Het Houtblad 3/2016 by Het Houtblad

mei  • jaargang  • nummer 

www.houtblad.nl

100% du urzaam hardhou Uit voor t raad lev erbaar Houtbe werking op maa t

Briljante ideeĂŤn groeien elke dag. Als architect verrast u opdrachtgevers met uw ontwerpen. Ontdek hoe u gebruik kunt maken van hout als duurzaam, natuurlijk bouwmateriaal. Hardhout met een robuuste uitstraling, goed voor een succesvol ontwerp. Terwijl uw idee wordt gerealiseerd, groeit er allang weer een andere boom. Wij inspireren u graag.

HARDHOUT VOOR EEN MOOIERE WERELD

vandenberghardhout.com

facebook.com/materia.nl

@materia

Hout, veelzijdig hĂ¨? Iedere dag komen er materialen op de markt die nog mooier, duurzamer en slimmer zijn dan hun voorgangers. Materia is wereldwijd hierin hĂ¨t leidende informatieplatform. Wekelijks informeren we tienduizenden ontwerpers over de laatste materiaaltrends en zorgen we ervoor dat innovaties van onze partners worden voorgeschreven in markten die voor hen belangrijk zijn. Ook Materia-partner worden? Bel 020 - 713 06 50

www.materia.nl - info@materia.nl

mei 2016 het houtblad

b o o r d e vo l b o u w e n We zijn allemaal behept met een soort zendingsdrang om de wereld te verbeteren. En dat maken we elkaar overtuigenderwoord of slaandervuist diets. Grofweg kun je mensen in twee groepen verdelen: zij die met hart en smart het ‘algemeen belang’ dienen

en zij die met hand en tand het ‘eigenbelang’ verdedigen. Qua levensinstelling is een andere indeling te maken: mensen met een halflege en mensen met een halfvolle geest. Van de treurtroepen kun je uitspraken verwachten als: ‘In de Verenigde Staten worden elke dag . mobieltjes weggegooid.’ En: ‘Een tomatenkas is gezonder dan een klaslokaal.’ De monterbrigade gaat meteen in marstempo: ‘Wordt de bouw in de toekomst uitsluitend modulair? Bouw dan wél iets dat wat extra’s toevoegt.’ En: ‘Maak geen ontwerp, maar een visie. Werk die dan uit met je opdrachtgever.’ En dan gaat het erom bij welke groep je wilt horen: de meedenkers of de weedenkers. Zelf sympathiseer ik met vooruitlopers, branieschoppers en grensverleggers, die leven in de b(r)ouwerij brengen en wier bron, juist door hun houding, nimmer uitgeput raakt. Ook dit nummer staat weer vol (!) fantastische projecten van mensen die niet met de gordijnen dicht achter het behang der troosteloosheid blijven plakken. Halfleeg wordt halfvol: Schoonheid bestaat alleen in je verbeelding. Maar is de werkelijkheid daarom altijd lelijk?

hans de groot, hoofdredacteur

co l o f o n Het Houtblad is een vaktijdschrift over hout en houtproducten in architectuur en bouwen. Het is een uitgave van MYbusinessmedia te Deventer in opdracht van de Vereniging Van Nederlandse Houtondernemingen en Centrum Hout te Almere. Het blad verschijnt x per kalenderjaar en wordt in een oplage van ca. . exemplaren gericht verspreid onder personen, bedrijven en instellingen die professioneel te maken hebben met hout.

uitgave MYbusinessmedia Postbus   AB Deventer Tel. - www.mybusinessmedia.nl

Uitgever: Marjan Leenders

redactie Het Houtblad Postbus   AP Rotterdam Fax: - Internet: www.houtblad.nl E-mail: redactie.houtblad@ mybusinessmedia.nl

Margo Verbiest (webredacteur) Tel. - E-mail: m.verbiest@mybusinessmedia.nl

Hans de Groot (hoofdredacteur) Tel. - E-mail: h.groot@mybusinessmedia.nl

marketing Stella de Jong Tel. - E-mail: s.jong@mybusinessmedia.nl

Kasper Weigand (eindredacteur) Tel. - E-mail: k.weigand@mybusinessmedia.nl

ont werp BladVorm Leiden

opma ak Colorscan bv, www.colorscan.nl advertenties Wilco Stemerdink druk Tel. -    E-mail: w.stemerdink@mybusinessmedia.nl Drukkerij Roelofs Enschede

medewerkers John Ekkelboom, Hilde de Haan, John Lewis Marshall (fotografie)

Coverfoto: Harbin Opera House Ontwerp: MAD Architects Beijing/Los Angeles Fotografie: Hufton + Crow Hertfort

v v n h - n i e u w s __________________ 2 2

mei 2016

s n e l z o e k e r s ___________________ 4 5

o n d e r a rc h i t e c t u u r ________ 1 5

het houtblad

foto: adam mørk kopenhagen

foto: jeroen staats amsterdam

verder in

grote kl asse

s o f t wa r e e n r o b o t s

Bij het Harbin Opera House neigt de realiteit

Via een paviljoen met parametrisch gewelf van

naar fantasie en de verbeelding zet voet in de

Kerto-Q demonstreren de jonge architecten

werkelijkheid. De tere materialen ijs en hout

van Studio RAP hoe digitaal bouwmeester-

schuilen samen in het sneeuwlandschap. ___ 

schap de architectuur fundamenteel kan ver-

nieuwen. ____________________________ 

24 redactieadviesr a ad Willem-Jan Bluyssen (Accsys Technologies PLC), Monique Fledderman (NBvT), Ro Koster (RO&AD Architecten), dr. René Klaassen (SHR), Dennis Leegwater (Leegwater Houtbereiding), ir. Eric D. de Munck (VVNH/Centrum Hout), ir. Natalie Prinsen (SBRCURnet), ir. Vincent Raadschelders (Raadschelders Bouwwadvies), dr. ir. Geert Ravens- horst (TU Delft), ir. Gertjan de Ruijter MBA (Koninklijke Jongeneel), ir. Edwin Smit (MIII architecten) Het Houtblad wordt gedrukt op chloorvrij gebleekt papier.

foto: www.johnlewismarshall.com

o u d g e l e e r d, j o n g g e d a a n Bezoekerscentrum Het Koetshuijs bij kasteel

haso & hek a

Assumburg te Heemskerk is een mix van oud

Met de woongebouwen HASO en HEKA start

ambacht en modern ontwerp. De overdekte

Helsinki de langverwachte houten steden-

buitenruimte van licht, hout en baksteen is

bouw, die betaalbaar, energiezuinig en veilig is.

ronduit geniaal. _______________________ 

De Finse hoofdstad kiest vol overtuiging voor hout(middel)hoogbouw. ______________



d u u r z a m e va k a n t i e m e t e r s Architect Matthijs Zeelenberg sprong dertig jaar geleden in het gat van vakantiewoningen en ontwikkelde zich tot vastgoedontwikkelaar ter zake. Daarbij koos hij voor kwaliteit en duurzaamheid. _______________________

De verpakkingsfolie is milieu-vriendelijk, zowel als grondstof als wat betreft de productie en de afvalverwerking. abonnementen Het Houtblad belicht de veelzijdigheid van hout voor de houten bouwsector. Abonnees profiteren van deze voordelen: - Het vakblad  keer per jaar; - Extra vakinformatie op houtblad.nl; - Wekelijks de digitale nieuwsbrief; - Korting op de Nationale Houtdag. Jaarabonnement Het Houtblad Compleet Nederland € ,-. Jaarabonnement BNA € ,

 Het volgende Houtblad verschijnt op  juni .

Jaarabonnement HIBIN € , Jaarabonnement KIVI NIRIA € , Jaarabonnement NBvT € , Studentenabonnement gratis Prijzen excl. % btw en € , administratiekosten. VVNH-leden en leden van CNV Hout en Bouw en Bouw- en Houtbond FNV ontvangen Het Houtblad uit hoofde van hun lidmaatschap. Werknemers die geen lid zijn van een van de bonden en in dienst zijn van een houthandelsbedrijf, ontvangen een gratis abonnement na registratie. Zij kunnen zich hiervoor abonneren via www. houtblad.nl/abonneren.

Abonnementen worden tot wederopzegging aangegaan. Opzegging uitsluitend schriftelijk uiterlijk drie maanden voor het einde van de lopende abonnementsperiode. Nadien vindt automatische verlenging plaats. MYbusinessmedia legt uw gegevens vast voor de uitvoering van de abonnementenovereenkomst. Uw gegevens kunnen door MBM of zorgvuldig geselecteerde derden worden gebruikt om u te informeren over relevante producten of diensten. Indien u hiertegen bezwaar hebt kunt u contact opnemen met de uitgever.

abonnementenadministratie Postbus ,  AP Rotterdam Tel. - (dagelijks van : tot : uur) Fax: - E-mail: houtblad@mybusinessmedia.nl copyright Het auteursrecht van de redactionele inhoud van dit tijdschrift wordt voorbehouden. Ongeautoriseerde vermenigvuldiging en/of openbaarmaking van het geheel of gedeelten daarvan, op welke wijze ook, is niet toegestaan zonder schriftelijke toestemming vooraf van Het Houtblad. ISSN: -

dromen z ijn wa a rheid h a r b in o per a h o u s e, chin a

Dat je je visie consequent tot in detail kunt doorvoeren, getuigt van grote klasse. Haast spelenderwijs lukt dat starchitect in spe Ma Yansong van MAD Architects op het Harbin Cultural Island. De realiteit neigt daarbij naar fantasie en de verbeelding zet voet in de werkelijkheid. De tere materialen ijs en hout schuilen samen in het sneeuwlandschap.

fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: hufton + crow hertfort

mei 2016 het houtblad

tekeningen: mad architects beijing/los angeles

Zicht op Kleine Zaal en Grote Zaal. De tijd was het gereedschap om alles tot vlijmscherpe vloeivormen te slijpen.

Langsdoorsnede Grote Zaal. Legenda. 01. Repetitieruimte

06. Auditorium

02. Backstage

07. Lobby

03. Dakterras

08. Ondergrondse

04. Podium

parkeergarage

05. Daktuin

Plattegrond begane grond. Legenda. 01. Lobby 02. Grote Zaal 03. Kleine Zaal 04. Repetitieruimtes 05. Entree ondergrondse parkeergarage 06. Trap naar ondergrondse parkeergarage 07. Grote Plein

Winnende masterplan Harbin Cultural Island.

Shansui City Haar invloed is zeker te bespeuren in het werk van Yansong, die een futuristische, organische en technologisch geavanceerde architectuur nastreeft. Voor de stad van de toekomst heeft hij het concept Shansui City ontwikkeld. Shansui, verwijzing naar een traditionele natuurschilderstijl, staat voor berg + water. Samen vormen ze steeds wisselende landschappen. In zijn opvatting rich-

mei 2016

ten de hoogbouwflats zich in de dichtbebouwde stedelijke omgevingen van heden en straks niet op als geïsoleerde elementen, maar combineren ze zich met de natuur via

de gebouwkruinen. Mens, stad en omgeving vinden zo hun evenwicht. De futuristische vormen weerspiegelen

het houtblad

foto: adam mørk kopenhagen

veel groen en waterpartijen buiten en binnen, tot boven in

enerzijds de amorfe natuur en zijn anderzijds menselijkculturele ingrepen. De mens heeft óók een identiteit.

Vriendschappelijke handdruk MAD Architects won in  de internationale prijsvraag voor een masterplan voor Harbin Cultural Island, een drassig moerasland ten noorden van de Songhua met een omvang van  ha

Ondanks het vervelende klimaat met op z’n extreemst

en een te bebouwen deel van , ha (. m). Het na-

een vochtige  °C in de zomer en een droge -  °C in de

tuurschoon van eilandjes en watertjes is onderdeel van

winter wonen er , miljoen mensen in en rond Harbin,

Harbin Sun Island, waar in de koude maanden het ijsfesti-

waarvan bijna de helft (, miljoen) in de stad zelf. Menig

val losbarst. Hoewel het voor de hand ligt een opera ín de

land haalt het laagste cijfer niet eens, maar we hebben het

stad te plaatsen, is hij er hier juist buiten gelegd. Behalve

natuurlijk wel over China. De metropool ligt in het noord-

het muziekgebouw behelst het masterplan ook een cul-

oosten van deze jumbonatie aan de rivier de Songhua (=

tureel centrum (Harbin Labor Recreational Center) met

Witte Rivier). Vroeger heette het hier Mantsjoerije, een

hotel, restaurant, expositie- en conferentieruimtes, en

enorm land dat grensde aan Mongolië in het westen,

de landschappelijke vormgeving van het omringende slib

Noord-Korea in het zuiden, en in het noorden zelfs een

en slijk, het Wetland Park. Een bruggetje-aan-de-sliert

stuk in Rusland lag. Er zijn nog steeds Russische invloeden

over een kunstmatig meer stroomt uit in het Harbin Great

te onderkennen in het stadse gebouwenbeeld.

