Greek Vegan #5

Editorial

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ GREEK VEGAN, ΤΕΥΧΟΣ 5, ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2021, Έκδοση - Eκμετάλλευση: Digital Content A.E. 2ο χλμ. Λεωφ. Μαρκοπούλου, 19400 Κορωπί τηλ.: 2109238672, fax: 2109216847, e-mail: info@digicon.gr www.digicon.gr

ΕΚΔΟΤΗΣ: Νίκος Μανούσος Δ ΙΕΥΘΥΝΣΗ MARKETING: Λουκία Ταλιαδώρου Α ΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΗΣ: Ιωάννης Πατρίκος Β ΟΗΘΟΣ ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΗ: Μαρία Γεωργιάδου Σ ΥΝΤΑΞΗ: Γιάννης Αποστολόπουλος, Δήμητρα Πανίδου, Νίκος Πουρλιάρος, Μάνος Νικολάου, Βαγγέλης Κράτσας, Γιάννης Πατιάς, Έλλη Στούρνα

Ε ΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ: Μάνος Δηλανάς

Παιδίατρος – Νεογνολόγος

ΔΙΟΡΘΩΣΗ: Βάγια Μπιζιλιώτη

Δ ΙΑΦΗΜΙΣΗ: Δέσποινα Προβιδάκη, Γιάννης Βράιλας

ΕΞΩΦΥΛΛΟ: Σχεδιασμός: Δημήτρης Μελένιος, Φωτογραφία: Freepik Υ ΠΕΥΘΥΝΟΣ D.T.P.: Δημήτρης Μελένιος DT P: Αδάμ Σάμιος, Μαρία Μαρίνογλου Κ ΥΚΛΟΦΟΡΙΑ: Χρύσανθος Μαντούβαλος Ν ΟΜΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ: Γιάννης Τζίφας Δ ΙΑΘΕΣΗ-ΔΙΑΝΟΜΗ: ΑΡΓΟΣ A.E.-Πρακτορείο Διανομής Τύπου ΕΚΤΥΠΩΣΗ-ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ: NON STOP PRINTING ΕΠΕ I SSN: 2654-1270 Απαγορεύεται η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική, περιληπτική, κατά παράφραση ή διασκευή/απόδοση του περιεχομένου του Greek Vegan, με οποιονδήποτε τρόπο, μηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογράφησης ή άλλο, χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια της Digital Content A.E., όπως ορίζει ο νόμος 2121/1993, η Διεθνής Σύμβαση της Βέρνης περί πνευματικής ιδιοκτησίας και οι κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.

Αγαπητοί αναγνώστες

Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, άλλο ένα lockdown κρατάει την αγορά κλειστή και τους περισσότερους από εμάς στα σπίτια τους. Αντλώντας έμπνευση από την καθημερινότητά μας αυτή ο συνεργάτης μας, Νίκος Πουρλιάρος, αρθρογραφεί για την «Καραντίνα ενός Vegan». Διαβάζοντας το συγκεκριμένο κομμάτι, σε κάποιες σελίδες θα αναγνωρίσετε τον εαυτό σας, ενώ σε άλλες θα διαπιστώσετε ότι υπήρχαν, ενδεχομένως, κι άλλες ενασχολήσεις, με τις οποίες θα μπορούσατε να είχατε ασχοληθεί παραγωγικά αυτές τις εβδομάδες του πανελλαδικού εγκλεισμού. «Vegan δώρα για τις γιορτές» είναι το θέμα εξωφύλλου του τεύχους, και ταυτόχρονα ένα αφιέρωμα που βοηθάει να χαλαρώσουμε και να προβληματιστούμε ευχάριστα, μέσα στο δύσθυμο κλίμα της εποχής. Ευτυχώς που υπάρχει και το e-shopping, που μας επιτρέπει να παρακάμψουμε τα κλειστά μαγαζιά και τις απαγορεύσεις κυκλοφορίας. Η Μαρία Γεωργιάδου, που επιμελήθηκε το συγκεκριμένο θέμα, ανακάλυψε πολλά και διάφορα που θα βοηθήσουν στον εντοπισμό του κατάλληλου vegan δώρου για τα αγαπημένα σας πρόσωπα – αλλά και τον εαυτό σας… Ένας από τους τομείς που δεν φαίνεται να επηρεάσθηκε αρνητικά από την πανδημία είναι εκείνος των plant-based τροφίμων. Η βιομηχανία των φυτικών τροφίμων φαίνεται ότι εκτινάχθηκε τους τελευταίους μήνες, συνεπικουρούμενη ίσως από τις συνθήκες που δημιούργησε η υγειονομική κρίση κι η αλλαγή στην ψυχολογία του καταναλωτή. Ο Γιάννης Αποστολόπουλος μας ενημερώνει σχετικά στο θέμα του, «Plant-based living». To εργαστηριακό (ή συνθετικό ή καλλιεργημένο) κρέας είναι σαν την Greta Thunberg… Έχει φανατικούς οπαδούς, αλλά και φανατικούς εχθρούς! Στο σχετικό αφιερωματικό κομμάτι, σας ξεναγούμε στην ιστορία και τη σύγχρονη πραγματικότητα του θέματος, προβλέποντας ότι η εμπορική αξιοποίησή του αναμένεται μέσα στην επόμενη πενταετία. Πραγματικά εντυπωσιακή ανατροπή, λοιπόν, η είδηση ότι εγκαινιάσθηκε προ εβδομάδων στο Ισραήλ το πρώτο εστιατόριο που ήδη σερβίρει «clean meat». Βέβαια, η υπόθεση του συνθετικού κρέατος έχει ακόμα πολύ δρόμο μπροστά της, ενώ δεν αποκλείεται να αποδειχθεί κλειδί στον αγώνα εναντίον της κτηνοτροφικής βιομηχανίας. Η διατροφή των vegan παιδιών αποτελεί μόνιμο σημείο τριβής μεταξύ της βίγκαν κοινότητας και των κρεατοφάγων εδώ και πολλά χρόνια. Ο επιστημονικός συνεργάτης του περιοδικού, Δρ Μάνος Δηλανάς, αποσαφηνίζει για μια ακόμα φορά το θέμα, τονίζοντας την επάρκεια της vegan διατροφής για την ανάπτυξη των παιδιών κι ορίζοντας μερικά βασικά σημεία για την επιτυχία της. Μην παραλείψετε

σεφ Νίκου Γαϊτάνου για κουραμπιέδες και μελομακάρονα. Καλές Γιορτές και Καλή Χρονιά να έχουμε, προπάντων, με υγεία…

Ο εκδότης Νίκος Μανούσος

Ευρώπη.

Κολοκυθόσουπα 84 Χριστουγεννιάτικο Buddha Bowl 85 Baby πατάτες φούρνου με μελάσα και μουστάρδα 86 Κεμπάπ σόγιας με φυτική κρέμα γάλακτος κι εστραγκόν 87 Σουτζουκάκια φακής 88 Vegan παπαρδέλες με ροζ σάλτσα 89 Τηγανιά μανιταριών με λευκό κρασί και μαϊντανό, Κέικ Αλμυρό 90 Μανιτάρια γεμιστά με λουκάνικο από tofu 91 Σούπα αρακά, Σαλάτα Coleslaw 92 Πατάτες ντοφινουάζ 93 Χριστουγεννιάτικη γέμιση από κιμά σόγιας 94 Vegan καυτερό «Pulled Pork» από Jackfruit 95 «Steak» κουνουπιδιού 96 Χριστουγεννιάτικο ρύζι 97

στο εργαστήριο που ΣΤΟ ΙΣΡΑΗΛ ΤΟ ΠΡΏΤΟ ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΟ ΠΟΥ ΣΕΡΒΙΡΕΙ «ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ» ΚΡΕΑΣ!

σε κοινή θέα των πελατών, όπως μπορείτε

η δημιουργία ενός συνθετικού προϊόντος με νόστιμη γεύση και υψηλή διατροφική αξία και η δυνατότητα μαζικής παραγωγής

με

Σύμφωνα με αναλυτές, οι παραπάνω κινήσεις που προέρχονται από αλυσίδες κολοσσούς της μαζικής εστίαση διεθνώς δείχνουν ξεκάθαρα πως το μέλλον βρίσκεται στα φυτικά τρόφιμα. Να σημειωθεί πως η Beyond Meat δημιούργησε σε συνεργασία με την McDonald’s το φυτικό μπιφτέκι που θα μπει στο McPlant, ενώ αρχικά η αλυσίδα fast food δεν αποκάλυψε την «πηγή» του προμηθευτή. Οι δύο εταιρείες έχουν ήδη συνεργασία για τη δημιουργία του burger PLT που κυκλοφορεί στον Καναδά, όμως τώρα με το McPlant η συνεργασία αποκτά διεθνή χαρακτηριστικά. Ωστόσο, τέτοιου είδους ζητήματα δεν προέκυψαν στην περίπτωση της Pizza Hut, όπου η αλυσίδα από την αρχή ξεκαθάρισε πως οι νέες vegan πίτσες έχουν την «υπογραφή» της Beyond Meat, βάζοντας μάλιστα και το όνομα της εταιρείας στην ονομασία της πίτσας. Ο επικεφαλής της Pizza Hut, David Graves, τόνισε πως προκαλεί τους πάντες να δοκιμάσουν την Beyond Pan Pizza και να πουν αν έχει διαφορά από τις υπόλοιπες. Δήλωσε δε σίγουρος για

την επιτυχία που θα

ανθρώπινο άγγιγμα. Θα τιμήσουμε τον

Σσστ... ΔΕΝ ΤΟ ΛΕΜΕ «Γ Α ΛΑ»

Προβληματισμό έχουν προκαλέσει στους παραγωγούς φυτικών τροφίμων και στη vegan κοινότητα της Ευρώπης τα αντιφατικά μηνύματα που έστειλε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, σχετικά με τις ονομασίες των φυτικών γαλακτοκομικών. Τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου έκαναν δεκτή τροπολογία, η οποία περιέχει ιδιαίτερα αυστηρούς περιορισμούς για τους όρους που αφορούν τα γαλακτοκομικά προϊόντα. Οι ονομασίες των γαλακτοκομικών προϊόντων ήδη προστατεύονται από την ευρωπαϊκή νομοθεσία, η οποία απαγορεύει να αναγρά-

φεται πάνω σε ένα προϊόν, για παράδειγμα, «γάλα βρώμης». Για τον λόγο αυτό, τα φυτικά τρόφιμα στην Ευρώπη δεν χρησιμοποιούν τους όρους γάλα, βούτυρο, τυρί ή γιαούρτι, καθώς για να ονομαστεί έτσι ένα προϊόν, πρέπει να είναι ζωικό παράγωγο. Η τροπολογία, εφόσον εγκριθεί από όλα τα όργανα της ΕΕ, κάνει τα πράγματα ακόμη πιο δύσκολα για τα φυτικά προϊόντα που μιμούνται τα γαλακτοκομικά, αφού προβλέπει ακόμη μεγαλύτερους περιορισμούς. Οι παραγωγοί των φυτικών τροφίμων της Ευρώπης, δια μέσου του πανευρωπαϊκού συλλόγου τους, της European Plant Based Food Association (ENSA), εξέφρασαν τη διαμαρτυρία τους για την εξέλιξη, τονίζοντας πως αν τεθούν σε ισχύ αυτοί οι περιορισμοί, θα ανακύψουν σύνθετα προβλήματα. Επισημαίνουν, μάλιστα, ότι οι συγκεκριμένοι περιορισμοί θα δυσκολέψουν πραγματικά τους καταναλωτές που επιθυμούν να αγοράζουν εναλλακτικά γαλακτοκομικά, καθώς κι ότι έρχονται σε σύγκρουση με τις επιστημονικές συστάσεις, που ζητούν από τον κόσμο να εντάξει περισσότερα φυτικά τρόφιμα στη διατροφή του, για λόγους προστασίας της υγείας και του περιβάλλοντος. Να σημειωθεί πως το εναλλακτικό γάλα είναι το πλέον διαδεδομένο φυτικό τρόφιμο αυτή τη στιγμή στην Ευρώπη, και με τη μεγαλύτερη ανοδική τάση, προς το παρόν τουλάχιστον. Αυτό, πρακτικά, σημαίνει πως σε καμία περίπτωση δεν καταναλώνεται μόνο από vegans, αλλά από μία μεγάλη μερίδα ανθρώπων, που για διάφορους λόγους απορρίπτουν από τη διατροφή τους το αγελαδινό, κυρίως, γάλα.

Το vegan ζευγάρι ηθοποιών, Joaquin Phoenix και Rooney Mara, γέννησαν πρόσφατα το πρώτο τους παιδί. Το νέο αποκάλυψε ο Ρώσος σκηνοθέτης, Victor Kossakovsky, κατά τη διάρκεια του φετινού Φεστιβάλ Φιλμ της Ζυρίχης. Μάλιστα, ο Kossakovsky αποκάλυψε και το φύλο και το όνομα

παιδιού. «Έχουν έναν όμορφο γιο που τον ονόμασαν River» δήλωσε ο Ρώσος σκηνοθέτης, ο οποίος συνεργάστηκε με τον Joaquin Phoenix στην καινούργια του ταινία, «Gunda». Το όνομα του παιδιού παραπέμπει προφανώς στον πρόωρα χαμένο αδελφό του Joaquin Phoenix κι επίσης ηθοποιό, River Phoenix, ο οποίος έφυγε

και τη συνείδηση όλων των ζώων, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων. Τέλος, να πούμε ότι το vegan ζευγάρι, πέρα από τις γονικές υποχρεώσεις που ανέλαβε, συμμετέχει και στην παραγωγή ενός ακόμη ντοκιμαντέρ, του «End of Medicine», το οποίο πραγματεύεται τις ευθύνες που έχει η μαζική βιομηχανική κτηνοτροφία στη δημιουργία νέων επικινδύνων ασθενειών, όπως ο κορωνοϊός, αλλά και στην εξάπλωση προβλημάτων υγείας, όπως η στεφανιαία νόσος, λόγω των φαρμάκων που χορηγούνται στα ζώα.

BEYOND MEAT:

Η Beyond Meat θα παρουσιάσει δύο νέα μπιφτέκια εναλλακτικού κρέατος, που θα περιέχουν φυτική βιταμίνη Β12. Το ένα από τα δύο μπιφτέκια, σύμφωνα με την εταιρεία, θα είναι το πιο ζουμερό που έχει υπάρξει και θα περιέχει 35% λιγότερα κορεσμένα λιπαρά, συγκριτικά με ένα μοσχαρίσιο μπιφτέκι. Το δεύτερο μπιφτέκι θα απευθύνεται περισσότερο στους υπέρμαχους της υγιεινής διατροφής και θα περιέχει 55% λιγότερα κορεσμένα λιπαρά, σε σύγκριση πάντα με ένα μπιφτέκι από κρέας, και θα έχει και πρόσθετη φυτική βιταμίνη Β12. Ο επικεφαλής της Beyond Meat, Ethan Brown, σε δηλώσεις του για τα δύο νέα προϊόντα, τόνισε ότι όπως και στην περίπτωση των ζωικών παρασκευασμάτων οι καταναλωτές έχουν πολλές επιλογές, έτσι και στην περίπτωση του εναλλακτικού κρέατος θα μπορούν να διαλέξουν το μπιφτέκι που ταιριάζει καλύτερα στις προτιμήσεις τους. Τα νέα φυτικά μπιφτέκια δημιουργήθηκαν, για να καλύψουν την επιθυμία μίας όλο και μεγαλύτερης μερίδας αν-

θρώπων για υγιεινά φυτικά γεύματα. Εκπρόσωποι της εταιρείας σημειώνουν ότι τελικός στόχος των προσπαθειών είναι τα μπιφτέκια της Beyond Meat να μην μπορεί να τα ξεχωρίσει κανείς από τα ζωικά προϊόντα. Επιπλέον, ο παράγοντας της υγείας είναι εξαιρετικά σημαντικός και για αυτό τα φυτικά τρόφιμα καλούνται να είναι νόστιμα, αλλά ταυτόχρο-

TO 2021

να θρεπτικά, και να παράγονται πάντα με αρχή τη βιωσιμότητα. Η Beyond Meat ξεκίνησε τις προσπάθειές της μόλις το 2016 και σήμερα είναι μία από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες βιομηχανίες τροφίμων στον κόσμο. Τα προϊόντα της διακινούνται σε ολόκληρο τον πλανήτη, και μόνο στις ΗΠΑ έχουν παρουσία σε 28.000 σημεία πώλησης. Τα δύο νέα μπιφτέκια αναμένεται να δώσουν ακόμη μεγαλύτερη ώθηση στην εταιρεία και στα φυτικά τρόφιμα γενικότερα. Θα κυκλοφορήσουν στις αρχές του επόμενου έτους, χωρίς να υπάρχουν, προς το παρόν, ακριβείς πληροφορίες για τον χρόνο που θα εμφανιστούν στην ευρωπαϊκή αγορά. Τέλος, να σημειωθεί πως η Beyond Meat δεν είναι η μοναδική εταιρεία που έχει δημιουργήσει εναλλακτικό κρέας με βιταμίνη Β12. Στη Βρετανία υπάρχει, επίσης, μία εταιρεία εναλλακτικού κρέατος, η Moving Mountains, που παρασκευάζει εναλλακτικά μπιφτέκια και λουκάνικα με προσθήκη φυτικής βιταμίνης Β12.

πωλήσεις του 1 δισεκατομμυρίου ευρώ μέχρι το 2027, πράγμα που σημαίνει πενταπλάσιες πωλήσεις σε σύγκριση με σήμερα. Ο στόχος που τέθηκε συνάδει με την πρωτοβουλία «Τρόφιμα του Μέλλοντος», που έχει ήδη θέσει σε εφαρμογή η Unilever. Μέρος της προσπάθειας αποτελεί κι η μείωση της σπατάλης τροφίμων έως το 2025. Ο Hanneke Faber, επικεφαλής του τμήματος τροφίμων της Unilever, σε δηλώσεις που έκανε, σημείωσε πως η εταιρεία είναι μία από τις μεγαλύτερες στον κλάδο των τροφίμων παγκοσμίως

Butcher και σήμερα διακινεί τα προϊόντα της σε 30 χώρες. Ο στόχος που έχει θέσει για την αύξηση των πωλήσεων σημαίνει πρακτικά περισσότερα προϊόντα με αυτή τη φίρμα, αλλά κι επέκταση σε περισσότερες χώρες. Ταυτόχρονα, η πολυεθνική αναμένεται να παρουσιάσει επιλογές plant based κι από άλλα brand που κατέχει, όπως τα παγωτά Ben & Jerry’s, τα προϊόντα Hellman’s κ.λπ. Πέρυσι η Unilever επένδυσε περισσότερα από 90 εκατομμύρια ευρώ, για να δημιουργήσει στην Ολλανδία το Κέντρο Καινοτομίας, το οποίο συνεργάζεται με ερευνητές και start-up επιχειρήσεις, που δραστηριοποιούνται στα φυτικά και βιώσιμα τρόφιμα και τις φιλικές για το περιβάλλον συσκευασίες.

καλείται

παίξει

του διατροφικού κλάδου

«

αποφασίσουμε εμείς

μιουργήσουμε

προσφέρουμε επιλογές

υγιεινά, φυτικά τρόφιμα που θα είναι προσιτά σε όλους», υπογράμμισε ο κύριος Faber. Η Unilever το 2018 εξαγόρασε την ολλανδική εταιρεία The Vegetarian

Η

Βρετανική αλυσίδα σούπερ μάρκετ, Asda, δημιούργησε διάδρομο αποκλειστικά με φυτικά τρόφιμα, σε εκατοντάδες καταστήματά της. Παράλληλα, 359 καταστήματα, το επόμενο διάστημα, θα έχουν τουλάχιστον ένα διήμερο αφιερωμένο στο εναλλακτικό κρέας και τα φυτικά γαλακτοκομικά. Πρόκειται για την πρώτη μεγάλη αλυσίδα λιανικής πώλησης στη Βρετανία, κι ενδεχομένως και στον κόσμο, που προχωρά σε μια τέτοια κίνηση, αφιερώνοντας έναν ολόκληρο διάδρομο στα vegan τρόφιμα. Να τονιστεί, μάλιστα, ότι η Βρετανία εμφανίζεται με τα μεγαλύτερα ποσοστά vegan πληθυσμού διεθνώς, ιδιαίτερα μετά το ξέσπασμα της πανδημίας του Covid-19. Στους vegan διαδρόμους των Asda, η μία πλευρά θα περιέχει τρόφιμα, όπως πρωτεΐνες, σάλτσες κ.λπ., κι η άλλη θα έχει σνακ και γλυκά. Έτσι, όσοι ακολουθούν τη vegan διατροφή θα βρίσκουν τα

τρόφιμα που τους ενδιαφέρουν σε ένα σημείο και δεν θα χρειάζεται να ψάχνουν σε όλο το σούπερ μάρκετ γι’ αυτό που θέλουν να αγοράσουν. Επίσης, η αγορά προϊόντων από τους vegan καταναλωτές θα γίνεται ταχύτερα, καθώς δεν θα σπαταλούν χρόνο, για να «ανιχνεύουν» αν ένα προϊόν είναι vegan ή όχι. Επιπλέον, οι φυτικοί διάδρομοι θα εμπλουτιστούν με 104 νέα προϊόντα vegan, κάποια από τα οποία θα είναι με το brand του σούπερ μάρκετ. Στις αρχές του τρέχοντος έτους, η Asda παρουσίασε 51 vegan τρόφιμα με δική της ετικέτα, τα οποία είναι πιστοποιημένα από τη Vegan Society, δίνοντας ιδιαίτερη βαρύτητα στην αναπτυσσόμενη τάση υπέρ των φυτικών τροφίμων. Είναι σίγουρο πως η κίνηση της βρετανικής αλυσίδας σούπερ μάρκετ θα βρει μιμητές, όχι μόνο εντός της χώρας, αλλά κι εκτός. Εμείς, απλώς, να ευχηθούμε… άντε και στα δικά μας.

ΑΠΟ ΤΗΝ KFC!

Η διεθνής αλυσίδα fast food KFC ετοιμάζεται να παρουσιάσει ένα νέο είδος nuggets που θα είναι αποτέλεσμα… 3D εκτύπωσης. Η KFC έχει συνάψει συνεργασία με τη ρωσική εταιρεία 3D Bioprinting Solutions που ειδικεύεται στις τρισδιάστατες εκτυπώσεις, κι οι τελικές δοκιμές πριν από την επίσημη παρουσίαση του προϊόντος είναι προγραμματισμένες να γίνουν πριν από το τέλος του χρόνου. Ουσιαστικά, μέσω της διαδικασίας εκτύπωσης, θα δημιουργηθεί εργαστηριακό κοτόπουλο. Το νέο προϊόν δεν θα είναι vegan, καθώς θα εμπεριέχει κύτταρα κοτόπουλου, σε συνδυασμό με φυτικές πρώτες ύλες, ωστόσο, δεν θα απαιτεί τη σφαγή πτηνών. Στόχος ακριβώς είναι το κρέας κοτόπουλου που θα παραχθεί εργαστηριακά να είναι πιο φιλικό στο περιβάλλον, σε σύγκριση με την παραδοσιακή πτηνοτρο-

φία, και να μην προϋποθέτει τη μαζική θανάτωση πουλερικών. Επιπρόσθετα, αν η όλη προσπάθεια στεφθεί με επιτυχία, η ενέργεια που θα απαιτείται πλέον για την παραγωγή του κρέατος κοτόπουλου θα μειωθεί στο μισό, οι εκπομπές άνθρακα θα περικοπούν κατά 25%, ενώ θα χρειαστεί 100 φορές λιγότερη γη σε σχέση με την πτηνοτροφία. Το όλο εγχείρημα ξεκινά από τη διοίκηση της KFC στη Ρωσία και, σύμφωνα με στελέχη της εταιρείας, το 3D εκτυπωμένο κοτόπουλο θα είναι σύντομα διαθέσιμο στη χώρα. Ωστόσο, υπάρχει η παραδοχή από την πλευρά τους ότι αν κι η διαδικασία έχει προχωρήσει σημαντικά, τα πράγματα βρίσκονται ακόμη σε πειραματικό στάδιο. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η KFC έχει παρουσιάσει πολλές φυτικές εναλλακτικές

εκδοχές των πιάτων της, σε διάφορες περιοχές του κόσμου. Στις ΗΠΑ, το περασμένο καλοκαίρι, παρουσίασε το Beyond Fried Chicken πιλοτικά στην Ατλάντα και τώρα το έχει επεκτείνει και σε άλλες αμερικανικές πόλεις.

έχουν να

όπως καλαμάκι και

σόγια, γύρος από Τζακ φρουτ, κεμπάπ από αρακά, ηλιόσπορο και κόκκινα φασόλια! Επίσης, θα βρείτε πολλές χειροποίητες sauces που φτιάχνονται με βιολογικό γάλα σόγιας, όπως τζατζίκι, μαγιονέζα, πάπρικα, τυροσαλάτα και τυροκαυτερή. Οι πατάτες είναι σπιτικές και τηγανίζονται σε ηλιέλαιο ή χωρίς λάδι σε φριτέζες θερμού αέρα. Το ελαιόλαδο που χρησιμοποιείται είναι βιολογικό έξτρα παρθένο, ψυχρής έκθλιψης. Στο Vego σερβίρεται φιλτραρισμένο νερό, ενώ και όλα τα φαγητά μαγειρεύονται με φιλτραρισμένο νερό. Μην νομίζετε όμως ότι θα μείνετε χωρίς γλυκάκι, καθώς στο Vego σας περιμένει λαχταριστό γαλακτομπούρεκο και εκμέκ κανταΐφι. Σημειωτέον, ότι υπάρχουν και προϊόντα με gluten Free επιλογές και φυσικά ολόκληρο το μενού είναι 100% plant based. DELIVERY: 2109764555. TAKE AWAY: Αϊδινίου 9, Άγιος Δημήτριος. (Κοντά στο μετρό)

Τα εναλλακτικά αυγά είναι η κατηγορία τροφίμων που έχει προς το παρόν τη μικρότερη ανάπτυξη, σε σύγκριση με άλλα φυτικά τρόφιμα, ωστόσο έχει πλέον τον μεγαλύτερο ρυθμό εξέλιξης. Στις ΗΠΑ, οι πωλήσεις των εναλλακτικών αυγών αυξήθηκαν κατά 192%. Η JUST ερευνά τώρα τρόπους που θα ενισχύσουν την ποσότητα πρωτεΐνης και θα μειώσουν το κόστος παραγωγής. Να σημειωθεί πως πέρα από την JUST, που εξετάζει το ενδεχόμενο πώλησης μετοχών σε χρηματιστηριακές αγορές, άλλες εταιρείες φυτικών τροφίμων έχουν ήδη προχωρήσει σε αυτή την κίνηση με σημαντική επιτυχία. Η Beyond Meat που παρασκευάζει τα Beyond Burgers έγινε η πρώτη εταιρεία που εισήχθη στο χρηματιστήριο τον Μάιο του 2019. Οι μετοχές της συσσώρευσαν κέρδη 163% και από τα 25 δολάρια που ήταν η τιμή εκκίνησης, σήμερα η τιμή της μετοχής είναι στα 125 δολάρια.

Σημαντικά κεφάλαια απορρόφησε κι η Very Good Food Company στον Καναδά, όταν μπήκε στο χρηματιστήριο τον περασμένο Ιούνιο, καθώς οι μετοχές της σημείωσαν άνοδο 800% μέσα σε λίγες μέρες. Τέλος, κι η σουηδική εταιρεία Oatly, που έχει παρουσία στην αγορά των ΗΠΑ από το 2016, επεξεργάζεται την είσοδό της στο χρηματιστήριο.

