Kapitaal 5 tso kso

TSO-KSO educatieve uitgaven

NEDERLANDS

5

Rijk maken in taal

CURSUS

TSO-KSO cursus NEDERLANDS

Bestelnummer: 93 101 0044 Die Keure wil het milieu beschermen. Daarom kiezen wij bewust voor papier dat afkomstig is uit verantwoord beheerde bossen.

Dit boek is dan ook gedrukt op papier dat het FSC®-label draagt.

Dat is het keurmerk van de Forest Stewardship Council®.

9 789048 624461

5 Rijk maken in taal

Module 2

THE WAVE

Inhoud

A. Wegwijs in de wereld 1 INTRO

91

2 STANFORD PRISON EXPERIMENT

91

B. Wegwijs in verhalen

97

1.1 WAAR OF NIET WAAR?

97

1.2 NOG MEER SMAAKMAKERS

100

2 BALANCEREN OP DE RAND

104

2.1 EN DAN DE DOCU

104

2.2 ‘GEBASEERD OP WAARGEBEURDE VERHALEN’ (OF NIET?)

105

3 SOCIALE DRUK

109

3.1 SOCIALE DRUK IN DE MIDDELEEUWEN

109

3.2 SOCIALE DRUK VANDAAG: DIE FREMDE

Module 2 The Wave

109 113 115

4 ARTIKELS

118

5 SNOEPFRAGMENTEN

118

5.1 DE GOLF (MORTON RHUE)

118

5.2 KAMTSJATKA (MARCEL FIGUERAS)

120

6 LITERATUURPORTFOLIO

122

6.1 MEDIAGERICHTE OPDRACHTEN

122

6.2 PRIJZEN OF FEITEN

122

7 TIJDSBAND

86

97

1 FEIT OF VERZONNEN: OVERTREFT DE REALITEIT DE FICTIE?

3.1.1 Floris ende Blancefloer 3.1.2 Gespot op Facebook

5

91

123

C. WEGWIJS IN TAAL

124

1 STRIJD OM ‘HET’ NEDERLANDS

124

1.1 DOMINANT DIALECT?

124

1.2 TUSSEN TWEE VUREN: TUSSENTAAL

126

2 CHAOS IN JE HOOFD

129

2.1 WOORDEN DIE NIET IN DE PAS LOPEN

129

2.1.1 Moeilijke woorden 2.1.2 Woorden van anderstalige afkomst 2.2 DE WERKWOORDREGELS VOLGEN

129 130 131

5 Module 2 The Wave

87

Doelen 1 Interculturele gerichtheid > Je leert samenwerken, zodat je elkaar begrijpt en respecteert. > Je toont met je woordkeuze en je taalgebruik aan dat je je eigen cultuur respecteert. > Je toont met je woordkeuze en je taalgebruik aan dat je de anderen en hun cultuur respecteert.

2 Strategische vaardigheden > Je past de OVUR-strategie toe bij het uitvoeren van opdrachten. > Je past leesstrategieĂŤn toe. > Je past luisterstrategieĂŤn toe.

3 Luisteren en kijken > Je herkent argumenten die in een debat aangehaald worden.

4 Spreken > Je kent de regels van een goed debat. > Je kunt de regels van een goed debat toepassen.

5 Schrijven > Je kunt de communicatie schrijven rond de uitnodiging op school van een auteur, journalist ...: uitnodiging / interview / bedanking ... > Je kunt een zakelijke brief schrijven. > Je schrijft een scenario voor een fictiedocumentaire. > Je kunt je mening formuleren op een forum. > Je kunt een verslag schrijven over een filmtrailer.

6 Lezen > Je kunt een tekst kritisch lezen. > Je kent de kenmerken van een verslag. > Je kent het verschil tussen een feit en een mening. > Je kunt een artikel kritisch lezen en analyseren. > Je kunt recensies met elkaar vergelijken en aan de hand hiervan je eigen mening vormen. > Je kunt argumenten uit een tekst halen en die beoordelen.

7 Literatuur > Je leest fragmenten uit verschillende boeken waarvan het niet duidelijk is of ze fictie of non-fictie zijn. > Je kunt echtheids- en fictiesignalen van elkaar onderscheiden. > Je leest een fragment uit Floris ende Blancefloer in het Middelnederlands en lost hierover inhoudelijke vragen op. > Je leest een boek en kunt er een mediagerichte opdracht rond uitwerken of een opdracht rond actua en realia.

5 88

Module 2 The Wave

8 Taalbeschouwing > Je denkt na over je taalgebruik en taalsysteem. > Je weet wat het verschil is tussen dialect, tussentaal en standaardtaal. > Je kunt een mening formuleren over het gebruik van dialect, tussentaal en standaardtaal. > Je kunt woorden verklaren vanuit de context, op basis van de woordvorming, met een woordenboek. > Je beheerst de vervoeging van de werkwoorden. > Je kunt het taalregister in een literair fragment beoordelen.

5 Module 2 The Wave

89

Inleiding

Wanneer de Rode Duivels spelen, houdt het hele land 90 minuten (met een kwartier rust) de adem in. Er wordt gejuicht, soms gehuild, maar één ding is zeker: als de Duivels spelen, geldt alleen dit motto: ‘Tous ensemble!’ Dit is nog nooit zo duidelijk geweest als in de zomer van 2014 tijdens het WK in Brazilië.

Hele wijken kleurden zwart-geel-rood, onbekenden vielen elkaar in de armen na een verlossende goal, straten werden omgetoverd tot cafés of stadions.

Vele mensen waren verbaasd over de emoties die voetbal bij hen opriep.

Het leek wel of ons land één groot voetballand was. Mensen die verklaarden dat ze niet naar de match gekeken hadden of dat voetbal hen niet interesseert, werden op zijn minst wat scheef bekeken.

Symbolen verklaard:

Literaire

trivia

Weetje

(Studie) tips

Hier vind je handige studietips.

Opdracht tijdsband

Artikelopdracht 4 / 5 uur TaalKlapper Audiofragment Beeldfragment Individuele werkvorm Duo-opdracht Groepsopdracht Klasgroep Onderzoeksvaardigheden

5 90

Verhaalanalyse Internetopdracht

Module 2 The Wave

Het groepsgevoel bij voetbal is doorgaans zeer onschuldig, maar wat als dat groepsgevoel omslaat in groepsdruk en je er als individu niet meer durft tegen in te gaan? Wat als de groep je dan niet gewoon wat scheef bekijkt, maar met geweld reageert? Wat als je als individu niet meer belangrijk bent, maar enkel de groep nog telt?

Op deze duistere en ook wel verontrustende vragen probeert de literatuur al lang een antwoord te formuleren. Maar soms overtreft de realiteit de fictie, zoals in 1967 in de Cubberly High School, Californië.

A. Wegwijs

in de wereld 1 INTRO In 1967 gaf Ron Jones, een leraar geschiedenis van de Cubberly High School, California, een les over het nazisme aan zijn leerlingen van het zesde secundair. Na die les gingen de leerlingen ervan uit dat alle Duitsers nazi’s waren geweest, want waarom kwamen Duitsers die het nazisme niet steunden in hemelsnaam niet op tegen de gewelddaden van de nazi’s? Jones bedacht daarop een experiment: hij zou deze klas discipline bijbrengen, en hen bombarderen tot eliteklas van de school. Hij bedacht zelfs een speciale naam voor deze groep: The Wave, ofwel De Golf. Al snel werd het experiment een succes, en werden er ook leden van andere klassen lid van The Wave. Leerlingen die er niet in geïnteresseerd waren, werden uitgesloten of bedreigd. Jones had zelf niet kunnen denken dat zijn experiment zo snel zou escaleren [1], en riep het sneller dan verwacht een halt toe. Zijn leerlingen beseften nu wel dat je kunt meelopen met een groep die veel sterker of intimiderender is dan jijzelf.

[1] escaleren = stapsgewijs ernstiger worden

Over dit experiment werd een boek geschreven door Morton Rhue, met als toepasselijke titel The Wave.

Literaire

trivia

Wist je dat ... Morton Rhue eigenlijk een pseudoniem was van Todd Strasser? Hij bedacht dit pseudoniem op vraag van zijn uitgever. Todd Strasser had namelijk net een boek uitgebracht onder zijn eigen naam, en de uitgeverij dacht dat het geen goed idee zou zijn om twee boeken van dezelfde auteur kort na elkaar uit te brengen.

2 STANFORD PRISON EXPERIMENT Het experiment in Cubberly High School is niet het enige experiment dat speelt met de grenzen van groepsgevoel, kuddegedrag en individualiteit. Het Stanford Prison Experiment was een wetenschappelijk experiment in 1971. Het was de bedoeling om via dit experiment na te gaan wat een vijandige omgeving doet met gewone burgers. Vierentwintig mannelijke vrijwilligers gaven zich op om tegen betaling deel te nemen aan het experiment. Deze groep werd willekeurig ingedeeld in enerzijds twaalf bewakers en anderzijds twaalf gevangenen. Onder het toeziend oog van psycholoog Dr. Zimbardo zouden deze mannen gedurende twee weken het leven in een gevangenis nabootsen.

Foto Robin

315 vind-ik-leuks Robin @iedereen Hoera! Vakantiewerk gevonden! #StanfordPrisonExperiment Robert Billings @Robin Psychologie is voor watjes!  4 DAGEN GELEDEN

5 Module 2 The Wave

91

1 Wat zijn de kenmerken van een goed verslag? Kies uit de onderstaande lijst. > geschreven in objectieve (gericht op feiten, niet op eigen gevoel), zakelijke taal > bevat feiten > is kort > geeft de persoonlijke mening van de auteur weer > bestaat uit een inleiding, midden en conclusie > gericht op elk publiek > geschreven voor een wetenschappelijk doelpubliek > kan grafieken of tabellen bevatten > beschrijft een recente gebeurtenis >

_______________________________________________________

>

______________________________________________________________________________________________________________________

>

______________________________________________________________________________________________________________________

>

______________________________________________________________________________________________________________________

>

______________________________________________________________________________________________________________________

>

______________________________________________________________________________________________________________________

Het grote verschil tussen feiten en meningen is dat je feiten kunt controleren, terwijl een mening een persoonlijk standpunt is. Toch is het niet altijd even makkelijk om het onderscheid te maken.

2 Overloop eerst de vragen, beantwoord vraag f en lees daarna het verslag van de onderzoeker die heeft deelgenomen aan het Stanford Prison Experiment. a

Waar haalt de onderzoeker feiten aan? Waar geeft hij zijn mening? Markeer in de tekst de feiten in het geel, de mening van de auteur in het blauw.

b Welke richtlijnen van een goed verslag heeft de onderzoeker goed gevolgd? ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ c

Waar gaat de onderzoeker in tegen de richtlijnen van een goed verslag? ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________

d Aan welke kant staat de onderzoeker, denk je? Hoe weet je dit? ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ e Had je al van het experiment gehoord? ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ f

5 92

Voorspel de afloop. ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________

Module 2 The Wave

Opzet

Het experiment ging van start op 14 augustus 1971. Dit psychologische experiment wou nagaan wat een ‘slechte’ of vijandige omgeving doet met gewone, modale burgers. Enkele weken voordien deden we een oproep, waarbij we op zoek waren naar mannelijke studenten die bereid waren mee te doen aan een psychologisch experiment dat twee weken zou duren. Ze zouden hiervoor een luttele [1] 15 dollar per dag krijgen (omgerekend is dit in totaal ongeveer € 70).

Na een zeer minutieuze [2] screening [3] van de kandidaten hielden we een groep van 24 studenten over. Geheel willekeurig deelden we ze op in twee groepen: de gevangenen en de bewakers. Voor het experiment werden er twee groepen van negen gevormd, waardoor er bij elke groep drie reservepersonen waren.

De gevangenen

De gevangenen werden naar de locatie van het experiment (de faculteit psychologie van de Stanford University) gebracht alsof ze echte misdadigers waren: ze werden op straat of thuis opgepakt, met buren, familie of vrienden als (onwetende) getuigen. De politie, die met het experiment meedeed, vertelde de studenten niet dat het om het psychologisch experiment ging waarvoor ze zich hadden laten screenen. Daarna werden ze geblinddoekt en naar de faculteit psychologie gebracht. Toen de negen studenten op deze locatie aankwamen, werden ze gefouilleerd en moesten ze zich

helemaal uitkleden. Om er zeker van te zijn dat ze geen luizen in de gevangenis zouden meebrengen, werden ze met een spray gedesinfecteerd. Elke gevangene kreeg een uniform (een wit kleed), een nummer en een zware ketting rond zijn rechterenkel.

Daarnaast moest elke gevangene een soort van nylon kapje over zijn haar doen, zodat het leek alsof ze kaalgeschoren waren.

Dr. Zimbardo wilde hen uiteraard zo snel mogelijk het gevoel van vernedering en anonimiteit geven, iets wat we allemaal goed bedacht vonden van hem. Op die manier, zo dachten we, zouden de gevangenen zich sneller aan de autoriteit van de bewakers onderwerpen.

De bewakers

Dit werd allemaal gedaan onder supervisie [4] van bewakers. Die hadden geen enkele speciale opleiding gekregen.