Square dat beide gebouwen verbindt. Eronder kan men parkeren. Kunst en cultuur geven zo op intuïtief gevoel en

Vergelijkbaar sneeuwgezicht De Songhua bront

ordenend verstand een vriendschappelijke handdruk aan

bijna . km verderop en stroomt getrouw voorbij zon-

de ongetemde, ongeremde panta rhei-natuur.

der een dag of nacht over te slaan. Alhoewel, van ergens november tot ergens maart vriest zij krakend dicht. Bijnaam van Harbin, hoofdstad van de provincie Heilongjiang ( miljoen inwoners), is ‘IJsstad’. Wanneer het

kunst en cultuur maken er vriends c h a p m e t d e pa n ta r h e i - n at u u r

vriest dat het pegelt - december, januari -, wordt namelijk het Harbin Ice Festival georganiseerd, een betoverend spektakel van ijssculpturen en dito bouwwerken, bevro-

Bouwkundig bioloog Geheel in overeenstemming

ren tot een regenboogkleurig verlichte stad. Zo wordt van

met de bergachtige couleur locale lijkt het  m hoge

de nood een vreugd gemaakt. In die zin is het nieuwe Har-

Harbin Opera House, in de basis een staalconstructie met

bin Opera House, geschikt voor westerse opera, moderne

betonnen wanden, door wind en water te zijn gebeeld-

dans en traditioneel Chinees theater, te zien als een ver-

houwd, waarbij de tijd het gereedschap was om, krom-

gelijkbaar sneeuwgezicht, maar bedrieglijk in wit alumini-

mend en golvend in stroomlijnen en tegenbewegingen,

um. Verantwoordelijk voor het ontwerp is MAD Archi-

alles tot vlijmscherpe vloeivormen te slijpen. Maar ook de

tects, in  opgericht door Ma Yansong die studeerde

meanderende slikaanslibsels van de rivier vlieten denk-

aan de TU Beijing en Yale en tevens leerde en werkte bij

beeldig in het ontwerp door. Het muziekgebouw toont als

de onlangs te jong overleden Zaha Hadid.

een willekeurige verzameling cirkels en ellipsen die in en

■ ■ ■

Vloeibare constructie van Mantsjoerijs essen Entrees Grote Theater en (links) Kleine Theater. Boven

in de witwandigheid, die de toegangstrappen verbergt naar de Grote Zaal en de balkons.

beide uitpuilende glazen vierkanten en ruiten die een associ-

foto: adam mĂ¸rk kopenhagen

atie met ijskristallen oproepen.

fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: hufton + crow hertfort

Lobby Kleine Zaal. De welvende kristallijnen dakdraperie vanbuiten wordt hier verdubbeld, doordat er een vergelijkbare filigraine rasterstructuur in wit staal onder zit.

mei 2016 het houtblad

De opgang naar auditorium en balkons

over elkaar heen schuiven. Zoals bij de natuur blijkt de

geworpen rotsblok in de vijver. Het biedt plaats aan kleine

functionaliteit uit het gebruik, tenminste als je het oog van

openluchtmanifestaties.

een bouwkundig bioloog hebt. De poëzie van het efemere schijngebergte wordt aan de buitenkant gerealiseerd

Superlatieve ruimtewerkingen Eigenlijk is alles

door glas en gladde witaluminium panelen die met het

zowel in als aan het gebouw extreem uitvergroot, zoals

weer in grijzen en blauwen meekleuren, net als sneeuw.

ook de natuur daar vaak een handje van heeft in de land-

Bobbelachtige snoeren en huidrimpelingen geven er iets

schapsverschijnselen die ze creëert. Hier geeft het eerder

voorwereldlijk animaals aan; een levenloos-industriële

prachtig theatrale dan vals overdreven impressies, en ui-

aanblik moest per se worden vermeden.

terst blijmakende superlatieve ruimtewerkingen. En dan daal je van het sneeuwduin weer af naar het Grote Plein,

IJzige natuurvertellingen De spaarzame vormen en

waar je vooruit en links opzij tegen een glazen plint aan-

sneeuwkleuren kenmerken eveneens het exterieur en in-

kijkt, waarin de entrees naar het Grote en Kleine Theater

terieur van wat eigenlijk een aaneenschakeling van ijzige

zijn opgenomen. Boven beide zijn de berghellingen onbe-

natuurvertellingen is. Maar ook is het een stevig protest

gaanbaar door structuren van golvend uitpuilende glazen

tegen de eenzijdige snel(hoog)bouw die de Chinese ste-

vierkanten en ruiten die een associatie met ijskristallen

den tot wezenloosheid knipt en plakt. Zodra je de brug

oproepen. Het effect ervan wordt nog vele malen indruk-

over bent, verander je op het Grote Plein op slag van

wekkender als je beide lobby’s betreedt. Hoewel het licht

bezoeker in bergbeklimmer, wintersporter, avonturier,

vanboven en van opzij met fluwelen geweld aanstroomt,

mede-artiest en vormgever van vele belevingen over en

waan je je in een kolossaal grottenstelsel waarin allerlei

door vlaktes, hellingen en grotten. Op één plaats kun je

holen en spelonken de mooiste stillevens vormen. En alle

de gebouwkam op om bovenop imaginair een fiere vlag te

wanden en vloeren zijn oogverblindend wit.

planten. In de daktuin en op het nog hogere dakterras van +  m, beide met ruitvormige glaspanelen omsloten, is

Smachtende warmte De welvende kristallijnen dak-

het alsof vele voorgangers deze hoogvlaktetjes al hebben

draperie vanbuiten wordt hier verdubbeld, doordat er een

geëgaliseerd tot observatieplatformen, waarvandaan je

vergelijkbare filigraine rasterstructuur in wit staal onder

via smalbrede openingen stad en streek tot in de onein-

zit. Het vergroot het aantal lichtplassen en schaduwplek-

digheid schouwt. Het hoogste bovenplein is vanuit het

ken in vermenigvuldiging. Hoe schitterend helder is het

midden in steeds wijdere cirkels belegd met grootfor-

noordelijke ijslicht! Recht tegenover de hoofdingang ver-

maatklinkers, waarin je de rimpelingen kunt zien van een

rijst een vloeibare, licht geelbruine houten constructie in

is een waar avontuur tussendoor dramatisch overgedimensioneerde essenslingeren.

foto: adam mĂ¸rk kopenhagen

fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: hufton + crow hertfort

mei 2016 het houtblad

Auditorium Grote Zaal. De akoestiek is optimaal door de weerkaat-

De betonnen zijmuren van de Kleine Zaal lijken op ondergrondse

sing van de houten oppervlakken en de absorptie van de vele gaten.

grotwanden waarover het licht deinende waterwiegelingen perpetuum-mobileet.

Repetitieruimte. Een opstuwende golf van over elkaar heen schuivende ijsschotsen in hetzelfde essen maakt wand en plafond uit, tot aan een strook daklicht.

mergolvend, dat ze lijken op ondergrondse grotwanden waarover het licht deinende waterwiegelingen perpetuum-mobileet. Heel apart is ook de helderwitte repetitieruimte, waarin een opstuwende golf van over elkaar heen schuivende ijsschotsen wand en plafond uitmaakt.

foto’s: hufton + crow hertfort

beweging tot aan een strook daklicht.

Mantsjoerijs essen is in drie hout ( mm dik), fineer en triplex.

komt een verrassend einde bij het betreden van de Grote Zaal (. stoelen). In volle pracht zwiert Mantsjoerijs essen door de ruimte over wanden en plafond tot in vele gaten en hoeken, waarmee hier het grottenstelsel aankleding krijgt. In het auditorium dat tussen alle holen en gewelven doorloopt staan stoelen als in de Kleine Zaal opgesteld, maar dan roodbekleed, wat verder kleur aan

Balkon Grote Zaal. Het vormen gebruikt: massief

Verbluffende veelvormerij Aan alle wintertaferelen

het klinkende der klinkenden geeft. Ook in deze verblufde witwandigheid, die de toegangstrappen blijkt te ver-

fende veelvormerij zou je het eeuwenlange eroderende

bergen naar de Grote Zaal en de balkons; erin uitgespaar-

werk van de natuur kunnen zien, maar eerder voorstel-

de, eveneens breedsmalle openingen zijn naar de lobby

baar is dat een cnc-machine zich visionair in een paar

gekeerd. Het gebruikte Mantsjoerijse essen (Fraxinus

weken tijd door een gigantisch blok hout heeft gefreesd.

mandshurica), een taaie, uitstekend te buigen houtsoort,

Inderdaad is, ook voor de trappenpartij in de lobby, veel

brengt smachtende warmte in de barre ijzigheid. Om alle

ge-cnc’t, maar de aloude ambachtelijke hand kon niet

rondingen en welvingen te kunnen maken, is het in drie

ontbreken: zo’n vijftig houtspecialisten zijn maanden en

vormen gebruikt: massief hout ( mm dik), fineer en tri-

nog meer maanden bezig geweest al het hout op z’n

plex. De opgang naar auditorium en balkons is een waar

plaats te krijgen. De akoestiek is optimaal door de weer-

avontuur tussendoor dramatisch overgedimensioneerde

kaatsing van de houten oppervlakken en de absorptie van

essenslingeren.

de vele gaten. Een subtiel daklicht mediteert besef van de verglijdende tijd.

Deinende waterwiegelingen De Kleine Zaal voor kamermuziek en kleinere dansdrama’s en opera’s (

Onovertroffen meesterschap Dit jaar is aan het

stoelen) brengt bedaring. Het is een doosachtige ruimte,

Harbin Opera House in de categorie Culturele Architec-

waarvan de wand achter het toneel geheel uit geluiddicht

tuur de  ArchDaily Building of the Year Award toege-

glas bestaat, zodat de bezoekers contact met de realiteit

kend. En terecht. De fusie van kunst, cultuur en natuur is

houden. Op de grond ligt parket. De stoelen zijn in flexi-

moeiteloos tot in alle details doorgevoerd, met de onver-

bele opstellingen te plaatsen: triplex vormdelen met grijs-

stoorbare kalmte van onovertroffen meesterschap. •

stoffen zitting en rugleuning. Een gedicht zijn de betonnen zijmuren. Ze zijn zo sche-

hans de groot

Locatie:  Diduan St, Daoli, Harbin, China Opdrachtgever: Harbin Songbei Investment and Development Group (songbei.gov.cn) Ontwerp: MAD Architects Beijing/Los Angeles (i-mad.com) Interieurontwerp: MAD Architects Beijing/Los Angeles, Shenzhen Z&F Culture Construction Shenzhen (szzft.com) Landschapsontwerp: Beijing Turenscape Institute Beijing (turenscape.com/english) Aannemer: Beijing Construction Engineering Group foto: adam mørk kopenhagen

Beijing (cccme.org.cn) Constructeur: Beijing Institute of Architectural Design Beijing (biad.com.cn) Akoestiek: East China Architectural Design & Research Institute (ECADI), Acoustic and Theater Special Design & Research Studio Shanghai Bruto vloeroppervlak: . m Bouwperiode: Augustus  - december  Bouwkosten: N.B.

het houtblad

van hetzelfde essen. Het is een schitterende bevroren

mei 2016

Ze zijn uitgevoerd in akoestisch geperforeerde panelen

Van jongs af aan

Het vakmanschap zit in ons bloed. Als kleine jongen bouwden we hutten; tegenwoordig duurzame, hoogwaardige en innovatieve bouwconcepten. Benieuwd naar het werk van De Groot Vroomshoop? Wij vertellen u er met plezier en trots over. Neem gerust contact met ons op, kijk op www.degrootvroomshoop.nl en/of volg ons op

Wij bouwen bewust met hout

de sociale media.

DeGrootVroomshoopGroep @degrootvrmshp T +31 (0)546 666 333

I www.degrootvroomshoop.nl

company/de-groot-vroomshoop-groep-b-v

ONDER ARCHITECTUUR Z E S T U I N TO R E N S VA N K RU I S L A AG H O U T binatie van beton en staal. De zes torens zijn

maakte een ontwerp voor zes tuintorens in

van kruislaaghout en bestaan uit kolommen

India. De ecotorens hebben  verdiepingen en zijn  m hoog. In dit project van Vincent Callebaut is architectuur gemengd met agricultuur. De torens hebben een eigen ecosysteem en zijn zelfvoorzienend in energie en voedsel.

en liggers. Ze zijn met elkaar verbonden door gevels. Er is volop ruimte voor verticale landbouw en onder meer op de gevels wordt groente en fruit geoogst.

Hydrocultuurkassen Op de balkons van de appartementen en in hydrocultuurkassen groeien wortelen, tomaten, spinazie, saffraan

Hyperion De naam van de torens is ont-

de tien bosrijkste landen op aarde,’ licht Cal-

en koriander. In grote vijvers worden verschil-

leend aan de hoogste boom ter wereld, de

lebaut toe. ‘Vanwege de smog in New Delhi is

lende vissoorten gekweekt. Een natuurlijk kli-

Hyperion, die  m hoog is. In de torens zit-

het onze plicht de bossen nu meer dan ooit te

maatbeheersingssysteem zorgt voor een con-

ten woningen en kantoren, werkruimtes, een

behouden.’ Hij pleit voor de bouw van grote

stante temperatuur van  graden.

sporthal, speeltuinen en een zwembad. Zon-

houtconstructies omdat het materiaal de beste

nepanelen produceren meer energie dan er

ecologische voetafdruk biedt. ‘Houtproduc-

kan worden verbruikt, regenwater wordt op-

tieprocessen vereisen minder energie en zijn

gevangen voor de groene gevels.

minder vervuilend dan standaardmaterialen,

HOC-LADDER

zoals staal of beton.’

Ecologische voetafdruk Het hout voor de torens komt uit een duurzaam beheerd bos

Kruislaaghout De torens hebben een

in de metropoolregio Delhi. ‘India is een van

aardbevingsbestendige fundering, een com-

HOUTEN GEVELBEKLEDING VOOR TUINDORP

CTH Basiskennis: Start begin mei . CTH Bouwen met Hout:  mei,  juni; examen  juni. CTH Commercie: ,  september,  okto-

beeld: ph+ architects londen

ber; examen  oktober. Verkoper als onderscheidende factor:  mei,  juni. Bruggen en oeverbeschoeiingen: Datum nog nader te bepalen Praktijkopleider: ,  mei, ,  juni.

