van de redactie
Adv-Didaktief-8_11:Omslag-catalogus_DRUKKER 25-08-11 09:22 Pagina 3
van de redactie
Hoe ga ik om met een leerling met autisme, ADHD, ODD/CD of een angststoornis?
Nieuw!
Volg de cursus:
Passend omgaan met verschillen in de klas Voor leerkrachten, docenten en IB'ers die adequaat willen inspelen op bijzondere onderwijsbehoeften.
Supergemotiveerd zijn ze, de kinderen die nieuw zijn in Nederland en de eerste jaren ondergedompeld worden in de Nederlandse taal. Het aantal immigranten neemt de laatste jaren weer toe, zo blijkt uit cijfers van het SCP. Hun kinderen kunnen worden
Simone Barneveld, hoofdredacteur Didactief
opgevangen in zogenoemde Eerste Opvangscholen of Internationale Schakelklassen. Deelnemer aan de cursusmodule Autisme: ‘Na het volgen van de cursus over autisme voelde ik mij veel competenter in het lesgeven aan leerlingen met autisme.’
Dat er een hele wereld schuilgaat achter het onderwijs aan nieuwkomers kunt u lezen in het coververhaal ‘Nieuw in Nederland’ op pagina 16. Nieuw – om dat woord dan maar direct als bruggetje te gebruiken – is ook Didactief. Een paar maanden geleden kondigden we het al aan: Didaktief is nu Didactief – eindelijk laten we de verwarrende jaren zeventig-spelling los – met bijbehorend fris uiterlijk. De vertrouwde inhoud wordt in een visueel toegankelijker jasje gepresenteerd. Elke maand openen we met een mooi, groot interview. Deze maand met de Belgische hoogleraar Jan van Damme die het zittenblijven van kleuters veroordeelt
www.cedgroep.nl/cursussen voor meer informatie en cursusdata
en hier inspiratie vindt voor de Vlaamse lerarenopleidingen: ‘In Nederland heb je de academische pabo. Wij zijn ook zoiets aan het bedenken.’ Er zijn nieuwe rubrieken, er is een nieuwe columnist, Frank Jongbloed, en een nieuwe serie, De favoriete leraar van…. Aan populaire pagina’s als Onderzoek Kort zijn nieuwe elementen toegevoegd. Elke twee maanden schrijft onderzoeker Paul Kirschner in de rubriek Kirschner kiest over spraakmakend (internationaal) onderzoek. Deze keer bewijst hij dat alle mobieltjes de klas uit moeten. En niet te vergeten, de specials zijn nog beter én uitneembaar. De reden voor deze verandering is onze blik op de toekomst. We bestaan dit jaar veertig jaar en zijn van plan nog decennia verder te gaan. We willen aansluiting houden bij
Van de makers ! van Wijzer Onderwijs l
www.wijzeronderwijs.n
2
september 2011
docenten, ook bij de jonge leerkrachten, en vooral een vakblad en website blijven waar de onderwijsprofessional niet omheen kan. Wilt u reageren op de nieuwe Didactief, stuur dan een e-mail naar redactie@didaktief.nl.
september 2011
3
nieUWKOMerS rOnaLd GiPHart
inHOUd
OnderWiJSinSPectie REPORTAGE
6
16 Nieuw in Nederland 36 Mijn school: Visio Rotterdam
Jan Van Damme Onderzoek toont volgens de Vlaamse hoogleraar Jan Van Damme aan dat zittenblijven een negatief effect heeft op kinderen. Hij pleit daarom voor onderwijs op maat.
INTERVIEW 6 Hoogleraar Jan Van Damme 39 Scheidend hoogleraar Nico Verloop 40 De favoriete leraar van… Ronald Giphart
40
OPINIE 26 Onderwijsinspectie onder vuur
Ronald Giphart In gesprek met zijn favoriete leraar Kees van Bueren. ‘Als de schoolkrant uitkwam, was het muisstil in de lerarenkamer.’
COLUMN 9 Jo Kloprogge: de educatieve boekhouder 14 Wisselcolumn: Helmut Rauschenberg 30 Frank Jongbloed: ‘Wij werken hier met mongolen’
43
ONDERZOEK 22 In een minuut leesachterstanden opsporen 31 Onderzoek kort
Gratis boek! Didactief geeft vijf keer het boek Machomannetjes. 99 manieren om de straatcultuur terug te dringen uit uw school van Hans Kaldenbach weg. Lees de recensie van het boek en ding mee naar een gratis exemplaar.