βρώμης και ρυζάλευρου κι η εταιρεία υποστηρίζει πως, συγκρινόμενο με το τυπικό γάλα εβαπορέ, δεν απαιτεί κανέναν συμβιβασμό σε γεύση, υφή κι εμφάνιση. Το εναλλακτικό Carnation μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη μαγειρική και στη ζαχαροπλαστική για κέικ, γλυκά κ.λπ. Η τιμή του είναι λίγο υψηλότερη από αυτή του ζωικού εβαπορέ. Η Nestlé, το τελευταίο διάστημα, έχει δώσει ιδιαίτερο βάρος στην παραγωγή φυτικών τροφίμων. Προ ολίγων ημερών παρουσίασε και φυτικές μπάρες πρωτεΐνης, με το μότο ότι είναι καλές για την υγεία και το περιβάλλον. Περιέχουν μαύρη σοκολάτα και τουλάχιστον 10 γραμμάρια φυτικής πρωτεΐνης. Επιπλέον, νωρίτερα μέσα στον Ιούλιο, η πολυεθνική τοποθέτησε δύο vegan κρέμες για τον καφέ στα Starbucks των ΗΠΑ. Να σημειωθεί πως οι δύο εταιρείες έχουν συνάψει διεθνή συμμαχία για τον καφέ από το 2018,

υγιεινής

Parvegano φτιάχνεται

φιλική στο περιβάλλον και το ζωικό βασίλειο, χρησιμοποιώντας μόνο συστατικά της φύσης. Υψηλής ποιότητας αμύγδαλα και κάσιους αναμιγνύονται με φυσικά γευστικά συστατικά, μέσα από μια διαδικασία ήπιας κοκκοποίησης κι ανάμιξης, για μέγιστη διατήρηση των χαρακτηριστικών τους, και προσφέρουν αναλλοίωτη και μοναδική γεύση. Η προσθήκη

VEGAN MINI BABYBEL ΑΠΟ ΤΟ ΝΕΟ ΕΤΟΣ

Η γαλλική πολυεθνική εταιρεία τροφίμων Bel Group ετοιμάζει δυναμική είσοδο στην αγορά των φυτικών τροφίμων. Από το νέο έτος σχεδιάζει να λανσάρει διεθνώς τη vegan εκδοχή του διαδεδομένου Mini Babybel. Το νέο προϊόν θα εμφανιστεί αρχικά στα σούπερ μάρκετ των ΗΠΑ κι ορισμένων ευρωπαϊκών αγορών και σταδιακά η διανομή του θα επεκταθεί διεθνώς. Πέρα από το Mini Babybel, η εταιρεία θα παρουσιάσει και vegan τυρί κρέμα, ενώ στα πλάνα είναι και το λανσάρισμα μιας νέας εκδοχής του επίσης γνωστού La Vache Qui Rit, το οποίο δεν θα είναι αμιγώς vegan, αλλά θα περιέχει τυρί και φυτικά συστατικά. Επιπλέον, η Bel Group φέρεται πως θα δημιουργήσει και ξεχωριστό brand που θα αφορά αποκλειστικά vegan προϊόντα. Η εταιρεία, που μετρά 155 χρόνια ιστορίας, είχε ανακοινώσει από πέρυσι το φθινόπωρο πως θα προχωρήσει σε κινήσεις για την παραγωγή βιώσιμων κι υγιεινών τροφίμων. Να σημειωθεί πως γενικά η παραγωγή τυριών αποτελεί, σύμφωνα με έρευνα του 2011, μία από τις πλέον ρυπογόνους δραστηριότητες, όσον αφορά τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κι όχι μόνο. Ο Διευθύνων Σύμβουλος της Bel Group, Antoine Fievet, υποστήριξε πως το διατροφικό μοντέλο που έχουμε σήμερα είναι ξεπερασμένο και πως πρέπει να υπάρξουν λύσεις που θα καλύπτουν τις ανάγκες του αυξανόμενου ανθρώπινου πληθυσμού, διατηρώντας παράλληλα τους πόρους του πλανήτη. Για τα νέα της προϊόντα, η Bel Group εξαγόρασε πρόσφατα την εταιρεία

που παράγει τα φυτικά τυριά Nature & Moi, για να αποκτήσει τεχνογνωσία και να επισπεύσει τις εξελίξεις στην παραγωγή. Γενικότερα, στον συγκεκριμένο κλάδο παρατηρείται έντονη κινητικότητα από τις μεγάλες -κι όχι μόνο- εταιρείες. Για παράδειγμα, ήδη από το 2017, η επίσης πολυεθνική Danone εξαγόρασε τη WhiteWaveFoods κάτω από τη «στέγη» της οποίας βρίσκονται οι γνωστές vegan μάρκες Silk, So Delicious και Alpro. Επίσης, έχουμε δει πως κι εντός της Ελλάδας οι γαλακτοβιομηχανίες έχουν παρουσιάσει το τελευταίο διάστημα μια σειρά από νέα φυτικά γάλατα κι εναλλακτικά τυριά κι η τάση αυτή, σύμφωνα με τις ίδιες τις εταιρείες, θα είναι συνεχώς αυξανόμενη.

Νηστεύετε; Είστε vegan; Έχετε δυσανεξία στις πρωτεΐνες γάλακτος ή στη γλουτένη; Η οικογένεια προϊόντων «ΕβΛΟΓΗΜΕΝΟ νηστίσιμο» δίνει λύσεις σε όσους, για λόγους υγείας ή στάσης ζωής, έχουν αποκλείσει το τυρί από τη διατροφή τους. Τα προϊόντα ΕβΛΟΓΗΜΕΝΟ νηστίσιμο είναι μη γαλακτοκομικάplant based και παρασκευάζονται αποκλειστικά από ποιοτικά φυτικά συστατικά: λάδι καρύδας, άμυλο πατάτας και ταπιόκας, φυσικό εκχύλισμα ελιάς, β-καροτένιο, νερό και φυτικό άρωμα. Ο συνδυασμός τους προσφέρει ένα εξαιρετικό αποτέλεσμα, ενώ ο εμπλουτισμός τους με τη

βιταμίνη Β12 (2 mg / 100 g) και το αντιοξειδωτικό, φυσικό εκχύλισμα ελιάς τα καθιστούν διατροφικά ανώτερα. Έχουν εξαιρετική γεύση και συμπεριφορά κατά το μαγείρεμα, γι’ αυτό έγιναν αγαπημένο συστατικό σε πολλές νηστίσιμες - vegan συνταγές. Πρόσφατα, δύο νέα προϊόντα έχουν προστεθεί στην οικογένεια: το ΕβΛΟΓΗΜΕΝΟ νηστίσιμο λευκό σε άλμη και το ΕβΛΟΓΗΜΕΝΟ 3 mix τριμμένο. Επιπλέον, και τα υπάρχοντα προϊόντα κυκλοφορούν με νέα εμφάνιση.

CONDITO GREEN LINE: ΝΕΑ ΠΝΟΉ Οι εποχές αλλάζουν - το ίδιο κι οι ανάγκες μας. Τα προϊόντα χωρίς ζωικά παράγωγα και γλουτένη δεν απευθύνονται πλέον αποκλειστικά σε όσους νηστεύουν, είναι vegans, vegetarians ή έχουν διατροφική δυσανεξία / αλλεργία σε κάποια τροφή. Απευθύνονται και σε όλους όσοι θέλουν να νιώθουν καλύτερα με τη διατροφή τους, χωρίς όμως να στερούνται την απόλαυση και την ποικιλία των γεύσεων, που τους βοηθά να ξεφεύγουν από τα συνηθισμένα. Η ελληνική βιομηχανία τροφίμων Condito καινοτομεί και δημιουργεί μια νέα σειρά προϊόντων, χωρίς ζωικά παράγωγα και γλουτένη.

Το ξεκίνημα της νέας σειράς γίνεται με τον επανασχεδιασμό, σε μεγαλύτερη συσκευασία, της γνωστής κι αγαπημένης συνταγής «Mαγιονέζα χωρίς αυγό», που η Condito πρωτολάνσαρε στην ελληνική αγορά το 2018. Η νέα Mayo Vegan Sauce χωρίς συντηρητικά αποτελεί τη ναυαρχίδα της σειράς, ενώ ακολουθούν τα φυτικά υποκατάστατα τυριού κι οι σαλάτες spreads, για να μπορούμε να δημιουργούμε τους συνδυασμούς που αγαπάμε σε σάντουιτς, σαλάτες, κυρίως πιάτα κ.ο.κ.

απλώς θέλουν να μειώσουν την κατανάλωση των τροφίμων από ζωικά προϊόντα. Η νέα σειρά της αλυσίδας αποτελείται από τη Veggeroni, τη vegan εκδοχή της Pepperoni Classic, με φυτικό veggeroni, την VVQ (προφέρεται Varveque), με φυτικό «κιμά», σάλτσα Barbecue και καλαμπόκι και τέλος, από τη Shawarma με φυτικό σαουάρμα, φρέσκια ντομάτα και κρεμμύδι. Τη σειρά συμπληρώνει η Veggie, που υπήρχε ήδη στον κατάλογο, με φρέσκα μανιτάρια, φρέσκιες πράσινες πιπεριές, φρέσκια ντομάτα, μαύρες ελιές, κρεμμύδι. Όλα τα plant based υλικά, καθώς και το φυτικό τυρί είναι διαθέσιμα και στην επιλογή My Pizza, όπου μπορεί κανείς να επιλέξει να δημιουργήσει τη δική του με vegan υλικά. Οι Vegan πίτσες της Domino’s συνδυάζονται με τη λεπτή και τραγανή ζύμη ή Thin Crust, όπως τη γνωρίζουν οι Dominoers, καθώς και τη ζύμη Ολικής και είναι διαθέσιμες στο Μεσαίο Μέγεθος (25 εκ. διάμετρο – Ολικής) και στο Μεγάλο Μέγεθος (30 εκ. διάμετρο – Ολικής και Thin Crust).

ΦΥΤΙΚΟ ΜΠΙΦΤΕΚΙ ΑΠΟ ΤΉ VEGAFIT EUROPE

«Μπορεί να μην είμαστε η Βeyond, αλλά είμαστε η Vegafit», λέει η εταιρεία που λάνσαρε στην ελληνική αγορά νέο φυτικό μπιφτέκι. Η Vegafit ειδικεύεται στην παραγωγή προϊόντων με βάση τα φυτά. Τα προϊόντα της Vegafit δεν περιέχουν λακτόζη και φοινικέλαιο, παρασκευάζονται με 100% φυτικά συστατικά κι είναι φιλικά για τους ανθρώπους, τα ζώα και το περιβάλλον. Καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι αυτοπροσδιορίζονται

ΓΛΥΚΑ ΜΕ ΉΘΟΣ…

Και μια πρόταση για vegan μελομακάρονα που ήρθε από το ζαχαροπλαστείο «Φύσις». Μελομακάρονα χωρίς ζάχαρη, παρασκευασμένα με εξαιρετικές πρώτες ύλες: ελληνικό παρθένο ελαιόλαδο, βιολογικό αλεύρι, ελληνικά καρύδια, κανέλα και γαρίφαλο. Το γλυκαντικό τους είναι ο χυμός βιολογικής αγαύης και χρησιμοποιείται και στο σιρόπιασμά τους. Τα μελομακάρονα είναι χειροποίητα - πλάθονται στο χέρι ένα ένακι ιδιαίτερα αρωματικά. Τραγανά από έξω και μελωμένα μέσα, αποτελούν μια πολύ ωραία πρόταση για τις γιορτινές μέρες! Περισσότερες πληροφορίες στο www.fysis.gr ή στη σελίδα του facebook zaxaroplasteionfysis.

βιολογικά μπισκότα Germinal με σταγόνες σοκολάτας είναι ιδανικά για τους ακόλουθους της βίγκαν διατροφής και όχι μόνο. Το γνωστό και αυθεντικό άρωμα του φρεσκοψημένου μπισκότου κυριαρχεί. Δεν περιέχει φοινικέλαιο, γαλακτοκομικά, αυγά ή άλλα ζωικές ύλες και αποτελεί πηγή ασβεστίου.

και αμυγδαλοβούτυρο. Chips φρούτων: Τα chips φρούτων αποτελούνται από ολόκληρο, 100% φρούτο, είναι dried και όχι τηγανητά. Είναι διαθέσιμα σε 6 φρούτα και συνδυασμούς: Chips κόκκινου μήλου και κανέλας, Μιξ αμύγδαλου, καρύδας και μήλου, Chips καρύδας, Chips πράσινου μήλου, Chips αχλαδιού και Μιξ φυστικιού και μήλου. Είναι 100% φυσικά, κατάλληλα για vegan διατροφή, χωρίς προσθήκη ζάχαρης, με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες και χωρίς γλουτένη. Βούτυρα καρπών: Τα βούτυρα καρπών της Healthy Habits αποτελούνται από 99,9% καρπό. Διαθέσιμες γεύσεις: Φυστικοβούτυρο απαλό, Φυστικοβούτυρο crunchy, Αμυγδαλοβούτυρο. Όλα είναι κατάλληλα για vegan διατροφή. Chips ρυζιού: Τα chips ρυζιού είναι ένα υγιεινό σνακ από καστανό

βοτάνων

χίας. Περιλαμβάνει

πιστοποιημένα από τον οργανισμό ECOCERT προϊόντα περιποίησης προσώπου, σώματος και μαλλιών, εμπλουτισμένα με τουλάχιστον 97% συστατικά φυσικής προέλευσης. Με τη βιωσιμότητα να αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του DNA της μάρκας, η συσκευασία των μπουκαλιών σαμπουάν Ν.Α.Ε. παρά γεται από 100% ανακυκλωμένο PET πλαστικό (εξαιρούνται τα καπάκια), ενώ η συσκευασία των σαμπουάν σε μπάρα είναι βιοδιασπώμενη και 100% plastic free. Τέλος, τα σωληνάρια των αφροντούζ Ν.Α.Ε., καθώς και το σωληνάριο του conditioner Ν.Α.Ε. παράγονται από 100% πλαστικό φυσικής προέλευσης, που προέρχεται από ζαχαρότευτλα. Για όλα τα προϊόντα Ν.Α.Ε., η διαδικασία παραγωγής εξασφαλίζει μειωμένο αποτύπωμα άνθρακα και λιγότερες εκπομπές αέριων ρύπων στην ατμόσφαιρα. Όλα τα προϊόντα N.A.E. είναι vegan (κατά δήλωση της εταιρείας) και φέρουν πιστοποίηση οργανικού προϊόντος COSMOS Organic, του οργανισμού Ecocert, εξασφαλίζοντας έτσι την ασφάλεια για τον καταναλωτή και τη φύση. Περισσότερες πληροφορίες στο www.henkel.gr

ας. Στη συνέχεια, έκανα κι εγώ τη σύνδεση με τα ζωάκια. Πλέον, έτσι όπως το σκέφτομαι προσωπικά, νιώθω πως δεν έχω κανένα δικαίωμα να αφαιρώ τη ζωή οποιουδήποτε ζώου. Με ενέπνευσε πολύ και μία σύντομη ιστορία από τη ζωή του Βούδα, η οποία ουσιαστικά λέει "Αν δεν μπορείς να δώσεις ζωή… πώς μπορείς να αφαιρέσεις;". Όταν σταμάτησα να τρώω κρέας και ψάρι, άρχισα να σκέφτομαι και την υπόλοιπη εκμετάλλευση των ζώων. Δεν ένιωθα πολύ καλά κι είχα τύψεις για τα ζώα», μας είπε η Χριστίνα. Η αποχή από τα γαλακτοκομικά Στο κομμάτι της προσωπικής ανάπτυξης, η Χριστίνα παρακολούθησε επί δύο χρόνια group sessions, που έχουν να κάνουν με τα chakra (ενεργειακά μας πεδία). « Όταν, λοιπόν, ασχολήθηκα με τα chakra, κατάλαβα ότι δεν μπορώ πλέον να τρώω γαλακτοκομικά, αλλά ούτε κι αυγά. Είναι κάπως “ενεργειακός”λόγος και δυσκολεύομαι

vegan, γιατί μου αρέσει πολύ το τυρί, έγινε πάρα πολύ εύκολα η αλλαγή. Να σημειώσω ότι πλέον για εμένα ο βιγκανισμός είναι τρόπος ζωής». Η προώθηση του βιγκανισμού Πρωταρχικό της μέλημα είναι να προωθήσει τον βιγκανισμό στην Ελλάδα. Αυτή ήταν κι η αρχική της σκέψη, όταν έβαλε τα θεμέλια για το @aveganfoodie_ (Το προφίλ της στο Instagram) . «Ένας από τους στόχους μου είναι η άρση των στερεοτύπων και των προκαταλήψεων, όσον αφορά το κομμάτι του βιγκανισμού. Αν είχα τρεις στόχους, ο ένας θα ήταν αυτός. Ο δεύτερος, να έχουν οι vegans στη χώρα μας τις ίδιες επιλογές με τον υπόλοιπο πληθυσμό (στα εστιατόρια, στο σούπερ μάρκετ, στον ρουχισμό κ.λπ.). Ο τρίτος στόχος είναι να ζούμε σε μια κοινωνία, όπου κυριαρχούν η ενσυναίσθηση κι η αγάπη. Αυτά προσπαθώ να περάσω σήμερα, μέσω του Instagram προφίλ μου, και σε λίγο καιρό και μέσω του blog που ετοιμάζω».

από τη ζωή της. Εκτός από τη θετική της ενέργεια, μπορεί κανείς να δει ολιστικά τι εστί ένας vegan και kind τρόπος ζωής. Όπως θα δείτε και από τις φωτογραφίες στον λογαριασμό της, αγαπάει πολύ τα ζώα, να περνάει χρόνο στη φύση, να διαλογίζεται στα πιο όμορφα μέρη που βρίσκει, να δοκιμάζει νέες γεύσεις και φυσικά να μαγειρεύει. Είναι πραγματικά πολύ αυθεντική! Μοιράζεται μαζί μας και

«καλά»

συνταγές. « Δεν είμαι σεφ, αλλά αγαπώ τη μαγειρική, όπως και το να πειραματίζομαι, να δοκιμάζω προϊόντα, να μοιράζομαι συν ταγές, απορίες, προβληματισμούς και φυσικά την καθημερινότητά μου». Ένας από τους λόγους, όμως, που αγαπάμε τόσο το προφίλ της είναι ότι μοιράζεται μαζί με όλους μας πολλά κομμάτια

μπορούσα ποτέ

να αρχίσω να κρίνω. Ο καθένας ακολουθεί τον δικό του δρόμο, εγώ είμαι εδώ, για να

παρουσιάσω τι πραγματικά εστί να είσαι vegan. Δυστυχώς, υπάρχουν ακόμα άνθρωποι που πιστεύουν ότι η vegan διατροφή είναι άνοστη, “ουδέτερη” ή ότι οι vegan τρώνε μόνο μαρούλια. Αυτά, φυσικά, δεν ισχύουν σε καμία περίπτωση, κι ακριβώς αυτό προσπαθώ να αποδείξω μέσα από το προφίλ μου».

Τα μηνύματα του κόσμου «Έχω πολύ θετικά μηνύματα. Πολλοί μου στέλνουν ότι τους βοηθούν οι πληροφορίες που ανεβάζω, οι συνταγές που μοιράζομαι, το ότι δείχνω ποια προϊόντα στην ελληνική αγορά είναι vegan. Επίσης, αρκετοί μου έχουν πει ότι έχουν μπει στη διαδικασία να αλλάξουν πολλά από τα γεύματά τους σε αυστηρώς χορτοφαγικά ή ακόμα κι ότι έγιναν vegan. Πραγματικά, είναι κάτι που με χαροποιεί ιδιαίτερα. Δεν υπάρχει πιο όμορφο συναίσθημα από το να νιώθεις ότι διευκολύνεις την καθημερινότητα των ανθρώπων».

Οι στόχοι για το μέλλον « Σίγουρα, θέλω να μεγαλώσει κι άλλο η παρέα μου στο Instagram. Επίσης, να είναι έτοιμο κι ολοκληρωμένο το blog μου, ώστε ο κόσμος να μπορεί να βλέπει πιο εύκολα τις συνταγές μου. Ταυτόχρονα, θα ήθελα πολύ να μας επιτρέψουν οι καταστάσεις να βρεθώ με όλους τους υπέροχους ανθρώπους με τους οποίους συνομιλώ στο Instagram. Τέλος, λόγω του πτυχίου μου, αλλά και των προηγούμενων θέσεων εργασίας μου, θα ξεκινήσω

Ιταλική λέξη ενετικής προέλευσης. Σχετίζεται με το νούμερο σαράντα (quaranta στα ιταλικά), καθότι τόσες ήταν οι ημέρες που έπρεπε να μείνουν απομονωμένοι οι Βενετοί ναυτικοί που επέστρεφαν στην επικράτεια της «Γαληνοτάτης», μετά τα ταξίδια τους σε χώρες χτυπημένες από πανούκλα. Κι ενώ μέχρι πρόσφατα πιστεύαμε πως αυτός ο όρος σχετίζεται με το μακρινό ιστορικό παρελθόν, ένας ιός, ο πολυσυζητημένος και διαβόητος SARS-CoV-2, ο οποίος κι αποτελεί την αιτία της ασθένειας Covid-19, τον έφερε στο παρόν μας. Και αν στα τέλη του 2019 βλέπαμε από απόσταση ασφαλείας στους τηλεοπτικούς μας δέκτες τη σύγχρονη καραντίνα στη Γουχάν της Κίνας, με τη βεβαιότητα ότι είναι κάτι πολύ μακρινό, το 2020 είχε άλλα σχέδια. Μας έβαλε σε καραντίνα όχι μία, αλλά δύο φορές. Άλλαξε τις καθιερωμένες συνήθειες της κοινωνικότητάς μας, δοκίμασε τις ψυχικές κι οικονομικές μας αντοχές κι, ενδεχομένως, άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τη ζωή και τον κόσμο. Προσωπικά, στο πρώτο άκουσμα της είδησης της καραντίνας μπήκα σε σκέψεις. Αν και δεν θα κολυμπούσα σε αχαρτογράφητα νερά -όπως όλοι οι άντρες που έχουμε κάνει Στρατό- η ιδέα ότι συρρικνώνονται τα όρια της ελευθερίας μου προκάλεσε μέσα μου ερωτηματικά. Εκ των υστέρων, βέβαια, τολμώ να πω ότι η περίοδος της καραντίνας (εις διπλούν) ήταν από τις καλύτερες της ζωής μου. Γιατί; Γιατί βρήκα να κάνω πολλά ωραία πράγματα που σχετίζονται με τη vegan πλευρά του εαυτού μου, τα οποία ομόρφυναν την καθημερινότητά μου. Δράσεις

αργά

δεδομένο ότι είμαι ο vegan chef του σπιτιού μου, διαρκώς ψάχνω να βρω νέες συνταγές και προτάσεις μαγειρικής. Ορισμένες που μου είχαν κεντρίσει την περιέργεια παλαιότερα ήταν απαγορευτικές, λόγω του χρόνου της μαγειρικής διαδικασίας. Η καραντίνα, ωστόσο, μου έδωσε αυτή την ευκαιρία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το spaghetti al pomodoro της Povera κουζίνας, στις φτωχογειτονιές του ιταλικού νότου, το οποίο απαιτεί πολύωρη διαδικασία. Έτσι, μία ωραία πρωία, έριξα λάδι σε μια μεγάλη κατσαρόλα, τη γέμισα με φρέσκες ντομάτες, σκόρδα κι αλάτι, και την τοποθέτησα στο μάτι σε χαμηλότατη φωτιά. Εννιά ώρες μετά, τα spaghetti ενσωματώθηκαν στη σάλτσα ντομάτας, έβρασαν μαζί της μέχρι να φτάσουν στο στάδιο al dente, και λίγο αργότερα μου προσέφεραν μια υπέρτατη γευστική απόλαυση. Εμπειρία πρωτόγνωρη, με ένα, κατά τα λοιπά, συνηθισμένο πιάτο.

και μάλιστα με αλεύρι ολικής άλεσης που ανοίγει δύσκολα. Όλες οι φήμες κι αστικοί μύθοι, ότι είναι φοβερά δύσκολο να φτιάξεις την πίτα που έφτιαχνε η μάνα σου / η γιαγιά σου, πάνε περίπατο, αν έχεις θέληση και διάθεση.

Μικρά, φυσικά μυστικά καθαριότητας

Έχοντας χρόνο στη διάθεσή μου, είπα να κάνω ανανέωση στα ρούχα μου. Ανακύκλωσα όσα δεν μου χρειάζονταν, ενώ καθάρισα τις ντουλάπες μου, φτιάχνοντας ένα δικό μου, απλό καθαριστικό, αποτελούμενο από νερό, λεμόνι και ξίδι. Με λευκό ξίδι καθάρισα και το ποντίκι του υπολογιστή μου και με λεμόνι -αραιωμένο σε λίγο νερό- τα τζάμια και τους καθρέφτες, καθώς και τον κάδο των σκουπιδιών. Κάπως αντίστοιχα κινήθηκα και στην καθαριότητα των χαλιών, και καθάρισα τον λεκέ από καφέ, τρίβοντας το χαλί με μικρές σταγόνες μπίρας, και τον λεκέ από το λάδι, με πάστα από καλαμποκάλευρο και λευκό αλάτι. Τις γλάστρες του μπαλκονιού μου τις καθάρισα με ζεστό αλατόνερο.

θα έκανα σ’ ένα γυμναστήριο. Παράλληλα, τέσταρα τα γούστα μου και σε σχέση με τη χορευτική γυμναστική. Το Dancing workout είναι δημοφιλέστατη τάση στο ΥouTube, οπότε σας συμβουλεύω να το ψάξετε και να βρείτε τον χορευτικό-γυμναστικό μπούσουλα που ταιριάζει στην ιδιοσυγκρασία σας.

Vegan Λογοτεχνία

Σερφάροντας στο διαδίκτυο, βρήκα αρκετά βιβλία σχετικά με τον βιγκανισμό. Τα περισσότερα ανήκαν σε μαγειρικές εκδόσεις και κάποια ήταν οδηγοί για το πώς να μπει κάποιος (βήμα-βήμα) στη φιλοσοφία της vegan ζωής. Μερικά άλλα είχαν οικονομικό και φιλοσοφικό πρόσημο. Λογοτεχνία που έψαχνα, δεν έβρισκα, κι έτσι αποφάσισα να τη δημιουργήσω. Στρώθηκα κι έγραψα το ακόλουθο μικρό διήγημα, την «Αργή αφαίμαξη», το οποίο, μάλιστα, δημοσιεύτηκε και σε δημοφιλέστατο λογοτεχνικό site. « Βρίσκομαι στον δρόμο. Δίπλα σ’ ένα πεζοδρόμιο. Είναι νωρίς το πρωί και κανείς ακόμη δεν μου δίνει σημασία. Εχθές κάποια παιδιά έπαιξαν ποδόσφαιρο μαζί μου. Δεν ένιωσα πόνο. Μόνον Θλίψη. Δεν είμαι μπάλα. Δεν είμαι παιχνίδι. Είμαι ένα κρανίο. Ενωμένα κόκαλα πάνω στα οποία κάποτε υπήρχε δέρμα. Υπήρχαν κύτταρα. Κάποτε ήμουν ύπαρξη ολοκληρωμένη. Κεφάλι, λαιμός, πόδια, σπλάχνα, μάτια. Ζούσα αμέριμνος σε πράσινα βουνά, αλλά μιαν ημέρα η γιαγιά που με μεγάλωνε με έδωσε σ’ έναν άλλον. Αυτός ο άλλος με στρίμωξε με άλλα κατσίκια σ’ έναν κλειστό χώρο και πολύ γρήγορα κατάλαβα ότι θέλει το κακό μου. Θέλει να με σφάξει. Πανικοβλήθηκα, έκλαψα πολύ. Δεν ήθελα να πεθάνω, αλλά δεν γλίτωσα. Δεν γλίτωσε κανένας μας. Μας έσφαξε. Βασανιστικά. Έχωνε ένα σίδερο στο λαιμό μας και μας άφηνε να τυραννιόμαστε μέσα σε φριχτούς πόνους, με το αίμα μας να στάζει παντού μέσα στον χώρο. Η αργή αφαίμαξη έλεγε ο δήμιος μας είναι το μυστικό για το νόστιμο κρέας. Τι και αν εμείς ουρλιάζαμε; Δεν υπήρξε έλεος. Κατέληξα, λοιπόν, στο πιάτο σας. Είμαι μια λιχουδιά - προϊόν βαρβαρότητας. Είμαι το γεύμα με το οποίο γιορτάζετε τις θρησκείες

στην ΔΡΑΣΗ 6

καραντίνα; Η απάντηση στο παραπάνω ερώτημα είναι προφανής: Όχι. Και βέβαια δεν ήταν ρόδινη η καραντίνα. Τι είναι, όμως, ολοκληρωτικά ρόδινο και θετικό στη ζωή μας; Εν προκειμένω, μου έλειψε η συναναστροφή με φίλους. Αυτό το περιβόητο χαλαρό ποτάκι, σ’ έναν χώρο με κόσμο, μουσικές, γέλια, χαρές, ξεγνοιασιά και παιδικού τύπου ανεμελιά. Καλές οι πλατφόρμες οπτικής επικοινωνίας, αλλά άλλη χάρη έχει να αγγίζεις και να νιώθεις

7

Vegan Binge watching

Οι ταινίες τεκμηρίωσης ήταν στην πρώτη γραμμή της προσωπικής μου ψυχαγωγίας. Ως σκηνοθέτης, νιώθω περήφανος που υπάρχουν πολλοί συνάδελφοι εκεί έξω, οι οποίοι διοχετεύουν τη vegan ακτιβιστική τους δράση στο κανάλι της τέχνης. Είναι προφανές ότι κάπως έτσι επιχειρούν να επικοινωνήσουν μ’ ένα μεγαλύτερο κοινό, αλλά και να μεταφέρουν γνώση. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι η παρούσα πανδημία έφερε πολύ κόσμο προ των ευθυνών του, και δεν είναι αμελητέος ο αριθμός εκείνων που αποφάσισαν, μεσούσης αυτής της παγκόσμιας κρίσης, να γίνουν vegans. Τα ντοκιμαντέρ που παρακολούθησα ελεύθερα και νόμιμα στο διαδίκτυο και μου άρεσαν ιδιαίτερα ήταν το 15λεπτο, βραβευμένο με BAFTA (τα λεγόμενα βρετανικά Όσκαρ) «73 Cows», σε σκηνοθεσία του Alex Lockwood, το «Vegan 2019 - The film» του Klaus Mitchell, το «Plant Pure Nation» του Nelson Campbell, το «Big Max» του Justin Russell, το «The Marshall Plan» της Caroline Hofmann. Φιλμ τα οποία σας συστήνω ανεπιφύλακτα να παρακολουθήσετε, γιατί έχουν να προσφέρουν πολλά σε γνωστικό, ενημερωτικό και ψυχαγωγικό επίπεδο.