Op een voormalig bedrijventerrein in West-

in de groene omgeving en het uitzicht niet

Basiscursus Hout en Plaatmateriaal: Is een

Londen komen  woningen met een verticale

verpesten voor de andere bewoners in de wijk

schriftelijke cursus en kan op elk moment

houten gevelbekleding. Dit project Rosebank

Acton.

worden gestart.

pH+.

Autovrij De woningen worden gebouwd in

Wilt u een cursus toegespitst op uw be-

De woningen verschillen in hoogte: van ap-

opdracht van City and Suburb Ltd, ze komen

drijf? Dat kan! Alle cursussen kunnen als

partementen van vier hoog tot eengezinswo-

in de buurt van de Elizabethlijn, onderdeel

maatwerk worden gegeven. Voor infor-

ningen met een of twee verdiepingen. In dit

van het nieuwe spoornet, die in  in ge-

matie/aanmelding: info@houtopleidings-

speelse ontwerp krijgen de woningen een

bruik wordt genomen. Het kleine tuindorp

centrum.nl, houtopleidingscentrum.nl. •

hardhouten gevelbekleding. Ze zullen opgaan

wordt autovrij.

Works is een ontwerp van architectenbureau

mei 2016

kruislaaghout voor het bouwconcern Jaypee in

het houtblad

beeld: vincent callebaut parijs

De Belgische architect Vincent Callebaut

mei 2016

v ele h a nden m a k en li c ht w er k b e zo ek er s cen t rum he t ko e t s h u ij s k a s t eel a s s umb u rg heem sk er k

het houtblad

Een jonge architect en een houtbouwer die dat vak al vele jaren uitvoert, vereenden hun krachten voor een bezoekerscentrum bij een bezienswaardig kasteel. Het centrum is een vloeiende mix van modern ontwerp en oud ambacht. De overdekte buitenruimte waar licht, hout en baksteen symfonisch samengaan, is ronduit geniaal.

mei 2016 fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: jeroen staats amsterdam

het houtblad

Even voorbeeldig is het kleine leger van ongeveer vijftig

maar in een volwassen onderkomen plezieriger te kunnen

Modern industrieel,

vrijwilligers die met tomeloze inzet van al hun krachten

functioneren.

troostrijk antiek.

en vrije tijd het wee van de tuin achter Slot Assumburg

Het bewijst overtuigend dat rotsvast geloof, gedreven

hebben weten om te vormen in het wel van de huidige

visie en koppige vasthoudendheid niet alleen resultaat,

natuurpracht. Voor hen in het bijzonder is het bezoekers-

maar ook beloning geven. Daarnaast is het centrum ont-

centrum bedoeld, dit om niet langer in een noodk(r)eet,

vangstruimte voor tuinminbezoekers.

Rijmende dakvormen.

Plattegrond begane grond.

Legenda. 1. Ontmoetingsruimte 2. Hal/entree 3. Pantry 4. Toiletten 5. Installaties 6. Vrijwilligersruimte 7. Werkplaats

foto: het houtblad/hans de groot

tekening: lab03 westzaan

8. Overdekte buitenruimte

In het baksteenrestant zitten als zwijgend enigma vier hoge toog-

Zicht vanuit de overdekte buitenruimte op de omgeving en de ontmoetingsruimte.

fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: jeroen staats amsterdam

deuren zonder beslag die ook nergens toegang toe geven.

delijk voor het onderhoud en beheer van het kasteler

aanleg van een tuin in Frans-classicistische stijl. Links en

natuurschoon. Ook de politiek raakte ervan overtuigd dat

rechts van de oprijlaan stonden de oranjerie en de stallen.

daarvoor een eigen onderkomen onontbeerlijk was. In

In  raakte de baksteenstapeling verlaten en werden

 viel het gemeenteraadsbesluit, waarna het bezoe-

de ommelanden verkocht. En dan gaat het verval snel, in-

kerscentrum werd aanbesteed. Eind  werd die ge-

clusief het park dat van kleur en geur veranderde en van

wonnen door de jonge architect Wouter de Haas (lab

lusthof deels vuilnisbelt werd. Ook toen het Rijk in 

Westzaan) en houtbouwbedrijf Somass uit Zaandijk. In

één gulden-eigenaar werd, ging de renovatie in (m)op-

juli  startte de bouw die in december werd voltooid.

perste vertraging. Vanaf  tot nu is het historische mo-

Daarna volgde de inrichting, en op de lentevrijdag van 

nument in gebruik van de Nederlandse Jeugd Herberg

mei  gaat het centrum feestelijk in de officiële ope-

Centrale (NJHC), sinds  Stayokay geheten. Elk jaar

ning. Dan is eindelijk de basis compleet waarop iedereen

bivakkeren . jongelingen in dit bijzondere gebouw

die bij Slot Assumburg betrokken is, een stuk rustiger kan

dat hun voorgangers stukje bij beetje mee hebben opge-

lauweren.

mei 2016

ging van de publieksmanifestaties is ze ook verantwoor-

stammen uit de e eeuw. In  begon achter het slot de

het houtblad

Kleur en geur De eerste rudimenten van het kasteel

kalefaterd. Pas in  was dit werk gereed en pas in  verwierf de gemeente Heemskerk de verloren gegane

Zwijgend enigma De Haas zat bij het ontwerp vast

gronden rond de citadel.

aan de stenen muur die van de stallen was overgebleven; de oranjerie was in de jaren  al gerestaureerd. In het

Levend verleden Het herstel van de tuin nam nog eens

baksteenrestant zitten als zwijgend enigma vier hoge

twintig jaar, niet alleen omdat hij enorm groot was ( ha),

toogdeuren zonder beslag die ook nergens toegang toe

maar ook omdat er onvoldoende geld was. Zoals zo vaak

geven. Aan de binnenkant ontbreken naden die iets van

moest het komen van opgewekte vrijwilligers die het niet

openingen aangeven. Vooralsnog blijven de deuren ge-

als verloren tijd beschouwen om de vergetelheid weer tot

handhaafd; op termijn worden ze mogelijk bevrijdende

levend verleden te roepen. Geschiedenis geeft een

openingen naar oprijlaan, oranjerie en kasteel. Met de

veilig thuisgevoel van mogen bestaan. Deze letterlijke en

sfeer van het bastion dichtbij en het stuk muur in de hand

figuurlijke energiegevers vormen de specie waarmee de

besloot De Haas het bezoekerscentrum in stijl te ontwer-

maatschappij wordt opgemetseld. Onder leiding van

pen met de nodige moderne toevoegingen en met ener-

Heemskerks hoofd Groenvoorziening maakten ze een

gieneutraliserende voorzieningen als zonnepanelen,

plan en togen vervolgens gepassioneerd aan schop en

warmtepomp en vloerverwarming. Het programma was

schoffel. Als wroetekaart dienden gravures uit , op ba-

niet heel moeilijk: behalve diensten technische ruimtes

sis waarvan ze het hele programma uit de grond trokken.

een vrijwilligersvertrek, ontmoetingsruimte, werkplaats en een overdekte buitenruimte voor zomerse activiteiten.

 jaar Ze legden opnieuw de stijltuin aan, met gras-

Op de verdieping bevindt zich een appeltjeszolder voor

parterres, geometrieën van haagjes, sierperken en een

de groente- en fruitoogst uit de tuin.

amfitheater. Er kwam een rosarium van . struiken, waaraan achttien rozensoorten klimmen, trossen, heesteren en hangen rond een prieel met relaxbanken. Je kunt nu dwalen door tweehonderd plantbedden met groenten

geschiedenis geeft een veilig thuisg e vo e l va n m o g e n b e s ta a n

en kruiden, sommige ooit gegeten en daarna vergeten. En er is een boomgaard met  fruitbomen (appel, peer, pruim, kers en mispel). Zoals het kasteel financieel door

Mysterieus licht De Haas kreeg een geweldige inge-

gerugzakte rondtrekkers wordt onderhouden, zo gebeurt

ving toen hij bij Somass arriveerde voor het eerste ge-

dat voor de tuin met allerlei activiteiten en evenementen

sprek. Het bedrijf is gehuisvest in een kantoordoos die in

als rondleidingen, schoolprojecten, muziek, dans en to-

een oude houtloods is geplaatst. De Haas: ‘Er zitten kie-

neel, bruidsreportages en open-monumenten-/tuinda-

ren in het pannendak waardoor een mysterieus licht naar

gen. In  was het werk gereed. Het heeft dus  jaar

binnen valt. Die sfeer wilde ik ook in het bezoekerscen-

geduurd voor je weer opgelucht kunt spreken van een

trum hebben.’ Er was meteen een klik tussen architect en

kasteelroman met uiteindelijk een goede afloop.

aannemer-directeur Gé Sombroek. De laatste: ‘Die combinatie van oud en nieuw die Wouter voorstelde, vond ik

Basis compleet De hoofdrol hierin blijft Stichting Vrij-

erg mooi. Wij hebben een enorme expertise in ambachte-

willigers Kasteeltuin Assumburg spelen. Naast de verzor-

lijke Zaanse houtbouw ontwikkeld, maar de moderne tijd

■ ■ ■

foto’s: jeroen staats amsterdam

De interieurs zien er modern industrieel uit met strakke lijnen en wanden plafondafwerkingen in gewhitewasht vuren- c.q. grenentriplex. Linksboven het ‘rek korbelen’. De bijzondere vorm van het dak begint boven de oude muur als zadeldak, maar loopt dan schuins weg over het nieuwe centrum.

De overdekte buitenruimte met zicht op de ingang. Glazen dakpannen dienen als kieren

foto: het houtblad/hans de groot

in het dak. Het effect is overweldigend: …

… het licht bespeelt - ingetogen en omfloerst, levendig en uitbundig - de intieme ruimte van blank hout, grijs hout en verweerd baksteen.

met cirkelzagende ogen een verdwaalde vlizotrap noe-

hebben toegepast, is gewoon een fantastisch detail!

men. Op de gevels is verticaal opdekwerk in grijsgebeitst

Waarom zou je het anders doen?’ Eendrachtig werkten ze

Siberisch lariks genageld: de architect wilde reliëf in het

de voorstellen uit, en zowel de monumentencommissie

beeld. De basisdelen hebben afmetingen van  x 

als welstand waren uitermate enthousiast. De vergunning

mm; de delen erop hebben wisselende breedtes bij wisse-

was in acht weken rond.

lende tussenruimtes. Doordat de kozijnen ook verticaal van vorm zijn, krijgt het bezoekerscentrum optisch een

Fascinerend materiaal De hoofdconstructie van ko-

hoogtewerking.

lommen en liggers ( x  mm) is een ambachtelijke stelsel van FSC-gecertificeerd Veluws lariks. De twee jaar

Gesloopte school De vorm van het dak is zonder meer

lang gewaterde stammen zijn op de wind gezaagd op

bijzonder. Dat is het best te zien aan de kant van de over-

houtzaagmolen Het Jonge Schaap en ruwbezaagd afgele-

dekte buitenruimte. Het begint boven de oude muur als

verd. De onbehandelde constructie is aan elkaar gezet

zadeldak, maar loopt dan schuins weg over het nieuwe

met ingelaten stalen verbindingsmiddelen en soms met

centrum. Boven de smal rechthoekige buitenruimte is de

pen-en-gatverbindingen. Op deze constellatie rust de

sporenkap met z’n repeterende gordingen prachtig in het

dakconstructie in hetzelfde lariks. Waar het minder dure

zicht. Glazen dakpannen, afkomstig van een gesloopte

vuren mogelijk was geweest, is toch voor lariks gekozen.

school in Denemarken, dienen naar De Haas’ inval als kie-

Sombroek: ‘Er was een maximum budget waarbinnen dat

ren in het dak. Het effect is overweldigend: het licht be-

eigenlijk niet paste. Maar voor de eenheid van het beeld,

speelt in verschillende vormen langs kleinere en grotere

wat te maken heeft met kwaliteit, doe je toch graag iets

paadjes - ingetogen en omfloerst, levendig en uitbundig -

extra’s: duurder lariks op eigen kosten.’ Soms dringt het

de intieme ruimte van blank hout, grijs hout en verweerd

hart sterker dan het verstand, immers: voldoening is ge-

baksteen. De tuin de natuur latend, zou je er zo een stoel

zonder dan teleurstelling.

neerzetten om de hele dag ademloos de lichtbewegingen

Voor De Haas was hout hoegenaamd de enige optie. ‘Ik

en bijbehorende ruimteveranderingen te volgen en te dui-

vind het een fascinerend materiaal. Hier past het goed bij

den. Volkomen terecht is de lichtkapel al eenmaal trouw-

het oude kasteel, het is echt uitstekend te bewerken, aai-

locatie geweest. •

baar en prettig om tegenaan te kijken.’

hans de groot Heldere ruimtelijkheid Binnen de houtconstructie zijn de ruimtes in houtskeletbouw gepast. De interieurs zien er modern industrieel uit met strakke lijnen en wand-

CO-VOETAFDRUK

afwerkingen in gewhitewasht vurentriplex en plafonds in

In het project is onder andere , m hout toegepast

dito grenentriplex (Varelplex), beide FSC-gecertificeerd.

