Het Houtblad - Nummer 2 (2019) by Het Houtblad

maart 2019 • jaargang 31 • nummer 2

www.houtblad.nl

S T R A N D G ELU K T USSEN EU C A LY P T US EEN DA K B OV EN D E M ACH I K A D O H O U T V ER B I N DT N O O R D ELO OS PR I J S W I N N EN D B I OSI N T RU M 01_cover.indd 1

15-03-19 13:46

GEMODIFICEERD LOOFHOUT

Het door en door gemodificeerde notenhoutachtige loofhout van Fraké Noir geeft een bouwwerk klasse. Ook is het hout stoot-en vormvast waardoor het praktisch uitstekend inzetbaar is. Met de afkomst uit verantwoord beheerde bossen en duurzaamheidsklasse 1 voldoet het hout aan de meest kritische, hedendaagse normen.

FRAKÉ NOIR is een product van Houthandel van Dam.

MEER INFO EN TOEPASSINGSFOTO’S:

FRAKENOIR.NL

interzum.com

Years

Meubelproductie Interieurafwerking Keulen

Hét vaktijdschrift voor de houten bouwsector februari 2019

• jaargang 31 • nummer 1

www.hou tblad.nl

’s Woorrlldd’s W ingg eaaddin LLe t ent EEvven

01_cover.indd

04-02-19 13:34

De toekomst begint hier.

Zorg dat u niets mist! Het Houtblad laat u de veelzijdigheid zien van hout en de talloze mogelijkheden die dit materiaal biedt. Het vakblad informeert u over architectuur, constructieve en bouwfysische aspecten, ontwikkelingen in duurzaamheid, certificering en toekomstige bouw. • 8x per jaar het vakblad Het Houtblad • Wekelijkse nieuwsbrief • Dagelijks nieuws op houtblad.nl en social media

interzum 21 t/m 24.05.2019 Nieuwe ideeën en progressieve oplossingen. Alles op één plaats. Visionaire technologie, nieuwe materialen, innovatief design. Op de interzum vindt u geconcentreerde innovatiekracht voor de toekomst van uw bedrijf. De beste ideeën en brancheninnovaties voor de meubelindustrie en de interieurafwerking vieren hier hun première. Als internationaal toonaangevende beurs opent de interzum een venster naar de toekomst. Hier ontmoeten de key players, de trendsetters en de impulsgevers

Abonneer u via: houtblad.nl/abonneren 088-22 66 648 abonnement@eisma.nl

elkaar. Geef uzelf innovatievoorsprong en laat u inspireren. Nu tickets kopen en tot 25 % besparen ! interzum.com/tickets RS Vision Expo BV, Excl. Vertegenwoordiging van Koelnmesse in Nederland 3401 RA IJsselstein Tel. +31 (0) 30 3036450 Fax +31 (0) 30 3036456 info@koelnmesse.nl www.koelnmesse.nl, www.rsvisionexpo.nl

90x259_iz19_M1_Houtblad_NL.indd 1

19.02.19 11:49

Foto: kristoF vrancken

m a a rt 2 0 1 9 het houtblad

E e n b o o m va n ee n v r i e n d

Het zijn bijzondere organismen, bomen. Ze omringen ons met hun zuurstofscheppende aanwezigheid maar we zien ze bijna niet. Je bent er duizenden voorbij voordat je er één opmerkt. Naast ons non-descripte bedrijfspand op een non-descript bedrijventerrein

FOTO: JOHN LEWIS MARSHALL

staat een machtige beuk. Was ik een indiaan, ik zou hem dagelijks groeten. Hij is in elk seizoen en op elk moment van de dag prachtig. Als scout haalde ik ooit een insigne met de weidse naam ‘bosbeheerder’. Wat we deden was bomen rooien. Je graaft een metershoge den tot op zijn wortelkronen uit, hakt die door en daarna de penwortel. Daarna kap je de takken af en schilt de stam met een schilschop. Dat kost je met twee man/vrouw een dagdeel. Twee bomen per dag. Aan het eind van zo’n dag weet je wat een boom is. Bomen zijn vrienden. We bouwen met ze omdat hun hout mooi is. Warm. Maar steeds meer ook omdat ze zich almaar voortplanten: ze geven ons hernieuwbaar, duurzaam materiaal dat bij leven CO2 verteert. En, in deze tijden van energietransitie en woningtekort heel belangrijk: je kunt er vreselijk snel en prefab mee bouwen. Dit Houtblad geeft daarvan tal van voorbeelden.

Jan Maurits Schouten hoofdredacteur

co l o f o n

31e jaargang, nummer 2, 2019 UITGAVE

Het Houtblad is een vaktijdschrift over hout en houtproducten in architectuur en bouw. Het is een uitgave van Eisma Bouwmedia. Het Houtblad verschijnt acht keer per kalenderjaar in een oplage van 3000 exemplaren en wordt gericht verspreid onder personen, bedrijven en instellingen die professioneel te maken hebben met hout.

Eisma Bouwmedia Egbert van Hes, algemeen directeur Rens Sturrus, uitgeefmanager Informaticaweg 3 7007 CP Doetinchem www.eismamediagroep.nl 088 29 44 800

REDACTIE

REDACTIONELE BIJDR AGEN

REDACTIEADVIESR A AD

Jan Maurits Schouten, hoofdredacteur 088 29 44 909 j.schouten@eisma.nl

Henk Wind, Centrum Hout

Willem-Jan Bluyssen (Accsys Technologies PLC) Ro Koster (RO&AD Architecten) dr. René Klaassen (SHR) Dennis Leegwater (Leegwater Houtbereiding) Erik Leeuw (Houthandel van Dam) ir. Eric D. de Munck (VVNH/Centrum Hout) ir. Vincent Raadschelders (Raadschelders Bouwwadvies) dr. ir. Geert Ravenshorst (TU Delft) ir. Edwin Smit (MIII architecten)

Jacqueline Knudsen, eindredacteur j.knudsen@eisma.nl 088 29 44 827

FOTOGR AFIE

Egbert de Boer, Lucas Kemper, John Lewis Marshall, Harry Noback, Derek Swalwell, Jeroen Verrecht, Dirk Verwoerd, Kristof Vrancken

Nathan Strik, webredacteur redactiehethoutblad@eisma.nl

GR AFISCH ONT WERP

www.houtblad.nl www.houtwereld.nl

DTP

BladVorm Leiden

ZeeDesign, Witmarsum DRUK

Veldhuis Media, Raalte

04-05_editorialinhoud.indd 4

15-03-19 13:47

m a a rt 2 0 1 9

FOTO: JIN WEIQI

Foto: kristoF vrancken

verder in

FOTO: JOHN LEWIS MARSHALL

20 Simpel ma ar niet eenduidig

dat na bewezen diensten weer kan worden

Een simpel vakantiehuis in een duinengebied

afgebroken. Het Longfu Life Experience

langs de Australische Bocht. Architect Austin

Center werd in 49 dagen gemonteerd ��

aal bestaat uit louter lokale houtsoorten �� 6

s n e l z o e k e r s ____________________ 4 5

men. Hout versterkt het gemeenschapsgevoel en de geborgenheid ��30

Prijswinnend duur z a amheidscentrum

Manyard ontwierp een cilinder in twee lagen met een open plattegrond. Het bouwmateri-

v v n h - n i e u w s ___________________ 1 8 o n d e r a rc h i t e c t u u r ____ 3 6 , 4 4

Reciprocerende d a kc o n s t r u c t i e

Het winnen van de Nederlandse Bouwprijs

Het Frans Masereel Centrum voor Vlaamse

zegt veel over het Biosintrum in Oosterwol-

Oud hout als ornament

grafisch kunstenaars, kreeg een paviljoen

de. Paul de Ruiter ontwierp dit duurzaam-

In het Amsterdamse Hotel Van de Vijsel, een

naar ontwerp van Ido Avissar en Hideyuki

heidscentrum rond een open atrium en liet al

voormalige houtfabriek, liet architect Minke

Nakayama. 800 balken dragen een doorsne-

Wagenaar het oude hout in het zicht, maar

den dak ��

handhaafde het niet als draagconstructie � 12

het houtblad

Coverfoto: Het atrium in duurzaamheids centrum Biosintrum in Oosterwolde. Ontwerp: Paul de Ruiter Architects. Foto: Egbert de Boer.

het hout in het zicht ��38

Noordeloos doet het zelf D e m o n ta b e l e b o m e n

Op verzoek van de bewoners van Noordeloos

Architect Luo Yujie ontwierp een modulair

ontwierp De Zwarte Hond een gemeen-

verkoopcentrum dat er uit ziet als een bos en

schapshuis van drie in elkaar geschoven volu-

ADVERTENTIES

Iwan Verburg media adviseur i.verburg@eisma.nl 06-20 81 68 28 Ilse Tangelder accountmanager binnendienst i.tangelder@eisma.nl 088-29 44 937 MARKETING

Sandra Klein Hegeman s.kleinhegeman@eisma.nl 088- 29 44 949

04-05_editorialinhoud.indd 5

ABONNEMENTEN

Abonnementsovereenkomsten worden uitsluitend aangegaan door Eisma Media Groep B.V, namens wie de uitgever de abonnementen verzorgt. Jaarabonnement Het Houtblad: € 176,95 excl btw. Jaarabonnement voor leden van AVIH*, BNA, HIBIN, KIVI/NIRIA of NBvT: 35% korting *) AVIH leden kunnen zich aanmelden door contact op te nemen met de AVIH. Bedrijven aangesloten bij Fonds OO&A ontvangen Het Houtblad gratis. VVNH-leden krijgen Het Houtblad automatisch toegestuurd. Leden van CNV Vakmensen en FNV Bouwen & Wonen én werkzaam in houthandelsbedrijven, ontvangen een gratis abonnement na registratie via www.houtblad.nl/abonneren.

Studentenabonnement: gratis Abonnementsprijzen België en overig buitenland op aanvraag bij onze abonneeservice. Abonnementen kunnen op elk gewenst moment ingaan. Opgave via www.houtblad.nl/abonneren of onze abonneeservice. Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk 30 dagen voor de vervaldatum bij onze abonneeservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. ABONNEESERVICE EISMA MEDIAGROEP

Voor opgave abonnementen, wijzigingen en informatie. Daalakkersweg 2 -72 5641 JA Eindhoven Tel. 088-22 66 648 abonnement@eisma.nl

Het volgende Houtblad verschijnt op 10 mei 2019

BETALING ABONNEMENTEN

Betaling via automatische incasso of acceptgiro Rabobank Leeuwarden-Noordwest Friesland Postbus 769 8901 BN Leeuwarden Banknr: 0365061395 IBAN: NL81RABO0365061395 BIC: RABONL2U ALGEMENE VOORWA ARDEN

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opname of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitgever en auteurs verklaren dat deze uitgave op

zorgvuldige wijze en naar beste weten is samen gesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Gebruikers van deze uitgave wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren. LEVERINGSVOORWA ARDEN

www.eismamediagroep.nl

ISSN 0923-5574

15-03-19 13:47

‘ Bac h -s tat e m e n t ’ t eg e n ko o l s to f - m a s to d o n t e n S t r a n d h u i s i n d e Aus t r a l i sch e d u i n en

In een ongerept strand- en duingebied aan de zuidkust van Australië ontwierp Austin Maynard Architects een houten vakantiehuis.

06-07-08-09-10-11_duinhuisaustralie.indd 6

15-03-19 13:47

Gangen zijn, in de visie van de architecten van Austing Manyards Architects, overbodige ruimten. Schrap je dan ook alle andere overbodigheden zoals tus-

senwanden en wil je optimaal genieten van uitzichten, dan kom je al snel op een rond gebouw. In vormgeving en omvang moesten de architecten van het

FOTO: DEREK SWALWELL

Australische bureau zich beperken, want hun opdrachtgever wilde een â&#x20AC;&#x2DC;bachâ&#x20AC;&#x2122;.

06-07-08-09-10-11_duinhuisaustralie.indd 7

15-03-19 13:47

m a a rt 2 0 1 9 het houtblad

Boven en onder: De entree met overdekt terras. Aan weerszijden kunnen de wanden naar het terras geheel geopend worden met een driedelige harmonicadeur

Plattegrond begane grond. 1 entree en terras. 2 living. 3 bad- en

FOTO: DEREK SWALWELL

waskamer. 4 berging. 5 keuken. 6 eetruimte.

06-07-08-09-10-11_duinhuisaustralie.indd 8

15-03-19 13:47

Ongerept duingebied En dat terwijl Sint Andrews

Zeelands fenomeen. Er worden de uiterst eenvoudige

Beach zulke mooie kansen biedt. Er is nauwelijks bebou-

strandhuisjes mee aangeduid die de bewoners er sinds het

wing. ‘Geen winkelgebied, geen restaurants, alleen een

einde van de Tweede Wereldoorlog voor zichzelf bouw-

kleine winkel en een brouwerij, en verder bijna niets.

den. De huisjes zijn uiterst klein en kunnen van allerlei

Het is een ongerept strand- en duingebied op een uur rij-

goedkoop materiaal gebouwd zijn. Het woord zelf zou of-

den van downtown Melbourne. Het gebied ligt op het

wel afstammen van het Welsh, waar ‘bach’ (uitgesproken

schiereiland Mornington, een van de twee landtongen die

als de naam van de bekende componist) ‘klein’ betekent,

samen de Port Philip Bay omarmen, de natuurlijke baai die

dan wel afstammen van een straattaalwoord ‘bachelor

van Melbourne zo’n aangename plek maken. Vanaf het

pad’, waarmee een vrijgezellenwoning wordt aangeduid.

strand loop je het zilte water van de Grote Australische

De bachs in Nieuw Zeeland groeiden echter uit tot fami-

Bocht in, de zee die tussen Australië en Tasmanië ligt en

liehuisjes waar gezinnen jaar in jaar uit vakantie bij de zee

de overgang tussen de Stille en de Indische Oceaan vormt.

vierden.