Ze waren zo goed als vrij om te doen wat ze nodig achtten om de rust en discipline te bewaken. Aan het hoofd van deze groep bewakers fungeerde [5] Dr. Zimbardo zelf, die ook de leiding had over het hele baanbrekende [6] experiment. Ook de bewakers hadden een uniform: een kaki hemd met broek, een fluitje rond hun nek en een rubberen ‘club’, zoals de politie. Daarnaast droeg elke bewaker een zonnebril met weerkaatsende glazen, waardoor de gevangenen hun ogen niet konden zien, wat het gevoel van anonimiteit bij de bewakers vergrootte.

De bewakers hadden een manier om de gevangenen meteen te laten voelen wie

[1] luttele = klein [2] minutieus = zeer nauwkeurig [3] screening = iemand onderzoeken op / beoordelen naar feiten uit zijn vroegere leven [4] supervisie = oppertoezicht [5] fungeren = de functie hebben van [6] baanbrekend = wat nieuwe mogelijkheden geeft

5 Module 2 The Wave

93

Dit gaf een ijskoud gevoel op de huid van de gevangenen. Daarna forceerden ze de barricades in elke cel, dwongen ze de gevangenen zich uit te kleden, haalden ze de bedden uit de cellen en sloten de aanvoerders van het verzet op in de isoleercel.

Reactie bewakers: psychologische druk

de baas was: op elk moment van de dag of nacht konden de bewakers een telling eisen. Dan moesten alle gevangenen op een rij gaan staan en een voor een hun nummer zeggen. Eerst namen de gevangenen dit niet al te ernstig, ze zaten nog niet in hun rol en probeerden nog wat van hun vrijheid en zelfstandigheid te bewaren. De bewakers waren begrijpelijkerwijs nog onzeker over hoe ze hun nieuwe rol als bewaker moesten invullen en spelen. Dit leidde al meteen tot spanningen tussen beide groepen.

Gevangenen moesten push-ups doen, maar soms ging het nog verder dan dat: de bewakers stapten tijdens de push-ups op de rug van de gevangene, of lieten andere gevangenen op zijn rug zitten. Dit was zeer inventief, want later leerden we zelfs dat het eisen van push-ups een veelgebruikte vorm van straffen was in verschillende nazikampen.

Rebellie gevangenen

5 94

[7] rebelleren = in opstand komen [8] barricaderen = het openen beletten door er zware voorwerpen voor te plaatsen [9] privilege = voorrecht [10] ingenieus = vindingrijk

Module 2 The Wave

Na de eerste dag, die al bij al zonder al te veel incidenten was verlopen, waren we geïrriteerd dat de gevangenen begonnen te rebelleren [7]. Zelfs op deze korte termijn vonden ze het nodig om weer eigen individuen te zijn, en niet zomaar een nummer. Ze barricadeerden [8] zichzelf in hun cel, scheurden de nummers van hun uniformen en deden hun nylon kapjes af. Het was voor ons interessant om te zien hoe de bewakers deze daad van rebellie zouden aanpakken. Snel en efficiënt werd tot actie overgegaan: de bewakers spoten met een brandblusser een lading koolstofdioxide in elke cel.

Vervolgens werd overgegaan tot psychologische maatregelen: de bewakers kozen de drie gevangenen die het minst in de rebellie betrokken waren en gaven hun privileges [9]: ze kregen hun uniformen en bed terug en mochten zich wassen en hun tanden poetsen. Alle andere gevangenen mochten dit niet. Op die manier werd op een ingenieuze [10] manier de solidariteit tussen de gevangenen gebroken. Om de gevangenen nog meer in verwarring te brengen en te verdelen, werden na een halve dag de ‘goede’ gevangenen weer overgebracht naar de anderen, en werden er drie nieuwe ‘goede’ gevangenen overgebracht naar de geprivilegieerde cel. Zo werd het vermoeden gecreëerd bij de andere gevangenen dat een van die gevangenen een soort mol was, die informatie over de anderen had gegeven aan de bewakers. Een ander gevolg van de opstand was dat er een grotere solidariteit tussen de bewakers ontstond. Voor hen waren de gevangenen een potentieel gevaar, dus hadden ze er alle belang bij om solidair te zijn met elkaar en samen te werken.

Na amper 36 uur leed gevangene #8612 aan emotionele instabiliteit, ongecontroleerd denken, huilbuien en woedeaanvallen.

Eerst dachten we dat hij ons probeerde te misleiden, en dat hij een rol speelde om zo snel mogelijk uit het experiment te stappen. Onze therapeut sprak met #8612 en bespotte hem omdat hij zo zwak was. Daarna gaven we #8612 de kans om informant te worden voor de bewakers. In ruil daarvoor zouden de bewakers geen geweld meer tegen hem gebruiken. Toen #8612 weer bij de andere gevangenen kwam, vertelde hij hun dat hij niet weg mocht, dat het onmogelijk was om weg te gaan of om het experiment stop te zetten.

Dit versterkte bij de andere gevangenen het gevoel dat ze echt opgesloten waren. Alweer

[11] solidariteit = samenhorigheidsgevoel

een knap staaltje van psychologische druk.

Na een tijdje vertoonde gevangene #8612 zo veel symptomen van verontrustend emotioneel gedrag dat we hem toch lieten gaan.

Daarna werd een nieuwe gevangene (die op de wachtlijst stond) binnengebracht: #819. Hij was gechoqueerd door de grote mate van geweld en vernedering die de gevangenen moesten ondergaan. Uit protest begon hij aan een hongerstaking, omdat dit volgens hem de enige manier was om controle te hebben en iets te doen tegen de bewakers. De bewakers, die al een uitstekende job hadden gedaan, probeerden hem tevergeefs te laten eten, en zelfs de andere gevangenen vonden #819 maar een lastpost. Toch hield #819 voet bij stuk. Als straf sloten de bewakers hem op in de isoleercel. Alle andere gevangenen kregen de keuze: ofwel hielden ze hun deken, maar moest gevangene

#819 nog een extra nacht in de isoleercel zitten, ofwel gaven ze allemaal hun deken af, en zou #819 vrijgelaten worden. De meerderheid stemde ervoor om hun deken te houden. Van enige solidariteit [11] tussen de gevangenen was dus geen sprake meer.

Ze probeerden allemaal om zo weinig mogelijk problemen te veroorzaken.

Experiment vroegtijdig stopgezet Na zes dagen werd het experiment vroegtijdig stopgezet door een collega van Dr. Zimbardo. Toen zij kwam kijken, zag ze hoe ver het experiment gegaan was.

Pas toen ze tegen Dr. Zimbardo zei dat dit jonge mannen waren die aan het lijden waren, besefte Zimbardo dat hij te veel hoofdbewaker was geweest, en te weinig sociaal psycholoog.

bron: bewerking van www.prisonexp.org

3 Bekijk de trailer van de film The Stanford Prison Experiment uit 2015 en los de vragen op. a

Waarom is het experiment na 40 jaar nog steeds interessant voor filmmakers, denk je? Noteer in een tweetal zinnen. _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________

b Kun je zelf situaties bedenken waarin de groepsdruk zo groot werd dat het uit de hand loopt? Denk aan boeken, tv-series, eigen ervaringen. _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________

5 Module 2 The Wave

95

c

Maak een kort, schriftelijk verslag over de situatie die je in subvraag b aanhaalde. ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________

d Zoek op hoe je kunt omgaan met deze groepsdruk, en pas deze tips toe op de situatie die je net beschreven hebt. ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ e Groepsdruk is zeker niet altijd negatief, denk maar aan het groepsgevoel na een match van de Rode Duivels, of een jeugdbeweging waar iedereen hetzelfde uniform draagt. Noteer ook hier een voorbeeld van. ______________________________________________________________________________________________________________________

5 96

______________________________________________________________________________________________________________________

Module 2 The Wave

B. Wegwijs

in verhalen 1 FEIT OF VERZONNEN: OVERTREFT DE REALITEIT DE FICTIE? Veel auteurs spelen met de grens tussen feit en fictie, en dat is niet anders in onderstaande fragmenten.

1.1 WAAR OF NIET WAAR? 1 Lees de volgende fragmenten en los daarna de vragen op.

A Heer der vliegen

William Golding 1911-1993 Engelse schrijver en dichter

Een groep schooljongens spoelt na een vliegtuigcrash aan op een tropisch onbewoond eiland. Onder leiding van Ralph proberen zij te overleven, maar algauw wordt Ralph uitgedaagd door Jack. Een bloedige strijd volgt.

‘Waar is de man met de megafoon?’

De blonde jongen schudde het hoofd.

‘Dit is een eiland. Tenminste, ik denk dat het een eiland is. Dat daar in zee is een rif. Er zijn hier misschien helemaal geen grote mensen.’

Daar keek de dikke jongen van op.

‘Die piloot was er toch. Maar hij was niet in de passagiersruimte, hij zat voorin, in de cockpit.’

De blonde jongen stond met toegeknepen ogen naar het rif te turen. ‘Al die andere knapen’, ging de dikke jongen verder. ‘Er moeten er toch een paar uit gekomen zijn. Dat moet toch, nietwaar?’

Zo achteloos mogelijk vervolgde de blonde jongen zijn weg naar het water.

Hij probeerde gewoon te doen en ook weer niet al te opgelegd nonchalant, maar de dikke jongen rende hem achterna.

‘Zijn hier dan helemaal geen grote mensen?’

‘Ik denk het niet.’

De blonde jongen zei het plechtig; maar toen werd hij achterhaald door de verrukking over een werkelijkheid geworden wensdroom. Midden in het litteken ging hij op zijn hoofd staan en grijnsde tegen de omgekeerde dikke jongen.

‘Geen grote mensen!’

De dikke jongen dacht een ogenblik na.

‘Die piloot.’

De blonde jongen liet zijn voeten weer neerkomen en ging op de dampige grond zitten.

‘Hij zal wel verder gevlogen zijn nadat hij ons heeft gedropt. Hij zou hier niet kunnen landen. Niet in een vliegtuig met wielen.’ bron: William Golding, Heer der vliegen

5 Module 2 The Wave

97

B De bron der verheffing

Brandon Sanderson °1975 Amerikaanse schrijver van fantasy

Ze deden wat iedereen onmogelijk achtte: een halfgod ten val brengen wiens heerschappij duizend jaar voortduurde. Nu moeten Vin, het straatkind dat een van de krachtigste Nevelmensen van het land werd, en Elend Ventra, de door idealen gedreven edelman die van haar houdt, een nieuwe samenleving bouwen op de puinhopen van het oude rijk. Maar de eerste stappen daartoe zijn pas gezet of ze worden van drie kanten door verschillende legers aangevallen.

In de voorname stad Luthadel heerste stilte. Zelfs nu nog, een jaar na de dood van de Opperheer en de komst van Elends nieuwe democratische bestuur, bleven de mensen ’s avonds in hun huizen. Ze vreesden de nevels, een overlevering die nog veel verder terugging dan de wetten van de Opperheer. (...)

Ze naderde een stille hoek van de straat en ze bleef even om zich heen spieden. Ze had nooit begrepen hóé ze nu precies die metalen brandde; ze wist haar hele leven al niet beter dan dat ze het deed, ze had Ertsmagie al gebruikt voordat Kelsier haar formeel was gaan trainen. Het maakte haar niet uit. Ze was niet als Elend; ze had er geen behoefte aan voor alles een logische verklaring te zoeken. Voor Vind was het voldoende te weten dat, als ze metaaldeeltjes slikte, ze in staat was daar bepaalde krachten aan te ontlenen.

Ze had veel waardering voor kracht. Al was het maar omdat ze wist hoe het was om zonder te moeten leven. Ook nu nog zag ze er niet bepaald uit als een krijger. Ze was tenger gebouwd, nauwelijks een meter vijftig groot, met zwart haar en een bleke huid; ze wist dat ze er bijna kwetsbaar uitzag. Ze zag er weliswaar niet meer ondervoed uit zoals in haar kindertijd op straat, maar niemand zou haar als intimiderend beschouwen.

Dat beviel haar wel. Dat bezorgde haar tegenover haar tegenstanders een groot voordeel – en ze kon ieder voordeeltje gebruiken. bron: Brandon Sanderson, De bron der verheffing

Literaire

trivia

William Golding schreef het boek Heer der vliegen naar aanleiding van de gruwelijkheden die hij had meegemaakt tijdens de Tweede Wereldoorlog.

De bron der verheffing is het tweede deel van de trilogie Het laatste rijk. Het eerste en laatste deel zijn respectievelijk: Het laatste rijk en De held van weleer.

5 98

Module 2 The Wave

C Vallen

Anne Provoost

°1964 Vlaamse schrijfster

Zoals elk jaar brengen Lucas en zijn moeder de zomer door in het huis van zijn grootvader, ver weg van de hoofdstad. Deze zomer is evenwel anders: zijn grootvader is gestorven, en voor het eerst beginnen de mensen in de stad over zijn oorlogsverleden te praten. Wanneer de jonge danseres Caitlin - Lucas' Amerikaanse vriendinnetje van jaren geleden - weer opduikt, wordt alles nog een stuk ingewikkelder.