( m vuren, , m Siberisch/inlands lariks, , m

Alle binnen- en buitenkozijnen zijn van witgeschilderd

grenentriplex (Vareltriplex) en , m meranti). Dit be-

FSC-meranti. Aldus vormen de interieurs een ongedwon-

tekent een CO-vastlegging van . kg. Het com-

gen ensemble van heldere ruimtelijkheid. Apart accent in

penseert de uitlaatgassen van een middenklassenauto

de ontmoetingsruimte is een rudimentaire lariks dakcon-

over . km of het jaarlijkse elektragebruik van

structie die als een rek korbelen eerder een subtiel ruim-

 huishoudens.

tebrekende dan zwaar constructieve betekenis heeft.

Locatie: Tolweg , Heemskerk Opdrachtgever: Gemeente Heemskerk Gebruikers: Stichting Vrijwilligers Kasteeltuin Assumburg (kasteeltuinassumburg.nl) Ontwerp: lab Westzaan; Wouter de Haas (lab.nl) Aannemer: Bouwbedrijf Somass Zaandijk (somass.nl) Constructeur: Constructiebureau Tentij Heemskerk (tentijbv.nl) Leverancier Siberisch lariks: Gras Houtimport Zaandam (grenenimportgras.com) Leverancier inlands lariks: Staatsbosbeheer/Hollands hout Amersfoort (staatsbosbeheer.nl, hollands-hout.com) Zagen inlands lariks: Houtzaagmolen ‘t Jonge Schaap Zaandam (hetjonge schaap.nl) Meranti kozijnen: Winter meubel & Interieur design Zaandam (wintermid.com) Vurentriplex, grenentriplex (Varelplex): Jongeneel Zaandam (jongeneel.nl) Bruto vloeroppervlak:  m Bouwperiode: Juli  - december  (Opening:  mei ) Bouwkosten: € .,-

mei 2016

Ongetwijfeld zal de brompot onder de vrijwilligers het

‘Zo’n ankergebint met pen-en-gatverbindingen dat we

het houtblad

brengt toch ook veel goeds met zich mee.’ De eerste:

ZEER POSITIE VE SCOR E VOOR HOUTEN DAMWANDEN IN LC A-STUDIE Een lca-studie (levenscyclusanalyse) is het beste en meest geaccepteerde middel om de milieu-impact inzichtelijk te maken.

mei 2016

Er wordt gewerkt met de SBK-Bepalingsmethode Milieuprestatie Gebouwen en gww-werken. De resultaten van dit onderzoek komen dan ook beschikbaar voor

de Nationale Milieudatabase en andere in-

foto: gww houtimport lopik

het houtblad

ternationale milieudatabases, zoals Ecoinvent. Het onderzoek is uitgevoerd door Ernst & Young Climate Change and Sustainability Services (CCaSS).

Hout vs kunststof Omdat er geen lcastudies van kunststof damwanden beschikbaar zijn, heeft Ernst & Young CCaSS een

Damwanden van hout zijn veruit het duurzaamst.

verkennend onderzoek uitgevoerd om de scoDamwanden van hout zijn veruit het duur-

studie laten uitvoeren voor deze toepassing

res van hout te kunnen vergelijken met alter-

zaamst. Dit komt naar voren uit een recente

van hout.’

natieve materialen. Hierbij is onder andere

lca-studie, uitgevoerd in opdracht van de

uitgegaan van publiek beschikbare milieudata,

VVNH en FSC Nederland. Eric de Munck,

Milieubelasting Voor de lca-studie is eerst

professionele beoordelingen en eerder lca-

projectleider bij Centrum Hout, onderdeel

de milieubelasting bepaald van de belangrijkste

onderzoek van kunststofproducten voor de

van de VVNH: ‘We zien steeds vaker dat

duurzaam gecertificeerde houtsoorten die wor-

gww. Uit het verkennende onderzoek blijkt

damwanden van kunststof worden toegepast.

den toegepast in damwandprofielen, zoals azo-

dat over een periode van  jaar hout gemid-

In de perceptie van de opdrachtgevers is dit

bé, okan en angelim vermelho. Hiervoor is een

deld  keer beter scoort dan damwanden van

een duurzame keuze. Gevoelsmatig klopte dat

uitgebreid veldonderzoek van de keten gedaan

gerecycled kunststof,  keer beter dan die

niet, maar er was nog helemaal geen onder-

om de meest recente praktijkcijfers te kunnen

van virgin kunststof en  keer beter dan ver-

zoek naar gedaan. Daarom hebben we onze

gebruiken. Uitkomst is dat azobé het beste

gelijkbare stalen damwanden. De Munck:

verantwoordelijkheid opgepakt en een lca-

scoort, nagenoeg gelijk met okan, op iets rui-

‘Om een nog beter beeld te krijgen van de

Milieukostenindicator (MKI) per m2 damwand

€ 10 -

Productie bouwmateriaal

€ 26,64

Transport naar bouwplaats Afvalfase

€5 -

mere afstand gevolgd door an-

milieuscores van de alternatieve materialen

gelim vermelho. Het verschil

voor damwanden, moet eigenlijk een geza-

tussen de Afrikaanse houtsoor-

menlijke lca-studie worden uitgevoerd. Dit is

ten enerzijds en het Zuid-Ame-

eerder gedaan in het kader van bruggen (RvO

rikaanse angelim vermelho an-

). Lca-studies geven een goed beeld van

derzijds wordt hoofdzakelijk

de milieubelasting en de opdrachtgever kan

veroorzaakt door de grotere

dan bewuste materiaalkeuzes maken. Zeker

transportafstand.

nu overheden een % duurzame inkoopdoelstelling hebben, is materiaalkennis en

€0 €-2-

PVC

Azobé

Angelim

Okan

RECYCLE 100%

PVC

VIRGIN

STAAL STAA T L TAA

100%

Vermelho

Uit het verkennende onderzoek blijkt dat over een periode van 30 jaar

Van de geringe milieubelasting

-keuze wel heel belangrijk geworden.’ De

die hout kent, neemt transport

lca-studie damwanden is mede mogelijk ge-

het grootste gedeelte voor z’n

maakt door de European Sustainable Tropical

rekening. De Munck: ‘We stre-

Timber Coalition (EUSTTC).

ven niet alleen naar kennisoverdracht, maar hebben ook

Meer informatie over het onderzoek:

hout gemiddeld 21 keer beter scoort dan damwanden van gerecycled

de ambitie de keten nóg verder

vvnh.nl en fsc.nl. De lca-studie over bruggen is

kunststof.

te verduurzamen waar dat kan.’

te downloaden via: houtinfo.nl voor €,.

VVNH-nieuws wordt gepubliceerd onder verantwoordelijkheid van de Koninklijke Vereniging Van Nederlandse Houtondernemingen

mei 2016

te Almere.

NBVT EN VVNH S TA R T E N N I E U W E HOUTKOEPEL

Onze maatschappij vereist in steeds grotere

de milieubelasting van hout en houtproduc-

mate verduurzaming: het wordt steeds be-

ten. Aan bod komen ook de resultaten van

langrijker de milieubelasting van materialen,

een reeks lca-studies die zijn uitgevoerd in

producten of diensten aan te tonen. De bouw

opdracht van Centrum Hout/VVNH, in sa-

De Koninklijke Vereniging van Nederland-

is hier onlosmakelijk mee verbonden. Zo is in

menwerking met andere organisaties als

se Houtondernemingen (VVNH) en de

de toekomst het verkrijgen van een omge-

NBvT, FSC Nederland en EUSTTC.

Nederlandse Branchevereniging voor de

vingsvergunning voor gebouwen gekoppeld

Dit houtcafé is zeer interessant voor onder

Timmerindustrie (NBvT) bundelen hun

aan een milieuprestatieberekening (MPG).

andere medewerkers in de houthandel, pro-

kennis op houtgebied.

Basis hiervoor zijn milieudata op basis van

jectleiders en inkopers die geïnteresseerd zijn

levenscyclusanalyses (lca). Voor de bouw-

in de milieubelasting van hout en houtpro-

Samenwerking binnen één houtkoepel

wereld is dit een enorme uitdaging. Gelukkig

ducten.

vergroot de slagkracht en brengt de voordelen van het toepassen van hout en hout-

worden steeds meer onderzoeken gedaan naar duurzame bouwmaterialen, waardoor er

Plaats: Kantoor VVNH, Westeinde ,

producten nog nadrukkelijker onder de

bewuste keuzes kunnen worden gemaakt. In

 BK Almere.

aandacht.

het Houtcafé van  mei zullen deskundigen

Opgeven kan via info@vvnh.nl of

de geïnteresseerden bijpraten over de nieuw-

telefonisch: -.

Duurzaamheid Zowel VVNH als NBvT

ste ontwikkelingen en onderzoeken. Ze gaan

De kosten voor deelname aan het Houtcafé

hebben duurzaamheid al lang hoog in het

in op de lca-methodiek, het belang van En-

bedragen € ,- (excl. btw). VVNH neemt de

vaandel staan. VVNH behaalde in  al

vironmental Product Declarations (EPD) en

kosten voor haar leden voor rekening.

een score van % gecertificeerd FSC- en PEFC- hout van het totale VVNH-houtvolume. De NBvT zet zich in voor een bewustwording in de markt, waardoor de vraag naar duurzaam geproduceerd hout in de toekomst als vanzelfsprekend wordt.

Promoten De houtkoepel richt zich op het promoten van het toepassen van hout foto: kees de vries redactie rotterdam

en wil de voordelen van het gebruik van

In het Houtcafé gaan deskundigen in op de lca-methodiek, het belang van EPD en de milieubelasting van hout en houtproducten.

hout in de bouw nog prominenter uitdragen en mogelijke belemmeringen tegen het gebruik van hout wegnemen. Voor de zomer wordt duidelijk met welke aanpak de koepel komt en hoe de organisatie eruit gaat zien. Inmiddels hebben ook andere brancheorganisaties belangstelling getoond zich bij deze nieuwe organisatie aan te sluiten. •

het houtblad

H O U T C A F É 1 9 M E I : ‘ S C O R E N M E T H O U TPRODUCTEN’

the (s t)a rt o f li v in g p u n t-w e s t h ot el & b e achr e s o rt o u d d o r p

De vormgeving van vrijetijdsbestedingen is maar weinigen gegeven. In Nederland is het zelfs een blinde vlek. Architect Matthijs Zeelenberg sprong dertig jaar geleden in het gat en ontwikkelde zich allengs tot vastgoedontwikkelaar ter zake. Daarbij koos hij niet voor

fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: www.johnlewismarshall.com

zoveel mogelijk vierkante vakantiemeters, maar voor kwaliteit en duurzaamheid.

Plattegrond begane grond en 1ste verdieping eilandstudio (voor twee personen).

Plattegrond vakantievilla (tweelaags voor vierpersonen).

fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: www.johnlewismarshall.com

Alsof woeste wisselwinden ze in deze duinvormen hebben doen stollen.

tekeningen: zeelenberg architectuur ouddorp

Punt-West: het tempo van de voetganger en het gevoel van de buurt.

Meestal is al latent in je aanwezig wat je worden wilt of

Kraptecaravan Vakantie vieren is iets wat je moet le-

welke richting je opgaat. Toen Zeelenberg ruim veertig

ren, dat gaat zeker voor Nederlanders op. Pas in de jaren

jaar geleden als architect begon, plaatste hij zichzelf in ge-

 begonnen ze eropuit te schoorvoeten. Bermtoeris-

dachten voortdurend buiten de comfortzone. Waar ben ik

me was een nec plus ultra om naar elkaars auto’s te open-

mee bezig en waar vind ik de goede weg? En als je scherp

monden. Spanje kwam in opkomst als bestemming waar

blijft, dan werken de omstandigheden mee.

iedereen dezelfde vakantie hield in dezelfde hotels aan met de kraptecaravan naar Frankrijk waar geen mens Nederlands sprak. De kwaliteit van de onderkomens bleef

in Zuid-Holland met  bungalows en  ha kampeerter-

aan de ondergrens. De vaderlanders lieten hun kinder-

rein (). Dat was destijds nog in traditionele bouw

hand vullen met zonnige monotonie en iedereen had de

uitgevoerd en vierde vooral de luidruchtigheid met win-

tijd van z’n leven, want niemand wist beter. Later kwam

kels, restaurants, zeil- en duikschool en een subtropisch

het vliegen erbij met vervakanties of men ging dichterbij

zwembad met glijbanen, whirlpool en golfslagbad. Het

gezellig ballenbakken in enerverende lawaaiparken of

gemak diende de vakantie: het avontuur paste simpel in je

semitropische pufparadijzen. Zeelenberg bedacht er het

hand.

zijne van.