16
Nieuw in Nederland Ze komen uit alle denkbare culturen en hebben soms nog nooit een school van binnen gezien. Eenmaal hier worden de nieuwkomers ondergedompeld in de Nederlandse taal, twintig uur per week. Didactief keek hoe het hun vergaat in de internationale schakelklassen.
RUBRIEKEN 10 15 25 28 42 44 45 46
D to know Vakidioot: Stephan van Aalderen Praktijknieuws Historische foto: Almere in de kinderschoenen Boeken Interactief Agenda Colofon en Volgende maand
De cover is gemaakt door: Olivia Ettema
4
september 2011
Collega’s in the picture
Dit jaar bestaat Didactief 40 jaar! De reizende fototentoonstelling ter ere daarvan is vanaf 5 september te zien in de NHL-pabo te Leeuwarden. De expo laat ‘Nederlandse evenwichtskunstenaars’ zien: docenten die zich elke dag staande houden in het onderwijs. Gefotografeerd door Zilveren Camera-winnares Rosa Verhoeve.
www.didaktief.nl è www.didactiefonline.nl Blogs, links naar Twitter, Facebook en rss-feeds, een poll, een webshop, meer nieuws, onderzoek en opinie en alles nog makkelijker vindbaar. In september krijgt Didactief een nieuwe website met een nieuwe URL.
Special De Operatie Passend Onderwijs van het kabinet zit er onontkoombaar aan te komen. In deze Special aandacht voor hoe het buitenland daarbij tot voorbeeld kan zijn. En hoe sommige initiatieven van scholen en samenwerkingsverbanden al – met succes – op de toekomst vooruit blijken te lopen.
september 2011
5
intervieW [PO/VO] intervieW
Tekst Luutje Niemantsverdriet Beeld Rob Stevens
Hoogleraar Jan Van Damme
Zittenblijven heeft negatief effect In België blijven meer kinderen zitten dan in Nederland. Toch toont onderzoek volgens de Vlaamse hoogleraar Jan Van Damme aan dat zittenblijvers het aan het eind van het schooljaar slechter doen dan hun nieuwe klasgenoten. Hij pleit daarom voor onderwijs op maat.
v
eel van wat fout loopt in de schoolloopbaan loopt fout vanaf de start en moet vanaf de start aangepakt worden, zegt Jan Van Damme, emeritus hoogleraar en onderzoeker bij het Centrum voor Onderwijseffectiviteit en -evaluatie verbonden aan de Katholieke Universiteit van Leuven. Uit zijn onderzoek blijkt dat zich onder voortijdig schoolverlaters relatief veel vroege zittenblijvers bevinden. Wat is het verband tussen zittenblijven en schooluitval? ‘Leerlingen die al een keer zijn blijven zitten, haken sneller af als ze later nog eens problemen hebben. We hebben onderzocht wat er op termijn met zittenblijvers gebeurt. De grootste groep studeert gewoon af. Ze hebben een jaar verloren, maar ja, er was een probleem en dat probleem is in het voortgezet onderwijs opgelost. In netto effect vonden we geen verschil met klasgenoten wat betreft hun prestaties en beleving. Een jaartje ouder dan de klasgenoten is dus geen probleem, maar twee jaar ouder wel. Dan bevordert een gebrek aan schoolprestaties en sociale integratie het schoolverlaten zonder startkwalificatie. Dat was het meest negatieve effect dat we zagen. Dat zijn we nu grondiger aan het bekijken, aansluitend bij de internationale literatuur. Vlaamse leerkrachten verwijzen veel leerlingen, tien procent van de jongens, door naar het speciaal onderwijs, maar laten ook veel leerlingen zitten. Aan het eind van de lagere school is één op de vijf
6
September 2011 september 2011
leerlingen wel een keer blijven zitten. In het eerste leerjaar (onze groep 3, red.) zeven procent en dat is veel. Grosso modo zal dat niet zoveel verschillen met Nederland. Maar bij ons blijft ook één op de drie zitten in het voortgezet onderwijs en in het eerste jaar van de universiteit. Al met al hebben wij veel vertraagde leerlingen.’ Onderzoek naar de effectiviteit van zittenblijven is dus van maatschappelijk belang. Voorstanders veronderstellen dat het de verdere schoolcarrière van zittenblijvers helpt als zij in het jaar dat ze overdoen worden bijgespijkerd. Bovendien zouden zwakke leerlingen meer zelfvertrouwen krijgen als zij het jaar beginnen met een forse kennisvoorsprong op hun nieuwe klasgenoten. Tegenstanders vrezen dat onvoldoende nieuwe intellectuele uitdaging gedragsproblemen in de hand werkt. Wie heeft er gelijk? ‘Toen we in de jaren negentig met onderzoek begonnen naar het effect van zittenblijven in het eerste en tweede jaar van het voortgezet onderwijs, zagen we dat zittenblijvers op korte termijn beter presteerden. Ook in hun niet-cognitieve ontwikkeling voelden ze zich een stuk beter, zowel in het jaar dat ze overdeden als in het jaar daarna. Maar enkele jaren later waren de effecten bij diezelfde leerlingen minder positief en zagen we meer negatieve effecten. Nu volgen we al een jaar of acht een groep van zesduizend kinderen vanaf de derde kleuterklas (onze