Omdat niemand hem uitleg wil geven, sluit Lucas vriendschap met Benoît, een man die voor iedere vraag een antwoord heeft en hem betrekt bij acties waarbij ze 'orde op zaken stellen'. 'Word niet zoals je grootvader', waarschuwt zijn moeder. Hij slaat haar woorden in de wind, tot er een 'ongeval' gebeurt waarin Caitlin haar voet verliest. Als Benoît de gelegenheid aangrijpt om Lucas tot grote zondebok te maken, raakt hij zijn laatste houvast kwijt.

‘Hier Lucas, je gaat daar staan, je gooit deze fles door dat raam’, zei hij met nadruk op ‘daar’, ‘deze’ en ‘dat’. Ik bleef staan waar ik stond.

‘Je kunt nu niet weigeren’, zei hij zonder dreiging maar eerder met een soort zorgzaamheid in zijn stem. ‘Je kunt het zinkend schip niet zomaar verlaten. Je hebt een keuze gemaakt. Je bent een eind weegs met ons gegaan en je kunt niet terug. Je weet te veel. (...) Dit huis is een krot’, zei hij. ‘Het is niet menselijk om iemand daar onder te brengen. Het is niet dat we die buitenlanders geen goed leven gunnen. Alleen moeten ze hier niet leven.

Het is een kwestie van aardrijkskunde, niet van racisme of wat dan ook.’

Ik bleef nog steeds roerloos staan. Het duurde te lang. De mensen konden me zien. Benoît werd er zenuwachtig van.

‘Jij bent niet verantwoordelijk. Ik ben verantwoordelijk. Jij voert een opdracht uit.’ Naast ons klonk het geluid van brekend glas. We draaiden onze hoofden tegelijk in de richting van de pastorie. Een ogenblik was er niets, maar daarna verscheen achter een van de ramen een gelige gloed die onze verbaasde gezichten even oplichtte.

‘Doe die pet af, Lucas. Zo kun je niet werken. Als je moet lopen, verlies je ze.’ Hij trok de pet van mijn hoofd en gooide ze in de bestelwagen. Ik liep op de pastorie af, tot aan het raam dat hij me aangewezen had, helemaal aan de andere kant van Alex’ raam en gooide de cocktail naar binnen. Het maakte een hoop onverwacht lawaai en ik geneerde mij voor de herrie. bron: Anne Provoost, Vallen

a

Rangschik de fragmenten van meest geloofwaardig naar minst geloofwaardig. ______________________________________________________________________________________________________________________

b Waarom heb je de fragmenten in deze volgorde geplaatst? ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ c

Vergelijk jouw volgorde met die van je klasgenoten. Heeft iedereen de fragmenten op dezelfde manier gerangschikt? Bespreek mondeling.

5 Module 2 The Wave

99

1.2 NOG MEER SMAAKMAKERS 2 Lees de volgende fragmenten. Is het fictie, non-fictie of twijfel je? Welke elementen zijn echtheidselementen, welke elementen wijzen op fictie? Waarom? Bespreek per twee.

A De stad van de dromende boeken

Walter Moers

°1957 Duitse striptekenaar en auteur

© Houtekiet, Walter Moers (auteur) en Oliver Schmitt (ontwerp)

5 100

Module 2 The Wave

Wanneer een jonge bewoner van de Lintwormburcht* de leesrijpe leeftijd bereikt, krijgt hij van zijn ouders een zogeheten dichtpeet toegewezen. Dat is meestal iemand uit de familie of intieme vriendenkring die vanaf dat moment verantwoordelijk is voor de letterkundige opvoeding van de jonge dinosaurus. De dichtpeet leert zijn pupil lezen en schrijven, laat hem kennismaken met de Zamonische dichtkunst, doet aanbevelingen voor zijn lectuur en leert hem het schrijversambacht. Hij overhoort hem gedichten en verrijkt zijn woordenschat – enzovoort en zo verder. Dus allerlei maatregelen die de kunstzinnige ontwikkeling van zijn petekind ten goede komen. * Noot vertaler: Wie enigszins van de Zamonische geschiedenis of literatuur op de hoogte is, weet dat de Lintwormburcht een uitgeholde rots in West-Zamonië is die zich in de buurt van Loch Loch uit de Hoogvlakte van Dull verheft.

De burcht wordt bewoond door rechtop lopende, sprekende lintwormen, die allen de schrijverij zijn toegewijd – hoe het zover heeft kunnen komen, kunnen degenen die daar niet bekend mee zijn elders nalezen. Zie Von der Lindwurmfeste zum Bloxberg – Die halbe Biographie des Hildegunst von Mythenmetz in Ensel und Krete, evenals p. 41-69 in Rumo und die Wunder im Dunkeln [beide vooralsnog alleen in het Duits, EvR]. Voor de verdere lectuur van dit boek is het echter niet van belang. bron: Walter Moers, De stad van de dromende boeken

B Val der Titanen

Ken Follett

°1949 Britse auteur van thrillers en historische romans

‘Moet je kijken’, zei Tommy tegen Billy.

‘Wat?’ ‘Achter het draad.’

Billy keek.

‘Die lijken’, zei Tommy.

Billy zag wat hij bedoelde. De grond was bezaaid met in kaki gehulde lijken, sommige afschuwelijk verminkt, andere die er vredig bij lagen, alsof ze sliepen, nog weer andere als minnaars in elkaar verstrengeld.

Het waren er duizenden.

‘Heer, sta ons bij’, fluisterde Billy.

Hij werd misselijk. Wat was dit voor wereld? Wat kon Gods bedoeling hiermee zijn?

Compagnie A trad aan, en Billy en de rest van compagnie B schuifelden achter hen naar hun plek. Billy’s afgrijzen sloeg om in woede. Graaf Fitzherbert en zijn soort hadden dit gepland. Zij hadden de leiding, en zij waren verantwoordelijk voor deze slachting. Ze zouden zelf moeten worden afgeknald, dacht hij woedend; stuk voor stuk, verdomme.

Luitenant Morgan blies op een fluit, en compagnie A stoomde in gelid op naar voren. Carlton-Smith blies op zijn fluit, en Billy zette het op een rennen.

Vervolgens openden de Duitse machinegeweren het vuur.

De mannen van compagnie A begonnen om te tuimelen, en Morgan was de eerste. Ze hadden hun wapen nog niet eens gebruikt. Dit was geen vechten, dit was een afslachting. Billy keek naar de mannen om zich heen. Hij werd opstandig. De officieren hadden gefaald. De soldaten moesten hun eigen beslissingen nemen. De pot op met die bevelen. ‘Krijg de klere!’, brulde hij.

‘Zoek dekking!’ En hij wierp zichzelf in een granaattrechter. bron: Ken Follett, Fall of Giants

C Wilde zwanen

1950 – 1951

Jung Chang

°1952 Chinese schrijfster

Het was ondenkbaar dat een boerin even rust zou nemen als ze zwanger was. Een boerin werkte door tot vlak voor de bevalling, en er waren talloze verhalen over boerinnen die met hun sikkel de navelstreng doorsneden en vervolgens doorwerkten alsof er niets was gebeurd. Mevrouw Mi had haar eigen baby op het slagveld ter wereld gebracht en het kind daar moeten achterlaten – het gehuil van een baby had de hele eenheid in gevaar kunnen brengen. Nu ze haar eigen kind was kwijtgeraakt, leek ze anderen eenzelfde lot te willen laten ondergaan. Ze wilde met alle geweld dat mijn moeder weer op pad gestuurd werd en gooide een erg effectief argument in de strijd. Destijds was het partijleden niet toegestaan te trouwen, tenzij

5 Module 2 The Wave

101

het verhoudingsgewijs een hoge functionaris betrof (...). Iedere vrouw die zwanger was, móést daarom bijna wel lid van de partijelite zijn. En als die niet gingen, hoe kon de Partij dan hopen anderen te bewegen wel te gaan? Mijn vader was het met haar eens en zei tegen mijn moeder dat ze inderdaad diende te gaan. Mijn moeder deed wat hij zei, ondanks haar angst weer een miskraam te krijgen. Ze was bereid te sterven, maar ze had gehoopt dat mijn vader tegen haar vertrek zou zijn – en dit ook zou zeggen; op die manier zou ze het gevoel hebben gehad dat hij haar veiligheid op de eerste plaats stelde. Ze zag echter dat de eerste loyaliteit van mijn vader bij de revolutie lag, en ze was hier bitter teleurgesteld over. bron: Jung Chang, Wilde zwanen

D Met angst en beven

Amélie Nothomb °1966 Franstalige Belgische schrijfster

De ‘uitdaging’ die mijnheer Saito voor me in petto had, bestond erin een uitnodiging van ene Adam Johnson aan te nemen om de zondag daarop met hem te gaan golfen. Ik moest de man een brief in het Engels schrijven, waarin ik hem dat liet weten.

‘Wie is Adam Johnson?’, was ik zo dom om te vragen.

Mijn meerdere slaakte een zucht van ergernis, maar gaf geen antwoord.

Was het dan zo gek dat ik niet wist wie mijnheer Johnson was, of was mijn vraag misschien indiscreet? Ik heb het nooit geweten en zou er nooit achter komen wie Adam Johnson was.

De opdracht leek me een fluitje van een cent. Ik ging zitten en schreef een hartelijke brief: mijnheer Saito verheugde zich erop volgende zondag met mijnheer Johnson te gaan golfen en stuurde hem zijn vriendelijke groeten.

Ik bracht mijn epistel naar mijn meerdere.

Mijnheer Saito bekeek mijn werk, slaakte een misprijzend kreetje en verscheurde het: ‘Begin maar opnieuw.’

Ik veronderstelde dat ik te aardig of familiair was geweest tegen Adam Johnson en schreef een koele, afstandelijke tekst: mijnheer Saito nam nota van het voornemen van mijnheer Johnson en zou overeenkomstig zijn verlangen met hem gaan golfen.

Mijn meerdere bekeek mijn werk, slaakte een misprijzend kreetje en verscheurde het: ‘Opnieuw.’ bron: Amélie Nothomb, Met angst en beven

5 102

Module 2 The Wave

E Bezonken rood

Jeroen Brouwers

°1940 Nederlandse schrijver, journalist en essayist

Van dat Tjident-kamp herinner ik me vooral: De ‘koempoelans’ of appèls, die meerdere malen daags werden gehouden, op een plein in de schroeiende zon, en waarop iedereen die in het kamp verbleef diende aan te treden, hetzij zuigeling, hetzij oude van dagen, hetzij gezond, voor zover er nog iemand gezond was, hetzij op sterven na dood.

Alle vrouwen en kinderen stonden in blokken aangetreden om door de Jap te worden geteld, en nog eens te worden geteld en nòg eens te worden geteld, maar altijd was er wel iets waardoor het aantal gevangenen niet bleek te kloppen met de gegevens daaromtrent in de administratie van de kampleiding, zodat deze koempoelans vele uren in beslag konden nemen.

Op in het Japans geschreeuwde bevelen moest er bewegingloos in houding worden gestaan, moest er worden gebogen, moest er in gebogen houding worden blijven gestaan, moest er worden ‘gekikkerd’, moest er in koor worden geroepen (in het Japans): Lang leve de keizer! (...) Als er tijdens de koempoelans niets was bevolen, moest er op het plein absolute stilte heersen, waarin alleen het gestamp van de soldatenlaarzen mocht worden gehoord. Van het kleine kind dat begon te huilen kreeg de moeder een pak rammel, wie bewoog kreeg een pak rammel, wie een insect van zijn wang sloeg kreeg een pak rammel. Men viel flauw, men zakte van uitputting in elkaar, men klapte om een andere reden tegen de grond, - in al deze gevallen werd men door de Jap weer overeind getrapt of gerammeld, tenzij men dood was. bron: Jeroen Brouwers, Bezonken rood

Literaire

trivia

Etty Mulder stelde in De Volkskrant (4 december 1981) over de ‘zaak’ Brouwers dat Bezonken rood als belangrijkste vraag oproept: ‘Is het waar wat Jeroen Brouwers in zijn roman aan gruwelijkheden in de Jappenkampen opsomt? De recensente klasseerde de scènes in het kamp immers als ‘voorbeelden van exhibitionisme, sensatie en narcisme’ in de stijl van Brouwers. Nadien startte in de Nederlandse media een hele discussie over enerzijds het waarheidsgehalte van de scènes en anderzijds over de literaire vrijheid van Brouwers.

3 Vul de tabel na het lezen van de fragmenten zo veel mogelijk aan. Zoek daarna op het internet meer informatie op over de boeken en de auteurs. Kun je de tabel nog verder aanvullen?

Fragment

Echtheidssignalen

Fictiesignalen

A

5 Module 2 The Wave

103

Fragment

Echtheidssignalen

Fictiesignalen

B

C

D

E

4 Sta stil bij tekst D. Het hoofdpersonage heeft duidelijk moeite met het geschikte taalregister. Bespreek kort.

2 BALANCEREN OP DE RAND Niet alleen in boeken, maar ook in films kan worden gespeeld met de grenzen tussen fictie en non-fictie. Maak kennis met de fictiedocumentaire of ‘Mockumentary’...

