχής τών έργαζομένων στή διοίκηση τών έπιχειρήσεων. Μετά τήν ένταξη, τά κοινοτικά νομοθετήματα θά έχουν όπωσδήποτε έπιπτώσεις στόν έλληνικό χώρο ένώ τό έλληνικά συνδικαλιστικό κίνημα «θά έμπνευστεϊ άπό τό περιεχόμενο τών διεκδικήσεων τής εύρωπαϊκής έργατικής τάξης καί θά τίς άναπαραγάγει έφόσον τό έλληνικά έδαφος είναι πρόσφορο γιά τήν άναπαραγωγή τους» (σ. 337). ’Εδώ βρίσκε­ ται καί ή ούσία τοΰ θέματος, μιά πού μέ τήν ένταξη δέν πρόκειται νά άλλάξουν αύτόματα οί δομές καί νά έξαφανισθοΰν οί άδυναμίες τού έλληνικοΰ συνδικαλισμού. Είναι ένα καλογραμμένο καί μεστό κείμενο, χωρίς συν­ θήματα καί δογματισμούς. Τό βιβλίο κλείνει μέ ένα κεφάλαιο τοΰ Β. Μεταξά πάνω στό θέμα τής έλληνικής ναυτι­ λίας. Ό συγγραφέας έκφράζει τό φόβο δτι δύο βασικές προϋποθέσεις γιά τήν ένταξη τής χώρας στήν Κοινότητα θά είναι ή κατάρ­ γηση τοΰ ύπάρχοντος άνεπαρκοΰς έλέγχου τής έλληνικότητας τών πλοίων καί ή κατάρ­ γηση τοΰ έθνικοΰ προνομίου τής άκτοπλοΐας. Οί φόβοι του φαίνονται μάλλον υπερβο­ λικοί, ιδιαίτερα δταν ισχυρίζεται δτι συγκε­ κριμένοι δροι μπορεί νά ίσχύσουν μόνο γιά τήν Ελλάδα καί δχι γιά τίς άλλες χώρεςμέλη. Ό Β. Μεταξάς γράφει έπίσης γιά τήν τάση τής διεθνοποίησης τής έμπορικής ναυ­ τιλίας, τήν άνάγκη ύπαρξης συγκεκριμένης ναυτιλιακής πολιτικής άπό τό κράτος, καί καταλήγει: «Ή μεγάλη ναυτιλόμενη χώρα μας έχει άνάγκη άπό δλες τίς παγκόσμιες άγορές καί δχι μόνο μιά κοινοτική άγορά» (σ. 359). Ποιός δμως λέει δτι μέ τήν ένταξη θά περιορισθεΐ ή έλληνική ναυτιλία στήν 45

. 0/21 Vlio

κοινοτική άγορά; Θά περιμέναμε επίσης άπό έναν ειδικό στό θέμα νά μας μιλήσει περισ­ σότερο γιά τίς τάσεις προστατευτισμού που υπάρχουν σήμερα (ΗΠΑ, άναπτυσσόμενες χώρες), τίς έπιπτώσεις πού έχει κάτι τέτοιο στήν έλληνική ναυτιλία καί τή διαπραγμα­ τευτική δύναμη πού έχει ή Ελλάδα στίς διεθνείς διαπραγματεύσεις. Τό βιβλίο πού έπιμελήθηκε ό Μ. Νικολινάκος έχει μερικά καλά άρθρα άλλά καί μεγάλες άνισότητες. Λείπουν όπωσδήποτε ένα ή δύο άρθρα δπου θά γινόταν μιά πολιτική άνάλυση τής Ευρωπαϊκής Κοινότη­ τας δπως έχει σήμερα. “Ετσι θά μπορούσε ό άναγνώστης νά έχει μιά κάπως σφαιρική εικόνα τού όργανισμοΰ αύτοΰ στόν όποιο πρόκειται νά ένταχθεΐ ή Ελλάδα. Θά ήταν έπίσης χρήσιμο άν τό πρόβλημα τής ένταξης έξετάζονταν καί άπό τή σκοπιά των σημερι­ νών χωρών-μελών. Τέλος, ένώ ή σκιά τής Ισπανίας καί τής Πορτογαλίας βαραίνει πάνω άπό τίς έλληνικές διαπραγματεύσεις, στό βιβλίο δέν φαίνεται νά δίνεται καί ιδιαίτερη σημασία στό θέμα αύτό. Τό βιβλίο «Ή "Ενταξή μας στήν ΕΟΚ» γράφηκε άπό «μέλη καί φίλους τού ΚΚΕ έσωτ.» πού, έκτός άπό τό Λ. Κύρκο καί τό Γρ. Γιάνναρο, έμφανίζονται μέ ψευδώνυμο.

46

Στόν πρόλογο καταδικάζεται ή στείρα συν­ θηματολογία καί θεωρητικολογία πού κυρι­ αρχούν μέχρι σήμερα, τονίζεται ή άνάγκη γιά μελέτη συγκεκριμένων προβλημάτων άλ­ λά καί γιά ουσιαστικές, διαρθρωτικές άλλαγές στήν έλληνική οικονομία καί κοινωνία, μαζί μέ τίς όποιες «είναι δυνατό, ή ένταξη νά ένισχύσει τίς διαδικασίες έκδημοκρατισμοΰ καί έκσυγχρονισμοΰ στήν Ελλάδα» (σ. 11). Νομίζω δτι αύτό είναι ένα άριστο ξεκίνημα. Τά άρθρα τών Λ. Κύρκου, Γρ. Γιάνναρου, καί ίσως και τού Σ. Καρπαθιώτη, άποτελούν τά καθαρά πολιτικά κείμενα τού βιβλίου στά όποια άναλύεται καί υποστηρίζεται ή θέση τού ΚΚΕ έσωτ. στό θέμα τής ένταξης τής Ελλάδας στήν Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Σέ μιά βιβλιοκριτική τής όποιας ό βασικός σκοπός δέν είναι ή πολιτική άντιπαράθεση, ό χειρισμός τέτοιων στρατευμένων κειμένων είναι πολύ δύσκολος καί λεπτός. Προτίμησα έδώ νά περιοριστώ σέ συγκεκριμένες παρα­ τηρήσεις καί νά άποφύγω μιά άνάλυση σέ βάθος τών τριών αυτών κειμένων. "Αλλωστε γιά κάτι τέτοιο θά χρειαζόταν ένα ξεχωριστό άρθρο. Γιά τό Α. Κύρκο τό θέμα τής έξετάζεται άπό τή σκοπιά τού άν βοηθά στερέωση καί άδιάκοπη διεύρυνση τής

κρατίας καί τή νίκη τού δημοκρατικού σοσι­ αλισμού. Τονίζει ιδιαίτερα τίς σχέσεις καί αντιθέσεις άνάμεσα στίς Ηνωμένες Πολιτεί­ ες καί τή Δυτική Ευρώπη: Αύτό είναι άλλω­ στε ένα θέμα πού έμφανίζεται άδιάκοπα στά διάφορα κεφάλαια αύτού τού βιβλίου. Στήν άνάλυσή του ό Λ. Κύρκος άκουμπά πολύ λεπτά θέματα γιά έναν έκπρόσωπο κομμου­ νιστικού κόμματος, δπως σχέσεις μέ τό ΝΑ­ ΤΟ καί τή Σοβιετική "Ενωση. "Οσον άφορά τό πρώτο, θίγει μέν τό θέμα, δέν νομίζω °μως δτι δίνει καί ούσιαστική άπάντηση. Γιά το δεύτερο, ή κριτική πού άσκεϊ γιά τή σοβιετική πολιτική είναι άρκετά έντονη. Δέν παύουν δμως νά ξεπετάγονται άραιά καί πού μερικά άπομεινάρια παλιάς νοοτροπίας, ©ά διαφωνήσω μέ τήν έρμηνεία πού δίνει Υΐά τή θέση τής Δ. Γερμανίας στό θέμα τής πολιτικής ένοποίησης (σ. 28). Θά ζητούσα έπίσης μιά διευκρίνιση γιά τό πώς συμβιβά­ ζεται μακροπρόθεσμα ό σεβασμός τών κυρι­ αρχικών δικαιωμάτων κάθε χώρας καί ή διαδικασία τής εύρωπαϊκής όλοκλήρωσης (σ. 32). Μοιάζει κατ’ άρχήν σά νά θέλουμε τήν πίτα όλόκληρη καί τό σκύλο χορτάτο. Στό κείμενο τού Γρ. Γιάνναρου έξετάζεται ή ένταξη τής Ελλάδας καί οί γενικές έπιπτώσειζ πού μπορεί νά έχει. Τονίζεται, νομίζω πολύ σωστά, δτι καθοριστικό στοιχείο γιά τις οικονομικές καί κοινωνικές έξελίξεις στήν 'Ελλάδα δέν θά είναι ή ένταξη άλλά ή πολιτική πού θά άκολουθηθεΐ στό έσωτερικ<) τής χώρας. Δίνει έπίσης Ιδιαίτερη έμφαση στό θέμα τών διαπραγματεύσεων καί τών σρων μέ τούς όποιους θά γίνει ή ένταξη. *·ολλοί μιλάνε καί γράφουν γιά τούς περί­ φημους δρους, λίγοι δμως έξηγοΰν δτι οί °9°ι περιορίζονται καθαρά στή μορφή καί ΧΤΙ διάρκεια τής μεταβατικής περιόδου σέ „ θε τομέα μετά τήν πλήρη ένταξη. Έκτός «^ προτείνουν δτι πρέπει νά άμφισβητήσει ή Ελλάδα τό «κοινοτικό κεκτημένο». Τέτοιες σάφειες, πού παραμένουν καί τό μόνιμο ■^σθος τών συμπολιτών μας γιά συνωμοτικές ' εωρίες, βοηθάνε στό νά γράφονται καθημε­ ρινά τά πιό άπίθανα πράγματα στόν έλληνικό τύπο. *-να μεγάλο πλεονέκτημα τών δύο παρα? <" ω κειμένων είναι δτι οί συγγραφείς τους έφ υγα ν τίς υπερβολικές άπλουστεύσεις, τη ουνθηματολογία καί γενικολογία. Τό με­ λ μ έ ν ο ύφος είναι έπίσης κάτι εύπρόσδεκτο ° π°λιτικό κείμενο. Δέν μπορώ δμως νά πώ ισχύουν πάντα δλα αυτά καί γιά τό πού υπογράφει ό Σ. Καρπαθιώόποΐος είναι υπεύθυνος καί γιά τήν

έπιμέλεια αύτοΰ τού βιβλίου. Ό συγγραφέας έξετάζει τό θέμα έξάρτησης / άνεξαρτησίας καί τή στάση τών πολιτικών δυνάμεων στήν Ελλάδα σχετικά μέ τήν ένταξη στήν Κοινό­ τητα. Ή άνάλυσή του είναι ένδιαφέρουσα καί βοηθά στήν άπομυθοποίηση μαγικών δρων δπως ή έθνική άνεξαρτησία. Θά ήταν πολύ πιό χρήσιμη άν ό συγγραφέας δέν είχε πέσει σέ μερικές άπό τίς παγίδες πού άνάφερα παραπάνω. Γράφει δτι ή πρωτοβουλία γιά τή δημιουργία τής ΕΚΑΧ καί τής ΕΟΚ δέν προήλθε άπό τά κράτη-έθνη άλλά άπό τίς μεγάλες καπιταλιστικές συγκεντρώσεις (σ. 136). Τό νά έχουμε διαβάσει μερικά «προφητικά» κείμενα δέν μάς άπαλλάσσει άπό τήν υποχρέωση νά διαβάζουμε καί ιστο­ ρία. Στή σ. 137 γράφει: «Σέ πρώτη φάση ή κινητήρια δύναμη στήν ΕΟΚ ήταν τό τραπε­ ζικό καί χρηματιστηριακό κεφάλαιο. Σέ δεύ­ τερη φάση ήταν τό μετοχικό έπενδυτικό καί τό βιομηχανικό. Συμμετέχουν ένεργητικά τά μονοπώλια, οί πολυεθνικές καί οί χρηματι­ στές». Είναι σοβαρά πράγματα αύτά; ’Αλ­ λού άναφέρεται σέ μιά έκθεση τού Όρτολί (σ. 140-141). Μιά παραπομπή δέν θά έβλα­ πτε, ώστε νά μπορέσει ό άναγνώστης νά έλέγξει όλόκληρο τό κείμενο, άπό τό όποιο έχει βγει μιά μάλλον περίεργη περίληψη. Σάν παρένθεση θά έλεγα δτι οί παραπομπές γενικά είναι κάτι χρήσιμο καί δτι ή έλλειψή τους δέν βοηθά στήν έκλαΐκευση ένός κειμέ­ νου. Αύτό ισχύει γιά πολλούς άπό τούς συγγραφείς τών δύο βιβλίων. Γράφει έπίσης ό Σ. Καρπαθιώτης δτι ή ’Αγγλία, ή Γερμανία καί ό «Σύνδεσμος Εύρωπαϊκών Μονοπωλί­ ων (UNICE)» είναι άντίθετοι στήν ένταξη τής Ελλάδας (σ. 158-159). Δέν νομίζει δτι ύπερβάλλει; Ή δέ μετάφραση πού έχει κάνει στά έλληνικά τών άρχικών τής UNICE είναι άπαράδεκτη γιά σοβαρό κείμενο. Τό κεφάλαιο τού Μ. Συριανού μέ θέμα τίς θέσεις τών έλληνικών πολιτικών κομμάτων πάνω στό πρόβλημα τής σύνδεσης τής Ελλά­ δας μέ τήν ΕΟΚ είναι ίσως τό πιό ένδιαφέρον κείμενο τού βιβλίου. Ό συγγραφέας έξετάζει τίς θέσεις αύτές δπως παρουσιά­ ζονται άπό τίς έφημερίδες στήν περίοδο 1959-1967. Είναι πολύ σπάνια έμπειρία νά διαβάζει κανείς σέ μιά έκδοση πολιτικού κόμματος ένα κείμενο-αύτοκριτική (καλο­ γραμμένη καί θεμελιωμένη) μιάς πολιτικής πού ύποστηρίχθηκε φανατικά στό παρελθόν άπό πολλά στελέχη τού σημερινού κόμματος. Τό άποκαρδιωτικό είναι δτι τά διάφορα τραγελαφικά πού διαβάζει κανείς στά άποσπάσματα αύτά δέν διαφέρουν πολύ άπό 47

κείμενα πού κυκλοφορούν σήμερα άπό ένα τμήμα τής έλληνικής ’Αριστερός. ’Ελπίζω δτι ό άγνωστός μου συγγραφέας θά παρουσιά­ σει άργότερα καί μιά πιό όλοκληρωμένη μελέτη πάνω σ’ αύτό τό θέμα. Θά τού πρότεινα μόνο νά έξετάσει την εξέλιξη τής πολιτι­ κής τών κομμάτων στό θέμα τής σύνδεσης με την ΕΟΚ σέ άντιπαράθεση μέ τίς οικονομι­ κές εξελίξεις στην περίοδο αυτή. Στό βιβλίο περιλαμβάνονται έπίσης δύο κεφάλαια δπου έξετάζεται ή θεσμική πλευρά τής ένταξης, ένα θέμα πού παραμένει σχεδόν τελείως άγνωστο στήν 'Ελλάδα. Τό κείμενο τής Α. Ήλιάδη είναι ύπερβολικά σύντομο άλλά περιεκτικό καί άκουμπά σέ στέρεη βάση. Χρειαζόταν δμως κάτι περισσότερο. Ό Φ. Γεωργιάδης συγκεντρώνει τήν προσο­ χή του στό Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καί τίς έπιπτώσεις τών πρώτων άπ’ ευθείας έκλογών πού πρόκειται νά διεξαχθούν τόν ’Ιούνιο 1979. Γιά ένα τόσο έπίκαιρο θέμα περίμενα μιά πιό ούσιαστική καί σέ βάθος άνάλυση. Αύτό πού προσφέρεται στόν άναγνώστη εί­ ναι μιά κάπως έπιφανειακή έξέταση τού θέματος. Δεν είναι αλήθεια πώς «γίνεται προσπάθεια νά μεθοδευτεί έτσι τό έκλογικό σύστημα, ώστε νά ύποεκπροσωπηθοΰν οί άριστερές καί προοδευτικές δυνάμεις τής Εύρώπης» (σ. 205). Ό Φ. Γεωργιάδης γρά­ φει έπίσης: «Κάτω άπό τίς συνθήκες αύτές στό ΚΚΕ έσωτ. πέφτει τό κύριο βάρος τής διαφώτισης τών λαϊκών μαζών καί τού σω­ στού προσανατολισμού τής ψήφου των» (σ.

212). Λίγη μετριοφροσύνη δέν βλάπτει. Στό έπόμενο κεφάλαιο ό I. Σωτηρίου έξετάζει τίς έπιπτώσεις τής ένταξης στά δικαιώματα τών έλλήνων μεταναστών καί τή μελλοντική έξέλιξη τής μετανάστευσης, τό ρόλο τού Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου καί τή μέχρι σήμερα έναρμόνιση τής κοινω­ νικής πολιτικής τών χωρών-μελών. Σ’ ένα θέμα δπου έχουν γραφεί απίθανες άνοησίες,

δπως δτι μετά τήν ένταξη δλοι οί Έλληνες θά μεταναστεύσουν ατή Γερμανία ή δτι ή Ελλάδα θά κατακλυσθεΐ άπό τούρκους έργάτες, τό κείμενο τού I. Σωτηρίου είναι καλά θεμελιωμένο καί καλύπτει τά βασικότερα σημεία. Είναι έπίσης σέ μεγάλο βαθμό συμ­ πληρωματικό πρός τό άρθρο τής Γ. Κραβαρίτου-Μανιτάκη στό προηγούμενο βιβλίο πού έξετάσαμε. Σωστά τονίζει δτι «ή μετα­ νάστευση είναι πάνω άπ’ δλα συνάρτηση τών οικονομικών συνθηκών στίς χώρες προέλευ­ σης καί προορισμού» (σ. 223). 'Οπότε βασι­ κός παράγοντας θά είναι ή μελλοντική έξέλι­ ξη τής έλληνικής βιομηχανίας μετά τήν έξάλειψη τής δασμολογικής προστασίας. Κάτι δμως πού δέν έξετάζεται καθόλου στό βιβλίο αύτό καί πού άποτελεΐ ’ίσως τή μεγαλύτερη άδυναμία του. Τό κεφάλαιο τής Μ. Σπετσιώτη γιά τήν έλληνική γεωργία έχει μερικά χρήσιμα στοι­ χεία άλλά καί πολλές άδυναμίες. ’Ενώ τό θέμα τής ένταξης τής'Ισπανίας καί τής Πορτογαλίας είναι άπό τά βασικότερα προ­ βλήματα στίς έλληνικές διαπραγματεύσεις, ή συγγραφέας δχι μόνο τό άγνοεϊ άλλά γράφει δτι ή ’Ισπανία ζητά μία «προνομιακότερη έμπορική συμφωνία» (σ. 273). 'Η χρήση στατιστικών στοιχείων τού 1968-69 γιά τήν Κοινότητα δέν είναι έπιτρεπτή, ένώ στήν κριτική πού κάνει τής ΚΑΓΙ (σ. 252) ξεχνά νά άναφέρει τίς ψηλές τιμές καί τό γεγονός δτι μιά εισοδηματική πολιτική διαμέσου τών τιμών είναι ύπερβολικά δαπανηρή καί άνορθολογική. Άναφέρεται έπίσης στά βορειοευρωπαϊκά άγροτικά προϊόντα σάν προϊόν­ τα μονοπωλιακής παραγωγής (σ. 259). ’Επι­ τέλους ή χρήση τού δρου μονοπώλια στήν Ελλάδα έχει καταντήσει έλαφρώς γελοία. Ό Ρ. Παναγιώτου έξετάζει τήν έλεύθερη διακίνηση κεφαλαίων καί τίς έπιπτώσεις άπό τήν ένταξη στίς ξένες έπενδύσεις, στό ισοζύγιο πληρωμών καί τή διόρθωση τής έλληνικής οικονομίας. Ή άνάλυση είναι πο­ λύ σύντομη άλλά θίγονται τά βασικότερα σημεία. Νομίζω δτι ό συγγραφέας δέν δίνει άρκετή έμφαση στούς περιορισμούς πού ύπάρχουν σήμερα μέσα στήν Κοινότητα καί στά περιθώρια έλιγμών γιά κάθε κυβέρνηση (π.χ. Μ. Βρετανία). Άναφέρεται έπίσης συν­ έχεια σέ διάφορες μελέτες πού έχουν γίνει στήν 'Ελλάδα άλλά παραπέμπει μονίμως σέ μιά καί μόνη. Ό Γ. Ρήγας κάνει μιά άπλή παρουσίαση τών στατιστικών στοιχείων γιά τό έξωτερικό έμπόριο Έλλάδας-ΕΟΚ (196 - 1975). Χρήσιμο άλλά δχι βέβαια άρκετ Γενικότερα στό βιβλίο αύτό, ή κάλυψη τ

οικονομικής πλευράς τής ένταξης είναι μάλ­ λον άνεπαρκής. Στό κεφάλαιο πού άκολουθεϊ ό Θ. Μα­ ραγκός κάνει μερικές σκέψεις γιά τίς σχέσεις Δυτ. Εύρώπης καί μεσογειακών χωρών καί γιά τό άναπτυξιακό μοντέλο στή μεταπολε­ μική Ελλάδα. Κινείται στό έπίπεδο τής «μακρο-άνάλυσης» καί έξετάζει διάφορα σενά­ ρια γιά τίς μελλοντικές έξελίξεις στό μεγάλο καί ιδιαίτερα άνομοιογενή χώρο τής Μεσο­ γείου. Βρίσκω τίς άναλύσεις τέτοιου είδους πολύ έντυπωσιακές, άλλά άμφιβάλλω γιά τή Χρησιμότητά τους. Στό χώρο πού κινείται, ό Εγγραφέας άναγκαστικά καταφεύγει σέ πολλές γενικολογίες. Θά τού ζητούσα νά πετάξει λίγο χαμηλότερα, νά λερώσει τά Χέρια του μέ στατιστικά στοιχεία καί μέ λεπτομερέστερες άναλύσεις συγκεκριμένων προβλημάτων (πού ίσως έχει κάνει άλλοΰ) °πως οί διάφορες συμφωνίες μέ μεσογειακές Χώρες καί τά άποτελέσματά τους, τά προ­ βλήματα στίς πρόσφατες διαπραγματεύσεις οτόν άγροτικό καί βιομηχανικό τομέα, τόν εύρω-άραβικό διάλογο κλπ., κλπ. Καί μιά λεπτομέρεια: οί άριθμοί πού περιέχονται °τό μοναδικό πίνακα πού ύπάρχει δέν ση­ μαίνουν άπολύτως τίποτα έφόσον ό συγγρα­ φέας δέν μάς έξηγεϊ μέ τί είδους «μαθηματικοστατιοτικούς ύπολογισμούς» κατάληξε σ’ ουτό τό χονδρικό δείκτη τής όμοιότητας τών ούο συγκρινομένων διαρθρώσεων (σ. 342). Σέ άντίθεση μέ τό προηγούμενο, τό κεφά­ λαιο τού Β. Σωτήρη είναι έμπεριστατωμένο ^αί χωρίς πολλούς βερμπαλισμούς. ’Εδώ εξετάζονται τό ιστορικό τών οικονομικών σΧέσεων τής 'Ελλάδας μέ τίς σοσιαλιστικές Χώρες (1945-1974), οί έξελίξεις μετά τήν πτώση τής δικτατορίας, ή πολιτική τής Κοι­ λότητας καί οί έπιπτώσεις άπό τήν ένταξη. Ιεριέχει πλήθος χρήσιμων στοιχείων, πού ξο δ εύ ο ν τα ι άπό μιά όξυδερκή άνάλυση. „ υτά είναι ένα άπό τά πιό λεπτά σημεία τής ενταξηςι ιδιαίτερα δσον άφορά τήν έλληνική „ Ριστερά, ένα μεγάλο τμήμα τής όποιας δέν εχει κάνει τίποτε άλλο παρά νά δημαγωγεί κ<α νά παραπλανεϊ. Αύτό τό κεφάλαιο μαζί ώ τού Μ. Συριανού είναι άναμφισβήτητα τά \J0 πείμενα πού ξεχωρίζουν σέ ποιότητα σ’ αυ1ό τό βιβλίο. εό βιβλίο τελειώνει μέ μιά καλή παρουσί|U,T1 τού Α. ’Αργού τής προβληματικής στό ώ*Ρςιστικό χώρο γιά τίς σχέσεις τού εύρω- ξ παί άμερικανικοΰ κεφαλαίου καί τίς β ά σ ε ι ς τού ιμπεριαλισμού. Βοηθά νά ( -αεί τούς διάφορους μύθους καί τά ματα πού κυκλοφορούν άδιάκοπα

στήν Ελλάδα. Βέβαια άν ό κόσμος διάβαζε κάπως σοβαρά δέν θά άναγκαζόταν νά καταφεύγει συνέχεια σέ μύθους καί συνθή­ ματα. Γιά τό δτι ή άνάλυση τών σχέσεων άμερικανικοΰ καί «εύρωπαϊκοΰ» κεφαλαίου θυμίζει λιγάκι πρωτόγονο άγώνα δρόμου δέν φταίει ό συγγραφέας άλλά ή άπλοϊκότητα πολλών κειμένων πού άναλύει. Άλλωστε ό ίδιος άργότερα άναφέρει τά προβλήματα πού ύπάρχουν στόν όρισμό τής έννοιας «εύρωπαϊκό κεφάλαιο». 'Η γνώμη μου είναι δτι ή παρουσίαση τού Λ. ’Αργού δείχνει άκόμα τό κάπως νηπιακό στάδιο στό όποιο βρί­ σκονται οί περισσότερες μαρξιστικές άναλύσεις τής εύρωπαϊκής όλοκλήρωσης. Τό μεγάλο μειονέκτημα μιάς οποιοσδήπο­ τε κομματικής έκδοσης είναι δτι δέν μπορεί νά περιμένει ό άναγνώστης νά βρει μεγάλη ποικιλία άπόψεων. Μέσα σ’ αύτά τά πλαί­ σια, τό βιβλίο τού «Θεμέλιου» άνοίχθηκε κάπως καί έτσι άπέφυγε τήν ύπερβολική μονοτονία μιάς στενής έπίσημης γραμμής. Είναι μάλλον ή πιό σοβαρή καί όλοκληρωμέ­ νη δουλειά πού δημοσιεύθηκε μέχρι σήμερα καί πού καλύπτει διάφορες πλευρές τής ένταξης. Τά κείμενα πού περιέχονται, μέ έλάχιστες έξαιρέσεις, δέν είναι άποτέλεσμα πρωτότυπης έρευνας καί πρέπει νά θεωρη­ θούν σάν ένα είδος πρώτης προσέγγισης στά θέματα πού έξετάζονται. Ή έλλειψη οίασδήποτε άνάλυσης γιά τήν έλληνική βιομηχανία είναι ένα μεγάλο κενό πού υπάρχει σ’ αύτό τό βιβλίο.

ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ

«Π Ο ΡΕΙΑ »

ΣΟΛΩΝΟΣ 77 Τηλ. 36.31.622

Μπόστ: ένας άναρχικόαής γλώσσας Τον κήριον Μπόστ τόν διάσημον συγγραφέα γελοιογραφιών καί άλλων άντικεψένων ποικίλης χρήσεως τόν ήξέβρετε. Έως τώρα όμως δεν είχε συμβεΐ νά τοϋ ζητήσωμεν οϋτε μίαν συνέντεφξην. Κ αί νά φανταστείτε ότι τυγχάνομεν γειτόνοι,τό κεντρικόν του κατάστημα επί της όδοϋ Όμηρου, τά κεντρικά μας γραφεία έπί τής όδοϋ Όμηρου έπίσης. Έγυρίσαμε τοϋ κόσμου τάς γειτονιάς διά συνεντέφξεις συγγραφέων καί όμως εις την γειτονιά μας εΐχομεν συγγραφέα καί δέν έπήγαμε. "Ωσπου τελικώς ένα ήλιόλουστον πρωινόν έκτυπήσαμε την ΰήραν τοϋ καταστήματος τοϋ συνγραφέως καί μάς είπεν «κτυπάτε άνοικτάς ϋήρας, παραβιάστε τας κιόλας». Είσήλϋομεν καί μάς είπεν «καϋϋστε». ("Οπως προέκυψεν άπό μίαν έπιτόπιον λογοτεχνικήν άνάλυσιν έκ μέρους των λογοτεχνικών ύπεφϋείνων τοϋ περιοδικού, ό συγγραφέας έχρησιμοποίησε τό ρήμα «καϋϋστε» μέ τήν έβρητέραν έννοιαν άφτοϋ, ήτοι «μή φεύγετε», διότι μέ τήν άλλην έννοιαν ήτο άδύνατον νά καϋισωμεν όλοι άφτοί πού έπήγαμε). Οϋτω έπετέφχϋη τό έξής ϋαβμαστόν γεγονός: καί έκαϋίσαμεν όλοι καί ήμεϋα ταφτοχρόνως όρϋιοι πλήν όλίγων φωτεινών έξερεσεων. ’Εξηγήσαμε έφϋαρσώς εις τόν κήριον Μπόστ τόν λεπτομερή καί άκριβή σκοπόν τής έπισκέψεώς μας, «τό καί τό, είναι ευκαιρία νά έχωμεν μίαν συνέντεφξην μαζί σας διά τό περιοδικόν μας», καί μάς άνταπήντησεν ότι έλεφϋέρως νά τόν έρωτήσωμεν ό,τι ΰέλομεν. Κ αί ή άπροσδόκητος άφτή έξομολογητική διάϋεσις τοϋ συνγραφέος έπέδρασεν ώς έναυσμα έπάνω μας καί ήρχίααμε νά 50

έρωτώμεν έκαστος τό μακρύ μας καί τό κοντό μας μετά συγχωρήσεος. Ήρωτθύσαμε λοιπόν καί άπήντα καί άπήντα καί ήρωτθύσαμε. Καί παρήρχοντο αί ώραι καί παρήρχοντο αί ήμέραι καί έβλέπομεν τόν άνδρα καταπονημένον καί τοϋ εΐπομεν «μήπως σάς ταλαιποροϋμεν» καί μάς είπεν «ώχι, εμπρός εις τήν πνεβματικήν όφέλιαν τοϋ άναγνώστου δέν βάζο τίποτε». Καί έσυνεχίζαμε χωρίς ούδείς νά τολμά νά διακόψη δι’ οίανδήποτε άνάγκην του, φυσικήν ή τεχνητήν, τήν πνεβματικήν τάφτην πανδεσίαν. Κ αί ήρχισαν μέ τήν πάροδον τών ήμερών νά έμφανίζωνται εις τά μέλη τής έκδοτικής όμάδος τοϋ «Δ ιαβάζω» αί συνέπειαι αί γνωσταί έκ τοϋ βασανιστηρίου τής όρϋοστασίας (τό όποιον έδοκιμάσϋη κατά τήν διάρκειαν τής Έϋνικής Έπαναστάσεος τής 21ης ’Α πριλίου μέ πιϋανόν σκοπόν τήν άφξησιν τής κατά κεφαλήν πλατυποδίας έπί τώ τέλει φαίνεται νά άποκτήση τό καίίεστός έβρητέραν βάσην). Κ αί ήρχισε νά άποσύρεται τό αίμα έκ τών έγκεφάλων μαςπρός άγνωστον κατέφϋηνσιν καί ήρχίααμε νά χάνομεν τόν έλεγχον τοϋ τί έρωτώμεν, διότι τοϋ τί άπαντώμεϋα τόν εΐχομεν χάση άπό καιροΰ, ένώ έν τώ μεταξύ τό μαγνητόφωνον κατέγραφε μέ άξιοΰάβμαστον άκρίβειαν όλας τάς συζητήσεις... Καί τώρα παραδίδομεν έφϋής άμέσως εις τήν δημοσιότητα τήν περί ής ό λόγος συνέντεφξην, χωρίς παρεμβάσεις βέβαιος καί χωρίς περικοπάς, ώς έϊΰισται εις τάς άναλόγους περιπτόσεις. Σημ.: Ύποϋέτομεν δτι οί άναγνώσται πλέον άντιληφϋή διατί καϋυστέρησεν ή έκόοσις τον τέφχους τούτον.

Πώς μορφοποιείτε σέ σκίτσα τίς ιδέες σας καί πώς τίς έκφράζετε σέ γραπτό λόγο; ΕΧΩ σάν γνώμονα δτι κάθε σκίτσο — άκόμη χαι τό πιό άνώδυνο φαινομενικά — πρέπει Ηάτι νά λέει, ώστε ό άναγνώστης που τό διαβάζει, κάτι νά άποκομίζει. Δέν έννοώ Φυσικά δτι πρέπει πάση θυσία νά τοΰ μετα­ βιβάζω τίς πολιτικές ιδέες μου, άλλά άπλώς να τόν κάνω μέ χαμόγελο νά συμφωνεί. , 'Η μορφοποίηση τών ίδεών σέ σκίτσο, ακολουθείται άπό τούς βασικούς κανόνες τι1ζ έμπνευσης. Μέ λίγα λόγια, πρώτα βρίσκω τό θέμα, έπειτα γράφω τούς στίχους, μετά τούς παραμορφώνω γιά νά μή γίνουν ^αραδοσιακοί, μέ διαστροφές τών λέξεων, αν αύτό μέ βολεύει στην όμοιοκαταληξία, Μ-ετά άφοΰ κάνω μιά συμπύκνωση τοΰ κειμένου γιά νά μή γίνω πολύ φλύαρος καί παραμερίσω τούς στίχους πού κατά τή γνώμιΊ μ°υ δέν χρειάζονται, υπολογίζω τό χώρο „ μού περισσεύει γιά νά κάνω τό σχέδιο. , άρχίσω πρώτα μέ τό σκίτσο, πέφτω έξω °τά γράμματα, όπότε κατ’ άνάγκην τά στρι­ μώχνω στό περιθώριο, σχηματίζοντας ένα αίσιο πού άναγκάζει τόν άναγνώστη νά °Η>ιφογυρίζει τήν έφημερίδα.

Η άνορθογραφία είναι άρνηση τών κανόνων τής όρθογραφίας. Βασικά άκολουθώ τή φω­ νητική γραφή, πού μού έπιτρέπει, έκτος τών άλλων, καί οικονομία πολύτιμου χώρου, δταν μάλιστα είναι δύο οί ήρωες πού πρέπει νά μιλήσουν. Τά πολλά ωμέγα ή τά έψιλον γιώτα, τά άπορρίπτω, άφοΰ κάνω τή δουλειά μου μέ τά δμικρον καί τά χρήσιμα γιώτα. Τί άπήχηση έχει σήμερα αυτή ή ιδιό­ τυπη άνορθογραφία; ΣΤΙΣ άρχές ξένισε ή τεχνική μερικούς τής λεγάμενης παλαιάς σχολής, άλλά τό είδος άρέσει. Καί αισθάνομαι ικανοποίηση δταν άκούω άνθρώπους νά άπαγγέλλουν στίχους πού είχα γράψει σέ παλιότερα σκίτσα καί πού οί ιδιόρρυθμες ρίμες τους είχαν κάνει έντύπωση. Είναι ευχάριστο νά ξέρεις δτι σέ διαβάζουν καί δτι σέ παρακολουθούν. "Αν τούς υποχρέωνες νά άποστηθίσουν Σικελιανό ή Σεφέρη, ίσως τό θεωρούσαν άγγαρεία. Τόν Μπόστ. τόν βρίσκουν πιό σύγχρονο «ποιητή», πού τούς έκφράζει καλύτερα. "Οπως είναι γνωστό, δοκιμάσατε τίς

Η άνορθογραφία τί ρόλο παίζει στό % ο σας;

Τ- ^Υγένεια μορφής καί σκίτσου δένει μέ Ιν Ανορθογραφία. Χρησιμοποιώ τήν άνοραγραφία, έπειδή τό σχέδιό μου είναι άτελές .ι Evu π°λύ όρθογραφημένο καί όρθόδοξο δλ17 ° μ“ λλον θά καθιστούσε ύποπτο τό άν° * Y°' ^ νο μιλώντας μέ καθαρεύουσα σοβρΤ ραφη μποΟεΐ νά γελοιοποιηθεί ένα I αρό πρόσωπο πού κατέχει δημόσια θέση 1 ^βερνά gva κράτος. Η άνορθογραφία σας άποτελεί άρνη­ ση τών κανόνων τής καθιερωμένης ρθογραφίας ή σάτιρα τής διγλωσσίας μας;

Χ α ρ α χτη νιο τιχό σχίταο τοϋ Μ πόστ

51

δυνάμεις σας καί στό θέατρο, γράφον­ τας τή «Φαύστα», επίσης «άνορθόγραφα».

Σήμερα, νομίζετε δτι μπορείτε νά προ­ χωρήσετε καί νά ξαναγράψετε θέατρο μέ τή μορφή τής «Φαύστας»;

ΜΕ τή «ΦΑΥΣΤΑ» δοκίμασα νά μεταφυτέ­ ψω την ανορθογραφία καί στό θέατρο. Ή μεταφορά είχε τήν άνάλογη έπιτυχία. Βέ­ βαια μεγάλο μέρος τής επιτυχίας όφείλεται καί στήν ορθοφωνία καί στό χιούμορ των ηθοποιών. Είδα τήν ίδια παράσταση καί στήν τηλεόραση, οπού ομολογώ δτι δέν μοϋ άρεσε, γιατί οί ήθοποιοί, παρ’ όλο πού ήταν έμπειροι έπαγγελματίες, «κοροΐδευαν» τό κείμενο ή γελούσαν προκαταβολικά στά ση­ μεία πού έπρεπε νά γελάσει ό θεατής, υπο­ γραμμίζοντας δτι λένε «άστεΐα» καί άγνοώντας τήν τεχνική τής κωμωδίας καί τή λιτότη­ τα τού άγγλοσαξωνικού παιξίματος, δπου κυριαρχεί ή συγκρατημένη ειρωνεία καί ή λιτότητα τών έκφραστικών μέσων. Έ νας μουσικοσυνθέτης γράφει ένα τραγούδι γιά ένα όρισμένο έκτελεστή, ώστε τό μουσικό άποτέλεσμα νά είναι άψογο. ”Αν τώρα τό τραγούδι αύτό κακοποιείται άπό άλλους πού έπιθυμούν νά τό έκτελέσουν, τήν ευθύνη δέν τή φέρει ό μουσουργός. Συνεπώς, μιά καί δέν υπάρχει ή λεγάμενη «πνευματική ιδιο­ κτησία», έκαστος θιασάρχης μπορεί νά τό πάρει καί νά τό έρμηνεύσει κατά τήν άποψή του, άγνοώντας βάναυσα καί τίς υποδείξεις τού συγγραφέως γιά τό άποδοτικότερο άνέβασμα τού εύθραυστου καί επικίνδυνου αυ­ τού πράγματος πού καλείται σάτιρα. Ή σάτιρα, γιά νά βγάλει γνήσιο γέλιο ή έστω τό έπιθυμητό χαμόγελο, δέν θέλει υπερβολές, γιατί άλλιώτικα παγώνει ό θεατής. Κακώς νομίζουν πολλοί δτι τό χοντρό γέλιο άπευθύνεται στους πολλούς. Κακά είναι τά ψέμα­ τα. Τήν ποιότητα, δλοι τήν καταλαβαίνουν.