>> september 2011
7
rePOrtaGe REPORTAGE
Tekst Simone Barneveld Beeld Rob Niemantsverdriet
nieuw
in Nederland Ondergedompeld in de Nederlandse taal, twintig uur per week. Dat overkomt de kinderen die nieuw zijn in Nederland. Ze leren eerst één of twee jaar de taal kennen in aparte klassen of scholen. de 17-jarige, russische Katya is een van hen: ik vind het jammer dat ik niet alles wat in mijn hoofd zit kan zeggen.
>> 16
September 2011 september 2011
September september 2011 2011
17
actieF
Scheepvaartmuseum
Early Bird iPockets, de eerste volledig digitale lesmethode Engels voor kleuters op de basisschool, is eind juni in Berlijn bekroond met de EduMedia Siegel 2011. Er waren tweehonderd inzendingen uit tien verschillende landen. iPockets biedt authentieke Engelse audio- en videomaterialen voor gebruik in de klas. Leerlingen zouden dankzij deze juiste klankvoorbeelden hun uitspraak goed ontwikkelen. De methode is ontwikkeld in samenwerking met expertisecentrum Early Bird. www.ipockets.nl
Wist u dat…? … Didactief ook op Facebook zit? Bezoek onze pagina en laat ons weten wat deze maand uw favoriete artikel was. Kijk eens wie er nog meer bevriend zijn met Didactief. Of bent u niet zo’n socializer? Kijk dan eens naar onze LinkedIn-groep en start een serieuze discussie. Wij kunnen het niet alleen, we hebben u nodig. Praat mee.
september 2011
Na een ingrijpende verbouwing van vier jaar opent het Amsterdamse Scheepvaartmuseum op 2 oktober haar deuren weer voor het publiek. Het voormalige ’s Lands Zeemagazijn waarin het museum is gevestigd, is gerestaureerd en gemoderniseerd. Voor het onderwijs is een nieuw educatief programma ontworpen, afgestemd op verschillende groepen, en per groep op specifieke kerndoelen. Zo is er ‘Gouden Netwerk’ (kerndoelen 4, 5, 8, 51, 52, 56), waarin leerlingen uit groep 6-8 worden uitgenodigd Facebook- en Hyves-profielen te maken van personages uit de Gouden Eeuw. Voor het vmbo is het speciale ‘doe’-programma ‘Haven Promotieteam’ ontwikkeld, waarbij leerlingen in duo’s reclamefilmpjes maken. Doel is de jongeren enthousiast te maken voor het werken in de haven. Of het educatief team zijn werk goed heeft gedaan, moet nog blijken maar het oogt allemaal veelbelovend. www.hetscheepvaartmuseum.nl
Opmerkelijke reis Van 28 maart tot 4 april 2012 organiseert de Besturenraad Academie ‘een inspirerende studiereis naar Israël’. Volgens de organisatoren kunnen leidinggevenden inspiratie en bezin-
Schultüte De eerste schooldag – vroeger was de overgang van ‘nog bij moeder’ (de titel van een leesboekje uit 1908 van de pedagoog Jan Ligthart (1859-1916)) naar de grote school een belevenis waaraan veel aandacht werd besteed. In de collectie van het Nationaal Onderwijsmuseum is een serie ingekleurde prentbriefkaarten opgenomen met daarop lachende, trots kijkende kinderen in hun ‘zondagse kleren’, zoals nette kleding werd genoemd. In Duitsland en België wordt de eerste schooldag al sinds de negentiende eeuw gevierd met een zogenaamde Schultüte; een grote puntzak boordevol cadeautjes en vooral snoepgoed; zoetigheid verzacht de spanning en angst voor de eerste schooldag. Meer informatie op www.onderwijsmuseum.nl
OnderwijsmuseumOnderwijsmuseum
Snooz, op forum.cosmogirl.nl, in discussie over Pabo
OnderwijsmuseumOnderwijsmuseumOnderwijsmuseumOnderwijsmuseum
aGenda
aGenda aGenda
OnderwijsmuseumOnderwijsmuseum
Pabo is veel, niet moeilijk. Hou er rekening mee dat je veel van iets moet weten, maar dat je niet ergens diep op ingaat. Wat ik echt minder vind, is het feit dat je zoveel aan competenties moet werken en dat maar moet uitleggen. Ik haal de helft van mijn studiepunten met slap ouwehoeren, wat soms redelijk frustrerend is.