2.1 EN DAN DE DOCU Omdat het Stanford Prison Experiment zoveel reactie uitlokte, werden er ook enkele documentaires over gemaakt, sommige zelfs met medewerking van Dr. Zimbardo, de persoon die verantwoordelijk was voor het onderzoek.

5 Kijk naar een fragment van een documentaire over dit experiment en los de vragen op. a

Hoe kun je een documentaire omschrijven? ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________

b Ken je nog andere bekende documentaires? ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________

5 104

______________________________________________________________________________________________________________________

Module 2 The Wave

c

Naar welke documentaires kijk je het liefst? Wat spreekt er jou zo aan de documentaire aan? ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________

2.2 ‘GEBASEERD OP WAARGEBEURDE VERHALEN’ (OF NIET?) 6 Lees onderstaande aankondiging over de documentaire De applausman.

Wat weet je na het lezen van dit artikel over Antoon De Pauw? __________________________________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________________________________

Verslaafd aan applaus: De applausman Een documentaire van Ruben Vermeersch - donderdag 18 december op Canvas Donderdag 18 december 2014 — 'De applausman' is een documentaire van Ruben Vermeersch over Antoon De Pauw, een man die in de jaren 90 gedurende korte tijd een Vlaamse cultfiguur was als 'applausstreaker'. Geen optreden, evenement of show was veilig voor Antoon De Pauw. Strak in het pak betrad hij ongevraagd allerlei podia en nam het applaus voor anderen in ontvangst, tot hilariteit of consternatie [1] van het publiek en de artiesten wiens applaus hij 'stal'. De film wordt op Canvas uitgezonden op donderdag 18 december om 23.10 u.

toneelvoorstellingen, op de Night of the Proms bijvoorbeeld of in de AB. Hij kreeg toegang tot de backstage doordat hij bij een cateringbedrijf werkte. Later wist hij zelfs een journalistenkaart te bemachtigen.

Het doel van zijn acties was een mysterie.

Was het een rebellie tegen de opkomende massamedia en talentenjachten van die tijd of was het gewoon een schreeuw om

De liefde voor het applaus

[1] consternatie = verslagenheid

Antoon De Pauw ontdekte zijn liefde voor het applaus al op jonge leeftijd. Zijn hele leven lang zou hij blijven zoeken naar mogelijkheden om dat gevoel te beleven.

Omdat hij zelf weinig talent had, vond hij er niets beters op dan zich het applaus voor anderen te laten welgevallen, als ‘applausstreaker’. Dat deed hij onder meer door zich op het podium te manoeuvreren na optredens van artiesten, bands , zang- of

5 Module 2 The Wave

105

aandacht? Volgens sommigen was hij gewoon gek. Maar wat leek op onschuldige acties, heeft Antoons leven drastisch veranderd. In de ban van zijn verslaving verloor hij zichzelf. Na zijn plotse dood vijf jaar geleden rezen er vele vragen. De Applausman werpt een heel nieuw licht op het leven van deze vergeten cultfiguur [2].

De documentaire bevat archiefbeelden en getuigenissen van artiesten als Helmut Lotti en de betreurde Luc De Vos, maar ook van Antoons echtgenote Conny De Winter, mensen uit de theaterwereld, vrienden en buren. Het resultaat is een documentaire over applaus en de impact van de media, en een fascinerend portret van een merkwaardige, gepassioneerde man.

De drang naar applaus als metafoor [2] cultfiguur = hevig bewonderde figuur

Documentairemaker Ruben Vermeersch maakte eerder ook al What about Eric, een documentaire over de Vlaams-Congolese hiphopper Eric Kabongo. Vermeersch

was geïntrigeerd door het levensverhaal van Antoon De Pauw en besloot er een documentaire over te maken: ‘Het leven van Antoon bood mij de kans om een subtiele maatschappijkritische kanttekening te plaatsen bij de wereld van vandaag. In een wereld die steeds meer beheerst wordt door de media, die gebruikt of misbruikt worden om mensen of zichzelf in de kijker te plaatsen, is het verhaal van Antoon een metafoor. De film vertelt iets over het menselijke gedrag: steeds gulziger op zoek naar aandacht en bevestiging. Met alle gevolgen van dien. Maar wat is de rol van de media daarbij? En in hoeverre is het beeld van onszelf in die media waarheidsgetrouw of oprecht?

Antoon valt ten prooi aan de aandacht van de media. Zij creëren en vernietigen zijn identiteit, zonder hem echt te kennen.

Antoon blijft beweren dat het hem niet om de aandacht te doen is, maar om de liefde voor het applaus zelf. Een pure passie die misbegrepen wordt of een flagrante leugen? En waar eindigt de passie en begint de obsessie? In deze documentaire ga ik op zoek naar de echte Antoon en zijn drijfveren. Bijeengepuzzeld uit alle stukjes info die ik over hem vond. Om dan te ontdekken dat we hem nooit helemaal kunnen doorgronden en nooit de volledige waarheid zullen weten. De puzzel is nooit af, het beeld nooit volledig.’

De applausman is een documentaire van A Team Productions voor Canvas. bron: communicatie.canvas.be

Nadat Canvas deze tweedelige documentaire uitzond, bleek dat Antoon De Pauw helemaal niet bestaat, maar dat het een ‘mockumentary’ is.

5 106

Module 2 The Wave

Foto Antoon De Pauw

2 vind-ik-leuks Antoon De Pauw Wat ze ook zeggen: ik besta! #Ikbenberoemd KobeVS Stop ermee, Antoon, het is niet meer grappig!

4 DAGEN GELEDEN

7 Lees nu volgend artikel, los daarna de vragen over beide artikels op.

20 DECEMBER 2014 |

Jeroen Struys

WAT IS ECHT, WAT NIET? DE FICTIEDOCUMENTAIRE ONTMASKERD

‘Voor mij bestaat de applausman echt’

[1] behept met = een lastige gewoonte hebben

Canvas zond twee avonden lang de documentaire De applausman uit. Die blijkt nu fictie te zijn. ‘We willen toch zo graag geloven.’

Een ronduit schitterende, ontroerende documentaire: De applausman had ons diep geraakt. Gisteren en eergisteren zond Canvas een prachtig portret uit van een man die ons gek genoeg volstrekt onbekend was, maar blijkbaar in de jaren 90 een bekende Vlaming was, tot op de cover van Humo toe.

Zijn verhaal is echter dieptragisch.

Antoon De Pauw was behept [1] met een aandoening: een onweerstaanbare drang naar applaus. Het leidde ertoe dat hij het applaus van anderen inpikte. En zo belandde hij op het podium van de

Soundmixshow, de Night of the Proms en zelfs de Koningin Elisabethwedstrijd.

Wanneer hij zelfs de aandacht probeerde te stelen op de Witte Mars, was het keerpunt bereikt: dit ging te ver. Vanaf dan ging het steil bergaf met De Pauw.

5 Module 2 The Wave

107

Het is een aangrijpend drama, maar vooral een schitterend pleidooi om je passie te volgen, hoe belachelijk die voor de buitenwereld ook lijkt. We waren zo diep geraakt dat we na afloop Antoon De Pauw googelden. Toen we alleen bij treffers uitkwamen die te maken hadden met de film, ging er een licht branden.

Controversieel

‘Antoon De Pauw is inderdaad een fictief personage’, bekent producer Kobe Van Steenberghe van A Team Productions. ‘Het hele verhaal is verzonnen.’

Het is dus een ‘mockumentary’, al doet die term te veel denken aan Spinal tap, In de gloria, Het geslacht De Pauw en De biker boys, de nieuwe serie van Bart De Pauw. ‘Daarom wilden we het woord “mockumentary” niet gebruiken. Mensen denken dan dat het om te lachen is, terwijl er wel grappige stukken in zitten, maar vooral ook drama en poëzie.’

Maar hoe zit het dan met die Humocover met Antoon De Pauw? Photoshop.

En Antoon De Pauw in de talkshow Jan Publiek? Slimme montage met archiefbeelden. En die memorabele scène op het podium van de Night of the Proms, waar een heel Sportpaleis toekijkt? ‘Een

optreden van Kamiel Spiessens dat we met software hebben bewerkt: beeldje per beeldje hebben we Kamiel uitgegomd en Antoon ingevoegd.’

Zelfs de persmedewerker van Canvas had het niet in de mot. De zender had de film aangekondigd als documentaire. En Humo bracht dinsdag een interview met de ‘documentairemaker’ Ruben Vermeersch, die nu dus een regisseur blijkt. Dat leidde op Twitter tot enige milde controverse [2], met onder andere de tweet: ‘Briljante fictiedocumentaire. Maar onze journalisten moeten zich schamen. Journalisten mogen geen deel uitmaken van de kunst.’

‘Verwarring is goed’, zegt Vermeersch.

‘Mensen hebben geen kritische reflex meer, ze trekken niet in twijfel wat de media hen aanbiedt. Dat is mooi: we willen toch zo graag in verhalen geloven. Maar de donkere kant is dat we ons laten manipuleren.’

‘Het grappige is dat er veel meer mensen twijfels hadden bij mijn vorige film, What about Eric?, een documentaire over een Congolese jongen die rapper wil worden.

Mensen vonden het te mooi gefilmd en twijfelden aan de echtheid ervan, terwijl het daar wél om een echte documentaire gaat.’

De grenzen vervagen: tegenwoordig zijn documentaires zo mooi gemaakt dat je denkt dat het fictie is, met dank aan de digitale camera’s die alsmaar compacter en betaalbaarder worden. ‘Om deze film te maken, was het belangrijk dat ik zelf in het personage geloofde. Ergens in mijn hoofd heeft Antoon De Pauw echt bestaan.’ bron: Jeroen Struys, Voor mij bestaat de applausman

[2] controverse = strijd

a

echt. In: De Standaard

Welke technieken heeft Kobe Van Steenberghe gebruikt om Antoon De Pauw in de fictiedocumentaire tot leven te wekken? ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________

b Kun je aan de hand van bovenstaande artikels en het woord ‘fictiedocumentaire’ (of ‘mockumentary’) een passende definitie bedenken? ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________

5 108

______________________________________________________________________________________________________________________

Module 2 The Wave

c

Waar zitten de verschillen met een echte documentaire? ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________

d Waarom zou een filmmaker kiezen voor dit genre? ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________

3 SOCIALE DRUK 3.1 SOCIALE DRUK IN DE MIDDELEEUWEN 3.1.1

Floris ende Blancefloer

Problemen die kunnen ontstaan tussen sociale, etnische of religieuze groepen zijn uiteraard geen recente fenomenen.

Tijdens de feodale periode in de middeleeuwen was er een strikt onderscheid tussen de verschillende sociale klassen. Het was ondenkbaar dat er tussen deze klassen vriendschappelijke of liefdevolle relaties zouden ontstaan. Ook tussen verschillende religies was er een strikt onderscheid. Toch beschrijft Diederik van Assenede in zijn verhaal Floris ende Blancefloer (midden 13e eeuw) de onmogelijke liefde tussen een christenmeisje en een moslim-koningszoon. Het is ‘een verhaal voor verstandige mensen, met de gave des onderscheids; de dwaze en onbeschaafde lieden kunnen, waar het wordt voorgedragen, beter wegblijven, want zij weten niet wat echte liefde is!’

Aan het hof van een islamitische koning groeit het kleine meisje Blancefloer op, dochter van een buitgemaakte christenvrouw, tezamen met ’s konings zoon Floris. De christenvrouw zorgt voor hen beiden. Eer zij vijf jaar zijn, doorboort de liefdespijl hun hart. Ze krijgen samen onderwijs, zodat ze al gauw elkaar in het Latijn de liefste dingen kunnen zeggen, zonder dat anderen hen kunnen verstaan. Maar als de koning van hun liefde weet krijgt, zendt hij zijn zoon naar een kostschool. Ook daar kan Floris zijn lieve vriendin niet vergeten, hij kwijnt weg. Om Floris voorgoed zijn Blancefloer uit het hoofd te doen zetten, verkoopt de koning haar in het diepste geheim als slavin en laat hij, om Floris te misleiden, een grafmonument voor haar oprichten. Maar dan beginnen de moeilijkheden pas goed en kan dus het hoofddeel van de roman aanvangen.

Het zal niemand verbazen dat Floris en Blancefloer elkaar krijgen en daarna nog lang en gelukkig leven. Om het verhaal een cachet van echtheid te geven, laat de schrijver ons op het einde weten dat hun dochter later trouwde met koning Pepijn en zo moeder werd van Karel de Grote. bron: M.C.A. van der Heijden, Fraaie Historie ende al waar. Ridderverhalen uit de middeleeuwen

5 Module 2 The Wave

109

Literaire

trivia

Floris ende Blancefloer wordt tot de oosterse romans gerekend. Dit zijn verhalen die ofwel hun stof (materie) voor een deel ontlenen aan de Arabische literatuur dan wel zich (grotendeels) in de Oriënt afspelen. Ze ontstonden onder invloed van de kruistochten, die de oosterse cultuur en levenswijze in het Westen bekendmaakten.