ανα-

για λίγες ημέρες

Το καλό είναι ότι -σε περίπτωση καραντίνας- τα περισσότερα καταστήματα έχουν αναπτύξει ηλεκτρονικές πλατφόρμες για αγορές. Φυσικά, δεν είναι το ίδιο με μια βόλτα στα μαγαζιά, αλλά στην ανάγκη, και οι αγορές με σύμμαχο το ποντίκι μας δεν είναι άσχημες. Σκεφτόμαστε, λοιπόν, θετικά και πάμε να δούμε μαζί κάποιες ιδέες για χριστουγεννιάτικα

δώρα που

και conditioner Nutriplenish Deep Moisture σε μέγεθος ταξιδίου. >> Hand & Foot Relief Home & Travel Hydration Set Οι κρέμες hand relief™ και foot relief™ παρέχουν εντατική ενυδάτω ση ενώ παράλληλα καταπραΰνουν και ξεκουράζουν. Το σετ περιλαμβάνει τα κανονικά μεγέθη, αλλά και τα μεγέθη ταξιδίου για περιποίηση κάθε στιγμή. από την AVEDA Δώρα ομορφιάς info: www.aveda.gr Dr. Martens: μία vegan μπότα με ιστορία 27

και τον πλανήτη. Ποια είναι η δική σας μικρή πράξη αγάπης απέναντι στον εαυτό σας και το περιβάλλον; Θα μπορούσατε να ξεκινήσετε, μειώνοντας τη χρήση πλαστικών στην καθημερινότητά σας, ανακυκλώνοντας περισσότερο, πηγαίνοντας με το ποδήλατο στη δουλειά, ακόμα και χρησιμοποιώντας προϊόντα περιποίησης, που έχουν αγνά συστατικά κι είναι vegan και cruelty free! Την ηθική πλευρά της ομορφιάς υπηρετεί το Love Beauty and Planet, με συστατικά φυσικής προέλευσης σε ποσοστό από 90% και πάνω, οργανικά έλαια κι αρώματα, που συλλέγονται από βιολογικές καλλιέργειες δίκαιου εμπορίου, με σεβασμό στη βιοποικιλότητα. Τα προϊόντα είναι cruelty free και vegan, με πιστοποίηση από τον οργανισμό PETA και την Ευρωπαϊκή Ένωση Χορτοφάγων.

Το Love Beauty and Planet, θέλοντας να μειώσει το περιβαλλοντικό του αποτύπωμα, χρησιμοποιεί μπουκάλια 100% ανακυκλώσιμα, από ανακυκλωμένα υλικά. Εμπνευσμένη από αυτή τη φιλοσοφία είναι η υπέροχη σειρά περιποίησης σώματος με ροζ τριαντάφυλλο, από ροδοπέταλα που συλλέγονται με το χέρι από την εντυπωσιακή κοιλάδα των ρόδων στη Βουλγαρία, κι οργανικό βούτυρο muru muru από τον Αμαζόνιο. Το Bountiful Moisture αφρόλουτρο, η λοσιόν σώματος κι η κρέμα σώματος Delicious Glow προσφέρουν τις βαθιές ενυδατικές ιδιότητές τους στην επιδερμίδα, την ώρα που η φρέσκια δροσιά του τριαντάφυλλου κι η ζουμερή φρεσκάδα των κόκκινων μούρων δημιουργούν μια θηλυκή, αισθησιακή ατμόσφαιρα. Η σειρά ολοκληρώνεται με το scrub απολέπισης που απομακρύνει τα νεκρά κύτταρα κι αναδεικνύει τη φυσική λάμψη της επιδερμίδας.

Όμορφα μαλλιά κι αγάπη για τον πλανήτη Η σειρά Muru Muru Butter & Rose του Love Beauty & Planet προσφέρει στα βαμμένα μαλλιά υγιή λάμψη κι ενυδάτωση. Τα βαμμένα μαλλιά χρειάζονται ιδιαίτερη φροντίδα, κι η φύση είναι σύμμαχός τους και μπορεί να δώσει τη λύση. Η ολοκληρωμένη σειρά περιποίησης βαμμένων μαλλιών Love Beauty and Planet περιέχει ροζ τριαντάφυλλο, από ροδοπέταλα που συλλέγονται με το χέρι από την εντυπωσιακή κοιλάδα των ρόδων στη Βουλγαρία, καθώς κι οργανικό βούτυρο muru muru από τον Αμαζόνιο. Και τα τρία προϊόντα – Σαμπουάν, Conditioner και Mάσκα – της σειράς Blooming Colour εξασφαλίζουν προστασία, υγιή λάμψη και ζωντάνια στα βαμμένα μαλλιά, ενώ αναδίνουν υπέροχες, δροσερές νότες τριαντάφυλλου. Η σύνθεση με φυσικά συστατικά, σε ποσοστό 90% και πάνω, και vegan φόρμουλες (με πιστοποίηση από τον οργανισμό PETA και την Ευρωπαϊκή Ένωση Χορτοφάγων) σέβεται το τριχωτό της κεφαλής, ικανοποιώντας το αίτημα πολλών γυναικών για φυσικές λύσεις ομορφιάς, με σεβασμό στον άνθρωπο, το περιβάλλον, αλλά και τα ζώα. Το τελευταίο αποδεικνύει κι η cruelty free προσέγγιση της εταιρείας, που δεν πραγματοποιεί πειράματα σε ζώα και δεν χρησιμοποιεί ζωικά συστατικά σε κανένα από τα προϊόντα. Θέλοντας να μειώσει το περιβαλλοντικό της αποτύπωμα, τα μπουκάλια είναι 100% ανακυκλώσιμα, από ανακυκλωμένα υλικά, ενώ όλες οι συνθέσεις είναι βιοδιασπώμενες σε ποσοστό έως και 99%.

Bamboo εργαλεία κουζίνας

όσοι δεν έχουν εντρυφήσει στα μυστικά της vegan γαστρονομίας. Έτσι, προτείνουμε ως δώρο ένα σετ από εργαλεία κουζίνας, όπως είναι οι κουτάλες για την ανάδευση των φαγητών στην κατσαρόλα ή στο τηγάνι. Υπάρχουν πολλές επιλογές που

μπορείτε να βρείτε στην αγορά, και μάλιστα μπορείτε να συνδυάσετε και διάφορα προϊόντα, όπως είναι και τα μαχαιροπίρουνα από bamboo.

info: www.skroutz.gr/

Ένα καλό κρασί θα μπορούσε να είναι το ιδανικό δώρο για τους φίλους που αγαπούν το μότο «οίνος ευφραίνει καρδίαν»… Εμείς εδώ θα σας προτείνουμε ένα που μας αρέσει πολύ και παράγεται από τους «Αμπελώνες Μάρκου», όπου έχουν οίνους διεθνών διακρίσεων και φυσικά είναι όλοι κατάλληλοι προς Vegan κατανάλωση. Σας προτείνουμε, λοιπόν, τον φυσικό οίνο «Κλέφτες» από σταφύλια βιολογικής καλλιέργειας του οινοποιείου, χωρίς προσθήκη θειωδών. Ένα εξαιρετικό κρασί, με πολλές διεθνείς διακρίσεις και βραβεύσεις ετησίως. Μονοποικιλιακός, λευκός, ξηρός οίνος, ποικιλίας Σαββατιανό (γηγενής ποικιλία της Αττικής), με χρώμα ανοιχτό χρυσαφί και αρώματα τροπικών φρούτων, ροδάκινου και μπισκότου. Σώμα με πλούσια οξύτητα, αρώματα αποξηραμένων φρούτων και γήινες γεύσεις. Η επίγευσή του έχει μεγάλη διάρκεια. Δεν θα μπορούσε να λείπει και μια πρόταση δώρου για τα αγαπημένα

είναι η vegan λιχουδιά Organic vegan dog biscuits for smaller dogs». Πρόκειται για νόστιμα vegan μπισκότα σε τρεις διαφορετικές γεύσεις, εμπλουτισμένα με οργανικό

και ζωηρά κείμενα, για να εισάγει την ιδέα της χορτοφαγίας και του βιγκανισμού σε μικρούς αναγνώστες (μεταξύ έξι και δέκα ετών). Απεικονίζει μια αξιολάτρευτη ομάδα ζώων, όπως γουρουνάκια, γαλοπούλες, αγελάδες, ορτύκια, χελώνες και δελφίνια. Τα πλάσματα αυτά εμφανίζονται στη φυσική τους κατάσταση - όταν σμίγουν, φωλιάζουν, ησυχάζουν ή σαγηνεύουν το ένα το άλλο με τα ένστικτα και τις ιδιομορφίες της οικογένειάς τους - αλλά και στις θλιβερές συνθήκες ζωής στις φάρμες εκτροφής. Το βιβλίο περιγράφει, επίσης, τις αρνητικές συνέπειες της κρεοφαγίας στο περιβάλλον. Στο βιβλίο «Βίγκαν Σημαίνει Αγάπη», η συγγραφέας κι εικονογράφος Ruby Roth παρουσιάζει στους νεαρούς αναγνώστες τη vegan διατροφή ως τρόπο ζωής με συμπόνια και δράση. Διευρύνοντας τη θεματική του πρώτου δημοφιλούς της βιβλίου, απεικονίζει το πώς οι καθημερινές μας επιλογές επεκτείνονται από τοπικό σε παγκόσμιο επίπεδο, παρουσιάζοντας όσα μπορούν να κάνουν τα παιδιά σήμερα, για να προστατέψουν τα ζώα, το περιβάλλον και τους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Τέλος, μέσα από διασκεδαστικές πληροφορίες για τα ζώα και γοητευτική εικονογράφηση, το «Δεν είναι κοτομπουκιά» μας αποκαλύπτει

Μπορείτε να βρείτε πολλές επιλογές για δώρα από τη γνωστή εταιρεία. Εμείς ξεχωρίσαμε ως τέλειο δωράκι την ALOE

SHOOTHING EYE & LIP CONTOUR CARE.

Με νέα, ανανεωμένη σύνθεση, αυτή η ήπια ενυδατική κρέμα με υφή gel είναι κατάλληλη για χρήση, τόσο στην ευαίσθητη περιοχή γύρω από τα μάτια, όσο και πάνω στα χείλη. Διαθέτει σύνθεση ειδικά σχεδιασμένη για τις ανάγκες της ευαίσθητης και ξηρής επιδερμίδας, καθώς είναι εμπλουτισμένη με βιολογική αλόη βέρα, ενώ δεν περιέχει άρωμα, χρώμα, οινόπνευμα και συντηρητικά. Επιπλέον, η ενυδατική, δροσιστική και καταπραϋντική της δράση βοηθά την ευαίσθητη επιδερμίδα, ενώ παράλληλα προστατεύει από τους ερεθισμούς που συνοδεύουν την ξηρή επιδερμίδα. Έχει ήπια σύνθεση που απορροφάται εύκολα, ενώ είναι οφθαλμολογικά και δερματολογικά ελεγμένη, κατάλληλη και για χρήστες φακών επαφής.

αποχρώσεις (εφαρμόστε υγρές ή στεγνές). Σύμφωνα με την εταιρεία, η Edge of Reality Eyeshadow Palette, από τους μινιμαλιστικούς, ουδέτερους τόνους, μέχρι και τις αποχρώσεις που δημιουργούν ειδικά διακοσμητικά εφέ, επιβραβεύει τα δημιουργικά μυαλά, προσφέροντας μια ατέλειωτη πηγή έμπνευσης, που αναδεικνύει το βλέμμα. Η εταιρεία προτείνει να… «μπείτε στην Edge of Reality, όπου η φαντασία συναντά την πραγματική ζωή κι ουσιαστικά τίποτα δεν είναι αδύνατο. Ξεφύγετε από το τυπικό μακιγιάζ σας κι ονειρευτείτε μια εμφάνιση έτοιμη για απίθανες φωτογραφίες, με μια πλήρως ανακυκλώσιμη παλέτα». info: www.sephora.gr/el/

Υπάρχουν πολλά ευωδιαστά vegan αρώματα. Εμείς διαλέξαμε τη νέα σειρά του καταστήματος Sillage από φρούτα, καρπούς κι αρωματικά βότανα. Τα αρώματα SILLΑGE έρχονται ως τελικό προϊόν σε μορφή eau de parfum και είναι πιστοποιημένα για τη διαδικασία παραγωγής, αποθήκευσης, διακίνησης και διάθεσης. Αυτό προσφέρει μια σταθερή ποιότητα στον τελικό καταναλωτή, που μπορεί να αισθανθεί τη διαφορά από τις πρώτες κιόλας νότες του αρώματος, προσφέροντάς του τη λεπτότητα, την ένταση και τη διάρκεια σε πολύ οικονομική τιμή. Μεγάλη σημασία για την ποιότητα, την πιστότητα και τη λεπτότητα μιας αρωματικής σύνθεσης έχουν οι πρώτες ύλες, που καθορίζουν τη σωστή απόδοση και παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στο αποτέλεσμα, γι’ αυτό κι επιλέγονται με τα υψηλότερα standard

αρωματοποιίας.

Μέλλον

Αveda ιδρύθηκε

Η Aveda ήταν

πρώτη εταιρεία το 1989 που υπέγραψε το Ceres Principles για εταιρική υπευθυνότητα που καλεί για

διασφάλιση της Γης και των κατοίκων της. Η πρώτη εταιρία στον χώρο της ομορφιάς που κατασκευάζει τα προϊόντα της με 100% αιολική -πλέον και με ηλιακή- ενέργεια και η πρώτη εταιρεία στο χώρο της ομορφιάς που χρησιμοποιεί ανακυκλωμένες PET συσκευασίες. Η Barbara De Laere, η Global Brand President της Aveda είπε «Πίσω από τη μάρκα υπάρχει μια ομάδα ανθρώπων που είναι παθιασμένοι με την αποστολή της Aveda, να νοιάζονται για τον κόσμο στον οποίο ζούμε, έτσι η μετάβασή μας σε 100% vegan συνθέσεις είναι μια απόδειξη της αφοσίωσής

1978 στην Μινεάπολη της Αμερικής από τον διάσημο κομμωτή, Horst Rechelbacher, ο οποίος ενσωμάτωσε την Αγιουρβέδα στον τρόπο ζωής του και στο επιχειρηματικό του μοντέλο. Υιοθέτησε μια ολιστική σκέψη - την πεποίθηση ότι η ατομική ομορφιά συνδέεται άμεσα με την ομορφιά του κόσμου γύρω μας. Οι ιδέες του ήταν τόσο δυνατές που θα έφερναν επανάσταση στη βιομηχανία ομορφιάς. «Είμαστε η γη», είπε. «Είμαστε το χώμα. Είμαστε το νερό. Είμαστε τα πάντα. Δοκιμάστε λοιπόν έναν βιολογικό τρόπο ζωής. Γίνετε ένας αγρότης. Καλλιεργήστε μέσα στο δικό σας το σπίτι. Καλλιεργήστε τη δική σας μέντα και φτιάξτε το δικό σας τσάι. Γιορτάστε τη ζωή.» Ιανουάριος 2021 και η συλλογή της Aveda είναι 100% Vegan Η Aveda, η υψηλής απόδοσης, φυτικής προέλευσης, μάρκα, με σκοπό να νοιάζεται για τον κόσμο στον οποίο ζούμε, ανακοινώνει τις τελευταίες εξελίξεις στο ταξίδι της για απόλυτη βιωσιμότητα: όλη η σειρά περιποίησης μαλλιών, προσώπου & σώματος, οι βαφές μαλλιών, το μακιγιάζ και τα προϊόντα aroma είναι πλέον 100% vegan. Η Aveda ήταν cruelty-free από

και τα σιροπιάζουμε σε χλιαρό σιρόπι. Τέλος, πασπαλίζουμε τα μελομακάρονα με τα τριμμένα καρύδια.

ΕΚΤΕΛΕΣΗ

Κοσκινίζουμε το αλεύρι. Καβουρδίζουμε τα αμύγδαλα για 10’ στους 200 βαθμούς. Χτυπάμε το βούτυρο με την άχνη, προσθέτουμε το baking powder, το μοσχοκάρυδο, τις βανίλιες και 2 κ.σ. αλεύρι. Διαλύουμε τη σόδα στο κονιάκ και τα προσθέτουμε στο μείγμα. Τελειώνουμε το ζύμωμα στο χέρι. Εναλλάξ, προσθέτουμε τα

αμύγδαλα και το αλεύρι, όσο πάρει. Πλάθουμε και ψήνουμε στον αέρα στους 170 βαθμούς για περίπου 35 λεπτά, μέχρι η ζύμη να αρχίσει να σκάει. Όταν είναι ακόμα ζεστοί οι κουραμπιέδες, τους πιέζουμε ελαφρά πάνω στην άχνη ζάχαρη και στη συνέχεια τους πα σπα λίζουμε με την υπόλοιπη.

και μητέρα της Χλόης, του Φέλι και της Πάστας. Η δουλειά μου είναι αυτή της δημοσιογράφου. Είμαι ραδιοφωνική παραγωγός στον Best 92.6, συνεργάζομαι με τη Lifo κι έχω το δικό μου vegan site, το ladypapaya.com. Παράλληλα, διδάσκω και yoga, η οποία με οδήγησε στη χορτοφαγία, πριν από περίπου 10 χρόνια. Vegan έγινα πριν από περίπου τρία χρόνια, λ ίγους μήνες αφότου ξεκίνησα το site μου. Ήταν νομίζω αναμενόμενο. Το να είμαι απλώς χορτοφάγος δεν με ικανοποιούσε.

Η θεματολογία του ladypapaya.com, η οποία είναι κάτω από την ομπρέλα του wellness, με έφερε σε επαφή με πληρο φορίες που με οδήγησαν στην από φαση να γίνω vegan. Ήταν σωστό για τα ζώα, για τον πλανήτη, για την υγεία. Θεωρώ πως είναι η πιο όμορφη απόφαση που έχω πά ρει. Η ζωή μου, λοιπόν, άλλαξε προς το καλύτερο σε όλα τα επίπεδα. Σε επίπεδο υγείας, σε επίπεδο ενσυναίσθησης και σύνδεσης με τη φύση και τον πλανήτη, έγινα μητέρα - πραγματικά θε ωρώ πως η vegan δια τροφή βοήθησε πολύ σε αυτό (το γεγονός δηλαδή ότι έκοψα τα γαλακτοκομικά «δούλεψε») - αλλά ακόμα και σε επαγγελματικό επίπεδο. Ζούμε σε μία εποχή που πολλές εταιρείες - μικρές, μεγάλες - στρέφονται προς τη vegan φιλοσοφία, οπότε νιώθω ότι αυτή μου η μετάβαση έγινε τη σωστή στιγμή. Οι αλλαγές που έκανες στη ζωή σου θεωρείς ότι είναι προς όφελός σου, όσον αφορά τη διατροφή; Άλλαξες κάτι άλλο στις συνήθειές σου από τότε που έκανες στροφή στον βιγκανισμό; 100% είναι προς όφελος μου, όσον αφορά τη διατροφή. Τώρα, αν άλλαξα κάτι άλλο στις συνήθειές μου από τότε που έκανα τη στροφή, είναι να δω το όλο πράγμα πιο threesixty. Όχι μόνο να είμαι vegan στο φαγητό, αλλά και στα καλλυντικά και στα ρούχα. Είδα τη μεγαλύτερη εικόνα. Τον αντίκτυπο που έχουν οι πράξεις μου στον πλανήτη και στα ζώα.

Πώς βλέπεις το εναλλακτικό κρέας; Έχεις κάποιο αγαπημένο

Το εναλλακτικό κρέας είναι υπέροχο γι’ αυτούς που κάνουν τη μετάβαση, που θέλουν να ετοιμάσουν κάτι εύκολα και γρήγορα, το οποίο να τους θυμίζει κρέας. Αν και μου αρέσει να τρώω μία στις τόσες, για παράδειγμα ένα ζουμερό burger Βeyond meat, παρ’ όλα αυτά αγαπώ τα αγαθά της μαμάς φύσης

Για το λεγόμενο εργαστηριακό κρέας, γνωστό και ως clean meat, ποια είναι η γνώμη σου; Είσαι υπέρ ή κατά; Οτιδήποτε για να σωθούν τα ζώα μου φαίνεται καλό. Θεωρώ ουτοπικό να πάψει ο άνθρωπος να τρώει κρέας (αν και βέβαια θα το ήθελα), οπότε αντί να υπάρχει αυτή η απαράδεκτη βιομηχανία κρέατος, με στοιβαγμένα ζώα που έχουν μία άθλια ζωή και μετά σφαγιάζονται, είναι σαφώς προτιμότερο το εργαστηριακό κρέας. Αλλά και από περιβαλλοντικής άποψης, πιστεύω θα είναι προτιμότερο. Τώρα, από άποψη υγείας, δεν είμαι ειδικός. Φαντάζομαι ωστόσο ότι από τη στιγμή που θα είναι κρέας, θα είναι και πάλι βλαβερό. Αλλά ο καθένας είναι υπεύθυνος για τις επιλογές του.

Υπάρχει vegan μόδα στην Ελλάδα; Σίγουρα υπάρχει. Η Ελλάδα είναι ένα σφουγγάρι των lifestyle δρώμενων του εξωτερικού. Και όταν λέω lifestyle, εννοώ την κυριολεκτική σημασία του όρου, για να μην παρεξηγηθώ. Από τη στιγμή, λοιπόν, που στο εξωτερικό η Vegan κουζίνα τα τελευταία χρόνια έχει μία ανοδική πορεία και το κίνημα του βιγκανισμού ολοένα και δυναμώνειας μην ξεχνάμε πως το 2019

χαρακτηριστεί

χρονιά του βιγκανισμού από mainstream μέσα - είναι αναμενόμενο να δούμε και στη χώρα μας επιχειρήσεις να ενστερνίζονται τον βιγκανισμό. Τώρα, κατά πόσο γίνεται σωστά, αυτό είναι μία άλλη συζήτηση. Ως νέα μαμά, τι έχεις να πεις για τη διατροφή αλλά και ανατροφή ενός vegan παιδιού; Υπάρχουν αρκετά προϊόντα για το παιδί, θα ήθελες να μας προτείνεις κάποια; Αυτό που έχω να πω είναι ότι δεν είναι καθόλου δύσκολο. Ένα απλό google search αρκεί, για να βρεις άπειρες vegan συνταγές για μωρά και παιδιά. Η μοναδική συμβουλή που έχω να δώσω σε νέους γονείς είναι να φροντίσουν να έχουν δίπλα τους κι επιστήμονες vegan ή vegan friendly, ώστε να νιώθουν σίγουροι και να τους λύνονται απορίες. Καλά τα groups στο Facebook, αλλά για συνταγές κι υποστήριξη. Μέχρι εκεί.

Είσαι αρκετά πετυχημένη στα social media και σε ακολουθεί κι αρκετός κόσμος που δεν είναι vegan. Πού οφείλεται αυτή η επιτυχία σου; Τα social media μου, τα «χτίζω» χρόνια τώρα. Έχω κερδίσει πολλούς ανθρώπους κι έχω χάσει πολλούς. Νομίζω πως αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι είμαι ειλικρινής. Δεν προσπαθώ να παρουσιαστώ ως κάτι που δεν είμαι. Δείχνω όλες τις πλευρές μου και μάλλον γι’ αυτό με ακολουθούν και διαφορετικοί άνθρωποι. Με κάποια μου πλευρά ίσως κάποιος να ταυτίζεται. Θέλω να πω ότι δεν είμαι μόνο vegan. Είμαι πολλά ακόμα πράγματα. Ζούμε σε μια νέα εποχή πραγμάτων. Ο Covid-19 έχει επιφέρει αλλαγές στη ζωή μας. Εσύ τι αλλαγές έχεις δει στην καθημερινότητά σου; Για να είμαι ειλικρινής, πέρα από το ότι πρέπει να φοράω τη μάσκα... τίποτα άλλο. Είμαι άνθρωπος που δεν βγαίνει έξω ιδιαίτερα, που κοιμάται νωρίς, που είναι του σπιτιού. Επίσης, δουλεύω από το σπίτι, ούτως ή άλλως, ως επί το πλείστον. Αν κάτι άλλαξε, είναι ότι βλέπω περισσότερα όνειρα. Στη χώρα μας έχεις την πεποίθηση ότι γίνονται αρκετά πράγματα για τη βιωσιμότητα

κυβερνούν βλέπουν το περιβάλλον ως χρήματα κι όχι ως κάτι που πρέπει να προστατευτεί. Από τα δάση μας και τα βουνά μας μέχρι τις θάλασσές μας. Για να μην πω, ότι δεν υπάρχει καμία παιδεία. Η Greta Thunberg έχει διχάσει την παγκόσμια κοινότητα. Εσύ τι πιστεύεις για το έργο της; Και μόνο που έχει καταφέρει να εμπνεύσει εκατομμύρια κόσμο να βγει στους δρόμους και να φωνάξει για τον πλανήτη αρκεί, για να τη θαυμάζω. Είναι ένα παιδί, στο οποίο πραγματικά κλέβουμε το μέλλον. Καλώς κάνει και κάνει ό,τι κάνει. Ποια είμαι εγώ, για να την κρίνω;

Έ

ρευνες που πραγματοποιήθηκαν την περίοδο της καραντίνας, τόσο στις ΗΠΑ, όσο και στην Ευρώπη, έδειξαν κατακόρυφη αύξηση των πωλήσεων στα φυτικά τρόφιμα. Στην Αμερική, στα μέσα Μαρτίου, οι πωλήσεις φυτικών τροφίμων αυξήθηκαν κατά 90%, σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα του 2019, ενώ το ποσοστό αύξησης στο σύνολο των τροφίμων άγγιξε το 70%.

Το φαινόμενο αυτό συνεχίστηκε και τους επόμενους μήνες, καθώς παράλληλα κορυφωνόταν κι η ανησυχία για την π ανδημία, ενώ ο κλάδος των φυτικών τροφίμων είδε τις πωλήσεις του να αυξάνονται κατά 27%, σε σχέση με το αμέσως προηγούμενο διάστημα. Αναλυτές τονίζουν ότι η συμπεριφορά των καταναλωτών δείχνει ξεκάθαρα τη στροφή σε μεγάλο βαθμό προς τις φυτικές τροφές, τάση που παρέμεινε ισχυρή και μετά την αρχική περίοδο του πανικού, που προκλήθηκε εξ αιτίας του κορωνοϊού. Σημαντική άνοδο γνώρισαν και τρόφιμα που απευθύνονται κυρίως σε vegans, όπως το εναλλακτικό κρέας και το φυτικό τυρί. Μάλιστα, η συγκεκριμένη καταναλωτική τάση ήταν αυξητική ήδη από τα τέλη του 2019, προτού ακόμη ξεσπάσει η πανδημία κι επιβληθεί η καραντίνα. Τα δεδομένα αυτά δείχνουν πως διευρύνεται η κατηγορία των λεγόμενων flexitarians, των ανθρώπων δηλαδή που μπορεί να μη φτάνουν στη χορτοφαγία ή στον βιγκανισμό, αλλά επιθυμούν να περιορίσουν την κατανάλωση ζωικών προϊόντων, είτε πρόκειται για κρέας είτε για γαλακτοκομικά, και να τα αντικαταστήσουν με φυτικές τροφές. Τα δεδομένα αυτά δεν έμειναν απαρατήρητα ούτε από τις μεγάλες ούτε από τις μικρές εταιρείες παραγωγής τροφίμων. Ειδικότερα, τους τελευταίους μήνες, παρατηρείται «οργασμός» επενδύσεων κι εξαγορών των εταιρειών στον χώρο των φυτικών τροφίμων. Δεδομένων των εξελίξεων, δημιουργήθηκαν και πολλά νέας γενιάς φυτικά προϊόν τα που μιμούνται το κρέας, τα αυγά και τα γαλακτοκομικά, και συνεχώς βγαίνουν στην αγορά όλο και περισσότερα προϊόντα, που αυξάνουν έτι περαιτέρω τον ανταγωνισμό, σε σχέση με τα

κε σε πάσης φύσεως επιδόρπια και γλυκά. Τα στοιχεία αφορούν το δίμηνο Μάρτιος – Απρίλιος ‘20 στις ΗΠΑ και προέρχονται από

αντίστοιχα ζωικά. Τώρα, με την επιβολή των νέων lockdown σε πολλές περιοχές της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης και της χώρας μας, το φαινόμενο αναμένεται να ενταθεί ακόμη περισσότερο. Οι λόγοι για την άνοδο των plant based τροφίμων εν μέσω πανδημίας Οι λόγοι πίσω από αυτή τη στροφή προς τα φυτικά τρόφιμα είναι πολλοί. Σε κάποιες περιπτώσεις ­όχι τόσο στην Ελλάδα, όσο στο εξωτερικό­ έπαιξε ρόλο κι ότι ο κορωνοϊός ξεκίνησε από μία αγορά πώλησης ζωντανών ζώων στην Κίνα.