Geen kopie van een stadhuis wilde de opdrachtgever dus,

m a a rt 2 0 1 9

De ‘bach’ (spreek uit als ‘batch’) is een typisch Nieuw-

No home-away-from-home In zijn briefing voor het

had een flink stuk land ter beschikking dat bovendien

architectonisch ontwerp van een duinhuis, gebruikte de

grenst aan een gebied dat tot nationaal park is bestemd.

het houtblad

maar een ‘bach’ een duurzaam, informeel, duinhuis. Hij

Australische particuliere opdrachtgever het Nieuw-Zeelandse woord vaak. En hij zal er de architecten ook wel op

De opdrachtgever wilde een ‘bach’, een

hebben uitgezocht. Austing Manyards Architects, een

duurzaam en informeel duinhuis.

klein architectenbureau dat naast de twee eigenaars An-

■ ■ ■

drew Manyard en Mark Austin, uit nog zeven andere architecten bestaat, geeft duurzaamheid waar het kan de volle aandacht. Daarmee zetten ze zich af tegen veel an-

De locatie heeft vrij zicht rondom op bosschages en dui-

dere architecten (en hun opdrachtgevers) voor wie groot

nen en ligt geheel vrij in de natuur. De architecten hoef-

nog niet groot genoeg is en waar niet op een paar ton CO2

den bij hun ontwerp dus op geen enkele manier een dia-

extra gekeken wordt.

loog aan te gaan met omliggende bebouwing, want die is

Dat geldt, volgens de architecten, ook voor vakantiehui-

er gewoon niet.

zen. Die worden meer en meer gebouwd als ‘koolstofko-

Het benutten van het vrije uitzicht, in combinatie met de

pieën’ van de gewone voorstedelijke bebouwing. Ook in

eliminatie van gangen, leidde al snel tot een cirkelvormig

dit land aan de andere kant van de wereld worden be-

ontwerp. Het resultaat is een eenvoudige geometrische

staande eenvoudige vakantiehuisjes steeds vaker afgebro-

basisvorm, alsof een spelend kind een zandtoren heeft

ken en vervangen door, volgens de architecten, ‘veel te

achtergelaten.

grote structuren, die veel te letterlijk ‘a home-a-

Australische houtsoorten Het twee lagen tellende

mensen thuis hebben.’

duinhuis heeft een straal van vijf meter. De vloer en fun-

FOTO: DEREK SWALWELL

way-from-home’ zijn, een huis dat precies lijkt op wat de

06-07-08-09-10-11_duinhuisaustralie.indd 9

15-03-19 13:47

06-07-08-09-10-11_duinhuisaustralie.indd 10

15-03-19 13:47

dering zijn van beton, het was nog een uitdaging om die in het steeds opwaaiende duinzand te realiseren. De fundering moest daarom ook relatief diep worden aangebracht en het behoud van de omliggende begroeiing is belangrijk om het ‘zandstralen’ van het gebouw tot een minimum te beperken.

m a a rt 2 0 1 9

Glulam gebinten Het vakantiehuis is verder geheel opgebouwd uit gebinten van Glulam, gelamineerd hout, door de leverancier, Vicbeam in Bayswater, GL-18 genoemd. De verlijmde houtsoorten zijn alle inheemse eucalyptus-achtigen: Silvertop Ash, Grey Gum en Messmaverankerd in de betonvloer.

FOTO: DEREK SWALWELL

Shiplap gevelbekleding De buitenkant is bekleed met silvertop ash, eucalyptus siberiana, een inheemse Australische es, die vooral aan de oostkust groeit ook wel Australische ijzerschors genoemd. De lange planken zijn in een ‘shiplap’-constructie (als schrootjes) aan elkaar bevestigd en afgewerkt met een beits (Intergrain Natural Stain van verffabrikant DWD).

het houtblad

te. De staanders zijn in stalen ‘voeten’ gezet die zijn

Met uitzondering van de badkamer, heeft de verdieping een geheel open plattegrond. De slaapzone kan met gordijnen in drie

Vloeren en kozijnen De houten vloeren zijn gemaakt

ruimten worden verdeeld.

van een andere inheemse houtsoort, Blackbutt geheten, eucalyptus pilularis, afkomstig uit Zuidoost Australië en een belangrijk exportproduct voor het land. Het huis kent geen balkons, een bewuste keuze. Die worden namelijk volgens de architect in het Australische klimaat nauwelijks

Open plattegrond Het informele idee van de ‘bach’ is

gebruikt vanwege de extreme warmte en Uv-straling. De

ook in de inrichting meegenomen. Het grondplan kent

idee is dat je binnen, met de ramen open, het meest opti-

vrijwel geen wanden en rondom vrij uitzicht. Toch wor-

maal van het buitenleven kunt genieten.

den de verschillende gebruiksruimten op de begane

De ramen zijn overigens van dubbelglas. Hoewel het om

grond met slim geplaatste elementen (zoals het keuken-

een zomerhuis gaat is er goed over energiegebruik nage-

blok) gedefinieerd. Letterlijk centraal in dit ronde huis is

dacht. Het huis is georiënteerd volgens de passiefhuis-in-

de stalen wenteltrap naar de verdieping. De verdieping

zichten, en het dak ligt vol met zonnepanelen met mi-

kent helemaal geen scheidingswanden, maar wel de mo-

cro-omvormers (die het rendement per paneel sterk

gelijkheid om ruimten met gordijnen van elkaar te schei-

verhogen). Het perceel is ‘gewoon’ aangesloten op de ge-

den of juist te schakelen. De verdieping is in zijn geheel

meentelijke infrastructuur, het elektriciteitsnet, water en

tot een ‘slaapzone’ bestempeld, zodat gasten zich naar be-

riolering. Er wordt geen gebruik gemaakt van gas of olie,

lieven een slaapplaats kunnen inrichten. De enige beper-

er wordt elektrisch gekookt. Een grote, cilindervormige,

king is het oppervlak van de vloer zelf, maar er is rond het

watertank vangt regenwater op dat gebruikt wordt voor

huis genoeg ruimte om een eigen tentje op te zetten. •

het doorspoelen van het toilet en voor het sproeien van de tuin.

Jan Maurits Schouten

Locatie: Sint Andrews Beach, Victoria, Australië Architect: Austin Maynard Architects, Fitzroy (maynardarchitects.com) Projectteam architect: Andrew Maynard, Mark Austin, Ray Dinh Aannemer: Spence Construction, Colac (spenceconstruction.com.au) Constructeur: Perret Simpson, Richmond (perrettsimpson.com.au) Vloeroppervlakte: 139 m2 (begane grond 78 m2, verdieping 61 m2) Realisatie: december 2018

06-07-08-09-10-11_duinhuisaustralie.indd 11

15-03-19 13:47

Sl apen tuSSen oud en nieuw hout H ot el Va n d e V i j sel , a ms t er da m

Aan de Overtoom in Amsterdam is een nieuw hotel genoemd naar Houthandel Van de Vijsel die hier voorheen gevestigd was. Hout speelt dan ook een hoofdrol in het hotel. De houten kolommen en balken van de oude hallen zijn hergebruikt en op elk schaalniveau zichtbaar. Daartussen is de nieuwe constructie gebouwd in massief hout.

De balkons aan de binnenhoven zijn onderdeel van de vluchtroutes. De balkons lijken te zijn opgelegd op de oude houten constructie, maar hangen met trekstangen aan het dak.

12-13-14-15-16-17_hotelvdvijsel.indd 12

15-03-19 13:48

FOTO: LUKAS KEMPER

12-13-14-15-16-17_hotelvdvijsel.indd 13

15-03-19 13:48

Het nieuwe hotel bestaat uit 5 bouwdelen, op voorgrond bouwdeel E.

Binnenhof tot in de kelder

Lift

Entree (Overtoom)

Lift

Plattegrond begane grond. Door de oude binnenhoven weer

open te maken kon een vluchtroute worden gerealiseerd.

g Binnenhof tot in de kelder

12500+

Gebouw D Gebouw B 4570+

Gebouw C

4450-

Gebouw A

10013003625-

LENGTEDOORSNEDE

1:500

Langsdoorsnede. De nieuwbouw is gelijk aan de oude contouren. Het vloerpeil loopt naar achteren 1,40 m af.

TEKENINGEN: MINKE WAGENAAR ARCHITECT

PLATTEGROND BEGANE GROND

Doorgezaagd en opgetild balkhout balken dwarsrichting DeOude voorgevel is gehandhaafd en van een nieuwe kleur voorzien.

Binnenhof in gebouwdeel E. Oude houtconstructie (niet meer dragend)

Vloeren massief hout

Oude balken lengterichting

Wanden massief hout Nieuwe massiefhouten wand Nieuwe massiefhouten vloer Nieuwe doorloop in oude houtconstructie

NIEUWE DOORLOOP IN OUDE HOUTCONSTR.

LANGSDOORSNEDE GEBOUW B

1:250

Stalen koker 20x70x2 Composiet deck Regels 19x70 Cementvezelplaat

1:100

Massief houten vloer

Monumentale houten balk

DOORSNEDE BALKON

12-13-14-15-16-17_hotelvdvijsel.indd 14

FOTO: MINKE WAGENAAR

IPE120 Beschieting 19x70

Massief houten wand

1:20

15-03-19 13:48

trokken bij de transformatie van het gebouw van de voor-

Die merken zijn opgenomen in een 3D-model in Revit,

malige houthandel Van de Vijsel tot hotel. De opdrachtge-

zodat alle onderdelen op de goede plek teruggeplaatst

vers wisselden in de loop der tijd en er werden heel wat

konden worden. De zoon van Minke Wagenaar, een ge-

discussies gevoerd over de oplossingen die Wagenaar had

trainde bergbeklimmer, heeft alle merken op de oude ge-

gekozen. ‘Maar daarbij ging het niet om de vormwil van

binten in situ aangebracht. De houten delen zijn naar

een architect. Het ging om het optimaal oplossen van de

houtrestaurateur Holzbau Ott in Gammertingen in

gestelde vraag binnen alle randvoorwaarden.’

Zuid-Duitsland overgebracht. Die heeft het hout geres-

Die randvoorwaarden waren allesbepalend. Zo vereiste

taureerd met respect voor de historie, dus zonder het hout

de monumentenstatus het behoud van de voorgevel en

helemaal schoon te maken. Vanwege het gebruik in een

van de ruim 100 jaar oude houtconstructie van de verschil-

hotelomgeving is alle hout splintervrij gemaakt. Rotte de-

lende loodsen. Daarbij moest het gebouw ook nog binnen

len en met carbolineum behandelde delen zijn vervangen

de bestaande contouren blijven. De exploitant wilde een

door nieuw hout dat op de juiste kleur is gebracht. Hout

maximaal aantal kamers realiseren, terwijl de brandveilig-

met PAK’s-houdend carbolineum mochten de Duitsers

heid uiteraard ook moest worden gegarandeerd.

niet bewerken en mag in Nederland ook niet meer in een

m a a rt 2 0 1 9

gemerkt, gedemonteerd en vervolgens gerestaureerd.

het houtblad

Architect Minke Wagenaar is al zeventien jaar lang be-

binnensituatie worden toegepast. van de 19e eeuw uit vijf losse loodsen. Die raakten steeds

Keuze voor massief hout De nieuwe constructie van

meer ingebouwd en uiteindelijk werden de ‘binnenho-

het hotel bestaat uit massiefhouten vloeren en wanden

ven’ tussen de loodsen overkapt om geluidoverlast tegen

van Inholz. Niet alleen vanwege de uitstraling koos Wa-

te gaan. Wagenaar heeft in haar ontwerp die binnenho-

genaar voor hout, maar ook vanwege haar eigen ervarin-

ven weer open gemaakt, waardoor daglicht in de aan-

gen met en kennis van hout en houtconstructies, vanwege

grenzende kamers kan binnenvallen en de gasten een

duurzaam bouwen en bouwfysica. ‘Je bouwt tussen de

vluchtweg krijgen via de balkons. De oude houtconstructie heeft in het hotel geen dragende

Het hout is gerestaureerd met respect voor

functie meer. Vooral vanwege brandveiligheid was conde historie, dus zonder het helemaal schoon

structief hergebruik geen optie. De oude constructie is nu dus voornamelijk ornament, maar wel een ornament dat

te maken

■ ■ ■

volgens de Commissie voor Welstand en Monumenten op elk schaalniveau zichtbaar moest zijn. Zelfs in de badkaoude houtconstructie. Dan moeten de oude en nieuwe

mers zijn de kolommen en balken in het zicht gelaten.

materialen wel een zelfde uitzettingsgedrag hebben.’ De

Oude houtconstructie gemerkt Voor de nieuw-

geringe constructiedikte speelde ook een belangrijke rol

bouw van het hotel is de oude houtconstructie volledig

vanwege de beperkte ruimte binnen de bestaande gebouwcontouren. De houten vloeren en het dak zijn slechts 120 mm dik, de wanden 140 mm. De beperkte constructiedikte maakte kruislaaghout ongeschikt. ‘Bij de gekozen brandwerendheid van 60 minuten moet je rekenen met een inbranding van 20 mm. Door de verschillende houtrichtingen bij kruislaaghout bleef er constructief dan onvoldoende vloerdikte over.’ Het massiefhout van Inholz bestaat uit lamellen die met beukenhouten deuvels worden verbonden, zonder gebruik van lijm.