8 Lees hieronder hoe Floris en Blancefloer elkaar terugvinden en beantwoord daarna de vragen.

3020

beweer ik om zijnentwil zodra 3025

ervan 3030

kleed met goud krans beter

3035

herkende hem beiden raakten ze de kluts kwijt zodat toen ze tot zichzelf waren gekomen naar elkaar toe En namen elkaar in de armen.

Ze drukten elkaar tegen zich aan.

3040

3045

tijd Als ze met kussen ophielden, lachten ze tegen elkaar En keken elkaar heel innig aan.

3050

rustig en weloverwogen Kent gij de bloem, waar ik u voor uit Uw rust haalde, voordat ik ze u toonde? bij blij gemaakt

5 110

Module 2 The Wave

3055

‘Blancefloer’, seit si, ‘soete ghesellinne, Nu manic u bi Florijs minne Ende dor sinen wille, dat ghi met mi Die bloeme comt sien, hoe scone si si.’

Tierst dat sise bi hem beswoer, Stont op die scone Blancefloer Ende ginc met haer die bloeme scouwen.

Floris hevet der joncfrouwe Tale ghehoort ende es seker des, Dat Blancefloer binnen der cameren es.

Hi rechte hem op ende spranc uut.

Dat scoenste haer entie witste huut So hadde hi, dat ie man ghewan.

Hi hadde enen roden bliaut an.

Die hoet, die hem was gheset Opt hooft, hi stont hem vele bet Dan ic u gheseggen mach.

Blancefloer kenden, alsine sach.

Si kinde hem ende hi kinde hare, Beide verloren si haer ghebare, Datsi een woort spreken en mochten.

Daer na, als si hem bedochten, Al swighende liepen si te samen, Daer si hem metten armen onder namen.

Haer gelijc andren an hem dwanc.

Dat cussen ende dat helsen was so lanc, Datmen mochte in de selve wile Hebben gheghaen ene grote mile.

Als si hem van den cussen droeghen, Al swighende si hem onder loeghen Ende herde minliken si hem onder saghen.

Doe sprac Claris ende begonde haer vraghen Ghestadelike ende wel bi sinne: ‘Blancefloer’, seit si, ‘soete ghesellinne, Kindi de bloeme, daer ic om poghede U vele, eer icse u toghede?

Mi dinct, dat ghise an u draghet, Sint ghise alre eerst saghet, So dinct mi, dat ghi sijt verhoghet.

verbonden is / kracht 3060

snel / verdriet weinig in zo’n gemoedstoestand dat ge haar heel erg genegen zoudt moeten zijn mee / delen

3065

Ic wane, dat daer an leghet grote doghet, Andie bloeme, die ene joncfrouwe So sciere hevet verlost van haren rouwe.

Een luttel eer wildise niet sien, Nu duncti mi bevaen in dien, Dat ghi der ghere sout sijn hout, Daer ghise jeghen deilen sout.’ bron: M.C.A. van der Heijden, Fraaie Historie ende al waar. Ridderverhalen uit de middeleeuwen

Noot. Bij de vertaling is de spelling van voorgaande fragment uiteraard verouderd: ge, zoudt, kent gij ... Weet dat het boek waarop dit fragment gebaseerd is in 1973 geschreven is. De laatste spellingwijziging dateerde toen van 1955, en werd pas weer aangepast in 1996. De laatste spellingwijziging dateert van 2005.

Hertaling: ‘Ach lieve Blancefloer,’ drong Clarijs aan, ‘ik bezweer het je, omwille van je liefde voor Floris en om zijnentwil moet je echt met me meegaan om te kijken hoe mooi die bloem is!’ Nu ze het haar bezwoer in Floris' naam stond de mooie Blancefloer op en ze ging met Clarijs mee om de bloem te bekijken.

Floris had het gesprek tussen de beide meisjes gehoord en wist nu zeker dat Blancefloer in de kamer was. Hij ging rechtop staan en sprong uit de bloemenmand. Hij had de mooiste haren en de blankste huid die je je maar kunt voorstellen. Hij had zijn rode mantel aan en de krans die hem op het hoofd gezet was, stond hem mooier dan ik u kan zeggen. Blancefloer herkende hem zo gauw ze hem zag. Ze keken elkaar aan en waren zo van hun stuk gebracht dat ze geen woord konden uitbrengen. Toen ze weer enigszins tot zichzelf waren gekomen, liepen ze zwijgend op elkaar toe en omhelsden elkaar.

Ze klemden zich aan elkaar vast en kusten en omhelsden elkaar zo langdurig, dat je in dezelfde tijd meer dan een mijl zou hebben kunnen afleggen. Toen ze eindelijk ophielden met kussen lachten ze, nog steeds zwijgend, tegen elkaar en keken elkaar innig aan.

Clarijs verbrak de stilte en vroeg kalm en weloverwogen: ‘Wel, lieve Blancefloer, herken je nu de bloem waarmee ik je zo geplaagd heb voor ik hem aan je liet zien? Je hebt hem vanaf het moment dat je hem zag in bezit genomen en ik geloof dat je heel blij bent. Volgens mij heeft die bloem een grote kracht, dat hij een jonkvrouw zo snel van haar verdriet kan verlossen. Een ogenblik geleden weigerde je hem te komen bekijken en nu lijkt het wel alsof alleen iemand die jij een zeer warm hart toedraagt, hem met je zou mogen delen!’ bron: www.dbnl.org/tekst/asse008flor04_01/asse008flor04_01_0001.php

a

Hoe gaan Floris en Blancefloer om met het sociale verschil? ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________

b Hoe loopt het af, volgens jou? Bedenk een passend einde. In het originele verhaal loopt het goed af, maar je bent vrij om een eigen invulling te geven. ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________

5

______________________________________________________________________________________________________________________ Module 2 The Wave

111

______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ c

Ken je nog andere verhalen over een onmogelijke liefde? ______________________________________________________________________________________________________________________

d Hoe ervaar jij sociale druk? ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ e In de tekst zie je ‘daer’ en ‘haer’ staan, die spelling vind je ook nog terug in bepaalde familienamen, zoals Degraeve of Verschaeve. Waarvoor dient die ‘e’ na de ‘a’? ______________________________________________________________________________________________________________________

5 112

Module 2 The Wave

3.1.2

Gespot op Facebook Floris Tijdlijn Info

Info

Foto’s 354 Status

Foto

Vrienden 209

Plaats

Meer

Levensgebeurtenis

Werkt als prins in het paleis Wat ben je aan het doen?

Woont in het paleis Relatie ingewikkeld

Boeken

Plaatsen

> Floris 6 december 1155 Weer herenigd met mijn Blancefloer! #Selfie #Facebookofficial

Blancefloer 6 december 1155 NWLY Films

>

Floris 6 december 1155 <3 Blancefloer 6 december 1155 Ik laat je nooit meer gaan!

Floris 6 december 1155 't Is je geraden!

Vind-ik-leuks

>

vader 6 december 1155 Stop eens met dit romantische gezwets!

5 Module 2 The Wave

113

Floris 2 december 1155 Heeft iemand deze schone deerne gezien?

Lancelot 3 december 1155 Aiaiai, uw lief kwijtgeraakt? #toldyouso Tristan 3 december 1155 Floris, echte liefde heeft altijd een happy end! #meanttobe

Floris 1 december 1155 Wat kan ik doen vandaag? #bored Nar 1 december 1155 Zal ik een mop vertellen? Er zitten twee vliegen op de kale kop van een oude man. Zegt de een tegen de ander: ‘Weet je nog dat we hier vroeger verstoppertje speelden?’ Hahaha! vader 1 december 1155 Je zou je beter verdiepen in belangrijke staatszaken!

Blancefloer 1 december 1155 Kun je mij helpen met de toets voor Latijn? ;-) Floris 1 december 1155 Ik schrijf liever een liefdesgedicht in het Latijn voor jou ♥.

5 114

Module 2 The Wave

3.2 SOCIALE DRUK VANDAAG: DIE FREMDE Niet alleen jongeren ervaren druk van buitenaf om bijvoorbeeld te drinken, laat uit te gaan, of toch maar niet te veel te studeren. Soms gaat het nog veel verder dan dat. De film Die Fremde (2010) toont het verhaal van Umay, die aan haar gewelddadige man wil ontsnappen, maar op een muur van onbegrip botst bij haar eigen familie.

9 Bekijk als intro de trailer van Die Fremde en lees daarna twee van de drie aangeboden recensies over deze film.

Bram de Sutter Knack Focus 20/10/10 om 12:19 Bijgewerkt om 12:19 Bron: Knack Focus

Recensie: Die Fremde Die Fremde toont het verhaal van een Turkse vrouw die strijdt tegen de traditie van eremoorden.

Regisseur Feo Aladag legt niet de nadruk op de strenge islamcultuur, maar kiest voor de uitwerking van een generatieconflict.

Die Fremde (When We Leave) (2009)

Feo Aladag met Sibil Kekilli, Nizam Schiller, Derya Albora en Settar Tanriogen De film Die Fremde opent met het onvermijdelijke: eremoord op een dochter, zuster, moeder, op een Turkse vrouw die haar man heeft verlaten. Later zien we een ongelukkig huwelijk, dezelfde vrouw die wegvlucht uit Istanboel met haar zoontje van vijf. Ze vertrouwt erop dat ze een

beter leven zullen hebben bij haar ouders in Berlijn, maar ze wordt er vrij koel ontvangen. Regisseuse Feo Aladag legt niet de nadruk op de strenge islamcultuur, maar kiest ervoor een generatieconflict uit te werken. De dochter, de vertrokken echtgenote, heeft herkenbare, menselijke verwachtingen. Maar ook de schaamte die de ouders voelen tegenover hun omgeving is niet vreemd. Wij, de toeschouwers, lijken nog het meest op het vijfjarige jongetje, dat niet goed begrijpt wat er zich allemaal boven zijn hoofd afspeelt.

Het fenomeen bloedwraak is ons bekend.

De laatste jaren bericht de pers geregeld over executies binnen een familie.

Het is geen taboe meer, maar het blijft onbegrijpelijk dat het nog bestaat. De grote verdienste van de film is dat Feo Aladag het onderwerp niet als een religieuze aangelegenheid behandelt, maar als een maatschappelijk probleem.

Deze film breekt het debat helemaal open, het gaat ons allen aan, ook persoonlijk, want dit is een film over keuzes, over de onmogelijkheid van keuzes. Maar dat laatste, dat pik je niet. Net zoals Umay nooit zal aanvaarden dat haar zoon Cem naar haar ex-echtgenoot wordt teruggestuurd.

5 Module 2 The Wave

115

De keuze die zij moet maken wordt er dan één tegen de wil van haar familie in. Toch blijven de vader en de moeder menselijk.

Je ziet en voelt hun twijfels. Ondanks alle dreigementen blijft er contact. Op de mededeling dat de ouders zeker niet voor hun dochter zullen kiezen als ze zullen moeten kiezen tussen de tradities van hun gemeenschap en hun dochter repliceert Umay: ‘Maar uiteindelijk wel.’ Dat geloof je ook zonder dat de film ons dit oplegt.

[1] mokerslag = zeer zware slag [2] verweesd = leeg [3] problematiek = alle problemen rond een bepaalde kwestie [4] diepgeworteld = wat diep in de ziel zit

30/06/2011 Auteur: Themateam

Vrouwenrechten van Amnesty International Vlaanderen

De mokerslag [1] wordt toegediend wanneer de familie toch met Umay en Cem breekt. Familiebanden worden definitief doorgesneden. Verweesd [2] blijven ook wij achter. Als een bijna banale familieruzie in beeld gebracht is Umay niet welkom op het huwelijk van haar zus. Maar wat haar het meeste kwetst, is dat haar zoontje zijn tante niet mag zien trouwen.

116

Module 2 The Wave

die-fremde/article-normal-195657.html

Filmbespreking: Die Fremde De veelbesproken film Die Fremde van Feo Aladag (2010) gaat over de liefde, die uiteindelijk weerloos [1] blijkt tegen de macht en traditie.

Wanneer Umay, die bijzonder knap en overtuigend wordt neergezet door Sibel Kekilli, met zoontje Cem het huiselijke geweld in Istanboel ontvlucht en terug naar Berlijn trekt, moet zij de confrontatie aangaan met de heersende tradities in een Duits-Turkse gemeenschap.

[1] weerloos = niet in staat zich te verdedigen

bron: focus.knack.be/entertainment/film/recensie-

Amnesty International

De geografische setting, verhaallijn en zelfs hoofdactrice uit Die Fremde (2010) doet misschien een belletje rinkelen. De recente prent van de Oostenrijkse Feo Aladag doet sterk denken aan die andere Duits-Turkse film Gegen Die Wand (Fatih Akin, 2004).

Maar waar de laatste opviel door diens dynamische rock-’n-rollgehalte, kenmerkt Die Fremde zich door een ingetogen sfeer waarin lang uitgerekte scènes de stiltes rond een familiedrama doorbreken.

5

Het is te eenvoudig om de problematiek [3] van 'eremoord' als 'een film over keuzes' te bestempelen. Dit wil ik dus zeker niet doen. Het gaat er niet om dat een mens niet onder druk van een gemeenschap moet zwichten, ook al is die gebaseerd op diepgewortelde [4] tradities en conventies.