ΕΓΩ μπορώ νά προχωρήσω. Τό πρόβλημα δμως είναι άν μπορούν νά προχωρήσουν καί νά μέ άκολουθήσουν οί ήθοποιοί. "Οσες φορές πείστηκα καί ύπέκυψα στόν πειρασμό νά γράψω γιά τό ελεύθερο καί έμπορικό θέατρο, άπέτυχα, γιατί είχα νά κάνω μέ τίς «υποδείξεις» σκηνοθετών καί τίς πιέσεις πρωταγωνιστών καί πρωταγωνιστριών. Κάτι ήξερε ό Σαρλώ πού τά έγραφε, τά έπαιζε καί τά σκηνοθετούσε μόνος του. Ό καλύτερος καί μεγαλύτερος σκηνοθέτης τού έαυτοΰ μας είναι τό ένστικτο. Καί ποιος σκηνοθέτης θά μπορούσε νά υποδείξει στόν άθάνατο αύτό κωμικό μέ ποιό τρόπο έπρεπε νά παίζει γιά νά «βγάζει» γέλιο, αν αύτός ό σκηνοθέτης δημιουργός δέν ήταν ό άνεπανάληπτος εαυ­ τός του;

Γιατί διαλέξατε γιά τήν έποχή τής «Φαύστας» τή «Μπέλ - Έπόκ;» ΣΙΗ «ΦΑΥΣΤΑ» διάλεξα «Μπέλ - Έπόκ» γιατί ή υπόθεση έκτυλίσσεται σέ μιά έποχή λογιοτατισμοΰ καί «μιατριωτισμοΰ». Είναι έργο πολύ άγαπητό στίς σχολικές θεατρικές παραστάσεις, δπου οί «ήθοποιοί - μαθηταί» βγάζουν τ’ άπωθημένα τους κατά τής καθα­ ρεύουσας πού τούς ταλαιπώρησε όλόκληρα έξάμηνα παρ’ δλη τήν καθιέρωση τής δημο­ τικής. Ή πιό σωστή παράσταση, ήταν γιά μένα ή παράσταση τής Σχολής Μωραΐτη, μέ σκηνοθεσία τού καθηγητή τους Σαμουηλίδη. ’Ήξεραν τί έπαιζαν καί γι’ αύτό έβγαζαν πάρα πολύ υγιές γέλιο.

52

Βιογραφικά Ό Μ έντης Μ ποσταντζόγλον (Μ πόστ) γεννήθηκε στήν Κ ω νσταντινούπολη, τό 191 Η. Σ την 'Ε λλάδα έγκ α τα στά θ ηκ ε άπ ό τό 1926. Γ ράφ τηκε στη Σχολή Καλών Τεχνών, όπου πα ρακολούθησε μα θήμα τα μό­ νο γιά ένα έξάμηνο. Γιά πρώ τη φορά έμφανίζεται σάν είκονογράφ ος περιοδικώ ν γύρω στά 1948. Μ έχρι σήμερα έχει δουλέψ ει σάν σχεδιαστής στή ν «Κ αθημε­ ρινή» (1950-56) κ α ί έχει σ υνεργα σ τεί σάν πολιτικός γελο ιογρά φ ος στήν « Ε λευθερία » (1961-63) κ α ί στόν «Ταχυδρόμο» (1957-61, 1973-74) κ α ί σά ν χρονογρά ­ φος στήν «Α υγή» (1963-66). Ά π ό τόν Ια νο υ ά ριο τού 1979 είναι πά λι πο λιτικό ς γελοιογρά φ ος στήν «Πρωι­ νή» κ α ί «Κ υριακάτικη ’Ε λευθεροτυπία ». Έ χ ει εικο­ νογραφήσει έκα τοντά δες βιβλία, έχει γρά φ ει χιλιά δες χρονογρα φήματα κ α ί ά ρ θρ α κ α ί έχει δημοσιεύσει περισσότερες άπό 10.000 γελοιογραφίες. ’Ε λάχιστα δείγμ α τα α υτής της δουλειά ς του έχουν π ερ ιλη φ θ εΐ στά λευκώ ματα: «Σκίτσα τοΰ Μ πόστ» (1960), «Τό λέφκομά μου» (1961), «Σκίτσα κ α ί κείμενα» (1962), « Α λλ η λ ο γρ α φ ία μέ τόν Κόστα» (1963), « Ή Φ αύ­ στα» (1965), «Τό ήμερολόγιο μια ς χήρας», «Κ αλειδο­ σκόπιο», « Η μερολόγιο Α Υ Γ Η Σ » , «18 άντικείμι να». Π α ράλληλα έχει γράψ ει κα ί τά θ εατρικά έργα «Δόν Κιχώτης», «’Ό μορφη πόλη» (μέ συνεργασία Μ. Θεοδω ράκη), «Φ αύστα», « ’Ε κλογές τού Μ πόστ» κ. ά.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΔΩΔΩΝΗ» ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ 3, ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ. 3613029, 3637973

* ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ * ΚΩΣΤΑΣ ΑΞΕΛΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ * ΖΑΝ ΒΑΛ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΙΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΕΣ ΤΟΥ ΥΠΑΡΞΙΣΜΟΥ * ΚΑΡΑ ΓΙΑΣΠΕΡΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

* Χ Ο Σ Ε ΟΡΤΕΓΚΑ Υ ΓΚΑΣΣΕΤ Η ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΤΩΝ ΜΑΖΩΝ * ΝΙΚΟΛΑΙ 1ΡΙΜΠΑ ΤΖΙΑΚΩΦ Η ΚΛΕΙΩ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΑΣΤΙΚΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ

* Ι Μ Μ . ΚΑΝΤ ΔΟΚΙΜΙΑ * Σ . ΚΙΡΚΕΡΓΚΩΡ Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΑΓΩΝΙΑΣ * μ πενεντεττο κροτςε ΚΕΙΜΕΝΑ

* ΧΡΗΣΤΟΥ ΜΑΛΕΒΙΤΣΗ ~ Η ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ - ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΚΑΙ ΕΡΗΜΙΑ - Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΧΑΪΝΤΕΓΚΕΡ

* /. Μ. ΜΠΟΧΕΝΣΚΙ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ * ΑΝΤΡΕ ΜΠΡΕΤΟΝ

ΜΑΝΙΦΕΣΤΑ ΤΟΥ ΣΟΥΡΡΕΑΛΙΣΜΟΥ * ΤΟΝΤΟΡ ΠΑΒΛΩΦ

ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΑΝΤΑΝΑΚΛΑΣΗΣ # Ε . Π. ΠΑΠΑΝΟΥΤΣΟΥ - ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ - ΛΟΓΙΚΗ - Ο ΝΟΜΟΣ ΚΑΙ Η ΑΡΕΤΗ - ΤΟ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟ ΒΙΩΜΑ ΣΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΑ - ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ - ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΗΣ ΠΥΓΜΗΣ - Η ΠΑΙΔΕΙΑ ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΜΑΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑ * Π Α Ο Υ Λ ΤΙΛΛΙΧ ΤΟ ΘΑΡΡΟΣ ΤΗΣ ΥΠΑΡΞΕΩΣ * ΤΖΩΡΤΖ ΤΟΜΣΟΝ

ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΑΡΞ ΣΤΟΝ ΜΑΟ * ΜΑΡΤΙΝ ΧΑΪΝΤΕΓΚΕΡ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ

* Γ Κ Α ΜΠΡΙΕΛ ΜΑ ΡΣΕΛ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΕΧΕΙΝ * ΕΥΤΥΧΗ ΜΠΙΤΣΑΚΗ Το ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΤΟ ΓΙΓΝΕΣΘΑΙ

♦ ΘΑ ΚΥΚΛΟΦΟΡΗΣΟΥΝ: 1. ΜΑΡΤΙΝ ΧΑΪΝΤΕΓΚΕΡ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΧΡΟΝΟΣ a:.

R. POPER Η ΑΝΟΙΧΤΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΕΧΘΡΟΙ ΤΗΣ

3. ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ 53

Γιάννης Σολδάτος

Ελληνική κινηματογραφική βιβλιογραφία Ή κινηματογραφική βιβλιογραφία στόν τόπο μας είναι άσήμαντη. Ό χ ι τόσο στήν ποσότητα τών βιβλίων καί των περιοδικώ ν πού κατά καιρούς έκδόθηκαν — καί πού σε σχέση με τό θέμα της δέν είναι καί αυτή μεγάλη — οσο στήν ποιότητα τών περιεχομένων της. Μ άλιστα πρίν δέκα χρόνια, παρά τό γεγονός δτι είχε έκδοθεΐ πάνω άπό τό 70% της κινηματογραφικής βιβλιογραφίας πού άκολουθεΐ, ή υπόθεση βρισκόταν πολύ κοντά στό μηδέν. Α ύτό τό σημείωμα, χω ρίς νά προχωρεί σέ κριτική άνάλυση του περιεχομένου τών βιβλίων, έπιχειρεΐ ένα χρονοδιάγραμμα τής σημαντικότητας τών έκδόσεων σέ σχέση μέ τό χρονοδιάγραμμα τού έλληνικοΰ κινηματογράφου καί τών κοινωνικών γεγονότων στό χώρο μας. Ό καθορισμός τής σημαντικότητας γίνεται μέ βάση τό πόσο ένα βιβλίο είναι χρήσιμο σέ ένα άνθρω πο τοΰ κινηματογράφου νά προωθήσει τή δουλειά του ή σέ ένα θεατή νά άποκομίσει γνώσεις πάνω στό θέμα πέρα άπό αυτές πού τοΰ προσφέρει ή φιλμική εικόνα. Μέχρι τό 1923, έποχή πού ό παγκόσμιος κινηματογράφος έχει φτάσει στήν πρώτη του άκμή, τό Χόλλυγουντ βρίσκεται στή χρυσή έποχή του καί ό έλληνικός κινηματογράφος κάνει τά πρώτα του άλλοπρόσαλλα βήματα, δέν έμφανίζεται κανένα ίχνος αυτόνομου κινηματογραφικού έντυπου. Ή πρώτη έμφάνιση τοΰ είδους γίνεται μέ κινηματογραφικά περιοδικά, πράγμα πού έπαναλαμβάνεται μέχρι τό 1960 σέ ποσοστό συντριπτικά μεγα­ λύτερο άπό τά κινηματογραφικά βιβλία. Ό έλληνικός κινηματογράφος, δπως καί ή έλληνική οίκονομία, λειτουργεί κομπιναδόρικα. Ό καθένας δοκιμάζει τήν τύχη του δπου νά ’ναι, κι άν πιάσει, έπιασε. Παραγωγοί ταινιών γίνονται διάφοροι άσχετοι μέ τό χώρο. Κάνουν μιά δυό ταινίες καί έξαφανίζονται. Καί τό περιοδικό τό ίδιο μοντέλο έπαναλαμβάνει. Ά ν πιάσει τό πρώτο, βγαί­ νει καί τό δεύτερο. Έτσι, στά 1923 τό «Κινηματογράφος» (μέγα έβδομαδιαϊον είκονογραφημένον περιοδικόν), μέ Ιδρυτή τό Ν. Π. Ίγγλέση, έκδίδει 20 τεύχη καί σταμα­ 54

τάει. Παρόμοια είναι καί ή τύχη τής «Κινη­ ματογραφικής Βιβλιοθήκης» (έβδομαδιαία εικονογραφημένη έγκυκλοπαιδική έπιθεώρηση), πού σταματάει στά 51 τεύχη. ’Αντίθε­ τα ό «Κινηματογραφικός Άστήρ» (δεκαπεν­ θήμερος έπαγγελματική ένημερωτική κινη­ ματογραφική έπιθεώρησις), πού πρωτοεκδίδεται τό 1924 άπό τόν 'Ηρακλή Οικονόμου, φτάνει τά 1038 τεύχη. Σταματάει έπί Λεωνί­ δα Χρηστάκη, τό 1970. Τό 1926 έχουμε τό πρώτο κινηματογραφι­ κό βιβλίο άπό τό Δημήτρη Γαζιάδη, μέ τίτλο «Πώς μπορώ νά παίξω στόν κινηματογρά­ φο». 'Ο Γαζιάδης έχει έρθει άπό τή Γερμα­ νία, δπου θήτευσε άρκετά χρόνια στό γερμα­ νικό κινηματογράφο, φέρνοντας μαζί του πολύτιμη πείρα καί μηχανήματα καί ιδρύει τήν Dag Film, πού έκδοσή της είναι καί τό βιβλίο του. Ούτε δμως οί ταινίες του ούτε καί τό βιβλίο του φέρνουν τελικά τίποτα τό καινούριο στόν κινηματογραφικό χώρο. Τό 1927 ό πρώτος μεγάλος λαϊκός έ νας κωμικός, Μιχαήλ Μιχαήλ τοΰ Μιχ

βγάζει χην αυτοβιογραφία του μέ τίτλο « Ιστορία ένός παληάτσου». Τό 1928 κάνει τήν έμφάνισή του τό πρώτο ηθικών διαθέσε,βιβλίο γύρω άπό τόν κινηματογράφο. Πρόκειται γιά τό «Κινηματογράφος καί παιική ήλικία» τοΰ Λαμπαδάριου. Τό 1929 εχουμε τό δεύχερο, μέ τίτλο «Παιδική έγκληθατικότης καί προληπτικός έλεγχος τοΰ κι­ νηματογράφου», τοΰ ’Αριστείδη Πουλατζά. εΧρι τό 1950 έμφανίζονται άλλα τρία μέ εμα τόν ήχητικό κινηματογράφο (Μαρκέτου), χήν ψυχολογία του (Μουστοξύδης) καί Τ°ν πολιτιστικό του ρόλο (Χωριανόπουλος). Πρίν άπό τόν πόλεμο έχουμε δύο άκόμη ηνηματογραφικά περιοδικά. Τό «Μουβιτον» (1934), πού σταματάει νά έκδίδεται ένα Χρόνο άργότερα, καί τό «Φίλμ» (1938), πού εχει τήν ίδια τύχη. Τό «Παρλάν» (1931) εκδίδει 43 τεύχη. Μετά τόν πόλεμο έχουμε τή ^ αρστ1 ™)ν περιοδικών. Τό 1944 ή « Εβδομη Τέχνη», μέ διευθυντή συντάξεως ^94 πού έκδίδει 5 τεύχη. Τό 45 τό «Χόλλυγουντ», πού έκδίδεται μέχρι το 1948. Τό 1947 ό «Κινηματογραφικός οσμος», πού έκδίδει 2 τεύχη, καί ή «Έλληνικιί Κινηματογραφική ’Επιθεώρηση» μέ 6 τεύχη. Τό 1951 ό «Κινηματογράφος», τοΰ υκούργου Σταυράκου, πού έκδίδει 12 τεύX1)· Γό 1952 ή «Κινηματογραφική Έβδοθάς», πού έκδίδει 4 τεύχη. Τό 1957 ή «Όθόντ1». πού έκδίδει 32 τεύχη. Τό 1960 ό «Κινη­ ματογράφος . Θέατρο» τοΰ Μπακογιαννόουλου, πού έκδίδει 4 τεύχη. Τό 1958 τό ”τερια καί Τέχνη», πού έκδίδει 5 τεύχη. °, άρχίζει ή έκδοση τών «Θεαμάτων», ν ίδια βάση μέ τόν «Κινηματογραφικό ερα», πού συνεχίζονται άκόμη. Τό 1965

έκδίδεται τό «Σινεμά» άπό τήν "Ελλη Κιούση-Θεοδωράκη, πού τό σταματάει ή δικτα­ τορία στά 24 τεύχη. Παρόμοια είναι καί ή τύχη τοΰ «Έλληνικοΰ Κινηματογράφου», πού έκδίδει ό Ραφαηλίδης μέ τό Γρίβα. Σταματάει στά 5 τεύχη. Στό χώρο τοΰ βιβλίου μεταπολεμικά συνε­ χίζεται ή ηθικοπλαστική διάθεση. Ή Ε τα ι­ ρία Προστασίας Άποφυλακιζομένων Θεσ­ σαλονίκης έκδίδει τήν «’Επίδραση τοΰ κινη­ ματογράφου έπί τής έγκληματικότητος τών άνηλίκων», τοΰ Φιλιππίδη καί τό «Τέχνη τής κινηματογραφίας καί ή έπίδρασις αυτής έπί τής κοινωνίας». Ό Δημήτριος Σέττας τό «Κινηματογράφος καί παιδί». Ό Θεόδωρος Καστανάς τήν «Κινηματογραφική άγωγή». Ό Δ. Στεργιανόπουλος τό «Κινηματογρά­ φος καί οί έπιδράσεις του έπί τών παιδιών καί έπί τών έφηβων». Ή ’Αδελφότης Θεολό­ γων ή Ζωή τό «Κινηματογράφος καί Νεότης». Τό 1957 έμφανίζεται τό «’Εγκυκλοπαιδι­ κό Λεξικό τοΰ Κινηματογράφου» τοΰ Τάκη Παπαγιαννέα. Μιά δουλειά πού σάν Ιδέα είναι πολύ ένδιαφέρουσα, μόνο πού σταμα­ τάει στήν προχειρότητα, δπως παραδέχεται καί ό συγγραφέας. Τό προτείνει σάν μιά «έκθεση ιδεών» ένός σπουδαστή τής κινημα­ τογραφικής τέχνης. Παρ’ δλα αυτά έχει άρ­ κετά ένδιαφέροντα στοιχεία γιά τήν άνύπαρκτη μέχρι τότε έλληνική κινηματογραφική βιβλιογραφία. Τό 1957 τυπώνεται στήν Ελλάδα ή πρώτη ξένη μετάφραση. Είναι τό βιβλίο τοΰ Πούντόβκιν «Ή τέχνη τοΰ ήθοποιοΰ στόν κινημα­ τογράφο», άφοΰ έχει προηγηθεϊ «Ή ζωή τοΰ Σαρλώ», στό Κάιρο, τό 1955.

Ν ΙΚ Ο Υ

ΓΕΩΡΓΙΟΥ EMM. ΧΩΡΙΑΝΟΠΟΥΛΟΥ kuikot τλετικοι

Α Ρ Β Α Ν ΙΤΗ

B R U iu n o i κινιιμ τμυαμα * τσ ο η π α ο ν m uuaL xfiu' muou iniTHtnux t u r x n r * ι *πιμ»·πητα* ι * ε» tuition

Ο ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ ΑΠΟ

0 ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΑΚΑΤΑΛΛΗΛΟΝ ΤΩΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΤΑΙΝΙΩΝ

*

Α Θ Σ Ι Ν Α1 10β3

Εκείνος... κα ί... Εκείνη... Cinema...

Σ τό βιβλίο αυτό ό χ ιν /φ ο ς ϋεω ρεϊται α ίτιος όχνηρίας, ά ϋεμίτω ν έπαφών, άδήλω ν πόρων, διαστροφής άληϋείας κ α ί άπω λείας χρόνου, ύγεια ς κ α ί προορισμού...

Σ τή ν πρώ τη σελίδα α υ το ύ τού βιβλίου υπάρχει ή ευ α γγε­ λική ρήση: «’Ε άν οϋν ό όφϋαλμός σου ά π λούς ή, δλον τό σώμα σου φω τεινόν ϋσται (Μ ατϋ. σ τ' 22)

Τό 1957 ό Άντώνης Μοσχοβάκης, μέ βάση ξένες μελέτες θεωρητικών τοΰ κινημα­ τογράφου, παρουσιάζει τήν «'Ιστορία τοΰ κινηματογράφου άπό των αρχών μέχρι τοΰ όμιλοϋντος». Τρία χρόνια άργότερα έκδίδεται σέ δική του μετάφραση τό κλασικό πιά καί στόν τόπο μας «'Ιστορία τοΰ κινηματο­ γράφου», τοΰ Σαντούλ. Σ’ όλη τή δεκαετία τοΰ ’60 έχουμε σπορα­ δικές έκδόσεις άπό τά σχετικά ένδιαφέροντα μέχρι τά πιό απίθανα θέματα. Ό Νίκος Αρβανίτης, υπάλληλος τοΰ υπουργείου Βιο­ μηχανίας έπί τών κινηματογραφικών θεμά­ των, έκδίδει τόν «Προληπτικό έλεγχο καί τό άκατάλληλο τών έλληνικών ταινιών» καί τήν «Οικονομική πορεία τής έλληνικής κινημα­ τογραφίας κατά τήν τριετία 1961-1963». Ό Ικαρος τό «Έδώ ’Αλίκη» τής Βουγιουκλάκη. Ο δικηγόρος Κωνσταντίνος Γιαννόπουλος τή «Φορολογία εισοδήματος όπερατέρ κινηματογραφικών έργων». Ό Φρίξος Ήλιάδης, μέ τό περιοδικό Φαντασία, τό «Ελλη­ νικός κινηματογράφος 1906-1960». Ό Φώ­ της Καραμήτσος, άπό τίς έκδόσεις «Πάν» τής Καλαμάτας, τό «Κινηματογράφος στό φώς τής έπιστήμης», κλπ. (βλέπε βιβλιογρα­ φία που άκολουθεί). Παράλληλα έμφανίζονται μεταφράσεις

ξένων έργων, που γίνονται όλο καί σημαντι­ κότερες. Μεταφράζεται ένα άρκετό μέρος τών μελετών τοΰ Άιζενστάιν, ό «Κινηματο­ γράφος» τοΰ Άζέλ, ό «Κινηματογράφος» τοΰ Σαρανσέλ, καθώς καί μιά σειρά βιβλίων τσέπης άπό τό Ζαχαρόπουλο, τοΰ Άζέλ καί τοΰ Λό Ντοΰκα. Ή έλληνική κινηματογραφική βιβλιογρα­ φία άρχίζει νά άποκτάει υπόσταση μέ τήν έμφάνιση τοΰ Νέου Έλληνικοΰ Κινηματο­ γράφου άπό τήν άρχή τής δεκαετίας τοΰ ’70. Ό έλληνικός κινηματογράφος μέσα άπό μιά σειρά άναγκαιοτήτων παύει νά ’ναι μιά καιροσκοπική προχειρότητα καί στρέφεται πρός μιά έπιστημονική βάση, μέ έκφρασή του τό νέο έλληνικό κινηματογράφο. Σ’ αυτό τό σημείο δημιουργείται ή άνάγκη μιας θεω­ ρητικής υποδομής, πού άν καί άκόμα δέν έχει δώσει όλοκληρωμένα δείγματα, βρίσκε­ ται όμως σέ κάποιο δρόμο. Σάν πρώτο δημι­ ούργημα αύτής τής συγκυρίας θά πρέπει νά δοΰμε τό περιοδικό «Σύγχρονος Κινηματο­ γράφος» καί μιά όμάδα θεωρητικών πού έκφράστηκε άρχικά μέσα άπό αυτό. ’Ανάμε­ σα σ’ αυτούς συγκαταλέγονται ό Ραφαηλίδης καί ό Αεβεντάκος, πού περνούν στοή^0

56

νηιιατογραφικοΰ χώρου. Ό πρώτος άπό «άχ

«Σύγχρονο Κινηματογράφο», τίς κριτικές κ“ ι τά άρθρα του σέ εφημερίδες καί περιοδι­ κά καί τίς εκδόσεις του μέ τή Σχολή Σταυράκ°υ τή γκαλερί "Ωρα. Ό δεύτερος κυρί­ ως από τίς μελέτες του καί τίς συντάξεις έργων όπως «Ή θεωρία τοΰ Σύγχρονου σηματογράφου», «Τνγκμαρ Μπέργκμαν», «Ζαν Αύκ Γκοντάρ» καί ή έκδοση τοΰ «Χι­ ροσίμα άγάπη μου» τοΰ Άλαίν Ρεναί. Στό «Σύγχρονο Κινηματογράφο» έμφανίζονται α9Χΐκα καί άρκετοί άπό τούς νέους έλληνες σκηνοθέτες σάν συνεργάτες. Άνάμεσά τους ο Αγγελόπουλος, ό Σφήκας, ό Μανιάτης, ό ουλγαρης, 6 Σμαραγδής, ό Λυκουρέσης, ό απαστάθης, ό Χατζόπουλος κλπ. Ά πό τό 1 ιο περιοδικό βγαίνουν άργότερα καί οί κριτικοί τών έφημερίδων Δημόπουλος καί ακαλόπουλος, ενώ μιά όμάδα πού συνεχώς ανανεώνεται συνεχίζει τό έργο τοΰ περιοΑπό τό 1974 εμφανίζεται τό «Φίλμ» τοΰ ~ανάση Ρεντζή, πού ό διευθυντής του —άπό τους σημαντικότερους έκπροσώπους τοΰ νέ° υ ελληνικού κινηματογράφου — διεκδικεί και τόν τίτλο τοΰ θεωρητικοΰ.

6 « ά χ ρ ο ν ο Κινηματογράφο» έκ1 ονται τά «Κείμενα γιά τόν κινηματογρά­ φο» τοΰ Μπρέχτ, οί «Τάσεις τοΰ γαλλικοΰ σηματογράφου» καί τά «Μαθήματα μέ τόν > ^ζενστάιν», τοΰ Νίζνυ. Ά πό τό «Φίλμ» κ ιο°νται τό «Κινούμενο σχέδιο» τοΰ Βα'5', “ «δη, ένα θέμα άδιαπραγμάτευτο μέχρι τε οτήν Ελλάδα, καί ή «Φιλμογραφία σινιών μικρού μήκους» τής Άλίντας Δημημιά^ ^κ^°σειζ «Κάλβος» προγραμματίζουν οειρά κινηματογραφικών βιβλίων. ΜέΧ91 τωρα τώρα παρουσίασαν τή «Γλώσσα τοΰ ^σηματογράφου» τοΰ Μαρτέν, τή «Σημειο. Υ'« τ°ύ κινηματογράφου» τοΰ Γουώλεν, ' ο* Απόψεις τριάντα σκηνοθετών» καί, μέ χ1σ "στέρηση γιά τήν Ελλάδα, τό «Σουρρεαμο στόν κινηματογράφο» τοΰ Κύρου. τ , Σωτήρης Δημητρίου στή σειρά ένός πίο στι°υ έργου, πού φιλοδοξεί νά άφήσει ήπ .1ι) τ<)" ’ πάνω στή σύγχρονη σκέψη, έκτός τόι° Τά/ ^ ρ α του παρουσιάζει έναν όγκώδη μ,,/Μ -τίτλο «Μύθος, κινηματογράφος, σηλογ° ° '^ α’ κρέ°η τής αισθητικής, άνθρωποτόιιοί .μελέτη* καε πρόσφατα τόν πρώτο ατό° ~ ^ \ ε§ικ°ύ πάνω στήν τέχνη. Άκόμα, τι ς ^<U^° τι'ΐζ θεωρίας έμφανίζονται μέ μελέα ί^ ε '5 (Ι *, |(,)ργ°ς Διζικιρίκης μέ τό «Τέχνη χνική στόν κινηματογράφο» καί «Ή ί,ϋ τής λογοτεχνίας καί βαθμός μηδέν ΦΊζ· Λογοτεχνία, εικαστικές τέχνες, κι-

'Εξώφυλλο της «Κ ινηματογραφικής Τέχνης (τεύχος 7)

νηματογράφος» καί ό Τάκης Άντωνόπουλος μέ τό «Κινηματογράφος - ’Επιστήμη - ’Ιδεο­ λογία» καί τή μετάφραση μαζί μέ τό Μπάμπη Κολώνια τοΰ «Κινηματογράφος καί πολι­ τική» τοΰ Ζίμμερ. Ό Καστανιώτης, στή σειρά τών κινηματο­ γραφικών εκδόσεων, έκτός άπό τό «Φίλμ» καί τά βιβλία τοΰ Δημητρίου καί τοΰ Άντωνόπουλου, έχει έκδώσει τήν «Τέχνη τοΰ όπε­ ρατέρ» τοΰ Καβάγια, τίς «Πρωτοπορίες στόν κινηματογράφο» τοΰ Ρεντζή καί τίς «Ταινίες πορνό» τοΰ Παναγιωτάτου. Μιά σημαντική προσπάθεια πού έμεινε στή μέση ήταν οί έκδόσεις ΚΙΝΟ. Πρόσφεραν τό «Θωρηκτό Ποτέμκιν» τοΰ Άιζενστάιν, τή «Μάνα» τοΰ Πουντόβκιν, τό «Ma­ de in USA» τοΰ Γκοντάρ καί τό «Τσάρλυ Τσάπλιν» τοΰ Λεπροχόρν. Άκόμα, στόν τομέα τοΰ σεναρίου έχουμε τά σενάρια τοΰ Μπέργκμαν καί τόν «Ίβάν τόν Τρομερό» τοΰ Άιζενστάιν άπό τίς έκδόσεις «Γαλαξία» καί τό «Πρόσωπο μέ πρόσω­ πο» τοΰ Μανθούλη καί τή «Βιο-γραφία» τοΰ Ρεντζή άπό τόν «Εξάντα». νΗδη μιά σοβαρή βάση έχει μπεί γιά τήν έκδοση κινηματογραφικών βιβλίων καί προ­ βληματισμό γύρω άπό τή θεωρία τοΰ κινηματoγράq)oυ. ’Ελπίζουμε κάποια στιγμή ή βιβλιογραφία αυτή νά γίνει σημαντική. Πρός

5

57

τό παρόν καταγράφονται δσα βιβλία καί περιοδικά έκδόθηκαν καί ήταν δυνατόν νά έπισημανθούν, άπό τίς άρχές τής έλληνικής κινηματογραφικής βιβλιογραφίας μέχρι τό τέλος τοϋ 1978.

Α. ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ 1. Ε λ λ η ν ι κ ά Άντωνόπουλος Τάκης: Κινηματογράφος, έπιστήμη, ιδεολογία. ’Αντίλογος, ’Αθήνα, 1972. ’Αρβανίτης Νίκος: Ό προληπτικός έλεγχος καί τό άκατάλληλον των έλληνικών ταινιών. Νίκος ’Αρβανίτης, ’Αθήνα, 1963. ’Αρβανίτης Νίκος: Οικονομική πορεία τής έλληνικής κινηματογραφίας κατά τήν τριετί­ αν 1961-1963. Νίκος ’Αρβανίτης, ’Αθήνα, 1965. Άργΰρης Ξενοφών: Κινηματογραφική τε­ χνική: Μιά σειρά μαθημάτων διά έρασιτέχνας καί... μερικούς έπαγγελματίας. Ξενο­ φών ’Αργυρής, ’Αθήνα, 1967. Βακιρτζής Γιώργος: Γιγαντοαφίσσες κινη­ ματογραφικές - Κείμενα: Erberto Carbau, Γ. Βακιρτζής. Φωτογραφική άναπαραγωγή καί εκτύπωση: ’Εργοστάσιο Γραφικών Τεχνών Σπάρος Μπούτος. Βασιλειάδης Γιάννης: Κινούμενο σχέδιο. Φίλμ, ’Αθήνα, 1976. Βουγιούκας Κωνσταντίνος: Ή τέχνη τής κι­ νηματογραφίας καί ή έπίδρασις αύτής έπί τής κοινωνίας. Εταιρία Προστασίας Ά ποφυλακιζομένων Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονί­ κη, 1963. Βουγιουκλάκη ’Αλίκη: ’Εδώ ’Αλίκη. “Ικα­ ρος, ’Αθήνα, 1961. Γιαζιάδης Δημήτριος: Πώς μπορώ νά παίξω στόν κινηματογράφο. Dag Film, ’Αθήνα, 1926. Γεροντικός Άρσένης: Κριτικά. ’Αθήνα, 1965. Γεωργιάδης Βασίλης (σύνταξη): ’Ετήσιος κι­ νηματογράφος (δύο τόμοι). Βασίλης Γεωργι­ άδης, ’Αθήνα, 1970, 1972. Γεωργόπουλος Κ.: Έγχρωμη φωτογραφία καί κινηματογράφος. Gutemberg, ’Αθήνα, 1970. Γιαννόπουλος Κωνσταντίνος: Φορολογία εΐ58

σοδήματος όπερατέρ κινηματογραφικών έρ­ γων. Κωνσταντίνος Γιαννόπουλος, ’Αθήνα, 1964. Δημητρίου Άλίντα: Φιλμογραφία ταινιών μικρού μήκους. Φίλμ, ’Αθήνα, 1976. Δημητρίου Σωτήρης: Μύθος - Κινηματογρά­ φος - Σημειολογία - Κρίση τής αισθητικής Άνθρωπολογική μελέτη. “Αλμα, ’Αθήνα, 1973. Διζικιρίκης Γιώργος: Τέχνη καί τεχνική στόν κινηματογράφο (δύο τόμοι). Γιώργος Διζικιρίκης, ’Αθήνα, 1969, 1970. Διζικιρίκης Γιώργος: Ή σύγχρονη σκέψη, ή άπάτη τής λογοτεχνίας καί ό βαθμός μηδέν τής γραφής. Λογοτεχνία, εικαστικές τέχνες, κινηματογράφος. Γραμμή, ’Αθήνα, 1973. Δρακόπουλος Γεώργιος: Αί μουσικαί τέχναι καί ό κινηματογράφος. “Αγγ. Κουλουμπής, Πάτραι, 1969. ’Ελευθερίου Δήμος: Ή ζωή τού Σαρλώ. ’Αθήνα, 1954. Ζάννας Παύλος: 'Ιστορία καί τέχνη στόν Ίβάν τόν Τρομερό τού Άιζενστάιν. Κέδρος, ’Αθήνα, 1977. Ήλιάδης Φρίξος (σύνταξη): Ελληνικός Κι­ νηματογράφος 1906-1960. Περιοδικό Φαν­ τασία, ’Αθήνα, 1960. Καβάγιας Γιώργος: Ή τέχνη τού όπερατέρ. Καστανιώτης, ’Αθήνα, 1978.

πολεμική έποχή. Βάκων, ’Αθήνα, 1974. Μακρής Σόλων: Ό κινηματογράφος καί ή αισθητική του. ’Αετός Α.Ε., ’Αθήνα, 1951. Μανθούλης Ροβήρος: Εισαγωγή στήν ιστο­ ρία καί τεχνική τού κινηματογράφου. Σχολή Σταυράκου, ’Αθήνα. Μαρκέτου Μαρία: ’Ηχητικός κινηματογρά­ φος. Μιχ. Τριαντάφυλλος, Θεσσαλονίκη, 1938. Ματαράγκας Αλέκος: Τεχνική τών φίλμς. Άλέκος Ματαράγκας, ’Αθήνα. Μικελίδης Νίκος: Τά κυριώτερα στάδια στήν εξέλιξη τού κινηματογράφου. Λευκω­ σία, 1962.

«λλιάφας Σπ., Κοροντζής Π., ΚωνσταντιΚ., Μελίτης Π., Παπαζαχαρίου I.: ~ εαμα καί νεότης. ’Αθήνα, 1964. Καραβασίλης Γιώργος: Ό κανόνας τού παι­ γνιδιού τού Ζάν Ρενουάρ - Έ να φίλμ κατα­ ραμένο. Μαυροπίνακας, ’Αθήνα, 1977. Καραμήτσος Φώτης: Ό κινηματογράφος στό φως χής έπιστήμης. Πάν, Καλαμάτα, 1963. Καστανάς Θεόδωρος: Κινηματογραφική 1953^ Θεόδωρος Καστανάς, Θεσσαλονίκη, Κ«αταναύτης Παύλος: Κινηματογράφος πα­ ρελθόντος, παρόντος, μέλλοντος. Παπαγε-

Κοντός Γιώργος: Φωτογραφική τεχνική. Χολή Σταυράκου, ’Αθήνα, 1967. Κωοτελέτος Όδυσσέας: Κινηματογραφική Ρολογία καί τεχνική. Όδυσσέας Κωστελέ°S> Αθήνα, 1955. ^«μπαδάριος ’Εμμανουήλ: Ό κινηματογρά'Λ<ι-κα^ ^ παιδική ήλικία. Ά . Κασιγόνης, Αθηνα, 1928. ^βεντάχος Διαμάντης: Εισαγωγή στήν αΐητική τού κινηματογράφου. Σχολή ΣταυΓ^Μ άν°υ’ Α<^ να’ ,969· UoAV > tK.N.: Ό κινηματογράφος (δύο τόΝν

: . Γ ’ Ο πρώτος μισός αΐώνας, (V: Μετά-

Μιχαήλ Μιχαήλ: 'Ιστορία ένός παληάτσου. ’Αθήνα, 1927. Μοσχοβάκης Άντώνης: 'Ιστορία τού κινη­ ματογράφου, άπό τών άρχών μέχρι τού όμιλοΰντος. ’Αφοί Κοτζιά, ’Αθήνα, 1957. Μουστοξύδης Θ.: Τρεις μελέτες. Ψυχολογία καί αισθητική τού κινηματογράφου. Ζαχαρόπουλος, ’Αθήνα, 1943. Μπακογιαννόπουλος Γιάννης: 'Ιστορία κι­ νηματογραφικής τέχνης. Σχολή Σταυράκου, ’Αθήνα. Μπελεσιώτης Γιώργος: Φίλμ, φώς, χρώμα. Γιώργος Μπελεσιώτης, ’Αθήνα, 1965. Ντάκος Θ.: Κινηματογραφική τεχνολογία. Σχολή Σταυράκου, ’Αθήνα. Ξανθάκης “Αλκής: Ή τεχνική τού σύγχρο­ νου κινηματογράφου. ’Αθήνα, 1975. Παναγιωτάτος Δημήτρης: Ή φρίκη στό σινεμά. Περιοδικό Κούρος, ’Αθήνα, 1973. Παναγιωτάτος Δημήτρης: Οι ταινίες πορνό, ένας άκόμη μηχανισμός καταπίεσης. Καστα­ νιώτης, ’Αθήνα, 1978. Παπαγιαννέας Τάκης: ’Εγκυκλοπαιδικόν λεξικόν κινηματογράφου. ’Αθήνα, 1957. Παπαδήμας ’Αδαμάντιος: 'Η ηθοποιία στόν κινηματογράφο, άνατομία τού ρόλου. I. Σιδέρης, ’Αθήνα, 1964. Πατρινός Σπυρίδων: Ή νομική θέσις τού παραγωγού κινηματογραφικών ταινιών. ’Αθήνα, 1968. Πετρόπουλος Δ.: Στοιχεία κινηματογραφι­ κής μηχανής προβολής. Σχολή Σταυράκου, ’Αθήνα. Πουλατζάς ’Αριστείδης: Παιδική έγκληματικότης καί προληπτικός έλεγχος τού κινη­ ματογράφου. ’Αθήνα, 1929.