Houten wanden in het zicht Wagenaar ontwierp de hotelkamers zo dat bij het plafond en één wand het hout FOTO: LUKAS KEMPER

TEKENINGEN: MINKE WAGENAAR ARCHITECT

Vijf losse loodsen De houthandel bestond aan het eind

12-13-14-15-16-17_hotelvdvijsel.indd 15

in het zicht is gebleven. De tegenoverliggende wand is voorzien van een voorzetwand die benut is voor leidingen. De voorzetwand is ook de buigslappe component van de geluidwerende massa-veer-massa-opbouw. Het hoofdeinde van het bed is tegen de houten wand ge-

15-03-19 13:48

FOTOâ&#x20AC;&#x2122;S: HENK WIND

m a a rt 2 0 1 9 In elk vertrek is de oude houtconstructie prominent aanwezig, zoals hier in de hotelkamer achter

Zelfs in de badkamers is hout in het zicht gebleven.

de daklaag van de voorgevel.

FOTOâ&#x20AC;&#x2122;S: HARRY NOBACK

het houtblad

Boven: De vrije doorloophoogte van de dwarsgangen is vergroot door een balkdeel uit te zagen en

De constructies van de verschillende loodsen ontmoeten elkaar

op de balkconstructie te plaatsen.

op diverse plekken.

Onder: Ook in het entreegebied is de oude houtconstructie beeldbepalend. De breedte van de gang

naar achteren is bepaald door het oude houtstramien.

FOTO: LUCAS KEMPER

12-13-14-15-16-17_hotelvdvijsel.indd 16

15-03-19 13:48

tie is bepalend geweest voor de breedte van de gangen, net als voor de trappen die binnen het zelfde stramien zijn komen staan.

Dalend vloerpeil in de kelder Om het aantal kamers te maximaliseren is onder het hele gebouw een kelderconstructie gemaakt. Gekozen is voor afzinkkelders van grens kon worden gebouwd. Omdat het maaiveld van de derbakken steeds dieper. De gang op de begane grond Voor de gangen in dwarsrichting was de vrije doorloop onvol-

loopt met hellingbanen mee met deze dalende vloerpei-

doende. Dit is opgelost door een deel van de balk uit te zagen en

len.

uitgezaagde deel bovenop de balk te plaatsen.

Met de ingebruikneming van het hotel is voor Minke Wagenaar dit project na zeventien jaar tot een einde gekoplaatst en is doorgetrokken in een soort lambrisering,

men. Tot een goed einde waar ze trots op is. ‘We hebben

waardoor contactgeluid wordt beperkt.

er echt het maximale uit gehaald.’ •

‘Op een gegeven moment kwam de eindgebruiker met een interieurstylist die alle hout wilde bekleden met gips-

het houtblad

FOTO’S: HENK WIND

houthandel naar achteren 1,40 m afliep, liggen ook de kel-

m a a rt 2 0 1 9

MBS Kelderbouw, waarmee vrijwel tot op de perceel-

Henk Wind

beplating. Toen is er voor B-kwaliteit hout gekozen. Gelukkig kwam de exploitant er later met een andere interieurstylist op terug en is het hout alsnog in het zicht gebleven. En eigenlijk ben ik wel heel blij met die B-kwaliteit, want die heeft precies de uitstraling die past bij een FOTO’S: HARRY NOBACK

houthandel.’

Oude balken toch doorgezaagd Om de oude en nieuwe houtconstructies op een goede manier in elkaar te vlechten, zijn de oude kolommen en balken uiteindelijk toch doorgezaagd ter plaatse van de nieuwe vloeren. ‘Anders ga je op al die plaatsen door je brand- en geluidwering heen. Het is ondoenlijk om al die doorbrekingen

CO2-voetafdruk

weer goed af te dichten.’

In Hotel Van Vijsel is een combinatie van oud en

Een andere aanpassing, in overleg met Bureau Monumen-

nieuw hout toegepast. Bij het nieuwe hout gaat het

ten & Archeologie, was nodig vanwege de vrije doorloop-

om de volgende hoeveelheden: Wanden 2803 m2 x

hoogte van de dwarsgangen. Deze dwarsgangen kruisen

140 mm dik (+ 15 mm OSB). Vloeren 1418 m2 x 120 mm

de lager gelegen lengtebalken van de oude houtconstruc-

dik. Daken 885 m2 x 120 mm dik.

tie. De oude balken zijn ter plaatse van de doorloop uitge-

Dat maakt samen een CO2-opslag van ongeveer

zaagd en het uitgezaagde deel is bovenop de doorloop

425.850 kg. Daar is de gevelbeschieting nog niet in

herplaatst. Bij de lange gang van voor naar achter was dit

meegenomen, die komt op een CO2-opslag van

niet nodig doordat die gang meeloopt met de hoger ge-

9.074 kg.

plaatste lengtebalken. Het stramien van de balkconstruc-

Locatie: Overtoom 13-17, Amsterdam Opdrachtgever: Vijsel Vastgoed Amstelveen Architect en directievoerder: Minke Wagenaar architect BNA (minke-wagenaar.nl) Constructieadviseur: Bouwadviesbureau Strackee (strac-

FOTO: LUCAS KEMPER

kee.nl) Toezicht: Reindert Zeelen Adviseur brandveiligheid: BrandVeiligheid Erik Janse (bvej.nl) Uitvoering houtbouw: Elsässer Holzbauwerte, Mannheim (D) Levering massief hout: Inholz GmbH, Mannheim (D) Constructieadviseur houtbouw: Hahl & Seelinger, Lampertheim (D) Casco afbouw: Haase Bouwbedrijf (haasebouwbedrijf.nl) Kelderbouw: MBS Kelderbouw (kelderbouw.nl) Interieurdesign: Nicemakers (nicemakers.com) Bouwperiode: september 2016 – november 2018

12-13-14-15-16-17_hotelvdvijsel.indd 17

15-03-19 13:48

m a a rt 2 0 1 9

C e n t r u m H o u t o p N a t i o n a l e C o n f e r e n t i e C i r c u l a i r e Ec o n o m i e

het houtblad

Centrum Hout nam op 21 februari deel aan de

een reductie in CO2-uitstoot worden bereikt

eerste Nationale Conferentie Circulaire Eco-

van 10% op de grondgebonden woningen.

nomie, georganiseerd door het ministerie van

Ook in de gww en infra kan een aanzienlijke

I&W in Den Haag. Aan deze conferentie na-

CO2-winst gehaald worden met houtproduc-

men ruim 500 vertegenwoordigers van minis-

ten, ten opzichte van bestaande alternatieven

teries, gemeenten, provincies, waterschappen

als stalen wegportalen en geleiderails. Vol-

en bedrijfsleven deel. De organisatie pakte

gens adviesbureau Nibe zijn door het gebruik

flink uit met presentaties van staatssecretaris

van duurzaam geproduceerd hout besparin-

Stientje van Veldhoven, minister Sigrid Kaag

gen te halen tussen de 79 en 98% in milieu-

en SER-voorzitter Mariette Hamer. Eric de

kosten (MKI) en wordt de CO2-uitstoot met

Munck van Centrum Hout sprak over de kan-

94 en 98% gereduceerd!

sen om versneld CO -reductie te bereiken in 2

de bouw. Door op te schalen van 1500

Naast deze presentatie was Centrum Hout

houtskeletbouwwoningen nu, naar 10.000

ook aanwezig met een stand om aandacht te

hsb-woningen per jaar in de toekomst, kan

vragen voor de mogelijkheden van houtske-

Op de stand van Centrum Hout trekt de maquette

volgens milieuadviesbureau W/E Adviseurs

letbouw als oplossing voor Circulair Bouwen.

van de houtskeletbouwwoning veel belangstelling.

Bron: Nibe, visie op de circulaire weg, Bouwcampus

MP G v e r d e r o m l a a g : k a n s v o o r H S B De overheid probeert door het instellen van

madirecteur Bouwen en Energie van het Mi-

in de bouw, nu en in de toekomst, het verschil

wettelijke kaders de transitie naar een duur-

nisterie BZK, de toehoorders weten die waar-

maken!

zame bouwbranche te versnellen. Een van de

de binnen tien jaar terug te willen brengen

Meer informatie over de voordelen van

instrumenten die zij daarbij inzet is de MPG

naar 0,5. Aangezien hout een bij uitstek circu-

Houtskeletbouw kunt u vinden op:

(Milieu Prestatie Gebouw) die sinds januari

laire, biobased en hernieuwbare grondstof is,

www.duurzaambouwenmethout.nl en

2018 wettelijk verplicht is. Een MPG bereke-

liggen in de nabije toekomst dus enorme kan-

www.bouwenmethout.nl

ning moet nu bij de aanvraag van de bouw-

sen voor houtskeletbouw en houten (bouw)

vergunning zitten. De huidige grenswaarde is

producten. Binnen de NMD (Nationale Mili-

Vragen over hout, plaatmateriaal of houttoe-

vastgesteld op 1,0. Dit is vrij gemakkelijk haal-

eu Database) zijn van veel constructies in hout

passingen? Bel de Houtinformatielijn 0900-

baar met traditionele bouw. Tijdens het NMD

en houten producten LCA-berekeningen op-

5329946 (di t/m vr open van 10-12 uur. â&#x201A;Ź1/

symposium Milieuprestatie en Circulariteit

genomen. Check het zelf: duurzaam gepro-

gesprek) of mail naar houtinformatie@cen-

eind oktober 2018, liet Ferdi Licher, program-

duceerd hout scoort bijzonder goed. Hout kan

trum-hout.nl.

18-19_vvnhnieuws.indd 18

15-03-19 13:48

VVNH-nieuws wordt gepubliceerd onder v erantwoordelijkheid van de Koninklijke

Houtcafé over br and en houten gevelbekledingen

Vereniging Van Nederlandse Houtondernemingen

gevels na de ramp met de Grenfell Tower in London is aanleiding voor het Centrum

ten van de verspreiding van brand over de

plaats op 2 april. Dit houtcafé is uitsluitend

Hout om twee maal een Houtcafé ‘Brand

gevel. Michiel Boonstra, kwaliteitsmanager bij

toegankelijk voor leden van Centrum Hout of

en houten gevelbekledingen’ te organise-

Leegwater Houtbereiding deelt zijn kennis

medewerkers aangesloten bij OO&A. Cen-

ren.

over de brandgedrag bij houten gevels en het

trum Hout neemt de kosten voor haar leden

effect van brandvertragende behandeling.

voor haar rekening, andere personen binnen

De brandweer doet aanvullende inspecties

De eerste editie kon op 26 februari op grote

de doelgroep betalen een bijdrage van € 95

aan bestaande gebouwen, opdrachtgevers

belangstelling rekenen, de tweede vindt

excl. btw. Opgeven kan via info@vvnh.nl.

zijn zeer alert op afwijkingen op de eisen bij nieuwe of recente projecten. Aannemers, ar-

het houtblad

De verscherpte aandacht voor brand en

m a a rt 2 0 1 9

te Almere.

chitecten en ingenieursbureaus stellen steeds meer vragen over de brandklassering van houten gevelbekledingen. Het is dus noodzakelijk goed op de hoogte te zijn van de eisen die gesteld worden aan houten gevels. Daarom organiseert Centrum Hout twee Houtcafés over dit onderwerp met deskundige en praktijkgerichte sprekers. Eric de Munck van Centrum Hout gaat in op de eisen die gesteld worden vanuit het Bouwbesluit. Ruud van Herpen, technisch directeur en senior adviseur brandveiligheid van Nieman Raadgevende Ingenieurs gaat in op specifieke aspec-

Houtskeletbouw is toekomstbestendige bouw Als gevolg van jarenlange gaswinning en

manieren om bestaande bouw te stutten en te

Omdat deze basis licht is, zijn de krachten op

de bijzondere geologische opbouw van de

versterken, ook een grote behoefte bestaat

de constructie bij een aardbeving kleiner dan

Groningse bodem, vinden daar al jaren

aan nieuwbouwwoningen waarin de veilig-

bij een gebouw met een grote massa. Voor de

aardbevingen plaats. Die hebben grote ge-

heid van de bewoners in het aardbevingsge-

stevigheid zorgen stabiliserende beplatingen,

volgen voor de woningen en de bewoners.

bied gegarandeerd is. Want zelfs als de gas-

die in de dichte binnenwanden worden ge-

Onderzoek wijst uit dat houtskeletbouw

winning in het gebied per direct zou stoppen,

plaatst en op een speciale manier met de vloer

zeer geschikt is als veilige bouwmethode

dan zouden de aardbevingen nog jarenlang

of fundering worden verbonden. Die verna-

in aardbevingsgebied.

deel uit maken van de Groningse realiteit.

geling en verbinding wordt zo uitgevoerd dat

Uit onderzoek, onder meer uitgevoerd aan de

de constructie het vermogen heeft om mee te

Als gevolg van de gaswinning en de aardbe-

TU Eindhoven, is gebleken dat houtskelet-

buigen bij een aardbeving. Houtskeletbouw

vingen zijn veel woningen in het aardbevings-

bouw zeer geschikt is als bouwmethode in

heeft nog meer voordelen: dankzij prefabri-

gebied onbewoonbaar verklaard. Sommige

aardbevingsgebied. Dat heeft te maken met

cage is houtskeletbouw een heel snelle bouw-

Groningers slapen standaard met een inge-

de lichtheid van de constructie en ook met de

methode en door het lichte gewicht is het ver-

pakte weekendtas naast het bed omdat ze, bij

specifieke eigenschappen van hout. Bij

voer naar de bouwplaats goedkoper en

een zware beving, direct het huis willen kun-

houtskeletbouw bestaat het volledige casco

minder vervuilend.

nen verlaten. Logisch dat er, naast innovatieve

immers uit hout, isolatie- en plaatmateriaal.