Zeker door westerse ogen bestaat het risico dat we dit als een probleem van 'de ander' gaan beschouwen. Medelijden hebben we niet, daarvoor is de schok op het einde te groot. Maar dat eremoord nog bestaat en gecultiveerd wordt, is een gedeeld verdriet. Feo Aladag is er met haar film in geslaagd het probleem op een zowel menselijke als politieke manier aan te kaarten en levert een film af die gemaakt moest worden.

Umay’s vertrek en beslissing om als alleenstaande moeder verder door het

leven te gaan, betekent voor haar en de naaste gezinsleden sociale zelfmoord.

Dit kan men in de meest letterlijke zin opvatten: nadat ze wordt verstoten door de familie, doolt ze van de ene naar de andere opvangplaats in een poging haar noodlot van eremoord te ontkomen.

[2] ontwrichting = ontreddering [3] buiten kijf = zonder twijfel

De manier waarop dit complexe probleem wordt aangekaart, verdient lof en is alleen daarom al een aanrader. Zonder in cultuurkritische clichés te vervallen worden deze praktijken veroordeeld als een dramatische ontwrichting [2] van de samenleving.

voorgeschiedenis heeft in Stop Geweld Tegen Vrouwen, een campagne van Amnesty International - evenwel niet dat vrouwen aan het kortste eind trekken. Deze discriminatie werd ook betreurd door de conservatieve vader: ‘Was ze maar een jongen geweest.’

De opgelopen schade ten gevolge van de geschonden familie-eer treft immers niet enkel moslima’s. De overige gezinsleden moeten eveneens omgaan met de veroordeling vanuit de bredere moslimgemeenschap, en hoewel zij ‘slechts’ indirect worden beïnvloed, zijn de gevolgen daarom niet minder aangrijpend.

Het staat buiten kijf [3] dat Umay geliefd was binnen de familie, maar in de keuze tussen haar en de gemeenschap kreeg deze laatste de bovenhand. In dit verhaal staat liefde weerloos tegen de macht van schaamte en traditie.

Ondanks deze terechte vaststelling ontkent Aladag - die trouwens een

bron: www.aivl.be/nieuws/filmbespreking-die-fremde/37462

Filmfreak

Die Fremde

[1] opgewassen zijn tegen = bestand zijn tegen

Literaire

trivia a

Umay is de mishandelingen van haar man beu en ze vlucht weg uit Istanboel met haar zoontje Cem van vijf. Ze vertrouwt erop dat ze een beter leven zullen hebben bij haar ouders in Berlijn, maar ze worden er vrij koel ontvangen. Tegen beter weten in hoopt ze dat de familiebanden opgewassen [1] zullen zijn tegen de sociale druk. Maar al vlug ziet Umay dat haar familie de diepgewortelde tradities en conventies niet kan negeren en verscheurd wordt tussen hun liefde voor haar en de waarden van de Turkse gemeenschap. Als haar ouders besluiten om Cem terug te sturen naar zijn vader, smeekt Umay nog één keer om haar te helpen, maar uiteindelijk breekt ze voorgoed met hen.

Dan ontmoet ze Stipe, met wie ze een nieuw leven kan opbouwen. Ze probeert zich te verzoenen met haar familie, maar beseft niet dat het daarvoor te laat is ...

Een film 'Binnen Competitie' op het Internationaal Filmfestival van Vlaanderen Gent (2010) én de officiële Duitse inzending voor de Oscar voor beste Buitenlandse film (2011).

Winnaar van de Grote Prijs voor Beste Film op het Internationaal Filmfestival van Gent (2010). bron: www.filmfreak.be/index.php?module=filmfreak &func=viewpub&tid=1&pid=10541&title=Die.Fremde

In 2010 werd Die Fremde op het 37e Internationaal Filmfestival van Gent uitgeroepen tot Beste Film.

Welke gekozen recensie spreekt je het meest aan? Waarom is dat, denk je? ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________

5

______________________________________________________________________________________________________________________ Module 2 The Wave

117

b Welke strategie heb je toegepast bij het lezen van de recensies? ______________________________________________________________________________________________________________________ c

Waarom heb je deze strategie gebruikt? ______________________________________________________________________________________________________________________

4 ARTIKELS In deze artikelronde gaan we de argumentatie van de auteurs na. Onder het trefwoord argument vind je in je TaalKlapper de verschillende soorten argumenten die je kunt gebruiken om je standpunt te verdedigen.

Artikelopdracht Welke soort argumenten halen de personen in het artikel aan om hun standpunt te verdedigen? Verschillende soorten argumenten zijn mogelijk.

Let op: als er verschillende standpunten aan bod komen, kan het zijn dat je zowel argumenten voor als tegen kunt vinden.

Vind je dat sommige argumenten sterker zijn dan andere? Welke?

Gebruik verschillende kleuren om argumenten voor, argumenten tegen, sterke argumenten en flauwe argumenten van elkaar te onderscheiden.

5 SNOEPFRAGMENTEN 5.1 DE GOLF (MORTON RHUE) Opdracht tijdsband Situeer de auteur op de tijdsband. Situeer vervolgens het fragment in het boek, zoek hiervoor de korte inhoud van het boek op.

Fragment â&#x20AC;&#x201C; Het loopt uit de hand

Toen Laurie die ochtend in de redactiekamer van de schoolkrant kwam, lag er een onbeschreven, witte envelop op de grond. Iemand moest die of heel vroeg of de vorige dag heel laat nog onder de deur hebben geschoven. Laurie raapte hem op en deed de deur achter zich dicht. In de envelop zat een met de hand geschreven verhaal waaraan een briefje was bevestigd.

Laurie las eerst het briefje: Morton Rhue

5 118

Module 2 The Wave

Beste redactie van Het Gerucht, Dit verhaal heb ik voor de schoolkrant geschreven. Zoek maar niet mijn naam, want die zul je niet vinden. Ik wil niet dat mijn vrienden of andere leerlingen weten dat ik dit heb geschreven.

Met gefronst voorhoofd begon Laurie het verhaal te lezen. Bovenaan op het blad had de onbekende schrijver de titel gezet: Welkom bij De Golf ... of Anders Ik zit in een van de lagere klassen hier op de Gordon School. Een dag of drie, vier geleden hoorden mijn vrienden en ik iets over wat de GolfBeweging heette en waar alle hogereklassers lid van werden. Wij waren er wel in geĂŻnteresseerd. Je weet ook wel dat lagereklassers altijd hetzelfde willen doen als mensen uit de hogere klassen.

Een stel van ons ging naar de les van meneer Ross om eens te kijken wat het was. Sommigen vonden dat het wel wat leek, maar anderen wisten het nog niet. Ik vond het allemaal nogal stom.

Toen de les afgelopen was, wilden we weggaan. Maar een oudere jongen hield ons tegen op de gang. Ik ken hem niet, hij zei dat hij bij meneer Ross in de klas zat. Hij vroeg of we ons bij De Golf wilden aansluiten. Twee jongens zeiden ja, en twee dat ze het nog niet wisten en ik zei dat ik er geen belangstelling voor had.

Die jongen begon ons toen te vertellen hoe fantastisch het wel was. Hij zei dat hoe meer leerlingen erbij kwamen, hoe beter het zou worden. Hij zei ook dat alle hoogsteklassers lid van De Golf waren en ook de meeste mensen uit de lagere klassen.

5 Module 2 The Wave

119

Al gauw zeiden mijn vrienden die eerst hadden gezegd dat ze het nog niet wisten, dat ze er ook bij wilden. Toen vroeg die jongen aan mij, ‘Wil jij niet bij je vrienden blijven?’

Ik zei dat het toch wel mijn vrienden bleven, ook al ging ik niet bij die Golf.

Hij bleef maar doorzeuren waarom ik er dan niet bij wou. Ik zei dat ik er gewoon geen zin in had.

Toen werd hij nijdig. Hij zei dat binnenkort mensen van de Golf-Beweging geen vrienden meer zouden willen zijn met mensen die er niet bij waren. Hij zei ook nog dat ik al mijn vrienden kwijt zou raken als ik er niet bij kwam.

Ik geloof dat hij me bang probeerde te maken.

Maar het had juist het tegenovergestelde effect. Een van mijn vrienden zei dat hij niet inzag waarom iemand bij die Beweging moest gaan als hij daar geen zin in had. Mijn andere vriend zei dat ook en toen liepen we weg.

Vandaag merkte ik dat drie vrienden van me zich hadden opgegeven omdat oudere jongens met hen hadden gesproken. Ik kwam diezelfde jongen uit de klas van meneer Ross in de gang tegen en hij vroeg of ik me al opgegeven had. Ik zei dat ik het niet van plan was. Toen zei hij dat, als ik me niet gauw zou opgeven, het te laat zou zijn.

En wat ik nu wou weten is: te laat voor wat?

Laurie vouwde de vellen weer in elkaar en stopte ze in de envelop. Haar ideeën over De Golf begonnen duidelijker vorm te krijgen. bron: Morton Rhue, De Golf

5.2 KAMTSJATKA (MARCEL FIGUERAS)

Marcel Figueras

°1962 Argentijnse schrijver

5 120

Module 2 The Wave

Die april van 1976 was op het oog hetzelfde als alle andere. Ik zat net in de vierde klas. Ik was druk met nieuwe lesroosters en lijsten met boeken die ik moest hebben. Ik zeulde meer schoolspullen mee dan ik nodig had en protesteerde over mijn plek in het klaslokaal, te dicht bij het bureau van juffrouw Barbeito.

Maar een aantal dingen was anders. De militaire staatsgreep, bijvoorbeeld.

Hoewel mama en papa er niet veel over loslieten (ze leken eerder onzekerheid te voelen dan woede of verslagenheid), was het duidelijk dat het ernstig was. Vooralsnog waren mijn ooms en tantes als bij toverslag verdwenen.

Tot 1975 zat ons huis in de wijk Flores altijd vol mensen, die op elk uur van de dag in- en uitliepen en hard praatten en lachten en op de tafel sloegen om hun woorden kracht bij te zetten en maté dronken en zongen en op de gitaar pingelden en met hun voeten op de tafel lagen alsof ze altijd bij ons gewoond hadden. In de meeste gevallen had ik ze nooit eerder gezien en zou ik ze ook niet terugzien. Bij aankomst stelde papa ons altijd aan iedereen voor. Oom Eduardo. Oom Alfredo. Tante Teresa. Oom Mario. Oom Daniel. We konden

ons de namen nooit herinneren, maar dat hoefde ook niet. Na een poosje liep Hummel naar de huiskamer en zei met zijn onschuldigste stemmetje â&#x20AC;&#x2DC;Oom, mag ik cola?â&#x20AC;&#x2122; en dan stonden er wel vijf op om cola voor hem in te schenken en kwam hij met tot aan de rand gevulde glazen terug naar onze kamer, op tijd voor The Saint.

Eind 1975 werd het rustiger met de ooms en tantes. Er kwamen er steeds minder. Ze praatten niet meer hard en zongen en lachten niet meer. Papa nam niet eens meer de moeite hen voor te stellen.

Op een dag vertelde hij me dat oom Rodolfo was gestorven en dat hij wilde dat ik met hem meeging naar de wake. Ik wist niet wie oom Rodolfo was. Ik vond het goed, omdat hij zei dat hij met mij zou gaan en niet met Hummel; een erkenning van mijn superioriteit als oudste zoon.

Het was mijn eerste wake. Oom Rodolfo lag in een kist helemaal achterin en er waren wel drie of vier kamers vol boze, geagiteerde mensen die koffie met veel suiker dronken en rookten als ketters. Dat was een pak van mijn hart, want ik heb een hekel aan klagende mensen en ik had me voorgesteld dat een wake een bijeenkomst van huilebalken zou zijn. Ik herinner me dat oom Raymundo naar ons toe kwam (ik kende hem niet; papa stelde hem daar aan me voor) en me vroeg hoe het op school ging en waar ik woonde, en ik loog tegen hem zonder erbij na te denken. Dat ik in de buurt van La Boca woonde, zei ik. Ik weet niet waarom.

Uit pure verveling liep ik naar de kist en ontdekte dat ik oom Rodolfo kende.

Zijn wangen waren ingevallen en zijn snor was wat groter, of misschien leek hij groter omdat hij er dood zo mager en serieus uitzag, of misschien kwam dat serieuze wel door het pak en het overhemd met grote kraag, maar het was oom Rodolfo, zonder enige twijfel. Een van de weinigen die twee of drie keer bij ons thuis was geweest en die zijn best had gedaan om aardig voor ons te zijn. Bij zijn laatste bezoek had hij me een T-shirt van River Plate gegeven. Toen we terugkwamen van de wake, keek ik mijn kleerkast na en daar lag het, tweede la achterin.

Ik raakte het niet eens aan. Ik schoof de la dicht en wiste het uit mijn geheugen, althans tot de nacht dat ik droomde dat het T-shirt zelf uit mijn kast kwam, als een slang naar mijn bed kroop, zich om mijn hals krulde en me wurgde. Dat heb ik meerdere malen gedroomd. Elke keer als ik wakker werd, voelde ik me een idioot. Hoe kon een T-shirt van River mij nou wurgen als ik voor River was?