59

Ό 15ν&ήμερος « Κ ινηματογραφικός Ά σ τή ρ » (τεύχος 757, 1955)

Ραφαηλίδης Βασίλης: Δώδεκα μαθήματα γιά τόν κινηματογράφο. Γκαλερί "Ωρα, ’Αθήνα, 1970. Ραφαηλίδης Βασίλης: Κινηματογραφική τε­ χνική. Σχολή Σταυράκου, ’Αθήνα. Ραφαηλίδης Βασίλης: 25 χρόνια κινηματο­ γραφικής παιδείας στήν Ελλάδα. Σχολή Σταυράκου, ’Αθήνα, 1976. Ρεντζής Θανάσης: Οί πρωτοπορίες στόν κι­ νηματογράφο. Καστανιώτης, ’Αθήνα, 1978. Σαρρής Νεοκλής: Μαθήματα κινηματογρα­ φικής πολιτικής (τρεις τόμοι), Σχολή Σταυ­ ράκου, ’Αθήνα. Σεττας Δημήτριος: Ό κινηματογράφος καί τό παιδί. Δημήτριος Σεττας, ’Αθήνα, 1958. Στεργιανόπουλος Δημήτριος: Νομοθεσία κι­ νηματογράφου (ένας τόμος, τρία συμπληρώ­ ματα). Περιοδικό Θεάματα, ’Αθήνα, 1961 1964, 1969, 1972. Στεργιόπουλος Χαρ.: Ό κινηματογράφος καί οί έπιδράσεις του έπί των παίδων καί έπί τών έφήβων. Θεσσαλονίκη, 1959. Φιλιππίδης Τηλέμαχος: Ή έπίδρασις τοΰ 6»

κινηματογράφου έπί τής έγκληματικότητος τών άνηλίκων. Εταιρία Προστασίας Άποφυλακιζομένων Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονί­ κη, 1952. Χατζίκου Ευγενία: Τεχνική τοΰ κινηματο­ γράφου. Σχολή, Σταυράκου, ’Αθήνα. Χωριανόπουλος Γεώργιος: Ό κινηματογρά­ φος άπό πολιτιστικής άπόψεως. Γεώργιος Χωριανόπουλος, ’Αθήνα, 1946. Κριτικές άναλύσεις τριάντα ταινιών (συλλο­ γή κριτικών), 'Ομοσπονδία Κινηματογραφι­ κών Λεσχών Ελλάδος. Κινηματογράφος καί νεότης (συλλογή κειμένων σε δυο εκδόσεις). ’Αδελφότης Θεολόγων Ζωή, ’Αθήνα, 1953, 1954. Ελληνικός κινηματογράφος: 1906-1966 ’Αναδρομή άπό τήν πρώτη έλληνική ταινία τοΰ 1906 έως τήν γέννηση τοΰ Νέου Έλληνικοΰ Κινηματογράφου τό 1966. Πολιτιστικό Γραφείο Ε.Μ. Πολυτεχνείου, ’Αθήνα, 1976. Τετράδια Κινηματογράφου ΦΟΘΚ Θεσσα­ λονίκης: Γαλλικός κινηματογράφος, Βουλγάρικος κινηματογράφος, Φρή Σίνεμα καί Βρετανικό ντοκυμανταίρ, ’Ιταλικός νεορεα­ λισμός, Φιλμ Νουάρ, ’Αμερικάνικο Μπουρλέσκ, Γερμανικός προπολεμικός κινηματο­ γράφος, Νέος γερμανικός κινηματογράφος, ’Επιστημονική φαντασία, Σατιρικός κινημα­ τογράφος, 'Ορολογία, ’Οκτωβριανή ’Επανά­ σταση καί κινηματογράφος, Ρώσικος κινη­ ματογράφος. ΦΟΘΚ Θεσσαλονίκης, Θεσσα­ λονίκη, 1974-78. Τετράδια Κινηματογράφου ΦΟΘΚ Πάτρας: Τζοΰλιο Γκράτσια Έσπινόζα: Γιά έναν άτελή κινηματογράφο. Πήτερ Γουώλεν: Κινη­ ματογράφος καί Άντικινηματογράφος. Διαμάντης Λεβεντάκος: Ό άνεξάρτητος έλληνικός κινηματογράφος. ΦΟΘΚ Πάτρας, Πά­ τρα, 1974, 1975, 1976.

Φέξης, ’Αθήνα, 1964. Αιζενστάιν Σεργκέι: Αισθητική τοΰ φίλμ. Μετ.: Μάριος Λαέρτης. Μέντωρ, ’Αθήνα, Αιζενστάιν Σεργκέι: Διαλεκτική τοΰ φίλμ. Κινηματογραφική Τέχνη, ’Αθήνα, 1975. Αιζενστάιν Σεργκέι: Πορτραΐτα καλλιτε­ χνών. Μετ.: Μάριος Λαέρτης. Κινηματογρα­ φική Βιβλιοθήκη, ’Αθήνα, 1969. Αιζενστάιν Σεργκέι: Έγχρωμα καί στερεο­ σκοπικά φίλμ. Μετ: Μάριος Λαέρτης. Τέχνη, Αθήνα, 1972. Αιζενστάιν Σεργκέι: Προβλήματα σκηνοθε­ σίας καί κινηματογράφου. Μετ.: Μάριος Λαέρτης. Κινηματογραφικοί εκδόσεις, Αθήνα, 1967. Γκρενιέ Ροζέ: Τά φώτα τής ράμπας. Μετ.: Αγγελος Κωστόπουλος. Γαλαξίας, ’Αθήνα. Γοΰλλεν Πήτερ: 'Η σημειολογία τοΰ κινημα­ τογράφου. Μετ.: Πολύκαρπος Πολυκάρπου. Κάλβος, ’Αθήνα, 1973. Πήτερ Έβανς: Μπριζίτ Μπαρντώ. Μετ.: Τασώ Καββαδία. Βίπερ, ’Αθήνα, 1973. Ζίμμερ Κρίστιαν: Κινηματογράφος καί πο­ λιτική. Μετ.: Μπάμπης Κολώνιας - Τάκης

2. Μ ετα φ ρ ά σ εις Άζέλ Άνρί: Αισθητική τοΰ κινηματογρά­ φου. Μετ.: Κώστας Ζαροΰκας. Ζαχαρόπουλος, ’Αθήνα, 1965. Άζέλ Άνρί: Ό κινηματογράφος. Μετ.: Εύγενία Χατζίκου-Καραγκοΰνη. Φέξης, Α θ ή ­ να, 1965. Αιζενστάιν Σεργκέι: Σημειώσεις ένός σκη­ νοθέτη. Μετ.: Μάριος Ααέρτης. Αισχύλος, Αθήνα, 1964. Αιζενστάιν Σεργκέι: Σκέψεις γιά τόν κιν; ματογράφο. Μετ.: Άντώνης Μοσχοβάκ

. Φ ι * ^ * , 1Η7 Ι ψ , t l6 j Ι η , ,

y'ft7° ΤΟϋ *'^λλ>7ν»Χθ0 Κ ινημα τογρά φον

Άντωνόπουλος. Εξάντας, Αθήνα, 1976. Ζολότωφ Μώρις: Μαίριλυν Μονρόε. Μετ.: Σόνια Βασιλειάδου. Σόνια Βασιλειάδου, Αθήνα. Κραϊμάγερ Κλάους: Γιόρις "Ιβενς, ένας κινη­ ματογραφιστής στά μέτωπα τής παγκόσμιας επανάστασης. Μετ.: Σωκράτης Γεωργιάδης. Νά ύπηρετοΰμε τό λαό, Αθήνα, 1978. Κύρου Άδωνις: 'Ο σουρρεαλισμός στόν κι­ νηματογράφο. Μετ.: Ευγενία Χατζίκου. Κάλβος, Αθήνα, 1975. Λεβεντάκος Διαμάντης (σύνταξη): Φρίτς Λάγκ. Κινηματογραφική Λέσχη Θεσσαλονί­ κης, Θεσσαλονίκη, 1971. Λεβεντάκος Διαμάντης (σύνταξηείσαγωγή): Σύγχρονη θεωρία κινηματογρά­ φου - Μελέτες: Άντρέ Μπαζέν, Άλεξάντρ Άστρύκ, Ά δωνις Κύρου, Ζίγκφριντ Κρακάουερ, Κέν Κέλμαν, Πιέρ-Πάολο Παζολίνι, Ζάν Λουΐ Κομολί, Κώστας Γαβράς, Ζορζέ Σεμπρούν, Γκλάουμπερ Ρόσα, Ζάν Δύκ Γκοντάρ, Σάιμον Χάρτογκ, Ζεράν Λεμπλάν, Ζάν Ναρμπονί, Τέρρυ Δοβέλ, Δίξ Φρένκελ, Κρίστιαν Μέτς, Γίρι Στρούσκα. Μετ.: Λου­ κάς Θεοδωρακόπουλος, Έλενα Καλλιγιάννη, Ευανθία Καφετζέλι, Διαμάντης Λεβεν­ τάκος, Γιώργος Μαρής, Άλέξης Πανσέλη­ νος. Ράππας, ’Αθήνα, 1972. Λεβεντάκος Διαμάντης (σύνταξη): "Ινγκμαρ Μπέργκμαν - Κείμενα: "Ινγκμαρ Μπέργκμαν, Βέρνου Γιάνγκ, Πίο Μπαλντέλλι, Γκουΐντο Άριστάρκο, Μωρίς Γκραβιέ, Ρόμπιν Γούντ, Γιόρν Ντόννερ. Μετ.: Λουκάς Θεοδωρακόπουλος, Κ. Κόρκα, Δημήτρης Παναγιωτάτος. Κάμερα-Στυλό, Αθήνα, 1973. Λεβεντάκος Διαμάντης (σύνταξη): Ζάν-Λύκ Γκοντάρ - Κείμενα: Ζάν-Λύκ Γκοντάρ, Πή­ τερ Γοΰλλεν, Πίο Μπαλντέλλι, Ρίτσαρντ Ράουντ, Κρΐστοφερ Γουΐλλιαμς, Cahiers du Ci­ nema. Μετ.: Μπάμπης Κολώνιας, Διαμάντης Λεβεντάκος, Σοφία Μαρτίνου, Κλαΐρη Μητσοτάκη. Κάμερα-Στυλό, Αθήνα, 1974. · Δεπροχόρν ΙΤιέρ: Τσάρλι Τσάπλιν. Μετ.: Γιώργος Παπακυριάκης. ΚΙΝΟ, Αθήνα, 1975. Μαίηλερ Νόρμαν: Μαίριλυν (Μιά βιογρα­ φία). Μετ.: ’Ιωάννα Χατζηνικολή. Χατζηνικολή, Αθήνα, 1973. Μαρτέν Μαρσέλ: 'Η γλώσσα τού κινηματο­ γράφου. Μετ.: Εΰγενία Χατζίκου. Κάλβος, Αθήνα, 1969.

61

Μορέν Έντγκαρ: Στάρ. Μετ.: Ευγενία Χατζίκου. Παϊρίδης, ’Αθήνα. Μπρέχτ Μπέρτολτ: Κείμενα γιά τόν κινημα­ τογράφο. Μετ.: Διονύσης Διβάρης. Σύγχρο­ νος Κινηματογράφος, ’Αθήνα, 1972. Νίζνυ Βλαντιμήρ: Μαθήματα με τόν Άιζενστάιν. Μετ.: ’Αγγέλα Άρτέμη Βερυκοκάκη. Όλκός-Σύγχρονος Κινηματογράφος, ’Αθή­ να, 1974. Ντεμπόρ Γκύ: ’Ενάντια στόν κινηματογρά­ φο. Μετ.: Μ.Τ.. “Ακμών, ’Αθήνα, 1977. Λό Ντούκα: Τεχνική τοΰ κινηματογράφου (δύο εκδόσεις): Μετ.: Εύγενία ΧατζίκουΚαραγκούνη. Σχολή Κινηματογράφου Σταυράκου, ’Αθήνα, 1961, καί I. Ζαχαρόπουλος, ’Αθήνα, 1969. Λό Ντούκα: 'Ιστορία τοΰ κινηματογράφου. Μετ.: Κώστας Ζαρούκας. I. Ζαχαρόπουλος, ’Αθήνα, 1967. Ντουόσκιν Στέφεν καί Χάρτογκ Σάιμον: Άντικουλτούρα II- Νέος Κινηματογράφος. Μετ.: Ρέτη Δορίζα. Έρμείας, ’Αθήνα, 1972. Πουντόβκιν Βζέβολντ: Ή τέχνη τοΰ ήθοποιοΰ στόν κινηματογράφο (δύο εκδόσεις). Μετ.: Γιώργος Μεταξάκης. Τέχνη, ’Αθήνα· καί Μετ.: Νίκος Γκούρας. Κινηματογραφική καί Δραμμτική Τέχνη, ’Αθήνα, 1957. Ραφαηλίδης Βασίλης (έπιμέλεια): Φρίτς Λάνγκ. Σύγχρονος Κινηματογράφος καί ’Ιν­ στιτούτο Γκαΐτε, ’Αθήνα, 1971. Ρκύ Χέρμπερτ: Δεκαπέντε δοκίμια γιά τήν, τέχνη - 'Η αισθητική τοΰ φίλμ. Μετ. Δημήτρης Θεοδωρακάτος. Μπουκουμάνης, ’Αθή­ να, 1971. Σαντούλ Ζώρζ: Ή ιστορία τοΰ κινηματογρά­ φου. Μετ.: Άντώνης Μοσχοβάκης. Φέξης, ’Αθήνα, 1960. Σαρανσέλ Ζώρζ: 'Ο κινηματογράφος. Μετ.: Ροζίτα Σώκου. Πάπυρος Δαρούς, ’Αθήνα, 1968 (δύο τόμοι). Σουπώ Φιλίπ: Σαρλώ Μετ.: Γ. Κοτζιούλας, Λογοτεχνική Γωνιά - Διόνυσος, ’Αθήνα. Τσάπλιν Τσάρλυ: Ή αύτοβιογραφία μου. Μετ.: Κοσμάς Πολίτης. Παιδεία, ’Αθήνα, 1965. Χάουζερ Άρνολντ: Κοινωνική Ιστορία τής τέχνης - Ή έποχή τοΰ κινηματογράφου. Μετ.: Τάκης Κονδύλης. Κάλβος, ’Αθήνα, 1970.

Geduld Harry: ’Από τόν Λυμιέρ στόν Μπέργκμαν - Τριάντα σκηνοθέτες τοΰ κινηματο­ 62

γράφου μιλούν γιά τήν τέχνη τους — Louis Lumiere, Cecil Hepworth, Ebwin Porter, Da­ vid Wark Griffith, Robert Flaerty, Charles Chaplin, Erich Von Stroheim, Driga Vertov, S.M. Eisenstein, Carl Dreyer, Arfred Hitch­ cock, Tony Richardson, Jean Cocteau, Alain Renais, Alain Robbe Grillet, Luis Bunuel, Ingmar Bergman, Federico Fellini, Michelan­ gelo Antonioni, Fritz Lang, Andrej Vajda, Josef Von Sternberg, Orson Welles, Satyit Ray, Acira Curosawa, Linbsay Anterson, J.A. Barbem, David Lean, Kenneth Anger. Μετ.: Πολύκαρπος Πολυκάρπου. Κάλβος, ’Αθήνα, 1971. Τάσεις τοΰ Γαλλικού Κινηματογράφου (άπό τόν Ρενουάρ στόν Ρούς) — Ζάν Ρενουάρ, Ζώρζ Φρανζύ, Ρομπέρ Μπρεσσόν - Ζάκ Ριβέτ, Άλεξάντρ Άστρύκ, Έρίκ Ρομέρ, Μά­ ριο Ρούσπολι, Ζάν Ρούς. Μετ.: Τέλης Σαμαντάς, Μαρία Νικολακοπούλου, Βασίλης Ραφαηλίδης, Μυρτώ Τζελάτη, Γιάννης Μπακογιαννόπουλος, Τώνια Μαρκετάκη, Πάνος Κοκκινόπουλος, Κωστής Σκαλιόρας. 'Εται­ ρία Σύγχρονος Κινηματογράφος σέ συνερ­ γασία μέ τό Γαλλικό ’Ινστιτούτο ’Αθηνών, ’Αθήνα, 1972. ’Αναδρομή στόν σκηνοθέτη Georg Wilhelm Pabst. ’Επιμέλεια Βασίλης Ραφαηλίδης. ’Ιν­ στιτούτο Γκαΐτε ’Αθηνών, ’Αθήνα, 1974. Οί ταινίες τών Straub/Huillet: ’Επιλογή κει­ μένων - έπιμέλεια Μιχάλης Δημόπουλος. Μετ.: Χρηστός Βακαλόπουλος, Νίκος Σαββάτης, Ρίτα Στάμου, Μαρία Σταματοπούλου, Μαίρη Κοτσανάρου. Περιοδικό Σύγ­ χρονος Κινηματογράφος μέ τή συνεργασία τοΰ Γαλλικοΰ ’Ινστιτούτου ’Αθηνών καί τοΰ ’Ινστιτούτου Γκαΐτε, ’Αθήνα, 1977. Ό κόσμος τοΰ κινηματογράφου (μετάφραση τής έκδοσης Κούρτσιο): Ζολινδάκης, ’Αθή­ να, 1969. Ή ζωή τοΰ Σαρλώ: Κάιρο, 1955.

Β. ΣΕΝΑΡΙΑ

1. Ελληνικά

Ρεντζής Θανάσης: Βιο-γραφία. Εξάντας, Αθήνα, 1977.

2. Μεταφράσεις ’Αιζενστάιν Σεργκέι: Ίβάν ό Τρομερός. Μετ.: Γιάννης Μανωλάκης. Γαλαξίας, ’Αθή­ να, 1971. Αιζενστάιν Σεργκέι: Θωρηκτό Ποτέμκιν. Μετ.: Δημήτρης Γιαγτζόγλου. Έρευνα, Αθήνα, 1972. Αιζενστάιν Σεργκέι: Θωρηκτό Ποτέμκιν, JJex.: Γιώργος Μπαζίνας. ΚΙΝΟ, ’Αθήνα, Γκοντάρ Ζάν Λύκ: Made in USA. Μετ.: Γιώργος Μπαζίνας. ΚΙΝΟ, ’Αθήνα, 1975. Μπέργκμαν Τνγκμαρ: ’Αγριοφράουλες - 'Η Εβδομη Σφραγίδα. Μετ.: Ροζίτα Σώκου. Γαλαξίας, ’Αθήνα, 1962, 1968, 1970. Μπέργκμαν ’Τνγκμαρ: 'Η τριλογία τής σιωπήζ· Μετ.: Ροζίτα Σώκου κι Άντρέας Ρικά*ης· Γαλαξίας, ’Αθήνα, 1963, 1971." Μπέργκμαν Τνγκμαρ: Κραυγές καί ψίθυροι. Έλεονώρα Σταθοπούλου. ’Αθήνα, Μπέργκμαν Τνγκμαρ: Ή Σιωπή (σενάριο σέ λογοτεχνική μορφή). Μετ.: Πολύβιος Βοβολινης· Κ.Μ., ’Αθήνα, 1972. Μικαέλινα Σεργκέι: Τό πριμ (φωτογραφίες *αι διάλογος τής ταινίας). Κινηματογράφος Mudio, ’Αθήνα, 1977. Πουντόβκιν Βζέβολντ: Ή Μάνα. Μετ.: Γι“ ΡΥ°ς Μπαζίνας - Γώργος Παπακυριάκης. ΚΙΝΟ, ’Αθήνα, 1975. Ρεναί Αλαίν - Ντυρά Μαργκερίτ: Χιροσίμα *Υαπη μου. Μετ.: Λουκάς Θεοδωρακόπου°ζ - Δημήτρης Παναγιωτάτος - Μαριέττα Υουρδαίου. Κείμενα-Στυλό, ’Αθήνα, 1974. Φ,όθμαν Μίλος: 'Η φυγή. Μετ.: Έ . Μπαρτζιοπουλος. Άγκυρα, ’Αθήνα, 1971. y 017 κ Πόλφγκαγκ: Τό άλάτι τής γης. Μετ.: ταΰρ°ς Σακελλαρίου. ’Εκδοτική 'Ομάδα, Αθήνα, 1978.

Άγγελόπουλος Θόδωρος: Θίασος. Θεμέλιο, ’Αθήνα, 1975.

Γ. ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ

Άγγελόπουλος Θόδωρος: Κυνηγοί. Θεμέ­ λιο, ’Αθήνα, 1977. Μανθούλης Ροβήρος: Πρόσωπο μέ πο. Εξάντας, ’Αθήνα, 1977.

Αοτέρια καί Τέχνη (μεγάλο είκονογραφημέπεριοδικό κινηματογράφου-θεάτρου). κτήτης-Διευθυντής Νίκος Βαχλιώτης, να, 1958.

Έβδομη Τέχνη (έρευνα καί κριτική τής κινη­ ματογραφίας): ’Εκδότης Τόλης Χαλκίδης, Διευθυντής Συντάξεως Μάριος Πλωρίτης. ’Αθήνα 1944-1945. Ελληνική Κινηματογραφική ’Επιθεώρηση: ’Εκδότες Ήλίας Μπακόπουλος - Φάνης Κλε­ άνθης - Πολύβιος Βασιλειάδης. ’Αθήνα, 1947-1948. Ελληνικός Κινηματογράφος (μηνιαία έκδο­ ση κινηματογραφικής τέχνης). ’Εκδότες Άλέξης Γρίβας - Βασίλης Ραφαηλίδης, Δι­ ευθυντής Συντάξεως Άλέξης Γρίβας. Α θή­ να, 1966-1967. Θεαματα (δεκαπενθήμερον επαγγελματικόν κινηματογραφικόν περιοδικόν). Διευθυντής Στέλιος Βαρελάς (1957-1964)- Αίολος Βα­ ρελάς (1964-1979). Αθήνα, 1958 καί συνε­ χίζεται. Καλλιτεχνικός Κόσμος. ΈκδότηςΔιευθυντής Αθανάσιος Τσόγκας. Αθήνα, 1936-1939, 1941-1947, 1959-1961. Κινηματογραφική Έβδομός (έβδομαδιαία εικονογραφημένη έπιθεώρησις): ’Ιδιοκτή­ της-Διευθυντής Γεώργιος I. Γεωργόπουλος. Αθήνα, 1952. Κινηματογραφική Τέχνη (δίμηνο περιοδικό τής Ελληνικής Λέσχης ’Ερασιτεχνών Κινη­ ματογραφίας). ’Εκδότης ΕΔΕΚ, Διευθυντής Συντάξεως Τάσος Πετρής. Αθήνα, 19641966. Κινηματογραφικός Άστήρ (δεκαπενθή­ μερος έπαγγελματική-ένημερωτική έπιθεώρησις). ’Ιδιοκτήτης Ηρακλής Οικονόμου (1924-1968), Διευθυντής Λεωνίδας Χρηστάκης (1968-1970). Αθήνα 1924-1970. Κινηματογράφος (έβδομαδιαία έπιθεώρηση ποικίλης ύλης). Διευθυντής Λυκούργος Σταυράκος. ’Αθήνα, 1951-1952. Κινηματογράφος ’65 (μηνιαία έκδοση τής Ένώσεως Τεχνικών Ελληνικού Κινηματο­ γράφου καί Τηλεοράσεως). 'Υπεύθυνος Συν­ τάκτης Δήμος Θέος. Αθήνα, 1965. Κινηματογράφος (δΐμηνη έκδοση τής Λέσχης Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης). Λέσχη Κι­ νηματογράφου Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονί­ κη, 1977 καί συνεχίζεται. Κινηματογράφος-Θέατρο (μηνιαίο). Έ κδο­ ση Ελληνικός ’Οργανισμός Δημοσίων Σχέ­ σεων Όρίζων. Διευθυντής Συντάξεως Γιάν­ νης Μπακογιαννόπουλος. Αθήνα, 1960. Κινηματογράφος (μέγα έβδομαδιαΐον είκο63

νογραφημένον περιοδικόν): 'Ιδρυτής Ν.Π. Ίγγλέσης. ’Αθήνα, 1923-1924. Κόσμος τής ’Οθόνης (εφημερίδα). ’Εκδότης ’Αθανάσιος Τσόγκας. ’Αθήνα, 1947. Μουβιτόν. ’Εκδότης Τάκης Ρωμανιόλης. ’Αθήνα, 1934-1935. ’Οθόνη (εβδομαδιαία κινηματογραφική έφημερίς παγκοσμίου ένημερότητος). Διευ­ θυντής - ’Ιδιοκτήτης Γ. Γάτος. ’Αθήνα, 19571965. Πανόραμα. ’Εκδότης Τάκης Κωτσοκάλης. ’Αθήνα, 1966-1967. Παρλάν (μέγα εικονογραφημένο εβδομα­ διαίο κινηματογραφικό περιοδικό). ’Εκδό­ της Μανώλης Κανελής. ’Αθήνα, 1931-1932. Προοδευτικός Κινηματογράφος (τρίμηνο Περιοδικό). ’Εκδότης Νίκος Βεργίτσης. ’Αθήνα, 1978 καί συνεχίζεται. Σινεμά (δεκαπενθήμερη Κινηματογραφική έπιθεώρηση). Διεύθυνση Έλλη ΚιούσηΘεοδωράκη. ’Αθήνα 1965-1967. Σινεμά (τριμηνιαίο κινηματογραφικό πρω­ τοποριακό περιοδικό). ’Εκδότης Μάκης Μωραΐτης. ’Αθήνα, 1978 καί συνεχίζεται.

Σύγχρονος Κινηματογράφος (μηνιαίο κινη­ ματογραφικό περιοδικό μελέτης καί ενημέ­ ρωσης). ’Εκδότες: Βαγγέλης Τρικεριώτης (τεύχη 1-5)- Διαμάντης Λεβεντάκος (τεύχη 6-14) - Γιάννης Σμαραγδής (15-23) - Βασί­ λης Ραφαηλίδης (24-28). Διευθυντής Συντά­ ξεως Βασίλης Ραφαηλίδης. ’Αθήνα, 19691973. Β'. Περίοδος ’Εκδότες Κλαίρη Μητσοτάκη (1-4) - ’Ολκός (4-17). Διευθυντής Σύν­ ταξης Μιχάλης Δημόπουλος. ’Αθήνα, 1974 καί συνεχίζεται. Τσόντα. ’Εκδότης Θεατρικό ’Εργαστήρι Θεσσαλονίκης, 'Υπεύθυνη τεύχους ”Α. Κοτζιά. Θεσσαλονίκη, 1978 καί συνεχίζεται. Φίλμ. ’Αθήνα, 1938-1939. Φίλμ (περιοδική έκδοση άνάλυσης καί θεώ­ ρησης τού κινηματογράφου). ’Εκδότης - Δι­ ευθυντής Θανάσης Ρεντζής. ’Αθήνα, 1974 καί συνεχίζεται. Χόλλυγουντ (εβδομαδιαίο κινηματογραφικό περιοδικό). ’Εκδότης Δημήτριος Περατζάκης. Διευθυντές Συντάξεως Μιχάλης Πριο­ νιστής - Δημήτρης Γιαννουκάκης - ’Αθανά­ σιος Τσόγκας. ’Αθήνα, 1945-1948.

ΕΚ ΔΟ ΣΕΙΣ ΝΕΦΕΛΗ ΚΥΚΛΟΦΟΡΟΥΝ

ΕΤΟΙΜΑΖΟΝΤΑΙ

1. Νίκου Παναγιωτόπουλου ΟΙ ΤΕΜΠΕΛΗΔΕΣ ΤΗΣ ΕΦΟΡΗΣ ΚΟΙΛΑΔΑΣ

ΣΕΙΡΑ: ΡΕΜΠΕΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ Σύνταξη: Κώστα Χατζηδουλή 1. ΟΙ ΜΕΓΑΛΟΙ ΡΕΜΠΕΤΕΣ 2. ΜΠΑΓΙΑΝΤΕΡΑΣ (Αύτοβιογραφία) 3. ΟΙ ΡΕΜΠΕΤΙΣΣΕΣ

2. ΟΙ ΜΕΓΑΛΟΙ ΚΩΜΙΚΟΙ ΤΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ Σύνταξη: Γιάννη Σολδάτου 3. ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΣΙΤΣΑΝΗΣ Η ΖΩΗ ΤΟΥΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ Σύνταξη: Κώστα Χατζηδουλή 4. Μαρίας Ρήγου ΜΑΓΕΙΡΙΚΗ

Σωτήρη καί Εύγένιου ΣπαΘάρη Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΤΩΝ ΣΠΑΘΑΡΗΔΩΝ Γ ιάννη Μαλακάση ΕΛΛΑΔΑ 1940-1945

Εκδόσεις ΝΕΦΕΛΗ, Σόλωνος 94 - 3607744 64

επιλογή Στις σελίδες πού άκολουΰοϋν οί συνεργάτες τοϋ «Διαβάζω» παρουσιάζουν μερικά από τά πιό ένδιαφέροντα βιβλία πού κυκλοφόρησαν τούς τελευταίους μήνες.

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

προιον του τέλους τής φιλοσοφίας Κ Ω Σ Τ Α Α Ξ ΙίΛ Ο Υ : 'Ο ρίζοντες τοϋ κόσμον. Μετ. Μ αρίας Λ άζο ν. Δωδώνη, A ih jva , 1978. Σελ.

144.

Τ ο % ο χοΰ Κ. Άξελοΰ έπεται — καί περαιτέρω: ει ναι προϊόν — τοϋ τέλους της φιλοσοφίας. Καί τό πρ°κείμενο βιβλίο άποτελεϊ τόσο μιά γνωμάτευση Iου Τ>λους, δσο καί μιά πρόταση θεώρησης — άλλ’ λ1καί πρόταση θεραπείας — τοϋ κόσμου, μετά τό , °5 τής φιλοσοφίας. Πρίν δμως σπουδάσουμε ττ1ν εικόνα ένός κόσμου μέ τελειωμένη φιλοσοφία 7 δχι έκ τούτου καί άφιλοσόφητου —, δπως κιδιώκει τούτο τό βιβλίο, είναι άνάγκη νά έγκύψουμε ατό έρώτημα : τί σημαίνει «τέλος τής φιλοσοψ ίας»;

Ηδη, ή έκφραση «τέλος της φιλοσοφίας» ήχεϊ πι:ρίεργα γιά δποιον παρακολουθεί μιάν άλυσίδα Φιλοσόφων καί ιδεών νά βαδίζουν διαδοχικά, ^σάν αέ παρέλαση στά Ήλύσια Πεδία, άπό τόν Γ , 1 ό>ς σήμερα καί — γιατί δχι; — ως αΰριο επίσης. ’Ιδωμένη ώς διαδοχή ιδεών ή φιλοσοφία, * τελειώνει · ή τουλάχιστον, τό δποιο τέλος της ’ _ πρέπει άναγκαστικώς νά συμπίπτει μέ τό τέλος ΤΤΙζ σκέψης. όλλά ή φιλοσοφία δέν είναι παρέλαση έπιχειΦίματων. Είναι, κατά τήν πλατωνική διευκρίνιση, πουδή τοϋ δντος: τί π ο τέ β ονλεσ β ε σημαίνειν ? ταν <5ν φ ϋέγγη σ ϋ ε.' Κι 6 πλατωνικός ’ΑριστοΗι ° υΡπ^·Τ10(ί>νει: καί δή καί τό πάλαι τε καί νϋν .|Τ ζητούμενον καί άεί άπορούμενον, τί τό ϋν.’ ντούτοις, ή σπουδή τοϋ δντος προϋποθέτει κά0° L0 χάπο έντός τοϋ όποίου τό δν ζητείται. Φιλό7 )'|,<Η έκ διαμέτρου άντίθετες θεωρίες περί τού Τος, δυνατόν νά ζητούν στόν ίδιο τόπο. Οί |κ>. Ίσιοι, παρά τίς τόσο άντίθετες θεωρίες τους, <bci/>OV'TaV οτ<ιν ^ ιο τάπο: στόν τόπο τού δντος ? άρχη. Ό τόπος δπου ό Πλάτων ζήτησε τό δν Ζ

είναι ή ουσία — δρο πού ό ίδιος είσήγαγε στη φιλοσοφία: ένί λ ό γφ απάντων τής ουσίας δ τυ γχά ­ νει έκαστον δν:' Ό ’Αριστοτέλης τό θεωρεί περί­ που ώς αυτονόητο: τί τό δν, τοϋτό έστι τίς ή ουσία,4 Ο τοπος δέν προσδιορίζει τήν απάντηση, άλλά κατευθύνει τόν τρόπο: ό ’Αριστοτέλης, αμέ­ σως μετά τήν τοπο-θέτηση τού όντολογικοϋ ερω­ τήματος όδηγείται σ’ ένα πρόγραμμα ώς τρόπο: διό καί ήμίν καί μάλιστα καί πρώ τον καί μόνον ώς είπεϊν περί τού ούτω ς όντως ϋεω ρητέον τί έστιν.1

Έ τσι, ή φιλοσοφία, άπό τόν Πλάτωνα (ώς «σήμε­ ρα» κατά τόν Χοΰσσερλ1’ καί τόν Χάιντεγκερζ ώς τόν Έ γελο κατά τόν Άξελό") είναι ούσιολογία. Πού σημαίνει πώς είναι βέβαιη δτι τό δν μπορεί νά κατανοηθεϊ καί νά έρμηνευθεί στό σύνολό του (κόσμος, άνθρωπος, θεός) καί δτι μπορεί νά έκτεθεϊ στίς όντολογικές περιοχές (ιστορία, τέχνη κλπ.). Ώ ς τοιαύτη, ή φιλοσοφία πού άρχίζει μέ τόν Πλάτωνα (κι δχι βέβαια μέ τόν Θαλή) είναι μεταφυσική καί συστηματική. ’Ερευνά τήν άλήθεια, τό καλό καί τό ώραίο, είναι δηλαδή σύστημα λογικής, ήθικής καί αισθητικής.5 ’Αλλά έρωτάται: τό σύνολο τής φιλοσοφίας άκολούθησε αυτή τήν ούσιολογική μεταφυσική; Τό σύνολο τής φιλοσοφίας θέτει τό δν σέ τόπο ουσίας; ’Επιβάλλεται ν’ άπαντήσουμε: καί βέβαια δχι — καίτοι ή δυτική παράδοση άπαντά άντιθέτως. ’Εντούτοις, οί έλληνες Πατέρες, έρμηνεύοντας τήν άρχαία φιλοσοφία διαφορετικά άπό τόν Αυγουστίνο καί τόν Θωμά Άκινάτη (τούς θεμελι­ ωτές τής δυτικής παράδοσης), στρέφονται σέ μιά φαινομενολογία τού δντος (τό δν ώς εικόνα): καί τοϋτό ίσ η τό π ά ν υ φιλοαοφοιίμενον [...] έπιγνώ σεσίΐαι ήμά ς π ο τέ δαον έγνώσμε&α | ...] τόν ήμέτερον νουν τε καί λόγον τφ ο ίκ είφ προσμίξωμεν, καί ή είκώ ν άνέλ&η πρός τό άρχέτυπον, ο ύ νϋν έχει τήν ίφεσιν."’ Σ’ ένα τέτοιο φιλοσοφικό τόπο, τό τέλος

τής φιλοσοφίας δέν μπορεί παρά νά συμπίπτει μέ τήν άνοδο τής εικόνας στό άρχέτυπό της. Ή δυτική φιλοσοφία, ούσιολογική καί στό βάθος δυϊστική (άφοΰ διακατέχεται άπό τά ρήγματα άνθρώπου-θεοϋ, ύποκειμένου-άντικειμένου, φαινομένου-νοουμένου — ο’ άντίθεση μέ τή μεσαιωνι­ κή έλληνική πού βλέπει διάλογο προσώπουκόσμου) έχει ώς άναπότρεπτο τέλος της τή χειρα­ φέτηση τών έπιστημών άπό τή φιλοσοφία: δσο περισσότερο οί έπιστήμες άναλαμβάνουν τή σπου­ δή τοϋ δντος τόσο περισσότερο ή φιλοσοφία φθάνει στήν εξάντληση τών όρίων της. Κοινωνιολογία, ψυχολογία, άνθρωπολογία, λογιστική, κυ-