18-19_vvnhnieuws.indd 19

15-03-19 13:48

G e h e e l h e r b ru i k ba r e u n i v e r s e l e ru i mt e Lo n g f u L i fe E x per i en ce Cen t er i n P u ya n g

Waarom zou je een gebouw dat hooguit een paar jaar een bepaalde functie heeft helemaal inrichten op die ene functie? En waarom zou je daarbij materialen gebruiken die eenmalig zijn en moeilijk te hergebruiken? Het sterk op duurzaamheid gerichte LUO Studio, van architect Luo Yujie, bouwde op een stalen fundering in 49 dagen een modulair en demontabel verkoopcentrum.

perience Center in Puyang is een vide, met twee dubbelhoge kolommen

20-21-22-23-24_chinees.indd 20

FOTOâ&#x20AC;&#x2122;S: JIN WEIQI

Bij de entree van het Longfu Life Ex-

15-03-19 13:48

ontwikkelaar die zich richt op cliënten die natuurlijker en

van de klant, is duurzaam en goedkoop. Vanaf het begin is

gezonder willen leven. Waar in de stad Puyang in de pro-

niet alleen gedacht aan een lichte, makkelijk te demonte-

vincie Henan overal torenflats verrijzen in het voor China

ren constructie, maar ook aan het gebruik van lokale ma-

gebruikelijke productietempo, is deze ontwikkelaar van

terialen en verbindingsdelen die door plaatselijke bedrij-

plan om in zijn gebied, zuidwestelijk van de kruising van

ven geproduceerd konden worden en een bouwwijze die

de Changquin Road en de Fumin Road, kwalitatief hoog-

zonder bijzondere technieken of trainingen door lokale

waardige woningen te bouwen in het hogere segment,

werknemers kon worden uitgevoerd. In overvloed ver-

voor mensen die gezondheid en duurzaamheid belangrijk

krijgbaar in Henan is hout van de pinus sylvestris, de pijn-

vinden. Het ontwerp integreert een eco-boerderij in de

boom of vliegden, eenvoudig grenen, dus. De goedkoop-

woonomgeving. Zo’n bijzonder plan heeft een bijzondere

ste balken waren vierkant en in lengten verkrijgbaar van 3,

plek nodig om het aan de man te brengen. Daarvoor werd

4 en 6 meter. Door deze elementen als uitgangspunt te

Luo Yujie benaderd, die zich als architect onderscheidt

nemen en ze consequent overal te verbinden met stalen

met op duurzaamheid gerichte projecten. Onlangs ge-

verbindingsstukken, kon er eenvoudig en repeterend ge-

bruikte hij houten balken die overbleven van een groot-

bouwd worden.

m a a rt 2 0 1 9

aal sluit aan bij de ecologische uitstraling van het bedrijf

het houtblad

De opdrachtgever van architect Luo Yujie is een project-

schalige renovatie van de huizen in het dorpje Luotuoan. De bewoners kozen daar massaal voor het vervangen van

Samengestelde kolommen Uitgaande van dit materi-

hun houten daken voor betonnen exemplaren. Yujie za-

aal werd voor de dragende constructie niet gekozen voor

melde de houten balken in en ontwierp een halfronde

grote, massieve kolommen, maar voor het samenvoegen

constructie die een zonnedak vormt ten behoeve van de

van aan elkaar bevestigde balkdelen in de vorm van bo-

dorpsgemeenschap.

men. Per kolom is gekozen voor steeds twaalf van zulke houten delen van steeds twee meter, op vier plekken ver-

Universele ruimten Vertrekpunt voor het Longfu Life

sterkt door houten dwarsbalken en verbonden met stalen

Experience Center, dat een prijs won voor zijn technologische innovatie en de finale haalde van de Chinese architectuurprijs WAACA van 2018, was het creëren van zoveel mogelijk ‘functieloze’ ruimten. Er is getracht om zo

Elke kolom is een op zichzelf staande c o n s t r u c t i e i n g r e n e n e n s t a a l

■ ■ ■

min mogelijk ruimten te definiëren. En waar duidelijke gedefinieerde ruimtefuncties gewenst zijn, zoals de bij de toiletten, bergingen en de trappen, werden die gecompri-

verbindingsplaten. De voet van de kolommen staat op een

meerd en als een apart lichaam in het geheel onderge-

twaalfhoekige metalen plaat, die is verklonken op een

bracht. Zo werden ‘functie’ en ‘ruimte’ in het gebouw zo

stalen frame dat ten grondslag ligt aan het hele gebouw.

veel mogelijk van elkaar gescheiden. Yujie noemt de

De vorm van een twaalfhoek benadert de cirkel en resul-

Crown Hall in Chicago van architect Mies van der Rohe

teert in een gelijkmatige krachtenverdeling.

als één van zijn inspiratiebronnen hiervoor. Net als Van

De kolommen lopen naar het plafond uit in vierkante op-

der Rohe streeft Yujie hier naar een universele ruimte ge-

pervlakken van 8 x 8 meter, op 4,5 meter hoogte per ver-

schikt voor een oneindig aantal functies.

dieping. De vlakken van de verschillende kolommen zijn uiteraard in lengte en in breedte precies op lijn gesteld. In

Grenen standaardbalken Het gebruik van hout stond

wezen is elke kolom een op zichzelf staande, stevige con-

voor de architect vanaf het begin af aan vast. Het materi-

structie. Het gebouw kan dan ook in principe naar belie-

Modellenstudie samengestelde kolommen

20-21-22-23-24_chinees.indd 21

15-03-19 13:48

m a a rt 2 0 1 9 het houtblad

De kolommen zijn samengesteld uit standaard grenen balken, die worden gekoppeld met stalen verbindingen en bouten.

v De locatie van het Experience Center ondergaat grote ontwikkelingen

Op de verdieping is een kinderopvang voor de klanten

FOTOâ&#x20AC;&#x2122;S: JIN WEIQI

â&#x20AC;&#x2DC;

20-21-22-23-24_chinees.indd 22

15-03-19 13:48

m a a rt 2 0 1 9 het houtblad

TEKENINGEN: LUO STUDIO

Plattegrond begane grond en verdieping

ven uitgebreid worden of kleiner gemaakt, Luo Yujie ver-

Ook de glazen valbeveiliging volgt de structuur en ver-

gelijkt het zelf graag met legosteentjes. De kolommen

sterkt die. Voor zover er in het Experience Center toch

vormen met elkaar een boog, die de constructie naar alle

aan de bepaling van ruimten gedaan is (en natuurlijk is dat

kanten verder versterkt.

zo), dan is de bovenverdieping vooral bestemd als plek waar de meegekomen kinderen onder begeleiding kun-

Demontabel Het hele Experience Center werd in

nen spelen, terwijl hun ouders zich beneden laten voor-

slechts 49 dagen gemonteerd. De onderdelen werden

lichten over de nieuw te bouwen woningen. Mede daar-

deels nog geproduceerd terwijl de bouw al aan de gang

om moest de bovenverdieping wel zeer valveilig worden

was. De productie werd gedaan in verschillende staal- en

uitgevoerd.

houtfabrieken in de omgeving. Dat alles was mogelijk door een verregaande standaardisatie. Het hele gebouw

Glas in dak en gevels De woudachtige constructie

werd in primaire units ingedeeld en deze units werden

staat in een gebouwschil die voor een belangrijk deel uit

verder verdeeld in verschillende standaard-componenten

glas bestaat. In de ‘boomkruinen’ van de kolommen zijn

die steeds op dezelfde manier gemonteerd werden. Al-

min of meer ronde dagopeningen die zijn afgedicht met

leen de vloer bestaat uit cement en tegels. Alle andere ge-

dubbelgehard, gelamineerd glas. (8 + 8 mm), de rest van

bouwdelen bestaan uit hout en staal, aan elkaar verbon-

het dak bestaat aan de binnenzijde uit grenen balken, aan

den met bouten. Daardoor kan het gebouw ook geheel

de buitenzijde uit plaatmateriaal van bamboe-fineer, afge-

worden gedemonteerd en hergebruikt.

dekt met bitumen. De gevels bestaan uit in houten kozij-

De benodigde leidingen en elementen voor verlichting,

nen gevat isolatieglas met een zonwerende coating (6 + 9

airconditioning en water zijn verwerkt in de structuur, om

+ 6 mm). In de slanke stalen dakrand is een verholen goot

maar zoveel mogelijk open ruimte te creëren in het ge-

die uitgeeft op subtiele regenwaterafvoeren. •

bouw. Op de verdieping zijn rond de kolommen tafels gemaakt, zo lijkt het meubilair uit de hoofdstructuur te

Jan Maurits Schouten

‘groeien’ en helpt het ook nog mee aan de versteviging.

Locatie: Fumin Road, Puyang, China Opdrachtgever: Lai Lijun Architect: LUO Studio: Luo Yujie, Wang Xiaato en Wei Wenjing (luostudio.cn) Bouwer: JINGI Architectural Decoration, Design and Engineering Bruto vloeroppervlakte: 1588 m2 Bouwperiode: 49 werkdagen Oplevering: april 2018

20-21-22-23-24_chinees.indd 23

15-03-19 13:48

Vooral bij de vide resulteert het woud van kolommen in

De gevels bestaan uit in houten kozijnen gevat isolatieglas. In de slanke stalen dakrand is een verholen een goot die uitgeeft op subtiele regenÂwaterafvoeren.

20-21-22-23-24_chinees.indd 24

FOTOâ&#x20AC;&#x2122;S: JIN WEIQI

een bijna sacraal interieur.

15-03-19 13:48

PANEELZAGEN

Black Label Machines Onze focus op innovatie verscherpt uw productiviteit www.houtblad.nl

HACO Trading

Bezoek onze showroom Balendijk 156 3930 Lommel Tel.: +31 623 57 89 94 E-Mail: marco@haco-bv.nl

Elke week het laatste nieuws ontvangen? Schrijf u nu in voor de gratis nieuwsbrief op

www.houtblad.nl

PARTNER VOOR UW CREATIES. Carpentier lever t aan de high-end klant duurzaam en kwalitatief massief hout voor design en architec turale toepassingen en construc ties, zowel binnen als buiten. De opbouw met intelligente systemen resulteer t in een unieke beleving voor de eindklant en een grote tijdswinst voor de plaatser. Carpentier Hardwood Solutions Abeeldreef 15, 8760 Meulebeke +32 (0)51 62 24 90

www.carpentier.be

R ec i p Ro c e R e n d h o u t b ov e n m ac h i k a d o â&#x20AC;&#x2122;s Pav i l j o en k u n s t en a a r scen t ru m , k a s t er l ee

Een plek waar kunstenaars kunnen leven en werken, afgescheiden van de buitenwereld, elkaar inspirerend, met beschikking over alle denkbare machines

en apparaten. Dat is het Rijkscentrum voor grafische kunsten Frans Masereel

in het Belgische Kasterlee. Het oorspronkelijk gebouw, uit 1972, werd dit jaar

verbonden met een nieuw paviljoen, naar ontwerp van het Parijse architec-

tenbureau LIST in samenwerking met Hideyuki Nakayama uit Tokyo.

Foto: kristoF vrancken

Het nieuwe paviljoen heeft een bijzondere dakconstructie in vurenhout en mooie uitzichten.

26-27-28-29_masereel.indd 26

15-03-19 13:48

beginnen. Rond de centrale hal bieden de zes ‘armen’ di-

melaar van drukpersen. Hij zocht een plek om zijn machi-

verse mogelijkheden om elkaar te ontmoeten of zich af te

nes onder te brengen en er samen te werken met andere

zonderen. Hierbij is op te merken dat het Frans Masereel

grafisch kunstenaars. In de zestiger jaren van de vorige

Centrum geen publiek toegankelijk gebouw is in een ste-

eeuw liet hij architect Lou Jansen een koepelvormig ge-

delijke omgeving waar doorlopend bezoekers binnenko-

bouw maken als werken inspiratieplaats in Kasterlee,

men. Er worden tal van ontvangsten georganiseerd, niet

een dorpje onder Turnhout. In 1972 werd het gebouw en

in de laatste plaats voor studenten en leerlingen en op ge-

de inboedel overgenomen door de Belgische overheid en

zette tijden voor vernissages van exposities van de kunste-

vernoemd naar de in dat jaar overleden graficus en kunst-

naars, maar in de tussentijd is de ruimte en de rust aan de

schilder Frans Masereel. Naast het oorspronkelijke koe-

er werkende en verblijvende kunstenaars. Daar is de

pelvormige gebouw verrezen eenvoudige houten

ruimte nadrukkelijk op ingedeeld: een makkelijk toegan-

punthuisjes waar de kunstenaars tijdens hun verblijf resi-

kelijk centrum en de vertakkingen als plekken van steeds

deren.

grotere intimiteit, al geven de glazen wanden overal goed

m a a rt 2 0 1 9

Het was de droom van Fons Mertens, graficus en verza-

het houtblad

licht en prachtig uitzicht.

Machikado’s In de loop der tijd ontstond behoefte aan

uitbreiding. Daar werd in 2013 vaart mee gemaakt door

120 meter vlakke muren De architecten hebben ook

het uitschrijven van een internationale competitie, die

goed nagedacht over de behoefte van grafisch kunste-

door LIST in samenwerking met Hideyuki Nakayama ge-

naars om hun werk van een afstand te kunnen bekijken.

wonnen werd.