Er waren andere signalen, maar dit was het onheilspellendste. De angst had zich in mijn eigen huis gevestigd, in mijn la, keurig opgevouwen en met een frisse wasgeur tussen sokken en kousen.

Ik heb papa nooit gevraagd hoe oom Rodolfo was gestorven. Dat was niet nodig. Niemand gaat op zijn dertigste dood van ouderdom. bron: Marcelo Figueras, Kamtsjatka

5 Module 2 The Wave

121

6

Literatuurportfolio 10 Je hebt je literatuurportfolio opgestart. In deze module kun je kiezen tussen een mediagerichte opdracht of een opdracht rond een literaire prijs of een fictieboek dat gebaseerd is op feiten. Je krijgt hier vijf mogelijkheden aangereikt en je neemt er de opdracht uit die je het meeste aanspreekt.

6.1 MEDIAGERICHTE OPDRACHTEN Lees een boek dat je aanspreekt en werk een van de volgende opdrachten uit.

1 Vergelijk het boek met de verfilming. Waar zie je gelijkenissen? Wat is er anders in de film? Waarom heeft de regisseur besloten om deze aanpassingen te doen, denk je? Schrijf hier minimaal ¾ bladzijde over en maximaal anderhalve pagina.

2 Zoek drie recensies over het boek. Wat vind je de beste recensie? Welke recensie spreekt je minder aan? Kun je achterhalen hoe dat komt? Schrijf hier minimaal ¾ bladzijde over en maximaal anderhalve pagina.

3 Maak een reclamespot over het boek. Waarom moeten mensen dit boek lezen? Welke scène is bijgebleven? Schrijf de spot eerst volledig uit, zorg ervoor dat je minimaal ¾ bladzijde hebt en maximaal anderhalve pagina.

Kijk in je TaalKlapper voor de specifieke kenmerken van de taal van een reclamespot.

6.2 PRIJZEN OF FEITEN 1 Zoek informatie op over een literaire prijs. Wie heeft deze prijs de laatste keer gewonnen? Zoek informatie op over de auteur en het werk. Schrijf je indrukken neer in minimaal ¾ bladzijde en maximaal anderhalve pagina.

2 Sommige fictieboeken zijn gebaseerd op feiten. Toch heeft een auteur de vrijheid om zaken aan te passen. Zoek zo een boek op, ga na op welke feiten het gebaseerd is, en geef aan waar de auteur is afgeweken van de feiten.

5 122

Module 2 The Wave

1290

1280

1270

1260

1250

1240

1230

1360

1370

1220

1210

1380

1390

1300

7 TIJDSBAND 1310

1100

1490 1500

1110

1320

1120

1330

1130

1340

1140

1350

1150

1160

1170 van 1180 Diederik Assenede, 1230-1293.

Floris ende Blancefloer (1255)

1190

1290

14801280

1270 1470

1260

1460

1250

1240

14401230

1220 1430

1210

1310

1320

1330

1340

1350

1360

1370

1380

1390

1450

1400

1200

1420

1410

1300

1510

1520

1530

1540

1550

1560

1570

1580

1400 1590

1600 1490

1480

1470

1460

1450

1440

1430

1420

1410

1500

1690 1700

1680 1510

1520

1670 1530

1660 1540

1650 1550

1640 1560

1570

1630 1580

1620

1610

1590 1600

1710

1690

1720

1680

1730

1670

1740

1660

1700

1890

1710

William

1900Golding,

1911-1993.

Heer der vliegen (1954) 1900

1890

1911

18801720

Ken Follett, °1949.

Val der Titanen 1730(2010) 1740 1870 1860

Jeroen Brouwers, °1940.

Bezonken rood (1981) 1880 1870

1920

1930

1860

1940

Marcelo Figueras, 1750 °1962.

1650 1640 Kamtsjatka (2006)

1750

1850

1949

1850

1760

Amélie Nothomb, 1770 1780 °1966.

1630 1620 1610 Met angst en beven (1999)

1760

18401770

1957

1840

1830

Feo Aladag, °1972. Die Fremde 1780 (2010) 1790 1830 1820

1820

1800

1810

Brandon 1800 Sanderson, °1975. De bron der verheffing (2007) 1810

1950 1952 1962 1966 1972 1975 1980 1957 Walter Moers, °1957.

De Stad van 1950 1952 1962 de 1966 1972 1975 1980 Dromende boeken (2004)

1790

1990

1949 1911

1920

1930

1940

Jung Chang, °1952.

Wilde zwanen (1991)

2000 1990 2000

1820 2020 1820 2020

2010

5

2010 Module 2 The Wave

123

a

•

l

e

ag z ja

Sprach e • e

yk • langu

gu

•

• s

p

ra

k

eli • • ki

Я3 b

lK

1 STRIJD OM ‘HET’ NEDERLANDS

• idiom

n

in TAAL

og

a

C. Wegwijs

•

r sp

Een man die zijn achtertuin gaat omspitten, doet dat niet in een duur pak. Hij trekt een tuinbroek en rubberlaarzen aan.

Als diezelfde man 's avonds een feestelijk diner bijwoont, draagt hij zijn beste kostuum. En vooraleer hij onder de wol kruipt, trekt hij een pyjama aan. Dat vinden we vanzelfsprekend: in verschillende situaties draagt een mens nu eenmaal verschillende kleren. Ook als taalgebruiker gebruik je verschillende soorten Nederlands. De grenzen tussen die soorten Nederlands zijn niet scherp te trekken, maar gradueel: standaardtaal loopt over in tussentaal en tussentaal loopt over in dialect.

Een taalgebruiker maakt in elke situatie – soms bewust, maar heel vaak onbewust – de keuze om standaardtaal, dialect of tussentaal te gebruiken. Een leerkracht kan bijvoorbeeld met zijn ouders dialect spreken, met zijn leerlingen in de klas standaardtaal en met sommige collega's in de lerarenkamer tussentaal. Een taalgebruiker past zijn taal dus voortdurend aan de situatie en de gesprekspartner aan: hoe persoonlijker of informeler de situatie wordt, hoe groter de kans dat hij elementen van tussentaal of dialect gebruikt. Als de situatie formeler is, zal hij meer standaardtaal gebruiken. gebaseerd op: www.taaltelefoon.be/standaardtaal-tussentaal-dialect

1.1 DOMINANT DIALECT? 1 Mensen vinden steeds een manier om met elkaar te communiceren, we zijn immers sociale wezens. Om dat te doen gebruiken we taal. Al bij al kunnen we stellen dat er wereldwijd ongeveer 7000 talen bestaan.

Denk even na over de volgende vragen. a

Vind je dit veel of net weinig? _______________________________________________

b Hoe zou jij een taal omschrijven? _______________________________________________ _______________________________________________ _______________________________________________ _______________________________________________ _______________________________________________ c

Is een dialect dan ook een taal? _______________________________________________

d Kun je een taal uitvinden? Is dit dan ook meteen een taal of moet een taal eerst door verschillende mensen gesproken worden?

5 124

_______________________________________________

Module 2 The Wave

e Wat met mensen die doof / stom zijn of die door een mentale beperking moeilijkheden hebben met praten?

Kunnen zij zich volledig uiten? Of is dat slechts beperkt? ______________________________________________________________________________________________________________________ Wanneer we naar ons land kijken, zien we dat er drie officiële talen zijn: Nederlands, Frans en Duits. In Vlaanderen is Nederlands de taal die in officiële communicatie en onderwijs gebruikt wordt. Als je in Vlaanderen op straat loopt, hoor je echter niet alleen dit officiële Nederlands, of Standaardnederlands, maar ook een pak variaties op het Nederlands.

2 Luister naar een liedje uit het repertorium van Flip Kowlier, Tourist Lemc, Fixkes, Wannes Vandevelde, Slongs Dievanongs ... Los de vragen op. a

Kun je de tekst makkelijk verstaan? Waarom wel / niet? ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________

b Kun je een definitie bedenken voor een dialect? Kun je m.a.w. een omschrijving geven van het begrip dialect? ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ Waar Vlaanderen vroeger een van de meest uitgebreide dialectgebieden ter wereld was, zien we nu een terugval in dialectgebruik. Volgende cijfers geven duidelijk aan waar het dialectverlies het grootst is.

1979

1993

2013

West-Vlaanderen

98%

88,2%

53,6%

Antwerpen

91%

62,1%

39,1%

Oost-Vlaanderen

86,5%

49,6%

16,6%

Limburg

84%

40%

23,8%

Brabant

78%

48,3%

14,4%

bron: www.netdidned.be/AGhyselen-JVKeymeulen_Dialectcompetentie2013_TNTL2014_bis.pdf

Waar blijft het dialect standhouden? Waar is de achteruitgang het grootst? Recentere onderzoeken tonen aan dat de daling blijft aanhouden. c

Spreek je zelf nog het dialect van je dorp of stad? Vind je het jammer dat dialect aan het verdwijnen is?

Waarom wel / niet? ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________

d Kun je zelf redenen bedenken waarom steeds minder mensen dialect gebruiken? ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________

5

______________________________________________________________________________________________________________________ Module 2 The Wave

125

e Wie bepaalt er of er nog dialect ‘mag’ gesproken worden? Of gaat dit natuurlijk? ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ Soms doet de overheid zelf pogingen om de standaardtaal te promoten. Zo was er tussen 1964 en 1972 het programma Hier spreekt men Nederlands. Op de site van VRT is hier nog een voorbeeld van te vinden, bekijk het filmpje via educatief. diekeure.be/kapitaal. Let vooral op de betuttelende toon (en de sprekende hond).

Ondanks de pogingen van de overheid om de standaardtaal te promoten bestaat er bij brede lagen van de bevolking een tendens om te kiezen voor tussentaal. Ook dialect wordt weer populair, door de vele initiatieven om het dialect weer populair te maken. Er zijn dialectwoordenboeken, er is dialecttheater, en veel artiesten kiezen er bewust voor om in het dialect te zingen. Denk maar aan Flip Kowlier of De Fixkes. Toch is deze trend van dialectverlies onomkeerbaar: alle functies die dialect vroeger innam, zoals praten met goede vrienden of familie, zijn nu overgenomen door de standaardtaal of een tussenvariant.

1.2 TUSSEN TWEE VUREN: TUSSENTAAL Taal is iets heel persoonlijks, vandaar dat discussies rond taal steeds hoog kunnen oplaaien. Dat is voor tussentaal niet anders. In het najaar van 2014 hield het programma Hautekiet op Radio 1 een experiment dat als volgt werd aangekondigd:

Awel, is da hier een geslaagd experimentje of nie?

Of we het nu willen of niet: radio en tv worden informeler, en dat hoor je ook aan het taalgebruik. Denk bijvoorbeeld aan de tussentaal van Jeroen Meus (‘een krokske’, ‘een videeke’).

Radio 1 blijft echter vasthouden aan de standaardtaal, en daar heeft collega Lieven Vandenhaute vragen bij.

Lieven Vandenhaute merkt op dat standaardtaal achteruitgaat. Dat is niet alleen bij ons zo, maar ook in Engeland, Frankrijk, Nederland ... Ook radio en tv worden informeler, of meer ‘naturel’ zoals je wilt. Denk bijvoorbeeld aan de tussentaal van Jeroen Meus. Radio 1 daarentegen blijft vasthouden aan een standaardtaal die geen enkele presentator thuis of onder vrienden spreekt.

Moeten we daarmee doorgaan? Voor Lieven is het een hartverscheurend dilemma, want hij is zeer aan het Nederlands verkleefd.

Hautekiet doet de test, en spreekt een hele uitzending tussentaal.

Literaire

trivia 5

126

In 2015 won Radio 1-presentator Lieven Vandenhaute de Grote Prijs Jan Wauters. Elke dag presenteert hij het programma Nieuwe feiten, een programma dat steeds een trivialer stuk van de actualiteit belicht. De jury had de volgende criteria bij het toekennen van de prijs: ‘Creativiteit en helderheid in taalgebruik, met een surplus aan tegendraadse eigenheid, iets wat hem / haar bijzonder maakt, uniek en herkenbaar voor het luister- of kijkpubliek’.

Module 2 The Wave

3 Luister naar twee fragmenten uit deze uitzending van Hautekiet. Welke strategie heb je toegepast bij het luisteren? Waarom heb je voor deze strategie gekozen? En zou je het de volgende keer net zo doen?

4 Lees hieronder enkele reacties uit het forum van Hautekiet en los de vragen op. a

Heeft iedereen dezelfde mening? ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________

b Waarom vinden sommige mensen het gebruik van de tussentaal problematisch? ______________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________ c

Wat vind je er zelf van? Hoort alleen standaardtaal thuis op de radio, of moet tussentaal ook kunnen? Schrijf een reactie voor het forum.

_______________________________________________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________________________________________ Reageer

Jan, ik heb je altijd bewonderd om je zuivere taal. Schakel dus maar snel terug over op Standaardnederlands, dat hoor ik veel liever!

Als leraar geschiedenis stel ik elke dag vast hoe arm het taalgebruik van jongeren wordt: zij hebben voorbeelden nodig van mensen zoals jij.

Reageer Ik hoop net als Marleen Vermassen dat Radio 1 de standaardtaal blijft hanteren om dezelfde redenen die zij aanhaalt.