65

βερνητική κ.ά. έρευνοΰν την ουσία τοΰ δντος έξωφιλοσοφικά η παραφιλοσοφικά. Τό μέγιστο μέρος τής φιλοσοφίας κατελήφθη άπό τίς λεγάμε­ νες «έπιστήμες τοΰ άνθρώπου»." Γιά νά μιλήσου­ με τή γλώσσα τοΰ Άξελοΰ, ή φιλοσοφία άφήνεται ν’ άντικαταστα&εϊ άπό τίς έπιστήμες [...] (’Αλλά) Οί άνθρώπινες έπιστήμες δέν άποτελοϋν τόν άν­ θρωπο. ’Εντελώς τό αντίθετο. "Οπως γράφει ένας άπό τους πρωταγωνιστές των έπιατημών τοϋ άν­ θρώπου σήμερα, ό Λεβί-Στρώς, δίχως νά καταλα­ βαίνει απόλυτα καί σ’ δλο του τό βάί)ος αύτό πού λέει: «Ό τελευταίος στόχος των άνθρώπινων έπι­ ατημών δέν είναι νά κατασκευάσει τόν άνθρωπο άλλά νά τόν διαλύσει.»12Καί επειδή δέν συμφωνώ μέ τή μετάφραση τής κ. Λάζου (έπ’ αΰτοΰ άργότερα), δίνω τό πρωτότυπο: «Le but dernier des sciences de Thomme n ’est pas de constituer I ’homme, mais de le dissoudre.»'1 Δέν είναι βέβαια δυνατό, οΰτε ν’ άναλύσουμε συστηματικά τούς άξονες τής δυτικής φιλοσοφίας καί τοΰ τέλους της, οΰτε νά έπιχειρήσουμε διεξο­ δική σύγκρισή της μέ τή μεσαιωνική έλληνική. Τό κάποιο νυκτικό περίγραμμα πού δώσαμε κάνει φανερό, πώς ό Άξελός στοιχίζεται στήν εύρωπαϊκή παράδοση · είναι εύρωπαίος στοχαστής. Μας μιλάει γιά «τό τέλος τής φιλοσοφίας» μέ τήν — δχι χωρίς αυθάδεια — άφαίρεση τής κτητικής άντωνυμίας μέ τήν όποια μιλάει ό Ευρωπαίος. Ά λλ’ είναι ίσως ή έλληνική του καταγωγή πού τόν όδηγεΐ στήν αίγαιακή ειδητική γνώση των όριζόντων. ‘Όσο ή δυτική φιλοσοφία χορηγοΰσε άφειδώς όντολογικές βεβαιότητες, δέν είχε έπισημάνει τήν άνάγκη σπουδής τοΰ θεμελίου της, τής θέσης τοϋ δντος σ’ ένα τόπο. Παρά τήν πλατωνική έπισήμανση δχι μόνο τοΰ όντολογικοΰ τόπου άλλά καί τής φωτεινότητάς του (ό δέ γε φιλόσοφος, τή τοΰ δντος άεί διά λογισμών προσκείμενος ίδέρ, διό τό λ α μ π ρ ό ν αΰ τής χ ώρ α ς οϋδαμώς εύπετής όφθήναι"), έπρεπε νά τελειώσει ή δυτική φιλοσο­ φία, έπρεπε νά έξαντληθεΐ μέσα στήν ίδια της τήν καταφατική (affirmative) έμμονή, γιά νά έμφανισθεϊ ό «στοχαστής» (μεταφιλόσοφος) Μ. Heideg­ ger καί νά στοχεύσει τή σπουδή τοϋ θεμελιώδους τόπου (τοΰ lichtung) έπειτα άπό τά όντολογικά άδιέξοδα (Holzwege"). Ό Ά ξελός είναι μεταχαϊντεγκεριανός · στέκεται στό γεγονός-τόπος, στό γεγονός-φωτεινότητα. “Ο,τι έπισημαίνει είναι ό όρίζοντας πού κάθε τόπος συνεπάγεται. Ό σ ο κι άν μετα-τοπιζόμαστε, ένας όρίζων θά μάς περιέ­ χει. "Οσο κι δν άνοίγει, ό κύκλος τοΰ όρίζοντα θά υπάρχει (μή υπάρχοντας, άφοΰ δέν μπορούμε ποτέ νά ισχυριστούμε: τούτος είναι.) "Οσο καί νά πλησιάζουμε τά έσχατα σημεία τού όρίζοντα δέν θά τά φθάσουμε ποτέ, άφοΰ αυτά διαρκώς μάς άποφεύγουν.16 Θά μπορούσαμε νά πούμε «μάς άποφεύγει ή άνυπαρξία» ή «μάς άποφεύγει τό δριο», δν τό «άποφεύγειν», τό «μή-ύπάρχειν» καί τό «όριοθετείν» δέν ήταν ήδη σημεία όρίζοντος. Καί περαιτέρω: ό κάθε τόπος έχει τόν δικό του όρίζοντα, άλλά τό σύνολο τών όριζόντων περιέχονται σ’ έναν δλλο όρίζοντα — τόν Όρίζοντα τοϋ

66

Κ ώ στας Ά ξ ε λ ό ς

κόσμου — ό όποιος έπίσης δέν υπάρχει, οΰτε μπορεί νά έχει άκραϊα σημεία (έστω χαμένα στό άπειρο), άφοΰ ό Κόσμος είναι μεγαλύτερος οίουδήποτε διαστήματος.17 Φιλοσοφική ή μεταφιλοσοφική ή ζήτηση τοΰ δντος, λέει ό Άξελός, δέν μπορεί παρά νά έγκλείεται έντός όρίζοντος. Οί λόγοι θά ίσοσθενοΰν ένώ τά πράγματα θά διαφω­ νούν — γιά νά θυμηθούμε Διογένη τόν Λαέρτιο — αν καί «πράγματα» ή «λόγοι» είναι όρίζοντες έπίσης. Ά λλά θά πρέπει νά ρωτήσουμε: αύτό πού έντός τοΰ όρίζοντος έμφανίζεται ώς ύπάρχον είναι ψευ­ δές; ’Επιστρέφει ό Ά ξελός στίς γνωσιολογικές άρνήσεις τοϋ Γοργία; Ό χ ι- βρίσκεται μάλλον συγγενέστερος μέ τήν πυρρώνεια υποτύπωση: ζητοϋμεν δ’ οΰ περί τοϋ φαινομένου άλλά περί έκείνου δ λέγεται περί τοϋ φαινομένου ■ τούτο δέ διαφέρει τοΰ ζητεϊν περί αύτοΰ τοϋ φαινομένου." Καί πάλι δμως, δχι μέ σκοπό νά καταγγείλει τήν όποιαδήποτε ούσιολογία, δχι μέ σκοπό νά έπιτύχει τήν έποχή άπό τήν ουσία: ό Ά ξελός στοχεύει στήν άποδοχή τοΰ παιχνιδιού, στήν ένσυνείδητη συμμετοχή μας στό παιχνίδι τοΰ κόσμου. Γιατί περί αύτοΰ πρόκειται: ή συνεχής μετατόπιση τών όριζόντων, τό διαρκώς τρεπόμενο ξέφωτο τοϋ δντος, δέν είναι ένα παιχνίδι; Ό Ά ξελός έκκαλεϊ στή μνήμη μας τίς παιδικές φαντασιώσεις περί σταθερών σημείων τοΰ όρίζοντα, έκκαλεϊ στή μνήμη μας τά παιχνίδια μέσα στό δάσος. Ά ν τά μονοπάτια δέν όδηγούν πουθενά (Holzwege), θά πρέπει δχι νά φοβηθούμε, δχι νά παραιτηθούμε, άλλά νά παίξουμε.1'’ Σέ τί συνίσταται ό όρίζοντας κάθε ξέφωτου; Στόν παιχνιδικό χαρακτήρα τού μυθολογικού. Κάθε ξέφωτο είναι μιά μυθολογία. Αυτής τά δρια είναι τά σημεία τοΰ όρίζοντος. Ή μυθολογία είναι ταυτόχρονα μύθος καί λόγος. Τούτο σημαίνει πώς δροϋν ώς μέρη τού παιχνιδιού, ή λογική τοΰ ^ γ (έκάστοτε) μύθου καί ό μύθος τής (έκάατοτΌΌ'ί λογικής. Καί τό πιό σταθερά «λογικό έπιστημο/ϊ- ^ κό» ξέφωτο ένέχει τόν μύθο του — κι άντίστορ-»

? α ·' Οπως θά περίμενε κανείς, ό Άξελός άσκεϊ °9ΐμυτατη κριτική στίς ιδεολογίες. Καταγγέλλει τή “μικροαστική χυδαιότητα» τής ταξινόμησης σέ εαλισμό καί ύλισμό καί, δχι χωρίς χιούμορ, αναλύει τούς ιμπεριαλισμούς τών -ισμών.2'. Τό δν βρίσκεται στό τέλος τής καριέρας τουέ2 αύτός ό συ λογισμός τοϋ Άξελοΰ γιά τό τέλος τής φιλοσοΨιας έκφράζει τήν άνησυχία του γιά τό μέλλον. ι«τι ό Αξελός ά ν η σ υ χ ε ϊ γιά τό μέλλον — δσο κι αν αύτό είναι κάτι πού προσπαθεί νά τό κρύψει, νά τό καλύψει μέ ένα δφημα στό παιχνίδι. νησυχεϊ άπό τήν άνοδο τοΰ μικροαστισμού πού καμώνεται τήν έπανάσταση, άνησυχεϊ άπό τήν κυριαρχία μιάς τυφλής μάζας πού καμώνεται τό , ^ μέλλον τού στοχαστή προβάλλει άβέβαιο αι σκοτεινό. Ποιός κίνδυνος κρεμιέται πάνω άπό μιαν ανθρωπότητα πού όδηγεϊται στήν κολλεκτι/ οποιηοη τής σκέψης, στήν υπαλληλοποίηση τοϋ στοχαστή, δν δχι ό έσχατος;” Καί μήπως ή «έπα, τατικότητα» τών περιφρονητών τοΰ οντος, αυχή ή χ<')αο αφοόρά άντιτιθέμενη στόν ατοχασμόδεν όδηγεΐ άναπότρεπτα στόν θρίαμβο τής ϋετριοκρατίας καί τής άσημαντό τητας?’

Q κρίσιμος όρίζοντας τής έποχής μας, ό όρίντας τού τέλους τής δυτικής φιλοσοφίας, φανε­ ρώνεται (καί δ ε ί χ ν ε ι έν ταυτώ) άπό τά άκρότα? αημεία του: τόν Έγελο, τόν Μάρξ, τόν Νίτσε, a ^V ?’ρόυντ καί τόν Χάιντεγκερ. Καί οί πέντε ,τθ1 ’ άποτελοϋν ένα σφαιρικό άατεριαμό τοϋ απ ° ”.0<*'ικ<η~' τόπου τής άρνησης. Καθένας τους αιιοαζει τήν ά ρ ν η σ η τού δντος μ’ένα δικό του " πο άλλά θά πρέπει νά τούς μελετήσουμε ροσεκτικά — τούτο είναι καθήκον τοϋ σημερινού Ό Άξελός δίνει μερικές παραμέτρους π ° υ”ήζ, σύντομα καί περιεκτικά.”' ‘Ωστόσο, ί.ακολουθεί ιδιαίτερα τίς κυριαρχούσες έπιγο“δυνάμεις»: τόν μαρξισμό, τόν φροϋδισμό πόη τ° ν Τρούδομαρξισμό. Αύτό τό τρίτο ρεύμα, οίκ '|,1’<\εΐ7ει πάνω στή σοσιαλιστική βάσΐ) τής πέ ° VoJuaS και τήζ κοινωνίας, τή ρευστοποίηση (> lv^w _ ? πέρα τών ερωτικών δεσμών, ό Άξελός τό ιμετωπίζει — δχι χωρίς σαρκασμό — ώς ένα ά “ ι° γενναιόδωρο πρόγραμμα γιά κουρασμένα „o v' r iJT‘ Va ^ ντα π°ν θέλουν, έπιτέλονς, νά κερδίί>ιά '( \ κοίνωνί°λογική καί ψυχολογική παρηγοάν ’ λ1 πώς διαφωνεί μέ τή χειραφέτηση, άλλά τόν πο” ,l*tl καταλήξει, πού θά όδηγήσει ν εο <ν ' α,71° ’ άφοΰ ε ύ ν ο υ χ ί ζ ε ι μέσα σ’ ένα τόν κ0 υ '* I 'α ) L° μ ό κάθε σκέψη, άφοΰ ήδη όδηγεΐ °μ° εύνουχισμένο καί πάνω σέ δεκανίκια:’’ Χ„ ( ,ΤΙ δά θελε ώς πρόγραμμα ό Άξελός, είναι ή τήν . ®Χια το® παιχνιδιού, ή άποκόλλησή μας άπό Τ«ι °* ~ισμ»ύς πού (δλοι τους) ίσχυρίζονκόαμο" f v ^ <ιποτελοΰν έναν όρίζοντα άλλά τόν νά έο ~ νδ προχωρήσουμε σέ παιχνίδια: ΐρ, ^ Ι ',ινί ι’οονάε μέ μαρξιστικό καί ψυχαναλυτικό λυτιχό ^α^ ίσάά. Νά έρμηνεύσουμε μέ ψυχανανεύοοι * <U μα^ ιστικ(^ τήν ψυχανάλυα!). Νά έρμηϊυτικ ^ναν τρόπο μαρξιστικό καί ψυχαναΤ0όπο> T< V Φέ>°ύόομαρξισμδ.” Παίζοντας, μ’ ένα - - ' και ά)ά προϋπόθεση πού θυμίζει τούς άεί π°ύ θυμίζει τά σκληρά παιχνίδια δύνα­

μης τοϋ Νίτσε. Παίζοντας καί προσπαθώντας, άν τό λέει ή καρδιά μας, νά φτάσουμε τίς κορφές.20Τό προτεινόμενο άπό τόν Άξελό παιχνίδι είναι πολύ σοβαρό, είναι όντολογικό — έτσι δπως μόνο τά παιδιά μπορούν νά παίζουν. Οί ερωτήσεις πού άνακύπτουν μετά τό διάβα­ σμα τοϋ βιβλίου, μάς όδηγούν στήν άρχή αύτοΰ τού κειμένου: τό τέλος τής δυτικής φιλοσοφίας είναι αναμφίβολο. Άλλά τότε, πώς θά σταθεί δυνατόν νά παιχτεί ένα παιχνίδι πού άξιώνει ά ν υ π α ρ ξ ί α συστηματικής φιλοσοφίας; Βυθι­ σμένος μέσα στά έννοιολογικά του άδιέξοδα ό Εύρωπαίος, μπορεί νά παίξει ή μ π ο ρ ε ί μ ό ν ο ν ά κ λ ά ψ ε ι καί νά φοβηθεί — δπως τόσο σωστά και άκέραια, δπως τόσο ά ρ χ ε τ υ π ι κ ά γιά τήν έποχή μας, έπραξε ό Κίρκεγκωρ; Τό τέλος τής δυτικής φιλοσοφίας δέν είναι μιά τελείωση άλλά ένα μοιραίο έπακόλουθο: είναι ή άκρότατη συνέ­ πεια ένός τρόπου ζωής καί σκέψης, πού τό βλέ­ πουμε νά γεννιέται άπό τόν —πάντα! — μανιχαϊκό Αύγουστίνο, άπό τήν άλήθεια τής όμοιώσεως,” άπό τή δ ι ά σ π α σ η σέ veritas in essendo καί veritas in propositione πού «πέτυχε» ή σχολαστική. Χαρακτηρίζοντας «άνθρώπινη» ή καί ουμανιστι­ κή τήν κυριαρχούσα inadaequatio mentis et vitae ή δυτική φιλοσοφία, δέν π ρ ο κ α θ ό ρ ι σ ε τό έπερχόμενο τέλος της, αύτό τό γ ε ρ ο ν τ ι κ ό κ α ί δ υ σ ο σ μ ο τέλος της; Πώς λοιπόν θά παίξει τό παιχνίδι τού κόσμου, άφοΰ προϋπόθεση τού παι­ χνιδιού είναι ή σοβαρότητα πού μόνο ή μ ε τ ο χ ή φέρνει — δπως σέ κάθε παιδί βλέπουμε; Πώς θά παίξει ό δυτικός, άφού δλη του ή ιστορική έκπτυξη έδράζεται στή δ ι α φ ο ρ ο π ο ί η σ η όντολογίας-τεχνολογίας; Ή προτροπή τοΰ Άξελοΰ προϋ­ ποθέτει μιά μετάνοια ■ άλλά, άλίμονο, ό γέρος κάνει δ,τι μπορεί γιά νά έπιβιώσει, ενώ ή μετάνοια άξιώνει κότινος τόν θάνατο. Περαιτέρω: ή θέση τοΰ Άξελοΰ γιά ένα παιχνί­ δι πού ύπερβαίνει τό κάθε Παιχνίδι, γιά ένα Κόσμο πού υπερβαίνει κάθε σύμπαν, δέν είναι μήπως μιά έννοιολογία; Κ α ί σ τ ’ δ ν ο μ α μ ι ά ς έννοιας πρ όκειται νά ρίξουμε τούς π ε σ σ ο ύ ς ; Άλλά τοΰτο, δέν είναι μιά ήδη ευρω­ παϊκή καί ήδη φιλοσοφικά τελειωμένη έκφανση; Δέν είναι μιά έπανεισαγωγή — παιχνιδική έστω — τής έκκαρτιανής όντολογικής άβύσσου; Ά ν τό τέλος τής φιλοσοφίας έγκειται στό γεγονός δτι ό δυτικός άνθρωπος βρίσκεται στό κέντρο μιάς rerum natura κι δχι σέ μιά κ ο ι ν ό τ η τ α π ρ ο σ ώ π ω ν, τότε ή υπερβατική έννοια τοΰ Συνόλου τών συνόλων δ έ ν π ρ ό κ ε ι τ α ι νά βοηθήσει. Τό δν τής δυτικής φιλοσοφίας καί μεταφιλοσοφίας γνω­ ρίζει συνάφειες, άμοιβαιότητες, διαδοχές · τό ζη­ τούμενο είναι ό δ ι ά λ ο γ ο ς —άλλ’ αύτός προϋπο­ θέτει Πρόσωπο. Τό δν τής δυτικής φιλοσοφίας καί μεταφιλοσοφίας έντάσσεται στόν κόσμο (καί γεν­ νά δλοκληρωτιομούς, ιμπεριαλισμούς κ.τ.λ.), ένώ τό ζητούμενο είναι ή κ ο ι ν ό τ η τ α μέ τόν κόσμο — άλλ’ αύτό προϋποθέτει έπίσης Πρόσωπο. Προβλήματα όριζόντων τοϋ κόσμου, προβλή­ ματα όρίζοντα τόν κόσμο · ό δυναμικός στοχασμός τού Κώστα Άξελοΰ θά τά άντιμετωπίσει ή θά τά

παρακάμψει; ’Αφήνεται στην ποιητική του ιδιο­ φυία ή έκλογή. Είμαι υποχρεωμένος νά άναφερθώ στή μετά­ φραση τής κ. Λάζου καί νά τονίσω τη διαφωνία μου. ’Αναγνωρίζω τίς δυσχέρειες: ή γλώσσα (καί ή σκέψη) τοΰ Άξελοΰ είναι πολυσήμαντη, αποσπα­ σματική, πολυδιαπερατή στό έπακρο- είναι μιά συνεχής intentio obligua. "Ισως ένας εύρύτατος σχολιασμός άπό βαθύ γνώστη τής σύγχρονης φι­ λοσοφίας, νά βοηθούσε. 'Οπωσδήποτε, ή εργασία τής κ. Λάζου δέν όδηγεϊ δπου θά έπρεπε. Δέν συμφωνώ μέ τήν άπόδοση τοΰ «doctrine» σέ «δι­ δασκαλία» (γιά παράδειγμα) ούτε μέ τήν άπόδοση τοΰ «univers» σέ «οικουμένη», ούτε μέ τήν άπόδο­ ση τοΰ «raison» σέ «μυαλό» ή σέ «δικαιολογία», ούτε μέ τήν άπόδοση τοΰ «sense» σέ «λογική — καί πάει λέγοντας. Είναι μάλλον έμφανής άλλωστε ή ά γ ν ο ια δρων τής σύγχρονης φιλοσοφίας: ό άναγνώστης δέν καταλαβαίνει τί σημαίνει κάν «θεωρίες πού καθρεφτίζουν τή γνώση», ένώ τό «theories reflexives de la connaissance» παραπέμ­ πει βέβαια στήν έπιλογιστική γνώση τής φαινομε­ νολογίας. Περαιτέρω: ένας λογιοτατικός δημοτι­ κισμός συγχέει, διαστρέφει ή έστω δέν άποδίδει τόν φιλοσοφικό στοχασμό. Π.χ. ή φράση «τό Άτομο παρουσιάζεται σάν τό μέ μορφασμούς πρόσωπο τοΰ Αϋτοϋ τοΰ ίδιου», έλληνικά είναι ά-νόητη φράση, ένώ τό γαλλικό «L’individu apparait comme la figure grimagante de Cela-meme» είναι βεβαίως άλλη υπόθεση! Ούτε είναι δόκιμη ή άπόδοση «θεωρητικιά καί πρακτικιά» — θά ’λεγα, δέν ε ίν α ι έ λ λ η ν ικ ά αύτά.’Εξάλλου, ό καλός οίκος Δωδώνη, θά πρέπει νά συστήσει προσοχή στό διορθωτή. 'Ενωτικό καί παύλα δέν είναι τό ίδιο, καί σέ κείμενα δπως αύτό τού Άξελοΰ, προκαλοΰν σύγχυση. Οί παρενθέσεις συνήθως δέν κλείνουν, κ.ά. τέτοια πού μαρτυρούν προχειρότητα. ’Ελπίζω πώς άρκεϊ ένα «περισσότε­ ρη προσοχή στό μέλλον». Π. ΔΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ Σημειώσεις: 1. Σ ο φ ιστής 244 a.

2. Τών μετά τά φ υσικά Ζ 1028 b.

3. Φ αίδων 65 d.

4. Τών μετά τά φ υσικά loc. tit.

5. ibid.

6. Ε. Husserl, Phenomenology and the Crisis o f Philoso­ phy, μετφρ. Q. Lauer, Harper.

7. M. Heidegger, Τό τέλος της φ ιλοσοφ ία ς κ α ί ή άποστολή τής σκέψης, μετφρ. Λ. Σκάμη, Έ π ο π τεία 18 (1978).

8. Κ. Ά ξελοΰ, 'Ο ρίζοντες τοΰ κόσμου, μετφρ. Μ. Λάζου, Δωδώνη. ’Εφεξής: ΟτΚ.

9. Κ. Ά ξελοΰ, συνέντευξη, Έ π ο π τεία 23 (1978) 10. Μαξίμου τοΰ Ό μολογητοϋ, Φ ιλοσοφικά κα ί θεολογικά έρω τήματα (Π ερί διαφόρω ν άποριώ ν) 1077 b, 6κδ. ’Ε π ί τάς πηγάς.

11. Μ. Heidegger, op. cit.

12. O rk 83.

13. K. Axelos, Horizons du M onde (79), Minuit.

14. Σ ο φ ισ τής 254 a.

15. M. Heidegger, op. cit.

16. O rk 27 ff.

17. O rk 13 ff.

18. Σέξτου Ε μ πειρικ ού, Πυρρω νείω ν υποτυπώ σεω ν I, 19.

19. Κ. Axelos, L e jeu du monde, Minuit, Ork. 76 ff.

20. O rk 19 ff.

21. O rk 37 ff.

22. O rk 61.

23. O rk 48 (sic! scr. 50), 120 ff.

24. Ork 64.

25. O rk 120.

26. O rk 97 ff.

27. O rk 94-100 28. O rk 102.

29. Πλάτωνος, Τίμαιος 22 b.

30. O rk 88.

31. M. Heidegger, Π ερ ί τή ς ουσίας της όληι'Ιείας, μτφρ. Α. Ίω άννου, δ. έκ.

ΠΟΙΗΣΗ

ή ποίηση καί τό πάθος Χ Ρ ΙΣ Τ Ο Φ Ο Ρ Ο Υ Λ ΙΟ Ν Τ Α Κ Η : 'Υ πόγειο γκαράζ. Κέδρος, ’Α θή να , 1978. Σελ. 48.

ΑΝ ή ποίηση είναι ή πιό έπικίνδυνη έκδοχή τής άνθρώπινης ύπαρξης, ό Χριστόφορος Λιοντάκης έχει άφοσιωθεϊ σ’ αυτήν μέ τόσο ζωικό πάθος πού τήν κάνει μιά υπόθεση θανατηφόρα. Γιατί ή ποιητική του περιπέτεια δπως φανερώνεται μέσα στό «'Υπόγειο γκαράζ» — πού είναι ό τίτλος τοΰ τρίτου ποιητικοΰ του βιβλίου — φαίνεται νά έχει ώς προϋπόθεση τήν καταβύθιση μέσα σέ χώρους πού μόνο βιολογικά μπορεί νά τούς προσεγγίσει κανείς γιά νά κερδίσει τήν ποιητική μετουσίωσή τους. Αύτή ή θελημένη αύτοδέσμευση στήν άγρια δψη τής ζωής μέ μόνο άνθρώπινο άντίκριομα τήν παρακινδυνευμένη διεύρυνση τής ζωικής έμπειρίας, έξισορροπείται μέ τή δημιουργία ποιημάτων πού δίχως τόν «προσωπικό άφανισμό» θά παρέ­ μεναν άδιατύπωτα. Κι ό Λιοντάκης φαίνεται πώς συνειδητοποιεί αύτό τόν προσωπικό άφανισμό σάν κάψιμο μέσα στις πιό σκοτεινές πτυχές τής άνθρώπινης ύπαρξης καί ζωής, έτσι ώστε ή έκ­ φρασή τους νά ίσοδυναμεί μέ τήν προσωρινή λύτρωση άπό μιά βαριά κατάρα ή ένοχή πού δέ δείχνει νά τίς διαφοροποιεί άπ’ τήν άνθρώπινη μοίρα. Μέσα σ’ ένα υπόγειο γκαράζ στριμώχνει δλο τό σύγχρονο κόσμο, πού οί άθέατες άφετηρίες τών διαθέσεών του, δπως άποκαλύπτονται στή συμ­ πλοκή τών προσώπων μεταξύ τους σ’ έναν άπεγνωσμένο άγώνα αύτοβεβαίωσης μέ τήν άλληλοκατάχτηση καί άλληλοεξόντωση, κάνει τίς οικείες μορφές τής καθημερινότητάς μας νά φαντάζουν σάν προκατακλυσμιαία τέρατα πού άναδεύοντ σιωπηλά. ΓΡ αύτό καί ή έπιλογή ώς χώρου δρό ένός ύπόγειου γκαράζ, πέρα έχπό τή λειτου"

σημασία πού κάνει ν’ άποχτοΰν στήν περιπέτεια π°υ ποιητικά άπεικονίζει τά γνωστά ώς κοινόχρη9ΐα στήν αίσθησή μας άντικείμενα, έχει μιά ΐδιαίο^η , βαρύτητα, καθώς τό βάθος τής ύπαρξης πού Φ ®υ,7ό καταβυθίζεται δέν θά μπορούσε ν’ άποδο(Wi ,*Ριαλτικότερα παρά καί μ’ έναν έξωτερικά υ καί άπωθητικό χώρο πού μέσα του δμως τελείται μιά πράξη τοΰ σύγχρονου δράματος. Ετσι τό σύνολο τών άνθρώπων δέν είναι παρά αδιευκρίνιστη βιολογική μάζα πού ή τοποθέ,Tr15 θέσα σέ χώρους έπινοημένης τάξης δπως ,ΰκα, τά έστιατόρια, οί πλατείες δέν άπαλείαύ ' κ τήζ καταγωγής της, πού κάτω άπ’ λ\) ' στίς ένδογενείς της σχέσεις. Τίποτε δέν τρωνει, καί ή κάθε άπόπειρα έπαφής γίνεται μιά τ α Γ - ρη. ’Ττριπλοκή, περιπλοκή πού μεταφέρεδ α νΤ <m| σ*έση μέ τόν έξω χώρο, σχέση πού άδι 61 ,αι τή μορφή έκείνης τών άνθρώπων τής ούί>ευ>Λ?ΐνΐσττ'ζ βιολογικής μάζας έτσι καθιός «ό *„ανος έχει ένα πρόσωπο έμετοΰ / ή πόλη έκπέμ•.',παομ°ύς / Σίγουρα ή μέρα δέ γλιτώνει», οκοτ <Τ υναμία του νά υπάρξει έξω άπό κάθετί ίδια Ε - και περίπλοκο πού γίνεται συνώνυμο τής ( juq Τ1’’ |’ωθζ> δέν άναιρεϊται παρά μόνο άπό τήν δείαο^δλ^ ° τ^ ν παιίΗκιί ήλικία, τό χαμένο παράδ(νε ° ,ν τών ποιητών μας, δπως περίτεχνα μάς λά ^ 1 μεοα στό ποίημα «Μνημοτεχνική Α». Ά λ άνθοΡ Τ° * Υπόγειο γκαράζ» τό καλύπτει τό ίζαιτε πΐ«° σώμα στι^ οόνολό του, πού οί ποικίλες οματα^' ~ του δέν είναι παρά τά άποτελέκαμιά Αλλοτρίωσής του, γ ι’ αύτό δέν έχουν καθο'ι- <?1μ,<αί<! Υΐά τήν καθαυτό λειτουργία του, -4-διο (’ηι, I V μπορεί στήν άναγνώριστη κι άπό τό ^άπ&τητΰ τ<."' Vf< Υν(»ρίσει τό πάθος, τό σώμα τοΰ πολλιΐ π<Η' μ'ήράζεται, βέβαια, τήν τύχη του σέ έμι^Λ’ί^ά^Ά'εϊ νά διατηρεί κάποιες έπιμέρους g fevj, z J ς’ °πως δμως καί αύτό ή συναλλακτική

του σχέση μέσα στόν κόσμο τό διαμορφώνει. Μέ συνέπεια νά γίνεται πάντα μιά προϋπόθεση όδύνης καί καταστροφής, ποτέ λύτρωσης καί άνάτασης. Μέσα δμως σ’ αύτή τήν καταστροφική του συνθήκη καί τή φθαρτότητά του, πού έντρομος τήν άντικρίζει, ό ποιητής διατηρεί τή μνήμη άπ’ τίς πληγές πού δέχτηκε. Έντρομος δχι γιά τό γήρασμα που βασάνιζε τό μεγάλο ’Αλεξανδρινό, αλλά γιατί ή άλλαγή του βάζει σέ κίνδυνο τή μνήμη τών πληγών πού κερδήθηκαν δταν άκόμη παρέμενε εύρωστο, κίνδυνο πού τό άπειλεϊ τώρα πιά σάν ένα όργανο μιας άχνά μά καί έντονα διαγραμμένης υπερβατικής σημασίας. Οί κινήσεις του δπως διαγράφονται μέσα στό χώρο, παρά τήν καθαρότητα τής αυτοτέλειάς τους, παραπέμπουν στήν μπεργκμανική φιλμογραφία, έτσι δπως σέ δεύτερο καί τρίτο έπίπεδο διατηρούν ένα νόημα πού ξεφεύγει τοΰ περιορισμένου καί όριοθετημένου βεληνεκοΰς τους καί γίνονται κινήσεις ψυχής πού δέν όλοκληρώνονται πάλι παρά μέσα σ’ ένα χώρο σκοτεινό καί άδιακρίβωτο. Κι αύτά ύπηρετημένα μέ τό φαινομενικά τυχαίο καί άποσπασματικό τής καθημερινότητας ή μέ εικόνες πάλι φαι­ νομενικά τυχαία επιλεγμένες, άλλά πού συνήθως ή κορύφωσή τους δείχνει πόσο συνειδητό είναι αύτό τό τυχαίο καθώς συμπυκνώνει τά έπιμέρους καί τ’ άποσπασματικά σέ μιά δραματική, πυκνή ποιητι­ κά, άποστροφή πού κάνει τή διάλυσή τους άκόμη εμφανέστερη καί τό δράμα άκόμη πιό άβυσσαλέο. «Σέ παραμονεύουν τραπεζίτες / Λογιστές άσφαλιστές κι ή άστυνομία / Γλιτώνεις - δέ γλιτώνεις / Άφοΰ καί ή νύχτα / Τά συμφέροντά τους πρακτο­ ρεύει». Ποίηση καθολικού άδιέξοδου, καθώς δλα μεταφράζονται σ’ ένα σκοτεινό καί υπόγειο βίω­ μα, ποιητικά δμως άνοιχτή σ’ έξελίξεις καί μεταλ­ λαγές, καθώς ή ύφή τοΰ κόσμου μας γίνεται δλο πιό σκοτεινή καί άδιαπέραστη. ΘΑΝΑΣΗΣ Θ. ΝΙΑΡΧΟΣ

Σ Τ Ο « Μ Α Γ Α Ζ Ι»

Levi’s Πανταλόνια & πολλά πουκάμισα γιά τήν "Ανοιξη

Α Ι Δ Ο Τ Ο Υ 59 & Ζ Π Ο Δ Ο Χ Ο Υ Π Η Γ Η Σ

69 *3 ^ζ ώζ '/

Τ

ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

ή αναίρεση μιας προσαρμογής

«συμπληρωματική κατάθεση »

Μ ΙΧ Α Λ Η ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ: Ή προσαρμογή. Έ νδόμυΰος. Κ αστανίώτηζ, ’Α θή να , 1978. Σελ. 80.

Ο MIX ΑΔΗΣ Γρηγορίου είναι ένας συγγραφέας πού έρχεται στή λογοτεχνία άπό τόν κινηματογρά­ φο. Συνήθως γίνεται τό αντίθετο. Παράδειγμα ό Γάλλος Ά λαίν Ρόμπ-Γκριγιέ, πού άπ’ τή γραφή «μετακινήθηκε» στήν εικόνα. Φυσικά, τέτοιες «μετακινήσεις» (ιδιαίτερα άνάμεσα σ’ αυτές τίς δύο τέχνες) δέν είναι διόλου συμπτωματικές ή τυχαίες. Ό κινηματογράφος έπηρέασε βαθιά τή λογοτεχνία άλλά κι έπηρεάστηκε άπ’ αυτήν — κυρίως άπό τό μυθιστόρημα. ’Αναμφίβολα ή «ανακάλυψη» τοΰ κινηματογράφου χώρισε τήν ιστορία τής λογοτεχνίας (κυρίως τής πεζογραφί­ ας) σέ δύο έποχές — τήν πριν καί τήν μετά άπ’ αυτόν. Ή σχέση τού Μ. Γ. μέ τόν κινηματογράφο υπήρξε πολλαπλή: σεναριογράφος, σκηνοθέτης, άκόμα καί (περιθωριακά βέβαια) ήθοποιός. Στή λογοτεχνία παρουσιάζεται τό 1972 μέ τή συλλογή διηγημάτων «’Αναδίπλωση». ’Ακολουθούν «Οί ρίζες τής σιωπής» (1973) καί « Ή προσαρμογή» (1978), κείμενα πεζογραφίας πάντα. (Επίσης τό 1975 κυκλοφόρησε καί μιά συλλογή σατιρικών ποιημάτων μέ τίτλο «'Ο ιππότης τοΰ φύλλου συκής»). Τά σύντομα πεζογραφήματα τής «’Αναδίπλω­ σης» είναι οί πρώτες σημειώσεις-ένδείξεις τού βασικού θέματος, πού άρχίζει νά άναπτύσσεται κατ’ άρχήν στις σελίδες τού πρώτου αυτού βιβλίου τού συγγραφέα καί άκολούθως νά ώριμάζει στό δεύτερο καί νά όλοκληρώνεται στό τρίτο. Αυτή ή άνάπτυξη έχει μιά συνέπεια χαρακτηριστική · κι αυτό ήδη είναι ένα άναμφισβήτητο προσόν τής πεζογραφίας τού Μ. Γ. Ή κινηματογραφική θητεία του, είναι έδώ φανερή — περισσότερο ίσως άπ’ δ,τι ατά έπόμενα βιβλία του. ’Ιδέες, καταστάσεις, αισθήματα, είκονοποιούνται. "Ενας φακός πού καταγράφει καί «μνημειώνει» θέματα δπως ή καθημερινή βία, ή άνελευθερία, ή άλλοτρίωση, ή έμποδιαμένη άπόλαυση, ή βιολογική φθορά, τό άνέφικτο τής έπικοινωνίας... Ή γλώσσα αύτής τής «εικονογράφησης», δια­ τηρώντας άκριβώς δλα τά πλεονεκτήματα τής κινηματογραφικής γραφής, έχει σάν άποτέλεσμα τήν παραγωγή ένός λόγου άπαλλαγμένου άπό προσωποποιημένα φιλολογικά σχόλια, καί γι’ αύ-