Ο βασικός, όμως, παράγοντας διεθνώς ήταν η προσπάθεια των ανθρώπων για βελτίωση της υγείας, της φυσικής κατάστασης και του ανοσοποιητικού τους συστήματος, ώστε αν τυχόν προσβληθούν με Covid ­ 19, να μπορούν να τον αντιμετωπίσουν, χωρίς δυσάρεστες επιπλοκές. Φυσικά, οι λόγοι που τα φυτικά τρόφιμα γνώρισαν αλματώδη άνοδο μετά το ξέσπασμα της πανδημίας, και ιδιαίτερα στην πρώτη περίοδο του lockdown, διαφοροποιούνται μεταξύ των διάφορων περιοχών του πλανήτη. Στις ΗΠΑ, όπου έχουν πραγματοποιηθεί κι οι περισσότερες σχετικές έρευνες, υπήρξε σοβαρό πρόβλημα με τις βιομηχανίες επεξεργασίας κρέατος. Οι μονάδες αυτές αποτέλεσαν τα «hot spot» μετάδοσης του Covid­19 στις περισσότερες πολιτείες, με αποτέλεσμα να μπει λουκέτο στις κρεατοβιομηχανίες για την αποφυγή περαιτέρω μετάδοσης του

τον ‘αγοραστικό πανικό’, οι πωλήσεις plantbased τροφίμων αυξήθηκαν κατά 27%, σε σχέση με το αντίστοιχο χρονικό

φάση, λοιπόν, η άνοδος των φυτικών τροφίμων έγινε κατά κάποιο τρόπο «υποχρεωτικά», αφού σημειώθηκαν σημαντικές ελλείψεις στην αγορά κρέατος κι οι τιμές εκτινάχθηκαν στα ύψη. Οι ελλείψεις εν μέσω lockdown, και καθότι ήταν κλειστές κι οι βιομηχανίες κρέατος, οδήγησαν ακόμη κι αλυσίδες φαστ φουντ να βάλουν για μια μικρή περίοδο πλαφόν στις ποσότητες που μπορούσαν να αγοράσουν οι πελάτες τους. Λογικό ήταν, λοιπόν, μία μεγάλη μερίδα καταναλωτών να στραφεί στα φυτικά τρόφιμα που, εκτός των άλλων, εκείνη τη στιγμή ήταν και πιο οικονομικά. Το «άλμα» του εναλλακτικού κρέατος Εν μέσω της προαναφερθείσας κατάστασης, τη μεγαλύτερη «κούρσα» πραγματοποίησε το εναλλακτικό κρέας, καθώς οι πωλήσεις αυξήθηκαν στα μέσα Μαρτίου κατά 148%, συγκριτικά με το 2019. Η ανοδική τάση συνεχίστηκε και κατά το επόμενο διάστημα, με ποσοστό της τάξης του 61%. Βεβαίως, στην περίοδο «πανικού», όταν όλοι έτρεξαν να στοκάρουν τρόφιμα για την καραντίνα, αυξήθηκαν κατακόρυ-

φα κι οι πωλήσεις κρέατος, ωστόσο η ζήτηση ήταν κατά 50% μικρότερη, σε σχέση με το εναλλακτικό κρέας. Η ψαλίδα μέσα στον Απρίλιο μεγάλωσε ακόμη περισσότερο υπέρ του εναλλακτικού κρέατος. Σ τα κατεψυγμένα προϊόντα, η τάση υπήρξε ακόμη πιο έντονη, αφού οι πωλήσεις κατεψυγμένου εναλλακτικού κρέατος εκτοξεύθηκαν, σημειώνοντας άνοδο 241%, και συνέχισαν να αυξάνονται και κατά τη μετέπειτα περίοδο, κατά 113%. Αντίστοιχα, οι πωλήσεις στο φυτικό τυρί αυξήθηκαν κατά 95% στα μέσα Μαρτίου κι η αύξηση συνεχίστηκε και κατά τις επόμενες τέσσερις εβδομάδες, με το ποσοστό να φθάνει στο 54%.

σημειωθεί

και βαίνουν συνεχώς αυξανόμενες. Εκτός από τις διασημότητες και πολλές μεγάλες οργανώσεις που ακολουθούν και προωθούν τη vegan διατροφή, σημαντικό ρόλο για τη σταθεροποίηση της τάσης υπέρ των plant based τροφίμων έπαιξαν κι οι απαράδεκτες πρακτικές πολλών Αμερικανών κτηνοτρόφων, που προκάλεσαν σάλο στις ΗΠΑ κι όχι μόνο. Με τις βιομηχανίες κρέ-

ατος να έχουν βάλει λουκέτο, Αμερικανοί κτηνοτρόφοι άρχισαν να θανατώνουν κατά χιλιάδες τα ζώα τους, μοσχάρια, χοίρους και πουλερικά, απλώς γιατί δεν μπορούσαν να τα διαθέσουν στην αγορά και δεν ήθελαν να επωμίζονται το κόστος φροντίδας τους. Κοινώς, σκότωναν τα ζωντανά τους, για να γλιτώσουν έξοδα, και μ ετά τα πετούσαν, γεγονός που φυσικά προκάλεσε την οργή και τον αποτροπιασμό τόσο των Αμερικανών πολιτών, όσο και του υπόλοιπου κόσμου. Το 2019 η αγορά των φυτικών τροφίμων στις ΗΠΑ έφθασε σε αξία τα 5 δισεκατομμύρια δολάρια, σημειώνοντας άνοδο 11,4%, σε σύγκριση με το 2018, τη στιγμή που συνολικά ο κλάδος των τροφίμων ανέβηκε κατά 2,2%. Εκεί όπου ξεκίνησαν όλα… Στην Κίνα, η εμφάνιση κι εξάπλωση του κορωνοϊού επέδρασε καταλυτικά στην αύξηση της κατανάλωσης των φυτικών προϊόντων. Το γεγονός ότι το ξέσπασμα της πανδημίας φαίνεται να ξεκίνησε από μία αγορά ζωντανών ζώων στη Γουχάν ήταν η σταγόνα που έκανε το ποτήρι να ξεχειλίσει. Είχε προηγηθεί η γρίπη των χοίρων που οδήγησε σε μαζικές θανατώσεις γουρουνιών, σε σημείο που αυξήθηκε η διεθνής τιμή του χοιρινού κρέατος, ενώ ταυτόχρονα δημιουργήθηκαν σοβαρές ανησυχίες εντός της Κίνας για την ασφάλεια των τροφίμων. Εκτός αυτών, η κυβέρνηση έχει ούτως ή άλλως θέσει τον στόχο να μειωθεί η κατανάλωση του κρέατος έως το 2030, με απώτερο σκοπό τη μείωση των εκπομπών αερίων του άνθρακα και την προστασία του περιβάλλοντος, αλλά και τον έλεγχο της παχυσαρκίας στον πληθυσμό. Έρευνες δείχνουν ότι οι Κινέζοι είναι πρόθυμοι να εντάξουν περισσότερα φυτικά γεύματα στη διατροφή τους κι εμφανίζονται πιο δεκτικοί σε μια flexitarian ή κατά βάση χορτοφαγική διατροφή. Να θυμίσουμε, επίσης, πως πρόσφατα η κυβέρνηση της Κίνας προχώρησε και στην απαγόρευση κατανάλωσης σκύλου και γάτας. Η αγορά φυτικών τροφίμων στην Κίνα είχε αξία κάτω από 10 δισεκατομμύρια δολάρια το 2018, αλλά εκτιμάται πως θα ξεπεράσει τα 12 δισεκατομμύρια δολάρια το 2023. Η κατάσταση στην Ευρώπη

ποιήθηκαν ανάλογες καταναλωτικές έρευνες. Συγκεκριμένα, στη Βρετανία και στην Ισπανία, το ένα τρίτο των καταναλωτών αύξησε κατά τουλάχιστον 25% τα φυτικά γεύματα στη διατροφή του, στη διάρκεια της καραντίνας. Στην Ευρώπη, όπως και στην Κίνα, ο κορωνοϊός λειτούργησε σαν το «κερασάκι στην τούρτα», καθώς η ήπειρος έχει αν τιμετωπίσει ουκ ολίγες υγειονομικές κρίσεις, που ξεκίνησαν από ζώα. Να θυμίσουμε μόνο τη νόσο των τρελών αγελάδων, τις διοξίνες στα κοτόπουλα, τις επιδημίες με τη γρίπη των πουλερικών και τη γρίπη των χοίρων. Εκτός αυτών, όμως, οι Ευρωπαίοι θέτουν πολύ ψηλά το ζήτημα της υγιεινής διατροφής και το θέμα του περιβάλλοντος. Στη Γηραιά Ήπειρο φαίνεται πως η πανδημία έκανε ξεκάθαρη σε ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού τη διασύνδεση των ζωικών τροφίμων με τους κινδύνους για τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον. Σημειωτέον πως η τάση προς τα φυτικά τρόφιμα στην Ευρώπη, όπως προαναφέρθηκε, υπήρχε έντονη και προτού ξεσπάσει η πανδημία. Ωστόσο, με τα γεγονότα που προκάλεσε η εξάπλωση του κορωνοϊού, οι πωλήσεις γνώρισαν κατακόρυφη άνοδο. Σε αυτές τις επιλογές, οπωσδήποτε, έπαιξε ρόλο η αγωνία για την πανδημία και το γεγονός ότι οι καταναλωτές αναζητούσαν κι αναζητούν υγιεινές τροφές, που βοηθούν τον οργανισμό και το ανοσοποιητικό σύστημα. Μία ακόμη ιδιαιτερότητα της Ευρώπης, σε σύγκριση με άλλες περιοχές του πλανήτη, είναι ότι εδώ οι ίδιες οι βιομηχανίες τροφίμων έχουν θετική στάση απέναντι στα φυτικά τρόφιμα. Εταιρείες που παράγουν γαλακτοκομικά ή προϊόντα κρέατος επ ιχειρούν τώρα να παρουσιάσουν και φυτικά τρόφιμα, οπότε δεν αποτελούν αντίπαλα λόμπι, όπως συμβαίνει για παράδειγμα στις ΗΠΑ. Υπάρχουν, σαφώς, κι εταιρείες που παράγουν αμιγώς φυτικά τρόφιμα, όμως οι μεγάλες επενδύσεις στον τομέα γίνονται από διατροφικούς κολοσσούς, όπως τη Nestlé, τη Unilever και άλλες, που δεν διστάζουν να προχωρούν σε συνεργασίες ή εξαγορές, διακρίνοντας πως τα φυτικά τρόφιμα αποτελούν το μέλλον.

Έτσι, βλέπουμε εταιρείες αλλαντικών ή επεξεργασίας κρεάτων να φτιάχνουν ξεχωριστά brand φυτικών τροφίμων, πολ-

λές φορές χωρίς να διατυμπανίζουν την εταιρική τους σχέση για ευνόητους λόγους. Σε άλλες περιπτώσεις, όμως, δεν διστάζουν να λανσάρουν φυτικά προϊόντα με την ίδια ονομασία που έχουν και τα

ζωικά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν κι ελληνικές γαλακτοβιομηχανίες, που δημιούργησαν σειρές προϊόντων εναλλακτικού γάλακτος με σημαντική επιτυχία, στις οποίες χρησιμοποιούν το ίδιο λογότυπο με το ζωικό γάλα. Επίσης, και κρεατοβιομηχανίες έχουν παρουσιάσει προϊόντα εναλλακτικού κρέατος, επενδύοντας σημαντικά ποσά για τη δημιουργία νέων γραμμών παραγωγής, ώστε να μην υπάρχει επαφή των ζωικών προϊόντων με

διάσταση και βέβαια η ευαισθησία για το περιβάλλον και τη ζωή πάνω στον πλανήτη. Αποτελεί μια συνειδητή επιλογή που αντανακλά αρχές κι αξίες. Οι επιχειρήσεις, πάλι, σκέφτονται πιο ορθολογικά ή κυνικά, όπως θέλει το βλέπει κανείς, έχοντας πάντα στο επίκεντρο την περαιτέρω ανάπτυξή

τους. Κοινώς, τη μεγαλύτερη κερδοφορία τους. Για να το πετύχουν αυτό, πρώτα απ’ όλα φροντίζουν να πηγαίνουν with the stream. Εφόσον αυτή τη στιγμή η τάση είναι υπέρ των φυτικών τροφίμων, φροντίζουν να δημιουργούν τις σχετικές επιλογές. Δεύτερον, στην Ευρώπη υπάρχουν ξεκάθαροι κι αυστηροί στόχοι για τη μείωση των εκπομπών του άνθρακα έως το 2030. Η ΕΕ είναι από τα κυρίαρχα μέλη της Συμφωνίας του Παρισιού για το κλίμα. Άρα, οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις οφείλουν, είτε το θέλουν είτε όχι, να μειώσουν το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα. Στις βιομηχανίες τροφίμων αυτό μεταφράζεται πολύ απλά ως περιορισμός της κτηνοτροφίας κι αύξηση των φυτικών τροφίμων. Τέλος, ένας παράγοντας που επισημαίνεται από πολλά στελέχη επιχειρήσεων αφορά τις μελλοντικές διατροφικές ανάγκες της ανθρωπότητας. Ο πληθυσμός στο μέλλον αναμένεται να ξεπεράσει τα 10 δισεκατομμύρια κι είναι αδύνατον να τρέφεται με ζωικές πρωτεΐνες. Για τον λόγο αυτό, στην Ευρώπη πραγματοποιούνται πολυάριθμες επενδύσεις πάνω στην εναλλακτική πρωτεΐνη. Τα δεδομένα στην Ελλάδα Ας δούμε, όμως, τι συμβαίνει και στην Ελλάδα. Στη χώρα μας, οι καταναλωτικές έρευνες ήταν επί του συνόλου των προϊόντων κι ως εκ τούτου «πρωταθλητές» στις π ωλήσεις βγήκαν τα απολυμαντικά, τα αντισηπτικά και βεβαίως το χαρτί υγείας. Μάλιστα, το φαινόμενο με το χαρτί υγείας φάνηκε να ήταν

άγνωστο λόγο, ένιωσαν την ανάγκη να στοκάρουν μεγάλες ποσότητες από το συγκεκριμένο προϊόν. Επιστρέφοντας στο κομμάτι των τροφίμων, και οι Έλληνες καταναλωτές φαίνεται να είναι στα χνάρια των υπόλοιπων χωρών κατά κάποιο τρόπο. Στην Ελλάδα, το ενα λλακτικό κρέας δεν έχει ακόμη τόσο δυναμική παρουσία στις αλυσίδες λιανικής, όπως έχει στις ΗΠΑ και σε άλλες χώρες της Ευρώπης, ωστόσο, το τελευταίο διάστημα, αυτή η εικόνα δείχνει να αντιστρέφεται. Σήμερα, το κυρίαρχο ζητούμενο δεν είναι να υπάρχουν vegan επιλογές εναλλακτικού κρέατος στα ράφια, αλλά να είναι προσιτές και να μη χρειάζεται να «πουλήσεις το αριστερό σου νεφρό για δυο μπιφτέκια», όπως έγραψε με χιούμορ ένας αναγνώστης μας στο facebook. Στη διάρκεια της καραντίνας, επικράτησε κι εδώ η τάση για τροφές υγιεινές που θωρακίζουν τον οργανισμό. Έτσι, πρώτα απ’ όλα τον Μάρτιο υπήρξε σημαντική άνοδος στις πωλήσεις φυτικών ροφημάτων, με το ποσοστό να υπολογίζεται στο 15% με 20%. Σε αυτό έπαιξαν ρόλο και τα δημοσιεύματα που κατέκλυσαν το διαδίκτυο εκείνο το διάστημα κι υποστήριζαν ότι τα ζεστά ροφήματα καταπολεμούν τον κορωνοϊό εν τη γενέσει του. Επίσης, αυξήθηκαν οι πωλήσεις, όπως ήταν αναμενόμενο, στα ζυμαρικά όλων των ειδών, το ρύζι, τα αλεύρια, καθώς αποτελούν και τα συνήθη προϊόντα που είναι κατάλληλα για αποθήκευση για μεγάλο διάστημα. Αφού, όμως, πέρασε το πρώτο κύμα του «πανικού» που προκάλεσε η πανδημία, οι περισσότεροι κα -

ταναλωτές επέλεξαν να ακολουθήσουν πιο υγιεινά βήματα στη διατροφή τους. Άμεσο αποτέλεσμα ήταν να αυξηθεί η κατανάλωση των φρούτων και των λαχανικών, κι ιδιαιτέρως των πορτοκαλιών. Εδώ, προφανώς, έχουμε να κάνουμε και πάλι με το θέμα της πανδημίας, καθώς κυκλοφορούσε έντονα η πληροφορία -κι από έγκυρες πηγές- ότι η βιταμίνη C βοηθά στην καταπολέμηση του κορωνοϊού. Τα σπόρια είχαν την τιμητική τους Η έκπληξη στα ελληνικά δεδομένα ήταν η «θραύση» που έκαναν οι ξηροί

καρποί και κυρίως ο πασατέμπος, ο ηλιόσπορος κι οι σπόροι καλαμποκιού για ποπ κορν. Οι ατελείωτες ώρες που περνούσαν πολλοί από εμάς μπροστά σε μια οθόνη κατά τη διάρκεια της καραντίνας, φαίνεται πως έπαιξαν σημαντικό ρόλο σε αυτή την τάση. Για να κατανοήσουμε το μέγεθος, η αύξηση των πωλήσεων στα συγκεκριμένα προϊόντα άγγιξε το 100%, σε σύγκριση με την περυσινή περίοδο. Τέλος, το σημείο όπου έρχεται και δένει απόλυτα με την εικόνα του εξωτερικού ήταν η αύξηση στις πωλήσεις των οσπρίων, που ανήλθε σχεδόν στο 139%, συγκριτικά με το 2018.

χαμηλή περιεκτικότητα σε χοληστερίνη. Βέβαια, όπως τονίζεται και στο βασικό ρεπορτάζ του περιοδικού, μέσα στην πανδημία, οι πωλήσεις φυτικών προϊόντων, γενικά, εκτοξεύθηκαν στα ύψη. Πάντως, η εκτίμηση των ειδικών -εταιρειών αναλύσεων κ.λπ.- επί των καταναλωτικών συνηθειών είναι ότι πίσω από τα έτοιμα vegan γεύματα βρίσκεται, κυρίως, η αίσθηση ότι προσφέρουν οφέλη για την υγεία και βοηΈρευνα Αγορά ς 50

θούν στην πρόληψη ασθενειών, όπως της καρδιοπάθειας και του διαβήτη. Η vegan κουζίνα, καθώς δεν περιέχει καθόλου ζωικά προϊόντα, κρίνεται -κι όχι άδικα- πως είναι πιο υγιεινή από τη μαγειρική που περιλαμβάνει κρέας και γαλακτοκομικά. Προφανώς, για έναν άνθρωπο που ακολουθεί τη vegan διατροφή, σημαντικό ρόλο παίζει και το ζήτημα της προστασίας του περιβάλλοντος και των ζώων.

Οι τάσεις για τη νέα χρονιά Τον περασμένο Ιανουάριο, στη Βρετανία, πρωτοεμφανίστηκαν στην αγορά 650 νέα προϊόντα από φυτικά τρόφιμα, σπάζοντας κάθε προηγούμενο ρεκόρ. Γενικότερα, το 2020 χαρακτηρίστηκε ως η χρονιά του εναλλακτικού κρέατος, καθώς οι πωλήσεις του σημείωσαν σε πολλές περιοχές του πλανήτη μεγάλη άνοδο, ενώ εκδοχές του εμφανίστηκαν και σε πολλές αλυσίδες εστίασης. Για το 2021 εκτιμάται πως θα αποκτήσουν πιο μεγάλη παρουσία τα φυτικά τυριά, ενώ θα κάνουν δυναμική είσοδο και τα εναλλακτικά θαλασσινά. Στο εξωτερικό έχουν ήδη εμφανιστεί μιμήσεις τόνου και σολομού. Στα φυτικά τυριά, η ποιότη τα βελτιώνεται συνεχώς, με αποτέλε σμα να έχουν όλο και καλύτερη γεύση, γεγονός που αναμένεται να οδηγήσει περισσότερο κόσμο στο να τα επιλέξει. Το βασικότερο είναι, όμως, πως το νέο έτος θα ανέβουν ιδιαίτερα τα vegan έτοιμα γεύματα κάθε είδους, λόγω της άνεσης που προσφέρουν. Πέραν της ευκολίας τους, καθώς είναι έτοιμα για κατανάλωση μέσα σε λίγα λεπτά, θεω ρούνται ιδανικά και για τους ανθρώ πους που θέλουν να δοκιμάσουν ένα vegan τρόφιμο για πρώτη φορά, ενώ αποτελούν και

Τέλος, αλλά όχι λιγότερο σημαντικό, έχουν ήδη κάνει την εμφάνισή τους στην ελληνική αγορά πολλά vegan snacks, που μπορεί να τα βρει κανείς ακόμη και στα περίπτερα ή σε καταστήματα μικρής λιανικής. Μπισκότα, μπάρες, τσιπς ρυζιού, λαχανικών ακόμη και φρούτων, βρίσκονται ήδη στην αγορά, ενώ ο κατάλογος δείχνει πως θα διευρύνεται συνεχώς. Η ουσία είναι ότι στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή κυκλοφορούν ήδη αρκετά προϊόντα, σε σχέση με το παρελθόν, μέρος των οποίων σας παρουσιάζουμε κι εμείς παρακάτω. Είναι σίγουρο πως με την πανδημία να βρίσκεται σε εξέλιξη και με τα προβλήματα,

Τι κυκλοφορεί στην αγορά Το τελευταίο διάστημα, κατά κοινή ομολογία, έχουν αυξηθεί τα vegan προϊόντα που ανήκουν στην κατηγορία των quick and easy γευμάτων. Η αύξηση του ποσοστού των ανθρώπων που θέλουν να μειώσουν την κατανάλωση των ζωικών προϊόντων, σε συνδυασμό με την πανδημία, έχουν οδηγήσει στην ύπαρξη πληθώρας προϊόντων. Συγκεντρώνοντας τις επιλογές που ανιχνεύσαμε και σας παρουσιάζουμε παρακάτω, διαπιστώσαμε πως μπορούν να ομαδοποιηθούν σε τρεις κατηγορίες. Άλλες είναι πιο «πολυπληθείς» κι άλλες λιγότερο, ωστόσο είναι σίγουρο πως η γκάμα των προσφερόμενων προϊόντων θα πολλαπλασιαστεί μέσα στην επόμενη χρονιά. Ήδη, σε επικοινωνία που είχαμε με τις εταιρείες που είτε διακινούν είτε παράγουν vegan τρόφιμα, σχεδόν όλες μας τόνισαν πως έρχονται νέα προϊόντα μέσα στο 2021. Έως τότε, όμως, ας δούμε ποιες είναι οι επιλογές που

τερα φυτικά έλαια, και

μορφή και κυρίως σε στερεή, ως εναλλακτικά βούτυρα. Λάδι και βούτυρο από κα ρύδια, αμύγδαλα ή άλλους ξηρούς καρπούς θα είναι μάλλον στο επίκεντρο αυτών των προϊόντων. Παράλληλα, θα εμφανιστούν και περισσότερες επιλογές για vegan βρεφικές και παιδικές τροφές.

εύκολα

Έτοιμα γεύματα και γρήγορα πιάτα λαχανικών

Να ξεκινήσουμε με τα έτοιμα κι ολοκληρωμένα γεύματα, που αποτελούν και την πλέον γρήγορη λύση. Έχουμε, λοιπόν, τα γεύματα Vegan Meals της ARTEMIS, τα οποία σχεδιάστηκαν από ειδική ομάδα διατροφολόγων, με βάση τη μεσογειακή διατροφή και τις ελληνικές παραδοσιακές συνταγές. Παρασκευάζονται με έξτρα παρθένο ελαιόλαδο, 100% φυτικά συστατικά, και χωρίς συντηρητικά και βελτιωτικά γεύσης. Το μόνο που χρειάζονται για να καταναλωθούν είναι λίγα λεπτά αναθέρμανσης.

Ένα τέτοιο γεύμα είναι ο «Vegan Μουσακάς με Σάλτσα από Κόκκινες Φακές», με φέτες από πατάτες και μελιτζάνες σε στρώσεις (ψημένες στον φούρνο, όχι τηγανισμένες), ανάμεσά τους σάλτσα από φακές και μανιτάρια πλευρώτους, και στην κορυφή μπεσαμέλ από γάλα βιολογικής σόγιας. Αυτό το πιάτο είναι πλούσιο σε όσπρια και φρέσκα λαχανικά κι εξαιρετική πηγή πρωτεϊνών, φυτικών ινών, ασβεστίου, σιδήρου και μαγνησίου, ενώ δεν περιέχει λακτόζη και GMOs.

Ακόμα, υπάρχει το «Vegan Μιφτέκι με Φαγόπυρο και Λαχανικά Εποχής », το οποίο αποτελείται από μπιφτέκια λαχανικών, που φτιάχνονται με σπανάκι, κινόα, μανιτάρια πλευρώτους και φρέσκα εποχικά μυρωδικά. Τα μπιφτέκια συνοδεύονται από φαγόπυρο, αχνιστά καρότα και σως πορτοκαλιούμουστάρδας. Το φαγόπυρο κι η κινόα είναι υπερτροφές που περιέχουν όλα τα απαραίτητα αμινοξέα κι αποτελούν

Συνεχίζοντας, δεν μπορούμε να μην αναφερθούμε σε δύο προϊόντα που κυκλοφορούν εδώ και χρόνια στην αγορά, πριν ακόμη υπάρξει το vegan κίνημα, ωστόσο είναι ιδανικά για τις ημέρες που δεν προλαβαίνουμε να μαγειρέψουμε, πλην όμως πρέπει να φάμε κιόλας. Συζητούμε, βεβαίως, για τα παραδοσιακά Ντολμαδάκια Γιαλαντζί και τους Γίγαντες γιαχνί από την Palirria. Οι Γίγαντες είναι μαγειρεμένοι με ψιλοκομμένες ντομάτες, φρέσκο άνηθο και μαϊντανό. Το συγκεκριμένο πιάτο έχει υψηλή διατροφική αξία, αφού οι γίγαντες είναι πλούσιοι σε φυτικές ίνες και χωρίς χοληστερόλη. Τα Ντολμαδάκια Γιαλαντζί είναι πλούσια σε φυτικές ίνες, χωρίς να επιβαρύνουν τον οργανισμό με πολλές θερμίδες και χοληστερόλη. Σήμερα κυκλοφορούν σε τρεις επιπλέον vegan συνταγές, πέραν της κλασικής: Ντολμαδάκια γλυκοπικάντικα με ρύζι & πιπεράκια, Ντολμαδάκια με σιρόπι ροδιού & μπαχαρικά και Ντολμαδάκια με τρίχρωμη κινόα.

Μια μεγάλη γκάμα από φυτικά προϊόντα έτοι μων γευμάτων λαχανικών έχει λανσάρει στην ελληνική αγορά η Granarolo. Ανάμεσα σε αυτά, είναι μπιφτέκια ρυζιού , μπιφτέκια λαχανικών σε διάφορες γεύσεις, φαλάφελ , φυσικό τόφου σεϊτάν . Έτοιμα vegan γεύματα, εμπνευσμένα από την Ασιατική κουζίνα, διαθέτει στην αγορά κι η εταιρεία Cardinal. Ειδικότερα, η σειρά της Cardinal περι λαμβάνει νουντλς με νιφάδες λαχανικών ρυζιού με κόλιανδρο , ιαπωνικά ορεκτικά gyoza λαχανικά και σόγια, spring rolls με λαχανικά, που γκιά με λαχανικά και τόφου, κι ινδικά ορεκτικά τρίγωνα samosa με λαχανικά και κάρυ.

Τέλος, σε αυτή την κατηγορία ξεχωριστή θέση κατέχουν τα γεύματα της Veganact. Παστίτσιο , κροκέτες με φυτικό τυρί , μπιφτέκια λαχανικών με superfoods , φαλάφελ και κεμπάμπ λαχανικών με πάνκο είναι μεταξύ των γευμάτων που προσφέρει η εταιρεία, τα οποία ομολογουμένως δεν χρειάζονται ιδιαίτερες συστάσεις, αφού έχουν ήδη κερδίσει τις προτιμήσεις μιας σημαντικής μερίδας του κοινού.

Επίσης, υπάρχει η Fry‘s family food, που διαθέτει μεγάλη γκάμα προϊόντων, όπως μπιφτέκια , λουκάνικα , χοτ ντογκ , λωρίδες «κοτόπουλου» και «μοσχαριού» σόγιας , σνίτσελ , παριζάκι , nuggets κ.ά. Τα Fry‘s είναι φυτικά προϊόντα χωρίς αυγά, χωρίς γαλακτοκομικά, χωρίς χοληστερίνη, χωρίς συντηρητικά και τεχνητά χρωστικά, και χωρίς γλουταμινικό μονονάτριο (MSG).

Πίτες και προϊόντα ζύμης Φτάνουμε στην τελευταία κατηγορία φυτικών γρήγορων γευμάτων, που αφορά πίτες και γενικότερα προϊόντα ζύμης. Η εταιρεία Vegan Trofeas διαθέτει καλτσόνε με φυτικά τυριά, σάλτσα τομάτας και λαχανικών. Επιπλέον, προσφέρει φαλάφελ σε ζύμη μπριός που ψήνονται ταυτόχρονα.

Η εταιρεία Alfa έχει κι αυτή σειρά προϊόντων που είναι κατάλληλα για vegan διατροφή. Μεταξύ άλλων, παρουσιάζει το Κιχί σπανάκι, την Κασσιάτα Ζαγορίου με κρεμμύδι, πλιγούρι, πράσο και καρότο, την Τσαλακωτή Χορτόπιτα Πηλίου και τα Μίνι ρολά πατάτας.

Επίσης, και η esti, εκτός από το εναλλακτικό κρέας, πρόσφατα παρουσίασε και vegan πίτσα.

Τέλος, υπάρχουν και τα spring rolls λαχανικών της Take Nikolopoulou, της εταιρείας που έχει τη Veganact, και σε αυτή την περίπτωση υπάρχει μεγαλύτερη ασφάλεια για τη μη ύπαρξη επαφής των τροφίμων με ζωικά προϊόντα.

Photo credit: David Parry/PA Wire

Σ

την περίπτωση του συνθετικού κρέατος δεν μιλάμε για «εναλλακτικό» κρέας, τύπου «Beyond Meat», «Veganact» κ.λπ., που παράγεται από φυτικά προϊόντα, αλλά για ζωικό κρέας που όμως δεν προέρχεται από ζώο που σφαγιάσθηκε, αλλά από ένα κύτταρο ζώου που πολλαπλασιάσθηκε στο εργαστήριο. Το αρχικό αυτό κύτταρο μπορεί, κάτω από τις κατάλληλες συνθήκες, να συνεχίσει να πολλαπλασιάζεται για μεγάλο χρονικό διάστημα, αποδίδοντας εξαιρετικά υψηλές ποσότητες καλλιεργημένου κρέατος. Η διαδικασία είναι σχετικά απλή: παίρνουμε ένα κύτταρο από ζωντανό ζώο (μπορεί να είναι μυϊκό κύτταρο ή κύτταρο εμβρύου), του προσφέρουμε έναν «υποστηρικτικό ιστό» πάνω στον οποίο θα αναπτυχθεί (συνήθως κολλαγόνο), το εισάγουμε σε έναν βιοαντιδραστήρα με τα θρεπτικά συστατικά που χρειάζεται για να αναπτυχθεί, και μετά από το κατάλληλο χρονικό διάστημα, παίρνουμε το καλλιεργημένο κρέας και το στέλνουμε για συσκευασία. Αν και η θεωρία για τη δημιουργία συνθετικού κρέατος χρονολογείται τουλάχιστον από το 1930, χρειάσθηκε να φτάσουμε στη δεκαετία του 1970, για να γίνει η πρώτη πειραματική καλλιέργεια σε εργαστήριο. Το 2001 ο Ολλανδός γιατρός Willem van Eelen κι οι

συνεργάτες του επινόησαν και κατοχύρωσαν νομικά μια αποτελεσματική διαδικασία για την ανάπτυξη clean meat και το 2013, μέσα σε μεγάλη δημοσιότητα, το πρώτο burger από καλλιεργημένο κρέας ψήθηκε και φαγώθηκε μπροστά στην κάμερα. Δημιουργός ήταν ο Ολλανδός καθηγητής Mark Post κι η δημιουργία του πρώτου αυτού «clean burger» χρειάσθηκε δύο χρόνια και κόστισε 300.000 δολάρια!