Hen viel aan de bestaande gebouwen, de ronde koepel en

Het in februari van dit jaar gerealiseerde paviljoen, dat via

de driehoekige huisjes, op dat er een geen enkele muur

een gang aan het oude gebouw verbonden is, is gedacht

recht was, terwijl je als graficus toch juist je werk wilt op-

als een cilinder waar punten uitgesneden zijn. Daardoor

hangen en van een afstandje bekijken. Daarom werd in dit

ontstaat een min of meer stervormig gebouw met lange

betrekkelijk kleine paviljoen zo’n 120 meter vlakke muur

zichtlijnen die naar buiten leiden, naar de omringende na-

gerealiseerd, waarbij je op veel plekken flink wat afstand

tuur. De Japanse ontwerper spreekt van machikado’s, wat

kunt nemen ten opzichte van het werk dat je er op op-

zoiets betekent als ‘hoeken in de stad’, de Fransen hebben

hangt.

het over passages. Op deze manier wordt de ruimte zowel gedeeld door de gebruikers maar is er tegelijk ook het de

Reciprocerende dakconstructie Bijzonder opval-

mogelijkheid van afscherming en afzondering.

lend onderdeel van de constructie is het dak. Dat bestaat uit 800 even grote, massief vurenhouten, gevingerlaste

Niet hiërarchisch In het Frans Masereel Centrum

balken. Die zijn op een zogenaamde reciprocerende ma-

wordt doorlopend gewerkt. Door machines, expositie-

nier aan elkaar bevestigd, een constructie waaraan zowel

ruimte en meubels in een niet-hiërarchische omgeving te

de engineers van Bollinger + Grohmann uit Frankfurt als

brengen zullen, zo hopen de architecten, de kunstenaars

de toezichthoudend architect Bureau Bouwtechniek uit

hun eigen functies creëren; zoals je in een passage, door

Brussel heel wat gerekend hebben. De techniek mag dan

er een tafel voor een deur neer te zetten, een winkel kunt

al 2000 jaar bekend zijn, het wil niet zeggen dat hij een-

FOTO: KRISTOF VRANCKEN

FOTO: VANHOUT.PRO / DIRK VERWOERD

Het Frans Masereel Centrum met het koepelgebouw, de kunstenaarshuisjes en het nieuwe paviljoen.

26-27-28-29_masereel.indd 27

15-03-19 13:48

1 4

Foto jeroen verrecHt Foto: vanHout.Pro

Vanuit de centrale hal lopen in 6 richtingen armen met werken expositieruimten.

6 2 5

tekeninG list & HiDeYuki nakaYama

m a a rt 2 0 1 9 het houtblad

· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·

1. reception; 2. exhibition space; 3. archive; 4. silk-screen Plattegrond van het koepelgebouw en het nieuwe paviljoen atelier; 5. dark room; 6. washing room; 7. workshop; 8. connection to the existing centre; 9. existing dome 1. receptie

6. waskamer

Floor plan - Scale 1:250 2. tentoonstellingsruimte

7. werkplaats

3. archief

8. verbindingsgang

4. zijden scherm atelier

9. bestaand koepelgebouw

5. donkere kamer

Links: Luchtfoto tijdens de bouw. Linksonder: Exploded view van het paviljoen. Rechtsonder: Aan het einde van de armen biedt een groot venster uitzicht op de omgeving

26-27-28-29_masereel.indd 28

Foto jeroen verrecHt

tekeninG list & HiDeYuki nakaYama

15-03-19 13:48

m a a rt 2 0 1 9 het houtblad

Foto: vanhout.Pro / Dirk verWoerD

TEKENING LIST & HIDEYUKI NAKAYAMA

Rond de centrale hal bieden de zes armen de kunstenaars mogelijkheden om (samen) te werken of zich af te zonderen.

voudig uit te voeren is. Het principe is dat de structuur

werd gevraagd om het nog verder te commentariëren.

zelfdragend is (al zijn de balken in dit geval wel met sterke

Gilbert, die zichzelf wel aanduidt als ‘huisschilder’ maar

bouten aan elkaar bevestigd). Ze houden elkaar dus in de

dat niet is, exposeert in binnen- en buitenland, onder an-

lucht door een ingenieuze stapeling. Daarbij was het de

dere samen met Ann Veronica Janssens. Met verf bena-

bedoeling dat het dak, van 29 meter in doorsnede, licht

drukt hij vormen in de ruimte. Zijn werk gaat een relatie

kegelvormig zou worden en dus niet één geheel vormt

aan met de architectuur. In het nieuwe paviljoen van het

maar doorsneden is om de machikado’s te creëren.

Frans Masereel Centrum koos hij voor witte verf die hij op

Er zijn in totaal 25 dakdelen gemaakt in deze reciproceren-

welbepaalde plaatsen op het plafond aanbracht. De ge-

de techniek. Gebouwd werd het door Van Hout Pro, een

dachte is dat de lichte vlakken een optimale ruimtebele-

in houtbouw gespecialiseerde dochter van het grote Bel-

ving geven aan de bezoeker, de blik sturen en deels de

gische bouwbedrijf Groep van Roey. Die riep op haar

aandacht trekken naar het bijzondere plafond.

beurt weer de hulp van Axel Ketele in, directeur van het

Daar, langs dat plafond, zijn de verschillende installatie-

bedrijfje Timberframing in Arquennes (België). Ketele:

elementen: lucht- en verwarmingsbuizen, elektriciteits-

‘Ja, ook in de praktijk is dit een lastige constructie om te

kabels duidelijk zichtbaar. Dat is deel van de strategie om

maken. Heel concreet: je weet soms niet goed waar te be-

het gebouw niet ‘te mooi’ te maken, te veel op een galerie

ginnen, want elk deel staat in verbinding met alle andere

te laten lijken. In het Frans Masereel Centrum wordt ge-

delen. Maar het was niet het eerste reciprocerende dak

werkt, het is bedoeld als een ambachtelijke, industriële

dat we bouwden, uiteindelijk komen we er altijd uit.’ De

omgeving, zij het dan een heel bijzondere en fraaie. •

houten constructie is van boven afgewerkt met houten plaatmateriaal met daaroverheen bitumen.

Jan Maurits Schouten

Kunstzinnige beschildering Is de dakconstructie van zichzelf al kunstzinnig genoeg, de kunstenaar Jean Gilbert

Foto jeroen verrecht

Opdrachtgever: Vlaamse Overheid, Departement Cultuur, Sport en Media Architecten: Ido Avissar van LIST, Parijs (list-oia.com) en Hideyuki Nakayama, Tokyo (hideyukinakayama.com) Constructeur: Bollinger + Grohmann, Frankfurt (bollinger-grohmann.com) Technisch architect, toezicht: Bureau Bouwtechniek, Brussel (b-b.be) Realisatie: Vanhout.pro, Turnhout (www.groepvanroey.be), houtconstructie: Timberframing Arquenne (timberframing.be) Vloeroppervlakte: 420 m2 Bouwkosten: 1,1 miljoen euro

26-27-28-29_masereel.indd 29

15-03-19 13:48

D O R P O RG A N I S E E RT HAAR EIGEN HUIS M u lt i f u n c t i o n el e acco mm o dat i e , NOO R DELOOS Op luttele kilometers afstand razen dagelijks tienduizenden autoâ&#x20AC;&#x2122;s voorbij en varen er honderden binnenvaartschepen. Maar wie kijkt er om naar Noordeloos, dorp tussen de A27 en de Waal? Zelfs de eigen gemeente, Giessenlanden, trok er zijn handen vanaf. Dus namen de bewoners het heft in eigen handen. Met het Noorderhuis als wonderschoon resultaat.

De gevels van het Noorderhuis zijn bekleed met Siberisch lariks WaxedWood geveldelen in drie breedtes.

30-31-32-33-34-35_noorderhuis.indd 30

18-03-19 13:23

FOTO: JOHN LEWIS MARSHALL

30-31-32-33-34-35_noorderhuis.indd 31

18-03-19 13:23

19 17 18 19 16

18 15 6

Entreegevel van de kinderopvang en de basisschool. De personeelskamer op de hoek heeft een glazen pui en een vide.

18 11

6 18

8 8

18 18 3 18

0 1

18 14

2 1

Begane grond

teKeninGen: de ZWaRte Hond

het houtblad

Plattegronden begane grond en verdieping. 1. Entree. 2. Huiskamer. 3. Servicepunt. 4. Kantoor schoolleiding. 5. Talentlokaal. 6. Groepsruimte. 7. Personeelskamer. 8. Slaapruimte. 9. Pantry. 10. Speellokaal. 11. Multifunctionele ruimte. 12. foto’S: JoHn leWiS MaRSHall

Afscheidsruimte. 13. Gymzaal. 14. Keuken. 15. Bibliotheek / Mediatheek. 16. Spreekkamer. 17. Kleedruimte. 18. Berging. 19. Techniek.

Het hoekkantoor van de schoolleiding heeft een glazen pui en een vide. Vanaf

Drie ‘huizen’ zijn in het gebouw in elkaar geschoven, v.l.n.r. de ba-

het venster op de verdieping loopt een lange zichtlijn naar het venster boven de

sisschool/kinderopvang, een multifunctioneel gemeenschapshuis en

schoolentree.

een sportaccommodatie. In het midden de hoofdentree met overstek.

30-31-32-33-34-35_noorderhuis.indd 32

18-03-19 13:23

Een trots klein dorp is Noordeloos, gelegen in waterrijk

de basisschool hebben we ook sterk gelet op de luchtver-

gebied aan weerszijden van het stroompje De Noorde-

versing met de wtw-installatie. Die is zo uitgevoerd dat hij

loos, dat verderop overgaat in het riviertje De Giessen,

meer dan voldoende frisse lucht in het gebouw brengt.

waar gemeente Giessenlanden naar genoemd is. Er is een

De school valt nu in ‘frisse scholen’ klasse B. Heel goed

oude dorpskern, die al sinds 1293 in de annalen gesigna-

dus. Het feit dat we van zoveel natuurlijke bouwmateria-

leerd wordt. Er moet een kasteel gestaan hebben, om-

len gebruik maken draagt natuurlijk ook bij aan een ge-

ringd door boerenbedrijven en kleine neringdoenden.

zond leefklimaat.’

Drie huizen in één Het ontwerp van De Zwarte Hond

sportverenigingen, een bibliotheek en culturele vereni-

ging uit van de drie ‘huizen’ die in het gebouw verenigd

gingen en tal van andere activiteiten. Die speelden zich af

moesten worden: een sportaccommodatie, een gemeen-

in een buurthuis, een schoolgebouw en een oude gym-

schapshuis met bibliotheek, oefenruimten en opvoerings-

zaal, alles allang aan renovatie toe. Dus toen de (inmiddels

ruimten en de basisschool met kinderopvang. ‘We hebben

voormalige) gemeente Giessenlanden aankondigde dat

ze dat kenmerk van een huis, compleet met puntdak, ge-

wegens voortgaande bezuinigingsinzichten er van ge-

geven, en die drie huizen als het ware in elkaar gescho-

meentewege geen geld meer zou zijn voor onderhoud,

ven.’ De volumes van het gebouw lopen inderdaad op al-

beheer en bezetting van deze voorzieningen, besloten de

lerlei manieren in elkaar over. Door met twee lagen te

bewoners dat het tijd was om zélf het heft ter hand te ne-

werken valt het volume van de sporthal helemaal niet op,

men. Bij de gemeente werd een fors bedrag voor nieuw-

kleedkamers en douches zijn op de verdieping naast de

bouw van een multifunctionele accommodatie gevraagd

sportzaal. Dakkapellen en inventief geplaatste vensters

en verkregen, op voorwaarde dat de dorpsbewoners het

zorgen voor een vloed van natuurlijk licht en vanaf heel

daarna zélf uit zouden zoeken.

veel verschillende posities uitzicht over de landerijen aan

m a a rt 2 0 1 9

voort. En volop. Met een basisschool-met-de-bijbel,

het houtblad

TEKENINGEN: DE ZWARTE HOND

Het kasteel is verdwenen, de mensen leefden er hun leven

de ene kant en het dorp aan de andere kant. Van der Slik:

Vergroeid met agrarische omgeving En nu staat het daar, aan de rand van het dorp, met vrij uitzicht op de weilanden. Als een opening naar de buitengebieden en tegelijk als een bescherming daartegen, open naar de ge-

D rie hoo f d f un c ties z i j n v erdee l d in drie hui z en die in e l k aar z i j n ges c ho v en

■ ■ ■

meenschap en veilig uitkijkend over de velden: het Noorderhuis. Architect André van der Slik, werkzaam bij het architectenbureau De Zwarte Hond, is verantwoordelijk

‘Eigenlijk was bouwkundig nog de lastigste opgave om de

voor het ontwerp. ‘We zochten naar een vorm die aansluit

leidingen, zeker die van de luchtverversing met een heel

bij de agrarische, stoere omgeving,’ vertelt hij. ‘Tegelijk

grote doorsnede, allemaal goed weg te werken onder het

hadden we te maken met een lastig, min of meer trapezi-

dak, vooral op de plek waar de daken op de laagste plaat-

umachtig bouwplot. Vooral het volume van de sporthal

sen met elkaar een knik vormen. Daar kwam veel engi-

was een grote uitdaging. Die moet hoog en ruim zijn voor

neering aan te pas.’

alle sporten die er plaats gaan vinden. Maar voor je het weet heb je dan zo’n rechthoekig groot volume dat uit de

HSB-gevels Als basis voor de constructie koos De

toon valt bij de rest van het gebouw.’