. recreatie-eenheden Port Zélande was,

Warmlandige stoofzon Wat de vrijetijdszendeling

mede door het ontwerp, zo’n overweldigend succes, dat

met invoelend vermogen en analytisch verstand in het

er meer van dergelijke opdrachten uitrolden en leisure een

buitenland waarnam, verbeeldde hij tot uitgangspunten,

specialisatie van Zeelenberg werd. Hij riep Zeelenberg

die zich voortschrijdend blijven ontwikkelen. Daarbij

het houtblad

Port Zélande Een van zijn ontwerpen was Port Zélande, een vakantiedorp op de kop van het Grevelingenmeer

mei 2016

dezelfde stranden in dezelfde gaarstand. Of men schaarde

Ontwikkelingsmaatschappij in het leven en samen met zijn architectenbureau heeft hij de afgelopen  jaar hotels, resorts, bungalowparken en gebiedsontwikkelingen

‘wij wierpen ons op als de pioniers

gerealiseerd. In totaal gaat het om liefst . recrea-

va n d e k wa l it e it s v e r b e t e r i n g ’

tie-eenheden en vele andere projecten in twaalf landen, waaronder Nederland, België, Spanje, Duitsland, Rusland, China, Panama, Curaçao en Aruba, zijnde een inves-

krijgt Nederland als vakantieontwikkelingsland extra

tering van ± €  miljard. Het ontwerpen hoorde er steeds

aandacht. ‘Een beetje kwaliteit bestaat bij ons eigenlijk

bij. Om de handen vrij te hebben, komt de uitvoering

niet, dus ga je vanzelf naar het buitenland. Er zijn hier

tegenwoordig voor verantwoording van zijn architecten-

nauwelijks leisure-architecten, terwijl het juist zo leuk is

bureau, want vele projecten dienen zich aan of doemen

iets moois toe te voegen aan het vakantiegenot van men-

in hem op.

sen.’ Naar zijn mening is de passie van passief vertieren onder

Kippenhokkentijdperk Nog even een tijdsprongetje

de warmlandige stoofzon passé. Interactieve ge’zon’d-

terug - algauw na Zélande werd Zeelenberg steeds onge-

heid in eigen land steekt nu de loftrompet. Bovendien

duriger. Zijn opvattingen bleken zich ras verder te verwij-

blijft de vakantie ook niet meer beperkt tot de zomer,

deren van de eurogerichte houding van conservatieve

tegenwoordig heeft elke maand z’n vrijaffen. Men kiest

projectontwikkelaars. Dat was de reden voor z’n eigen

voor de beleving van velerlei weertypes om weer bij zich-

ontwikkelingsmaatschappij, zodat hij geen last meer had

zelf te kunnen inpluggen. Bij storm staat men in strakke

van de drogangsten der kruideniers. Tijdens reizen over

diagonalen op het strand, is men deel van de prille t/m

de hele wereld zag hij hoe andere landen verblijfscom-

stille seizoenen en cognact men bij de zachtvlammende

plexen bouwden en hij concludeerde dat Nederland het

openhaard terwijl het buiten stortbuiend regenraamt.

helemaal verkeerd deed. Zeelenberg: ‘Wij wierpen ons

‘Als het maar anders is dan thuis.’

op als de pioniers van de kwaliteitsverbetering. Daarvoor zaten we in het kippenhokkentijdperk en dat bleef daarna

Nieuwe fase Mede door de groeiende welvaart is

ook nog voortduren. Dat heeft zeker z’n charme, dat als

derhalve niet langer sprake van zomerhuisjes, maar van

je de deur dichtdoet, je hele vakantiehuisje rammelt, maar

vakantiehuizen of tweede woningen, wat van effect is op

op een gegeven moment moet je toch echt anders willen.

de kwaliteit. Je kunt ze huren, kopen of tussendoor verhu-

Zomerhuisjes moeten niet alleen meer voor de zomer

ren. Hoegenaamd gaat het om méér woonvormen, méér

zijn.’

avontuur, méér natuurbeleving, méér individualiteit en

■ ■ ■

foto’s: www.johnlewismarshall.com

mei 2016 het houtblad

tekening: zeelenberg architectuur ouddorp

Beachclub: de constructie is zo zichtbaar en open, dat het interieur daarmee al grotendeels gegeven is in een schitterende ruimtelijkheid.

Plattegrond torenvilla (acht personen): foto’s: www.johnlewismarshall.com

v.l.n.r. souterrain, begane grond, 1ste en 2e verdieping.

Terras beachclub: riante versnaperingstijd.

Alom uitzicht voor acht personen in de ‘vuurtoren’.

verloren gegaan. Wij keren dat weer om, soms met ont-

mogelijk en blijft ‘s winters de leegstand van woningen

poldering; waar geen natuur is, scheppen we eerst natuur

en winkels uit. Voorts dienden zich sinds ongeveer 

en gebruiken er dan een klein stukje van voor vakantiebe-

polsstokhoogsprongen in milieubehoud en duurzaamheid

bouwing. Dat zint ook overheden en natuurorganisaties

aan. ‘Eigenlijk zitten we nu in een nieuwe fase: Neder-

tot medewerking.’ In de permanente woningbouw is Zee-

land, dat in vergelijking met vakantielanden op een be-

lenberg eveneens bezig met grote doorbraken. Hij doet

hoorlijk laag gemiddelde was blijven hangen, zet nu de

niet aan vinexen op Willekeurweiland, maar start even-

toon. In al onze ontwerpen nemen we een heel duur-

eens met gebieds- en natuurontwikkeling op zorgvuldig

zaamheidsspectrum van mens en milieu mee: landschap-

uitgekozen locaties. Dat heeft twee voordelen: waarde

pelijke inpassing, recreatief medegebruik van de oever,

voor de natuur en waarde om te wonen en te recreëren.

waterkwaliteit, verstandig energiegebruik, duurzame

Feitelijk vervaagt het onderscheid tussen leven en ont-

materialen én werkgelegenheid.’

spannen steeds meer. Dat blijkt ook praktisch uit de lo-

mei 2016

méér zorgfaciliteiten. Zo wordt jaarronde exploitatie

Pauperontduining Zeelenberg zoekt zelf naarstig

op de meter, Brouwerseiland ( vakantiedromen) is

naar gebieden voor luxe ontspanningsoorden. Daarvoor

helemaal energieneutraal, het Veerse Meer ( vrije-

heeft hij als geboren Voorne-Puttenaar en getogen Goe-

tijdsverblijven) heeft vergaande domotica.

het houtblad

pende plannen: Punt-West ( strandvilla’s) is bijna nul

ree-Overflakkeeër een duidelijke voorkeur voor de waterkant, hetzij aan zee, hetzij in een rivierenlandschap, hetzij aan het IJsselmeer. In de meeste gevallen ontwikkelt hij samen met natuurorganisaties als Staatsbosbeheer en

ballenbakken in lawa aiparken of semitropische pufpar adijzen

het Wereld Natuur Fonds. Zo’n tien jaar terug vatte bij hem het idee post een resort te creëren aan het Grevelingenmeer, het grootste zoutwa-

Van nature hout Scherp op duurzaamheid koos Zee-

termeer van West-Europa op de grens van Zuid-Holland

lenberg steeds meer voor houtskeletbouw. Kozijnen en

en Zeeland. Het gebied dat hij op het oog had, was een

gevelbekleding waren bij hem altijd al van hout. ‘Een an-

uitgevlakt parkeerterrein waarop een al jaren failliete

dere materiaaloptie is er voor die twee toepassingen niet.

strandtent stond. Hij wees de lokale overheden op deze

En nu we natuurlijke omgevingen maken, hoort daar van

pauperontduining in het prachtige natuurgebied De Punt

nature hout bij, vanzelfsprekend onderhoudsarm.’ Ook

( ha). Die besloten tot een internationale prijsvraag,

voor beleggers blijkt hout geen enkel punt van onderhan-

die Zeelenberg samen met DPP Vastgoed Groep uit Zie-

deling, juist omdat de compleet houten strandvilla’s zo

rikzee glansrijk won.

uitzonderlijk uniek en bijzonder zijn en in verbluffend volmaakte balans met het landschap staan. Naar de laatste

Recreatieve wildbouw Dat was ook niet moeilijk als

stand der techniek hebben ze groene daken (zonnepane-

je visioenen hebt, want de prijsvraag vroeg om een vier-

len verstoren het natuurbeeld), warmtepompen en vloer-

laags hotel, een kubus van . m. ‘Gangen met konij-

verwarming, drievoudig glas en een hoge isolatie. Alles

nenhokken vind ik niet de manier om te genieten van de

gaat all-electric; de elektriciteit komt van een windmolen

ruimte om je heen. Daarom vatte ik het hotel op als een

een eindje verderop. De epc bedraagt ,.

verzameling losse kamers verspreid over het landschap. Verder keken we, zoals we altijd doen, op oude kaarten

Aardige buren Als je Punt-West opkomt, word je

hoe alle kreken en glooiingen destijds liepen. En dat vroe-

onmiddellijk omgeven door een overdadig weldadige

gere duinlandschap hebben we weer teruggebracht en

vriendelijkheid. Dat heeft te maken met de vorm van het

daar de vakantievilla’s doorheen gevlochten.’ Het land-

duinterrein: licht gebogen en licht heuvelend aan de

schap moet áltijd de stedenbouwkundige opzet bepalen,

meerkant en licht beschermend een baai omarmend. In

wat omgekeerd is aan hoe stedenbouwkundigen terrei-

het midden leidt een plankier naar het hart: een eilandje

nen kapotkavelen in recreatieve wildbouw: Hophophop,

waarop de beachclub en vijf strandvilla’s zijn gesitueerd.

er kan nog meer op. De natuur de leiding geven is een heel

Hoewel het nog een tijdje duurt voor alle begroeiingen op

andere manier van denken, maar eigenlijk ontzettend

groen staan, is de sfeer van lucht, water en natuur nu al

voor de hand liggend.

optimaal. Ook de plaatsing, vorm en materialisering van de  vakantievilla’s dragen hieraan belangrijk bij.  staan

Willekeurweiland ‘Nederland is een waterig zaakje,

losjes over het terrein verspreid, ze lijken door hun flauw

maar veel is drooggemaakt en veel natuurwaarden zijn

hellende lessenaarsdaken op duinen, de grijze gevelbe-

■ ■ ■

mei 2016

Er is niet langer sprake van

woningen.

zomerhuisjes, maar van vakantiehuizen of tweede

het houtblad

Waterschoon vanaf de verdieping van

De gevelbekleding van thermisch gemodificeerd fraké is al in één seizoen schitterend egaal vergrijsd.

foto’s: www.johnlewismarshall.com

de beachclub.

terrassen en vlonders hebben een constructie van azobé

vingen. Waar ze zijn geschakeld, maken de twee daken

en loopdekken van bilinga. De gevelbekleding (.

een (on)opvallende tegengestelde beweging, alsof woes-

m) is van genageld thermisch gemodificeerd fraké (Ther-

te wisselwinden ze in deze duinvormen hebben doen

moDUR).

stollen. Zandpaden leggen de slingerverbindingen naar

Leegwater Houtbereiding adviseerde deze houtsoort,

heel veel aardige buren.

dacht mee over de details - een speciaal halfhouts profiel ( x  mm) dat je zowel horizontaal als verticaal kunt

New Urbanism De architectuur is on-Nederlands. Bij

toepassen -, deed de bouwbegeleiding en voorzag de de-

Punt-West zie je zeker de invloed van Seaside in Florida,

len van Sansin Enviro Stain Woodsealer. Directeur Dennis

waar een verzameling prille hsb-huizen in zachte pastel-

Leegwater: ‘Het moest een speciale grijze kleur hebben,

tinten amfitheatersgewijs aan de Golf van Mexico staan

redelijk snel vergrijzen en onderhoudsarm zijn. Als de zon

als ‘de vervulling van het ongeknakte boeket tere kinder-

er twee dagen op staat, zie je de kleur wegtrekken. De

wensen’, zoals ik in nummer / over deze woonoase

woodsealer reduceert het vocht in het hout. Het gaat er

schreef. Seaside is een exponent van de architectuurstro-

een verbinding mee aan, het water parelt er dan gewoon

ming New Urbanism, die in tegenstreving van alle huidige

vanaf.’

stress het tempo van de voetganger en het gevoel van de buurt voorstaat. Zeelenberg koos voor een vergrijsd uiter-

Vol van leeg Zeelenberg is uitermate lovend over de

lijk om nog meer rust te bewaren.

schitterend egale vergrijzing die al in één seizoen tot stand is gekomen en die het project in één woord af maakt. En

Schitterende ruimtelijkheid Verder ontwierp hij in

zo draagt hij zijn gerealiseerde droom nu over aan wie de

kundige maar eenvoudige familie- stijl slechts vijf wo-

authenticiteit van flora en fauna wil ontdekken en aan wie

ningtypen, voorzien van alle luxueuze gemakken: eiland-

iedere dag bij een andere activiteit wil uitrusten. Vakantie

studio’s voor twee ( m), luxe villa’s voor vier tot zes

is vol van leeg zijn. •

( en  m ) en torens voor acht personen ( m ). Er 



hans de groot

is te kiezen voor hotelservice: bedden- opmaak, schoonmaak, ontbijt enzovoorts. Ook de beachclub is van zijn hand: een houtconstructie met hsb-invulling. De constructie is zo zichtbaar en open, dat het interieur daarmee

CO-VOETAFDRUK

al grotendeels gegeven is in een schitterende ruimtelijk-

In het project is onder andere . m hout toegepast

heid.