να προκύψει από την επικράτηση του εργαστηριακού κρέατος στην αγορά θα είναι, αναμφίβολα, η σταδιακή κατάργηση κάθε μονάδας βιομηχανικής εκτροφής πάσης φύσεως ζώων. Τέρμα οι γιγάντιες βιομηχανικές mega-farms, που αποτελούν κολαστήρια για αγελάδες, κοτόπουλα, γουρούνια, ακόμα και ψάρια, αλλά και που είναι υπεύθυνες σε σημαντικό βαθμό για το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής. Προφανώς, μια τέτοια κοσμο-ιστορική εξέλιξη δεν θα γίνει από τη μια μέρα στην άλλη! Θα χρειαστεί να περάσουν δεκαετίες, για να φτάσουμε στο σημείο αυτό, κι ασφαλώς η αντιπέρα όχθη θα αντιδράσει με τα δικά της μέσα (ήδη έχουν αρχίσει να βλέπουν το φως της δημοσιότητας οι πρώτες μελέτες κατά του εργαστηριακού κρέατος). Η αρχή, όμως, θα γίνει

την εμφάνιση των πρώτων προϊόντων

πολλές εταιρείες μπήκαν

κρέατος στα σουπερμάρκετ και με τη σταδιακή υιοθέτησή τους από τον καταναλωτή. Άλλα οφέλη που προσφέρει το καλλιεργημένο κρέας απέναντι στο παραδοσιακό είναι ότι παράγεται μόνο ό,τι πρόκειται να καταναλωθεί, δηλαδή κατά βάση μυϊκός ιστός κι όχι

παράγουμε το στήθος ή τη φτερούγα του κοτόπουλου ξεχωριστά, χρησιμοποιώντας το κατάλληλο μέσον, και δεν θα χρειάζεται να παράγουμε ένα ολόκληρο κοτόπουλο, για να καταναλώσουμε απλώς αυτά τα τμήματα.» Σε σχέση με το περιβάλλον, τα οφέλη είναι σαφή - η εργαστηριακή παραγωγή καλλιεργημένου κρέατος απαιτεί 45% λιγότερη ενέργεια, 99% λιγότερη κατανάλωση γης, 82%-96% λιγότερη κατανάλωση νερού και παράγει 78%-96% λιγότερα αέρια θερμοκηπίου. Από πλευράς υγείας, η εργαστηριακή διαδικασία επιτρέπει την παραγωγή καλλιεργημένου κρέατος που είνα ι πραγματικά καθαρό, χωρίς μικρόβια, τοξίνες, αντιβιοτικά και λοιπές ανθυγιεινές ουσίες, με αποτέλεσμα να μπορούν να αποφευχθούν στο μέλ λον ασθένειες, όπως η νόσος των τρελών αγελάδων, η γρίπη των χοίρων, των πτηνών κ.λπ. Παράλληλα, η εξέ λιξη των διαδικασιών παραγωγής θα επιτρέπει να ελέγχεται και να ρυθμίζεται η ποσότητα κι η ποιότητα του λίπους που θα προστίθεται για λόγους γεύσης, ώστε το τελικό προϊόν να είναι πλούσιο σε ωμέγα-3 λιπαρά ή να μη ν υπάρχουν καθόλου ακόρεστα λί -

πρόσθετο πλεονέκτημα να εξαλειφθούν

Κι ένα τρίτο επιχείρημα, που αποτελεί και πάγια θέση πολλών vegans, είναι ότι η νέα αυτή τεχνολογία απαιτεί μεγάλες επενδύσεις, έως ότου ωριμάσει, και για ποιο λόγο όλη αυτή η επένδυση (χρόνου, χρήματος, ιδεών κ.λπ.) να μην επενδυθεί άμεσα σε έρευνα κι υποδομή για την παραγωγή plant-based προϊόντων. Η τρέχουσα ηθική και θρησκευτική αντιμετώπιση Ο γνωστός Julian Savulescu, καθηγητής Βιοηθικής στο Πανεπιστήμιο της Ο ξφόρδης, λέει σχετικά

Το συνθετικό κρέας καταργεί

μελλοντι -

παραγωγής clean meat θα μειώσει ασφαλώς την παραγωγή μεθανίου κι άλλων συναφών αερίων θερμοκηπίου, ενδέχεται όμως να οδηγήσει σε αύξηση της παραγωγής CO2, λόγω της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας που θα συντελείται στις εργαστηριακές μονάδες.

από

βάναυση μεταχείριση απέναντι στα ζώα, είναι καλύτερο για το περιβάλλον, είναι ασφαλέστερο και πιο υγιεινό [για τον καταναλωτή]. Έχουμε ηθική υποχρέωση να στηρίξουμε αυτού του είδους την έρευνα. [Το clean meat] βαθμολογείται με άριστα από ηθικής σκοπιάς.» Από θρησκευτικής πλευράς, το Ισλαμικό Ινστιτούτο στην Καλιφόρνια έχει τ οποθετηθεί θετικά, δηλώνοντας ότι « Δεν υπάρχουν αντιρρήσεις θρησκευτικού περιεχομένου σε σχέση

άλλου ζώου που θεωρείται ακάθαρτο, δεν θα υπάρχει πρόβλημα ». Παρόμοια πολιτική δείχνουν να υιοθετούν κι οι Εβραίοι ραβίνοι, σε σχέση με την προέλευση του αρχικού κυττάρου από ζώο, που η πίστη τους θεωρεί kosher (κατάλληλο προς κατανάλωση). Σε τέτοια περίπτωση και το καλλιεργημένο κρέας θεωρείται kosher και μπορεί να καταναλωθεί. Ένα ακόμα ενδιαφέρον ηθικό θέμα που ανακύπτει από τη χρήση της νέας αυτής τεχνολογίας είναι το αναπάντεχο θέμα του… κανιβαλισμού! Αν κάποιος θελήσει να ξεκινήσει την εργαστηριακή διαδικασία με το αρχικό κύτταρο να προέρχεται, όχι από κάποια α γελάδα ή γουρούνι, αλλά από έναν συνάνθρωπό του (ή και από αυτόν τον ίδιο), αντιλαμβανόμαστε όλοι ότι θα καταλήξει με «ανθρώπινο» κρέας που μπορεί να καταναλωθεί, χωρίς να έχει μεσολαβήσει ανθρώπινος θάνατος. Η κατανάλωση αυτού του… burger θα είναι τυπικά κανιβαλισμός, με διάφορα ενδεχόμενα νομικά κι ηθικά ζητήματα. [ Όσοι αναγνώστες ενδιαφέρονται για περαιτέρω εμβάθυνση στο συγκεκριμένο θέμα μπορούν να ανατρέξουν στη σχετική επιστημονική δημοσίευση του

Savuleskou (εδάφιο 4: Cannibalism), στο «Journal of Applied Philosophy» https:// www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/ PMC4419201/]

Η άποψη του καταναλωτή Παρά το γεγονός ότι το συνθετικό κρέας είναι ακριβώς αυτό – κρέας –, πολλοί καταναλωτές αισθάνονται φοβία κι απέχθεια στην ίδια τη σύλληψη της ιδέας. Η δημιουργία του προϊόντος στο εργαστήριο έχει ενδεχομένως λειτουργήσει κατά τέτοιο τρόπο, ώστε το clean meat να θεωρείται από κάποιους «ψεύτικο» και μάλιστα να αποκαλείται… «Frankenmeat», κατά το γνωστό τερατώδες δημιούργημα του καθηγητού Φρανκενστάιν. Το 2017, στο επιστημονικό περιοδικό «PLOS ONE», δημοσιεύθηκε έρευνα που είχε πραγματοποιηθεί σε δείγμα πληθυσμού στις ΗΠΑ, με αντικείμενο τη στάση τους απέναντι στο συνθετικό κρέας. Τα βασικά συμπεράσματα της έρευνας ακολουθούν, ενώ όσοι αναγνώστες επιθυμούν θα βρουν ολόκληρη την έρευνα, μπορούν να επισκεφθούν το πιο κάτω link https://journals.plos. org/plosone/article?id=10.1371/journal. pone.0171904#pone-0171904-t003

Ποσοστό 65% περίπου των ερωτηθέντων δήλωσαν ότι ήταν διατεθειμένοι να δοκιμάσουν το εργαστηριακό κρέας. Από αυτούς, περίπου οι μισοί θα ήταν διατεθειμένοι να τρώνε το clean meat τακτικά ή και να αντικαταστήσουν το παραδοσιακό κρέας που καταναλώνουν με το εργαστηριακό. Οι άνδρες ήταν πιο θετικοί από τις γυναίκες στο καλλιεργημένο κρέας, ενώ το ίδιο παρατηρήθηκε στους «προοδευτικούς» σε σχέση με τους «συντηρητικούς» καταναλωτές. Οι vegetarians κι οι vegans ήταν οι ομάδες που διέβλεπαν τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα του clean meat, σε σχέση με τις τρέχουσες μεθόδους παραγωγής κρέατος, αλλά ήταν λιγότερο διατεθειμένοι να δοκιμάσουν συνθετικό κρέας απ’ ό,τι οι κρεατοφάγοι.

Σύμφωνα με την έρευνα, οι βασικές επιφυλάξεις σε σχέση με την υιοθέτηση του εργαστηριακού κρέατος ήταν η αναμενόμενη υψηλή τιμή, η γεύση κι η αίσθηση ότι το προϊόν είναι μη-φυσικό. Αντίθετα, οι μετέχοντες συμφώνησαν ότι το προϊόν είναι περισσότερο φιλικό στο περιβάλλον και λιγότερο πιθανόν να προκαλέσει ζωονόσο στον καταναλωτή, απ’ ό,τι το σύνηθες κρέας.

Το κόστος σήμερα… και αύριο Όπως αναφέραμε και νωρίτερα, το 2013 το κόστος του πρώτου συνθετικού burger ξεπέρασε τα 300.000$. Όμως, το 2016 το κόστος της Memphis Meats (εκ των πρωτοπόρων εταιρειών του χώρου) για την παραγωγή ενός κιλού εργαστηριακού κρέατος είχε ήδη πέσει στα 40.000$, για να φτάσει το επόμενο έτος στα 5.250$ και το 2018 στα 3.700$. Την ίδια χρονιά, η ισραηλινή Aleph Farms δημιούργησε το πρώτο της burger, με κόστος 50$, ενώ τον Ιούλιο του 2020 η Mosa Meat (η εταιρεία του Mark Post που το 2013 μας έδωσε το πρώτο εκείνο burger) ανακοίνωσε ότι πέτυχε να μειώσει κατά 80 φορές (!) το κόστος του «διαλύματος ανάπτυξης» που χρησιμοποιείται για την παραγωγή του συνθετικού κρέατος. Έως τότε, το «growth medium» που χρησιμοποιείτο από τις περισσότερες εταιρείες ήταν το FBS (Fetal Bovine Serum) το οποίο -πέρα από το υψηλό κόστος- έθετε κι ηθικά θέματα, αφού προέρχεται από εγκύους αγελάδες μετά τη σφαγή τους. Η νέα μέθοδος της Mosa Meat, που δεν χρησιμοποιεί διάλυμα ανάπτυξης ζωικής προέλευσης, επιτρέπει πλέον την περαιτέρω «απενοχοποίηση» της όλης διαδικασίας.

Αυτή τη στιγμή, εκτιμάται ότι το κόστος ενός συνθετικού burger θα έχει πέσει στα 10$ έως το 2022, ενώ η μαζική παραγωγή και διάθεση των προϊόντων εργαστηριακού κρέατος θα έχει επιτευχθεί μέσα στην επόμενη πενταετία. Τελικά είναι vegan το clean meat; Με την παραδοσιακή έννοια του βιγκανισμού, το εργαστηριακό κρέας ασφαλώς και δεν είναι vegan. Μην ξεχνάμε ότι, παρά τη μέθοδο παραγωγής

του, που δεν απαιτεί σφαγιασμό ζώου, το συνθετικό κρέας παραμένει… κρέας. Από την άλλη μεριά, όπως λέει κι ο ιδρυτής του Animal Outlook, ο γνωστός vegan συγγραφέας Paul Shapiro, « …Το πρόβλημα της βιομηχανικής εκτροφής ζώων είναι τεράστιο κι απαιτεί πολλαπλές λύσεις. Όπως ακριβώς η αντιμετώπιση της χρήσης ορυκτών καυσίμων δεν αρκείται μόνο στη λύση της αιολικής ενέργειας, αλλά συμπεριλαμβάνει την ηλιακή καθώς και άλλες μορφές ενέργειας, έτσι και στο θέμα της βιομηχανικής εκτροφής ζώων, το εναλλακτικό κρέας είναι μια θαυμάσια λύση, αλλά χρειαζόμαστε και άλλες, όπως το clean meat. Σήμερα, στις βιομηχανικές φάρμες, τα ζώα υφίστανται πραγματικά βασανιστήρια. Ζουν μέσα στις ίδιες τις ακαθαρσίες τους, δεν βλέπουν ποτέ τους φυσικό φως ή γρασίδι, και όσον αφορά τον σφαγιασμό τους, οι περισσότεροι άνθρωποι θα προτιμούσαν να μη γνωρίζουν τίποτα για τη συγκεκριμένη διαδικασία. Όταν αναλογισθούμε τις απάνθρωπες συνθήκες κάτω από τις οποίες παράγεται σήμερα το κρέας, οι διαδικασίες παραγωγής συνθετικού κρέατος είναι σαφώς προτιμότερες.» Κατά τη γνώμη του Shapiro, το συνθετικό κρέας δεν απευθύνεται στους vegans, αλλά στους κρεατοφάγους εκείνους, που έχουν ένα ενδιαφέρον για την κακομεταχείριση των ζώων κι αποκτούν έτσι την εναλλακτική να καταναλώνουν κρέας, κάνοντας όμως πολύ μικρότερη ζημιά στα ζώα αλλά και στο περιβάλλον. Και συμπληρώνει «Οι vegans θα πρέπει να υποστηρίξουν τις καινοτομίες που εισάγει το συνθετικό κρέας, δεδομένου ότι αυτές βοηθούν τα ζώα, τον πλανήτη και τη δημόσια υγεία – τρεις βασικοί λόγοι για τους οποίους επιλέξαμε να γίνουμε vegans.»

« Προσεγγίζουμε ένα μέλλον

οποίο δεν θα σφαγιάζονται πια ζώα

τη διατροφή των ανθρώπων», λέει

της Virgin, o οποίος

ότι σύντομα το ζωικό κρέ -

που θα καταναλώνεται από τους

άγους θα παράγεται σε εργαστήρια. Ο Branson έχει ήδη κάνει

σοβαρή επένδυση στη «Memphis Meats», μία από τις πρωτοπόρες εταιρείες παραγωγής συνθετικού κρέατος, η οποία πρόσφατα εξασφάλισε νέα χρηματοδότηση 161 εκατ.

από τράπεζες αλλά και ιδι -

επενδυτές, μεταξύ των οποίων

Bill Gates.

ή είναι η μεγαλύτερη επένδυ -

έχει γίνει ποτέ σε εταιρεία

επιτυχία με τα εναλλακτικά

δημιούργησε

Και το… κοτόπουλο ολόκληρο, και τα… nuggets στο πιάτο! Στις πιο πάνω φωτογραφίες: αριστερά ο Ian, το διάσημο πλέον κοτόπουλο από το οποίο πάρθηκε το αρχικό κύτταρο. Δεξιά βλέπουμε nuggets που

BluNalu είναι μια εταιρεία στο San Diego, που ειδικεύεται στο εργαστηριακά καλλιεργημένο ψάρι. Τον Δεκέμβριο του 2019, η εταιρεία παρέθεσε γεύμα σε επενδυτές και διεθνείς συνεργάτες, με βασικό πιάτο ψάρι «μαγιάτικο», σερβιρισμένο με τέσσερεις διαφορετικούς τρόπους. Ολ όκληρη η ποσότητα ψαριού που κατανάλωσαν οι συνδαιτυμόνες ήταν, ασφαλώς, καλλιεργημένη

μέρη.

ότι η μέθοδος αυτή υποστηρίζει

Ηβρετανική start-up εταιρεία, Higher Steaks, ανακοίνωσε πως κατάφερε να παράξει το πρώτο στον κόσμο μπέικον από εργαστηριακό κρέας. Η εταιρεία, που έχει την έδρα της στο Κέμπριτζ, παρουσίασε μάλιστα όχι μόνο μπέικον, αλλά και χοιρινή πανσέτα από εργαστηριακό κρέας. Τα προϊόντα έχουν δημιουργηθεί χωρίς να υπάρχει σφαγή ζώων και στόχο έχουν να αποτελέσουν μία εναλλακτική λύση στο χοιρινό κρέας. Η πανσέτα αποτελείται κατά 50% από καλλιεργημένο κρέας και κατά 50% από φυτικές πρώτες ύλες. Στο συνθετικό μπέικον της εταιρείας, οι αντίστοι -

ωκεανών

» Έως το 2022, η BluNalu σχεδιάζει να έχει ξεκινήσει εμπορικές δοκιμές των προϊόντων της.

Κάθε χρόνο, εκατομμύρια ζώα δολοφονούνται, για να καλύψουν τις επίπλαστες και διαρκώς αυξανόμενες ανάγκες της βιομηχανίας της μόδας. Η χρήση ειδών ένδυσης με πρώτες ύλες ζωικής προέλευσης ενισχύει την αντίληψη ότι τα ζώα αποτελούν εμπορεύματα κι αντικείμενα προς χρήση. Στον αντίποδα έρχεται ο vegan τρόπος ζωής, ο οποίος αποτελεί στάση υπέρ της προστασίας των ζώων, υποστηρίζοντας την εγγενή τους αξία,

τους εργασιακούς χώρους, με οσμές, εκπομπές αερίων, ατμούς, καπνό, σκόνες κι αιωρούμενα σωματίδια. Στερεά απόβλητα, όπως υπολείμματα δερμάτων, μαλλιά ζώων και ξέσματα αποσάρκωσης επιδεινώνουν το ήδη έντονο οικολο γικό αποτύπωμα της βιομηχανίας. Συνολικά, η βιομηχανία δέρματος, για το μέγεθός

Γούνα – Fur Κάθε χρόνο, πάνω από εξήντα εκατομμύρια ζώα δολοφονού νται για τη γούνα τους. Αλεπού δες, μινκ, κουνέλια, τσιντσιλά, φώκιες, κουνάβια, σκύλοι, γάτες, σκίουροι, λύκοι, κογιότ, κάστορες και πολλά ακόμη βρίσκουν τραγικό θάνατο, για να καλυφθούν επίπλαστες ανάγκες των ανθρώπων. Χρήση αληθινής γούνας γίνεται όχι μόνο σε παλτό και ζακέτες, αλλά είναι και πολύ διαδεδομένη σε διακοσμητικές λεπτομέρειες κατά μήκος των παλτών, σε

Πούπουλα - Down και Φτερά - Feathers Πούπουλα και φτερά υπάρχουν σε ενδύματα όπως μπουφάν με μονωτική επένδυση, αλλά χρησιμοποιούνται επίσης σε μπλούζες, φορέματα, τζάκετ ακόμη και σε παντελόνια με μονόχρωμα ή χρωματιστά διακοσμητικά φτερά. Το «live plucking», δηλαδή η απομάκρυνση φτερών από ζωντανά πτηνά, είναι μία εξαιρετικά βάναυση κι επώδυνη διαδικασία, κατά την οποία ζωντανές χήνες, πάπιες και στρουθοκάμηλοι ακινητοποιούνται και ξεπουπουλιάζονται για τα φτερά και τα πούπουλά τους. Μάλιστα, αυτή η πρακτική επαναλαμβάνεται πολλές φορές κατά τη διάρκεια της ζωής των ζώων, μέχρι να έρθει η στιγμή να θανατωθούν, για να καλύψουν πλασματικές ανάγκες των ανθρώπων. Ακόμα όμως και

ετικέτα προϊόντων ότι πρόκειται για faux fur, ενώ στην πραγματικότητα

πλάσματα.

(karakul). Η παραγωγή του γίνεται με το γδάρσιμο του ζώου, όταν αυτό είναι νεογέννητο, λίγων ημερών ή ακόμα και σε εμβρυακό

Animal free μόδα

Στην παρούσα φάση, τα είδη ένδυσης, υπόδησης και τα αξεσουάρ, για να χαρακτηριστούν ως animal free, θα πρέπει να μην έχουν κατασκευαστεί με τη χρήση υφασμάτων και πρώτων υλών ζωικής προέλευσης, όπως τα υλικά που αναφέρονται στον παραπάνω οδηγό. Η Βρετανική Κοινοπραξία Λιανεμπορίου (BRC) έχει εκδώσει νέες κατευθυντήριες γραμμές, για να διασφαλιστεί ότι τα vegan αντικείμενα μόδας είναι όντως 100% χωρίς ζωικά συστατικά. Η Εθελοντική Οδηγία για τον βιγκανισμό στον χώρο της μόδας θέτει μια σειρά από ερωτήσεις, στις οποίες οι εταιρείες πρέπει να ανταποκρίνονται, πριν να επισημάνουν κάτι ως vegan. Η BRC δήλωσε ότι οι εταιρείες δεν πρέπει μόνο να σταματήσουν τη χρήση δέρματος, μαλλιού και φυσικού μεταξιού σε προϊόντα vegan, αλλά και να διασφαλίσουν ότι δεν χρησιμοποιούνται ζωικά προϊόντα σε άλλα συστατικά, όπως κόλλες, βαφές και χημικά

προηγούμενα χρόνια, στη βιομηχανία έτοιμων ενδυμάτων χρησιμοποιούνταν κατά κόρον πρώτες ύλες από ζώα, όπως δέρμα και μαλλί, πλέον όμως είναι πολύ πιο εύκολο να τις αποφύγετε. Όσο αυξάνεται η ζήτηση για προϊόντα που δεν απαιτούν την αντικειμενοποίηση και την εμπορευματοποίηση των ζώων, τόσο αυξάνεται αντίστοιχα η παραγωγή animal free ενδυμάτων, με τα brands μόδας να προσφέρουν πολυάριθμες gamechangers εναλλακτικές και προσιτές επιλογές. Τα animal free ενδύματα δεν υστερούν σε τίποτα των συμβατικών ειδών ένδυσης, διατηρώντας τις αντίστοιχες ιδιότητες και μάλιστα πολλές φορές έχουν και μεγαλύτερη αντοχή και διάρκεια. Στην αγορά υπάρχουν πολλές εναλλακτικές λύσεις με καινοτόμα υλικά… Θα βρείτε πολύ ποιοτικά και κομψά wool­free πλεκτά, απαλά πουλόβερ φτιαγμένα από vegan μοχέρ, αλλά και μπουφάν χωρίς εσωτερική επένδυση από πούπουλα, τα οποία βεβαίως διατηρούν τις μονωτικές ιδιότητές τους.

καινοτόμα υλικά και προϊόντα που μιμούνται την αντοχή του δέρματος, χωρίς φυσικά εκμετάλλευση ζώων. Ερευνούν κι ανακαλύπτουν νέες δυνατότητες, λανσάροντας καινοτόμες vegan αλλά και βιώσιμες εναλλακτικές, με μικρότερο οικολογικό αποτύπωμα, όπως ρούχα και παπούτσια φτιαγμένα με δέρμα από κάκτο, από μανιτάρια ακόμη κι από ανανά!

Δέρμα από κάκτο Το brand Desserto, εμπνευστές κι ιδρυτές του οποίου είναι οι Adrián López Velarde και Marte Cázarez από το Μεξικό, δημιούργησε ένα eco­friendly κι οργανικό δέρμα, φτιαγμένο από τον κάκτο Nopal. O κάκτος Nopal, γνωστός και ως φραγκοσυκιά, φυτρώνει σε αφθονία στο Μεξικό και δεν χρειάζεται μεγάλες ποσότητες νερού για να αναπτυχθεί. Το Desserto προσφέρει μία βιώσιμη εναλλακτική λύση, χωρίς σκληρότητα απέναντι στα ζώα, χωρίς τοξικές χημικές ουσίες, φθαλικές ενώσεις και PVC. Το animal free δέρμα από κάκτο είναι μερικώς βιοδιασπώμενο και παράγεται σε μεγάλη ποικιλία χρωμάτων, πάχους και υφής. Είναι ευέλικτο, δροσερό και ανθεκτικό υλικό, και πληροί τις προδιαγραφές χρήσης τόσο σε ρούχα και αξεσουάρ όσο και σε έπιπλα κι αξεσουάρ αυτοκινήτου.

έξι με οκτώ μήνες, τα ώριμα φύλλα του κάκτου επιλέγονται και συλλέγονται χωρίς

στη συνέχεια ξεραίνονται στον ήλιο, για να επιτευχθούν τα ακριβή επίπεδα υγρασίας. Με αυτό τον τρόπο, μειώνεται ακόμα περισσότερο η χρήση ενέργειας και το συνολικό οικολογικό αποτύπωμα του προϊόντος. Στη συνέχεια, γίνεται ειδική επεξεργασία της βιολογικής πρώτης ύλης με εξειδικευμένη πατενταρισμένη φόρμουλα και παράγεται το δέρμα. Το animal free δέρμα του brand Desserto είναι πιστοποιημένο ως vegan με το λογότυπο «Peta­Approved Vegan», βοηθώντας τους ηθικούς καταναλωτές να μην υποστηρίζουν την αντικειμενοποίηση των ζώων.

Adrián López Velarde και Marte Cázarez, ιδρυτές της Desserto

Δέρμα από μανιτάρια Η νεοφυής επιχείρηση MycoWorks με έδρα το Σαν Φρανσίσκο προκαλεί τη συμβατική βιομηχανία δέρματος, μετατρέποντας βιοαποικοδομήσιμα υλικά, όπως είναι το μυκήλιο, κι αγροτικά υποπροϊόντα σε έναν τύπο δέρματος υψηλής ποιότητας. Η εταιρεία ιδρύθηκε το 2013 και παράγει δέρμα αλλά και υλικά αντοχής για κατασκευή επίπλων, χρησιμοποιώντας τους μύκητες Ganoderma lucidum και Pleurotus ostreatus. Το μυκήλιο αποτελεί το σύνολο των διακλαδιζομένων νημάτων που απαρτίζει το σώμα του μύκητα. Κάτω από τις κατάλληλες συνθήκες υγρασίας και θερμοκρασίας, αναπτύσσε-

το μυκήλιο και, μέσω ειδικής επεξεργασίας, δημιουργείται πολύ γρήγορα ένα είδος δέρματος.

Η διαδικασία παραγωγής είναι μηδενικών απορριμμάτων, με χαμηλές ενεργειακές απαιτήσεις, καθώς τα ίδια αγροτικά υποπροϊόντα μπορούν να χρησιμοποιηθούν πολλές φορές, και το προκύπτον προϊόν είναι πλήρως βιοαποικοδομήσιμο. Σε αντίθεση με το δέρμα αγελάδας που παράγεται σε περίπου τρία χρόνια και περιλαμβάνει την εκτροφή ζώων, η διαδικασία παραγωγής δέρματος από μανιτάρια χρειάζεται μόλις δύο εβδομάδες και το πιο βασικό είναι ότι κανένα ζώο δεν υποφέρει για την παραγωγή του. Η MycoWorks κατασκευάζει animal­free δέρματα που είναι σκληρά, αδιάβροχα κι ανθεκτικά και μπορούν να βαφτούν και να ραφτούν. Μάλιστα, οι μοναδικές φυσικές ιδιότητες του μυκηλίου το καθιστούν μια ευέλικτη και πολυχρηστική επιλογή για τους σχεδιαστές. Με την κατάλληλη διαδικασία, παρασκευάζονται διαφορετικοί τύποι δέρματος, καλύπτοντας όλες τις ανάγκες της αγοράς. Σε αντίθεση με το δέρμα που προέρχεται από την εκμετάλλευση ζώων και είναι επιβλαβές για το περιβάλλον, τα υλικά που παράγει η MycoWorks έχουν Αρνητικό ή Ουδέτερο Ισοζύγιο Άνθρακα, καλύπτοντας όλο τον κύκλο ζωής του προϊόντος. Μέσω της συνεχούς βελτίωσης της διαδικασίας, είναι δυνατόν να δημιουργηθεί ένα υλικό που να έχει πολυπαραγοντική υπεροχή έναντι του ζωικού δέρματος.