Zwarte hond samen met de engineers van Pieters Bouwtechniek voor een stalen raamconstructie en betonnen

Energieneutraal Dat het Noorderhuis zoveel mogelijk

vloeren, ook op de verdieping. ‘Ik heb nog wel gevraagd

in hout moest worden uitgevoerd stond voor Van der Slik

of dit ook in hout te realiseren zou zijn, maar volgens de

meteen vast. ‘Het past bij deze omgeving, dat is één. Een

constructeur zouden we dan met veel te massieve con-

best groot gebouw als dit, in baksteen of beton zou mis-

structies moeten werken.’

staan. Maar bovendien zijn zowel de opdrachtgevers als

De gevel is opgebouwd uit HSB-wanden, metselwerk in-

wij van De Zwarte Hond sterk voor een zo hoog mogelij-

clusief folie en eerste spijkerregels van 22x50 mm. Het

ke duurzaamheid en zo min mogelijke milieubelasting.’

verticale en horizontale regelwerk is vervaardigd van ver-

Het Noorderhuis is dan ook energieneutraal. Een warmte-

duurzaamd vuren, zichtzijde zwart. De horizontale regels

pomp, waarvoor overal op het terrein bronnen zijn gesla-

zijn schuin naar buiten afwaterend. De zwarte kleur

gen, zorgt voor de verwarming en koeling van het ge-

maakt het regelwerk onzichtbaar. Het dubbele regelwerk

bouw. 540 vierkante meter aan zonnepanelen moeten

zorgt voor een goede vochtcirculatie, doordat de lucht vrij

voor de benodigde elektrische energie zorgen en een

kan bewegen. Dit komt de kwaliteit van het hout ten goe-

EPC-waarde van 0. Van der Slik: ‘Vooral met het oog op

de voor een langere levensduur.

30-31-32-33-34-35_noorderhuis.indd 33

18-03-19 13:23

m a a rt 2 0 1 9

D De entreehal met links de servicebalie en rechts de receptie.

Wanneer de groene deuren opengaan, ontstaat het podium voor de tribune.

FOTOâ&#x20AC;&#x2122;S: JOHN LEWIS MARSHALL

het houtblad

De centrale trap doet ook dienst als leeszaal van de bibliotheek op de verdieping en als tribune bij voorstellingen.

D Multifunctionele zaal, die ook dienst kan doen als podium.

De trap in de school.

30-31-32-33-34-35_noorderhuis.indd 34

18-03-19 13:23

Siberisch lariks gevelbekleding De gevels zijn be-

bune vrij zicht op een multifunctionele ruimte waar met

kleed met WaxedWood van Foreco, een water- en vuilaf-

gemak een symfonieorkest in zou passen of een groot to-

stotende, voorbehandelde Siberische lariks. Hans van den

neelgezelschap. De interieurbetimmering is verzorgd

Heuvel is lid van het bestuur van het Noorderhuis, en toe-

door Interieurpartners uit Roosendaal.

Noordeloos gevestigd is. ‘Nee, met de keuze voor de le-

Van wieg tot graf Het Noorderhuis gaat geheel zelf-

verancier heb ik me niet bemoeid’ glimlacht hij. ‘Op het

voorzienend worden. Er wordt een beheerder aangesteld

vurenhouten regelwerk schieten we de latten met een

en verder doen vrijwilligers alles. Uiteraard betalen vere-

tussenuimte van 7 mm verticaal vast met speciale nagels.

nigingen, de school, maar ook het kinderdagverblijf een

De latten zijn op maat gezaagd en aangebracht met stuik-

bijdrage aan huur. Speciaal aan het gebouw is dat er zelfs

naden in wildverband. Aan de kopse kanten zijn de latten

ook een rouwkamer is, waar overleden dorpsgenoten

behandeld. Door de beluchting rondom zal houtrot niet

kunnen worden opgebaard. De ruimte is achterom dis-

voorkomen.’

creet met een rouwwagen en voor familie te bereiken.

m a a rt 2 0 1 9

vallig ook werkzaam bij Foreco Houtconstructies, dat in

Drie breedtes De gevelbekleding werd, op verzoek

Hond slaagde erin, door in de hoogte het volume open te

van De Zwarte hond, in drie horizontale rijen boven el-

breken en veel natuurlijk licht te laten toetreden, om er

kaar aangebracht in drie breedtes: 68 mm (252 m ),

een meditatieve ruimte van te maken.

het houtblad

Het is maar een bescheiden oppervlak, maar De Zwarte

95 mm (416 m ) en 145 mm (487 m ). Van der Slik: ‘Je kunt 2

ook ervoor kiezen om zo’n gevel in een verspringend pa-

D e b rede houten trap is oo k l ees z aa l

troon te laten bekleden. Maar zeker omdat we hier voor

en tri b une b i j v oorste l l ingen

behandeld Siberisch lariks gekozen hebben, dat er eerst

■ ■ ■

groenig uitziet en daarna al snel in verschillende stappen gaat vergrijzen, kozen we voor een rustig beeld. Ook al omdat het best een groot gebouw is, eigenlijk. Het gevel-

Open hoek Zelf is architect Van der Slik erg tevreden

beeld wordt nu in toom gehouden door die horizontale

met de entree van het gebouw. Zijn keuze om met een

lijnen.’

compact bouwvolume te werken heeft vrij veel open ruimte op het kavel opgeleverd. Ruimte die deels gebruikt

Interieurbetimmering De openheid en ruimtelijkheid

wordt voor omheinde speelgelegenheid voor het kinder-

van het gebouw zijn opvallend: er is een ruime ontvangst-

dagverblijf en de school, maar aan de westzijde in directe

hal met een multiplex balie, die enerzijds uitgeeft op de

verbinding staat met het dorp. De entree met glazen deu-

sporthal, waar de geluiddemping op manshoogte ook al

ren in een hoekconstructie die wijd opengezet kunnen

met geperforeerd multiplex gerealiseerd is. Zelfs onder

worden, wordt overhuifd door de eerste verdieping. Van

de sportvloer, van de op een na hoogste sportklasse-kwa-

der Slik: ‘We zijn er in geslaagd om het zó te construeren

liteit, ligt houten plaatmateriaal voor vering en demping.

dat er geen pilaar of andere draagconstructie nodig is. Zo

De vloer is, in afgedekte vorm, uitstekend geschikt om

is de entree maximaal open. We denken bijvoorbeeld aan

publiek te dragen bij concerten of feesten.

Koningsdag als het plein voor het Noorderhuis vol is met

Loop je voorbij de balie dan opent zich een met houten

allerlei activiteiten. Dan is er een maximale interactie tus-

wanden omklede, ruime en toch intieme houten tribune,

sen de binnen- en het buitenruimte van dit gemeen-

die meerdere functies heeft. De tribune dient als leeszaal

schapshuis.’ •

voor de bibliotheek op de verdieping. Bij voorstellingen gaan de grote deuren open en heeft het publiek op de tri-

Jan M aurits S c houten

Locatie: Noorderplein 1, Noordeloos Programma: basisschool, peuterspeelzaal, kinderopvang, sportzaal, vergaderruimte, muziekzaal, bibliotheek, dorpskamer, rouwcentrum Opdrachtgever: Stichting het Noorderhuis Architect: De Zwarte Hond (dezwartehond.nl) Aannemer: BMV, Veldhoven (bmv.nl) Constructeur: Pieters Bouwtechniek (pietersbouwtechniek.nl) Adviseur installaties, bouwfysica, akoestiek en brandveiligheid: Merosch (merosch.nl) Interieurbekleding: Interieurpartners, Roosendaal (interieur-partners.nl) Gevelbekleding: Foreco Houtconstructies (foreco.nl) Bruto vloeroppervlakte ca. 2.600 m² Bouwkosten: 4 miljoen euro incl. btw Bouwperiode: 2018-2019

30-31-32-33-34-35_noorderhuis.indd 35

18-03-19 13:23

ONDER ARCHITECTUUR

het houtblad

Op 1 maart is het hoogste zuiver houten ge-

gen 2 t/m 11 hebben Trä8-vloeren van gela-

bouw ter wereld geopend in het Noorse

mineerde ribpanelen. De verdiepingen 12 t/m

Brummundal. De 85,35 meter hoge Mjøstår-

18 met de appartementen hebben 300 mm

net, een toren van gelamineerd vuren, is een

dikke betonnen vloeren. Die voegen gewicht

pilotproject dat grenzen verlegt voor de

toe en zorgen voor betere akoestiek. De uit-

bouwmogelijkheden in hout. Het gebouw telt

zwaaiing van het gebouw, volgens bereke-

18 verdiepingen en bevat een restaurant,

ning maximaal 140 mm, gaat door het beton

zwembad, hotel, kantoren en appartementen.

trager. Het constructiehout bevindt zich ach-

De prefabricage van de glulam elementen

ter de gevelelementen en het glas, zodat het

(Moelven Limtre) was zo minutieus, dat alles

goed beschermd is tegen regen, zon en ver-

tot op de millimeter paste. In 10 maanden zijn

wering. Het gebouw is ontworpen door Voll

honderden gelamineerde houten kolommen,

Arkitekter.

FOTO: Woodify Mjøndalen

m a a rt 2 0 1 9

O p l e v e r i n g h oo g s t e h o u t e n w oo n t o r e n

wanden en vloeren in elkaar gepast. De totale bouwperiode was 23 maanden. De verdiepin-

O b s e rvat o r i a i n Corsica

Meer informatie: vollark.no en moelven.com

In de bergen van Corsica heeft Orma Architettura drie gelijksoortige uitkijktorens gebouwd. Vanuit de houten observatoria kunnen edelherten worden bestudeerd. Alle drie de torens hebben dezelfde rechtlijnige vormgeving en zijn op de rotsen gebouwd. De gevels bestaan uit verticaal geplaatste latten, waar tussendoor bezoekers 360 graden om zich heen kunnen kijken. Twee tweelaagse torens zijn toegankelijk via ladders aan de bui-

RENDER: THAM & VIDEGÅRD

tenkant, de derde heeft een extra verdieping

van 140m2. Beneden is het woon- en kookgedeelte gesitueerd, slaapkamers zijn verdeeld over de bovenliggende twee verdiepingen. De

In het Zweedse Göteborg wordt een groene

bovenste verdieping is een studioruimte met

wijk gepland met 17 kleurrijke huizen van

een groot dakraam. Alle woningen zijn iden-

kruislaaghout. Het project heet ‘Vertical Villa-

tiek, maar onderscheiden zich door de ver-

ge II’ en is een remake in massief hout van een

schillend gekleurde kruislaaghouten gevels.

gelijknamig project in Stockholm uit 2009,

Kronkelende paden tussen de met winterhar-

beide van architectenbureau Tham & Vide-

de heggen omrande ronde tuinen geven het

gård. Het is een vrijstaand alternatief voor rij-

project bijna het karakter van een tuinstad.

tjeshuizen, met dezelfde woningdichtheid. De woningen hebben elk een vloeroppervlak

36_onderarchitectuur.indd 36

Meer informatie: orma-architettura.com

Meer informatie: thamvidegard.se

FOTO: JULIEN KERDRAON & DAVID GIANCATARINA

Vertical Village Göteborg

die bereikt kan worden via een interne ladder.

15-03-19 13:49

Product, proces of persoon certiﬁceren? Ontdek de meerwaarde van SKH.

Bent u op zoek naar een certificatie-instelling waar het gaat om inhoud, dan bent u bij SKH aan het juiste adres. Onze certificaathouders prijzen ons om onze vakkennis, commitment en passie voor de certificatie-onderwerpen. Kies voor SKH als u wilt bouwen aan de ontwikkeling van uw producten, diensten, mensen en succesvolle processen.

WWW.SKH.NL

veel samenwerking plaats op het moment dat wij bezig “ Erzijnvindt om iets nieuws te ontwikkelen. De expertise van SKH in ons vakgebied komt dan goed van pas.

“

De meerwaarde van bewezen meedenkkracht, uitstekende service, kennis van zaken en jarenlange ervaring. Dat maakt het verschil. En dat merkt u.

SKH is uw certificatiepartner voor zowel KOMO-certificering, MVO, ISO 9001-, VCA- en milieucertificering (ISO 14001), als ook FSC, PEFC en STIP certificering.

T: 0317 - 45 34 25

Hulp nodig met het vertellen van úw verhaal? EismaContentMarketing.nl/ebook

Download ons GRATIS e-book

Een initiatief van Eisma Media Groep

Het ronde atrium is het hart van het gebouw en van de houtconstructie. Ronde kolommen in V-vorm dragen gebogen gelamineerde liggers.

38-39-40-41-42-43_biosintrum.indd 38

15-03-19 13:49

Ro n d at r i u m a l s h a rt K en n i s- en i n n ovat i ecen t ru m B i osi n t ru m , O os t erwo l d e Het ronde atrium in het Biosintrum in Oosterwolde is niet alleen het hart van het gebouw, maar ook het hart van de houtconstructie. Ronde kolommen in V-vormen dragen bij aan de stabiliteit van het gebouw. De ronde gelamineerde ligger van de eerste verdieping is tevens balustrade. In februari won het

FOTO: EGBERT DE BOER

Biosintrum de Nederlandse Bouwprijs.

38-39-40-41-42-43_biosintrum.indd 39

15-03-19 13:49

FOTO’S: PAUL DE RUITER ARCHITECTS

m a a rt 2 0 1 9

Rondom de ronde lichtkoepel zijn twee ringen van gebogen gelamineerd hout gelegd. De buitenste ring ligt op de

De gevel bestaat uit lariks kolommen en ko-

toppen van de kolommen. De binnenste ring draagt het luchtkussendak.

zijnen van onbehandeld accoya. De beplating tussen de kolommen is een biocomposiet.

het houtblad

TEKENING: DE GROOT VROOMSHOOP

TEKENING: PAUL DE RUITER ARCHITECTS

‘

Modelstudie varianten draagconstructie atrium van adviesbureau Lüning Kolommen van inlands lariks bepalen het gevelbeeld, maar zijn ook benut voor de

De gesloten geveldelen zijn benut voor installaties en sluiten binnen aan op een

draagconstructie. De kopgevels zijn uitgevoerd in glas.

verlaagde plafondstrook, uitgevoerd in geperforeerd OSB.