Als nergens nog Standaardnederlands wordt gesproken, hoe zullen we elkaar nog goed kunnen verstaan, elk in zijn eigen dialect. Het is zo voorspelbaar dat, als het gebruik van de standaardtaal verdwijnt, de nood daartoe snel gevoeld zal worden; snel zal geĂŤist worden dat de openbare omroepen hun voorbeeldfunctie opnieuw zullen opnemen. Voor mij mag elkeen een tussentaal gebruiken of dialect spreken zolang men het belang van een standaardtaal niet meent te moeten ondermijnen.

Reageer Module 2 The Wave

5 127

Met tussentaal maken jullie het nog moeilijker voor anderstaligen die willen integreren. Mijn vrouw is Russische en begrijpt niet waarom zes miljoen Vlamingen elk hun eigen taal spreken terwijl 152 miljoen Russen allen dezelfde taal spreken. Zij begrijpt beter anderstaligen die ook naar school gaan dan haar collega's die de dorpstaal spreken. Dus a.u.b. tenminste op radio en tv streven naar een correct taalgebruik.

Reageer Ik zit hier al de hele tijd te lachen; op de een of andere manier klinkt alles veel ludieker, zelfs het verkeer klinkt minder stresserend.

Reageer Gekuist Vlaams is misschien beter te begrijpen, maar dat komt waarschijnlijk omdat we dat zo gewoon zijn. We verwachten dat ook. Ik pleit alvast wel voor het gebruik van 'ge'. Ik heb het altijd onzin gevonden dat dat niet zou mogen.

Reageer Wat een heisa.

Zouden we in de eerste plaats beter niet wat aandacht geven aan de vrij banale 'verengelsing' zonder de minste toegevoegde waarde van perfect Nederlandstalige woorden.

Chillen, chatten, the battles, off-days, work-outs en honderden andere.

Misschien een taalwedstrijd organiseren: 'Wie geeft het juiste, het best klinkende Nederlandse of Vlaamse woord voor al die ...'

Dat lijkt me pas een echte stap vooruit in de continue evolutie van taal.

Reageer bron: www.radio1.be/hautekiet/tussentaal-op-de-radio-het-experiment-van-hautekiet

Communicatieve

opdracht

Doel van deze communicatieve opdracht Je staat in voor alle communicatie rond de uitnodiging op school van een auteur, journalist, dichter ...

5 Naar aanleiding van een taaldag op school nodig je een auteur, journalist, dichter ... uit bij jou op school.

Je klas is verantwoordelijk voor alle communicatie.

Aankondiging / Oriënteren Waarvoor je concreet moet zorgen: - reclame op school, zodat alle leerlingen weten welke persoon er komt - een uitnodiging voor de persoon in kwestie - een voorbereiding van de vragen die je aan hem / haar wilt stellen - een bedanking achteraf voor de persoon Voorbereiding Voor je aan de slag gaat, bedenk je het best op welke manier je de doelgroepen (in dit geval de andere leerlingen en de persoon die je wilt uitnodigen) zult aanspreken. Kijk ook eens naar het zelfevaluatieformulier bij ‘Concrete uitwerking’.

-

Gebruik je dezelfde taal bij de reclame aan je medeleerlingen als bij de brief aan de persoon die je wilt uitnodigen?

Waarom wel / niet?

Wat kan het effect zijn als je je taal verzorgder / minder verzorgd maakt?

Wanneer let jij op je taal (uitspraak, spellingfouten ...)?

Wanneer vind je dit minder belangrijk?

Zoek op het internet naar tips om je affiche zo uitnodigend mogelijk te maken. Je kunt bijvoorbeeld surfen naar www.schooltv.nl/video/posters-ontwerpen-hoe-gaat-dat.

Concrete uitwerking

5 128

Let bij het schrijven op je taal en verzorg ook de lay-out van je reclamefolders, brief, bedanking ...

Module 2 The Wave

ACTIE ONDERNEMEN!

Reflectie

Zelfevaluatieformulier Inhoudelijk - Is de tekst op de poster uitnodigend genoeg?

- Heb je erop gelet dat de informatie op de poster alle praktische informatie bevat?

- Bevat je uitnodiging voor je gast alle praktische informatie? Heb je gevraagd dat de gast laat weten of hij / zij naar je school kan komen of niet?

- Heb je bij de voorbereiding van de vragen voldoende informatie opgezocht over de persoon die je wilt interviewen? Denk aan artikels, interviews ...

- Heb je er bij het opstellen van de vragen voor het interview voor gezorgd dat je niet enkel ja-neevragen hebt, maar ook enkele waarom- of hoe-vragen?

- Heb je in je bedankingsbrief ook geschreven waarom jullie zo tevreden waren met de gast? (interessante spreker, grappige anekdotes, sprak het publiek aan ...)

Vormelijk - Heb je het juiste taalregister gebruikt bij het schrijven van de uitnodiging naar de auteur?

- Waarom heb je voor dit register gekozen?

- Heb je andere woorden of taal gebruikt bij het maken van de poster voor je medeleerlingen? Welke?

- Waarom heb je je taal aangepast?

- Heb je alles goed nagelezen, zodat er geen foute informatie of spellingfouten in staan?

- Sprak de lay-out van de poster de andere leerlingen aan? Hoe heb je dat gemerkt?

2 CHAOS IN JE HOOFD 2.1 WOORDEN DIE NIET IN DE PAS LOPEN 2.1.1

Moeilijke woorden

6 Hieronder staan enkele moeilijke woorden die in dit hoofdstuk aan bod kwamen. Onder elke zin staan drie mogelijke betekenissen van het woord. Duid de juiste aan.

Welke woordenschatstrategie paste je toe? Schrijf het naast je antwoord.

1 Om de gevangenen nog meer in verwarring te brengen en te verdelen werden na een halve dag de ‘goede’ gevangenen weer overgebracht naar de anderen, en werden er drie nieuwe ‘goede’ gevangenen overgebracht naar de geprivilegieerde cel. goed uitgerust bevoorrecht modern 2 Na een zeer minutieuze screening van de kandidaten hielden we een groep van 24 studenten over. vlot vluchtig uiterst zorgvuldig 3 Jones had zelf niet kunnen denken dat zijn experiment zo snel zou escaleren, en riep het sneller dan verwacht een halt toe. geleidelijk uitbreiden impopulair worden beroemd worden 4 Op die manier werd op een ingenieuze manier de solidariteit tussen de gevangenen gebroken. gemakkelijk vindingrijk ingewikkeld Module 2 The Wave

5 129

5 Zo achteloos mogelijk vervolgde de blonde jongen zijn weg naar het water. onverschillig stiekem voorzichtig 6 Ze vreesden de nevels, een overlevering die nog veel verder terugging dan de wetten van de Opperheer. een verhaal dat verteld wordt van generatie op generatie gefantaseerd verhaal roddel 7 De mokerslag wordt toegediend wanneer de familie toch met Umay en Cem breekt. het einde van het verhaal iets wat je hard treft ontknoping 8 Het gaat er niet om dat een mens niet onder druk van een gemeenschap moet zwichten, ook al is die gebaseerd op diepgewortelde tradities en conventies. mythe gewoonte overeenkomst 9 Let vooral op de betuttelende toon (en de sprekende hond). grappig streng belerend

7 Er staan nog heel wat moeilijke woorden in dit hoofdstuk. Maak nu zelf nog een reeks van zes moeilijke woorden voor je buur. __________________________________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________________________________

2.1.2 Woorden van anderstalige afkomst 8 Soms zijn we het noorden kwijt en weten we niet meer wat nu juist of fout is.

Mag ‘frietkot’ of gaan we vanaf nu naar het ‘frietkraam’? In onderstaande lijst staan enkele van die twijfelgevallen. Welk woord is correct en mag je dus in de standaardtaal gebruiken? Het kan zijn dat beide woorden correct zijn.

5 130

Module 2 The Wave

praktijkruimte

kabinet

kleed

jurk

camion

vrachtwagen

ziekenfonds

mutualiteit

koersfiets

racefiets

technicus

technieker

plaaster

gips

uurwerk

horloge

luidop

hardop

op zwier zijn

aan de zwier zijn

9 Vind jij dat Belgisch-Nederlandse woorden in alle registers moeten kunnen? Start een discussie in klasverband. Gebruik jij veel Vlaamse woorden en ben je je er Ăźberhaupt bewust van dat onze noorderburen die woorden helemaal niet gebruiken?

2.2 DE WERKWOORDREGELS VOLGEN 10 Maak van onderstaande werkwoorden een voltooid deelwoord. Schrijf er ook bij waarom je voor deze schrijfwijze gekozen hebt. Kijk hiervoor in je TaalKlapper. werkwoord

voltooid deelwoord

reden

doorboren

gebieden

arriveren

vluchten

fietsen

11 Herschrijf deze zinnen zodat je in iedere zin een persoonsvorm met een voltooid deelwoord hebt. Soms moet je de zin inhoudelijk aanpassen om een correcte zin te behouden.

1 Een spreekbeurt geven is het einde van de wereld niet, dat overleef je wel. ______________________________________________________________________________________________________________________ 2 Ik drink graag een streekbiertje â&#x20AC;&#x2122;s avonds. ______________________________________________________________________________________________________________________ 3 Ik leef van dag tot dag. ______________________________________________________________________________________________________________________ 4 Mijn ouders reizen in juli naar China. ______________________________________________________________________________________________________________________ 5 Hij is een echt warhoofd, elke week verliest hij wel iets: zijn sleutels, zijn gsm, zijn treinabonnement ... ______________________________________________________________________________________________________________________

5 Module 2 The Wave

131

BRONNENLIJST Geraadpleegde boeken, kranten- en tijdschriftartikels BROUWERS, J., Bezonken rood, Uitgeverij Atlas Contact, Amsterdam, 1981, 152 pagina’s.

CHANG, J., Wilde zwanen, Forum, Amsterdam, 2002, 655 pagina’s.

FIGUERAS, M., Kamtsjatka, Signature, Utrecht, 2006, 271 pagina’s.

FOLLET, K., Val der titanen, Pan Books, Londen, 2011, 851 pagina’s.

GOLDING, W., Heer der vliegen, Athenaeum – Polak & Van Gennep, Amsterdam, 2007, 272 pagina’s.

MOERS, W., De stad van de dromende boeken, Uitgeverij Houtekiet, Amsterdam / Antwerpen, 2011, 503 pagina’s.

NOTHOMB, A., Met angst en beven, Uitgeverij Manteau, Antwerpen, 2005, 130 pagina’s.

PROVOOST, A., Vallen, Houtekiet, Antwerpen / Utrecht, 2011, s.p.

RHUE, M., STRASSER, T., De Golf, Sjaloom, Amsterdam, 2007, 142 pagina’s.

SANDERSON, B., De bron der verheffing, Uitgeverij Luiting-Sijthoff bv, Amsterdam, 2013, 751 pagina’s.

STRUYS, J., Voor mij bestaat de applausman echt, De Standaard, 20 december 2014, s.p.

VAN DER HEIJDEN, M.C.A., Fraaie Historie ende al waar. Ridderverhalen uit de middeleeuwen, Uitgeverij Het Spectrum, Utrecht / Antwerpen, 1973, 329 pagina’s.

Geraadpleegde internetbronnen •

DE SUTTER, B., Recensie: Die Fremde. Internet, 20/10/10, geraadpleegd op 10/12/2015, (focus.knack.be/entertainment/film/recensie-die-fremde/article-normal-195657.html)

•

FILMFREAK, Die Fremde. Internet, geraadpleegd op 10/12/2015, (www.filmfreak.be/index.php?module=filmfreak&func=viewpub&tid=1&pid=10541&title=Die.Fremde)

•

HABIBTI, S., Verslaafd aan applaus: De applausman. Internet, 18/12/2014, geraadpleegd op 23/06/2015, (communicatie.canvas.be)

•

N.N., Tussentaal op de radio: het experiment van Hautekiet. Internet, geraadpleegd op 6/06/2015, (www.radio1.be/hautekiet/tussentaal-op-de-radio-het-experiment-van-hautekiet)

•

TAALADVIES, Wat is standaardtaal? Internet, geraadpleegd op 23/06/2015, (taaladvies.net/taal/advies/tekst/85#standaartaal)

•

TAALTELEFOON, Standaardtaal, tussentaal, dialect. Internet, geraadpleegd op 14/06/2015, (www.taaltelefoon.be/standaardtaal-tussentaal-dialect)

•

THEMATEAM VROUWENRECHTEN VAN AMNESTY INTERNATIONAL VLAANDEREN, Die Fremde. Internet, 30/06/2011, geraadpleegd op 10/12/2015, (www.aivl.be/nieuws/filmbespreking-die-fremde/37462)

•

VAN ASSENEDE, D., Floris en Blancefloer. Internet, geraadpleegd op 08/12/2015, (www.dbnl.org/tekst/asse008flor04_01/asse008flor04_01_0001.php)

•

ZIMBARDO, P.G., Stanford Prison Experiment. Internet, geraadpleegd op 15/06/2015, (www.prisonexp.org)

5 132

Module 2 The Wave