70

λυτικό» έργο του. Εδώ ό συγγραφέας-παρατηρητής λειτουργεί ταυτόχρονα καί σάν υποκείμενο τής παρατήρησής ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ του. Τό αίσθημα τού «παγιδευμένου ζώου» είναι πολύ έντονο, καθώς τώρα διαπιστώνεται καί «κλι­ νικά» τό άναπόφευκτο αυτού τού έγκλωβισμού. Ό τίτλος «προσαρμογή» δηλώνεται μάλλον μέ τήν ειρωνική σημασία του. Ό συγγραφέας-«ήρωας τ°ύ βιβλίου», δέν προσαρμόζεται τελικά, δσο κι αν έξιυθείται πρός αύτή τή «λύση», άλλοτε μέ πειθαναγκασμό κι άλλοτε μέ δέλεαρ. Παραμένει ασυμφιλίωτος κι άπελπισμένα νηφάλιος, γιά νά Τ Α Κ Η Σ ΙΝ Ο Π Ο Υ Α Ο Υ : Ν υχτολόγιο. Κέδρος, μπορεί νά καταγράφει δλη αυτή τήν έπώδυνη 'Αθήνα, 1978. Σελ. 102. συμπτωματολογία μιας «προσαρμογής» πού ποτέ σέν πραγματοποιείται. Ή σχέση ήδονής (έρωτα) «ΗΤΑΝΕ ένα ποίημα. Κι ήτανε γιομάτο τρύπες. και φθοράς (θανάτου) — σέ αντιπαράθεση μέ τήν Ετσι εβλεπες τόν ποιητή νά τρώει καί νά έρωτεύεκαταπιεστική (κοινωνική) πραγματικότητα — βα­ τσι, να βγάζει τά παπούτσια του καί νά κοιμάται». σικό μοτίβο καί τών προηγούμενων βιβλίων τού Μ’ αυτόν τό ρηματικό τρόπο ό Σινόπουλος, άπό τό ' Γ., στό τελευταίο του, συμπυκνώνεται σέ σύμ­ 1964 ακόμα, στην «Ποίηση τής Ποίησης», προα­ βολο καθοριστικής σημασίας. ναγγέλλει τό «Νυχτολόγιο» τού 1978. Ή ίδια ή Στό τελευταίο πεζογράφημα τοΰ βιβλίου (πού «Ποίηση τής Ποίησης» άποτελεϊ τήν άφετηρία εδωσε καί τόν τίτλο τοΰ τόμου) ό άναγνώστης μιάς πορείας άντίστροφης άπό έκείνην πού είχε καλείται νά μοιραστεί, μαζί μέ τό συγγραφέα, τήν άκολουθήσει ώς τότε ό ποιητής. Θά τήν έλεγα εμπειρία τοΰ τρόμου, πού γεννά ή συνειδητή άποικοδομητική άν ή άδυναμία του νά άπαλλαγεί άρνηση τού άπροσάρμοστου άτόμου νά πειθαρχή­ άπό τήν έμφυτη άρχιτεκτονική του στόφα δέν τόν σει ή μάλλον νά συμβιβαστεί μέ τήν ιδέα τής σημάδευε σάν άνεξίτηλο στίγμα. Ή άποσυνθετική ΐ’πακοής, προκαλώντας έτσι τήν άναπόφευκτη του ροπή — πού έμφανίζεται μετά άκριβώς άπό τό «συντριβή» του. Ή παραληρηματική γραφή αύκορυφαίο συνθετικό του επίτευγμα, τό «Άσμα Ι ων τών σελίδων (61-82) άποδίδει μέ ιδιαίτερη τής ’Ιωάννας καί τού Κωνσταντίνου» — έξισορροένταση τή φάση τής τελικής πτώσης φορτίζοντας πεϊται άπό μιά έμμονη άνασυνθετική έφεση. Τή κείμενο κ α ί μέ τή γοητεία τής ποιητικής φάση αύτή τής δουλειάς του, θά μπορούσε άνετα υπέρβασης: κανείς νά τήν παρομοιάσει μέ κάποιες τάσεις τής «Τά βουνά, τό δάσος, γύρισαν Ανάποδα, γίνανε σύγχρονης άρχιτεκτονικής, πού έπειδή άποκαλύσκεπή. Μία τεράστια μαύρη σκιά μέ σχήμα δρνε- πτει, άντί νά συγκαλύπτει, τά δομικά στοιχεία της ου-άγγέλου, περνάει Αργά πάνω άπ’ τά βράχια καί καί τά κατασκευαστικά υλικά της δέν σημαίνει Τ,α δέντρα τής σκεπής. Ή σκιά τοΰ όρνεου- πώς αίρει τις μορφολογικές υποθήκες της καί Υγέλου φαίνεται άλλου, άνάμεσα άπό δροσερά προδίδει τή συνθετική της έντελέχεια. σύννεφα. Τώρα, όπου πατάω βουλιάζω. ΆφήνοΩστόσο, ή άλλαγή στόχων καί προσανατολι­ ίατι. Μια βεβαιότητα τέλους όριστικοΰ. σμών είναι έμφανής. Ή μυθοποιητική λειτουργία Η γή λιώνει, ιδρώνει, μία πηχτή ζύμη πού τού ποιητικού λόγου υποχωρεί καί, βάσει μιάς ΧοΧλάζει. Καταπίνει μέσα της τά βουνά, τή σκέπη ποιητικής άρχής συγκοινωνούντων άγγείων, ή Τ°υ, τήν εικόνα τον χώρου όλόκληρου. Ή Ερημιά άπώλεια έγγράφεται στά κέρδη τής άπομυθοποιηΤων ούρανών» (σελ. 82). τικής διεργασίας μιάς άνήσυχης καί διερευνητικής γραφής. Ή μεταμφιεσμένη βιωματική πρώτη ύλη, ΜΙΧΑΗΛ ΜΗΤΡΑΣ διαρρηγνύει τίς μάσκες της καί διεκδικεϊ τήν προβολή τοΰ γυμνού καί ματωμένου προσώπου της. Έπεται, κατ’ άνάγκην, ή υποκατάσταση τού λυρικού καλπασμού άπό τόν φυσιολογικό βηματι­ σμό τής πεζογραφικής έκφρασης. Ή άνεση τής πεζογραφικής πρόσβασης ήταν άπό παλιά πειρασμός γιά τό Σινόπουλο. ’Αμφι­ βάλλω μόνο άν έχουμε τό δικαίωμα νά μιλάμε γιά πειρασμό. Ή πεζογραφία δέν βρισκόταν έξω άπ’ τόν ποιητή. Μοιάζει όργανικό στοιχείο τής ποιητι­ κής του ιδιοσυγκρασίας, πού αναπτύσσεται φυσι­ ολογικά γιά νά άνταποκριθεϊ στίς Ανάγκες πού διαμορφώνουν οί νέοι του προσανατολισμοί. Οϊ άναπροσανατολισμοί του πάλι, πείθουν πώς είναι προϊόν βαθύτερων υποστασιακών άναγκών καί άχι άποτέλεσμα μορφικών μόνο άναζητήσεων. "Η μάλλον, οί μορφικές άναζητήσεις, ένσυνείδητη έπιδίωξη τοΰ άκάματου καί άνικανοποίητου τε-

Μ ιχάλης Γ ρηγορίου

τό όξύτερου καί άποτελεσματικοΰ: «Ή νοσταλγία των Ερημων τόπων. Ξεκινάω. Είμαι πολύ νέος. Μιά κοπέλα Ερχεται νά μέ συναντήσει. Τά μαλλιά της φέγγουν μπρός στον ήλιο. Φιλιόμαστε. Ε ίν ’ Ελαφριά, πούπουλο. Τήν κρατάω ατά χέρια μου, ψάχνω γιά τό ήμερο δασάκι. Συρματοπλέγματα. Κολόνες σιδερένιες, φορτωμένες καλώδια καί μεγάφωνα. Διαφημιστι­ κές ταμπέλες. ’Απαγορεύσεις. Ρητά καί νουθεσίες. Είμαι πρόθυμος νά συμμορφωθώ» (σελ. 14). Στίς «Ρίζες τής σιωπής» διαφαίνεται μιά άλλαγή. Ό Μ. Γ. δείχνει τώρα πιό σίγουρος γιά τίς λογοτεχνικές του ικανότητες, έπιχειρώντας νά τίς σταθεροποιήσει άκόμα περισσότερο. Ή γραφή του γίνεται πιό «λογοτεχνική» καί λιγότερο «κινη­ ματογραφική». Ή φάση αυτή Ενδεχόμενα συμπί­ πτει καί μέ μιά βαθμιαία άπομάκρυνσή του άπ’ τό χώρο τού κινηματογράφου. Ή διαφοροποίηση τής γλιόσσας του έπηρεάζει άνάλογα καί τή διατύπω­ ση τής θεματογραφίας του, ή όποια ουσιαστικά παραμένει ή ίδια. Ό «κόσμος» έξακολουθεϊ βέ­ βαια νά είναι παράλογος κι έχθρικός, αυτό δμως σχεδόν άμβλύνεται άπ’ τήν (υποχρεωτική) άναγκαιότητα τής παραδοχής του. Πρώτες νύξεις γιά μιά άναπόφευκτη προσαρμογή: «Στήν άρχή θέλω νά τρομάξω, ν' Απελπιστώ. Είμαι βέβαιος δτι Εφτασε τό τέλος. Σιγά σιγά δμως βλέπω δτι δέν είναι κάτι τόσο τρομερό. ’Εξάλλου συνηθίζει κανείς πολύ εύκολα. Άκόμα καί στήν Ελλειψη τοΰ καθαρού Αέρα. Προσαρμόζεται. Ζεΐ κανείς» (σελ. 38). Έ τσι φτάνουμε στήν «Προσαρμογή», τό τ καί πλέον πρόσφατο βιβλίο τού Μ. Γ., πού φι ται νά είναι καί τό περισσότερο προσωπικά «

71

— λόγο του, σέ σειρές «πλάνων» έντεχνης συντο­ χνίτη, εκπορεύονται καί πηδαλιουχοΰνται σταθε­ μίας καί περίτεχνης σαφήνειας. 'Υπενθυμίζω πώς ρά από τό ύπαρξιακό κέντρο τού βασανιζόμενου ό λόγος είναι γιά μείζονα μεταπολεμικό ποιητή στοχαστή καί κινούνται σύστοιχα μέ τίς βαθύτερες καί, ταυτόχρονα, σπάνιο μύστη τής ποιητικής φιλοσοφικές διερευνήσεις του. Γιά τόν λιγότερο τεχνολογίας. «Μεγάλη ή τέχνη νά μή μπουκώνεις έξοικειωμένο άναγνώστη πάντως, θά ήθελα νά τόν άναγνώστη, νά μή λές πολλά, νά κρύβεις» προσθέσω πώς ή διεύρυνση τής πεζογραφικής (σελ. 99). Ή παραίτηση άπό τά οικεία ποιητικά διάστασης δέν ύποδηλώνει μεταπήδηση τού ποιη­ εργαλεία (εικόνες, σύμβολα, μεταφορές, μετωνυτή σέ άλλο γραμματολογικό χωράφι. Στό «Νυχτο­ μίες κ.τ.λ.), άντισταθμίζεται άπό τήν ένάργεια λόγιο», ποιητική καί προζα'ίκή γραφή συναιρούν­ μιας όδυνηρά εύστοχης κυριολεξίας. Μίλησα πιό ται στή διαμόρφωση ένός κειμένου δυσπροσδιόριπάνω γιά «περίτεχνη» σαφήνεια. Θά ήθελα νά στης ύφής πού άντιστέκεται στήν παραδοσιακή διευκρινίσω πώς τό άδόκιμο ίσως έπίθετο άναφέγραμματολογική ταξινόμηση. Παραμένει μέσα ρεται σέ μιά γραφή περισσότερο υπαινικτική καί στήν κοίτη τών ποιητικών άνιχνεύσεων πού άποαποκαλυπτική παρά άποδεικτική. Κάποιοι ύπερτολμά έδώ καί χρόνια ό Σινόπουλος, παραβιάζει βατικοί διασκελισμοί, στό φραστικό έπίπεδο, δέν δμως τολμηρά τά δρια τού ποιητικού λόγου (ή λείπουν έντελώς, άν κι είναι μάλλον περιθωρια­ αυτού πού είχαμε συνηθίσει νά θεωρούμε ποιητι­ κοί: «Ή Κυριακή, τήν άλλη μέρα, πυρακτωμένες κό λόγο) καί διανοίγει οδούς γόνιμων έρευνών γιά πέτρες πέφτανε άπό τόν ούρανό» (σελ. 92). «... κι τήν άνανέωση τής γραφής γενικά. εσύ νά περπατάς ώς τά χαράματα μονάχος μέ τό Δέν είναι άσκοπο, έντούτοις, νά έπισημανθεϊ ή σκύλο σου ψηλά στόν ούρανό» (σελ. 95). Οί όλισθηρότης τών όδών αυτών καί οί κίνδυνοι πού τολμηροί διασκελισμοί, ωστόσο, γίνονται στή σύν­ επιφυλάσσουν σέ τολμητίες λιγότερο έμπειρους θεση τών έκατόν δώδεκα — άν μετράω σωστά — καί σοφούς σέ ζητήματα ή προβλήματα ποιητικής «καταγραφών» ή «πλάνων» πού, χωρισμένα σέ γλώσσας καί γραφής. Ή άποκάλυψη, λ.χ., τής τέσσερα ίσα περίπου μέρη, άπαρτίζουν τό «Νυ­ εμπειρικής πρώτης ύλης μπορεί νά είναι ένα χτολόγιο». Τό δυναμικό τους μοντάζ, προσδίδει έπίτευγμα μετα-λογοτεχνικής ωριμότητας καί δεάσθματικό χαρακτήρα στήν άνάγνωση ένός κειμέ­ ξιοτεχνίας ή ένα δείγμα προ-λογοτεχνικής άδεξιόνου πού, έξαιτίας τής ήμερολογιακής του ύφής, θά τητας καί άπειρίας. Τό θέαμα τού ποιητή «πού μπορούσε νά όδηγήσει στήν πλαδαρότητα τής τρώει, έρωτεύεται, βγάζει τά παπούτσια του καί παρατακτικής γραφής, άν βρισκόταν σέ λιγότερο κοιμάται», μπορεί νά είναι μιά άντιαισθητική έπιδέξια χέρια. προβολή ή μιά σπαραχτική άπογύμνωση. Ριψοκίν­ δυνοι δρόμοι. Σάν αυτούς πού πήρε ό Άναγνω«Τετράδια κακογραμμένα, σειρές άπ’ όνειρα σέ στάκης γιά νά φτάσει στό «Στόχο» του: πρόχειρες σημειώσεις, μισοακιαμένα ήμερολόγια «Φτάνει. Μ ' αυτά δέν γράφονται τά ποιήματα. μ’ έρωτικές περιπέτειες, παρατηρήσεις καί σκέ­ Μήν επιμένεις. ψεις, κυρίως γιά τήν ποίηση, παλιές έπιστολές, "Αλλον άέρα ϋέλουν γιά ν’ άρέαουν, άλλη «μετου­ έκατοντάδες άποκόμματα, άπό έφημεριδες και σίωση». περιοδικά, ένα πλήϋος προσωπικά άναμνηστικά, Τό παραρίξαμε στή ϋεματαγραφία». Δέν παραλληλίζω. 'Απλώς έπισημαίνω κάποιεξ” πικρές γοητείες τοϋ παλιοΰ καιροϋ, χαρές φρικιαστικές, άϋεράπευτες ήττες... Καί μιά μνήμη σακάτάσεις, μέ διαφορετικούς όπωσδήποτε άριθμητές τισσα, πεισματάρα, παραμορφωτική, παραπλανη­ άλλά μέ κοινούς ένδεχομένως παρονομαστές, γιά τική, γεμάτη τρύπες χωρίς μπαλώματα, άνάβει νά ύπογραμμίσω, άκόμα μιά φορά, πώς άπαιτείται έδώ ένα φως καί σβήνει, άνάβει έκεί ένα φώς καί βαθιά συνείδηση τών προβλημάτων τής «θεματο­ σβήνει, κάνει τό κέφι της, άπειϋάρχητη, αύϋαίρεγραφίας» καί τής «μετουσίωσης» — κάποτε χρη­ τη, Ανεξέλεγκτη» (σελ. 12). σιμοποιούσαν τή λέξη κατά κόρον κι είναι φορτι­ ’Απ’ αύτό τό σκόρπιο ύλικό μιάς όλόκληρης σμένη μ’ αύτήν άκριβώς τήν κατάχρηση στό στίχο ζωής άντλεΐ ό Σινόπουλος γιά νά άρθρώσει τή τού Άναγνωστάκη — γιά ν’ άποτολμηθοΰν οί «συμπληρωματική του κατάθεση». ’Αλήθεια, τί δρόμοι πού άνοίγει τό «Νυχτολόγιο». μπορεί νά σημαίνει, στήν περίπτωση Σινόπουλου, Ή συνείδηση αύτή κατατρύχει διαρκώς τόν μιά συμπληρωματική κατάθεση; Αύτό πού λένε οί άθεράπευτα άνικανοποίητο Σινόπουλο: «Ή ϋλίψη, ό σπαραγμός τοϋ τεχνίτη μπροστά λέξεις υποθέτω. Τριάντα χρόνια τώρα ό ποιητής ατά παλιότερα έργα του, γιά τά όποια περηφανευ­ καταθέτει τή μαρτυρία του, τή μαρτυρία τής έποχής του. Είναι άπ’ τούς δραματικότερους έκόταν κάποτε. ’Εκείνα πού τόν όνόμασαν ποιητή. φραστές τού άλγους καί τού άγχους της, τής Τώρα τά βλέπει φορτωμένα, ώραΐες εικόνες, φρίκης καί τής άπελπισίας της. Μιά άνεπούλωτη κραυγαλέοι στίχοι, άσκοπα παραγεμίσματα, λίγομνήμη σέ χρόνια αιμορραγία άνεξάντλητη. ’Ακόμα πολύ άόέξιες κατασκευές... Αύτά τά ποιήματα ϋά καί τότε πού νομίζει κανείς πώς έχει άδειάσει δλο ήϋελα νά τά ξαναγράφω τώρα, μοϋ λέει, άν είναι τό μαρτυρικό ύλικό της, κάτι θυμάται άκόμα, κάτι δυνατόν σήμερα κιόλας, από τήν άρχή... Εμείς οί άλλοι έχουμε διαφορετική γνώμη, τοϋ λέω. ’Εσείς άναλογίζεται, καί σπεύδει νά δώσει τή συμπληρω­ ματική της κατάθεση. Πού ξέρεις, δλα μπορεί νή οί άλλοι, δέν ύπάρχετε, μοϋ άποκρίνεται» (αελ. έχουν σημασία μπροστά στό σκοτεινό έφετεϊο\· 88 ) . χρόνου. Κι οί πιό άσήμαντες, οί πιό κοινότοπκ^οί . ’Αντί νά τά ξαναγράψει, τά ύπερβαίνει τολμη­ πιό προσωπικές λεπτομέρειες. Οί κριτές θά ; ρά, άποσυνθέτοντας τόν όρμητικό — καί έρμητικό

72

τίσουν — καί θ’ άποτιμήσουν τή βαρύτητά τους. Ποιοι είμαστε εμείς νά ξέρουμε; Έτσι λοιπόν, συνεχίζοντας... "Ενας συνοικιακός γιατρός στόν Περισσό, περπατάει μόνος, άργά τή νύχτα, τσακι­ σμένος άπ’ τή δουλειά, μέ τίς πικρές σκέψεις του. Η πάει έκδρομή μέ τούς φίλους του. Ή δέχεται τούς άρρώστους στό ιατρείο του καί «τζοχαδιάζεται». "Ενα τηλεφώνημα άπό μιά παλιά φιλενάδα. Μιά παραίσθηση. Μιά νύχτα άυπνίας. Ένα όνει­ ρο. Ένα ταξίδι στόν Πύργο. Διαβάζει ένα βιβλίο καί καταγράφει τίς κρίσεις του. Συναντιέται μέ ιόν κ. Τερζάκη κι άποτυπώνει τίς έντυπώσεις του. Περιγράφει λακωνικά τήν έπίσκεψη τού Σεφέρη οπίτι του καί ύπαινίσσεται τόν καημό του γιά τήν προσβολή πού τού γίνεται. Θέλουν άρετήν καί τόλμην δλ’ αύτά, δέ γράφονται εύκολα. Κι έπειτα, Επανέρχονται κάθε τόσο τά σταθερά μοτίβα του. Αναμνήσεις άπό τήν Κατοχή καί τόν ’Εμφύλιο πόλεμο. Οί νεκροί — οί άξεδίψαστοι νεκροί του ° ί άγνοημένοι, οί σακατεμένοι. « Π ρ ο χτές λοιπόν στό Γράμμο είχε λαβωθεί στά πόδια ένας φαντάρος...» (σελ. 77)· «... χτές, τό πρωί χτυπή­ θηκε άσχημα ένας λοχαγός άπό νάρκη» (σελ. 78). Υστερα άπό μιά όλάκερη τριακονταετία! (Οί υπογραμμίσεις είναι δικές μου). Τό βασανιστικό ερωτικό παιχνίδι, ή διελκυστίνδα μεταξύ έπιθυμί(ίς καί άνεκπλήρωτου. Τό μαρτύριο τής άνέφικτης ανθρώπινης έπικοινωνίας. Ή χρεοκοπία τής γλώσσας. Ή άγωνία τής ποίησης... Θά χρειαζόταν νά παραθέσω τό μισό βιβλίο γιά νά δώσω στόν άναγνώστη κάποια δείγματα πεδίων εύαισθησίας πού θά διανύσει διαβά­ ζοντας τό «Νυχτολόγιο». Θά περιοριστώ σέ δυότρία χαρακτηριστικά άποσπάσματα: *Πρέπει νά πάψεις νά φοβάσαι... Ό φόβος είναι άϋλιότητα, μήν ξεπέφτεις έκεί. Πιάσε άπ’ τήν ι0Χή τή γλώσσα σου. Κοίταξε τόν τρόπο πού έσύ Τήν κάνεις νά δουλέψει, νά λειτουργήσει. ... Γιατί ώ' γκρεμίζεις αύτό τό καλοστημένο (ή δήιίεν) °Μοδόμημα, γιατί δέν τό ξαναφτιάχνεις άπό τήν . ύΧή, μέ άλλη γραμματική, μέ άλλη σύνταξη, άλλες τ'-ΐς; ... Γ ιατί δέχεσαι ύποταγμένος τό κοινώς ποδεκτό νόημα, τή σημασία πού σοϋ έχει έπιβλη1 αυτών ή ίκείνων τών λέξεων; Γ ιατί δέν τίς τ°θπιλλίζεις; γιατί φοβάσαι; Δέν είναι άργά. Τ°ι κι άλλιώς έπικοινωνία δέν ύπάρχει. Είναι αράδεκτο νά φοβάσαι» (σελ. 38). «Τί νά τά κάνεις τό μέλλον: είναι πάντα πικρό.

Μιλάμε. Λόγια προφητικά (ή δήϋεν), υπαινιγμοί πού γίνονται φαρμακεροί. Κ α ί πέρα άπ’ αύτά ό σιγανός άσταμάτητος καθημερινός χρόνος. Ό κά­ ποτε ξοδεμένος άσκοπα — άνελέητη αίσθηση. Ή σιγανή, άσταμάτητη, άπροσδιόριστη καθημερινή φθορά. Που τήν άκοϋς καί δέν τήν άκοϋς, τή βλέπεις^ και δέν τή βλέπεις. Ή άνάλωση καί ή λεηλασία. Καλύτερα νά μή φωνάξεις» (σελ. Δέν μπορώ ν’ άντισταθώ στόν πειρασμό νά παραθέσω ένα άκόμα άπόσπασμα: «’Εκείνο πού μ εκνευρίζει είναι πού βρίσκω κάθε μέρα στό σπίτι, σπαρμένα έδώ κι έκεί, αύτά τά λαστιχάκια πού τάχουνε τώρα γιά νά “ δένουν” τά (μικρά) πακέτα. Παλιότερα, τήν παλιά εποχή πού ύπήρχε ό σπόγγος, δέν έβρισκα ποτέ παραπεταμένους σπαγγους στο πάτωμά» (σελ. 18). "Ενας άνήσυχος, άεικίνητος φακός στρέφεται πρός κάθε κατεύθυν­ ση. Καταγράφει μεγάλα καί μικρά θέματα, πάμ­ φωτες πεδιάδες καί σκοτεινές γωνιές, ποτάμια κι άνήλιαγα ύπόγεια, δάση τού Μόριά καί δρόμους τής ’Αθήνας, άραχνιασμένες ρωγμές τής μνήμης καί φρέσκες έντυπώσεις μιάς άμεσης, άπτής πρα­ γματικότητας. Κι ένας έμπειρος σκηνοθέτης μον­ τάρει δλο αύτό τό έτερόκλητο ύλικό μέ γνώση, εύαισθησία καί μαστοριά. ’Ισοπεδώνει τό χρόνο καί φωτίζει πλάγια τίς λανθάνουσες σημασίες τών «πλάνων». Υπογραμμίζει διακριτικά τήν ειρω­ νεία πού έκλύεται άπό τίς άπροσδόκητες συμπαραθέσεις καί ύποβάλλει, άκόμα διακριτικότερα, τόν γενικό τόνο πού διέπει τό βιβλίο. Είν’ ένας τόνος ήρεμης, ψιθυριστής άπελπισίας — παρά τό γεγονός δτι ή λέξη «κραυγή» άπαντάται κάμποσες φορές μέσα στό κείμενο. Μιά έντονη μυρουδιά φθοράς καί ήχοι άποσάθρωσης, τριγμοί κατάρ­ ρευσης άκούγονται στούς σκοτεινούς διαδρόμους τού «Νυχτολογίου». Είναι ό τόνος πού προσιδιά­ ζει σέ μιά συμπληρωματική κατάθεση. Ό «μάρτυ­ ρας» λαχανιάζει ώσότου έκφορτιστεί άπ’ τό δρα­ ματικό ύλικό του κι ύστερα χαλαρώνει, «σπάει», άφηγεϊται άσυνάρτητα δ,τι τού έρχεται ατό νοΰ, άβέβαιος γιά τήν άξια τής μαρτυρίας — κι είναι αύτή ή άβεβαιότητα ίσως, μαζί μέ τήν αίσθηση πώς πλησιάζει τό τέλος τού «κύκλου», πού παρά­ γουν αύτό τό παγερό ρεύμα τής έρημιάς καί τής άδειοσύνης καί κάνουν τήν άνάγνωση τού «Νυ­ χτολογίου» μιά συγκλονιστική έμπειρία. ΣΠΥΡΟΣ ΤΣΑΚΝΙλΣ

ΔΗΜΗΤΡΗ ΣΕΜΠΟΥ: Η Μ Π Ο Ρ Α Μυθιστόρημα πού σέ ύποχρεώνει νά τό κλείσεις μόνο όταν φτάσεις στήν τελευταία του σελίδα. Βιβλιοπωλείο ΔΩΔΩΝΗ, ’Ασκληπιού 3, Αθήνα.

73

ν

ΠΑΙΔΙΚΑ

ενα παιδί καί ό σκύλος του ονειρεύονται Ε Λ Ε Ν Η Σ Γ. Β Α Λ Α Β Α Ν Η : Ό Φίλ κι έγώ. Ε ικ ό ­ νες Π. Ζ α μ π έλη-Α . Μ ενδρινοϋ. 'Εκδόσεις των Ε π τά , Κ ηφισιά, 1978. Σε).. 64.

ΑΝΑΜΕΣΑ στις έλάχιστες περιπτώσεις συγγρα­ φικής λειτουργίας μέ συνειδητότητα τής άποστολής, που άπευθύνεται στό παιδί, συγκαταλέγω τήν Ελένη Βαλαβάνη. Θά μοΰ ήταν εύκολότατο νά παραθέσω καταλογάδην καί τίς άλλες περιπτώ­ σεις τίς παρόμοιες (ό άριθμός μικρός άλλωστε), μά δέν τό κάνω άπό τό φόβο τής μνήμης τοϋ πλήθους των άλλων, τών άτάλαντων καί των άνυποψίαστων περί τήν σοβαρότητα — τή μέγιστη σοβαρό­ τητα — τής άποστολής. Κι δχι άπό φόβο γιά μένα αλλά άκριβώς γιά τούς όλίγους αυτούς, τούς γνήσιους, τούς όλίγους άληθινούς, τούς ταλαντού­ χους, τούς ύπεύθυνους, οί όποιοι θά γίνουν εύκο­ λη βορά τών άλλων, πού τήν κακότητα καί τή θηριωδία διαθέτουν, τών άνίκανων, τών μή μέν δυναμένων άλλ’ ωστόσο διακαώς έπιθυμούντων!... Ή Ελένη Βαλαβάνη τήν καταγωγή έλκει άπό τή λογοτεχνία. Τό πρώτο της βιβλίο, «Τό φεγγάρι δώδεκα ημερών», είναι μιά συλλογή διηγημάτων. Δέν μπόρεσα νά τό έχω διαβάσει γι’ αυτή μου έδώ τήν παρουσίαση. Τό άναγράφω ώς πληροφορία. Όπως έπίσης καί τίς διάφορες συνεργασίες της σέ λογοτεχνικά περιοδικά. Πρίν άσχοληθώ μέ τό βιβλίο της «Ό Φίλ κι έγώ», κρίνω σκόπιμο νά άναφερθώ έστω καί έπιτροχάδην στήν δλη προηγούμενη έργασία της καί πιστεύω πώς καί μόνη ή άναγραφή τών τίτλων τών βιβλίων της θά είναι ένα στοιχείο πρός έπίρρωση τής άποψής μου γιά τήν ύπευθυνότητά της άπέναντι στό άναγνωστικό της κοινό, τά παιδιά: Τό 1966 έκδίδει «Τά παπούτσια», ένα, κατά τή γνώμη μου, διαμάντι τής λογοτεχνίας γιά παιδιά, φρέσκο, κεφάτο, αυθόρμητο, μιά πολύ ωραία στιγμή συγγραφικής έξαρσης. Διαβάζοντάς το διαρκώς άποροΰσα πώς καί δέν έχει γίνει άλλη του έκδοση, πώς καί δέν έχει γίνει κινηματογρά­ φος (πότε καί στόν τόπο μας θά δούμε τέτοιο πράμα;), πώς καί παραμένει ένα τέτοιο βιβλίο, άληθινά γνήσιο — δπου κάθε στιγμή καί μιά έκπληξη γιά τήν εύρηματικότητα τής συγγραφέα, νά πείθει πώς τό βλέμμα τοϋ παιδιού μένει σ’ αύτήν άναλλοίωτο καί άπορροφητικό τών γύρω του έντυπώσεων. Κατόπιν άκολουθεϊ μιά σειρά έπιμορφωτικών,

θά ’λεγα, βιβλίων γιά κάπως μεγαλύτερα παιδιά, γραμμένα θαυμαστά στή μορφή τών χρονικών καί περιηγήσεων, πού ή συγγραφέας, καί πολύ σωστά, ποτέ δέν απλοποιεί ή, αύτό πού συχνά άλλοι παθαίνουν ή κάνουν, δέν τά στερεί άπό τά στοι­ χεία έκείνα πού έκ τών προτέρων νομίζομε (δήθεν βέβαια) καί πολύ κακώς ώς δύσκολα ή άκατάλληλα έστω γιά τήν πρόσληψη τών παιδιών. Γι’ αύτό τό λόγο καί τά βιβλία τής Ε.Β. τού είδους, διαβάζονται, καί μέ πολύ μάλιστα ένδιαφέρον, κι άπό μάς τούς μεγάλους. Τίτλοι βιβλίων: «Μορφές τοϋ Νέου Ελληνισμού», «Ιστορίες», «’Ανοιξιάτι­ κες Ιστορίες», «Μυστράς», «Άνάπλι», «"Ενας Θεός ξεπετιέται». Τά πέντε άπ’ αύτά βραβεύονται. Δέν μπορώ νά ξέρω ποιά τά άλλα διαγωνιζόμενα, δμως πολύ δύσκολα θά φανταζόμουνα ένα άλλο βιβλίο σάν τά «Παπούτσια». Πάντως ή γραφή τής Ε.Β. δέν έπιτρέπει σκέψεις έκ τοϋ πονηρού, κυκλωμάτων νεποτισμού, κλίκας, συν­ αλλαγών. Μακράν ή γραφή της καί ύπεράνω, τό κυριότερο, τοιούτων (τόσο διαδεδομένων) άτασθαλιών, τίς όποιες έντιμοι κατά τά άλλα έν τή συναισθηματική άφελεία τους διάπράττουν (με­ σογειακές φύσεις... γάρ, άλοίμονον!). ’Ακολούθησε μία σειρά γιά πολύ μικρά παιδιά, τά «μικρά μικρούτσικα» — τί γοητευτικός τίτλος ώς στέγη σειράς! — άποτελούμενη άπό έξι βιβλία πού άπ’ αύτά έχω δεί μόνο τά δύο. Δέν μπορώ νά ξέρω τήν παιδαγωγική τους έφαρμογή — διδά­ σκονται έμαθα στά πανεπιστήμιά μας Ίωαννίνων καί ’Αθηνών στούς μετεκπαιδευόμενους (;) — είναι ένας τομέας πού δέν μπορώ νά γνωρίζω. Οί παιδαγωγοί έχουν τίς δικές τους έπιστημονικές θεωρίες καί θά πρέπει νά μάς είναι σεβαστές. Τελευταία κυκλοφόρησε μιά διασκευή της στήν «Ειρήνη» τού ’Αριστοφάνη. Τό θέμα τών διασκευ­ ών καί μάλιστα τού ’Αριστοφάνη (γιατί δχι καί τού μαρκήσιου Ντέ Σάντ;) είναι ένα πολύ μεγάλο θέμα τό όποιο, άν καί σέ πρώτη ματιά δίνει τήν έντύπωση τής άπαιτήσεως τής Άγγλίδος έκείνης ή όποια ήθελε τή συνταγή τής σκορδαλιάς χωρίς δμως σκόρδο, έντούτοις άπαξ καί έτέθη θέλει τή συζήτησή του, πού ίσως μ’ άπασχολήσει άλλοτε καί δποτε, όπότε όπωσδήποτε θά άσχοληθώ ιδιαί­ τερα καί μέ τήν προσπάθεια τής Ε.Β. Καί έρχομαι στό βιβλίο της «Ό Φίλ καί έγώ», πού πρόκειται γι’ αύτό νά γράψω: Ξαναβρίσκω σ’ αύτό της τό βιβλίο τό παλιό μας γνώριμο ντουέτο, τό παιδί καί ό φίλος του ό σκύλος, πού ώς σχέση μπορεί νά διόσει τόσες εύκαιρίες πρός συγγραφή, άφοΰ ή δποια άφαίρεση, ή δποια φανταστική είκονοποίηση καί εικονογράφηση, άλλά καί ή υπέρβαση άκόμη (νά μήν πώ καί αύθαιρεσία) μπορεί νά περάσει καί νά πείσει, άπό τό γεγονός δτι τό ένα σκέλος άπό τά δυό τής σχέσης δέν έκφράζεται μέ τόν γνωστό στόν άναγνώστη άνθρώπινο τρόπο, τό λόγο. Βασικό αύτό στοιχείο πού τό παραμύθι άπό καταβολής του έχει έκμεταλλευτεϊ κατά κόρο. Αύτονόητο πώς άν έχει τί εύκολίες της γιά ένα ευφάνταστο συγγραφ άφηγητή, αύτή ή ευρηματική σχέση, άλλες τι είναι οί δυσκολίες της γιά τόν μή γνωρίζ

τού περιεχομένου της, ώστόσο δέν τό προδίδει καί όπωσδήποτε, δπως είπα καί στήν άρχή, ή συναρπαστικότητα καί γοητεία τής γραφής, δέν μάς δίνει καί τό έλάχιστο περιθώριο κανενός διστα­ γμού νά τό συστήσουμε στά παιδιά. Καί μιλάω γιά τό περιεχόμενο τό παιδαγωγικό. Σήμερα δέ ιδιαί­ τερα πού υπάρχει τέτοια άνευθυνότητα ώς πρός τό τί λέγεται στά παιδιά, άφού καθένας πού γράφει ένα παραμυθάκι διαμορφώνει καί τή δική του παιδαγωγική θεωρία πρός υποστήριξη τού πράγματός του, νομίζω πώς πάν δ,τι βρίσκεται δώθε άπό τά μή βλαπτικά, μπορούμε νά τό προσ­ θέτουμε στόν πενιχρό κατάλογο τών έπιλογών μας άπό το πλήθος πού κυκλοφορεί. Καί έννοώ καί άναφέρομαι παντα στά πρωτογενή έργα στή γλώσ­ σα μας.

Λ π ό την εικονογράφηση τών Π. Ζ αμπέλη κ α ί Α . Μ ενδριν°ϋ γιά τό β ιβλίο της Ε λένη ς Β αλαβάνη

«επακριβώς και μή έχοντα αίσθηση τών ιδιαίτερων Χαρακτηριστικών τού καθενός σκέλους άλλά καί των έντελώς δικών τους συμπεριφορών. 'Η συγ­ γραφέας, κι άπό τό πρώτο της βιβλίο, «Τά παπού­ τσια», καί άπό τά άλλα της βιβλία φαίνεται νά γνωρίζει πάρα πολύ καλά τήν ψυχολογία (καί τίς συμπεριφορές φυσικά) τών ζώων πού μαζί τους ημιουργεϊ μιά σχέση ό άνθρωπος. Δέν ύπάρχει °τιγμή πού νά μήν πείθει ό ρόλος τού καθενόςΤ°ϋ παιδιού καί τού σκύλου, τού Φίλ. Καί νομίζω πω5 άκριβώς στήν πειστικότητα αύτή έγκειται τό θυστικό τής συναρπαστικότητας, τής γοητείας, Τ*Αικά τής καθήλωσής μας στό άνάγνωσμα, κατά τ,ΐν πρώτη τουλάχιστο άνάγνωση. Ιό θέμα τού βιβλίου είναι ή υπερκατανάλωση *«ι Ί ^αρκής άναζήτηση τού κάτινος άλλου γιά Τ μδλις άναδυόμενη γενιά, τό φεγγάρι ή μάλλον Τ() διάστημα, άφοΰ τό φεγγάρι πιά είναι ένας αταθμάς ξεπερασμένος. Βέβαια υπάρχει μιά άσάέΗα ώς πρός τήν υποστήριξη τού θέματός της. · , ναι ,ιι’’Τή ή ύπερκαταναλωτική διάθεση έπιβαλμ';νη άπ τά έξω — καί ξέρουμε σήμερα πόσο «τιυθυνεται, άπό πού καί πώς — ή πρόκειται γιά ^ Γουλιμία τού παιδιού (πράγμα πού φαίνεται '° βέβαιο στό βιβλίο), ήτοι τό παλαιόν γνωστό οω λ(αμαθΥ£ας Χ«ί τών συνεπειών της; Έάν ή ΥΥραφέας είχε άποσαφηνίσει καί συγκεκριμενοστό ,ί1 ^ ν έννοώ έμπρόθετα βέβαια) τούς οΗ»'^°υζ Τ,!ς' θ οτόχευοή της, λόγω τών άναμφι, Βητών ικανοτήτων της, είμαι βέβαιος, δτι θά Φότε π°^1) πι<,) καίρια καί τό άποτέλεσμα τελεσφοΛΡ και" πειστικότερο ώς πρός τίς σύγχρονες V Τ*’®1?· όέν θά έπεκταθώ ούτε καί θά έπιμείΓ δ/'Μ« περισσότερο, τό όποιο άλλωστε καί ει, άν δέν λειτουργεί έπαρκώς γιά τή στέγαση

«Ό Φίλ κι έγώ» είναι ένα παραμύθι-όνειρόδραμα πού οί πρώτες του σελίδες, ένας πρόλο­ γος δυσανάλογος μέ τήν δλη έκταση τού παραμυ­ θιού, ώστόσο τόσο γοητευτικό, τόσο έλκυστικά γραμμένος, ώστε νά υπόσχεται περισσότερα τής άρχικής συλλήψεως: Οί πρώτες αυτές σελίδες μάς συναρπάζουν κυριολεκτικά. Γραμμένες μέ κέφι, χιούμορ καί μιά έλευθερία πού μόνο συγγραφείς πλούσιας φλέβας τέτοια έλευθερία νιώθουν στό γράψιμο. Τό κυρίως παραμύθι-δνειρο δέν είναι γραμμένο στό ίδιο ύφος. Ό όιαφορισμός δέν είναι κατ’ άρχή σέ βάρος τού δλου έργου, γιατί καί θεμιτός κι ίσως κι έπιβαλλόμενος μπορώ νά πώ κάποτε. "Ομως θά ’λεγα πώς άν ή συγγραφέας θά μπορούσε νά είχε μειώσει τήν κλίμακα τοϋ διαφορισμού αυτού ώς πρός τήν ποιότητα τής γραφής, τότε ούτε καί στό άπαιτητικό μάτι δέν θά δημιουργόταν αύτό τό κάτι πού συλλαμβάνεται ώς άλλαγή άτμοσφαίρας. Κι άν ίσως δέν υπήρχε ό πρόλογος, νά έρχόταν φυσιολογικότερα ή κινημα­ τογραφική γραφή. Τό είχα δεί αύτό τής κινηματο­ γραφικής γραφής, τίς σεναρίστικες ικανότητες τής Ε.Β., καί στό βιβλίο της «"Ενας Θεός ξεπετιέται». Διαθέτει αύτό τό μάτι πού παρακολουθεί τήν κίνηση τών έναλλαγών χωρίς τή συνήθη σχολαστι­ κή συνειρμική. Ώστόσο πρέπει νά σημειώσω πώς οί σχολαστι­ κές αύτές παρατηρήσεις μου είναι δυνατό νά έχουν μόνο φιλολογική σημασία καί ή άναγνωστική βουλιμία τού παιδιού νά μήν άφήνει κανένα περιθώριο σέ έστω καί τό παραμικρό σκόνταμα. Έάν έπέμεινα καί σ’ αύτή τή φιλολογική παρατή­ ρηση, πού είναι πολύ έξειδικευμένη, είναι μόνο γιατί οί άπαιτήσεις μου άπό τήν Ε.Β. είναι άπό τή λογοτέχνιδα, άπό τή συνεπή συγγραφέα. Γιατί τέτοιου είδους άπαιτήσεις δέν μπορεί κανένας νά ’χει άπό εύκαιριακούς γραφείς, άντιγραφεϊς καί διασκευαστές καρδίας έλαφροτάτης... Τά συνήθη, γνωστά — δμως τόσο άπαραίτητα — προσόντα ώς πρός τήν τέχνη τοϋ λόγου καί τή δόμηση τής άφήγησης, δέν νομίζω δτι χρειάζεται νά έπαναλάβω, άφοΰ τά βρίσκομε σέ κάθε βιβλίο τής Ε.Β. "Αν κάτι θά ’χα ιδιαίτερα νά προσθέσω έδώ, είναι ή καλπάζουσα τών εικόνων της ευρηματική κι ή όργιώδης φαντασία της, τόσο άπαραίτητα στοι­ χεία γιά νά κινούν τό άδηφάγο ένδιαφέρον τοϋ

75

παιδιού. Τίς κριτικές μου αύτές νύξεις γιά ένα βιβλίο πού πιστεύω πώς παίρνει τή θέση του άνάμεσα στά καλύτερα τής χρονιάς, θά ’θελα νά τελειώσω διατυπώνοντας τή βεβαιότητα πώς ή συγγραφέας του καί στό πολύ κοντινό μας μέλλον θά μοΰ δώσει την ευκαιρία ν’ άσχοληθώ έκτενέστερα μέ δουλειά της, γιατί πρέπει αύτό νά τό τονίσω δλως ιδιαίτε­ ρα: Ή 'Ελένη Βαλαβάνη είναι άπό τίς περιπτώσεις πού οί κεραίες της συλλαμβάνουν τό χώρο καί τίς στιγμές τού σήμερα. Καί τό σημαντικότερο, διαθέ­ τει τό χάρισμα τής μετάδοσης. Μιας μετάδοσης έπακριβοϋς, μέ τρόπο συναρπαστικό, πειστικής. ΓΙΑΝΝΗΣ ΝΕΓΡΕΠΟΝΤΗΣ

ΠΑΙΔΙΚΑ

διδαχή χωρίς διδακτισμό Μ Α Ρ 1 Α Ν Ν Α Σ Κ Ο Υ Τ Ο Υ Ζ Η : Μ ιά φασολιά στόν ούρανό. Π αραμύθι. Υ ά κ ιν θ ο ς, ’Α θή να , 1979. Σελ. 64.