Δέρμα από ανανά Το δέρμα Piñatex® είναι ένα όμορφο μη υφαντό κλωστοϋφαντουργικό προϊόν, κατασκευασμένο από τις ίνες των φύλλων του ανανά. Το Piñatex® δημιουργήθηκε από την Ισπανίδα σχεδιάστρια ρούχων, Carmen Hijosa, κι αξιοποιεί τα φύλλα του ανανά τα οποία αποτελούν

βασίζονται σε εποχική συγκομιδή. Μόλις αφαιρεθούν οι ίνες από τα φύλλα, η βιομάζα που απομένει διατηρείται, για να χρησιμοποιηθεί ως φυσικό λίπασμα ή βιοκαύσιμο, προσφέροντας μια περαιτέρω οικονομική προοπτική. Η συγκομιδή των φύλλων γίνεται στις Φιλιππίνες κι ακολουθεί απογύμνωση κι επεξεργασία των ινών, οι οποίες στη συνέχεια αποστέλλονται στην Ισπανία για το τελι-

κό φινίρισμα. Η τελική μορφή του προϊόντος είναι καλαίσθητη κι έχει εξαιρετικές ιδιότητες, καθώς αποτελεί μαλακό, ελαφρύ κι εύκαμπτο υλικό που «αναπνέει» αλλά ταυτοχρόνως είναι κι ανθεκτικό στη χρήση. Μπορεί να βαφτεί, να τυπωθεί, να ραφτεί και να κοπεί και βρίσκει άψογη εφαρμογή τόσο σε ρούχα κι αξεσουάρ όσο και σε παπούτσια. Το χαμηλό οικολογικό αποτύπωμά του το καθιστά βιώσιμη κι ηθική εναλλακτική λύση, σε σχέση με την παραγωγή ζωικού δέρματος, ενώ είναι απαλλαγμένο από βαναυσότητα κατά των ζώων. Για την παραγωγή του δεν χρησιμοποιούνται επιβλαβείς χημικές ουσίες, όπως συμβαίνει στην παραγωγή ζωικού δέρματος, με σημαντικές επιπτώσεις στην υγεία των εργαζομένων και στο περιβάλλον. Όλη η γκάμα της συλλογής Piñatex® είναι πιστοποιημένη από τον οργανισμό Vegan Society, το λογότυπο του οποίου είναι διεθνώς αναγνωρισμένο για την επισήμανση των προϊόντων χωρίς ζωικά συστατικά και τη μη διεξαγωγή πειραμάτων σε ζώα.

Philip Ross, ιδρυτής της MycoWorks

Carmen Hijosa, ιδρύτρια της Piñatex®

είδη ένδυσης ή αλ-

α περισσότερα καταστήματα ρούχων προσφέρουν μεταξύ άλλων και animal­free επιλογές, αλλά η vegan μόδα στην Ελλάδα ακόμα δεν έχει εξελιχθεί τόσο όσο στο εξωτερικό και δεν υπάρχουν πολλά καταστήματα που προσφέρουν αποκλειστικά και μόνο ενδύματα κατάλληλα για vegans. Γι’ αυτό ο παραπάνω οδηγός με τις ζωικές πρώτες ύλες θα σας φανεί εξαιρετικά χρήσιμος ώστε να μάθετε να τις εντοπίζετε στις ετικέτες των ρούχων και να επιλέγετε αποκλειστικά animal­free ενδύματα. Μπορείτε να απομνημονεύσετε τις πιο συνηθισμένες ζωικές πρώτες ύλες που χρησιμοποιούνται

να έχετε μαζί σας τον οδηγό στα καταστήματα, ώστε όποτε χρειαστεί, να ανατρέχετε σ’ αυτόν. Σιγά σιγά θα εξοικειωθείτε και θα σας φαίνεται όλο και πιο απλό και εύκολο. Αν είστε σε μεταβατικό στάδιο προς τον vegan τρόπο ζωής και σας φαίνεται ακόμα όλο αυτό βουνό, παρακάτω ακολουθούν ενδεικτικά κάποια 100% animal­free brands και eshops απ’ όπου μπορείτε να κάνετε άφοβα τις αγορές σας, χωρίς να χρειάζεται να τσεκάρετε τις ετικέτες των ρούχων για τυχόν ζωικές πρώτες ύλες.

Save the duck Το ιταλικό brand μόδας Save The Duck προσφέρει μία μεγάλη συλλογή 100% animal­free μπουφάν, γιλέκων, αδιάβροχων, φούτερ, και ταυτοχρόνως διαθέτει και παιδικές σειρές ρούχων. Ιδρύθηκε το 2011 από τον Nicolas Bargi, με κίνητρο το πάθος του για τα ζώα και το περιβάλλον. Στόχος του brand είναι να σώσει εκατομμύρια ζώα, όπως πάπιες και χήνες, που υποφέρουν φρικτά από τις σκληρές πρακτικές της αποπτέρωσης και της συγκομιδής φτε ρών και πούπουλων από ζωντανά ζώα για την κατασκευή μπουφάν. Τα Save The Duck είναι επίσης απαλλαγμένα από δέρμα, γούνα και άλλα υλικά που προέρχονται από ζώα. Στη θέση αυτών, το brand χρησιμοποιεί το καινοτόμο PLUMTECH, ένα υλικό επένδυσης που έχει αναπτυχθεί, ώστε να δημιουργεί την αίσθηση απαλότητας διατηρώντας παράλληλα τις ισοθερμικές ιδιότητές του. Το brand διερευνά συνεχώς τη χρήση καινοτόμων και eco­friendly υλικών, χρησιμοποιώντας ανακυκλωμένα υλικά, όπως πλαστικά μπουκάλια, αλλά και 100% ανακυκλωμένο Polyester. Το Save The Duck έχει πιστοποιηθεί με το λογότυπο «Peta­Approved Vegan» και το 2014 κέρδισε το βραβείο Vegan Fashion Award από την PETA Deutschland. Το 2016 τιμήθηκε με το Innovator for Animals Award και το 2019 ψηφίστηκε ως το brand της χρονιάς από την Peta για τη δέσμευση της εταιρείας ως προς την προστασία των ζώων. Επιπλέον, το brand έχει πιστοποιηθεί από τον οργανισμό Lega Anti Vivisezione (LAV), κατέχοντας την μεγαλύτερη βαθμιαία κλίμακα VVV+ μέσω του Animal­Free Fashion Project. Για περισσότε

Avesu

e­shop του καταστήματος θα βρείτε από παπούτσια και τσάντες μέχρι τζάκετ και t­shirts, καθώς επίσης και όλα τα απαραίτητα αξεσουάρ, όπως ζώνες, σκουφιά, πορτοφόλια και τσάντες. Εντός του καταστήματος υπάρχουν προϊόντα φτιαγμένα από το καινοτόμο και vegan δέρμα Piñatex™, καθώς επίσης εξαιρετικές ζώνες, που μιμούνται άψογα τις ιδιότητες των συμβατικών αντίστοιχων προϊόντων. Όλο το επιχειρηματικό μοντέλο της Avesu βασίζεται στην αειφορία. Το πρώτο κατάστημα στο Βερολίνο στεγάζεται

Roots of Compassion

Από το 2003 με έδρα την Γερμανία λειτουργεί το vegan ηλεκτρονικό κατάστημα της κολεκτίβας Roots of Compassion, προσφέροντας μεταξύ άλλων eco­friendly ενδύματα και παπούτσια δίκαιου εμπορίου από οργανικές πρώτες ύλες. Αν σας ενδιαφέρουν t­shirts, πουλόβερ και φούτερ με τυπωμένα ευφάνταστα και έξυπνα μηνύματα για τα δικαιώματα των ζώων, τότε στο e­shop Roots of Compassion θα βρείτε μία μεγάλη ποικιλία σε σχέδια και χρώματα. Ο στόχος της κολεκτίβας είναι να προ σφέρει αποκλειστικά και μόνο προϊόντα, για τα οποία κανένα ον δεν υφίσταται εκμετάλλευση. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τα προϊόντα δεν είναι μόνο vegan αλλά παράγονται επίσης υπό δίκαιες συνθήκες. Τα υφάσματα των ενδυμάτων παράγονται από την εταιρεία Continental Clothing από τη Μεγάλη Βρετανία και όλα τα είδη ένδυσής τους είναι πιστοποιημένα από το Fair Wear Foundation (FWF), το οποίο στοχεύει στη βελτίωση των συνθηκών εργασίας στη βιομηχανία κλωστοϋφαντουργίας. Να σημειωθεί ότι η κολεκτίβα Roots of Compassion προσφέρει ειδική έκπτωση αλληλεγγύης στους ανθρώπους που δεν έχουν την οικονομική άνεση να αγοράσουν βιολογικά ενδύματα δίκαιου εμπορίου και προσφέρει στην αρχή κάθε μήνα 15 κουπόνια με έκπτωση 15% σε όλα τα ρούχα, εκτός από τα εκπτωτικά είδη. Επομένως, εάν θέλετε να αγοράσετε ένα t­shirt, φούτερ ή άλλο είδος ένδυσης, αλλά πιστεύετε ότι δεν μπορείτε να αντεπεξέλθετε οικονομικά, μπορείτε να εισαγάγετε τον ειδικό κωδικό αλληλεγγύης που θα βρείτε στο site της κολεκτίβας στο τέλος της διαδικασίας της παραγγελίας σας. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα vegan είδη, τα προϊόντα δίκαιης συναλλαγής και τα εκπτωτικά κουπόνια, επισκεφτείτε το e­shop της κολεκτίβας www.rootsofcompassion.org. Τα μεταφορικά για Ελλάδα ξεκινάνε από 6€ ανάλογα με το βάρος.

The Third Estate Το vegan κατάστημα The Third Estate με έδρα το Λονδίνο ιδρύθηκε το 2005 και ειδικεύεται σε ενδύματα και υποδήματα που είναι φιλικά προς τα ζώα, προς το περιβάλλον και προς τον άνθρωπο. Διαθέτει και ηλεκτρονικό κατάστημα, το thethirdestate.co.uk με μεγάλη ποικιλία ενδυμάτων από βιολογικά, οικολογικά και καινοτόμα υλικά. Ένας από τους κύριους στόχους του καταστήματος είναι να υποστηρίξει τους κατασκευαστές τοπικής εμβέλειας animal­free προϊό-

οργανικό βαμβάκι μη γενετικά τροποποιημένο και καλλιεργημένο χωρίς χρήση επιβλαβών φυτοφαρμάκων. Τα βιολογικά υφάσματα

δεν περιέχουν αλλεργιογόνες, καρκινογόνες ή τοξικές χημικές ουσίες και ως εκ τούτου αποτελούν μία φυσική, ανανεώσιμη και βιοαποικοδομήσιμη επιλογή. Θα βρείτε επίσης πολλά πιστοποιημένα προϊόντα δίκαιου εμπορίου, αλλά και synthetic­free πουλόβερ, κατασκευασμένα από οργανικό βαμβάκι GOTS τα οποία αποτελούν εξαιρετική εναλλακτική έναντι της χρήσης ζωικού μαλλιού, καθώς για την κατασκευή τους απαιτείται λιγότερη ενέργεια και κατανάλωση νερού. Πολλά ρούχα και αξεσουάρ είναι φτιαγμένα από καινοτόμα υλικά, όπως το βιοδιασπώμενο υλικό EcoVero, κατασκευασμένο από FSC και PEFC πιστοποιημένο ξύλο από βιώσιμες δασικές καλλιέργειες, ανακυκλωμένο Polyester και ανακυκλωμένα πλαστικά μπουκάλια που συλλέχθηκαν από τη θάλασσα. Επιπλέον, θα βρείτε μία εξαιρετικής ποιότητας γκάμα από αξεσουάρ, όπως ζώνες της εταιρείας Wills, οι οποίες είναι πιστοποιημένες με το λογότυπο «Peta­Approved Vegan» και ηθικά κατασκευασμένες στην Πορτογαλία. Αξίζει να επισκεφτείτε το ηλεκτρονικό κατάστημα https://thethirdestate.co.uk και για αποστολές εντός Ευρώπης τα μεταφορικά είναι £12.

H πανδημία του Covid-19 χτύπησε, φυσικά,

προϊόντα

υποστηρίζει ότι το υπάρχον μοντέλο

της μόδας πρέπει να αναδιαμορφωθεί, λαμβάνοντας υπόψη την ηθική απέναντι στα ζώα και προασπίζοντας παράλληλα την αειφόρο ανάπτυξη. Ένας από τους στόχους της Vegan Εβδομάδας Μόδας είναι να εμπνεύσει και άλλους σχεδιαστές

με την ιδέα ότι δεν θα κατάφερνε να διοργανώσει την εκδήλωση μέσα στο 2020. Αντ' αυτού, δημιούργησε ένα Showroom στο Λος Αντζελες, το οποίο μπορούν να επισκευθούν οι ενδιαφερόμενοι κατόπιν ραντεβού. Ωστόσο, η «Vegan Εβδομάδα Μόδας» δεν σταματά να διερευνά νέους τρόπους προστασίας του πλανήτη και, εξερευνώντας συνεχώς καινοτομίες, λειτουργεί ως σκαπανέας κι ανοίγει διάπλατα τον δρόμο για να ακολουθήσουν κι άλλοι τον vegan και βιώσιμο τρόπο ζωής.

μόδας. «Η σχέση ανάμεσα στη μόδα, την εντατική κτηνοτροφία και την κλιματική αλλαγή δεν μπορεί να αγνοηθεί. Ο vegan και βιώσιμος τρόπος ζωής είναι η απάντηση στην κλιματική αλλαγή και στη ρύπανση των υδάτων. Δημιούργησα ένα συμπεριληπτικό και συνεργατικό κίνημα, αφιερωμένο στον επανασχεδιασμό της βιομηχανίας και των καθημερινών συνηθειών των καταναλωτών» τονίζει η Emmanuelle Rienda, ιδρύτρια και διευθύνουσα σύμβουλος του Vegan Fashion Week.

Vegan fashion labels

α τελευταία χρόνια, παγκόσμιοι οργανισμοί, ανταποκρινόμενοι στην αυξανόμενη ζήτηση για animal­free εναλλακτικές, παρέχουν πιστοποίηση σε brands μόδας που επιθυμούν να προβάλλουν τα παραγόμενα προϊόντα τους ως κατάλληλα για vegans, διευκολύνοντας ακόμη περισσότερο το καταναλωτικό κοινό στον εντοπισμό vegan ­friendly επιλογών μόδας. Αυτή τη στιγμή, αναλογικά, λίγα brands έχουν ανταποκριθεί και φέρουν vegan labels πάνω στα ενδύματα που παράγουν, αλλά με την παγκόσμια άνοδο του βιγκανισμού εκτιμάται ότι

που πουλάνε ρούχα, παπούτσια, αξεσουάρ, έπιπλα κι είδη σπιτιού να πιστοποιούν τις vegan προτάσεις τους, βοηθώντας τους καταναλωτές να βρίσκουν και να εντοπίζουν με ευκολία προϊόντα χωρίς ζωικής προέλευσης πρώτες ύλες και να κάνουν αγορές που ευθυγραμ-

μίζονται με τις αξίες τους. Στο www.peta.org μπορείτε να βρείτε την αναλυτική λίστα με τα brands που προσφέρουν πιστοποιημένα vegan­friendly προϊόντα. Το λογότυπο της Vegan Society αποδίδεται ξεχωριστά σε κάθε προϊόν μίας εταιρείας και για να αποκτηθεί πρέπει να πληρούνται τα κριτήρια κι οι προδιαγραφές του οργανισμού, όσον αφορά την προέλευση των υφασμάτων και των πρώτων υλών που έχουν χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή του συγκεκριμένου προϊόντος. Δηλαδή, η παραγωγή κι η ανάπτυξή του θα πρέπει, όπου είναι δυνατό κι εφαρμόσιμο, να μην περιλαμβάνει τη χρήση ζωικού προϊόντος, υποπροϊόντος ή παραγώγου. Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφτείτε το site της Vegan Society, www.vegansociety.com. Επιπλέον, ο οργανισμός Lega Anti Vivisezione (LAV) δημιούργησε το Animal-Free Fashion Project, καλύπτοντας τη ζήτηση και τις ανάγκες των καταναλωτών για μόδα που σέβεται και δεν εκμεταλλεύεται τα ζώα, χρησιμοποιώντας καινοτόμα υλικά με μικρότερο περιβαλλοντικό αντίκτυπο. Το Animal­Free Fashion Project βοηθάει τις εταιρείες να καταργήσουν σταδιακά τις πρώτες ύλες ζωικής προέλευσης, χρησιμοποιώντας μία βαθμιαία κλίμακα, δίνοντας έμφαση στη δέσμευσή τους. Αν ενδιαφέρεστε να μάθετε περισσότερες πληροφορίες, μπείτε στο site www.animalfree.info.

VeganMakeup

των Χριστουγέννων είθισται να είναι μια περίοδος που θέλουμε να βλέπουμε λάμψη γύρω μας. Ένας από τους πολλούς τρόπους, για να νιώσουμε λαμπεροί εμείς οι ίδιοι, είναι το μακιγιάζ. Τι γίνεται, όμως, όταν θέλουμε να μην εμπεριέχει εκμετάλλευση ζώων; Πολλές εταιρείες δηλώνουν ότι έχουν vegan προϊόντα, χωρίς να διαθέτουν κάποια πιστοποίηση από επίσημο φορέα. Σε αυτή την περίπτωση, εμείς σας προτείνουμε ένα μακιγιάζ ημέρας και ένα πιο βραδινό-γιορτινό, με αποκλειστικά vegan πιστοποιημένα καλλυντικά.

Απλώνω: το HD liquid foundation της Catrice στο πρόσωπο και σβήνω προς τον λαιμό, με το σφουγγαράκι beauty blender. το Conceal and define concealer της Make up revolution κάτω από τα μάτια, και με τα υπολείμματα περνάω και στα βλέφαρα. τη διάφανη πούδρα σε ελεύθερη μορφή Lock it setting powder της KVD Vegan Beauty κάτω από τα μάτια και στα βλέφαρα, για να κλειδώσω το κονσίλερ και να μη μπει σε γραμμές.

το μολύβι φρυδιών Brow define micro precision της MUA (Make up Academy).

τη σκιά cookie dough, από την παλέτα Sophx extra spice της Make up revolution, με το πινέλο shading brush της Real Techniques, λίγο πιο πάνω από την κόγχη (εσοχή) του ματιού. Aπλώνω τη σκιά σε όλο το μήκος του ματιού, μέχρι να σβήσει στο επίπεδο του φρυδιού, στην εξωτερική γωνία.  το Resplendent bronzer της Puro bio στην απόχρωση 03, με το πινέλο essential crease brush της Real Techniques, στην κόγχη, και απλώνω σε όλο το μήκος του ματιού, μέχρι να σβήσει στο επίπεδο του φρυδιού, στην εξωτερική γωνία, φέρνοντάς το και στην εξωτερική γωνία του κάτω βλεφάρου (περίπου στα 2/3 του κάτω βλεφάρου).

California beamin’ της NYΧ, στην απόχρωση 02 The golden one, με το powder brush της Real techniques, πάνω από εκεί όπου έκανα σκιάσεις στα ζυγωματικά, ώστε να «ζεστάνω» το πρόσωπο.

με όσο προϊόν έχει μείνει στο πινέλο, βάζω χρώμα και στα μάγουλα.

Aφαιρώ το κραγιόν και περιγράφω τα χείλη με το everlasting lip liner της KVD Vegan Beauty, στην απόχρωση rosary.

Γεμίζω τα χείλη με το matte κραγιόν της Anastasia Beverly Hills, στην απόχρωση Ruby.

Ψεκάζω ένα πινέλο σκιάς, με το make it last setting spray της Milani, το τοποθετώ στο highlighter που χρησιμοποίησα σαν σκιά πριν, και τονίζω τη σκιά στο κινητό βλέφαρο και στην εσωτερική γωνία του ματιού.  Τοποθετώ το ίδιο highlighter στο κόκαλο των ζυγωματικών, πάνω από το bronzer που τοποθέτησα

Ηαξία της vegan διατροφής έγκειται στα φυτοχημικά, όπως καροτενοειδή, πολυφαινόλες, ινδόλες και γλυκοσινολάτες, καθώς και στις φυτικές ίνες, συστατικά που βρίσκονται κατά αποκλειστικότητα στα φυτά. Καταπολεμούν την οξείδωση, τη φλεγμονή, έχουν αντικαρκινική δράση μέσω πολλαπλών μηχανισμών, συμπεριλαμβανομένων της διέγερσης του ανοσοποιητικού, της ρύθμισης των ορμονών, της επιβράδυνσης της αύξησης των καρκινικών κυττάρων και της πρόληψης της βλάβης του DNA και της επιδιόρθωσής του. Επίσης, ενισχύ ουν το ανοσοποιητικό, προστατεύουν α πό ασθένειες όπως οστεοπόρωση, καρδιαγγειακή νόσο, εκφύλιση ωχράς κηλίδας, καταρράκτη και παχυσαρκία. Οι φυτικές ίνες που βρίσκονται σε μη επεξεργασμένες τροφές φυτικής προέλευσης υποστη ρίζουν τη λειτουργία του γαστρεντερικού ματος και προάγουν τη βιοποικιλότητα μικροχλωρίδας του εντέρου (προβιο τικά), δηλαδή του πληθυσμού των μικροβίων που συμβιώνουν στο ανθρώπινο σώμα κι εξασφαλίζουν την ακεραιότητα του εντερικού φραγμού. Επι πλέον, οι φυτικές ίνες βελτιώνουν το λιπιδαιμικό π ροφίλ (ολική χοληστε ρόλη, τριγλυκερίδια) και μ ειώνουν τον κίνδυνο σακ χαρώδους διαβήτη τύπου 2. Την ίδια στιγμή, η μικροχλωρίδα του εντέρου ενισχύει την απορρόφη ση θρεπτικών συστατικών, συνθέτει βιταμίνες, προστατεύει από κοινά παθογόνα, καταστρέφει τοξίνες, ενισχύει το ανοσοποιητικό, προστατεύει από αλλεργίες, μειώνει τη φλεγμονή κι υποστηρίζει την εγκεφαλική λειτουργία (παραγωγή πρόδρομων νευροδιαβιβαστών). Η σύσταση της μικροχλωρίδας του εντέρου είναι ενδεικτική για τον κίνδυνο εμφάνισης διαφόρων νοσημάτων (αλλεργίες, παχυσαρκία, σακχαρώδη διαβήτη, φλεγμονώδη νόσο εντέρου, νεοπλασίες, καρδιαγγειακή νόσο) κι επηρεάζεται από τη διατροφή ή την έκθεση σε αντιβίωση.

Η ανάπτυξη των παιδιών

Έχει αποδειχθεί ότι τα παιδιά που ακολουθούν κατά βάση vegan διατροφή με μη επεξεργασμένες τροφές παρουσιάζουν φυσιολογική αύξηση και ανάπτυξη. Συστηματική ανασκόπηση δημοσιεύσεων από Κεντρική Ευρώπη και ΗΠΑ με ετερογένεια κι αθροιστική αξιολόγηση vegetarian και vegan καταναλωτών έδειξε ότι η σωματική αύξηση ήταν συγκρίσιμη με την ομάδα ελέγχου, η πρόσληψη μακροσυστατικών της διατροφής ήταν εντός των συνιστώμενων

λύκο, φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου και ψωρίαση. Ακόμη, επιδημιολογικές μελέτες σχετίζουν την παχυσαρκία με αυξημένη ευπάθεια σε λοιμώξεις και προδιάθεση για νεοπλασίες. Αν και τα δεδομένα για την παιδική ηλικία είναι προς το παρόν λίγα, η παχυσαρκία στην παιδική ηλικία έχει συνδυασθεί με εμφάνιση σκλήρυνσης κατά πλάκας και νεοπλασίας στην ενήλικο ζωή. Στα παιδιά, η παχυσαρκία σχετίζεται με άσθμα, αλλεργική δερματίτιδα και άπνοια στον ύπνο. Επίσης, η απάντηση των παχύσαρκων παιδιών στα εμβόλια είναι υποδεέστερη. Σε κάθε περίπτωση, υπάρχει σύνδεση ανάμεσα στην παιδική παχυσαρκία και τον κίνδυνο παχυσαρκίας στην ενήλικο ζωή. Επίσης, παιδιά που ακολουθούν διατροφή με βάση φυτικά προϊόντα παρουσιάζουν μικρότερη επίπτωση ακμής, αλλεργιών, λοιξεων αναπνευστικού, οξείας μέσης ωτίτιδας και προβλημάτων πέψης. Η εξάλειψη των γαλακτοκομικών έχει αποδειχθεί ωφέλιμη σε παιδιά που πάσχουν από δυσκοιλιότηΒρέφη με

αντα -

όταν

υπέρβαρα. Μελέτες παρατήρησης έχουν αναδείξει τη σύνδεση ανάμεσα στην παχυσαρκία και τα αυτοάνοσα νοσήματα, όπως αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα, σακχαρώδη διαβήτη, σκλήρυνση κατά πλάκας, ρευματοειδή αρθρίτιδα, συστηματικό ερυθηματώδη

ιδιαίτερα βλαβερούς, λόγω του υπό ανάπτυξη εγκεφάλου.

Βαρέα μέταλλα, οργανικοί ρύποι και φυτοφάρμακα έχουν σχετισθεί με ασθένειες όπως νεοπλασίες, άσθμα, μαθησιακές δυσκολίες και προβλήματα συμπεριφοράς (δηλητηρίαση με μόλυβδο). Αυτές οι επικίνδυνες ενώσεις ανιχνεύονται

σε ολοένα και μεγαλύτερες συγκεντρώσεις, καθώς ανεβαίνουμε στην τροφική αλυσίδα. Οι μεγαλύτερες συγκεντρώσεις βρίσκονται στα ψάρια και στα ζωικά προϊόντα. Δεδομένου ότι οι ενώσεις αυτές είναι λιποδιαλυτές, διέρχονται τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό κι επιδρούν στον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο. Η κατανάλωση ζωικών προϊόντων ενέχει κίνδυνο για βακτηριδιακή μόλυνση και για έκθεση σε συνθετικές ή μη αυξητικές ορμόνες, στεροειδή κι αντιβιοτικά. Η λήψη αντιβιοτικών μέσα από την τροφική αλυσίδα συμβάλλει στην αντίσταση των βακτηριδίων στην αντιβίωση. Πρώιμη έκθεση σε αντιβιοτικά κατά τη βρεφική ηλικία αυξάνει τον κίνδυνο για παχυσαρκία, αλλεργία, άσθμα, ατοπική δερματίτιδα και φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου. Επιπλέον, η μη κατανάλωση ζωικών προϊόντων σημαίνει μειωμένη πρόσληψη χοληστερόλης και κορεσμένων λιπών, που σχετίζονται με καρδιαγγειακά νοσήματα, σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 και κακοήθειες, καθώς και μειωμένη έκθεση σε αυξητικό παράγοντα IGF-1 ζωικής προέλευσης, που συνδέεται με ανάπτυξη κακοήθειας. Επίσης, η μη κατανάλωση ζωικών προϊόντων συνεπάγεται μειωμένη έκθεση σε αιμικό σιδήρο ζωικής προέλευσης, που προάγει αθηροσκλήρυνση, σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 και καρκίνο του εντέρου, σε καρνιτίνη ζωικής προέλευσης, που σχετίζεται με μικρόβια που παράγουν ΤΜΑΟ - μεταβολίτης που προάγει τη φλεγμονή, σε αθηροσκλήρυνση, καρδιαγγειακά συμβάματα - σε χημικές ουσίες που σχηματίζονται κατά το μαγείρεμα

ζωικών προϊόντων, όπως ετεροκυκλικές αμίνες, πολυκυκλικούς αρωματικούς υδρογονάνθρακες και προχωρημένης γλυκοζυλίωσης, και τελικά σε προϊόντα που έχουν καρκινογόνες προφλεγμονώδεις ιδιότητες. Την ίδια στιγμή, η vegan διατροφή αποδεικνύεται περισσότερο φιλική στο περιβάλλον κι εξυπηρετεί τη βιοποικιλότητα, η διατάραξη της οποίας εγκυμονεί κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία. Μια επαρκώς σχεδιασμένη φυτοφαγική διατροφή μπορεί να προσφέρει στα παι διά τα απαραίτητα συστατικά και θερμίδες. Ειδικά τα πρώτα δύο χρόνια ζωής, τα παιδιά χρειάζονται αυξημένο ποσοστό θερμίδων από το λίπος. Έχοντας αυξημένες ενεργειακές ανάγκες, μικρότερο στομάχι και μικρότερη περίοδο που διατηρούν την προσοχή είναι σημαντικό να καταναλώνουν τροφές με αυξημένη ενεργειακή αξία και υψηλή περιεκτικότητα σε σύμπλοκους υδατάνθρα-

Η πρωτεΐνη αποτελεί σημαντικό συστατικό για τη δόμηση, την επισκευή και τη διατήρηση των οστών, των μυών του δέρματος και του αίματος. Επίσης, παρέχει δομικά συστατικά για ένζυμα, ορμόνες και βιταμίνες. Τα παιδιά, ειδικά στη βρεφική και την πρώτη παιδική ηλικία, έχουν μεγαλύτερες ανάγκες πρωτεΐνης για το βάρος τους σε σχέση με τους ενήλικες. Τα φυτά παρέχουν όλα τα απαραίτητα αμινοξέα κι ο συνδυασμός πηγών πρωτεΐνης δεν είναι αναγκαίος. Παρ’ όλα αυτά, ορισμένοι συστήνουν αύξηση της προσλαμβανόμενης πρωτεΐνης κατά 10 - 15%. Έχει αποδειχθεί ότι παιδιά με vegan διατροφή καλύπτουν ή υπερκαλύπτουν τις ανάγκες τους, ειδικά όταν περιλαμβάνεται πηγή πρωτεΐνης σε όλα τα γεύματα. Υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη έχουν τα όσπρια, οι ξηροί καρποί, οι σπόροι, η σόγια (τόφου και τέμπε), τα ολικής αλέσεως σιτηρά και τα λαχανικά.