( m thermisch gemodificeerd fraké,  m azobé,  m bilinga en  m sapeli mahonie). Dit betekent

Opschudden Al het hout is FSC- of PEFC-gecertifi-

een CO-vastlegging van .. kg. Het compen-

ceerd. Het strandrestaurant is als prefab bouwpakket ont-

seert de uitlaatgassen van een middenklassenauto over

worpen: de montage duurde slechts drie maanden. De

.. km of het jaarlijkse elektragebruik van

houtskeletbouw van de  vakantiewoningen nam na het

. huishoudens.

opschudden van het terrein slechts vijftien maanden in

Locatie: De Eco Punt , Ouddorp Opdrachtgever: Eco II Projects Ouddorp (Zeelenberg Ontwikkelingsmaatschappij Ouddorp, DPP Vastgoed Groep Zierikzee (d-p-p.nl)) Verhuurder: Oasis Parcs Punt-West Hotel & Beachresort Ouddorp (oasisparcs.nl) Ontwerp: Zeelenberg Architectuur Ouddorp (zeelenbergarchitectuur.nl) Aannemer: Aannemingsbedrijf Van den Nieuwendijk Stellendam (vdnieuwendijk.nl) Constructeur: Ingenieursbureau IOB Hellevoetsluis (iob.nl) Hout en andere bouwmaterialen: Bouwcenter Esselink Middelharnis (esselink. nl) Houtskeletbouw: Topcasco Heinkenszand (topcasco.nl) Gelamineerd vuren: De Groot Vroomshoop (degrootvroomshoop.nl) Thermisch gemodificeerd fraké (ThermoDUR): Stockmans Wood Productions Antwerpen (swp-timber.com)/Lignius Druten (lignius.nl) Behandeling thermisch gemodificeerd fraké: Leegwater Houtbereiding Heerhugowaard (leegwater.nl) Azobé constructiehout en bilinga dekdelen: Aannemingsbedrijf Damsteegt Meerkerk (damsteegtwaterwerken.nl) Mahonie kozijnen: Van de Vin Ramen en Kozijnen Heeze (vandevin. nl) Bruto vloeroppervlak : . m Bouwperiode: Februari  - april  Bouwkosten: €  miljoen

mei 2016

beslag. De kozijnen zijn van sapeli mahonie, de veranda’s,

prachtig laag harmoniëren met de zachtgele duinverstui-

het houtblad

kleding doet ze, ook door de veelal horizontale oriëntatie,

a rc hitec t u ur o p avo n t u ur pa r a me t r i s ch g e w elf rot t er da m

Via een paviljoen met parametrisch gewelf van Kerto-Q demonstreren de architecten van Studio RAP hoe digitaal bouwmeesterschap de architectuur fundamenteel kan vernieuwen. Slimme software en robots zijn ingezet voor een baanbrekend bouwwerk, waarvan zij alle houten bouwelementen eigenhandig hebben gemonteerd.

prachtig voort over het dak.

fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: studio rap rotterdam

Bonus: de vlam van het hout volgt de richting van de grootste stijfheid en zet zich door alle driehoeken

foto’s + tekening: studio rap rotterdam

De Waterbus is de beste manier om per openbaar vervoer

RDM Campus: immense

Paddenstoel Reden: het zeer uitzonderlijke houten

het kraaknieuwe paviljoen te bezoeken. Studio RAP (Ro-

scheepsbouwloods waar

dak. De houtconstructie lijkt nog het meest op een pad-

bot Architecture Production) ontwierp het voor het Rotterdamse Havenbedrijf. Dit reisadvies geeft Wessel van Beerendonk, een van de oprichters van Studio RAP, en hij

instellingen van technisch onderwijs experimenteren en onderzoeken. Achteraan het parametrisch gewelf.

Ofwel: vanuit één decentraal geplaatste vijfhoekige voet ontspruit een zich snel verbredende ronde kolom, die bovenaan overgaat in een welvend dak dat het hele paviljoen

heeft groot gelijk. Het is niet de snelste weg, maar wel de enige die voelbaar maakt hoezeer dit paviljoen, jongste

denstoel, met de zijkanten van de hoed recht afgesneden.

Plattegrond.

( x  m) overspant. Dit geheel is een ‘parametrisch ont-

schepping van zijn bureau, een radicale vernieuwing van

worpen gewelf’, verklaart de architect; hij komt er later

het architectenvak representeert. Vertrekpunt van de Wa-

nog op terug. Voor nu valt vooral op hoe vloeiend alle

terbus is de Erasmusbrug, omgeven door gladde wolken-

gekromde vormen zijn en hoe intiem de ruimten zijn aan

krabbers. Het aankomstpunt is Heijplaat, een voormalig

weerszijden van de kolom, elk onder een eigen koepel-

havengebied waar de Hogeschool Rotterdam en de Aca-

dak. Bijzonder fraai is de detaillering. Als je goed kijkt,

demie van Bouwkunst zijn gevestigd.

ontdek je dat zowel kolom als dak zijn samengesteld uit driehoeken van wisselende vorm en grootte. Het hele

Innovatiemotor Daar ook staat de RDM Campus, ‘innovatiemotor voor haven en stad’, een immense scheepsbouwloods waarbinnen instellingen van hoger en lager

‘ d e a rc h it e c t u u r m o e t va n a f d e g ro n d

technisch onderwijs zich bezighouden met experimenten

opnieuw worden opgebouwd’

■ ■ ■

en vernieuwend toegepast onderzoek. Dat gebeurt in samenwerking met kenniscentra als TNO en TU Delft en staat ten dienste van allerlei bedrijven die in dit Innovation

houten oppervlak is aldus gefacetteerd als een diamant.

Dock zijn gevestigd. Hier is niets glad, hoog en groot als in

De driehoeken zijn via een soort puzzelverbindingen aan

het Rotterdamse stadshart; de hele hal is levendig en rom-

elkaar gehecht. Maar omdat in het oppervlak de mate van

melig, met tientallen kleinschalige werkplaatsen waar

kromming nogal wisselt, steken ze soms meer, soms min-

jonge mensen druk in de weer zijn: er wordt getimmerd,

der ver naar buiten. Rondom de kolom is de kromming ui-

gezaagd, gepraat, gerekend en gelast. Van Beerendonk

teraard het sterkst en steken ze het meest uit: zij vormen

laveert daar moeiteloos tussendoor naar zijn paviljoen:

hier heuse ornamenten.

een sierlijk glazen bouwwerk met golvend houten koepeldak, dat tussen al die chaos eerlijk gezegd niet opvalt.

Robots Van Beerendonk staat niet lang stil bij het pavil-

Maar heb je het eenmaal gevonden, dan maakt alleen de

joen; liever troont hij zijn bezoek mee naar de werkplaats

aanblik al de overtocht de moeite waard.

iets verderop in de hal. Hier staat de trots van de jonge

studio: drie heuse robots, in bruikleen van IRS Robotics.

niet alleen de stilisten zijn, maar ook de constructeurs en

Om het paviljoen te kunnen begrijpen, is een kennisma-

bouwers. Als engineers ontwikkelen we zelf de nodige

king onontbeerlijk: deze robots zijn de machines die het

software en voor het maken van bouwelementen gebrui-

SkilledIn-paviljoen mogelijk maakten; zij hebben alle 

ken we robots. Zo kunnen we weer bouwelementen en

benodigde driehoeken, elk met unieke maten en steeds

gebouwen maken, die stuk voor stuk eenmalig zijn: One-

wisselende schuintes, stuk voor stuk uit Kerto-Q-platen

of’s.’

van  mm dik gefreesd. Een gedeelde fascinatie voor robots met hun mogelijkheden voor architectuur bracht de

Parameters Het Rotterdams Havenbedrijf bood hun in

drie oprichters van Studio RAP ooit samen. Wessel van

 de eerste kans deze ideeën in praktijk te brengen.

Beerendonk behaalde zijn bachelor aan de TU Eindhoven,

Gevraagd werd een zogeheten SkilledIn-paviljoen voor

Léon Spikker aan de TU Twente en Lucas ter Hall aan de

een trainingscentrum. Uitgangspunt was een rechthoe-

TU Delft. Maar alle drie wilden in Delft een master halen.

kige plattegrond ( x  m), met drie door glaswanden

Van Beerendonk: ‘Onderzoek naar robotics in architectu-

gescheiden ruimten: een grote over de hele breedte en

re paste niet in het reguliere programma. Wij hebben toen

twee kleine. De opdrachtgever stemde in met de innove-

maar binnen de mastertrack Architectural Engineering

rende keuze voor een parametrisch gewelf als dak. ‘Para-

hiervoor een eigen masterafdeling opgericht.’

metrisch betekent dat de precieze dakvorm en alle dakelementen volledig zijn bepaald met door ons zelf

One-of’s Waarom hij robots zo belangrijk vindt, ver-

geschreven softwarescripts. Wij benoemden parameters

klaart hij pas in het bescheiden kantoor op een verdieping

en legden de onderlinge relaties daartussen vast, waarna

van de RDM-hal: ‘We zijn van mening dat de architectuur

de uiteindelijke vorm is berekend door er simulatie- en

vanaf de grond opnieuw moet worden opgebouwd. De

optimalisatieprogramma’s op los te laten.’

markt is verzadigd, de bomen groeien niet meer tot in de

Belangrijke parameters waren bijvoorbeeld: de grootte

hemel en het architectenvak is in een crisis beland. Dat al-

van het paviljoen, de asymmetrische plaats van de kolom,

les is goede humus voor ingrijpende veranderingen.’

de driehoeksvorm van alle houtelementen en de breedte

Computerprogrammering en robots wijzen de weg. ‘Veel

van de glazen geveldelen. Vastgesteld was ook dat de na-

architecten zijn nog slechts stilistisch adviseur. Ze ontwer-

den van de driehoekige elementen altijd keurig zouden

pen een mooie buitenkant, een liefst generieke platte-

uitkomen boven de kozijnen van de glazen wanden. ‘Dit

grond, en gooien hun ontwerp dan over de schutting,

soort details toont onverbiddelijk of een architect para-

waarna in enkele ronden van uitwerking en realisatie zo’n

metrisch ontwerpen beheerst. God zit in het detail, zegt

ontwerp steeds platter wordt. Dat willen wij niet. Dus

men, maar dat geldt ook voor de duivel. Het verschil is

ontwikkelden wij een nieuwe werkwijze waarbij we

soms bijster klein.’

Een robot kan het werk doen.

foto’s: studio rap rotterdam

Vanuit één decentraal geplaatste vijfhoekige voet ontspruit een zich snel verbredende ronde kolom, die overgaat in een welvend dak.

Gaudí Hij toont een verhelderend filmpje op de eigen

de kleinste spatkrachten in de uiterste punten. Dat is zo

site. Dat begint met een tekening van het paviljoen, in

vertaald, dat dit extra expressie geeft: de glazen hoeken

dunne lijntjes, waarop kolom en dak zijn opgebouwd uit

zijn kolomvrij, transparant.

een netwerk van uitsluitend driehoekjes. Vervolgens komt er beweging in dat netwerk, het bolt telkens om-

Spekkoek Het kruiselings gelamineerde fineerhout

hoog en trekt weer strak, waarna het uiteindelijk tot rust

Kerto-Q is beeldbepalend. De keuze ervoor is vroeg

komt: de optimale vorm. De film doet denken aan de

gemaakt in overleg met constructeur Vincent Raadschel-

Spaanse bouwmeester Gaudí, die de contouren van zijn

ders. Studio RAP dacht meteen aan hout vanwege het

ontwerpen uitvoerde in draadmodellen en dan onderste-

bescheiden budget, maar had oorspronkelijk een ranker

boven ophing. Uit de vorm die ze door de zwaartekracht

plaatmateriaal voor ogen. Raadschelders wees erop dat

aannamen, leidde hij de optimale vorm van de construc-

naast puzzelverbindingen schroeven noodzakelijk zijn, die

tieve elementen af. ‘Wat de computer voor ons doet, is

 cm het hout ingaan. Zo kwam men uit bij Kerto-Q, 

inderdaad vergelijkbaar met hoe Gaudí werkte, met als

mm dik, en in doorsnede net spekkoek: opgebouwd uit 

enige verschil dat onze draden virtueel zijn en dus pro-

kruiselings gelijmde vurenfineren van circa  mm dik. Dat

bleemloos langer en korter kunnen worden. Dat zie je nu

maakt het dak robuust en zelfs beloopbaar, wel zo handig

aan de driehoeken van het paviljoen: waar de kromming

aangezien de leidingen zijn weggewerkt in de kolom. ‘Als

sterk is, werden ze klein, waar die flauw is, verschenen

we balken hadden gebruikt, was veel meer hout nodig

grote driehoeken. Maar het begrip ‘optimaal’ is bij ons

geweest.’

hetzelfde als bij hem: de drukkrachten moeten zo effectief mogelijk worden afgevoerd. Deze ene kolom draagt

Bonus Een extra voordeel openbaarde zich pas tijdens

inderdaad het hele dak. De krachtsafdracht is radiaal, met

de bouw, door de mannen van Studio RAP zelf ter hand

mei 2016 het houtblad

Puzzelverbindingen en  cm lange schroeven.

genomen. Dit kwam voort uit hoe alle benodigde drie-

één driehoek ging het fout: daar klopte de vlam niet, dus

De bouw namen de jonge ar-

hoeken door de robots uit standaardplaten Kerto-Q van

was de richting verkeerd berekend. Die misser haalden

chitecten zelf ter hand.