ΑΠΟ τή στιγμή πού διάβασα τό βιβλίο τής Μαριάννας Κουτούζη, σκέφτηκα πώς θά ήθελα νά τό είχα γράψει έγώ. Μά άφοϋ ό Θεός τό ’στείλε στό μυαλό τής Μαριάννας, πού ξέρει μάλιστα καί νά ζωγραφίζει, άποφάσισα κι έγώ νά γράψω γιά τό βιβλίο. Ή ταν μιά φορά ένα κοριτσάκι, μέ μπαμπά καί μαμά σάν δλα τά παιδιά. Ό μπαμπάς τό πήγαινε γιά ψώνια στή λαϊκή άγορά, πού είναι ένας τόπος θαυμαστός, δλο χρώματα καί άσυνήθιστα πρά­ γματα, κι ύστερα ή μαμά τό τάιζε καί τό ’βάζε νά κοιμηθεί, ώσπου νά βγει τήν άλλη μέρα ό ήλιος νά τό ξυπνήσει. Μά ή Σεσίλια, τό κοριτσάκι, ήθελε κι άλλα πράγματα ■ ήθελε νά γίνει μιά φασολιά, νά μεγα­ λώσει καί νά δει άπό ψηλά τόν κόσμο. Στά παραμύθια, δλα γίνονται. Καί ή Σεσίλια έγινε φασολιά καί ψήλωσε, ψήλωσε, ώσπου έφτα­ σε στόν ουρανό. Άπό κεί μπορούσε πιά νά δει τόν κόσμο, τά άσχημα καί τά όμορφα: Τά παιδιά τού μαραγκού πού είχανε παιχνίδια πρωτόφαντα γιά κείνην — χώμα γιά καφέ καί στρογγυλές πέτρες γιά πατάτες καί γυαλάκια χρωματιστά καί κουτάκια — άλλά δέν είχανε φαΐ κάθε μέρα. Τ’ άγόρια πού έπαιζαν φούτ-μπόλ κι έκεϊνα πού έπαιζαν βόλους καί κατηγορούσαν άδικα τόν Κώστα πώς είχε κλέψει τήν γκαζά. Τό παιδάκι πού είχε χαθεί καί δέν τό ’βρισκαν οί γονείς του. "Αν είσαι σκέτη φασολιά, δέν σέ νοιάζει γιά δλα αυτά, άν ήσουνα δμως πρωτύτερα άνθρωπος,

76

’Α π ό τήν εικονογράφ ηση τοϋ β ιβλίου τής Μ αριάννας Κ ουτούζη

θέλεις νά βοηθήσεις. Καί άμα τό θές πολύ, γίνεσαι ένα άσπρο περιστέρι καί όδηγεϊς φτερουγίζοντας τό παιδάκι στούς γονείς του. Καί στό δρόμο τραβάς τήν προσοχή τών παιδιών πού βασανίζουν ένα σκύλο καί τόν γλιτώνεις. 'Ύστερα γυρίζεις στό σπίτι σου, καί ό μπαμπάς κι ή μαμά σέ γνωρίζουν, κι έπειδή σ’ άγαποΰν τόσο, γίνονται καί κείνοι περιστέρια, γιά νά είναι τό ίδιο μέ σένα. "Ωσπου έρχεται ό ήλιος καί λιώνει τό παραμύθι, καί νάτην πάλι ή Σεσίλια κοριτσάκι, μέ τόν μπαμπά της καί τή μαμά της, σάν κάθε μέρα. Καί νάτο τό βιβλίο πού κάνει παραμύθι δλα τά καθημερινά τής πόλης κι όχι τίς νεράιδες στό χωριό. Πού μιλάει σάν τά παιδιά καί τούς μαθαί­ νει τήν έγνοια γιά τούς άλλους, τήν άγάπη γιά τά ζώα, τήν κοινωνική άδικία, χωρίς νά «διδάσκει» καμιά στιγμή. Νά τά λουλούδια, πού είναι λουλού­ δια άκόμα κι άνάμεσα στίς πολυκατοικίες, κι ή οικολογία προσιτή καί έφικτή στό μυαλό τών παιδιών. Νά οί άνθρωποι πού μπορούν νά είναι άδικοι έπειδή «δέν ξέρουν», κι όταν «μάθουν», γίνεται πάλι ό κόσμος όμορφος καί καλός. Καί νάτα όλα αύτά ζωγραφισμένα μέσα σέ χαρούμενα χρώματα, δπως θά τά ’βλεπε ή Σεσίλια, καινούρια καί δροσερά. "Ενα παραμύθι πού διδάσκει χωρίς νά είναι διδακτικό, ένα παραμύθι γεμάτο καλοσύνη χωρίς νά είναι γλυκερό, γεμάτο φαντασία χωρίς νά ξεμακραίνει βήμα άπό τόν καθημερινό κόσμο τού παιδιού. "Αν τό άγοράσετε γιά κάποιο παιδάκι, διαβά­ στε το πρώτα έσεϊς. Γιά τή δική σας ευχαρίστηση. ΛΙΝΑ ΚΑΣΔΑΓΛ

Σ υ γ γ ρ α φ έ α ς μ υ θ ισ το ρ η μ ά τω ν ερω τισ μ ού <<"

( Από τήν «Π ινακοϋήκη συγγραφέων» τοϋ Μ ίνον Ά ργυράκη)

παράρτημα Στις σελίδες τοϋ «Παραρτήματος» ή Σύνταξη τοϋ περιοδικού σχολιάζει καί κρίνει δσα ένδιαφέροντα βιβλία δεν παρουσιάζονται στην «’Επιλογή».

Το αίμα τοϋ λύκου Η ΣΥΛΛΟΓΗ ποιημάτων «Τό αίμα τού λύκου» (Έγνατία/Τράμ) είναι τό δεύτερο βιβλίο τού Τά­ σου Δενέγρη μετά τη συλλογή «Θάνατος στήν πλατεία Κάνιγγος». Ό ποιητής ψάχνοντας γιά καινούρια ιδανικά βυθίζεται δλο καί πιό πολύ στον διαβρωμένο καί άχρηστο κόσμο μας. Ή καταγραφή τής φθοράς γίνεται μέ έναν πολύ πετυχημένο προσωπικό τόνο, πού ένώ είναι μιά πικρή σάτιρα, ένας σαρκασμός, διαφαίνεται καί ένας λυρισμός. Σ’ αύτό συνωμο­ τούν οί λέξεις, πού χρησιμοποιεί ό ποιητής μέ τέτοιο τρόπο, ώστε νά νιώθεις δτι τίς σατιρίζει κι αυτές καί τούς ήχους τους. Καί ένα μικρό δείγμα τής ποίησης τοϋ Δενέγρη: Θά γκρεμιστεί μιά μέρα ό ουρανός κι ή άάλαααα ΰά γίνει λατομείο ϋά μείνει ό ήλιος μόνος, όρφανός κι ή γή πολνόροψο νεκροτομείο.

μενου άνθρώπου. Νά καί τρία μικρά δείγματα τής ποίησής τους: Κ αί περιφέρεσαι έγκυος μοίρα τάχα μετράς κατάπτωση δέχεσαι φάκελλους κλειστούς, πεσκέσια γράφεις αιτήσεις γλαφυρές στά δικαστήρια έξω. Τά μικρά στους μαστούς σου άυλα τά μεγάλα σέ σύρματα ήλεκτροφόρα (Ζερβός) Στόν τοίχο ό άσβέστης ■ καί μέσα του κάτι νά φέγγει κάτι ν’ άποστηάίζεται οί όρκοι καί τά παραμιλητά τών άφανών τά ώχρά τά έξαίσια ψελλίσματα τής έπανάστασης (Σεκέρης) Έτσι καταλεπτώς τοϋ τάγραφε κι έπέμενε πώς σίγουρα κατεβαίνει ό καιρός φουσκώνουνε οί μέρες κι ή φρικιά καί τό φέγγος καί τά μουρμουρητά κάτι σημαίνουν (Σιδέρης)

δ,τι τό γνωρίζαμε καί σέ μικρότερες δόσεις · τόσες, ώστε νά μοιάζει σάν ένα Απόμακρο δείγμα μιας Ανθρώπινης λειτουργίας σ’ έναν κόσμο δπου λιγο­ στεύουν οί άνθρωποι.

Πένθιμο εμβατήριο ΠΕΝΘΙΜΟ εμβατήριο γιά τά όνειρα μιας γενιάς, πένθιμο έμβατήριο γιά έναν άγώνα πού ξέφτισε στό πέρασμα τοΰ χρόνου είναι τό καινούριο μυθι­ στόρημα τοϋ σωτήρη Πατατζή (Φιλιππότης). Μέσα στίς 400 πυκνοτυπωμένες σελίδες τού βιβλί­ ου παρακολουθούμε τήν πορεία μιάς όμάδας Αν­ ταρτών, τήν καθημερινή ζωή τους σ’ ένα χωριουδάκι τής Σπάρτης — τίς συγκρούσεις άνάμεσά τους καί μέ τούς άνθρώπους τοΰ χωριού — τήν περιπλάνησή τους γιά νά άποφύγουν τόν έχθρό άλλά καί τούς συναγωνιστές τους, μέχρι τόν όλοκληρωτικό άφανισμό τους. Τά αίτια τοΰ άφανισμοΰ τους είναι ή μισαλλοδο­ ξία, ό έγωκεντρισμός, ή φιλαρχία· «έλαττώματα» πού βασάνισαν καί βασανίζουν τόν τόπο μας καί τή φυλή μας. ’Εκείνο δέ πού απασχολεί καί θλίβει πιό πολύ τό συγγραφέα είναι δτι Αναπτύσσονται άκόμη καί σέ άνθρώπους μέ κοινά ιδεώδη καί κοινούς άγώνες. νΑν διιως οί διαπιστώσεις τοϋ Πατατζή είναι τόσο

ΤΑ ποιήματα τών Θεοτόκη Ζερβού, Δημήτρη Σεκέρη καί Γιώργου Σιδέρη, τυπωμένα σέ μιά συλλογική έκδοση μέ τό γενικό τίτλο «Ποιήματα» (Εξάντας), άποτελοΰν μιά ευχάριστη έκπληξη στό χώρο τής ποίησης. Πρώτον, γιατί στήν Ελλάδα, πέρα άπό τίς Ανθολογίες, είναι σπάνιο τό φαινό­ μενο τών συλλογικών έκδόσεων καί, δεύτερον, γιατί οί τρεις ποιητές έπιχειροΰν τήν έκδοση τής δουλειάς τους χωρίς νά καταφύγουν σέ κάποιο κριτικό, πού θά άναλάμβανε τή δύσκολη δουλειά νά παρουσιάσει καί τούς τρεις στήν ένιαία τους έκδοση. Οί τρεις ποιητές καταφέρνουν κάτι άκόμη, έξίσου σημαντικό: ή γραφή τους παρουσιάζει μιά όμοιογένεια πού δίκαια χαρακτηρίζεται σάν «παραλλα­ γή στήν ίδια φούγκα» καί πού γιά έναν έμπειρο παρουσιαστή-σχολιαστή θά ήταν δύσκολο νά τό πετύχει μετά άπό μιά πρώτη άνάγνωση. Μέσα άπό τό χαμηλό τόνο τού Ζερβού, τήν πληθωρικότητα καί τό νεύρο τού Σεκέρη καί τά προσωπικά φανταστικά όράματα τού Σιδέρη, πα­ ρελαύνουν ή μοναξιά, ή νεύρωση, ή άρνηση καί ή έγνοια τού σημερινού σκεπτόμενου καί άγωνιζό-

ΣΤΗ συλλογή διηγημάτων «Ό έχθρικός πλα­ νήτης» τοϋ Φρέντυ Γερμανού (Κάκτος) δέν θά βρούμε διαστημικούς πολέμους, έξωγήινους ει­ σβολείς ή άνθρώπους πού, άφοΰ κατόρθωσαν νά έξοντώσουν τούς συνανθρώπους τους στή γή, βγαίνουν νικητές καί στό διάστημα, έτοιμοι γιά νέες μάχες, γιά νέες νίκες. Έδώ θά βρούμε άνθρώ­ πους έγκλωβισμένους άπό τόν τεχνολογικό πολιτι­ σμό πού έφτιαξαν οί ίδιοι καί σάν μπούμερανγκ γυρίζει πάνιυ τους, Ανήμποροι πιά νά άντιδράσουν καί νά τόν Αλλάξουν. Ό συγγραφέας κατορθώνει μ’ έναν έφιαλτικό τρόπο νά μας προβληματίσει γιά τό πόσο Αλλοιώ­ νει τό χαρακτήρα τοϋ άνθριόπου ό σύγχρονος πολιτισμός καί ή έξέλιξή του, κάτι πού συνήθως παραβλέπουν καί ξεχνούν οί συγγραφείς τών έργων τής λεγάμενης έπιστημονικής φαντασίας, δπου ό άνθρωπος διατηρεί δλα τά σημερινά έξωτερικά καί έσωτερικά του γνωρίσματα. Ό Φρέντυ Γερμανός, πού καταπιάνεται γιά πρώτη φορά μ’ ένα τέτοιο είδος, δραματίζεται ένα μελ­ λοντικό καί συνάμα έφιαλτικό κόσμο, γιά τόν όποιο μάς πείθει μέ τίς εικόνες, τίς καταστάσεις τών ήρώων καί τόν τρόπο γραφής του. Τό χαρα­ κτηριστικό χιούμορ τού συγγραφέα κάνει τ;' παρουσία του κι έδώ. Όμως είναι πικρότερο

Περιοδικά ΑΝΑΜΕΣΑ στά πλούσια περιεχόμενα τών περιο­ δικών πού κυκλοφόρησαν τό Γενάρη, έπισημάναμε: Στά «Αιολικά Γράμματα» (τεύχος 45-46), κριτική τοϋ Βύρωνα Ραίζη γιά ένα ένδιαφέρον Αγγλικό βιβλίο (Αιώνια Αλεξάνδρεια: Φόρστερ, Ντάρρελ καί Καβάφης), άρθρο τού Κώστα Τσελέκα γιά τό λέοβιο ζωγράφο Γεώργιο Φώτα καί ρεπορτάζ γιά τό Δ' Διεθνές Συμπόσιο Αιγαίου.

Ό εχθρικός πλανήτης

Ποιήματα

Πατατζή πηδάει σβέλτα άπό κατάσταση σέ κατά­ σταση, άπό τή φωνή στή σιωπή καί άπό κεϊ σέ μιά ματιά, σέ μιά κίνηση, σάν μιά μπαλίτσα πού σέ κάθε χτύπημα Αγγίζει διαφορετικό στόχο. Άλλά καί ό φανταστικός κόσμος πού συναντάμε στό τέλος τού βιβλίου, μέ πόση μαστοριά είναι κτισμέ­ νος καί μέ πόση άγάπη! Άλλά καί μέ τή γνώση ενός όραματιστή. Τό «Πένθιμο έμβατήριο» είναι ένα βιβλίο πού μπορεί νά προκαλεί Αντιρρήσεις γιά όρισμένες υεσεις του, άλλά πού δέν μπορείς νά μήν Αναγνω­ ρίσεις στό συγγραφέα τήν άγάπη, τήν τόλμη καί την ανθρωπιά, μέ τά όποια Αντιμετωπίζει τό θέμα του, στοιχεία άλλωστε πού διατρέχουν δλη τή μέχρι σήμερα συγγραφική παραγωγή τού Πατατζη. Καί άκόμη: χαρακτηρισμός στή γλώσσα τών διάφορων προσώπων, σύντομες καί πυκνές περι­ γραφές, άλλά κυρίως πλούτος συναισθημάτων, στοιχεία ςυγισμένα μέ μιά Αξιοθαύμαστη συνθετι­ κή ικανότητα, πού σέ τραβούν άπό τήν άρχή ώς τό τέλος τού βιβλίου.

Στή «Γραφή» (τεύχος 3), τό δοκίμιο τού Ζώρζ Μπατάιγ γιά τό Μαρσέλ Προύστ, τό μελέτημα τού Pierre Citron «Πρός τή μουσική κλίμακα τοϋ Bartok» καί τό άρθρο τού Βασίλη Ραφαηλίδη «Ένας τρόπος Ανάγνωσης τής ταινίας μέσα άπό τό τάιμινγκ».

Σωτήρης Π α τα τζής

πικρές, τό γράψιμό του είναι ευχάριστο, συχνά σατιρικό, οί ήρωες ζωντανοί, χυμώδεις, όλοκληρώνουν ό καθένας τό χαρακτήρα του κατά τήν πορεία τους μέσα στό βιβλίο, κρατώντας καί μιά διαφορετική θέση στό παιχνίδι πού παίζουν.

I ο κεφάλαιο τής έπίσκεψης τής γαλλίδας δημοσι<<Τή(ράφου καί τού ποιητή είναι άπό τίς πιό άπολαυ~ ές σελίδες τού βιβλίου. Έδώ ή σάτιρα τού

Στή «Νέα Παιδεία» (τεύχος 7), πολλές καί ένδιαφέρουσες συνεργασίες γιά θεωρητικά έκπαιδευτικά θέματα («Διάλογος καί έπικοινωνία», «Ή θεωρία τών ρόλων», «Ή Αλλαγή ώς άνάγκη καί ώς διαδικασία», «Παιδεία καί προπαγάνδα») καί γιά προβλήματα διδασκαλίας τής Αρχαίας γραμματεί­ ας («'Ομήρου ’Οδύσσεια», «Ξενοφώντα Κύρου Ανάβαση», «'Ομήρου Ίλιάδα», «Σικελικά τού Θουκυδίδη»). Στό «Παραλλάξ» (τεύχος 4), τίς συμπληρωματικές σημειώσεις τού Γ. Καραβίδα στή γνωστή βιβλιο­ γραφία τοΰ Έλύτη τή συνθεμένη άπό τό Μάριο Βίττι, τό β' μέρος ένός ένδιαφεροντος δοκιμίου τού Μ. Walser γιά τό πώς καί μέ τί άοχολεΐται ή λογοτεχνία, τό κριτικό σημείωμα τοΰ Α. Ζήρα γιά τή λογοτεχνική παραγωγή 1977-78 καί διηγήματα καί ποιήματα νέων, κυρίως, ποιητών.

79

Στό «Χρονικό ’78», πού γιά ένατη χρονιά συνεχί­ ζει τήν προσφορά του στήν πολιτιστική ζωή τοΰ τόπου, τό άφιέρωμα στις πολιτιστικές συνέπειες άπό τήν ένταξή μας στήν ΕΟΚ, όπου εκφράζουν τίς απόψεις τους οί X. Άργυρόπουλος, Αίμ. Ζαχαρέας, Σ. Ζορμπαλάς, Γ. Ίωάννου, Α. Πεπονής, Γ. Πεσμαζόγλου καί Κ. Τσιρόπουλος, τή λογοτεχνική άποτίμηση τής χρονιάς άπό τούς Α. ’Αργυρίου, Ε. Βαρίκα, Α, Ζήρα, Τ. Μενδράκο, Μ. Μερακλή, Κ. Παπαγεωργίου, Τ. Σινόπουλο καί Θ. Φραγκόπουλο, τό μικρό μελέτημα τού Χρ. Χρή­ στου «18 ζωγράφοι τής Θεσσαλονίκης», τήν άπο­ τίμηση τής χρονιάς στό χώρο των εικαστικών τεχνών άπό τούς Ε. Βακαλό, Δ. Μυταρά, Γ. Πετρή καί Ν. Ήλιοπούλου-Ρογκάν, τήν παρουσίαση ορι­ σμένων εκδόσεων γιά τήν τέχνη άπό τήν Έφη Φερεντίνου, τά άπολαυστικά σκίτσα δλων σχεδόν των γελοιογράφων μας, τή θεατρική άποτίμηση τής χρονιάς άπό τούς Κ. Γεωργουσόπουλο, Α. Κολτσιδοπούλου, Α. Μαργαρίτη, Ν. Νικόπουλο καί Τ. Τσιρμπίνο, τήν καταγραφή όλων των παρα­ στάσεων τής χρονιάς άπό τόν Γ. Παναγιώτου, τήν κινηματογραφική άποτίμηση τοΰ περασμένου χρόνου άπό τούς Γ. Μπακογιαννόπουλο, X. Βακαλόπουλο, Μ. Δημόπουλο, Μ. Κολωνία καί Ν. Φενέκ-Μικελίδη, τή φιλμογραφία τής χρονιάς, τό άρθρο τοΰ X. Εανθουδάκη γιά τό ήχόχρωμα καί τή σύγχρονη μουσική, τή μουσική άποτίμηση τής χρονιάς άπό τήν Κ. Ρωμανού, τή δισκογραφία τής χρονιάς άπό τό Μ. Καρατζά καί τήν καταγραφή όλων τών έκδηλώσεων, έκδόσεων καί γεγονότων πού έγιναν άπό τό Σεπτέμβρη τοΰ ’77 ώς τόν Αύγουστο τοΰ ’78.

κριτικογραφια

Είδαμε... «ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ Μακρής» τιτλοφορείται τό άλμπουμ πού παρουσιάζει τό μεγαλύτερο μέ­ ρος τοΰ έργου τοΰ μεγάλου γλύπτη, πού έργα του είχαμε τήν ευκαιρία νά θαυμάσουμε άπό κοντά τόν περασμένο μήνα στήν ’Εθνική Πινα­ κοθήκη. Περιλαμβάνει 135 έργα τού καλλιτέ­ χνη μέ περισσότερες άπό μία φωτογραφίσεις γιά κάθε γλυπτό, άπό διαφορετικές γωνίες καί μέ διαφορετικό φωτισμό, ώστε νά μήν άφήνεται άνεκμετάλλευτη καμιά πλευρά του, είτε πρόκειται γιά πορτραϊτο είτε γιά προτομή, άλλά κυρίως δταν πρόκειται γιά σύνθεση μορ­ φών ή μεγάλων γλυπτών, πού υπάρχουν σέ πλατείες, πάρκα καί κτίρια τής Βουδαπέστης καί δλης τής Ουγγαρίας. Καί έπειδή δλα τά γλυπτά είναι άναπόσπαστα δεμένα μέ τόν ουρανό, τό πράσινο, τό υλικό τών κτιρίων (κάτι πού δέν γίνεται αντι­ ληπτό μέσα σέ μιά αίθουσα έκθέσεων), οί φωτογραφίες έρχονται νά τονίσουν σοφά αυ­ τήν άκριβώς τήν άρμονία τέχνης (γλυπτικής) καί περιβάλλοντος φυσικού καί τεχνικού καί νά προβάλουν τό άποτέλεσμα άπό τήν άμεση έπέμβαση τοΰ γλύπτη πάνω στό υλικό του: ξύλο, μολύβι, χαλκό καί μάρμαρο. Δέστε στό άλμπουμ τίς φωτογραφίες γιά τό μνημείο τής άπελευθέρωσης στό Τισσαφόρεντ καί τό μνημείο τής άπελευθέρωσης στό Πέτς καί θά καταλάβετε πόσο οί φωτογράφοι υπη­ ρέτησαν τά έργα τού μεγάλου καλλιτέχνη, πόση γνώση είχαν γιά τήν τεχνική του, τά υλικά του, τή θεματογραφία του, άκόμη καί τήν έξέλιξή του στό χώρο τής γλυπτικής, πριν δούν τό άντικείμενό τους μέσα άπό τό σκόπευτρο τής φωτογραφικής μηχανής. Κατόρθωσαν λοιπόν νά προβάλουν, πρώτα αυτόνομα τό γλυπτό κι δλες τίς λεπτομέρειες του, ίίστερα τή λειτουργικότητά του μέσα στό χώρο, τό δέσιμο μέ τήν τοποθεσία, καί τέλος τήν προσαρμογή καί τήν κυριαρχία του. Αυτές οί φωτογραφίες, μαζί μέ τά κατατο­ πιστικά κείμενα τού διευθυντή τής Ουγγρικής Πινακοθήκης δρ. Γκαμπόρ Πογκάνι, τή βιβλι­ ογραφία γιά τό έργο τοΰ Μακρή, τό έξώφυλλο μέ λεπτομέρεια άπό τή χάλκινη πόρτα τοΰ έργαστηρίου του, τήν έξαίρετη στοιχειοθεσία, άναπαραγωγή καί έκτύπωση, φτιάχνουν ένα υπόδειγμα γιά τό πώς πρέπει νά είναι ένα άλμπουμ γιά τό έργο ένός καλλιτέχνη.

Σ τή ν Κ ρ ιτικο γρ α φ ια αύτοΰ τοΰ τεύχους περιλαμβάνονται β ιβ λιο κ ρ ιτικ ές που δημο­ σιεύτηκαν τό Δεκέμβριο στόν ήμερήσιο τύπο Ά ϋ ή ν α ς κ α ί Θεσσαλονίκης. Περιλαμβάνον­

ται, έπίσης, κ α ί κ ρ ιτικ ές δημοσιευμένες στόν περιοδικό κ α ί έπαρχιακό τύπο, όσες φυσικά φρόντισαν νά μάς στείλουν ο ί συντάκτες τους. ( ’Επιμέλεια: Κατερίνα Παπαλιβερίου)

Φ ιλ ο σ ο φ ία -Ψ υ χο λ ο γ ία Βίττγκενστάϊν Λουδοβίκος: Tractatus Logico-Philosophicus (Κ. I. Τσαούσης, ’Ελευθεροτυπία, 14/12) Βίττγκενστάϊν Λουδοβίκος: Tractatus Logico-Philosophicus (Άγγ. Φουριώτης, Άκρόπολις, 19/12) Δεσποτόπουλος Κ.Ι.: Μελετήματα φιλοσοφίας (Άγγ. Φουριώτης, Άκρόπολις, 19/12) Κόφλερ Λεό: Συμβολή στήν ιστορία τής άστικής κοινωνίας (Κ.Ι. Τσαούσης, ’Ελευθεροτυπία, 28/12) Νατσούλης Ν.Δ.: Φιλοσοφικά θέματα (Άγγ. Φουριώτης, Άκρόπολις, 19/12) Πάνος Στ. Δ.: Ερμηνευτική τοΰ διαλεκτικού λόγου (Ά γγ. Φουριώτης, Άκρόπολις, 19/12) Κ ο ινω νικ ές Έ π ιο τή μ ες-Έ κ π α ίδ ευ σ η Άναγνωστάκης Στέφανος: Σωφρονιστικό Δίκαιο (Δ. Τσ., Οικονομικός Ταχυδρόμος, άρ. 1285) Άποστολόπουλος Δ.: Τό μέγα νόμιμον-Συμβολή στήν έρευνα τοϋ μεταβυζαντινού δημοσίου δικαίου (Κ.Θ. Δημαράς, Τό Βήμα, 15/12) Βεγλερής Φ. - Δερτιλής Γ. - Δημητράκος Δ. - Κοντογιώργης Γ. - Μαυρογορδάτος Γ. - Μουζέλης Ν. Μπακογιάννης Π. - Ρήγος Α. - Ροζάκης X. - Τσουκαλάς Κ. - Φιλίας Β.: Κοινωνικές καί πολιτικές δυνάμεις στήν Ελλάδα (Π. Ρυλμόν, Οικονομικός Ταχυδρόμος, άρ. 1286) Weber Max: Ή προτεσταντική ήθική καί τό πνεύμα τοϋ καπιταλισμού (Γ. Μητραλιάς, Οικονομικός Ταχυδρόμος, άρ. 1285) Weber Max: Ή προτεσταντική ήθική καί τό πνεύμα τοΰ καπιταλισμού (Ν.Θ. Μπουγάτσος, Οικονομικός Ταχυδρόμος, άρ. 1285) Βενσάν Ζάν-Μαρί: Ή σχολή τής Φραγκφούρτης καί ή κριτική θεωρία (Π. Ρυλμόν, Οικονομικός Ταχυδρόμος, άρ. 1286) Γαλανός Δ.Σ.: Τρόφιμα (Α. Παπ., Οικονομικός Ταχυδρόμος, άρ. 1286) Δημαράς Άλέξης (έπιμ.): Ή μεταρρύθμιση πού δέν έγινε (Γ. Μητραλιάς, Οικονομικός Ταχυδρόμος, άρ.

1284) Ζορμπαλάς Σταύρος: Ό νεοφασισμός στήν Ελλάδα (Γ. Κ. Τσ., Οικονομικός Ταχυδρόμος, άρ. 1283) Ή ένταξή μας στήν ΕΟΚ: (Π. Άβδελίδης, Α ντί, άρ. 114) Καρακώστας Ν.: Ή σμέρνα (Ν. Στερεό., Οικονομικός Ταχυδρόμος, άρ. 1284) Κόκκινης Σπύρος: Βιογραφίες Συγγραφέων (Ν.Δ.Τ., Καθημερινή, 14/12) Διανός Θεόδωρος: Θέματα μακροοικονομικής άναλύσεως (Π. Κλαυδιανός, Οικονομικός Ταχυδρόμος, άρ. 1285) Μάνεσης Α. - Μαρωνίτης Σ. - Πάνου Σ. - Τατάκης Β. - Τσάτσος Δ. - Φατοΰρος Δ. - Φράγκος X. : Γιά μιά δημοκρατική παιδεία (Ε.Γ., Καθημερινή, 14/12) Μουζέλης Νίκος: Νεοελληνική κοινωνία — Όψεις υπανάπτυξης (Κ. Σταματίου, Τά Νέα 16/12) Νικολινάκος Μάριος (έπιμ.): ΕΟΚ-Έλλάδα — Μεσόγειος (Π. Καζάκος, Οικονομικός Ταχυδρόμος, άρ.