και κάν-

τη σόγια, τα καρύδια,

λιναρόσπορο, ΗΛΙΚΙΑ ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΠΡΌΣΛΗΨΗ ΑΣΒΕΣΤΙΌΥ 0 - 6μηνών 200mg 7 - 12 μηνών 260mg 3 ετών 700mg 4 - 8 ετών 1.000mg 9 - 18 ετών 1.300mg Institute of Medicine ΗΛΙΚΙΑ ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΠΡΌΣΛΗΨΗ ΑΣΒΕΣΤΙΌΥ 1 - 3 ετών 350mg 4 - 6 ετών 450mg 7 - 10 ετών 550mg 11 - 14 ετών 800 - 1.000mg 15 - 18 ετών800 - 1.000mg British Nutrition Foundation ΗΛΙΚΙΑ ΣΥΝΙΣΤΏΜΕΝΗ ΔΌΣΗ Β12 ΗΜΕΡΗΣΙΏΣ ΣΥΝΙΣΤΏΜΕΝΗ ΔΌΣΗ Β12, ΔΥΌ ΦΌΡΕΣ ΤΗΝ ΕΒΔΌΜΑΔΑ 0 - 6 μηνώνΜητρικό γάλα ή φόρμουλαΜητρικό γάλα ή φόρμουλα 6 - 12 μηνών 5 - 20mcg αν χρειασθεί 200mcg αν χρειασθεί 1 - 3 ετών 10 - 40mcg 375mcg 4 - 8 ετών 13 - 50mcg 500mcg 9 - 13 ετών 20 - 75mcg 750mcg 14 - 18 ετών 25 - 100mcg 1.000mcg Κύηση/θηλασμός 30 - 100mcg 1.000mcg

οδηγεί σε απώλεια σιδήρου.

μικρότερο βαθμό σε σχέση με τον αιμικό σίδηρο που υπάρχει στα ζωικά προϊόντα. Γενικά, η απορρόφηση του μη αιμικού σιδήρου εξαρτάται από τις ανάγκες του ατόμου και τις αποθήκες σιδήρου (σε μειωμένες αποθήκες αυξάνεται η απορρόφηση του σιδήρου), καθώς και τη σύσταση του γεύματος (μειωμένη περιεκτικότητα του γεύματος σε σίδηρο αυξάνει την απορρόφηση του σιδήρου). Η βιοδιαθεσιμότητά του εξαρτάται από την επίδραση αναστολέων, όπως του φυτικού οξέος και των πολυφαινολών (καφές, κακάο, μούρα, τσάι) κι ενισχυτών όπως της βιταμίνης C και του κιτρικού οξέος (φρούτα κι εσπεριδοειδή), της λυσίνης (αμινοξύ σε φιστίκια, κινόα, όσπρια). Επίσης, το μούλιασμα σπόρων και οσπρίων, η διαδικασία δημιουργίας φύτρου κι η ζύμωση αυξάνουν τη διαθεσιμότητα του σιδήρου. Οι φυτοφάγοι έχουν χαμηλότερα επίπεδα αποθήκης σιδήρου (φερριτίνη), όμως αυτό ίσως είναι πλεονέκτημα, γιατί υψηλότερα επίπεδα σχετίζονται με σακχαρώδη διαβήτη και νεοπλασίες.

ιώδιο είναι στοιχείο

ορμονών. Υπάρχει στα φυτά, αλλά η περιεκτικότητα εξαρτάται από το έδαφος όπου καλλιεργούνται. Δεδομένης της σημασίας των θυρεοειδικών ορμονών για την ανάπτυξη του εγκεφάλου και τη σωματική αύξηση κατά την παιδική κι εφηβική ηλικία, είναι απαραίτητο να καλύπτονται οι ημερήσιες ανάγκες. Η κατανάλωση φυκιών μπορεί

είναι εξ ίσου προβληματική. Κατά τη διάρκεια του πρώτου χρόνου τροφής, οι ανάγκες σε ιώδιο καλύπτονται από το μητρικό γάλα ή τη φόρμουλα. Πρόσληψη ιωδίου συμβαίνει μέσω του ιωδιωμένου αλατιού ή μέσω συμπληρώματος ιωδιούχου καλίου μετά τον 1ο χρόνο. Τροφές με αυξημένη περιεκτικότητα σε αλάτι δεν περιέχουν ιώδιο. Εξ άλλου, σόγια, σταυρανθή λαχανικά, π.χ. μπρόκολο, κέιλ, λάχανο και γλυκοπατάτες, αν κ αι περιέχουν συστατικά που μπορεί να επηρεάσουν την παραγωγή θυρεοειδικών ορμονών, δεν έχουν σχετισθεί με θυρεοειδική ανεπάρκεια σε άτομα με φυσιολογική πρόσληψη ιωδίου. Ασβέστιο

Το ασβέστιο βρίσκεται στο χώμα, γι’ αυτό και τα φυτά αποτελούν πηγή ασβεστίου. Έτσι, μια διατροφή με προϊόντα φυτικής προέλευσης προσφέρει ασβέστιο. Το μητρικό γάλα, με περιεκτικότητα ασβεστίου 200-340mg/lt, αποτελεί την καλύτερη πηγή ασβεστίου για τον πρώτο χρόνο ζωής. Φυτικά ροφήματα με ενισχυμένη περιεκτικότητα σε ασβέστιο, τόφου, φασόλια, ταχίνι και αμυγδαλοβούτυρο είναι καλές πηγές ασβεστίου. Η βιοδιαθεσι -

μότητα του ασβεστίου εξαρτάται από την περιεκτικότητα της τροφής σε οξαλικά άλατα και σε μικρότερο βαθμό σε φυτικό οξύ και φυτικές ίνες. Λαχανικά με μειωμένη περιεκτικότητα σε οξαλικά

αποξηραμένα φρούτα, λαχανικά, ξηροί καρποί, αβοκάντο, όσπρια, ολικής αλέσεως, σπόροι Ασβέστιο Φυλλώδη λαχανικά με χαμηλά οξαλικά (λάχανο, pak choy, μπρόκολο, λάχανο κέιλ, λαχανίδες) calcium set τόφου, αμύγδαλα, ενισχυμένα ροφήματα φυτικής προέλευσης, σουσάμι, ταχίνι, σύκα, μελάσα blackstrap Ιώδιο Συμπλήρωμα, ιωδιούχο αλάτι Σελήνιο Μπραζίλ νατς, βρώμη, φασόλια, δημητριακά, ρύζι, μανιτάρια, τόφου, σπόροι chia, πλιγούρι Σίδηρος Όσπρια, φυλλώδη λαχανικά, σόγια, κινόα, πατάτες, αποξηραμένα φρούτα, σοκολάτα μαύρη, ταχίνι, σπόροι (κολοκυθόσπορος, σουσάμι, ηλιόσπορος) Ψευδάργυρος Όσπρια, σόγια, ξηροί καρποί, σπόροι, βρώμη Χολίνη Όσπρια, μπανάνα, μπρόκολο, βρώμη, πορτοκάλι, κινόα, σόγια Φυλλικό οξύ Φυλλώδη λαχανικά, αμύγδαλα, σπαράγγια, αβοκάντο, πορτοκάλια, κινόα, διατροφική μαγιά, παντζάρια Βιταμίνη CΦρούτα, φυλλώδη λαχανικά,

είναι το κέιλ, το κινέζικο λάχανο, το πακ τσόι (pak choi), η πικραλίδα (dandelion), το μπρόκολο, η ρόκα, το μαρούλι, τα λαχανάκια Βρυξελλών και το κάρδαμο (watercress). Σε αυτά η απορρόφηση του ασβεστίου φτάνει στο 50%, ενώ από το τόφου και τα περισσότερα φυτικά ροφήματα στο 30%, όσο και από το γάλα αγελάδας. Το ασβέστιο από άσπρα φασόλια, σύκα, αμύγδαλα, ταχίνι είναι απορροφήσιμο κατά 20%. Σημειωτέον, ότι εκτός από το ασβέστιο σημαντικοί παράμετροι για την αύξηση και τον σχηματισμό υγιών οστών είναι το παιχνίδι κι η σωματική δραστηριότητα, η μειωμένη κατανάλωση αλατιού που υπάρχει κυρίως σε επεξεργασμένες τροφές, η επάρκεια βιταμίνης D κι η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών.

Βιταμίνη D

Η έλλειψη βιταμίνης D στα παιδιά σχετίζεται με καθυστέρηση αύξησης και ραχίτιδα. Επίσης, σε μελέτες έχει σχετισθεί με πρόληψη κακοηθειών, καρδιαγγειακής νόσου, διαβήτη και σκλήρυνσης κατά πλάκας. Η βιταμίνη D μειώνει τη φλεγμονή και τροποποιεί τη λειτουργία του ανοσοποιητικού. Η έκθεση στο φως του ήλιου 20 με 30 λεπτά ημερησίως, χωρίς να μεσολαβεί τζάμι ή αντηλιακό, είναι ο καλύτερος τρόπος για κάλυψη των αναγκών. Η ώρα, η εποχή, το γεωγραφικό πλάτος, η μόλυνση και τα ρούχα επηρεάζουν τον βαθμό της έκθεσης. Η παχυσαρκία και το σκούρο χρώμα

χρόνο έκθεσης. O σύγχρονος τρόπος ζωής κι η χρήση αντηλιακού για την προστασία του δέρματος δεν ευνοούν την επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας. Γι’ αυτό η χορήγηση βιταμίνης D3 χοληκαλσιφερόλης φυτικής προέλευσης με τη μορφή συμπληρώματος είναι απαραίτητη για τη σταθερή κάλυψη των αναγκών, τουλάχιστον κατά τους χειμερινούς μήνες.

Βιταμίνη Β12

Καθένας που ακολουθεί vegan διατροφή χρειάζεται αξιόπιστη πηγή βιταμίνης Β12. Ε ίναι εξαιρετικά σημαντική στην πρώιμη εγκεφαλική ανάπτυξη, στη φυσιολογική λειτουργία του εγκεφάλου,

στη λειτουργία της μνήμης και συμβάλλει στην προστασία του εγκεφάλου. Έλλειψη της βιταμίνης μπορεί να προκαλέσει μη αναστρέψιμη νευρολογική βλάβη, αναιμία, αναπτυξιακή παλινδρόμηση και δυσκολίες σίτισης. Πρώιμα συμπτώματα της έλλειψης είναι αιμωδίες σε δάχτυλα άνω και κάτω άκρων, κόπωση, ανεπαρκής πρόσληψη βάρους σε παιδιά, μειωμένη νοητική ικανότητα και προβληματική πέψη. Υποκλινική έλλειψη της Β12 προκαλεί αύξηση της ομοκυστεΐνης, που είναι ένα αμινοξύ που μεταβολίζεται από την Β12. Αν και η Β12 υπάρχει ως πρόσθετο σε φυτικά ροφήματα και διατροφική μαγιά, η επαρκής πρόσληψη της βιταμίνης εξασφαλίζεται μόνο με συμπλήρωμα δια -

1 - 3 ΕΤΏΝ4 - 10 ΕΤΏΝ11 - 17 ΕΤΏΝ Ολικής αλέσεως δημητριακά και πατάτες 3 - 4 4 - 5 6 - 9 Όσπρια, τόφου, τέμπε 1 - 2 2 - 3 2 - 4 Βίγκαν εναλλακτικά κρέατος 0 - 1 0 - 1 0 - 2 Ρόφημα σόγιας ή άλλο φυτικό π.χ. βρώμης, αμυγδάλου (ενισχυμένο με ασβέστιο) 1 - 2 1 - 2 2 φρούτα 2 2 - 3 3 - 5 λαχανικά 2 3 4 - 5 Σπόροι και ξηροί καρποί 1 1 - 2 2 - 3 Φυτικά έλαια 2 3 3 - 4

τροφής. Προτιμάται κυανοκοβαλαμίνη, που φαίνεται να είναι περισσότερο σταθερή και με καλύτερα αποτελέσματα. Η μεθυλκοβαλαμίνη είναι λιγότερο σταθερή και γι’ αυτό απαιτούνται υψηλότερες ποσότητες κι αποφυγή έκθεσης στο φως. Επαρκή επίπεδα είναι ιδιαίτερα σημαντικά κατά την κύηση και τη γαλουχία. Για τις θηλάζουσες μητέρες, επάρκεια της Β12 εξασφαλίζει ότι το θηλάζον βρέφος καλύπτει τις ανάγκες του για Β12, συνήθως, μέχρι την ηλικία των 9 έως 12 μηνών.

Θηλασμός

Ο θηλασμός αποτελεί την ιδανική τροφή για τα βρέφη. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συστήνει αποκλειστικό θηλασμό τους πρώτους έξι μήνες ζωής και συνέχιση του θηλασμού τουλάχιστον μέχρι την ηλικία των 2 ετών. Η κάλυψη των αναγκών της θηλάζουσας με βιταμίνη Β12 1.000mg κυανοκοβαλαμίνης 2 φορές την εβδομάδα και ιώδιο 150mg/μέρα (50% αναγκών) είναι απαραίτητα. Επιπλέον, όλα τα θηλάζοντα βρέφη χρειάζονται συμπλήρωμα βιταμίνης D 400IU ανά μέρα. Σε περίπτωση ανεπάρκειας του μητρικού γάλακτος ή για μητέρες που δε μπορούν να θηλάσουν, συστήνεται φόρμουλα φυτικής προέλευ σης από σόγια ή υδρολυμένη πρωτεΐνη ρυζιού, που δεν είναι επιβαρυμένη με αλουμίνιο. Συστηματική ανασκόπηση και μετανάλυση 35 μελετών έδειξε ότι η αύξηση (βάρος, ύψος) και οι βιοχημικοί δείκτες (αιμοσφαιρίνη, ασβέστιο, ψευδάργυρος, πρωτεΐνη ορού) των βρεφών που σιτίστηκαν με φόρμουλα σόγιας ήταν αντίστοιχοι με των θηλαζόντων βρεφών. Επίσης, δεν υπάρχουν δεδομένα για αρνητική επίδραση της σόγιας

1 μέτριο βίγκαν μπέργκερ. Ρόφημα σόγιας ή άλλο φυτικό π.χ. βρώμης, αμυγδάλου: 200ml ρόφημα, 125ml γιαούρτι σόγιας.

Φρούτα: 1 μεγάλο φρούτο 100 - 150γρ ή 2 μικρά, 30γρ αποξηραμένα φρούτα. Λαχανικά: 150γρ σταυρανθή, 100γρ φυλλώδη, ντομάτες, αγγούρι, κολοκύθα, 30γρ καρότο, μελιτζάνα, κρεμμύδι, αγκινάρα. Ξηροί καρποί, σπόροι: 30γρ ή 2 κουταλιές της σούπας. Έλαια: 10 ml ελαιόλαδο, ηλιέλαιο, κραμβέλαιο, σογιέλαιο, 40γρ ελιές, αβοκάντο, καρύδα.

Σε πρόωρα βρέφη με σοβαρή νεφρική δυσλειτουργία και συγγενή υποθυρεοειδισμό συστήνεται η χρήση υδρολυμένης πρωτεΐνης ρυζιού. Στερεές τροφές Μετά τους 6 μήνες, γίνεται εισαγωγή αλεσμένων ή τεμαχισμένων (fingerfoods) φρούτων, λαχανικών, δημητριακών και ψευδοδημητριακών (κινόα, φαγόπυρο, αμάρανθος, κεχρί), οσπρίων, ξηρών καρπών και σπόρων. Έμφαση δίνεται σε τροφές που περιέχουν σίδηρο σε κάθε γεύμα, ώστε να καλυφθούν οι ανάγκες του βρέφους. Μέχρι τους 12 μήνες, το γάλα παραμένει η βασική παράμετρος διατροφής και δεν προστίθεται αλάτι στην τροφή. Εφόσον το βρέφος καταναλώνει επαρκή ποσότητα γάλακτος, δεν χρειάζεται συμπλήρωμα βιταμίνης Β12 και ιωδίου. Χρήσιμες συστάσεις Συνήθως, μετά τους 12 μήνες κι ανάλογα με τα αποτελέσματα εργαστηριακού ελέγχου που έχει προηγηθεί, συστήνεται η χορήγηση βιταμίνης Β12.

Επίσης, απαραίτητη είναι η κάλυψη των αναγκών σε ιώδιο, είτε με τη μορφή ιωδιούχου αλατιού (1γρ ιωδιούχου αλατιού καλύπτει περίπου 55% των αναγκών σε ιώδιο από 1 - 8 ετών) είτε με τη μορφή συμπληρώματος ιωδιούχου καλίου. Αν χρησιμοποιείται ιωδιούχο αλάτι, η συγκεκριμένη ποσότητα είναι μικρή σε σχέση με τη μέγιστη επιτρεπόμενη ημερήσια πρόσληψη. Επίσης, θα πρέπει να αποφεύγονται τυποποιημένες τροφές που έχουν αλάτι μη ιωδιούχο. Η κατανάλωση αλατιού προκαλεί αποβολή ασβεστίου στα ούρα. Συστήνεται η καθημερινή κατανάλωση τροφίμων με αυξημένη περιεκτικότητα σε ασβέστιο. Αν η πρόσληψη φυτικών ροφημάτων και γιαουρτιών δεν είναι καθημερινή, χρειάζεται κατανάλωση πράσινων λαχανικών με χαμηλή περιεκτικότητα σε οξαλικά, για παράδειγμα κέιλ, ρόκα, μπρόκολο τουλάχιστον μια φορά τη μέρα, και τουλάχιστον 2 από τις εξής επιλογές: τόφου με θειικό ασβέστιο ως πηκτικό, ταχίνι, αμυγδαλοβούτυρο, σπόροι chia ή ξερά σύκα. Συστήνεται κατανάλωση μη επεξεργα-

σμένων τροφών, έμφαση σε κατανάλωση τροφών με Ω3 λιπαρά. Εξίσου σημαντικό είναι να καταναλώνονται τροφές με ασβέστιο, σίδηρο και να εξασφαλίζονται επαρκή επίπεδα βιταμίνης D. Η χορήγηση βιταμίνης Β12 είναι απαραίτητη. Τέλος, σημαντική είναι η κάλυψη των αναγκών σε ιώδιο.

Συμπέρασμα

Συμπερασματικά, η παιδική ηλικία χαρακτηρίζεται από σημαντικές αλλαγές, διαφορετικά στάδια ανάπτυξης και διαφορετικές ανάγκες σε κάθε ηλικία. Τα δεδομένα δείχνουν ότι η επιλογή vegan διατροφής είναι ασφαλής κι ωφέλιμη και στην παιδική ηλικία, εφόσον υπάρχει σωστή καθοδήγηση κι εφαρμογή. Υιοθετώντας φυτοφαγική διατροφή κατά την παιδική ηλικία, δίνεται η ευκαιρία στα παιδιά να μάθουν από νωρίς να εκτιμούν την τροφή, την υγεία τους, την ίδια τη ζωή τους και τις ζωές των άλλων όντων και να κάνουν συνειδητές επιλογές στην καθημερινότητά τους, συμβάλλοντας σε ένα καλύτερο παρόν και μέλλον για τα ίδια και το περιβάλλον.

ΥΛΙΚΆ

• 1 κιλό καθαρισμένη κολοκύθα

• 300 γρ. καθαρισμένα καρότα

• 450 γρ. ξεφλουδισμένη γλυκοπατάτα

• 1 πράσο

• 15 γρ. ξεφλουδισμένο τζίντζερ

• 1 κύβο λαχανικών

• 5 κ.σ. ελαιόλαδο

• 1 λίτρο νερό

• Αλάτι και πιπέρι

ΕΚΤΕΛΕΣΗ Κόβουμε την κολοκύθα και τη γλυκοπατάτα σε κομμάτια μεσαίου μεγέθους, και τα καρότα και το πράσο σε 3 κομμάτια το καθένα. Σε μία μεγάλη κατσαρόλα, βάζουμε το ελαιόλαδο και τσιγαρίζουμε σε δυνατή φωτιά όλα τα λαχανικά. Ανακατεύουμε για 10 λεπτά και προσθέτουμε νερό τόσο, ώστε να καλυφθούν τα λαχανικά (δεν χρειάζεται περισσότερο). Ρίχνουμε το τζίντζερ και τον κύβο λαχανικών κι ανακατεύουμε μέχρι να διαλυθεί τελείως. Καπακώνουμε κι αφήνουμε τα λαχανικά μας να βράσουν σε μέτρια φωτιά, μέχρι να μαλακώσουν (περίπου μισή ώρα). Στη συνέχεια, σουρώνουμε τα λαχανικά και κρατάμε το νερό της κατσαρόλας. Τα βάζουμε σε ένα μπλέντερ ή σε ένα μεγάλο και δυνατό μούλτι και προσθέτουμε 450 ml από το νερό που κρατήσαμε. Τέλος, βάζουμε όσο αλάτι και πιπέρι θέλουμε.

BUDDHA BOWL

Βαθμός δυσκολίας: πολύ εύκολο | Χρόνος προετοιμασίας: 45΄ | Μερίδες: 2 Buddha Bowls (6 μερίδες)

ΕΚΤΕΛΕΣΗ Βράζουμε ένα μεγάλο παντζάρι και το κόβουμε σε μικρούς κύβους. Μία καλή ιδέα είναι να βράσουμε περισσότερα παντζάρια και να τα αφήσουμε σε ένα μεγάλο μπολ να κρυώσουν.

Στο ζουμί τους, μπορούμε να προσθέσουμε τα βρασμένα

Στολίζουμε 2 χριστουγεννιάτικα Buddha Bowls, όπως στη φωτογραφία. Διαφορετικά, μπορούμε να φτιάξουμε 1

ντρέσινγκ σε ξεχωριστό δοχείο, προκειμένου να βάζει ο καθένας στο πιάτο

γρ. σταφίδες ξανθές ΥΛΙΚΆ ΓΙΆ ΤΟ DRESSING:

• 4 κ.σ. μελάσα • 4 κ.γ. απαλή μουστάρδα • Αρκετούς κόκκους ροδιού (προσωπικά έβαλα 20 κ.σ. Συνολικά θα χρειαστείτε περίπου 2 ρόδια)

• 6 κ.σ. νερό

• 10 φύλλα δυόσμου • 12 κ.σ. ελαιόλαδο

ρεβίθια μας, προκειμένου να

πάρουν κόκκινο, χριστουγεννιάτικο χρώμα. Βράζουμε και

τα 100 γρ. κινόα, μέχρι να μαλακώσει.

Σε ένα μούλτι, προσθέτουμε

όλα τα υλικά για το dressing, χτυπάμε καλά και στη συνέχεια σουρώνουμε, γιατί δεν θέλουμε να μείνουν τα «κουκούτσια»

του ροδιού στη σως μας.

Buddha Bowl σε μεγάλο μπολ. Τοποθετούμε στα μπολς/στο μπολ το σπανάκι, την κινόα, τα ρεβίθια, το παντζάρι, το ρόδι με τις σταφίδες και τα καρύδια. Καθαρίζουμε το αβοκάντο, το κόβουμε σε λεπτές φέτες και το προσθέτουμε στο τέλος, για να μη μας μαυρίσει. Περιχύνουμε τη σαλάτα με το ντρέσινγκ κι ανακατεύουμε την ώρα του σερβιρίσματος, για να μη χαλάσουμε από πριν την όμορφη εικόνα της. Αλλιώς, μπορούμε να σερβίρουμε το

Tips:

πικρό και

ΥΛΙΚΆ

• 750 γρ. baby πατάτες (προτείνω

να αγοράσετε τις πιο baby πατάτες του εμπορίου, γιατί υπάρχουν σε δύο μεγέθη)

• 3-4 κλωνάρια δενδρολίβανου

• 80 ml ελαιόλαδο

• 4 κ.σ. μελάσα

• 4 κ.σ. απαλή μουστάρδα

• Αλάτι και πιπέρι

με μελάσα και μουστάρδα

Βαθμός δυσκολίας: μέτριο | Χρόνος προετοιμασίας: 2 ώρες | Μερίδες: 4-5

ΕΚΤΕΛΕΣΗ

Πλένουμε καλά τις πατάτες και με ένα μαχαίρι καθαρίζουμε τα σημεία που κρίνουμε πως πρέπει να απομακρυνθούν. Κόβουμε τις πατάτες, όπως φαίνεται στη φωτογραφία κι όπως αναφέρεται στα tips, και τις τοποθετούμε σε ένα σκεύος. Ανάμεσά τους βάζουμε και τα κλωναράκια από το δενδρολίβανο. Σε ένα μεγάλο ποτήρι, προσθέτουμε τα 80 ml ελαιόλαδο, τις 3 κ.σ. μελάσα, την απαλή μουστάρδα κι όσο αλατοπίπερο θέλουμε, κι ανακατεύουμε, μέχρι να αποκτήσει η σως μας ομοιόμορφη υφή. Περιχύνουμε τις πατάτες με τη σως μας, φροντίζοντας να καλύψουμε όλη την επιφάνειά τους. Στη συνέχεια, προσθέτουμε νερό, ώστε να σκεπάζει μέχρι τη μέση τις

πατάτες μας, και τοποθετούμε το σκεύος σε προθερμασμένο φούρνο, στους 200 βαθμούς, πάνω και κάτω αντίσταση, στη μεσαία θέση. Μετά από μία ώρα, βγάζουμε το σκεύος, και προσθέτουμε πάνω στις πατάτες επιπλέον 1 κ.σ. μελάσα και 1 κ.σ. μουστάρδα. Για ιδανικό αποτέλεσμα, βάζουμε σε ένα μικρό πιατάκι τη μελάσα και τη μουστάρδα, ανακατεύουμε το μείγμα με ένα πινέλο και με το ίδιο πινέλο, αλείφουμε μία-μία τις πατάτες. Πιστέψτε με, θα καραμελώσουν ακόμα περισσότερο κι η γεύση θα είναι μοναδική. Τέλος, βάζουμε το σκεύος πίσω στον φούρνο για μία ακόμα ώρα. Μπορεί να χρειαστεί να τις αφήσουμε και λίγο παραπάνω.

Tips:

Ο μόνος λόγος για τον οποίο η συγκεκριμένη συνταγή είναι μέτριας δυσκολίας είναι επειδή πρέπει το κόψιμο της πατάτας να γίνει σωστά. Σας προτείνω να αφιερώσετε αρκετό χρόνο, προκειμένου να τις κόψετε όσο πιο βαθιά γίνεται. Θα δείτε ότι κατά τη διάρκεια του ψησίματος, θα ανοίξουν από πάνω και θα γίνουν πάρα πολύ τραγανές. Προσοχή στην επιλογή μελάσας. Μην αγοράσετε το είδος blackstrap, καθώς είναι πικρό, και δεν θα σας δώσει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Αν δεν σας αρέσουν οι γλυκές γεύσεις αλλά προτιμάτε τις ξινές, μπορείτε αντί για μελάσα να βάλετε μόνο μουστάρδα και λίγο λεμόνι.

κρέμα μαγειρικής κι εστραγκόν Βαθμός δυσκολίας: εύκολο | Χρόνος προετοιμασίας: 20΄ | Μερίδες: 4-5 ΕΚΤΕΛΕΣΗ Σε έναν βραστήρα ή σε μία κατσαρόλα, βράζουμε 1,5 λίτρο νερό. Τοποθετούμε το κεμπάπ σόγιας σε ένα μεγάλο μπολ και προσθέτουμε το βραστό νερό. Το αφήνουμε να μουλιάσει για 20’, σουρώνουμε και το ξεπλένουμε.

Σε ένα τηγάνι, βάζουμε το ελαιόλαδο και τσιγαρίζουμε το κρεμμύδι και το σκόρδο σε δυνατή φωτιά. Προσθέτουμε

και λίγο αλάτι, για να βγάλουν τα υλικά τα υγρά

τους. Στη συνέχεια, βάζουμε

στο τηγάνι και το κεμπάπ, για να τσιγαριστεί κι αυτό. Προσθέτουμε το κονιάκ κι

ανακατεύουμε, μέχρι να εξατμιστεί το αλκοόλ. Συνεχίζουμε με τη φυτική κρέμα μαγειρικής, τη μουστάρδα, το αποξηραμένο εστραγκόν και τη μαργαρίνη και, αν χρειάζεται, προσθέτουμε λίγο νερό (περίπου 50 ml). Ανακατεύουμε, καλά και περιμένουμε, έως ότου η σως να γίνει κρεμώδης, χωρίς περιττά υγρά. Αποσύρουμε το τηγάνι από τη φωτιά και αλατοπιπερώνουμε. Μπορούμε να βάλουμε όσο αλάτι και πιπέρι θέλουμε και να προσθέσουμε εστραγκόν, αν κρίνουμε ότι χρειάζεται.

Tips:

Προτείνω η κρέμα μαγειρικής να είναι σόγιας, που είναι πιο κρεμώδης, και μάλιστα βιολογική, γιατί έχει πιο απαλή γεύση. Επίσης, αντί για απαλή μουστάρδα, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε Ντιζόν, απλώς ίσως χρειαστεί να βάλετε λιγότερη ποσότητα.

Short story:

Θυμάμαι πάντα, στα χριστουγεννιάτικα δείπνα που έκανε η μητέρα μου, ότι δεν σερβίραμε

γαλοπούλα στον φούρνο, γιατί

της φαινόταν πολύ στεγνή και

δεν της άρεσε. Οπότε, έκοβε

πάντα τη γαλοπούλα σε μικρά

κομμάτια και την έφτιαχνε στο

τηγάνι με κρέμα μαγειρικής

και μουστάρδα. Η έμπνευση γι’

αυτή τη συνταγή ήρθε ακριβώς

από αυτή της την ιδέα.