38-39-40-41-42-43_biosintrum.indd 40

FOTO: EGBERT DE BOER

15-03-19 13:49

tects wilde daar meer van maken dan zo maar een studen-

moet een kennis- en innovatiecentrum over de biobased

tenproject en nam de inbreng van de studenten serieus.

economie worden. Paul de Ruiter Architects koos er daar-

Hilde Bruinsma heeft dat ook zo ervaren. De constructie

om voor het centrum te bouwen met zo veel mogelijk bio-

van het Biosintrum was voor haar een afstudeeropdracht

based materialen. Voor de draagconstructie viel de keuze

die werkelijkheid werd. ‘Meestal reken je voor afstudeer-

bijna vanzelfsprekend op hout. Vanuit oogpunt van duur-

opdrachten aan een gebouw dat al gerealiseerd is of waar

zaamheid is de constructie zo efficiënt mogelijk ontwor-

bouwers al mee bezig zijn. Hier werd onze inbreng echt

pen en is het hout zo veel mogelijk in het zicht gebleven.

serieus genomen. Het is een heel leuke ervaring dat het

m a a rt 2 0 1 9

FOTO’S: PAUL DE RUITER ARCHITECTS

Het Biosintrum op het Ecomunitypark in Oosterwolde

Gert-Jan Rozemeijer van constructieadviesbureau Lüning

heeft een plattegrond in de vorm van een driepoot, geba-

geeft aan dat er in dit ontwerpproces diverse varianten

seerd op de drie functies congres, kantoor en onderwijs.

zijn gepasseerd. Door te kiezen voor diagonalen konden

Een rond atrium in het hart van het gebouw vormt de ver-

de kolommen ook gelijk bijdragen aan de stabiliteit. ‘De

bindende schakel tussen de drie functies. Dit atrium heeft

stabiliteit halen we uit het atrium, in combinatie met de

een vierlaags ETFE-luchtkussendak als ronde lichtkoepel.

CLT-vloer van de eerste verdieping. De kolommen in het

‘In deze bijzondere gebouwvorm hebben we gezocht

gevelvlak hebben we niet momentvast aan de liggers ge-

naar repetitie in de constructie om het bouwbaar en be-

koppeld en die doen dus niet mee in de stabiliteit.’ Ter

taalbaar te maken’, zegt architect Martijn van Gameren. In

aanvulling was in elke vleugel uiteindelijk nog één extra

de gevel is een stramien van 1,20 m gekozen met afwisse-

wandje nodig voor de stabiliteit.

het houtblad

TEKENING: PAUL DE RUITER ARCHITECTS

uiteindelijk ook zo geworden is.’

Repetitie in de houtconstructie Het Biosintrum

lend een gesloten deel en een transparant deel. De gesloten delen zijn benut voor installaties en sluiten daarom

Maatvoering houten kolommen Het aantal kolom-

binnen aan op een strook met een verlaagd plafond. Deze

men en hoe schuin die zouden moeten staan, is uitgebreid

plafondstrook is vanwege de akoestiek uitgevoerd in ge-

bekeken. Daarbij speelde niet alleen sterkte en stabiliteit

perforeerd OSB (zonder formaldehyde). ‘Het ritme van open en dicht en de verticaliteit die we

Door te kiezen voor diagonalen, dragen

graag in de gevel wilden brengen, brachten ons al vrij snel

de kolommen ook bij aan de stabiliteit

op het idee om kolommen aan de buitenzijde van de gevel

■ ■ ■

te plaatsen. Door die ook constructief te gebruiken konden we twee vliegen in één klap slaan en veel materiaal besparen. Het betekent wel dat de kolommen buiten

een rol, maar ook maatvoering. ‘Doordat je rechte kolom-

staan, in weer en wind. Daarom is de keuze gevallen op

men van twee bouwlagen hoog in een V-vorm plaatst,

kolommen van inlands lariks (Hollands Hout), die we

wordt de sparing in de vloer van de eerste verdieping klei-

hebben voorzien van een biobased coating.’

ner. Hoe schuiner je de kolommen plaatst, hoe meer ze ter

FOTO: EGBERT DE BOER

plaatse van de verdiepingsvloer eigenlijk de bocht gaan

Stabiliteit Voor de binnenconstructie is gelamineerd vu-

afsnijden en hoe kleiner de diameter van het atrium daar

renhout gebruikt, in combinatie met kruislaaghout of

dus wordt.’

cross-laminated timber (CLT) voor de verdiepingsvloer.

Zoals het hele gebouw is ook de houtconstructie uitgete-

De CLT-vloeren zijn belangrijk voor de schijfwerking in

kend in BIM. ‘Daardoor konden we alle kritische punten al

het gebouw. Omdat de koppen van het gebouw transpa-

van tevoren bekijken en oplossen.’ Ook kon op die manier

rant zijn, waren windverbanden in die gevels niet ge-

de exacte maatvoering van de verdiepingsvloer worden

wenst. ‘Dus komen alle houtconstructies bij elkaar in het

bepaald. ‘Die maat kun je alleen maar met de computer

hart van het gebouw, precies op de plek waar wij een gat

bepalen. Dat zelfde geldt voor de dubbel schuine aanslui-

wilden maken voor het atrium’, vertelt Martijn.

tingen van de vloer op de gekromde ligger. Dat krijg je in

In het ontwerpproces is voor dit ronde atrium gekozen

2D niet voor elkaar’, zegt Rozemeijer. René Jansen van

voor een constructie met ronde kolommen die in zes aan-

houtleverancier De Groot Vroomshoop Gelijmde Hout-

sluitende V-vormen rondom het atrium zijn geplaatst.

constructies beaamt dat: ‘3D uitwerken heeft zijn vruch-

Deze houtconstructie is in basis mee ontworpen door stu-

ten afgeworpen. Het paste allemaal in één keer.’

dente bouwkunde aan de NHL Hilde Bruinsma, in nauw overleg met constructieadviesbureau Lüning. Het Biosin-

Gebogen gelamineerde liggers De zes V-vormen

trum wil namelijk een schakel zijn tussen onderwijs en be-

dragen gebogen gelamineerde liggers ter hoogte van de

drijfsleven en dus was het ontwerp ook aanleiding voor

verdiepingsvloer en de dakvloer. ‘De gelamineerde ligger

verschillende studentenprojecten. Paul de Ruiter Archi-

rond de verdiepingsvloer hebben we zo hoog gemaakt

38-39-40-41-42-43_biosintrum.indd 41

15-03-19 13:49

â&#x20AC;&#x2DC;

De verlaagde plafondstroken zijn bekleed met geperforeerd OSB. De trap is buiten het atrium geplaatst en is uitgevoerd als rechte steektrap. De bomen van CLT-hout zijn tevens de balustrade.

38-39-40-41-42-43_biosintrum.indd 42

FOTO: EGBERT DE BOER

15-03-19 13:49

Ook dat is dus weer dubbel gebruik van materialen’, zegt

doorheen. De dopmoeren daarvan hebben juist weer ex-

Van Gameren.

tra accent gekregen. Het geheel oogt zo heel rustig.’

In het dak zitten twee ringen van gelamineerd hout. De bui-

Alle hout dat in het interieur zichtbaar is, is afgewerkt met

tenste ring wordt gedragen door de houten kolommen in V-

een biobased whitewash. Dat geeft rust en eenheid voor

vorm. De binnenring, die de rand van het luchtkussendak

het oog en het helpt te voorkomen dat het vurenhout geel

vormt, is kleiner. ‘Dat het koepeldak kleiner is, is een archi-

kleurt. De biobased whitewash van het vuren en de bio-

tectonische keuze, maar heeft vooral ook te maken met de

based coating van het inlandse lariks heeft De Groot

hoeveelheid licht die van bovenaf binnenkomt. Op de eerste

Vroomshoop in basis al in de fabriek aangebracht. Alleen

verdieping zijn werkplekken gesitueerd rondom het atrium.

de derde laag voor de lariks buitenkolommen is in het

Om een prettige werkomgeving te creëren wilden we voor-

werk aangebracht. De Groot Vroomshoop leverde overi-

komen dat er te veel licht binnen zou vallen’, zegt Martijn.

gens niet alleen het gelamineerde hout voor de construc-

De binnenring wordt gedragen door zes hoofdliggers

tie, maar ook de hsb-elementen voor de gevel, het CLT

over de toppen van de ronde kolommen. Tussen de twee

voor de vloeren en de houten dakelementen. ‘Eigenlijk

ringen is geen plafond aangebracht, waardoor de dakbal-

het complete houten gebouw’, zegt Jansen.

ken volop zichtbaar zijn in een patroon dat lijkt op een iris.

Trap en kozijnen Behalve voor de constructie is ook Spanningsveld Het ronde atrium was ook voor De

hout gebruikt voor de trap naar de verdieping, die net bui-

Groot Vroomshoop een bijzonder onderdeel om te engi-

ten de ring van het atrium gesitueerd is. Deze trap is ont-

neeren en te produceren. ‘De gebogen liggers in combi-

worpen door Paul de Ruiter Architects en gemaakt door

natie met de ronde kolommen en het feit dat de architect

studenten. De trapbomen van CLT-hout vormen tevens

zo min mogelijk afleiding en dus weinig tot geen staal wil-

de balustrade langs de trap, zodat ook hier sprake is van

de zien in de verbindingen, gaf soms best wel een span-

dubbel gebruik van materialen.

ningsveld, maar het is er heel mooi uitgekomen’, zegt

Ook de kozijnen in de gevel zijn van hout. Bij de lariks ko-

René Jansen.

lommen in het gevelvlak had Paul de Ruiter Architects in

Ook de productie van de segmenten voor de gebogen lig-

eerste instantie lariks kozijnen willen toepassen. Die

gers rondom het atrium vormde een uitdaging. Niettemin

moesten worden behandeld en de gewenste kleur was

zijn de liggersegmenten goed maatvast te produceren.

niet in biobased verf beschikbaar. ‘We hebben toen ge-

‘Maar er kan een tolerantie in zitten doordat je het hout

zocht naar een materiaal dat we zonder verdere afwerking

onder spanning zet’, zegt Jansen. De grootte van de seg-

zouden kunnen toepassen.’ In overleg heeft de opdracht-

menten is bepaald door de productiemogelijkheden. De

gever gekozen voor onbehandeld accoya, na gezamenlij-

segmenten zijn in het werk gekoppeld. Om de juiste

ke bezoeken aan projecten waar dit was toegepast. •

m a a rt 2 0 1 9

mogelijk uitgevoerd met inwendige platen met bouten er

het houtblad

dat die gelijk ook de balustrade rond het atrium vormt.

hoogte voor de balustrade te verkrijgen zijn twee segmenten op elkaar geplaatst.

Henk Wind

Houtverbindingen Belangrijk in het ontwerp van de constructie waren ook de verbindingen. ‘We hebben er

CO2-voetafdruk

behoorlijk op ingezet om zo min mogelijk verbindingen te

In Biosintrum is ca 144,2 m3 hout toegepast (55,8 m3

maken en die zo simpel mogelijk en zo veel mogelijk uit

gelamineerd vuren; 29,1 m3 gelamineerd lariks; 32,1 m3

het zicht te houden’, zegt Van Gameren. Rozemeijer be-

CLT; 27,2 m3 regelwerk en dakbalken). Dit betekent

aamt dat: ‘We hebben daar samen met De Groot Vrooms-

een CO2-opslag in de houtconstructie van 96.570 kg.

hoop nauwkeurig naar gekeken. De verbinding is zo veel

Locatie: Ecomunitypark Oosterwolde Opdrachtgever: Gemeente Ooststellingwerf Ontwerp: Paul de Ruiter Architects (paulderuiter.nl) Constructieadviseur: Adviesbureau Lüning (luning.nl) Overige adviseurs: DGMR (dgmr.nl), Landstra-Noord bureau voor bouwfysica (landstra-noord.nl), KSBKM (ksbkm.nl), 4THECITY (4thecity. nl), Iedema Projectstoffeerders (iedemaprojectstoffeerders.nl) Uitvoering: Natuurlijk Bouwen (samenwerking bouwbedrijf Buiteveld, bouwbedrijf Doornenbal en aannemersbedrijf de Jong) Installaties: Installatiebedrijf Bakker (installatiebedrijfbakkerbv.nl) Houtconstructie: De Groot Vroomshoop Gelijmde Houtconstructies (degrootvroomshoop.nl) Kozijnen: Dijko (dijko.nl) Bouwperiode: 2017-2018

38-39-40-41-42-43_biosintrum.indd 43

15-03-19 13:49

ONDER ARCHITECTUUR Douglas kapel



Van een afstand lijkt deze kapel in het Beierse

het houtblad

Dinesen heeft 61 Douglas sparren uitgekozen en bewerkt. Naar ontwerp van John Pawson zijn ze opgestapeld voor deze rustruimte langs een fietsroute. De binnenruimte is bijna 9 meter lang en ruim 7 meter hoog.

FOTO: Eckhart Matthäus

m a a rt 2 0 1 9

Unterliezheim (D) een stapel boomstammen.

Meer informatie: dinesen.com en johnpawson.com

Zoutsteunpunt Delfgauw  Movares heeft voor Rijkswaterstaat het wegensteunpunt in Delfgauw ontworpen. Vanuit dit steunpunt worden de omliggende snelwegen gestrooid. De ontwerpstudio van Movares, studioSK, tekende het logistieke en architectonische ontwerp dat model staat

IMPRESSIE: SPARC

voor de toekomstige steunpunten. De steunpunten zijn zichtlocaties en dus ook visitekaartjes voor Rijkswaterstaat. Daarom is veel aandacht besteed aan de vormgeving van de karakteristieke houten spanten en de prefab betonnen keerwanden. De architect werkte

De Gouden Hinde



hierbij nauw samen met constructief ontwerpers.