44
OnderwijsmuseumOnderwijsmuseumOnderwijsmuseumOnderwijsmuseum
actieF
ning opdoen door het bezoeken van bekende bijbelse ‘heilige’ plaatsen. Daarnaast kunnen ze kennismaken met het onderwijs in Israël en, hier houdt de organisatie een slag om de arm, ‘als het mogelijk is ook op de Westbank’. Volgens de VN is dit immers nog steeds bezet gebied. Belangstellenden worden betrokken bij het opstellen van het reisprogramma. De prijs van de reis zal ongeveer € 1.600,- bedragen. Voor informatie en aanmelding raadpleeg de Academiebrochure op www.besturenraad.nl
Kindercentra pedagogisch inrichten Wat is de invloed van de omgeving op het gedrag van kinderen? Voor bestuurders van kinderopvanginstellingen, pedagogen en interieurarchitecten. 20 september, Bureau Akta te Utrecht. Kosten: 75. Informatie: www.akta.nl
Onderwijsdag almere Op de internationale Dag van de Leraar staat Almere in het teken van docenten, met 70 workshops, lezingen en activiteiten. Inclusief markt met dans, theater en muziek. 5 oktober, Stadshart Almere. Kosten: geen. Informatie: www.onderwijsdagalmere.nl daders en slachtoffers, wie is wie? Voor contact- en vertrouwenspersonen (vo). Leer alles over wetgeving en klachten rond seksuele intimidatie aan de hand van workshops, infoshops en een materialenmarkt. 13 oktober, Regardz Eenhoorn te Amersfoort. Kosten: 249. Informatie: www.ppsi.nl Onderwijs en jeugdzorg Met de invoering van passend onderwijs moeten scholen, gemeenten en jeugdzorg nauwer met elkaar samenwerken. Dit congres laat zien hoe, met deelsessies, lezingen en een infomarkt. 25 oktober, Meervaart te Amsterdam. Kosten: 295. Informatie: www.ojz-congres.nl early english: Keys to Success De invoering van vroeg vreemde talen onderwijs (vvto) staat centraal. Met keynote speakers Noreen Caplen-Spence en Wendy Arnold. En workshops over onder andere hoogbegaafde kinderen, het gebruik van theater en eTwinning. 9 november, congrescentrum Engels te Rotterdam. Kosten: 195. Informatie: www.earlybirdie.nl/keystosuccess Positief omgaan met gedragsproblemen School Wide Positive Behavior Support (SWPBS) is erop gericht gedragsproblemen te voorkomen. Leer hoe je leerlingen (po) gewenst gedrag aanleert. 18 en 19 november, Hogeschool Windesheim te Zwolle. Kosten: onbekend. Informatie: http://www.oso-windesheim.nl >agenda Masterclass inspirerend toetsen en beoordelen Op school ligt de nadruk vaak meer op cijfers en scoren dan op leren. Er zijn manieren van toetsen en beoordelen die het leerproces versterken, en de motivatie en prestaties verbeteren. 21 november, 6 februari, APS te Utrecht. Kosten: 475. Informatie: www.aps.nl/inspirerend-toetsen-en-beoordelen Wedstrijd: maak jouw schoolomgeving klimaatbestendig Wat zijn de grootste gevolgen van klimaatverandering rondom jouw school? Breng ze in kaart, verzin oplossingen en win een prijs. 1 december, Amersfoort. Kosten: geen. Informatie: www.wereldburgerschap.nl
september 2011
45