κ.σ. αλεύρι για όλες τις χρήσεις κοσκινισμένο

• 1 κ.γ. αλάτι

• 1 κ.γ. πιπέρι • ½ κ.γ. κανέλα

• 1 κ.γ. σκόρδο σε σκόνη • ½ κ.γ. κουρκουμά • 1,5 κ.γ. κύμινο ΥΛΙΚΆ ΓΙΆ ΤΗ ΣΆΛΤΣΆ ΝΤΟΜΆΤΆΣ:

• 1 κιλό έτοιμη σάλτσα ντομάτας με βασιλικό

• 1 κρεμμύδι μεγάλου μεγέθους

• 2 κ.σ. μελάσα • Αλάτι, πιπέρι, κανέλα, κύμινο στη δοσολογία που εσείς θέλετε

ΕΚΤΕΛΕΣΗ Αλέθουμε στο μούλτι τη βρώμη, ξεχωριστά από τα άλλα υλικά. Συνεχίζουμε με το καρότο, την πιπεριά και το κρεμμύδι, κι έπειτα προσθέτουμε τις φακές μαζί με το ελαιόλαδο, μέχρι να γίνουν σαν κιμάς. Προσωπικά, χωρίζω το μείγμα σε δύο δόσεις. Βάζουμε σε ένα μεγάλο μπολ τις φακές, τα λαχανικά, τη βρώμη και το κοσκινισμένο αλεύρι, προσθέτουμε τα μπαχαρικά κι ανακατεύουμε πολύ καλά, με ένα μεγάλο κουτάλι. Πλάθουμε μακρόστενα σουτζουκάκια, σε τέτοιο μέγεθος, ώστε να βγουν περίπου 25. Σε μία κατσαρόλα, βάζουμε λάδι και τηγανίζουμε τα σουτζουκάκια μας, μέχρι να πάρουν έντονο καφέ χρώμα, σαν φαλάφελ. Παράλληλα, βάζουμε σε άλλη κατσαρόλα το κρεμμύδι να τσιγαριστεί, και προσθέτουμε τη σάλτσα ντομάτας, τη μελάσα και τα καρυκεύματα. Θέλουμε να πάρει βράση η σάλτσα μας.

Σε ένα μεγάλο πυρέξ τοποθετούμε όλα τα σουτζουκάκια, αφήνοντας ένα μικρό διάστημα μεταξύ τους, και τα περιχύνουμε με την κόκκινη σάλτσα. Βάζουμε το πυρέξ σε προθερμασμένο φούρνο, στους 200 βαθμούς (πάνω και κάτω αντίσταση), στη μεσαία θέση, μέχρι να ροδίσουν τα σουτζουκάκια, για περίπου 20’.

Tips: Ο λόγος για

οποίο αυτή η συνταγή είναι δύσκολη, είναι επειδή οι φακές και το αλεύρι πρέπει να έχουν την κατάλληλη αναλογία. Επίσης, υπάρχει περίπτωση τα σουτζουκάκια να βγουν αρκετά μαλακά, γι’ αυτό και θέλει προσοχή στο στήσιμο, αλλά και στο σερβίρισμα. Καλύτερα είναι να τα βάλετε σε σκεύος το ένα δίπλα στο άλλο και να τα σερβίρετε ένα-ένα.

ΥΛΙΚΆ ΓΙΆ ΤΗ

ΜΆΚΆΡΟΝΆΔΆ:

• 450 γρ. vegan παπαρδέλες

• 1 μεγάλη πράσινη πιπεριά κομμένη σε λωρίδες

• 1 μεγάλη κόκκινη πιπεριά

κομμένη σε λωρίδες

• 100 γρ. καπνιστό tofu σε κύβους (μπορείτε να βάλετε 200 γρ. για έξτρα καπνιστή γεύση)

• 1 κ.σ. μαργαρίνη

• 400 ml φυτική κρέμα μαγειρικής από σόγια

• 100 γρ. vegan παρμεζάνα τριμμένη

• Πολύ λίγο μοσχοκάρυδο

• Aλάτι και πιπέρι ΥΛΙΚΆ ΓΙΆ ΤΗΝ ΚΟΚΚΙΝΗ ΣΆΛΤΣΆ:

• 400 γρ. (καθαρό βάρος) ντομάτες αποφλοιωμένες και ψιλοκομμένες σε κύβους

• 3 κ.σ. ελαιόλαδο

• 1 μεσαίο κρεμμύδι (περίπου 150 γρ.)

• 1 κ.γ. αποξηραμένο βασιλικό

• 1,5 κ.γ. πελτέ ντομάτας

• 2 κοφτές κ.σ. μελάσα

• 1 κ.γ. σκόρδο σε σκόνη

• 250 ml νερό

• Αλάτι και πιπέρι

και το σκόρδο. Έπειτα, βάζουμε

δυσκολίας: μέτριο | Χρόνος προετοιμασίας: 1 ώρα και 15΄ | Μερίδες: 6-8 ΕΚΤΕΛΕΣΗ Σε μία μεγάλη κατσαρόλα, βράζουμε τις παπαρδέλες (2 λεπτά λιγότερο απ’ όσο αναγράφεται στη συσκευασία), τις σουρώνουμε και τις ξαναβάζουμε στο σκεύος μας. Προσθέτουμε τη μαργαρίνη κι ανακατεύουμε καλά. Σε μία άλλη κατσαρόλα, ετοιμάζουμε τη σάλτσα. Βάζουμε το λάδι, τσιγαρίζουμε το κρεμμύδι και προσθέτουμε αλάτι, τον αποξηραμένο βασιλικό

τις ντομάτες και τον πελτέ και συνεχίζουμε με τη μελάσα και το νερό. Ανακατεύουμε, χαμηλώνουμε τη φωτιά (μέτρια), κλείνουμε το καπάκι και περιμένουμε να ετοιμαστεί η κόκκινη σάλτσα μας. Παράλληλα, σε ένα τηγάνι προσθέτουμε λίγο ελαιόλαδο, τσιγαρίζουμε το καπνιστό tofu και, όταν είναι έτοιμο, το βάζουμε στη σάλτσα μας. Δοκιμάζουμε

και προσθέτουμε αλάτι και πιπέρι, αν χρειάζεται, ανάλογα με τις προτιμήσεις μας. Στη συνέχεια, ρίχνουμε το μείγμα αυτό στη μεγάλη κατσαρόλα με τις παπαρδέλες, προσθέτουμε 250 ml από τη φυτική κρέμα και τη vegan παρμεζάνα κι ανακατεύουμε καλά. Μπορούμε, εάν θέλουμε, να βάλουμε 1-2 πρέζες μοσχοκάρυδο. Τέλος, βάζουμε τις παπαρδέλες σε ένα πυρέξ και τοποθετούμε

τις πιπεριές από πάνω. Περιχύνουμε με τα υπόλοιπα 150 ml φυτικής κρέμας μαγειρικής και πασπαλίζουμε με λίγο ακόμα vegan παρμεζάνα τριμμένη. Βάζουμε το πυρέξ σε προθερμασμένο φούρνο, στους 200 βαθμούς, στον αέρα, στη μεσαία θέση, για περίπου μισή ώρα. Αφού βγάλουμε το φαγητό από τον φούρνο, περιμένουμε 15-20’ λεπτά, πριν σερβίρουμε.

ΤΗΓΑΝΙΑ ΜΑΝΙΤΑΡΙΏΝ

με λευκό κρασί και μαϊντανό

Βαθμός δυσκολίας: εύκολο | Χρόνος προετοιμασίας: 30΄ | Μερίδες: 4

ΥΛΙΚΆ

• 800 γρ. λευκά μανιτάρια (κατά προτίμηση μεσαίου μεγέθους)

• 1 μεγάλο κρεμμύδι (περίπου 240 γρ.) κομμένο σε κυβάκια

• 4 σκελίδες σκόρδο λιωμένες

• 100 ml vegan λευκό κρασί

• 4 κ.σ. ελαιόλαδο

• Μισό ματσάκι μαϊντανό ψιλοκομμένο

• 2 κ.γ. απαλή μουστάρδα

• Αλάτι και πιπέρι

ΕΚΤΕΛΕΣΗ Καθαρίζουμε τα μανιτάρια με μία στεγνή πετσέτα, χωρίς να αφαιρέσουμε τα κοτσάνια τους, τα κόβουμε στη μέση και στη συνέχεια στα 4 – συνολικά το κάθε μανιτάρι είναι κομμένο σε 8 «τριγωνικά» κομμάτια. Σε μία κατσαρόλα βάζουμε το ελαιόλαδο και τσιγαρίζουμε το κρεμμύδι και το σκόρδο σε δυνατή φωτιά. Προσθέτουμε αλάτι, για να βγάλει το κρεμμύδι τα υγρά του. Βάζουμε και τα μανιτάρια και τα τσιγαρίζουμε για περίπου 10 λεπτά, μέχρι να εξατμιστούν τα υγρά τους, ανακατεύοντας διαρκώς. Σβήνουμε τα μανιτάρια με το κρασί, προσθέτουμε τη μουστάρδα και τον μαϊντανό κι ανακατεύουμε. Περιμένουμε, έως ότου εξατμιστούν τα πολλά υγρά, και στο τέλος προσθέτουμε όσο αλάτι και πιπέρι θέλουμε.

δυσκολίας: μέτριο | Χρόνος προετοιμασίας: 1 ώρα (+χρόνος αναμονής 1 ώρα) | Μερίδες: 8 κομμάτια

ένα μπολ βάζουμε το νερό

μαγιά, για να διαλυθεί,

κόβουμε σε μικρούς κύβους

πιπεριές, τις λιαστές ντομάτες και το tofu. Σε ένα τηγάνι, ρίχνουμε το ελαιόλαδο, τσιγαρίζουμε το tofu κι όταν είναι έτοιμο, αποσύρουμε από τη φωτιά και το αφήνουμε να κρυώσει. Παίρνουμε ένα μεγάλο μπολ, στο οποίο προσθέτουμε το νερό με τη μαγιά, τις πιπεριές, το tofu, τις λιαστές ντομάτες, το τριμμένο τυρί, το αλάτι (τουλάχιστον 1 κ.γ.) και το αραβοσιτέλαιο. Ανακατεύουμε τα υλικά μας και προσθέτουμε σταδιακά 350 γρ.

αλεύρι. Πλάθουμε τη ζύμη μας για αρκετή ώρα, καθώς θέλουμε να έχει συμπαγή μορφή (όχι

σαν τα γλυκά κέικ, που είναι πιο υγρά). Μπορεί να χρειαστεί να προσθέσουμε λίγο αλεύρι ακόμη. Τέλος, καλύπτουμε

ΥΛΙΚΆ • 500 γρ. μεγάλα λευκά μανιτάρια (περίπου 10 μανιτάρια συνολικά) • 1 μεσαίο κρεμμύδι κομμένο σε κυβάκια (περίπου 120 γρ.)

• 75 γρ. λουκάνικο από tofu

• ½ κόκκινη πιπεριά κομμένη σε κυβάκια

• 300 ml έτοιμη σάλτσα ντομάτας με βασιλικό

• Ελάχιστο vegan τυρί τριμμένο

• 3 κ.σ. ελαιόλαδο

• Αλάτι και πιπέρι

ΕΚΤΕΛΕΣΗ Κόβουμε το λουκάνικο από tofu στη μέση (κάθετα) και μετά το κόβουμε ξανά σε ροδέλες. Καθαρίζουμε τα μανιτάρια με μία στεγνή πετσέτα (δεν τα βρέχουμε), αφαιρούμε τα κοτσάνια και τα κόβουμε σε μικρά κομμάτια. Βγάζουμε προσεκτικά το «ψαχνό» με ένα μικρό κουταλάκι του γλυκού και το κόβουμε σε κομματάκια. Θέλει πολλή προσοχή και πολλή υπομονή, γιατί αλλιώς τα μανιτάρια θα διαλυθούν / τρυπήσουν. Όσο περισσότερο ψαχνό αφαιρέσουμε, τόσο πιο σωστά θα ψηθούν τα μανιτάρια μας. Σε ένα τηγάνι, βάζουμε το ελαιόλαδο και τσιγαρίζουμε το κρεμμύδι και την πιπεριά. Προσθέτουμε το «ψαχνό» των μανιταριών και τα κομμένα κοτσάνια και συνεχίζουμε το τσιγάρισμα. Αλατίζουμε, για να βγάλουν τα υγρά τους τα υλικά, και στη συνέχεια βάζουμε το λουκάνικο. Αφού τσιγαριστούν όλα μαζί, προσθέτουμε την κόκκινη σάλτσα με πολύ λίγο νερό. Περιμένουμε για ένα περίπου δεκάλεπτο, μέχρι να μαλακώσουν όλα τα υλικά της γέμισής μας και να εξατμιστούν τα υγρά, κι αλατοπιπερώνουμε ανάλογα με τις προτιμήσεις μας. Τοποθετούμε τα μανιτάρια σε ένα πυρέξ και τα γεμίζουμε με την κοκκινιστή μας γέμιση. Βάζουμε το πυρέξ σε προθερμα-

σμένο φούρνο, στους 200 βαθμούς (πάνω και κάτω αντίσταση), και ψήνουμε για μισή ώρα, μέχρι να βγάλουν τα μανιτάρια τα υγρά τους. Τα βγάζουμε από τον φούρνο και προσθέτουμε

τυρί τριμμένο πάνω σε κάθε μανιτάρι. Ξαναβάζουμε το φαγητό

Tips:

να

μέρα σκέτη!

και

ΥΛΙΚΆ

• 750 γρ. λάχανο

• 220 γρ. καρότο

• 130 γρ. ξανθές σταφίδες

• 300 γρ. μήλο Φούτζι

• 250 γρ. vegan μαγιονέζα

• 50 γρ. κρεμμύδι (1 αρκετά μικρό)

• 4 κ.σ. ξίδι

• 2-3 κ.σ. απαλή μουστάρδα

• 100 ml νερό

• Αλάτι και πιπέρι

από τον τρίφτη. Προσθέτουμε τα κομμένα λαχανικά κι όλα τα υπόλοιπα υλικά σε ένα μεγάλο μπολ κι ανακατεύουμε καλά. Αλατοπιπερώνουμε και δοκιμάζουμε. Αφήνουμε το μπολ μέσα στο ψυγείο για 2-4 ώρες, για να δέσουν τα υλικά.

Βαθμός δυσκολίας: εύκολο Χρόνος προετοιμασίας: 40΄ | Μερίδες: 6

ΕΚΤΕΛΕΣΗ Βάζουμε σε μία μεγάλη κατσαρόλα το ελαιόλαδο και τσιγαρίζουμε σε δυνατή φωτιά το κρεμμύδι, μέχρι να μαλακώσει. Προσθέτουμε τον αρακά κι ανακατεύουμε συχνά, μέχρι να φύγει όλος ο πάγος. Βάζουμε στην κατσαρόλα τον κύβο λαχανικών και το σκόρδο, συμπληρώνουμε 750 ml νερό και περιμένουμε να πάρει μία βράση. Στη συνέχεια, χαμηλώνουμε τη φωτιά και βράζουμε, μέχρι να μαλακώσει ο αρακάς (περίπου 15-20’). Σουρώνουμε και κρατάμε το νερό

της κατσαρόλας. Βάζουμε σε ένα μπλέντερ ή σε ένα μεγάλο και δυνατό μούλτι τον αρακά και προσθέτουμε τουλάχιστον 150 ml από το νερό που κρατήσαμε. Τέλος, βάζουμε όσο αλάτι και πιπέρι επιθυμούμε.

Tips:

Μπορούμε να προσθέσουμε φυτική κρέμα μαγειρικής. Επίσης, μπορούμε να προσθέσουμε στη σούπα μας κι άλλο νερό. Εξαρτάται από το πώς θέλουμε να είναι η υφή της.

Παίρνουμε τις σκελίδες σκόρδου κι αλείφουμε ένα πυρέξ (διαστάσεων 36 x 24 εκ. – βολεύει να είναι μεγάλο, για να ψηθούν καλά οι πατάτες), και στον πάτο αλλά και στα τοιχώματά του. Θέλουμε, ουσιαστικά, οι πατάτες ντοφινουάζ να ψηθούν μέσα σε ένα σκεύος, το οποίο να είναι πλούσιο σε μυρωδιά σκόρδου. Τοποθετούμε τις πατάτες στο πυρέξ, με τέτοιο τρόπο, ώστε το 1/3 της κάθε ροδέλας να είναι ακάλυπτο. Δηλαδή, βάζουμε

μία φέτα πατάτας, αφήνουμε 1/3 ακάλυπτο, και καλύπτουμε τα υπόλοιπα 2/3 της με άλλη φέτα πατάτας. Συνεχίζουμε, μέχρι να καλυφθεί όλο

το πυρέξ. Μπορεί να χρειαστεί να κόψουμε στη μέση τις στρογγυλές φέτες πατάτας, για να καλύψουμε τα κενά στο σκεύος μας. Έπειτα, προσθέτουμε περίπου 270 ml φυτικής κρέμας μαγειρικής και προσπαθούμε να καλύψουμε όλη την επιφάνεια του φαγητού μας. Μην ξεχνάμε πως οι πατάτες μας θα ψηθούν μέσα

στην φυτική κρέμα μαγειρικής. Πασπαλίζουμε με την τριμμένη παρμεζάνα και ρίχνουμε ακόμα 50 ml κρέμα μαγειρικής από πάνω. Αλατοπιπερώνουμε και βάζουμε και λίγο μοσχοκάρυδο (περίπου 3 πρέζες). Τοποθετούμε το πυρέξ σε προθερμασμένο φούρνο, στον αέρα, στους 200 βαθμούς (στη μεσαία θέση). Μετά από 30-35’ λεπτά, το φαγητό είναι έτοιμο, αλλά καλό είναι να ελέγξουμε με ένα πιρούνι αν έχουν μαλακώσει οι πατάτες. Αν δεν έχουν μαλακώσει αλλά η επιφάνειά τους έχει αρχίσει να ροδίζει, χαμηλώνουμε τον φούρνο στους 180-190 βαθμούς. Αφήνουμε το φαγητό να «ξεκουραστεί» και να δέσουν τα υλικά (15’-20’) και σερβίρουμε.

Tips:

Προτείνουμε η φυτική κρέμα μαγειρικής να είναι σόγιας, καθώς έχει πιο κρεμώδη υφή, και βιολογική, για πιο απαλή γεύση.

ΥΛΙΚΆ

• 340 γρ. κιμά σόγιας

• 400 γρ. έτοιμα βρασμένα κάστανα

• 100 γρ. ξανθές σταφίδες

• 150 γρ. μαύρες σταφίδες (κορινθιακές)

• 100 γρ. αποξηραμένα δαμάσκηνα κομμένα σε λωρίδες

• 150 γρ. κουκουνάρια

• 230 γρ. κρεμμύδι (1 μεγάλο)

• 2 κύβους λαχανικών

• 900 ml νερό

• 3 ξινόμηλα καθαρισμένα

και κομμένα σε κυβάκια

• 4 κ.σ. κόκκινο vegan κρασί

• 4 κ.σ. λάδι

• Λίγο κανέλα

• Αλάτι και πιπέρι

Βάζουμε τον κιμά σόγιας σε ένα μεγάλο μπολ. Βράζουμε 2 λίτρα νερό, το προσθέτουμε στο μπολ με τον κιμά, αφήνουμε να μουλιάσει για 20 λεπτά και στραγγίζουμε. Παράλληλα, μουλιάζουμε για 20 λεπτά σε βραστό νερό τα δύο είδη σταφίδας και σουρώνουμε. Βράζουμε 900 ml νερό, το βάζουμε προσεκτικά σε ένα μπολ και ρίχνουμε τους 2 κύβους λαχανικών, ανακατεύοντας καλά, μέχρι να διαλυθούν. Σε μία μεγάλη κατσαρόλα, βάζουμε το λάδι και τσιγαρίζουμε το κρεμμύδι (σε υψηλή φωτιά). Ρίχνουμε όσο αλάτι επιθυμούμε, για να βγάλει το κρεμμύδι τα υγρά του. Στη συνέχεια, προσθέτουμε ελάχιστη κανέλα (αν χρειάζεται, μπορούμε να συμπληρώσουμε στο τέλος) και πιπέρι και τοποθετούμε τον κιμά σόγιας, προκειμένου να τσιγαριστεί κι αυτός. Σβήνουμε με το κόκκινο κρασί και προσθέτουμε τα κουκουνάρια, τις σταφίδες, τα δαμάσκηνα και τα βρασμένα κάστανα. Ανακατεύουμε και προσθέτουμε στην κατσαρόλα το νερό με τους κύβους λαχανικών. Αφήνουμε τη γέμιση

να σιγοβράσει με κλειστό το

καπάκι για 20 λεπτά. Στα 15

λεπτά ξεκαπακώνουμε και

προσθέτουμε και τα 3 ξινόμηλα. Σε περίπτωση που έχουν μείνει υγρά στην κατσαρόλα, μπορούμε να ανεβάσουμε τη θερμοκρασία, προκειμένου να εξατμιστούν. Προσέχουμε

όμως, να μη μας στεγνώσει, γιατί είναι σημαντικό να μείνει λίγο υγρό στη γέμιση. Δοκιμάζουμε και αν επιθυμούμε προσθέτουμε αλάτι, πιπέρι και κανέλα.

και τα δαμάσκηνα.

ΥΛΙΚΆ • 300 γρ. κατεψυγμένο jackfruit • 1 μεγάλο κρεμμύδι (200 γρ.) κομμένο σε κυβάκια

• 1 κύβο λαχανικών • 2 κ.σ. ελαιόλαδο • Μπαχαρικά: 1 κ.γ. σκόρδο σε σκόνη1 κ.γ. σκόνη τσίλι1 κ.γ. πάπρικα καπνιστή γλυκιά - 1,5 κ.γ. πιπέρι καγιέν - 1 κ.σ. vegan Worcester σως - 1 κ.γ. BBQ mix μπαχαρικών

• 300 ml νερό

• 130 ml vegan BBQ SAUCE

• Αλάτι και πιπέρι

διαλυθεί. Σε μια

μεσαίου μεγέθους, βάζουμε το λάδι και τσιγαρίζουμε το κρεμμύδι σε δυνατή φωτιά. Προσθέτουμε το κατεψυγμένο jackfruit κι ανακατεύουμε καλά. Όταν φύγει ο πάγος από το jackfruit, βάζουμε όλα τα μπαχαρικά, ανακατεύουμε πολύ καλά και προσθέτουμε το νερό με τον κύβο λαχανικών. Χαμηλώνουμε τη φωτιά (στη μέση) κι αφήνουμε το φαγητό

να βράσει για περίπου 15’. Ελέγχουμε ανά τακτά χρονικά διαστήματα.

Σε ένα χαμηλό ταψί (περίπου 25 x 20 εκατοστά), τοποθετούμε αντικολλητικό χαρτί κι απλώνουμε το μαγειρεμένο jackfruit σε όλη την επιφάνεια. Ψήνουμε σε προθερμασμένο φούρνο για 40’ στους 180 βαθμούς, στη μεσαία θέση (πάνω και κάτω αντίσταση). Βγάζουμε το ταψί, περιχύνουμε όλο το jackfruit με την BBQ σως και συνεχίζουμε το ψήσιμο για άλλα 20’ στην ίδια θερμοκρασία. Αφού ψηθεί, ανακατεύουμε με ένα πιρούνι όλο το jackfruit, για να πάει η BBQ σως παντού.

Κανονικά το σερβίρουμε σε burger ή σε μικρές ψημένες μπαγκέτες με λίγη σαλάτα coleslaw ή με vegan cream cheese. Δεδομένης, όμως, της περίστασης, μπορούμε να το παρουσιάσουμε στο γιορτινό τραπέζι μας και σκέτο.

Tips: Αν δεν βρίσκετε κατεψυγμένο jackfruit, μπορείτε να το αγοράσετε σε κονσέρβα από βιολογικά καταστήματα.

«STEAK» ΚΟΥΝΟΥΠΙΔΙΟΥ Βαθμός

ΥΛΙΚΆ

• 1 μεγάλο κουνουπίδι

• 2-3 κ.σ. ελαιόλαδο ανά «steak»

• Αλάτι

• Πιπέρι

• Καπνιστό αλάτι

• Πάπρικα καπνιστή γλυκιά

• Σκόρδο σε σκόνη

• Κρεμμύδι σε σκόνη

• Εναλλακτικά, ένα έτοιμο BBQ mix μπαχαρικών

ΕΚΤΕΛΕΣΗ

Αφαιρούμε από το κουνουπίδι τα φύλλα, αλλά προσέχουμε να μην κόψουμε το κοτσάνι του (εκτός κι αν χρειάζεται πολύ λίγο κόψιμο στην άκρη, που είναι πιο σκληρό). Το κοτσάνι είναι αυτό που κρατάει τις τούφες του κουνουπιδιού ενωμένες, προκειμένου να βγει ένα «steak». Κόβουμε το κουνουπίδι σε φέτες των περίπου 3 εκατοστών. Από κάθε κουνουπίδι θα καταφέρουμε να βγάλουμε 2-3 «steaks», γιατί τα άλλα κομμάτια κόβονται. Δεν χρειάζεται, βέβαια, να πετάξουμε τα μικρότερα κομμάτια κουνουπιδιού, καθώς μπορούμε να τα βάλουμε κι αυτά στο φούρνο, απλώς δεν θα έχουν το σχήμα ενός «steak». Σε γεύση θα είναι, φυσικά, το ίδιο. Αφού καθαρίσουμε και κόψουμε το κουνουπίδι, τοποθετούμε τα «steaks» σε ένα πυρίμαχο σκεύος. Πάνω από κάθε «steak», προσθέτουμε 2 κ.σ. ελαιόλαδο (αν θέλουμε μπορούμε να προσθέσουμε κι άλλη μία στην άλλη πλευρά). Στη συνέχεια, βάζουμε τα μπαχαρικά μας σε αρκετή ποσότητα. Όσον αφορά τα πιο μικρά κομμάτια κουνουπιδιού, προσθέτουμε με το μάτι ελαιόλαδο και στη συνέχεια τα μπαχαρικά. Βάζουμε το σκεύος σε προθερμασμένο φούρνο στους 200 βαθμούς, στη μεσαία θέση (πάνω και κάτω αντίσταση). Αφήνουμε τις φέτες κουνουπιδιού να ψηθούν για περίπου 1 ώρα. Ελέγχουμε, όμως, και στα 50’, προκειμένου να μην μας καεί το κουνουπίδι, αλλά και για να δούμε πόσο έχει μαλακώσει.

σύμφωνα με τις οδηγίες της συσκευασίας. Σε μία άλλη κατσαρόλα, βάζουμε το λάδι και τσιγαρίζουμε το κρεμμύδι σε δυνατή φωτιά. Αλατίζουμε,

για να βγάλει το κρεμμύδι τα

υγρά του, και στη συνέχεια

προσθέτουμε τον αρακά και το

καλαμπόκι. Αφού φύγει

ο πάγος κι αρχίσει να τσιγαρίζεται ο αρακάς και το καλαμπόκι, προσθέτουμε τα κουκουνάρια και τα δαμάσκηνα κι ανακατεύουμε. Βάζουμε στην κατσαρόλα και το ρύζι μαζί με τα 100 ml νερό με τον κύβο λαχανικών κι ανακατεύουμε, μέχρι να εξατμιστεί πλήρως το νερό. Τέλος, προσθέτουμε τον μαϊντανό και τον κουρκουμά, δοκιμάζουμε και προσθέτουμε

Tips:

κατέθεσε στον

στο νέο κόμμα. Σήμερα υπάρχουν 13 ενεργά Κόμματα ζώων σε κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και πάνω από είκοσι σε ολόκληρο τον κόσμο. Από αυτά, έχουν εκλεγεί ευρωβουλευτές, βουλευτές και πολλοί περιφερειακοί και δημοτικοί σύμβουλοι, σε πολλές χώρες. Είναι αξιοσημείωτο ότι τον Αύγουστο του 2020, το ελληνικό Κόμμα για τα Ζώα έγινε δεκτό ως εκπρόσωπος της Ελλάδας στο Animal Politics Foundation, τη διεθνή ομπρέλα όλων των κομμάτων της πολιτικής φιλοζωίας. Είναι το 15ο ευρωπαϊκό και το 20ό παγκοσμίως κόμμα που γίνεται δεκτό σε αυτό το διεθνές κλαμπ. Το Ιδρυτικό Συνέδριο του ελληνικού Κόμματος για τα Ζώα θα γίνει το Σαββατοκύριακο 23 και 24 Ιανουαρίου 2021, στην πλατφόρμα Zoom, με τη συμμετοχή όσων έχουν εγγραφεί στο κόμμα διαδικτυακά. Το συνέδριο αυτό θα εκλέξει ηλεκτρονικά τους επικεφαλής του ελληνικού Κόμματος για τα Ζώα, καθώς και τα στελέχη των θεσμών του, του Συντονιστικού και του Πανελλαδικού. «Φυσικά, όσο περισσότεροι φιλόζωοι, vegans και vegetarians, οικολόγοι και γενικά άνθρωποι που θέλουν να είναι χρήσιμοι στα ζώα, στη φύση και στους ανθρώπους, συμμετέχουν σε αυτή την πολιτική γιορτή, τόσο καλύτερα θα μπορεί το νεοσύστατο

ελληνικό Κόμμα για τα Ζώα να φέρει εις πέρας τη δύσκολη πολιτική του αποστολή», τονίζουν οι υπεύθυνοι επικοινωνίας του Κόμματος. Η ψηφιακή πλατφόρμα του ελληνικού Κόμματος για τα Ζώα, που συμπεριλαμβάνει την ιστοσελίδα http://www.animalpolitics. gr καθώς και το app «Animal Politics» για Ios και Android, ολοκληρώθηκε τον περασμένο Οκτώβριο και έτσι κάθε πολίτης μπορεί πια να εγγραφεί ως μέλος ή φίλος του κόμματος από το κινητό του, να πληροφορείται από εκεί για τις δράσεις του κόμματος και να συμμετέχει σε όλες τις ψηφοφορίες για τις θέσεις και τους