, x , m waren gefreesd. Hierbij was berekend hoe

we er onmiddellijk uit.’ •

het snijverlies minimaal kon blijven, maar er gold een ex-

Het SkilledIn-paviljoen ( x 

hilde de haan

tra handicap: de stijfheid van zo’n plaat is in de lengterichting groter dan in de breedte. Dat had gevolgen voor de plaats van de driehoeken: ze dienden zo uit de plaat te worden gesneden, dat de radiale krachtsafdracht die hen

CO-VOETAFDRUK

in het uiteindelijke paviljoen was toebedeeld, in lijn was

In het project is bruto 8 m Kerto-Q (vuren) toe-

met de maximale plaatstijfheid. ‘Een computer kan ook dit

gepast. Dit betekent een CO-vastlegging van .

prima uitrekenen. En het geeft wel wat meer snijverlies,

kg. Het compenseert de uitlaatgassen van een

maar we kregen er een bonus voor terug: de vlam van het

middenklassenauto over . km of het jaarlijkse

hout volgt de richting van de grootste stijfheid en zet zich

elektragebruik van  huishoudens.

nu door alle driehoeken prachtig voort over het dak. Bij

Locatie: RDM Campus, Scheepsbouwweg , Rotterdam Opdrachtgever: Havenbedrijf Rotterdam (portofrotterdam.com/havenbedrijf) Ontwerp: Studio RAP Rotterdam (studiorap.nl) Constructeur: Raadschelders Bouwadvies Spaarndam (raadschelders-bouwadvies.nl) Kerto-Q: Stiho Utrecht (stiho.nl), Metsä Wood Holland Apeldoorn (incl. advies; metsawood.nl) Bouwperiode: April  - juli  Oppervlak:  m Bouwkosten: € .,-

m) met drie door glaswanden gescheiden ruimten.

vo ldr ag en s teden h o u tkunde

Met de woongebouwen HASO en HEKA start de lang verwachte houten stedenbouw in Helsinki, die betaalbaar, energiezuinig en veilig is. De vier blokken van vijf-, zes- en zevenhoog zou je tot voor kort houthoogbouw noemen, nu is het â&#x20AC;&#x2DC;gewoonâ&#x20AC;&#x2122; houtmiddelhoogbouw. De Finse hoofdstad kiest toekomst met beide bouwwijzen.

foto: tuomas uusheimo helsinki

h a s o & hek a wo o ng eb o u w en hel s ink i, finl a nd

foto’s: tuomas uusheimo helsinki

tekening: architectenbureau matti iiramo vantaa

mei 2016 het houtblad

Plattegronden A t/m E van de 2e t/m 7e verdieping. Gebouw 1: 7 verdiepingen; Gebouw 2/3: 6 verdiepingen; Gebouw 4: 5 verdiepingen. Verdieping: v. A. 1 t/m 4: 2e v. B. 1/2/4: 3e v.; 3: 4e v. C. 1/2/4: 4e v.; 3: 3e v. D. 1: 6e v.; 2/3: 5e v. E. 1: 7e v.; 2/3: 6e v.; 4: 5e v. De achtergevels op het zuidwesten zijn één bont reliëf van inpandige balkons en uitkragende buitenbalkons.

Speels gestaffeld langs de rustige straat Eskolantie, in een aflopende reeks van zeven-, tweemaal zes- en vijfhoog.

Gele accenten keren zowel buiten als binnen terug.

Geknikte panorama’s De positionering ter plaatse

misoikeus Oy Helsinki (HASO; Helsinki Housing Produc-

sluit aan bij de al bestaande stedenbouwkundige opzet:

tion Department ATT) schreef in  een Design &

de vier gebouwen met ultraflauw hellende lessenaars-

Build-prijsvraag uit voor houten woongebouwen op deze

daken staan niet strak op de rooilijn in oppositie met de

locatie: Eskolantie -. Winnaar was de combinatie van

tegenoverbouw, maar speels gestaffeld langs de rustige

aannemer SRV Bouw en houtleverancier Stora Enso.

straat Eskolantie. Dit geeft de bewoners een onbespied

Niet alleen voldeed het ontwerp van het door hen inge-

zicht op de omgeving. Aan de straatkant (noord-oost-

schakelde architectenbureau Matti Iiramo uit Vantaa aan

zuid) en opzij zijn de gevels wat gesloten voor wie niet

de esthetische en functionele eisen, maar ook was het ‘t

goed kijkt, want ze zijn bepaald ramenrijk in diverse hori-

zuinigste van alle inzendingen.

zontale en verticale formaten met voor enkele geluks-

mei 2016

Woningcorporatie/projectontwikkelaar Helsingin Asu-

bewoners zelfs hoekkozijnen die geknikte panorama’s bieden. Aan de rechterkant van elk blok springen de wo-

eenmaal vijf- en tweemaal zes- naar eenmaal zevenhoog

ningen op twee verdiepingen uit met buitenbalkons. Aan

(, twee keer , en , m hoog). Bij alle is de begane

de ene zijkant hangen op de eerste etage enkellaagse er-

grond van beton, terwijl de verdiepingen daarboven in

kerbalkons als vogelhuisjes aan de gevels, aan de andere

kruislaaghout zijn uitgevoerd. In totaal zijn er  apparte-

kant zijn het vanaf de eerste verdieping vier- tot zeshoge

menten in ondergebracht, half huurkoop (HASO), half

volières. De achtergevels op het zuidwesten zijn één bont

huur (HEKA); HEKA is een zusterbedrijf van HASO. Ze

reliëf, omdat zich daar een boeiende vriendschappelijke

zijn geordend rond het trappenhuis met lift. De vier bega-

wedstrijd tussen inpandige balkons en uitkragende bui-

ne gronden hebben elk twee wooneenheden en verder

tenbalkons afspeelt.

het houtblad

 appartementen De vier volumes klimmen op van

was- en droogruimtes, opslag, techniek, clubruimtes voor gezamenlijke activiteiten of feestjes en, in het zevenlaag-

g ro t e v r i j h e i d e n va r i at i e vo l g e n s

se gebouw, een kantoor. Op de overige verdiepingen

dit kruislaaghoutsysteem

bevinden zich studio’s en twee- tot vijfkamerappartementen, per etage vier tot vijf stuks. Op de bovenste verdiepingen is een sauna met dakterras.

Vrije etalering De gevels zijn in halfhouts rabat genageld met zwartgebeitste PEFC-gecertificeerde grenen

WOOD CITY HELSINKI

delen ( x  mm), de erkerbalkons met onbehandeld

Stora Enso en SRV Bouw zijn ook de initiatiefnemers

FSC-gecertificeerd blank lariks ( x  mm). Verduurza-

van Wood City in Helsinki, een woon-, werken ver-

ming of brandvertraging was niet nodig. Alle ruimtes en

blijfskwartier in de wijk Jätkäsaari aan de Finse Golf.

ook de balkons zijn gesprinklerd volgens de modernste

ATT is er eveneens bij betrokken. Op het schiereiland

inzichten: in plaats van meedogenloos water komt er

verrijst in de komende periode grensverleggende

venijnige stoom uitgewolkt. Als accent zijn de betonnen

hout(hoog)bouw tot acht verdiepingen in de vorm van

begane grond deels en de balkonwanden geheel afge-

verschillende woongebouwen, een hotel, kantoor, res-

werkt met geel houtvezelcementboard. Deze kleur keert

taurants en winkels. Wood City, ontworpen door ar-

ook binnen terug in sommige wanddelen en in de voor-

chitectenbureau Anttinen Oiva uit Helsinki, wil vér

deuren. De binnenwanden in openbare ruimtes en appar-

vooruitlopen in innovatieve, duurzame en tijdloze

tementen zijn verder stralend wit van het overvloedige

tedenbouw en stadsarchitectuur. Het moet een uit-

gipsplaat. De clubkleuren zwart, lichtbruin, geel en wit

hangbord voor de hele wereld worden van uiterst

vormen samen een bekoorlijk en gestileerd ensemble. De

geavanceerde houtproducten, houtconstructies en

etalering van bouwelementen verraadt de grote vrijheid

houtarchitectuur. Ook het ruimtegebruik aan het water

en variatie van dit kruislaaghoutsysteem, uitgedacht door

levert nieuwe belevingen op, waarbij bewoners, wer-

Stora Enso.

kers, winkeliers en bezoekers nieuwe verhoudingen met elkaar aangaan. De voortgaande industrialisatie,

Urbaan ruraal Binnen is eveneens voluit jonglerend

waarvan kruislaaghout een zeer duidelijke exponent is,

met ruimtes gepuzzeld: aantal, grootte en spreiding van

en de opborrelende ideeën en concepten zorgen voor

de appartementen verschillen per verdieping. Qua opper-

een permanente competitie die mensen daar met zich-

vlakte zijn ze , tot , m groot. Verdeeld over de

zelf en met elkaar aangaan. Zie woodcity.fi/en.

blokken komen wel dezelfde plattegronden voor, maar soms in afwijking geplaatst op een andere verdieping. De

■ ■ ■

Dakterras met hout-kunststofcomposiet dekdelen.

mei 2016

Rechts de sauna.

tekeningen: architectenbureau matti iiramo vantaa

het houtblad

Detail balkon.

Detail gevel-dak.

fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: tuomas uusheimo helsinki

Aantrekkelijke vorm van op vele vlakken rendabele stedenbouw in duurzaam hout.

een appartement, alleen of in meertallen, op een later

kunststofcomposiet dekdelen ( x  mm). Ook op de

tijdstip aan toekomstige bewonerswensen aanpasbaar.

balkons liggen deze delen. De sauna is uitgevoerd in

Door de stapeling van de modules ontstaat een dubbele

kwastvrij gevingerlast grenen, PEFC-gecertificeerd

laag tussen de appartementen, wat zorgt voor een uitste-

(Rema EFFEX); de banken en het plafond zijn van elzen.

kende geluidsisolatie. Verder zijn ze voldoende dampdicht

Het parkeren gebeurt aan de achterzijde onder lariks

en warmte-isolerend. Voor de brandveiligheid zijn alle

afdakjes,die zijn voorzien van mossedum. Aan planten

binnenwanden voorzien van gipsplaat.

en struiken is hoegenaamd urbaan ruraal veel aandacht besteed.

Rendabele stedenbouw De plafonds van de woonkamers zijn bekleed met blankvuren Effex Design-pane-

Complete wooneenheden Net als bij het  m hoge

len. De kozijnen zijn van het type hout-aluminium (gre-

houthoogbouwproject Puukuokka in Jyväskylä (drie ap-

nen). In de andere ruimtes zitten Tak-Ess-panelen op de

partementengebouwen van zes-, zeven- en achthoog),

plafonds: met een witte folie overtrokken houtvezelpla-

ontworpen door de Finse toparchitect Anssi Lassila, is ge-

ten. In de HEKA-huurappartementen ligt laminaat met

bruikgemaakt van het moduleconcept van Stora Enso

houtprint. In de HASO-huurkoopflats is luxer gevarieerd:

Wood Products; zie nummer /. Met dit modulaire

zwart gebeitste, blanke of grijs gebeitste Effex Design-

bouwsysteem van PEFC-gecertificeerde kruislaagvuren

panelen met respectievelijk gewhitewasht of blank eiken

elementen worden complete wooneenheden in één klap

dan wel gerookt essen parket.

geprefabriceerd en in klap twee ter locatie gemonteerd.

Ook in dit project bewijst het modulaire bouwsysteem

Concreet betekent dit dat alle woonmodules op oorlogs-

van Stora Enso z’n waarde: de kwaliteit is verzekerd, de

sterkte op de bouwplaats verschijnen. Dat betekent: in-

ontwerpvrijheid maximaal, de bouwtijd -% korter en

clusief gevelbekleding, kozijnen, deuren, badkamers,

de faalfinanciering laag. Zo ontstaat een aantrekkelijke

keukeninrichtingen, isolatiematerialen, leidingen en

vorm van op vele vlakken rendabele stedenbouw in duur-

oppervlakafwerkingen. De prefabricage in de fabriek te

zaam hout.•

Pälkäne betekent vochtvrij en snel bouwen. Het nam

hans de groot

slechts drie maanden om de appartementen in elkaar te zetten.

Toekomstige bewonerswensen De modules zelf

CO-VOETAFDRUK

zijn dragend, ze stabiliseren het gebouw en geven het

In het project is onder andere . m kruislaagvuren

stijfheid. Extra constructies zijn derhalve niet nodig. De

en , m grenen toegepast. Dit betekent een CO-

vloeren/plafonds van de erkerbalkons zijn gewoon ver-

vastlegging van .. kg. Het compenseert de

lengingen van de kruislaaghoutelementen. Alleen de

uitlaatgassen van een middenklassenauto over

trappenhuizen zijn op de bouwplaats samengesteld, ter-

.. km of het jaarlijkse elektragebruik van

wijl de dakelementen in onderdelen vanuit de fabriek zijn

. huishoudens.

aangevoerd. Dit modulesysteem vergt minder stalen ver-

Locatie: Eskolantie -, Helsinki Opdrachtgever: Eskolantie  (- en -hoog): Helsingin Asumisoikeus Oy Helsinki (HASO) - Helsinki Housing Production Department ATT (att.hel.fi); Eskolantie  (- en -hoog): Helsingin kaupungin asunnot (HEKA) Helsinki (hekaoy.fi) Ontwerp: Architectenbureau Matti Iiramo Vantaa (iiramo.com) Aannemer: SRV Bouw Espoo (srv.fi) Constructeur: A-Insinöörit Espoo (ains.fi), Sweco Finland Helsinki (sweco. fi) Leverancier kruislaaghout: Stora Enso Wood Products Helsinki (storaenso.com) Leverancier grenen en lariks gevelbekleding: Siparila Vaajakoski (siparila.fi) Leverancier Rema EFFEX: Rema Massivholzplattenwerk Eben im Pongau, Oostenrijk (rema-effex.com) Leverancier vuren EFFEX Design-panelen: Puumerkki Kerava (puumerkki.fi) Leverancier hout-aluminium kozijnen: Eskopuu Jyväskylä (eskopuu.fi) Bruto vloeroppervlak: . m Bouwperiode: April  - juni  Bouwkosten, incl. btw: € ..,- (HASO: € ..,-; HEKA: € ..,-)

mei 2016

bindingsmiddelen dan conventionele houtbouw. Ook is

aan de uitloop van een riant dakterras, belegd met hout-

het houtblad

sauna op de bovenste etages van elk gebouw is gekoppeld

AMSTERDAMSCHE

FIJNHOUT Houtexpert sinds 1898

Van plank tot bundel voor u in bestek gezocht

WWW.HOUTEX.NL

T. 020 - 6882100 | www.f ijnhout.nl

SC H AV E RIJ | DROG E RIJ | TR A N SPORT UW SPECIALIST VOOR LEVERING VAN HET JUISTE HOUT! • KENNIS & ERVARING • GROTE VOORRAAD • VELE BEWERKINGSMOGELIJKHEDEN

CA. 75 HOUTSOORTEN RUIM OP VOORRAAD!