Architectuurstudio SPPARC heeft een specta-

eikenhout en zal ver uitkragen over de

In de sterk zoute omgeving viel de materiaal-

culair ontwerp gemaakt voor een museum

Theems. Het ontwerp refereert naar de con-

keuze op hout en beton. Een gelamineerd

rond de Gouden Hinde, een replica op ware

structie en de ambachtelijke bouwwijze van

houten driescharnierspant van HEKO bleek de

grootte van het beroemde Engelse 16e eeuw-

het originele schip.

beste oplossing voor de meer dan 30 m over-

se galjoen waarmee Francis Drake over de

Aan het tweelaagse museumgebouw komt

spanning van de zoutloods en de grote luifels

wereldzeeën voer. De replica uit 1973 ligt in

een overdekte loopbrug rond het schip.

bij de parkeerplaats.

Meer informatie: spparcstudio.com/

Meer informatie: studiosk.nl en movares.nl

het St Mary Overie Dock in Londen. Het

FOTO: WALTER FRISART

nieuwe bezoekerscentrum wordt gebouwd in

44_onderarchitectuur.indd 44

15-03-19 13:49

adviesbureau

houthandel Withagen Houtprodukten BV

Voor adviezen die

Exportweg 1, 9482 WP Tynaarlo T 0592 - 274280 F 0592 - 273524 e info@withagenhoutprodukten.nl I www.withagenhoutprodukten.nl Lijmhout op hoog niveau! Specialist in gelamineerd hout voor constructies en kozijnen. Vilam® Lariks en vuren voor kozijnen met KOMO en PEFC certificaat. Bouwteam projecten; ontwerp, levering en montage van constructies.

écht hout snijden!

www.houtbedrijvendokter.nl +31 (0)6 54 31 41 21 info@houtbedrijvendokter.nl

bruggen

Van den Berg Hardhout BV

2e Industrieweg 19 3411 ME in Lopik T +31 (0)348 820000 F +31 (0)348 820008 e info@vandenberghardhout.nl I www.vandenberghardhout.nl Importeur en groothandel van FSC® gecertificeerd tropisch hardhout. Ruw en geschaafd, uit voorraad en op aanvoer! Hout en vertrouwd!

Woodteq Houtconstructies

Ingenieursbureau evan Buytendijk BV Withagenweg 36, 7384 SB Wilp T 055 3014754 I www.evanbuytendijk.nl e info@evanbuytendijk.nl Advies, begeleiding, (groeps)certificering FSC/PEFC, PEFC boscertificering, CE markering, EUTR/FLEGT, opleidingen & trainingen

Meerdink Bruggen Parallelweg 2, 7102 DE Winterwijk T 0543 – 51 35 41 F 0543 – 520935 e bruggen@meerdink.nl I www.meerdinkbruggen.nl Ontwerp, prefabricage en plaatsing in het werk van bruggen in hout, staal en composiet

gecertificeerd hout

Handelsweg 22, 7451 PJ Holten Postbus 43, 7460 AA Rijssen T 0548 - 70 13 61 F 0548 - 70 13 41 I www.woodteq.nl e info@woodteq.nl Ontwerp, engineering, levering en montage van gelamineerde houtconstructies liggers, kolommen, Multiplan dakplaten en Profidecke vloerelementen.

coatings

afzuiginstallaties keurhout

C-Techniek B.V. Chemieweg 71, 1422 DX Uithoorn T +31-2977-52785 I www.c-techniek.com e info@c-techniek.com Filter en afzuiginstallatie voor de industrie.

Postbus 1380, 1300 BJ Almere T 036 - 5494068 F 036 - 5321029 e info@keurhout.nl I www.keurhout.nl Handelsketen voor legaliteit en duurzaamheid.

norway Coatings B.V. Postbus 43079 3540 AB UTRECHT T +31 (0)88 450 5400 I www.norwaycoatings.nl e info@norwaycoatings.nl

gelamineerde houtconstructies

Derix Rondweg 43, 9101 BE Dokkum Postbus 56, 9100 AB Dokkum The Netherlands T +31 (0)519 32 91 00 F +31 (0)519 32 91 10 I www.holtrop-jansma.com e info@holtrop-jansma.com

algemeen

Herenbrinksweg 3b 8144 RC Lierderholthuis T 0572-366280 M 06-57930394 e j.borreman@derix.nl I www.derix.nl Producent van gelamineerdhoutconstructies; zie www.derix.nl Engineering, productie, levering en montage van gelamineerde houtconstructies, liggers, kolommen en kruislaag houten onderdelen (CLT / X-lam)

Bredaseweg 212b 4873 LA Etten-Leur T 076-8200913 e info@finnpro.nl I www.finnpro.nl Importeur en leverancier van verfsystemen en industriële houtcoatings van het Finse merk Tikkurila. Dekkend, (semi) transparant en brandvertragend.

houtexpeditie

Wood Products logistics BV

J en J Personeelsmanagement b.v. Noorderpad 24, 1674 NS Opperdoes T 0227-822425 e jenj@tip.nl I www.jenjpersoneelsmanagement.nl Bemiddelaar tussen kandidaat en opdrachtgever

Snelzoekers_2-2019.indd 45

Dorpsstraat 88, 2931 AG Krimpen aan de Lek T 0180 - 551552 F 0180 - 510776 e info@boogaerdt.nl I www.boogaerdthout.nl

Carpentier Hardwood solutions Abeeldreef 15 8760 Meulebeke T +32 51 488961 contact plate 18/1/11 I Dutch www.carpentier.be Specialiteit : Europees hardhout vnl eiken , themisch essen en thermisch naaldhout (thermowood)

Coillte Panel Products Coillte Panel Products Finnpro

Holtrop & Jansma B.V.

Boogaerdt Hout

Strevelsweg 700 sub 113 3083 AS Rotterdam T 010 4104670 F 010 4104680 e info@wpl.nu I www.wpl.nu No. 1 in houtexpeditie WPL - de logistieke dienstverlener

Louis Eijssenweg 3A8 Louis Eijssenweg 3A8 6049 CD Herten 6049 CD Herten The Netherlands T +31 Netherlands (0) 475 399740 The F +31 (0) 475 310271 T +31 (0) 475 399740 e info@coillte.com +31 (0) 475 310271 IF www.coillte.com

E info@coillte.com I www.coillte.com

DlH nederland B.V.

C/O Noorderlaan 125 2030 Antwerpen T +32 3 542 63 70 F +32 3 542 18 94 e info.nederland@dlh-group.com I www.dlh-nederland.com Specialist in gecertificeerd hout uit duurzaam beheerde bossen (o.a. CIB).

15-03-19 13:52

internet

Greenwood International BV Postbus 52, 1930 AB Egmond aan Zee T 072 5069540 F 072 5069541 E info@greenwoodtimber.nl I http://www.greenwoodtimber.nl Kwaliteit schept duidelijkheid

Wijma Kampen B.V. Haatlandhaven 3, 8263 AS Kampen T 038 - 3316444 F 038 - 3322040 E wijma@wijma.com I www.wijma.com “Betrouwbaarhout” voor GWW als damwanden, gordingen, palen of fenderhout of complete houtconstructies zoals: sluisdeuren, bruggen, geluidswanden, geleiderail of galerijen voor de bouw.

GWW Houtimport

Bezoekadres: Bedrijfsweg 11, 3411 NV Lopik T (0348) 55 00 09 F (0348) 55 33 38 E verkoop@gwwhoutimport.nl I www.gwwhoutimport.nl Duurzaam geproduceerd hout voor de wegen waterbouw uit voorraad leverbaar!

IJsseldijk Noord 172 2935 BM Ouderkerk aan den IJssel T +31 (0)180 - 688688 F +31 (0)180 - 681463 I www.heuvelman-hout.nl Specialist in maatwerk

Postbus 1025, 2302 BA Leiden T 071 - 5316431 E info@noordmanhout.nl I www.noordmanhout.nl Breed in Hout en Plaat Houtbewerking en Logistiek

“Wij zijn een landelijk opererende houthandel en kenmerken ons door onze grote voorraad, brede assortiment, eigen zagerij/ schaverij, droogkamers en transport. Wij helpen u graag bij de levering van het juiste hout!” WILLEM DE ZWIJGERLAAN 1 2741 DA WADDINXVEEN T 0182 – 615933 | INFO@HOUTEX.NL

WWW.HOUTEX.NL

Postbus 39, 3330 AA Zwijndrecht T 078 - 6107207 F 078 - 6101151 E info@drim.nl I www.vandrimmelen.nl Leverancier voor de bouw, handel en industrie van vurenhout, plaatmateriaal, prefab timmerwerk en alle mogelijke bewerkingen.

LTL Woodproducts B.V. Postbus 191, 4130 ED Vianen T 0347 - 374844 F 0347 - 377908 E verkoop@ltl.nl I www.ltl.nl Of het nu om Tropisch, Europees of Noord-Amerkaans hardhout gaat, wij verzekeren u continuïteit en kwalteit door een klantgerichte benadering.

Foreco Dalfsen B.V.

Postbus 73, 7720 AB Dalfsen Dalmsholterweg 5, 7722 KJ Dalfsen T 0529-431548 F 0529-432198 E info@foreco.nl I www.foreco.nl Compleet assortiment hout voor GWW en B+U.

vloeren/dekken

Nobelstraat 24, 5051 DV Goirle T 013 - 5301924 F 013 – 5301925 E contact@nonhebel.nl I www.nonhebel.nl Dé antislip specialist voor houten ondergronden. Leverancier van DuraGrip antislip coating.

vacuümpompen

Foreco Houtconstructies

De Vort 1, 4225 SH Noordeloos T 0183-582556 F 0183-581077 E info@forecohoutconstructies.nl I www.forecohoutconstructies.nl Specialist in geveltimmerwerk en lichte prefab houtconstructies.

www.houtinfo.nl

Postbus 49, 3500 AA Utrecht T 030 - 2346347 F 030 - 2318817 E info@jongeneel.nl I www.jongeneel.nl Uw partner in de bouw, overal in Nederland

www.houtblad.nl

Nonhebel

houtinformatie

Koninklijke Jongeneel B.V.

Houtgroep van Drimmelen B.V.

LTL Woodproducts

Houtinformatielijn T 0900 - 5329946 (15 cpm) I www.houtinfo.nl 24 uur per dag, 7 dagen per week.

Becker Druk- en vacuümpompen B.V.

Postbus 573, 8440 AN Heerenveen Eurolaan 11, 8466 SM Nijehaske. T 0513 - 651800 F 0513 - 651855 E info@beckerdvp.nl I www.beckerdvp.nl Topleverancier van vacuümpompen.

vlamvertragers voor hout

Fire-resistant BV

Postbus 4377, 3006 AJ ROTTERDAM T 010 –4137661 F 010 –4363757 E info@fire-resistant.nl I www. Fire-resistant.nl Specialist in het vlamvertragend behandelen van alle houtsoorten, parket en plaatmateriaal.

snelzoekers Voor slechts € 425,- per gekozen rubriek worden uw bedrijfsgegevens (inclusief kleurenlogo en informatieregel) voor de periode van 1 jaargang opgenomen.

Ja, ik reserveer een rubrieksvermelding in snelzoekers Rubriek: ....................................................................................................................................................................................... Bedrijfsnaam: ............................................................................................................................................................................... Adres: ........................................................................... PC + Woonplaats: ............................................................................... Tel./Fax: ...................................................................................................................................................................................... E-mail: ................................................................................ Internetadres: ............................................................................... Informatieregel: ........................................................................................................................................................................... U kunt dit formulier mailen naar Eisma Bouwmedia, i.tangelder@eisma.nl. Eerst meer informatie? Bel met Eisma Bouwmedia, 088-2944937 (Ilse Tangelder).

Snelzoekers_2-2019.indd 46

15-03-19 13:52

Niverplast Architect Bouwbedrijf Nieuwenhuis Fotograaf John Lewis Marshall

Verduurzaamd hout mĂŠt waterafstotende werking voor gevels

Brandveiligheid gaat boven alles Leegwater 1e in Nederland met CE-markering (NEN 14915)

Leegwater loopt voorop in het vinden van wegen die het toepassen van hout in de bouw veiliger en duurzamer maken. Als eerste in Nederland kan Leegwater nu brandvertragend behandelde massief houten wanden gevelbekleding leveren met CE-markering (NEN 14915). Inclusief een prestatieverklaring met de essentiële kenmerken van het gevelproduct. Hiermee bent u er zeker van dat het gevelproduct getest en volgens de Europese technische specificaties beoordeeld is. Het zelf ontwikkelde en gepatenteerde product dat Leegwater gebruikt om het hout de brandwerende eigenschappen te geven, is: Flame Delay® PT.

• Gesloten en open gevelsystemen, verticaal en horizontaal toepasbaar, in verschillende kopmaten en profielen • Toepassingen voor binnen en buiten • Flame Delay® PT laat de technische eigenschappen van het hout (waaronder sterkte en duurzaamheid) intact • Niet-giftig en onschadelijk voor het milieu • Naar wens kan het gevelproduct binnen de certificering met verschillende verfsystemen in elke gewenste kleur afgewerkt worden

Zekerheden en mogelijkheden met Flame Delay® PT

Kijk ook op: leegwater.nl/producten/brandvertraging

• Brandklasse B-S2, d0 • Voorzien van CE-markering en prestatieverklaring (NEN 14915) • Alle gangbare profielen in 12 houtsoorten leverbaar (waaronder: vuren, grenen, douglas, western wed cedar en thermisch gemodificeerd hout)

Vraag uw leverancier om een actueel overzicht van de geteste houtsoorten.