1284) Φίλιας Βασίλης: Κοινωνικά συστήματα (Κ.Ι. Τσαούσης, ’Ελευθεροτυπία, 14/12) Φρενέ Σελεστέν: Τό σχολείο τοΰ λαού (Π. Δόϊκος, Διάλογος, άρ. 3)

Λαογραψία-ΈΘνολογία Κυριακίδου-Νέστορος Ά λκη: Ή θεωρία τής έλληνικής λαογραφίας (Δ. Φιλιππίδης, Καθημερινή, 28/12) Μηλιώρης Νίκος Ε.: Μικρασιατικά κείμενα (Χρ. Β. Χειμώνας, Απανεμιά, άρ. 8)

ΓΟΥΤΕΜΒΕΡΓΙΟΣ

λώοοα .σεβρινός: Σωστή Δημοτική (Γ. Ματζουράνης, Αυγή, 24/12)

80

Φυοικές ’Επιστήμες Πάουλ Γκύντερ: Οί γείτονες μας στό σάμπαν (Δ. Σταμέλος, ’Ελευθεροτυπία, 7/12) Τ έχνες Άντωνακάτου Ντιάνα-Μαύρος Τάκης: Ελληνικά μοναστήρια (Φ.Ν. Κλεάνθης, '[ « N“ ^3()/12) Καλλιγάς Μαρίνος: Εικόνες τού έλληνικοϋ χώρου μετά την άπελευθερωση (Β. Σπηλιάδη, Καθημερινή, Κορρέ Κατερίνα: Ή άνθρώπινη κεφαλή θέμα άποτρεπτικό στή νεοελληνική Ξενογιάννης Κ.Ν.: Ή Μονή τοϋ Αγίου Γεωργίου Κουτάλά Υμηττού (Δ. Σταμέλος, ’Ελευθεροτυπίες Παπαστάμος Δημήτριος: Ή έπίδραση τής Ναζαρινής σκέψης Τόπος καί Εικόνα (Φ.Ν. Κλεάνθης, Τά Νέα, 30/12) Χατζιδάκης Μανόλης: Εικόνες της Πάτμου (Φ.Ν. Κλεάνθης, τά Νέα, 30/12) Κλασική Π αιδεία ’Αριστοφάνης: Λυσιστράτη (Φ.Ν. Κλεάνθης, Τά Νέα, 30/12) λ , , Ί ·. Μαρκαντωνάτος Γεράσιμος (έπιμ.): Σοφοκλέους, Οίδίπους τύραννος (Κ.Ν.Π., Νεα Παιδεία, άρ. 7) Σενέκας: Μήδεια (Φ.Ν. Κλεάνθης, Τά Νέα, 8/12) Ποίηση Άγγελάκη-Ρούκ Κατερίνα: Ό θρίαμβος τής σταθερής άπώλειας (Κ. Σταματίου, Τά Νεα, 30/12) Ά ναλις Δημήτρης: Ή σκιά πού χτίζει (Κ. Σταματίου, Τά Νέα, 30/12) Βρεττάκος Νικηφόρος: Προμηθέας ή τό παιγνίδι μιας ήμέρας (Παρατηρητής, Αυγή, 20/12) Βρεττάκος Νικηφόρος: Προμηθέας ή τό παιγνίδι μιας ήμέρας (Κ.Ι. Τσαούσης, Ελευθεροτυπία, 28/12) Γαλαζή Πίτσα: Ύπνοπαιδεία (Κ. I. Τσαούσης, Ελευθεροτυπία, 21/12) Γιατράκου-Fossi ’Αλίκη: ’Εκτός σχεδίου (Κ. Σταματίου, Τά Νέα, 30/12) Γιατζόγλου Χριστίνα: Ή Νυμφίος (Τ. Λειβαδίτης, Αυγή, 31/12) Goethe J.W.: Ή τριλογία τού πάθους (Στ. Άρτεμάκης, Ραδιοτηλεόραση, άρ. 461) Δήμου Άλέκα: Ποιήματα (Κ. Άνδρονίκας, Ριζοσπάστης, 14/12) Δόξας Τάκης: ’Επαρχία σ’ άγαπώ (Α. Ναβίδης, Διάλογος, άρ. 3-4) Ευαγγέλου Άνέστης: Τά χάϊ-κάϊ (Γ. Παναγιώτου, Παραλλάξ, άρ. 4) Ζήρας Άλέξης: "Υπνος τών έρωτιδέων (Κ. Σταματίου, Τά Νέα, 30/12) Κακίσης Σωτήρης: Τά σύρματα (Κ. Σταματίου, Τά Νέα, 30/12) Κακλαμανάκη Ρούλα: Μνημείο ’Αγνώστου (Τ. Λειβαδίτης, Αυγή, 3/12) Καραβίδας Γιάννης: Ό άλλος ήλιος (Ε.Γ. Ρόζος ’Απανεμιά, άρ. 8) Καραβίτης Βασίλης: Στή σκιά τού μακρόβιου βίου (Τ. Λειβαδίτης, Αυγή, 3/12) Καράμβαλης Δημήτρης: Στά μέτωπα τών καιρών (Ε.Γ. Ρόζος, ’Απανεμιά άρ. 8) Κατσίνης Μήτσος: Τό κόκκινο ποτάμι (Δ. Σταμέλος, ’Ελευθεροτυπία, 14/12) Κινδύνης Κώστας: Μετά τά Φυσικά (Γ. Μαρκόπουλος, Ι ράμ, άρ. 10) * Κοντράρου Ελένη: Σπουδές (Φ.Κ. Μπουμπουλίδης, ’Ελεύθερος Κόσμος, 16/1„) Κορέας Διαμαντής: Ποίηση 1 (Μ. Παπαδοπούλου, Τά Νέα, 23/12) Κορνάρος Βιντσέντσος: Ρωτόκριτος (Δ. Σταμέλος, ’Ελευθεροτυπία, 7/12) Λάγκε Έρση: ’Εκλειπτική (Γ. Παναγιώτου, Παραλλάξ, άρ. 4) Λαζανάς Κώστας: Άκτιστος ήχος τό φώς (Γ. Ματζουράνης, Αυγή, 15/12) Μαστοράκη Τζένη: Τό σόι (Κ. Σταματίου, Τά Νέα, 30/12) Μεσολογγίτης Βασίλης: Όμίχλη καί ήλιοφάνεια (Φ.Ν. Κλεάνθης, Ιά Νέα, 7/12) Μιχόπουλος Τ.: ’Επιλογή (Φ.Κ. Μπουμπουλίδης, ’Ελεύθερος Κόσμος, 16/12) Μουζάκη Μάχη: Ή Χλόη καί οί Μελανίες τών τάφων (Τ. Λειβαδίτης, Αυγή, 17/12) Μουζάκη Μάχη: Ή Χλόη καί οί Μελανίες τών τάφων (Δ. Σταμέλος, Ελευθεροτυπία, 14/12) Μουζάκη Μάχη: Ή Χλόη καί οί Μελανίες τών τάφων (Κ. Άνδρονίκας, Ριζοσπάστης, 22/12) Νόμπελης Άνδρέας: Άνέγγιχτες ώρες (Χρ. Β. Χειμώνας, Απανεμιά, άρ. 8) Παπαγεωργίου Κώστας: Τό οίκογενειακό δένδρο (Γ. Παναγιώτου, Παραλλάξ, άρ. 4) Πούλιος Λευτέρης: Άλληγορικό Σχολείο (Κ. Σταματίου, τά Νέα, 30/12) Πρατικάκης Μανώλης: Διβιδώ ( Αγγελ. Κωττή, Ριζοσπάστης, 9/12) Σιώτης Ντίνος: Δεκατρία ήλεκτρικά ποιήματα (Κ. Σταματίου, τά Νέα, 30/12) Σταμούλη Ρόζα: Πρωτοφτερουγίσματα (Δ. Σταμέλος, ’Ελευθεροτυπία, 7/12) Τζανακάρης Βασίλης: Τά έρωτικά (Τ. Λειβαδίτης, Αυγή, 31/12) Υφαντής Γιάννης: Μανθρασπέντα (Τ. Λειβαδίτης, Αυγή, 17/12) Φελουκατζή "Ηρα: Συνειρμός (Κ. Σταματίου, Τά Νέα, 30/12)

Π εζο γρ α φ ία Αλεξάνδρου Άρης: Κιβώτιο (Ρέα Γαλανάκη, Ό Πολίτης, άρ. 23) Άραγκόν Λουΐ: Οί καμπάνες τής Βασιλείας (Μ. Παπαδοπούλου, Τά Νέα 9/12) Βοΐσκου Ελένη: Εφιάλτες καί όνειρα (Ά γγ. Φουριώτης, Άκρόπολις, 12/12) Γερμανός Φρέντυ: Ό έχθρικός πλανήτης (Παρατηρητής, Αυγή, 20/12) Γερμανός Φρέντυ: Ό έχθρικός πλανήτης (Κ.Ι. Τσαούσης, ’Ελευθεροτυπία, 14/12) Γερμανός Φρέντυ: Ό έχθρικός πλανήτης (Μ. Παπαδοπούλου Τά Νέα 30/12) Δρακονταειδής Φίλιππος Δ.: Σχόλια σχετικά μέ τήν περίπτωση ("Αγγ. Φουριώτης, Άκρόπολις, 12/12) Καλιότσος Παντελής: Δεκεμβριανή νύχτα (Κ.Ι. Τσαούσης, ’Ελευθεροτυπία, 14/12) Καστανάκης Θρ.: Ή παγίδα (Άλ. Ζήρας, Καθημερινή, 7/12) Κελαϊδής Πάρις: Στό έδώλιο (Σπ. Κατσίμης, Καθημερινή, 14/12) Λαγγουρέλη Μαρία: Αίθουσα άναμονής (Κ.Ι. Τσαούσης, ’Ελευθεροτυπία, 21/12) Μαγκλής Γιάννης: Κριματισμένοι καί άκριμάτιστοι (Παρατηρητής, Αυγή,’ 20/12) Μαγκλής Γιάννης: Κριματισμένοι καί άκριμάτιστοι (Δ. Σταμέλος,’’Ελευθεροτυπία, 21/12) Μανιατάκος Γιώργος: Τό ξίφος (Άγγ. Φουριώτης, Άκρόπολις, 12/12) Μαντούβαλος Γιάννης: Κάτω άπ’ τή σκιά τού Ταΰγετου, Β' τόμος (Παρατηρητής, Αυγή 20/12) Μάρβα Λουκία: Έλαφραί ζημίαι καί όλίγα θύματα (Άγγ. Φουριώτης, Άκρόπολις, 12/12) ' Μηλολιδάκη-Κώτσιρα Μαρίνα: Τό διαμάντι (Φ.Ν. Κλεάνθης, Τά Νέα, 30/12) Νικολαΐδης Αριστοτέλης: Ή έξαφάνιση (Γιολ. Πεγκλή, Αυγή, 2/12) Ντόφη Μίνα: Σέ πρώτο πρόσωπο (Κ.Ι. Τσαούσης, ’Ελευθεροτυπία, 28/12) Πέλλας Όμηρος: Διηγήματα (Γ. Ματζουράνης, Αυγή, 24/12) Περγιάλης Νότης: Ή καπετάνισσα (Ά γγ. Φουριώτης, Άκρόπολις, 12/12) Ροντρίγκεζ Άλμπέρτο: Οί άνθρωποι τής σιωπής (Δ. Σταμέλος, ’Ελευθεροτυπία, 7/12) Σκάρος Ζήσης: Οί ρίζες τού ποταμού (Δ. Σταμέλος, ’Ελευθεροτυπία, 7/12) Χατζηαργύρης Κώστας: Οικογένεια Ζαρντή (Σωτ. Τσαμπηράς, Καθημερινή, 28/12) Χατζηαργύρης Κώστας: Θρύλος τού Κωσταντή (Σωτ. Τσαμπηράς, Καθημερινή, 28/12) Χριστοδούλου Δημήτρης: Τό σαράβαλο (Κ. Σταματίου, Τά Νέα, 9/12) Χριστοδούλου Δημήτρης: Τό πατάρι (Κ. Σταματίου, Τά Νέα, 9/12) Δ ο κ ίμ ια -Μ ελέτες-Ά λλ η λο γρ α φ ία -Χ ιο ΰ μ ο ρ Vilti Mario: Όδυσσέας Έλύτης, Βιβλιογραφία 1935-1971 (Γ. Καραβίδας, Παραλλάξ, άρ. 4) Γερμανός Φρέντυ: Τζίμμυ, πάρε ένα φυστίκι (Κ.Ι. Τσαούσης, ’Ελευθεροτυπία, 28/12) Καπογιάννης Πάνος Α.: Στήν άκρη τής πέννας (Α. Ναβίδης, Διάλογος, άρ. 3-4) Κόρφης Τάσος: Νίκος Καββαδίας (Κ.Ι. Τσαούσης, ’Ελευθεροτυπία, 21/12) Μαστροδημήτρης Π.: Εισαγωγή στή νεοελληνική φιλολογία (Ν. Στερεό., Οικονομικός Ταχυδρόμος, άρ.

1284) Ιΐανόπουλος Κώστας Π.: Γράμματα τού Καζαντζάκη στό Ζερβό (Κ.Ι. Τσαούσης, ’Ελευθεροτυπία, Παπαζής Π.Δ.: Ή τεχνική τού Λόγου (Γ. Χατζηβασιλείου, Απανεμιά, άρ. 8) Σαντζίλιο Κρεσέντσιο: Μελέτη γιά τό Γιάννη Ρίτσο (Ε. Ζωγράφου, Ριζοσπάστης, 13/12) Σκιαδάς Αριστόξενος: Διαπιστώσεις (Θ.Δ.Φ., Καθημερινή, 14/12)

21 / 12)

Θέατρο Σαμουηλίδης Χρ.: Δύο θεατρικά έργα (Γ. Ματζουράνης, Αύγή, 15/12) Π αιδικά Βαλαβάνη 'Ελένη: Ό Φίλ κι’ έγώ (Φ.Ν. Κλεάνθης, Τά Νέα, 23/12) Κουτούζη Μαριάννα: Μιά φασολιά στόν ουρανό (Βίτω Άγγελοπούλου, Καθημερινή, 21/12) Κρόκος Γιώργης: Τά τραγούδια τού ήλιου (Βίτω Άγγελοπούλου, Καθημερινή, 21/12) Πολυχρονόπουλος Πάνος: Τό ήμερολόγιο τής Μπούμπη καί τό όνειρο (Φ.Ν. Κλεάνθης, Τά Νέα, 23/12) Σφαέλλου Καλλιόπη: Κανέλλος Άγαθΐας Γκίκας (Φ.Ν. Κλεάνθης, Τά Νέα, 23/12) Σφαέλλου Καλλιόπη: Κανέλλος Άγαθίας Γκίκας (Ζ. Βαλάση, Ριζοσπάστης, 29/12) Τολστόϊ Λέων, Πούσκιν, Μαγιακόφσκι: Γιά τά παιδιά (Κ.Ι. Τσαούσης, ’Ελευθεροτυπία, 21/12) Τσίρος Σπύρος: Τό άρμενάκι τής έλπίδας (Δ. Σταμέλος, ’Ελευθεροτυπία, 28/12) Φίλντιση Σοφία: Νιότη χωρίς τραγούδια (Δ. Σταμέλος, ’Ελευθεροτυπία, 28/12) Χορτιάτη Θέτη: Τά μήλα τά φύλλα (Βίτω Άγγελοπούλου, Καθημερινή, 21/12)

Ιοτορία-Βιογραφίες-Μαρτυρίες ^θανασιάδης Τίτος: Σύντροφοι έναντίον συντρόφων, 60 χρόνια κρίσεων καί διαμάχης στούς κόλπους τού ΚΚΕ (Παρατηρητής, Αύγή, 17/12)

Φεβρουάριος Άσδραχάς Σπύρος: Μηχανισμοί τής αγροτικής οικονομίας οτήν Τουρκ°κρατ^^Ε'-ΙΣΤ'^αίώνας^Κ^

U M M f f ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΑΡΙΘ. 19

1979 Βερέμης Θάνος: Οί έπεμβάσεις τού στρατού στην έλληνική πολιτική 1916-1936 (Κ.Θ. Δημαρα^ς^το

’Επιμέλεια: Γιώργος Σαρηγιάννης

Βουρνάς Τάσος: Άλή Πασάς Τεπελενλής, τύραννος ή ιδιοφυής πολιτικός (Γ. Ματζουράνης, Αυγή, Δέλτα Πηνελόπη Σ.: Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος (Κ.Ι. Τσαούσης, Ελευθεροτυπία, 21/12) Δέλτα Πηνελόπη Σ.: Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος (Κ. Σταματιου, Τα Νεα, 23/12) Ελληνική ’Εκδοτική Σχολή 1821: "Απαντα περί Κολοκοτρωναιων (Φ.Ν. Κλεάνθης, Τά Νεα, 30/12) Έλληνική ’Εκδοτική Σχολή 1821: "Απαντα περί Κολοκοτρωναιων (Κ.Ι. Τσαούσης, Ελευθεροτυπία, Έλληνική Εκδοτική Σχολή 1821: "Απαντα περί Μακρυγιάννη (Κ.Ι. Τσαούσης, ’Ελευθεροτυπία, 28/12) Κανελλόπουλος Παναγιώτης: Ιστορία τού Εύρωπαϊκού Πνεύματος (Στ. Αρτεμακης, Ραδιοτηλεόραση, Κατωπόδμς Περικλής Σ.: Αίτωλική Συμπολιτεία (Δ. Σταμέλος, Ελευθεροτυπία, 7/12) Μήτσου ’Αφροδίτη: Ένας χρόνος έξορίας στή Ζάτουνα (Γ. Κ. Τσαπόγας, Οικονομικός Ταχυδρόμος, άρ. Μικογιάν Α.Ι.: Βαδίζοντας στό δρόμο τού άγώνα (Κ.Ι. Τσαούσης, Ελευθεροτυπία, 14/12) Πικοός Γ · Καλπάκι-Φυλακές-Ξερονήσια (Ε. Ζωγράφου, Ριζοσπάστης, 20/ 12) . Ποσέλ Καγιετάνο: 'Ιστορία τής ναυμαχίας τής Ναυπάκτου (Χρ. Β. Χειμώνας, Απανεμιά, άρ. 8) Πυρομάγλου Κομνηνός: Ό Δούρειος 'Ίππος (Δ. Σταμέλος, Ελευθεροτυπία, 7/12) Σιμόπουλος Κυριάκος: Πώς είδαν οί ξένοι τήν Ελλάδα του ’21 (Δ. Σταμέλος, Ελευθεροτυπία 21 ) Σπυριδωνάκης Β.: Δοκιμές άναφορικά μέ τήν ίστορΓχ.ή γεο.γρα.ρία τοΰ έλληνικου κ ^ κατα τήν Τουρκοκρατία (Κ.Θ. Δημαρας, Ιο οημα, ι / ι ζ ; Σταμάτης Χαράλ. Θ.: Παλαιοί συγγραφείς καί άστυνομικός όρθολογισμός (Σ τ.'Α ό τε μ ά κ ^ ΡαδιοτηλεΣτασινόπουλος Μιχαήλ Δ.: Σελίδες άπό τήν πολιτική Ιστορία τού νεώτερου Χιδίρογλου Παύλος: Βιβλιογραφική συμβολή είς τήν έλληνικήν τουρκολογίαν

Κυκλοφ όρησε Νίκου I. Κυριαζίδη

ΚΑΡΑ ΜΑΡΞ

ΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ τή μνημειώδες Εργο τοΟ Ιδρυτή τού Επιστη­ μονικοί) σοσιαλισμοί) a t μετάφραση

Η δημοτική στη δημοσιογραφία

Η ταξινόμησί] τω ν βιβλίω ν γίνεται μέ βάση τό γνωστό Δ εκ α δικό Σ ύστημα Ταξινόμησης προσαρμοσμένο στην έλληνική βιβλιογραφία.

• Σ έ κ ά ϋε κα τηγορία βιβλίω ν προηγούντα ι άλφ αβητικά ο ί έλληνες σ υγγρ α φ είς κ α ί ά κολονϋοϋν ο ί ξένοι.

• Ή κατάταξη τω ν ξένων σ υγγραφ έω ν γίνεται σύμφω να μ έ τό έλληνικό άλφάβητο.

• Σ τη ν κα τηγορία τω ν περιοδικώ ν δέν περιλαμβάνονται έντυπα π ο ύ έκδίδονται δύο ή περισσότερες φορές τό μήνα.

• Τά έκδοτικά στοιχεία κ ά ϋε βιβλίου αναγράφονται όπω ς τά πα ραδίνει ό έκδοτης.

• Γιά τήν άκόμη μεγαλύτερη πληρό τητα τού Δ ελτίο υ κ ά ϋ ε έκδότης ά ς μά ς στέλνει τά πλήρη βιβλιογρα φ ικά στοιχεία των καινούργιω ν εκδόσεων του. θ ά καταχωρηϋοιϊν οπω σδήποτε.

ΑΡΧΕΙΑ Άρχειον Ίωάννου Καποδίστρια. Τόμος Β’ . Μετα­ γραφή - μετάφραση κειμένων Γεώργ. Πλουμίδη ’Αριστείδη Στεργέλη. Γενική επιμέλεια έκδοσης Κώστα Δάφνη. Εταιρεία Κερκυραϊκών Σπουδών, Κέρκυρα, 1978. Σελ. ιστ' + 400. Δρχ. 700.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΑ ΔΙΖΕΛΟΣ ΘΑΛΗΣ. Θεωρία των κοινωνικών πληροφοριών. Προβλήματα Δημοσιογραφίας, άριθ. 2. Παπαζήσης, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 160. Δρχ.

150.

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

Ο Τ Ρ ΙΤ Ο Σ Τ Ο Μ Ο Σ σέ μετάφραση

Ι1ΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΛΥΡΟΜΜΑΊΉ γιά προπη φορά στην ’ Ελλάδα Αθήνα 1978

84

•

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜAYPOMMATH

Ο Λ Ο Κ Λ Η ΡΟ ΣΙ Τ Ρ Ε ΙΣ Τ Ο Μ Ο Υ Σ Σελίδες 2.780 Τιμή δρχ. 1.600

ΟΙ β ιβ λ ιο π ώ λ ε ς μιιοροΰν νά π ρ ομηθεύονται ά ντίτυ π α τού β ιβ λ ίο υ άπό τά γ ρ α φ ε ία τού π ερ ιοδ ικ ού «Ταχυδρόμος» (Λ έκκα 23-25, ’Α θή­ να Τ .Τ . 125)

Συντάσσεται μέ τήν πολύτιμη συνεργασία τού βιβλιοπωλείου τής «Εστίας»

‘Αποκλειστική εκσοοη: •Εκδόσεις -Σ Υ ΓΧ Ρ Ο Ν Η ΗΠΟΧΗ» Κεντρική διάθεση: Αθήνα: Ζουδύ/η. Πηγής 16. τη/ W.2.1.64·» 0Ε ΣΣΑ ΛΟ Ν ΙΚ ΙΙ: Αριπτιιτίλοες 7. τηλ. 26E06V

PIETROPTNTO ANTHONY - SIMENAUER JACQUELINE. Πίσω άπό τό μύθο τού άνδρα. Μετ. Κατερίνας Πρίντεζη-Τουμπανάκη. Επιμέ­ λεια μετάφρασης ’Αγγέλας Βερυκοκάκη-Άρτέμη Νεα Σύνορα, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 360. Δρχ. 300. Σ ΓΟΡ ΑΝΙΟ ΝΥ. Ανθρώπινη επιθετικότητα. Μετ. Μαρίνας Λώμη. ’Ανθρωπιστικές Επιστήμες, L50* 7 Γλ“ ρ° ς’ ’Α^ α , 1979. Σελ. 184. Δρχ. Σχιζοφρένεια και οικογένεια. Κείμενα γιά μιά νέα θεωρία Gregory Bateson - Don D. Jackson - Jay Haley - John H. Weakland - Lyman C. Wynne Irving M. Ryckoff - Juliana Day - Stanley J. Hirsch - Theodore Lidz - Alice Cornelison - Stephen Fleck - Dorothy Terry - Harold F. Searles - Murray Bowen - Ezra F. Vogel - Norman Bell - Ronald D. Laing - J. Foudrain. Γράμματα, ’Αθήνα, 1978 Σελ 328. Δρχ. 190.

JANOV ARTHUR. Ή πρωτογενής κραυγή. Μετ. Ελένης Τζελέπογλου. Τόμοι A +Β'. Μπουκουμάνης, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 644. Δρχ. 400.

FROMM ERICH. Ή καρδιά τού ανθρώπου. Ή δύναμή του γιά τό καλό καί τό κακό. Μετ. Δημήτρη Θεοδωρακάτου. Μπουκουμάνης, ’Αθή­ να, 1978. Σελ. 188. Δρχ. 150. ΦΡΟΫΝΤ ΣΙΓΚΜΟΥ'Ν'Γ. Τό πρόβλημα τού άγ­ χους. Μετ. Α. Σαμαρά. Παγκόσμιες Εκδόσεις, Αθήνα, 1979. Σελ. 120. Δρχ. 100. ΧΑΡΝΤ1ΓΚ ΕΣΘΕΡ. Τά μυστήρια των γυναικών, άρχαϊα καί σύγχρονα — ΓΙΟΥΓΚ ΚΑΡΛ. Τά Έλευσίνια Μυστήρια. Μετ. Σοφίας Άντζακα. Άντινέα, ’Αθήνα, 1979. Σελ. 376. Δρχ. 400.

ΔΕΣΠΟΤΟΠΟΥΛΟΣ Κ.Ι. Μελετήματά πολιτικής φιλοσοφίας. Γ' έκδοση. Παπαζήσης, Αθήνα, 1978. Σελ. 208. Δρχ. 200.

ΘΡΗΣΚΕΙΑ

Δ ΙΆΚ Ο Σ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Π. Οί Εύθυνοι. ’Αθήνα, 1978. Σελ. 98. Δρχ. 130.

ΜΥΝΑΡΕΚ ΧΟΥΜΠΕΡΤΟΥΣ. Έρως καί κλή­ ρος. ’Απόψεις καί μαρτυρίες γύρω άπό τήν άγαμία των κληρικών. Μετ. Γιώργου Γκίκα. Νότος, ’Αθή­ να, 1978. Σελ. 292. Δρχ. 300.

ΠΑΣΠΕΡΣ ΚΑΡΑ. Μαθήματα φιλοσοφίας. Ει­ σαγωγή - μετάφραση - σημειώσεις Χρήστου Μαλεβίτση. Παρμενίδης, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 276. Δρχ.

250.

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΙΝΑΪ ΓΚΕΡΧΛΡΝΤ. Ή κοινωνική ψυχολογία εργατικής τάξης. Ή διατάραξη τής προσωπιΐτας στή διαδικασία τής Ανατροφής. Μετ. ίμπη Δερμιτζάκη, Άναγνωστιδης, Αθήνα.

• 224. Αρχ. 150.

ΚΟΙΝΗΝΙΟΛΟΓΙΑ ΝΙΚΟΛΛΪΛΟΥ ΜΛΓΔΛ. Δουλειά καί χειραφέ­ τηση. Ή γυναίκα στήν Ελλάδα. Καστανιώτης, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 128. Δρχ. 150. Ποιοι είμαστε; Μία έρευνα γιά τήν αυτοπροσωπο­ γραφία των Νεοελλήνων υπό όμάδος επιστημό­ νων. Επίκαιρα Τετράδια, άριθ. 2. Πειραϊκός Φάρος, Πειραιάς, 1978. Σελ. 96. Δρχ. 60.

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΜΑΡΚΑ ΝΤΩΝΑ'ΓΟΣ ΔΙΟΝΥΣΗΣ. Γιά μιά νέα πολιτική ζωή. ’Αθήνα, 1978. Σελ. 64. Δρχ. 100. ΣΤΕΦΑΝΑΚΗΣ Γ.Ε. Ευρωπαϊσμός: μιά νέα πο­ λιτική Ιδεολογία. Πρόλογος Γ. Ράλλη. Δωδώνη, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 180. Δρχ. 150. ΨΑΡΟΥΔΑΚΗΣ ΝΙΚΟΣ. Διαλεχτικός υλισμός καί χριστιανική διδασκαλία. ’Απάντηση στήν ’Ακαδημία ’Επιστημών τής Ε.Σ.Σ.Δ. καί στόν Γ. Πόλιτζερ. Θέματα Χριστιανομαρξιστικοϋ Διάλο­ γου, άριθ. 2. Μήνυμα, ’Αθήνα, 1979. Σελ. 104. Δρχ. 100. ΨΑΡΟΥΔΑΚΗΣ ΝΙΚΟΣ. Μαρξισμός καί θρη­ σκεία. ’Απάντηση στήν ’Ακαδημία ’Επιστημών τής Ε.Σ.Σ.Δ. καί σ’ άλλους μαρξιστές. Θέματα Χριστιανομαρξιστικοΰ Διάλογου, άριθ. 1. Μήνυμα, ’Αθήνα, 1979. Σελ. 116. Δρχ. 100.

δάκρυα. Μετ. Λείας Μητά. Παιδαγωγικές ’Επι­ στήμες, άριθ. 7. Γλάρος, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 144. Δρχ. 130.

τος - μπατίκ κ.α. Από τάς παραδόσεις Κέντρων Επιμορφώσεως. Μέ παραδοσιακά λαϊκά σχέδια Γ' έκδοση. ’Αθήνα, 1978. Σελ. 96. Δρχ. 140.

ΧΟΛΤ ΤΖΩΝ. Πέρα άπό τό Σάμερχιλ. Ή έναλλαγή τής έλευθερίας. Μετ. Β. Πανταζή - Γ. Νταλιάνη. Σύγχρονη Παιδαγωγική Βιβλιοθήκη / ’Εκπαί­ δευση καί Κοινωνία, άριθ. 3. Καστανιώτης, ’Αθή­ να, 1979. Σελ. 336. Δρχ. 250.

ΠΕΛΕΚΑΝΙΔΗΣ ΣΤΥΛ. Μ. — ΧΡΗΣΤΟΥ ΠΑΝΑΓ. Κ. — ΜΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ - ΤΣΙΟΥΜΗ ΧΡΥΣ. — ΚΑΔΑΣ ΣΩΤ. Ν.— ΚΑΤΣΑΡΟΥ ΑΙΚ. Οί θησαυροί τού Αγίου Όρους. Σειρά Α ': Εικο­ νογραφημένα χειρόγραφα: παραστάσεις - έπίτιτλα - άρχικά. Τόμος Γ': Μ. Μεγίστης Λαύρας — Μ. Παντοκράτορος — Μ. Δοχειαρίου — Μ. Καρακάλου — Μ. Φιλοθέου — Μ. Αγίου Παύλου. Πατριαρχικόν "Ιδρυμα Πατερικών Μελετών — ’Εκδοτική ’Αθηνών, ’Αθήνα, 1979. Σελ. 332. Δρχ.

ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ ΑΝΙΤΣΑΣ ΚΩΣΤΑΣ. ’Ανθρώπινες ρίζες. Πήλιο Ζαγορά - Χορευτό. Μύθοι - ιστορήματα - τραγού­ δια - ληστές - πόλεμοι, δλα ιδωμένα μέσα άπό άναμνήσεις. ’Αθήνα, 1978. Σελ. 216. Δρχ. 350.

2 . 000 .

ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ

ΜΑΡΚΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ I. Δημοτικά τρα­ γούδια Κονιακοΰ Δωρίδος. Συμβολή εις τήν μου­ σικήν λαογραφίαν. ’Αθήνα, 1978. Σελ. 280. Δρχ.

600.

BURGEL GUY. ’Αθήνα: ή άνάπτυξη μιάς μεσο­ γειακής πρωτεύουσας. Μετ. Πέτρου Ρυλμόν. 'Εξάντας, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 452. Δρχ. 380.

ΨΑΡΟΥΔΑΚΗΣ ΝΙΚΟΣ. Μαρξιστικός, ουμανι­ στικός ή χριστιανικός ό σοσιαλισμός; Θέματα Χριστιανομαρξιστικοϋ Διάλογου, άριθ. 3. Μήνυ­ μα, ’Αθήνα, 1979. Σελ. 56. Δρχ. 50.

ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ ΘΑΝΑΣΗΣ. Δημο­ τικά τραγούδια τής Ρούμελης. Τό Ελληνικό Β ι­ βλίο, ’Αθήνα, 1979. Σελ. 112. Δρχ. 150.

ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ

ΛΟΥΞΕΜΠΟΥΡΓΚ ΡΟΖΑ. Ή έργατική τάξη καί ό πόλεμος. Μετ. Κώστα Μιλτιάδη. Κοροντζής, ’Αθήνα, 1979. Σελ. 80. Δρχ. 80.

ΓΛΩΣΣΑ

HUNTZINGER JACQUES. Ή Ευρώπη χθέςσήμερα-αίίριο. Μετ. "Αρη Κλαδή. Πρόλογος έπιμέλεια Σπήλιου Παπασπηλιόπουλου. Διεθνή Θέματα, άριθ. 1. Νέα Σύνορα, ’Αθήνα, 1978. Σελ.

360. Δρχ. 300. ΧΩΛ ΓΚΑΣ. Ή κρίση κι έμεΐς. Σύγχρονη ’Εποχή, ’Αθήνα, 1979. Σελ. 104. Δρχ. 90.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΔΡΑΚΟΣ Γ.Ε. Μαθήματα δημόσιας οικονομικής. Εισαγωγή. Τόμος A '. Β' έκδοση. Καραμπερόπουλος, Πειραιάς, 1978. Σελ. xvi + 108. Δρχ. 150.

PALLOIX CHRISTIAN. Ή διεθνοποίηση τού κεφαλαίου. Μετ. Δημήτρη Σταύρακα. Πρόλογος έπιμέλεια Μάριου Νικολινάκου. Ό Σύγχρονος Καπιταλισμός, άριθ. 3. Νέα Σύνορα, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 288. Δρχ. 250.

HOLLAND STUART. Σοσιαλιστική πρόκληση. Μετ. Β. Πασά. Παπαζήσης, ’Αθήνα, 1979. Σελ.

368. Δρχ. 300.

Νεοελληνική γραμματική (τής δημοτικής). ’Ανα­ τύπωση τής έκδοσης τού Ο.Ε.Σ.Β μέ διορθώσεις. Άριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης / ’Ιν­ στιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών «'Ίδρυμα Μα­ νώλη Τριανταφυλλίδη», Θεσσαλονίκη, 1978. Σελ. λβ' + 448. Δρχ. 300.

ΔΙΑΣΤΗΜΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ LORENZEN CORAL - LORENZEN JIM. ’Αν­ θρωποειδή καί ιπτάμενοι δίσκοι. Μετ. Γιάννη Μικεδάκη. Εισαγωγή Frank Β. Salibury. Μπαρμπουνάκης, Θεσσαλονίκη. Σελ. 296. Δρχ. 250.

200 .

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΙΑΚΩΒΙΔΗΣ ΧΡΙΣΤΟΣ. Χώρα Πάτμου: τό άρχιτεκτονικό άποτέλεσμα μέσα άπό τούς παράγοντες πού τό διαμόρφωσαν. Πέντε κτιριακά συγκροτή­ ματα τού οικισμού. ’Αθήνα, 1978. Σελ. 160. Δρχ.

400.

Ανθη εύλαβείας. ’Επιμέλεια ’Αθανασίου Καραθαναση. Νέα 'Ελληνική Βιβλιοθήκη, άριθ. 36 Ερμής, ’Αθήνα, 1978. Σελ. ρστ' + 72. Δρχ. 110. ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΤΑΚΗΣ. ’Επανάσταση τών νεκρών. Ποίηση. Αθήνα, 1978. Σελ. 132. ΑΡΑΠΙΔΟΥ ΛΟΥΚΙΑ. Ή ώρα τής άγάπης. Ποίηση και στοχασμός. Νέα Σκέψη, ’Αθήνα, 1979 Σελ. 48. Δρχ. 130. ΓΙΑΚΟΥΜΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ. Historia calamitatum. Φορκυς, ’Αθήνα, 1979. Σελ. 48. ΠΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ. Τά ποιήμα­ τα. <Ji Εκδόσεις τών Φίλων, ’Αθήνα, 1978 Σελ 64. Δρχ. 100. ΖΑΦΕΙΡΗΣ Μ ΙΧΑΛΗΣ ΧΑΡ. ’Επάλληλοι κύκλοι τέμνουν τό σχιζοφρενικό πεδίο ή τό παιδί πού έφυγε ταξιδεύοντας πρός τά άστρα. Διογέντκ ’Αθήνα, 1978. Σελ. 68. ηξ’ ΖΑΦΕΙΡΙΟΥ ΛΕΥΚΙΟΣ. Απομαγνητοφώνηση Λευκωσία, 1978. Σελ. 48. ΚΑΛΜΠΑΡΗΣ ΣΠΥΡΟΣ. Σκυθική έρημος. Ποι­ ήματα τού ’67, ’68, ’69. Ε.Σ.Μ., ’Αθήνα 1978 Σελ. 32. ΛΑΔΗΣ ΦΩΝΤΑΣ. Είκοσι τραγούδια. Σχέδια Λυδίας Σαρρή. Καστανιώτης, Αθήνα, 1978. Σελ 32. Δρχ. 50. ΑΟΥΚΑΚΗΣ ΚΩΣΤΑΣ. Νεοελληνική θρησκευτι­ κή ποιητική άνθολογία. ’Από τό 1900. Τό Ελληνι­ κό Βιβλίο, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 328. Δρχ. 300. ΜΗΛΙΑ ΕΥΡΥΔΙΚΗ. Τριάντα σύν όχτώ μικρά ποιήματα. Κάστρο, Ηράκλειο, 1979. Σελ. 48. ΝΟΡ ΠΩΔ. Ό «άτομικός» μου πόλεμος: 1940 1942. Καστανιώτης, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 256 Δρχ.250.

ΣΧΕΔΙΟ

CEAUSESCU ELENA. Έρευνες στόν τομέα τής σύνθεσης καί τού χαρακτηρισμού τών μακρομοριακών ένώσεων. Μετ. Θ. Πετρέσκου - Κ. Φιλιπ­ πίδη - X. Τσαραβόπουλου. Αίμος, ’Αθήνα, 1979. Σελ. 258. Δρχ. 300.

ΣΚΟΥΛΑΣ ΗΛ. Γελοιογραφίες 1978. Δωδώνη, Αθήνα, 1978. Σελ. 128. Δρχ. 200.

ΣΠΕΝΤΖΗΣ ΠΕΤΡΟΣ. Μέρας τής μίας έωθινό. Ζωγραφιές Χρόνη Μπότσογλου. "Ικαρος, ’Αθήνα 1978. Σελ. 60. Δρχ. 180.

ΜΟΥΣΙΚΗ

ΦΡΑΝΤΖΗ ΑΝΤΕΙΑ. Ή περιπέτεια μιάς περί γραφής. Τράμ / Λογοτεχνία, άριθ. 30. Έγνατία, Θεσσαλονίκη. Σελ. 64.

ΜΑΡΚΟΥΣ ΓΚΡΕΪΛ. Έλβις: Πρισλειάδα. Μετ. Νίκου Σαββάτη. Αύτοσχεδιασμός, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 128. Δρχ. 130.

WILLIAMS W ILLIAM CARLOS. Ποιήματα. ’Επιλογή - μετάφραση Τάσου Κόρφη. Πρόσπερος, ’Αθήνα, 1979. Σελ. 64. Δρχ. 100.

ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ

ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

ΛΟΥΡΟΣ Ν.Κ. ’Απόηχοι τής πείρας. ΟΙ ’Εκδόσεις τών Φίλων, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 376. Δρχ. 350.

ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ ΕΥΘΥΜΙΟΣ Θ. Καινοτομικές διδασκαλίες δλων τών μαθημάτων καί κλά­ δων αυτών. Φελέκης, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 256. Δρχ. 200.

ΤΕΧΝΗ_________________

ΝΤΡΑΪΚΩΡΣ ΡΟΥΝΤΟΛΦ - ΚΑΣΣΕΛ ΠΕΡΑ. Πέτα μακριά τό ραβδί σου. Πειθαρχία χωρίς

ΚΑΡΑΓΕΩΡΓΟΣ ΑΡΙΣΤΟΜΕΝΗΣ Θ. Μα' τα χαλκογραφίας καί μεταλλοπλαστικής - δ

86

ΝΤΥΜΟΝ ΡΕΝΕ. Μόνο μία σοσιαλιστική οικολο­ γία... Μετ. "Ιωνά Δραγούμη. Γλωσσική φροντίδα Εύθ. Παπασπύρου. Οικολογία καί Περιβάλλον, άριθ. 1. Δωδώνη, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 248. Δρχ.

ΠΟΙΗΣΗ

ΧΗΜΕΙΑ

ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ - ΠΑΙΔΑΓ/ΚΗ

MESMIN GEORGES. Τό παιδί, ή άρχιτεκτονική καί ό χώρος. Μετ. Πέτρου Πεντελικοΰ. Μνήμη, Αθήνα, 1978. Σελ. 152. Δρχ. 150.

Τό κολύμπι γιά δλους σέ 24 μαθήματα. Tele Press, ’Αθήνα. Σελ. 184. Δρχ. 250.

.

— ■ -7 \ ΚΑ,ΧΑΡΙΕΦ ΝΤΙΜΙΤΑΡ - ΝΤΙΜΙΤΡΟΦ Μ1ΤΚΟ ζψΝΚΟΡΝ ΑΝΑΤΟΛΗ. Βόλλεύ μπώλ. Τεχνική τ«χτική. Ποσειδώνας, Θεσσαλονίκη, 1978.

108. Δρχ. 180.

ΑΛΕΞΙΟΥ ΕΛΛΗ. Άπαντα. Τόμοι ΣΤ': Μέ τή λύρα. Μυθιστόρημα. Β' έκδοση. + Ζ': ’Αναχωρή­ σεις καί μεταλλαγές. Διηγήματα. Β' έκδοση. + Η': Μυστήρια. Διηγήματα. Β' έκδοση. Καστανιώτης,

87

’Αθήνα, 1978. Σελ. 536 + 104 + 168. Δρχ. 300 + 100 + 130. ΒΑΛΤΙΝΟΣ ΘΑΝΑΣΗΣ. Ή κάθοδος τών εννιά. Κέδρος, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 96. Δρχ. 100. ΒΑΛΤΙΝΟΣ ΘΑΝΑΣΗΣ. Τρία έλληνικά μονό­ πρακτα. Μυθιστόρημα. Κέδρος, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 88. Δρχ. 100. ΓΚΡΙΤΣΗ - ΜΙΛΛΙΕΞ ΤΑΤΙΑΝΑ. Βυθοσκοπή­ σεις. Κέδρος, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 112. Δρχ. 120. ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ. Ή πολιτεία ξέσκεπη. Β' έκδοση. Διογένης, ’Αθήνα, 1979. Σελ. 128. Δρχ. 120. ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ - ΓΑΖΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ. Ό βαρώνος. Ένας αυτόκλητος έθνάρχης. Μυθιστόρημα. Στο­ χασμός, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 364. Δρχ. 200. ΕΥΘΥΜΙΑΔΗ ΝΕΝΗ. Φωτοβολίδα. Νέα Σύνο­ ρα, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 192. Δρχ. 180.

ΤΣΑΚΝΗ NINA. Ή τριλογία της γυναίκας: Κίκω - Νανά - Κατερίνα. ’Αθήνα, 1979. Σελ. 388. Δρχ.

450. ΤΣΙΓΚΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ. Ό ίσκιο: τού ήλιου. ’Αθή­ να, 1979. Σελ. 40.

100 .

ΨΑΘΑΣ Δ. ’Από τήν εύθυμη πλευρά. Μαρής, ’Αθήνα. Σελ. 160. Δρχ. 150. ΓΚΟΡΚΙ ΜΑΞΙΜ. Οί πρώην άνθρωποι. Μετ. Πέτρου Πικρού. Ήριδανός, ’Αθήνα. Σελ. 88. Δρχ.

150.

ΜΑΚΙΤΣΟΣ ΚΩΣΤΑΣ. Σίφουνας. Χρονικό τής πείνας. Μυθιστόρημα. Έποπτεία, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 136. Δρχ. 150.

ΛΟΝΤΟΝ ΤΖΑΚ. Τό κάλεσμα τής άγριας φύσης. Μετ. Θ.Δ. Φραγκόπουλου. ’Επίλογος Franklin Walker. Κλασική Λογοτεχνία, άριθ. 12. Ζαχαρό­ πουλος, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 352. Δρχ. 130.

ΜΠΑΛΚΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ. ’Επικίνδυνη άπο’στολή (Δίχτυα στήν Τασκένδη). Άτλαντίς, ’Αθή­ να, 1978. Σελ. 336. Δρχ. 250. ΜΠΑΤΑΓΙΑΣ ΝΙΚΟΣ. Πορεία στή νύχτα... Διη­ γήματα. Πειραιάς, 1978. Σελ. 96. Δρχ. 100. ΝΤΑΦΗ ΜΙΝΑ. Σέ πρώτο πρόσωπο. Διηγήματα. Νικηφοράκης καί Σία, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 100. Δρχ. 150. ΠΑΝΑΓ1ΩΤΟΠΟΥΑΟΣ Ι.Μ. ’Ασφυξία. Διηγή­ ματα. Οί ’Εκδόσεις τών Φίλων, ’Αθήνα, 1978. Σελ.

180. Δρχ. 150. ΠΑΠΑΓΙΩΡΓΙΟΥ N AIL Ό ταξιδιώτης. Διηγή­ ματα. Κισσός, ’Αθήνα, 1979. Σελ. 176. Δρχ. 200.

ΚΑΛΟΔΙΚΗΣ ΠΕΡΙΚΛΗΣ Ν. Ή νεοελληνική λογοτεχνία: κοινωνικοπολιτικοί προβληματισμοί. Τόμοι Α ': Θεωρία τής λογοτεχνίας - Οί λογοτεχνι­ κές έννοιες — Ή μεσαιωνική μας γραμματεία καί λογοτεχνία - Ή λογοτεχνία τής Κρήτης - Ό διαφωτισμός - Ρήγας - Κοραής - ’Ανώνυμος - Ή λογοτεχνία τής επανάστασης τού 21 - ’Απομνημο­ νεύματα - Σολωμός - Κάλβος - Ή σκλαβιά καί τό 21 στή σύγχρονη λογοτεχνία: Θ. Πετσάλη «Μαυρόλυκοι» - Δ. Φωτιάδη «Τό Μεσολόγγι» - Β. Ρώτα «Κολοκοτρώνης». + Β': Ή παλιά, ή νέα άθηναϊκή καί ή έπτανησιακή σχολή - Ροΐδης - Παπαδιαμάντης - Ό δημοτικισμός - Ψυχάρης - Πάλλης Εφταλιώτης - Ό Κωστής Παλαμάς - Δροσίνης Σουρής - Πολέμης - Γρυπάρης - Μαλακάσης Παπαντωνίου - Κρυστάλλης - Καβάφης - Καρκαβίτσας - Ξενόπουλος - Βλαχογιάννης - Τραυλαντώνης. + Γ': Τά έθνικολαϊκά καί σοσιαλιστικά ιδανικά στή λογοτεχνία μας - Χατζόπουλος Θεοτόκης - Γκόλφης - Βουτυράς - Γληνός Βάρναλης - Σικελιανός - Ρώτας - Καζαντζάκη Αύγέρης - Πορφύρας - Σκίπης - Καρυωτάκης Ανθίας - ’Αντιπολεμική λογοτεχνία - Μυριβήλης Βενέζης - Καζαντζάκης - Τερζάκης. + Δ': Ή λογοτεχνία τής έθνικής μας άντίστασης - Ρίτσος Κορνάρος - Χατζής - Τσίρκας - Πρεβελάκης Μαυροειδή — Παπαδάκη - Σεφέρης - Σωτηρίου Λουντέμης - Μπούμη - Λειβαδίτης - Έλύτης.

Gutenberg, ’Αθήνα. Σελ 384 + 368 + 354 + 320. Δρχ. 300 + 300 + 300 + 300.

ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΙΔΗΣ ΑΛΕΚΟΣ. "Ισως γελάσετε. Εύθυμες ιστορίες. Σειρά Β'. Εταιρεία Γραμμάτων καί Τεχνών Πειραιά, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 80. Δρχ.

ΖΟΛΑ ΕΜΙΛ. Ή κουζίνα. Μετ. Γιάννη ’Αγγέλου. ’Επίλογος Colette Becker. Κλασική Λογοτεχνία, άοιθ. 9. Ζαχαρόπουλος, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 528. Δρχ. 200.

Μ ΑΜ ΑΛΑΚΗ ΖΕΡΜΑΙΝ. ’Εξομολόγηση μιας γυναίκας. Μυθιστόρημα. Δωρικός, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 244. Δρχ. 160.

ΔΕΛΦΗΣ ΦΟΙΒΟΣ. Στέλιος Ξεφλούδας. Ό συγ­ γραφέας καί ό στοχαστής. Τό Ελληνικό Βιβλίο, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 168. Δρχ. 110.

ΧΟΝΔΡΟΠΟΥΛΟΣ ΣΩΤΟΣ. Κοντά στό ήφαίστειο. Χρονικό μιάς οικογένειας. ’Αθήνα, 1979. Σελ. 200. Δρχ. 120."

ΘΕΟΤΟΚΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ. Διηγήματα (Κορφιάτικες ιστορίες). Μέ έντεκα χαραχτικά τοϋ Μάρκου Ζαβιτζιάνου. Εισαγωγή Γιάννη Δάλλα. Κείμενα, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 256. Δρχ. 250.

ΜΑΛΑΜΑΣ ΛΑΜΠΡΟΣ. Παλαίμαχοι. ’Αντιστα­ σιακά διηγήματα 1940 - 1950. Γ' έκδοση. Πρόλο­ γοι στή Β' έκδοση Κ. Βάρναλη - Ι.Μ. Παναγιωτόπουλου. Σύγχρονη ’Εποχή, ’Αθήνα, 1978. Σελ.

184. Δρχ. 140.

ΜΕΛΕΤΕΣ

ΜΑΓΓΙΝ ΕΛΛΙΟΤ. Σούπερμαν. Μετ. Γ. Ψυρράκη. Κάκτος, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 224. Δρχ. 200. Μ ΠΑΛΖΑΚ ΟΝΟΡΕ ΝΤΕ. Ό παπάς τής Τούρ. Μετ. Μίρκας Γουλέτα - Σκάρα. Ήριδανός, ’Αθή­ να. Σελ. 136. Δρχ. 220.

ΜΑΣΤΡΟΔΗΜΗΤΡΗΣ Π.Δ. Ό Octave Merlier (1897-1976) καί ή προσφορά του στά νεοελληνικά γράμματα. ’Ανάτυπο άπό τήν Ε.Ε.Φ.Σ.ΠΑ, τ. ΚΕ'. ’Αθήνα, 1978. Σελ. 24.

BURGESS ANTHONY. Τό κουρδιστό πορτοκά­ λι. Μετάφραση άπό τό πρωτότυπο Κώστα Γαλανόπουλου. Ζάρβανος, Αθήνα, 1978. Σελ. 238. Δρχ. 250.

Μνήμη τού Ήλία Βενέζη. Πέντε χρόνια άπό τό θάνατό του. Γράφουν: Ε.Π. Παπανοΰτσος - Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος - Άλέξης Μινωτής - Κ.Γ. Δεσποτόπουλος - "Αγγελος Κατακουζηνός - Μ.Γ. Μιρακλής - Κώστας Ε. Τσιρόπουλος. Κείμενα Φώτου Πολίτη - Τ.Κ. Παπατσώνη - "Αγγέλου Τερζάκη — Τέλλου "Αγρα - Σ. Μυριβήλη - Γρ. ·=.ενόπουλου - Αίμ. Χουρμούζιου - Ι.Μ. Παναγιωτόπουλου - Γιάννη Χατζίνη - Χρήστου ΕύελπίδηLawrence Durrell - Romilly Jenkins - Marcel Arland - Robert Levesque - Emmanuel Buenzod Samuel B a u d — Bovy - Hogar Olsson. Τετράδια «Ευθύνης», άριθ. 6. Ευθύνη, ’Αθήνα, 1978. Σελ.

146. Δρχ. 200.

BOLE HEINRICH. Ή χαμένη τιμή τής Κατερίνας Μπλούμ ή πώς γεννιέται μιά πράξη βίας καί πού μπορεί νά οδηγήσει. Μετ. Θ.Δ. Φραγκόπουλου. Ζάρβανος. ’Αθήνα, 1979. Σελ. 184. Δρχ. 200.

BOLL HEINRICH. Ό κλόουν. Μετάφραση άπό τά γερμανικά Γιάννη Λάμψα. Ζάρβανος, ’Αθήνα. Σελ. 224. Δρχ. 250. ΝΤΙΚ ΦΙΛΙΠ Κ. Ούμπικ. Μετ. Ρένας Χατχούτ. ’Επιστημονική Φαντασία, άριθ. 8. 'Εξάντας, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 216. Δρχ. 200.

ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ ΑΝΑΣΤΟΣ. Χίλιους μήνες... Διηγήματα. Νεοελληνική Πεξογραφία, άριθ. 3. Διάλογος, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 152. Δρχ. 160.

ΝΤΟΣ ΠΑΣΟΣ ΤΖΩΝ. U.S.A. Ό 42ος παράλλη­ λος. Μετάφραση - έπιμέλεια Νίκου Λαμπρόπουλου. Όδυσσέας, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 496. Δρχ.

350.

ΠΡ1ΦΤΗ ΚΛΕΟΠΑΤΡΑ. ’Από τά σημειωματάριά μου έννιά ιστορίες. Διηγήματα. Σύγχρονη ’Εποχή, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 128. Δρχ. 100.

Φ ΙΛΙΙΙ ΑΝΝ. "Ενα καλοκαίρι κοντά στή θάλασ­ σα. Μετ. Στρατή Τσίρκα. Κέδρος, ’Αθήνα, 197 Σελ. 184. Δρχ. 200.

Α

ΤΖΩΡΤΖΟΓΛΟΥ ΝΙΤΣΑ. Ό τα ν όργίζεται ή '/ή. Μυθιστόρημα. Κέδρος, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 160. Δρχ. 130.

HESSE HERMAN. Ό λύκος τής οτέππας. Μ φράση άπό τά γερμανικά "Αννας Παπαδημητρ Λυχνάρι, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 208. Δρχ. 160.

1’ IBRAN KAHLIL. Αυτοπροσωπογραφία. Μιτ. Ή ’ενας Χατχούτ. Μπουκουμάνης, ’Αθήνα, 1978. y ~ y · · 116. Δρχ. 80.

88

ΡΩΣΣΙΔΗΣ ΙΑΚΩΒΟΣ. ’Αναφορά στήν παγκό­ σμια άντιπολεμική λογοτεχνία. Ταμασός, Λευκω­ σία, 1978. Σελ. 156. Δρχ. 140.

λ λ η λ ο γρα φ ία

ΘΕΑΤΡΟ ΒΡΕΤΤΑΚΟΣ ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ. Ό Προμηθέας ή τό παιχνίδι μιάς μέρας. Διογένης, ’Αθήνα, 1978 Σελ 120. Δρχ. 200. ^ Τ? ΡαΠΩΡΓ· Ν· Θεατ0ι*ή θεώρηση: 1968 1972. Αθήνα, 1978. Σελ. 184. Δρχ. 220. ΛΟΥΝΤΕΜΗΣ ΜΕΝΕΛΑΟΣ. Οί δήμιοι μέ τ’ ασπρα γάντια. Δράμα. Δωρικός, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 100. Δρχ. 120. ’ ΧΟΥΡΜΟΥΖΙΟΣ AIM. Έργα. Τόμος Ε': Τό αρχαίο δράμα. Μελετήματα. Πρόλογος Άλέξη °Λ Εκ,00αεις τών φ ίλ“>ν, ’Αθήνα, 1978 Σελ. 320. Δρχ. 300. ΜΠΟΥΑΓΚΑΚΟΦ ΜΙΧΑΗΛ. Ή ’Ερυθρά Νή­ σος. Μετάφραση - διασκευή Έρσης Βασιλικιώτη. ^ · όνομ,ι° Θέατρο, άριθ. 50. Δωδώνη, ’Αθήνα 1979. Σελ. 160. Δρχ. 120.

1 ’ ° * | ΪΖ Υ ΣΩΝ. Κόκκινα τριαντάφυλλα γιά μένα Ενα έργο σέ τέσσερις πράξεις. Μετάφραση πρόλογος Παυλου Μάτεση. Παγκόσμιο Θέατρο αριθ. 48. Δωδώνη, ’Αθήνα, 1979. Σελ. 136. Δρχ. ΡΑΪΧ ΒΙΛΧΕΛΜ. Ψυχανάλυση στό θέατρο. ’Επι­ στήμη καί τέχνη. Ερμηνεία στόν «Πέερ Γκύντ» Μετ. Μαρίνας Λώμη. Πύλη, ’Αθήνα 1979 Σι·λ 104. Δρχ. 80. ' ΧΙΓΓΙΝΣ ΚΟΛΙΝ — ΚΑΡΙΕΡ ΖΑΝ-ΚΛΩΝΤ. Χάρολντ καί Μώντ. Μετ. Τάκη Καρνάτσου. Θέατρο άριθ. 1. ’Αστέρι, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 120. Δρχ 80 ’

ΠΑΙΔΙΚΑ ΑΝΔΡΕΙΑΔΟΥ Τ. Ή Παρδαλοκατσίκαινα. Κέ­ δρος, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 68. Δρχ. 180. ΖΑΡΑΜΠΟΥΚΑ ΣΟΦΙΑ. Αριστοφάνη: «Ό Πλούτος». Διασκευή γιά τά παιδιά. Κέδρος. ’Αθήνα. Σελ. 36. Δρχ. 180. Ή γυάλινη κανάτα. Δές πώς Γίνεται / Ενότητα 1, άριθ. 1. Α.Σ.Ε. / Χαρταετός, Θεσσαλονίκη. Σελ 16. ΚΟΥΤΟΥΖΗ ΜΑΡΙΑΝΝΑ. Τό αυγό, ή πλάκα καί τό άλογο. ’Αθήνα, 1979. Σελ. 16. ΛΑΔΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ. Ό παππούς καί τά έγγόνια. Ένα παραμύθι γιά μικρούς καί γιά μεγάλους άπό 5 έως 95 χρονών... πού δέν τελειώνει ποτέ. Ο.Δ.Ε.Β, ’Αθήνα, 1979. Σελ. 52. Δρχ. 100. ΛΟΙΖΟΥ ΜΑΡΩ. Οί περιπέτειες του χαμόγελου. Εικονογράφηση - έπιμέλεια Γιάννη Κουτσούρη. Κέδρος, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 160. Δρχ. 200. ΠΑΜΠΟΥΔΗ ΠΑΥΛΙΝΛ. Δεκαπεντέμισι κάπως περίεργα παραμύθια. Β' έκδοση. Κέδρος, ’Αθήνα 1979. Σελ. 96. Δρχ. 120.

89

ΠΑΠΑΚΟΥ ΑΥΓΗ Β. Ή Νεραϊδογέννητη καί άλλα παραμύθια. Εικονογράφηση Γ. Τσούρα. Γ' έκδοση βελτιωμένη. Άλμωπός, ’Αθήνα. Σελ. 114. Δρχ. 120. Παραμύθια γιά παιδιά. Ειρήνη, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 96. Δρχ. 80. ΠΑΤΕΡΑΚΗ ΓΙΟΛΑΝΤΑ. Τρεις ιστορίες καί μιά άλήθεια. Μικρές ιστορίες γιά μικρά παιδιά. Εικο­ νογράφηση Π. Ζαμπέλη - Α. Μενδρινοΰ. ’Εκδό­ σεις τών Επτά, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 36. Δρχ. 120. ΠΕΤΡΟΒΙΤΣ - ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΠΟΥΔΟΥ ΛΟΤΗ Εφτά κόκκινες κλωστές στήν άνέμη τυλιγμένες. Παραμύθια γιά μικρούς καί μεγάλους. Εικόνες Πέτρου Ζαμπέλη - Άννας Μενδρινοΰ. ’Εκδόσεις τών Επτά, Κηφισιά, 1978. Σελ. 52. Δρχ. 120. ΡΑΒΑΝΗΣ - ΡΕΝΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ. Κι ή θά­ λασσα ήταν τόσο κοντά. Ήριδανός, ’Αθήνα. Σελ.

48. Δρχ. 180. ΡΙΤΣΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ. Μία πυγολαμπίδα φωτίζει τήν νύχτα. Σχέδια Τζένης Δρόσου. Κέδρος, ’Αθή­ να, 1978. Σελ. 56. Δρχ. 150. ΣΑΡΑΒΑΝΟΥ ΙΩΑΝΝΑ. Ό Μωλό καί ή δημο­ κρατία τών άσπρων ποντικών. Εικόνες Π. Ζαμπέ­ λη - Α. Μενδρινοΰ. ’Εκδόσεις τών Επτά, Κηφισιά, 1978. Σελ. 52. Δρχ. 120. ΣΙΝΟΥ ΚΙΡΑ. Τό αίνιγμα τοΰ πύργου. Μυθιστό­ ρημα. ΕΙκονογράφηση Νίνας Ν. Σταματίου. Κέ­ δρος, ’Αθήνα, 1979. Σελ. 168. Δρχ. 160. Τό βιβλίο. Δές πώς Γίνεται / Ενότητα 2, άριθ. 4. Α.Σ.Ε. / Χαρταετός, Θεσσαλονίκη. Σελ. 16. Τό πρόγραμμα τής τηλεόρασης. Δές πώς Γίνεται / Ενότητα 1, άριθ. 5. Α.Σ.Ε. / Χαρταετός, Θεσσα­ λονίκη. Σελ. 16.

νιώτης, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 456. Δρχ. 300. ΒΕΛΤΙΣΤΟΦ ΕΒΓΚΕΝΙΙ. Ό έλεκτρόνικ. Μετ. Ζώρζ Σαρή. Κέδρος, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 176. Δρχ.

150. ΙΛΥΪΝ Μ. Τί ώρα είναι; Ή ιστορία τοΰ ρολογιού. Μετ. Κίρας Σίνου. ’Αργώ, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 136. Δρχ. 120. Ό Ά . Πούσκιν γιά τά παιδιά. Παραμύθια. Τόμοι Α ' + Β'. Ποιητική άπόδοση άπό τά ρωσικά Πέτρου ’Ανταίου. Εικονογράφηση Τ. Μαβρίνα. Παγκόσμια Παιδική Βιβλιοθήκη, άριθ. 1 + 2. Άκάδημος, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 84 + 100. Δρχ.

ΠΟΥΣΚΙΝ ΑΛΕΕΑΝΤΡ ΣΕΡΓΚΕΓΙΕΒΙΤΣ. Τά παραμύθια. ’Έμμετρη μετάφραση Βιβέτ Τσαρλαμπά - Κακλαμάνη. ’Επιμέλεια Γερ. Γρηγόρη. Σπάρ­ τακος, Αθήνα, 1978. Σελ. 154. Δρχ. 250.

REMISE JAC. 365 μέρες παιχνίδια. Μετ. Τάσου Βιδάλη. 'Ορόσημο, Αθήνα. Σελ. 156. Δρχ. 300. ΤΡΟΕΠΟΛΣΚΙ ΓΑΒΡΙΗΛ. Ό άσπρος Μπίμ μέτό μαύρο αυτί. Μετ. Άργυρώς Κοκοβλή. Αργώ, Αθήνα, 1978. Σελ. 228. Δρχ. 200.

ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ - ΤΑΞΙΔΙΑ

Τό φλιτζάνι καί τό πιατάκι. Δές πώς Γίνεται / Ενότητα 1, άριθ. 2. Α.Σ.Ε. / Χαρταετός, Θεσσα­ λονίκη. Σελ. 16. Τό ψωμί. Δές πώς Γίνεται / 'Ενότητα 2, άριθ. 1. Α.Σ.Ε. / Χαρταετός, Θεσσαλονίκη. Σελ. 16.

ΝΙΚΟΚΑΒΟΥΡΑ ΑΓΑΘΗ. Τρίπτυχο. Κέρκυρα, 1978. Σελ. 164. Δρχ. 200.

ΤΡΟΠΑΙΑΤΗΣ ΑΛΚΗΣ Κ. Στό πέλαγο μέ τήν «Παναγιά». Εικονογράφηση Α. Άλεξανδράκη Κ. Θεοδογίτη - Ά λ. Κοντόπουλου. Μακέτα έξώφυλλου Βυρ. Άπτόσογλου. Β' έκδοση. Τά Καλύ­ τερα Βιβλία, άριθ. 2. Μπογιάτης, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 148. Δρχ. 150.

ΦΩΤΙΑΔΟΥ ΕΡΜΗΝΕΙΑ. Ή Αλβανία σήμερα. ’Ιωάννινα, 1978. Σελ. 32. Δρχ. 100.

ΤΡΟΠΑΙΑΤΗΣ ΑΛΚΗΣ Κ. Τό παιδομάζωμα. Εικονογράφηση Μ. Μποσταντζόγλου (Μπόστ). Μακέτα έξώφυλλου Βυρ. Άπτόσογλου. Β' έκδο­ ση. Τά Καλύτερα Βιβλία, άριθ. 4. Μπογιάτης, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 98. Δρχ. 110.

ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΔΟΣ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ. Άντιτορπιλλικό «Κρήτη». Ή Ιστορία ένός πλοίου στόν πόλε­ μο: 1943-1945. Αθήνα, 1979. Σελ. 168. Δρχ. 250.

ΧΟΡΤΙΑΤΗ ΘΕΤΗ. Τά μήλα - Τά φύλλα. Ποιή­ ματα γιά παιδιά. Εικονογράφηση Τζώρτζη Παρ­ μενίδη. Κέδρος, ’Αθήνα, 1978. Σελ. 48. Δρχ. 140.

VAN LOON HENDRIK WILLEM. Ή Ιστορία τής άνθρωπότητος. Μετ. Περικλή Ροδάκη. ΚασταΟΠ

ιΐϋ Π Ο Δ ΙΚ Α

ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ : ΕΡΕΝΜΠΟΥΡΓΚ ΗΛΙΑ. Άνθρωποι, χρόνια, ζωή. Απομνημονεύματα Τόμοι 6. Μετ. Ά ρ η Α λ ε­ ξάνδρου. Άνδρεάδης, Αθήνα. Σελ. 268 + 236 + 284 + 332 + 252 + 396. Δρχ. 2.000.

ΕΑΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

200 + 200 .

Ό Λέων Τολστόι γιά τά παιδιά. Τόμοι Α ' + Β': Διηγήματα - Παραμύθια. + Γ': Ό αιχμάλωτος τοΰ Καυκάσου - Ιστορίες γιά ζώα - Τί, πώς καί γιατί; Μετ. X. Παπαδημούλη - Π. ’Ανταίου. Εικονογρά­ φηση Β. Γκαλντιάεφ. ’Επιμέλεια Πέτρου ’Ανταίου. Παγκόσμια Παιδική Βιβλιοθήκη, άριθ.

3 + 4 + 5. Άκάδημος, Αθήνα, 1978. Σελ. 108 + 92 + 108. Δρχ. 200 + 200 + 200.

Μ ΑΛΑΜ ΑΣ ΛΑΜΠΡΟΣ. Νά ποιά είν’ ή Αμερι­ κή. Έρευνα καί μελέτη. Ταξιδεύοντας: ’Ιούλης Αύγουστος 1978. Μέ τό χέρι στόν τύπο τών ήλων κραυγές κι άντιλογίες άπό τίς 'Ηνωμένες Πολι­ τείες. ’Εντυπώσεις - σκέψεις - κρίσεις - μνήμες παραλληλισμοί - άποκαλύψεις καί συγκρίσεις. 'Ιστορία καί Τέχνη, Αθήνα, 1978. Σελ. 320. Δρχ.

250.

Τό σπίτι. Δές πώς Γίνεται / Ενότητα 2, άριθ. 5. Α.Σ.Ε. / Χαρταετός, Θεσσαλονίκη. Σελ. 16.

ΜΠΡΕΖΝΙΕΦ Λ.Ι. Χέρσα γη. Σύγχρονη ’Εποχή, Αθήνα, 1979. Σελ. 128. Δρχ. 90. *

ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ

ΜΑΝΟΥΣΑΚΑΣ ΓΙΑΝΝΗΣ. Ό χαλασμός. Άπό τό χωριό στήν Άκροναυπλία. Δωρικός, Αθήνα, 1978. Σελ. 352. ΜΠΑΡΤΖΙΩΤΑΣ ΒΑΣΙΛΗΣ Γ. Στίς φυλακέι τίς έξορίες. Σημειώματα μέ άναμνήσεις ένός κισμένου - έξόριστου. Καστανιώτης, Ά 1978. Σελ. 168. Δρχ. 150.

Επιτάφια στήλη στόν "Ιωνά Δραγούμη. ’Εκατό χρόνια άπό τήν γέννησή του. Γράφουν: Γρηγ. Κασιμάτης - Γ.Δ. Δασκαλάκης - Βασ. Λαούρδας Δημήτρης Μυράτ - Κωνστ. Ά ν. Βαβοΰσκος Πέτρος Γλέζος - Γιώργος Ίωάννου - Παν. Φωτέας - Κ. Σβολόπουλος - Κώστας Ε. Τσιρόπουλος. Γνώμες Ν. Γιαννιοΰ - Γιώργου Θεοτοκά - Νίκου Καζαντζάκη - Γιάννη Κορδάτου - Κωστή Παλαμά - Κλέωνα Παράσχου - Παντελή Πρεβελάκη Αγγέλου Σικελιανοΰ - Αίμ. Χουρμούζιου. Τετρά­ δια «Ευθύνης», άριθ. 7. Ευθύνη, Αθήνα, 1978. Σελ. 158. Δρχ. 200. 'Ιστορικά δοκίμια σέ νεοελληνικά θέματα. Μελέ­ τες Κέντρου Μαρξιστικών ’Ερευνών / Σειρά II, άριθ. 4. Σύγχρονη ’Εποχή, Αθήνα, 1979. Σελ.

176. Δρχ. 140. ΔΙΝΑΡΔΑΤΟΣ ΣΙΙΥΡΟΣ. Άπό τύν έμφύλιο στή χούντα. Τόμος Γ’ : 1955-1961. Παπαζήσης, Α θ ή ­ να, 1978. Σελ. 584. Δρχ. 450. ΣΤΑΥΡΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΣ Α. Συμμαχική πολιτική καί στρατιωτικές έπεμβάσεις. 'Ο πολιτικός ρόλος τών έλλήνων στρατιωτικών. Μετ. Σπύρου Κ. Θεοδωρόπουλου. Πρόλογος Γεωργίου Ίορδανίδη. Παπαζήσης, Αθήνα, 1979. Σελ. 248. Δρχ. 200. ΡΑΝΣΙΜΑΝ ΣΤΗΒΕΝ. Βυζαντινός πολιτισμός. Μετ. Δέσποινας Δετζώρτζη. Γ' έκδοση. Γαλαξίας, άριθ. 12. Έρμείας, Αθήνα, 1978. Σελ. 388. Δρχ.

380.

ΑίΜΟΣ. Στήν ύπηρεσία τής βαλκανικής ιδέας. Επιθεώρηση πολιτισμού. Τεΰχος 5-6. Δρχ. 70. ΑΙΝΙΓΜ ΑΤΑ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ. Μηνιαίο περιοδικό έκλαικευμένης έπιστημονικής φαντα­ σίας. Τεύχος 45. Δρχ. 50. τΙΟΣ. η ^Μηνιάτικο. ΤΗΣΕΙΣ Τεΰχος ΣΤΟ ΧΩΡΟ 9. Δρχ.ΤΟΥ 30. ΘΕΑΜΑΑΝΟΙΧΤΟΙ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ (ΑΓΓΕΛΙΑΦΟΡΟΣ). Τριμηνιαίο περιοδικό χριστιανικού προβληματι­ σμού. Τεύχος 766-767. Δρχ. 10. Ρ°ΡΛΊΡατι = ΟΔΕΣ^ ° γθΤε* - 0 καί Ρ°9Φ«>τικό περιοδυκο του Ελληνοαυστραλιανοΰ ’Εκπολιτιστι­ κού Συνδέσμου Μελβούρνης. Τεΰχος 9. Δρχ. 50.

AUTO ΕΞΠΡΕΣ. Μηνιαία έπιθεώρηση γιά τό αυτοκίνητο. Τεύχος 139. Δρχ. 30.

U.F ° . -ΙΠ Τ Α Μ Ε Ν Ο 1 ΔΙΣΚΟΙ. Μηνιαίο περιο­ δικό ουφολογιας. Τεύχη 1 καί 2. Δρχ. 50. ΔΕΛΤΙΟ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΒΙΟΜΗΧΑΝΩΝ ΒΟ ΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ. Μηνιαία έκόοαη ΓεΰνοςΤ Δωρεάν. Λb * ΔΙΑΒΑΖΩ. Μηνιαία έπιθεώρηση τοΰ βιβλίου Τεύχος 17. Δρχ. 60. ΔΙΑΛΕΓΟΥΜΕ ΒΙΒΛΙΑ ΓΙΑ Π ΑΙΔΙΑ. Περιοδι­ κή έκδοση κριτικής καί πληροφόρησης. Κυκλοφο­ ρεί δυό φορές τό χρόνο. Τεΰχος 2. Δρχ. 30.

ΔΙΑΛΟΓΟΣ. Τρίμηνη έκδοση τής Μορφωτικής Ένωσης Λεχαινών «Ό Άνδρέας Καρκαβίτσας» Τεΰχος 3-4. Δρχ. 40. ΔΡΟΜΟΙ ΤΗΣ ΕΙΡΗΝΗΣ. Πολιτική, έπιστημονική, πνευματική καί καλλιτεχνική έπιθεώρηση Τεΰχος 7. Δρχ. 20. ΔΩΔΕΚΑΕΔΡΟ. Περιοδική έπιστημονική άατρολογική έκδοση. Τεΰχος 2. Δρχ. 70.

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ

ΕΚΛΟΓΗ ΘΕΜΑΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟ­ ΝΟΙΑΣ. Τετράμηνη έκδοση. Τεΰχος 47. Δρχ. 35.

ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ. Ουγγρική έπανάσταση 1956. Δημιουργική πηγή τής σύγχρονης ιστορίας. Μετ. Μανόλη Λαμπρίδη. Πρόλογος Α. Στίνα. Μικρή Σειρά, άριθ. 4. Ανδρομέδα, Α θ ή ­ να, 1978. Σελ. 64. Δρχ. 40.

ΕΜΕΙΣ ΚΑΙ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ. Όργανο τής Πανελλή­ νιας 'Ομοσπονδίας Έκδοτων - Βιβλιοχαρτοπω­ λών. Φύλλο 7.

ΚΑΙΣΛΕΡ ΑΡΘΟΥΡ. Ή δεκάτη τρίτη φυλή. Μετ. Γιώργου Π. Σαραφιανοΰ. Χατζηνικολή, Αθήνα, 1978. Σελ. 176. Δρχ. 250. ΚΑΡΡ ΕΝΤΟΥΑΡΝΤ ΧΑΛΕΤ. Ιστορία τής Σο­ βιετικής "Ενωσης. Α ': 1917-1923. Τόμος Β'. Μετ, Πάνου Γκαργκάνα - Φοίβου Αρβανίτη. Έπιμέ' εια Άνδρέα Παππά. Υποδομή, Αθήνα, 1978. λ. 500. Δρχ. 400.

LLEZ ANTONIO. Σαμπατέ. Ένοπλος άγιό­ ς: 1945-1960. Μετ. Γιάννη Μακρή. Διεθνής βλιοθήκη, Αθήνα, 1978. Σελ. 200. Δρχ. 150.

ΕΠΙΚΕΝΤΡΑ. Διμηνιαία έκδοση τοΰ Κέντρου Πολιτικής Έρεύνης καί Έπιμορφώσεως. Τεύνοε 5. Δρχ. 60. * 5 ΕΠΟΠΤΕΙΑ. Μηνιαίο περιοδικό φιλοσοφίας και γενικής παιδείας. Τεΰχος 31. Δρχ. 150. ΕΡΕΥΝΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ - ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ. Μηνιάτικη έπιθεώρηση. Τεΰχος 46. Δρχ. 20. ΕΥΘΥΝΗ. Φυλλάδιο νεοελληνικού προβληματι­ σμού. Τεΰχος 86. Δρχ. 30. Η ΑΝΔΡΑΒΙΔΑ. Μηνιαία έφημερίς τής Ανδρα­ βίδας. Φύλλα 16 καί 17. Δρχ. 3.

ΗΛΕΙΑΚΑ. Τριμηνιαίο περιοδικό λαογραφικής ιστορικής καί γλωσσικής σπουδής τής ’Ηλείας. Τόμος ΚΘ' - Λ' (7-8). Δρχ. 45. ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ ΝΕΑ. Τεύχος 118. Δρχ. 100. ΗΧΟΣ Κ Α Ι HI-FI. Μηνιαίο περιοδικό. Τεύχος 71. Δρχ. 30. ΘΕΜΑΤΑ ΧΩΡΟΥ + ΤΕΧΝΩΝ. ’Ετήσια επιθεώ­ ρηση. Έκδοση «’Αρχιτεκτονικών Θεμάτων». Τεύ­ χος 10. Δρχ. 600. ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΗ. Μηνιαίο περιοδικό ιστορικής ύλης. Τεύχος 128. Δρχ. 50. ΚΑΜΕΙΡΟΣ. 'Ιστορία - λαογραφία- τουρισμός κριτική - λόγος - τέχνες. Τριμηνιαίο δωδεκανησιακό περιοδικό. Τεύχος 17. Δρχ. 35. ΚΕΦΑΛΟΝΙΤΙΚΕΣ ΩΡΕΣ. ’Ετήσια εικονογρα­ φημένη έπιθεώρηση. Τεύχος 4. Δρχ. 150. ΚΟΛΟΥΜΠΡΑ. Φαντασμαγορικά κόμιξ. Μη­ νιαίο περιοδικό. Τεύχος 10. Δρχ. 30. ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ. Μηνιάτικο πολιτικό θεωρητικό περιοδικό. Χρόνος ΣΤ' / Τεύχος 2. Δρχ. 20. ΜΟΥΣΙΚΗ. Μηνιαία έπιθεώρηση. Τεύχη 14 καί 15. Δρχ. 30. ΝΕΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ. Μηνιαία έπιθεώρηση. Δελτίο τής Νέας Δημοκρατίας. Τεύχος 23. Δρχ.

μικών έξελίξεων. Τεύχος (1979) /2. Ο ΜΙΚΡΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ. Σύγχρονο μηνιαίο μορφωτικό περιοδικό. Τεύχη 40, 41, 42, 43 καί 44. Δρχ. 15. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΙΡΗΝΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΟ­ ΣΙΑΛΙΣΜΟΥ. Μηνιάτικο θεωρητικό καί πληρο­ φοριακό περιοδικό των κομμουνιστικών καί έργατικών κομμάτων. Τεύχος (1979) 12. Δρχ. 20. ΣΚΟΥΠΑ. Γιά τό γυναικείο ζήτημα. Τεύχος 1. Δρχ. 50. ΣΥΛΛΕΚΤΗΣ. Μηνιαίο περιοδικό γιά συλλέκτες καί φιλότεχνους. Τεύχος 47. Δρχ. 40. ΣΧΕΔΙΑ. Λογοτεχνία, θεωρία καί πράξη - κριτι­ κή. Δίμηνο περιοδικό. Τεύχος 2. Δρχ. 60. ΣΧΟΛΙΚΑ ΝΙΑΤΑ. Περιοδική μαθητική φυλλάδα γιά τή σχολική ζωή καί τή λογοτεχνία τού 2/θ Δημοτικού Σχολείου 'Αγίου Γεωργίου Φερών Ν. Μαγνησίας. Φύλλο 3. ΤΑΞΙΔΕΥΟΝΤΑΣ. Τεύχος 15. Δρχ. 35. ΤΑΫΓΕΤΟΣ ΚΑΙ ΜΑΝΙΑΤΕΣ. Μηνιαία έπιθε­ ώρηση Λακωνίας - Μεσσηνίας. Τεύχος 8. Δρχ. 50.

4 ΤΡΟΧΟΙ. Τεύχος 101. Δρχ. 35. ΤΟ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ. Μηνιάτικο δημοσιογραφικό όργανο Χ.Α.Ν. Καλαμαριάς. Τεύχος 48.

20 .

ΤΟ ΡΟΔΙ. Τό περιοδικό γιά παιδιά. Τεύχος 13. Δρχ. 30.

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ. Μηνιαία έπιθεώρηση πολιτι­ κού, κοινωνικού καί ιδεολογικού προβληματι­ σμού. Τεύχος 38. Δρχ. 15.

ΤΟ ΣΕΝΤΟΥΚΙ. Έκτακτη έφημερίδα γραμμάτων καί τεχνών. Φύλλο 1. Δρχ. 20.

Ο ΑΓΩΝΑΣ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ. Τρίμηνη έκδοση τού Συνδέσμου γιά τά Δικαιώματα τής Γυναίκας. Τεύχος 1. Δρχ. 30. ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ. Τό περιοδικό γι’ αύτούς πού δη­ μιουργούν τή ζωή. Τεύχος 38. Δρχ. 30. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ. Έπιθεώρηση οικονο­

ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ. Διμηνιαΐο περιοδικό. Τεύχη 30 καί 31. Δρχ. 40. ΧΩΡΑ. Τετραμηνιαία έκδοση. Τεύχος 2. Δρχ. 80.

MODERN GREEK SOCIETY. A social science newsletter. Vol. VI / N. 1. Δρχ. 120.