LTL Woodproducts Voor al uw houttoepassingen Leyenaar Taapken Lamaker B.V. Kamerlingh Onnesweg 7, 4131 PK VIANEN Postbus 191, 4130 ED VIANEN Nederland

WILLEM DE ZWIJGERLAAN 1 | WADDINXVEEN T 0182 – 615933 | E INFO@HOUTEX.NL

Tel. +31 (0) 347 374 844 Fax. +31 (0) 347 377 908 E-mail: verkoop@ltl.nl Internet: www.ltl.nl

Voor al uw hout en houtconstructies van engineering tot en met montage

Zoek naar FSC® producten.

Haatlandhaven 3, 8263 AS Kampen +31 (0) 38 33 16 444 / www.wijma.com

Boogaerdt Hout

adviesbureau

bruggen

Voor adviezen die écht hout snijden!

Haasnoot Bruggen BV Postbus 3025, 2220 CA Katwijk (ZH) T 071 - 402 17 44 F 071 - 403 05 91 E info@haasnootbruggen.nl I www.haasnootbruggen.nl Overbruggen in hout, staal en composiet.

Woodteq Houtconstructies

Jutestraat 22, 7461 TR Rijssen Postbus 43, 7460 AA Rijssen T 0548 - 70 13 61 F 0548 - 70 13 41 I www.woodteq.nl E info@woodteq.nl Ontwerp, engineering, levering en montage van gelamineerde houtconstructies liggers, kolommen, Multiplan dakplaten en Profidecke vloerelementen.

coatings www.houtbedrijvendokter.nl +31 (0)6 54 31 41 21 info@houtbedrijvendokter.nl

Ingenieursbureau Evan Buytendijk BV Regentesselaan 7, 7316 AA Apeldoorn I www.evanbuytendijk.nl E info@evanbuytendijk.nl Advies, begeleiding, (groeps)certificering FSC/PEFC, PEFC boscertificering, CE markering, EUTR/FLEGT, opleidingen & trainingen

afzuiginstallaties

C-Techniek B.V. Chemieweg 71, 1422 DX Uithoorn T +31-2977-52785 I www.c-techniek.com E info@c-techniek.com Filter en afzuiginstallatie voor de industrie.

Meerdink Bruggen Parallelweg 2, 7102 DE Winterwijk T 0543 – 51 35 41 F 0543 – 520935 E bruggen@meerdink.nl I www.meerdinkbruggen.nl Ontwerp, prefabricage en plaatsing in het werk van bruggen in hout, staal en composiet

gecertificeerd hout

Postbus 1380, 1300 BJ Almere T 036 - 5494068 F 036 - 5321029 E info@keurhout.nl I www.keurhout.nl Handelsketen voor legaliteit en duurzaamheid.

gelamineerde houtconstructies

Carpentier Hardwood Solutions Abeeldreef 15 8760 Meulebeke T +32 51 488961 contact plate 18/1/11 I Dutch www.carpentier.be Specialiteit : Europees hardhout vnl eiken , themisch essen en thermisch naaldhout (thermowood)

Norway Coatings B.V. Postbus 43079 3540 AB UTRECHT T +31 (0)88 450 5400 I www.norwaycoatings.nl E info@norwaycoatings.nl

houtconstructies

Keurhout

Dorpsstraat 88, 2931 AG Krimpen aan de Lek T 0180 - 551552 F 0180 - 510776 E info@boogaerdt.nl I www.boogaerdthout.nl

Withagen Houtprodukten BV

Exportweg 1, 9482 WP Tynaarlo T 0592 - 274280 F 0592 - 273524 E info@withagenhoutprodukten.nl I www.withagenhoutprodukten.nl Lijmhout op hoog niveau! Specialist in gelamineerd hout voor constructies en kozijnen. Vilam® Lariks en vuren voor kozijnen met KOMO en PEFC certificaat. Bouwteam projecten; ontwerp, levering en montage van constructies.

Coillte Panel Products Coillte Panel Products Louis Eijssenweg 3A8 Louis Eijssenweg 3A8 6049 CD Herten 6049 CD Herten The Netherlands T +31 (0) 475 399740 The Netherlands F +31 (0) 475 310271 T +31 (0) 475 399740 E info@coillte.com +31 (0) 475 310271 IF www.coillte.com

E info@coillte.com I www.coillte.com

DLH Nederland B.V.

C/O Noorderlaan 125 2030 Antwerpen T +32 3 542 63 70 F +32 3 542 18 94 E info.nederland@dlh-group.com I www.dlh-nederland.com Specialist in gecertificeerd hout uit duurzaam beheerde bossen (o.a. CIB).

houtexpeditie ARCOS houtconstructies

Holtrop & Jansma B.V. Rondweg 43, 9101 BE Dokkum Postbus 56, 9100 AB Dokkum The Netherlands T +31 (0)519 32 91 00 F +31 (0)519 32 91 10 I www.holtrop-jansma.com E info@holtrop-jansma.com

Postbus 83, 5490 AB Sint-Oedenrode T 0413 - 767 200 F 0413 - 767 201 E info@arcoshoutconstructies.nl I www.arcoshoutconstructies.nl Ontwerp, engineering, levering en montage van gelamineerde houtconstructies, Profidecke , Multiplan en Multibox dakpanelen

Wood Products Logistics BV

Strevelsweg 700 sub 113 3083 AS Rotterdam T 010 4104670 F 010 4104680 E info@wpl.nu I www.wpl.nu No. 1 in houtexpeditie WPL - de logistieke dienstverlener

Wijma Kampen B.V.

Derix

Noorderpad 24, 1674 NS Opperdoes T 0227-822425 E jenj@tip.nl I www.jenjpersoneelsmanagement.nl Bemiddelaar tussen kandidaat en opdrachtgever

Postbus 52, 1930 AB Egmond aan Zee T 072 5069540 F 072 5069541 E info@greenwoodtimber.nl I http://www.greenwoodtimber.nl Kwaliteit schept duidelijkheid

houthandel

algemeen

J en J Personeelsmanagement b.v.

Greenwood International BV

Herenbrinksweg 3b 8144 RC Lierderholthuis T 0572-366280 M 06-57930394 E j.borreman@derix.nl I www.derix.nl Producent van gelamineerdhoutconstructies; zie www.derix.nl Engineering, productie, levering en montage van gelamineerde houtconstructies, liggers, kolommen en kruislaag houten onderdelen (CLT / X-lam)

Van den Berg Hardhout BV

2e Industrieweg 19 3411 ME in Lopik T +31 (0)348 820000 F +31 (0)348 820008 E info@vandenberghardhout.nl I www.vandenberghardhout.nl Importeur en groothandel van FSC® gecertificeerd tropisch hardhout. Ruw en geschaafd, uit voorraad en op aanvoer! Hout en vertrouwd!

Haatlandhaven 3, 8263 AS Kampen T 038 - 3316444 F 038 - 3322040 E wijma@wijma.com I www.wijma.com “Betrouwbaarhout” voor GWW als damwanden, gordingen, palen of fenderhout of complete houconstructies zoals: sluisdeuren, bruggen, geluidswanden, geleiderail of galerijen voor de bouw.

LTL Woodproducts

vloeren/dekken

LTL Woodproducts B.V.

GWW Houtimport

Bezoekadres: Bedrijfsweg 11, 3411 NV Lopik T (0348) 55 00 09 F (0348) 55 33 38 E verkoop@gwwhoutimport.nl I www.gwwhoutimport.nl Duurzaam geproduceerd hout voor de weg- en waterbouw uit voorraad leverbaar!

“Wij zijn een landelijk opererende houthandel en kenmerken ons door onze grote voorraad, brede assortiment, eigen zagerij/schaverij, droogkamers en transport. Wij helpen u dan ook graag bij de levering van het juiste hout!” WILLEM DE ZWIJGERLAAN 1 WADDINXVEEN T 0182 – 615933 | INFO@HOUTEX.NL

WWW.HOUTEX.NL

Houtgroep van Drimmelen B.V. Postbus 39, 3330 AA Zwijndrecht T 078 - 6107207 F 078 - 6101151 E info@drim.nl I www.vandrimmelen.nl Leverancier voor de bouw, handel en industrie van vurenhout, plaatmateriaal, prefab timmerwerk en alle mogelijke bewerkingen.

Postbus 3007, 2935 ZG Ouderkerk a/d IJssel T +31 (0)180 - 688688 F +31 (0)180 - 681463 I www.heuvelman-hout.nl Geregistreerd bij de Kamer van Koophandel voor Rotterdam onder nr. 29020842

Postbus 1025, 2302 BA Leiden T 071 - 5316431 E info@noordmanhout.nl I www.noordmanhout.nl Breed in Hout en Plaat Houtbewerking en Logistiek

Postbus 191, 4130 ED Vianen T 0347 - 374844 F 0347 - 377908 E verkoop@ltl.nl I www.ltl.nl Of het nu om Tropisch, Europees of Noord-Amerkaans hardhout gaat, wij verzekeren u continuïteit en kwalteit door een klantgerichte benadering.

Foreco Dalfsen B.V.

Postbus 73, 7720 AB Dalfsen Dalmsholterweg 5, 7722 KJ Dalfsen T 0529-431548 F 0529-432198 E info@foreco.nl I www.foreco.nl Compleet assortiment hout voor GWW en B+U.

Hout en Plaat Groningen BV Postbus 9128, 9703 LC Groningen T 050 - 3116674 F 050 - 3113111 E info@hpgroningen.nl I www.hpgroningen.nl Specialist in Naaldhout, Loofhout & Plaatmateriaal. Wij beschikken over uitgebreide houtbewerkingsfaciliteiten. FSC : SKH-COC-000033 PEFC : SKH-PEFC-COC-5018

Foreco Houtconstructies

Postbus 472, 4200 AL Gorinchem De Vort 1, 4225 SH Noordeloos T 0183-582556 F 0183-581077 E info@forecohoutconstructies.nl I www.forecohoutconstructies.nl Specialist in geveltimmerwerk en lichte prefab houtconstructies.

houtinformatie www.houtinfo.nl Koninklijke Jongeneel B.V. Postbus 49, 3500 AA Utrecht T 030 - 2346347 F 030 - 2318817 E info@jongeneel.nl I www.jongeneel.nl Uw partner in de bouw, overal in Nederland

Houtinformatielijn T 0900 - 5329946 (15 cpm) I www.houtinfo.nl 24 uur per dag, 7 dagen per week.

internet

Nonhebel

Nobelstraat 24, 5051 DV Goirle T 013 - 5301924 F 013 – 5301925 E contact@nonhebel.nl I www.nonhebel.nl Dé antislip specialist voor houten ondergronden. Leverancier van DuraGrip antislip coating.

vacuümpompen

Becker Druk- en vacuümpompen B.V.

Postbus 573, 8440 AN Heerenveen Eurolaan 11, 8466 SM Nijehaske. T 0513 - 651800 F 0513 - 651855 E info@beckerdvp.nl I www.beckerdvp.nl Topleverancier van vacuümpompen.

vlamvertragers voor hout

Fire-resistant BV

Postbus 4377, 3006 AJ ROTTERDAM T 010 –4137661 F 010 –4363757 E info@fire-resistant.nl I www. Fire-resistant.nl Specialist in het vlamvertragend behandelen van alle houtsoorten, parket en plaatmateriaal.

www.houtblad.nl Digitaal archief en foto’s bestellen.

SNELZOEKERS Voor slechts € 425,- per gekozen rubriek worden uw bedrijfsgegevens (inclusief kleurenlogo en informatieregel) voor de periode van 1 jaargang opgenomen.

Ja, ik reserveer een rubrieksvermelding in SNELZOEKERS Rubriek: ...................................................................................................................................................................................... Bedrijfsnaam: .............................................................................................................................................................................. Adres: .......................................................................... PC + Woonplaats: .............................................................................. Tel./Fax: ..................................................................................................................................................................................... E-mail: ............................................................................... Internetadres: .............................................................................. Informatieregel: .......................................................................................................................................................................... U kunt dit formulier faxen naar MYbusinessmedia, 010 - 289 40 61. Of opsturen (zonder postzegel) naar Antwoordnummer 90543, 3009 VB Rotterdam. Eerst meer informatie? Bel met MYbusinessmedia, 06-83 17 08 18 (Wilco Stemerdink).

GEMODIFICEERD LOOFHOUT

• Stijlvol • Notenhoutachtige uitstraling • Vormstabiel • Stootvast • Uit duurzaam beheerde bossen • Duurzaamheidsklasse II

FRAKÉ NOIR is een product van Houthandel van Dam.

DOOR EN DOOR...

...STIJL VOL ? k ut oo o h n le taa s! l vo s o’ ijl aar fot t s it te, d ngs d i i er bs ass v e p o n e w toe e et d e w op tig r s h ee n c M ee pra jk ki

A R F

N E K

N R.

Flame Delay FX Pro ®

Brandvertragend behandelde Houtproducten • niet hygroscopisch • volledig fixerend • niet uitloogbaar • kleurloos • geschikt voor onbehandelde toepassing in weer en wind • gebaseerd op Polymeer technologie