ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΜΑΤΑΡΑΓΚΑΣ
ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2010-2011
“ΜΑΘΗΤΙΚΕΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΕΙΣ”
“Την πλάση οι αρχαίοι Έλληνες τη λέγανε Κόσμο, που θα πει στολίδι, μα ιδιαίτερα Κόσμο είπανε όσα βρίσκουνται απάνου στη Γης και τη στολίζουνε σα να 'ναι το πλουμισμένο ρούχο της”. Φώτης Κόντογλου
Το σκίτσο του εξώφυλλου επιμελήθηκε η Αθηνά-Δήμητρα Αλεξοπούλου, μαθήτρια της Β΄ Τάξης
Οι μαθητές, οι οποίοι στα πλαίσια Πολιτιστικού Προγράμματος για το σχολικό έτος 2010-2011 συμμετέχουν στη δημιουργία μαθητικού εντύπου με πολύτιμο αρωγό το Διευθυντή του σχολείου, κ. Μπαζάκα Χρήστο, συνεχίζουν την αναζήτησή τους. Μελετούν και ανακαλύπτουν. Μαθαίνουν και γοητεύονται. Εμπνέονται και δημιουργούν. Με χρώμα και ευαισθησία παρέχουν τούτη τη φορά στο ζωικό βασίλειο την ευχέρεια να αποκαλύψει το μεγαλείο του.
Σας ευχαριστούμε!
Με εκτίμηση Οι υπεύθυνες καθηγήτριες Σιαμπαλή Θεοδώρα Χαντζή Ουρανία
2
“Ι δ ο ύ τ ο δ ά σ ο ς λ υ γ ί ζ ε ι α π' τ ο β ά ρ ο ς τ ω ν α ν θ ώ ν κ α ι τ ω ν φ ύ λ λ ω ν τ ο υ”.
Η α γ ε λ ά δ α είναι από τα αρχαιότερα κατοικίδια ζώα. Η ποσότητα του γάλακτος που μας προσφέρει εξαρτάται από τη ράτσα, το μέγεθος, την ηλικία, την τροφή, το κλίμα.
Γιάννης Ρίτσος
Η α λ ε π ο ύ κυνηγά τη λεία της με ένα θαυμάσιο συνδυασμό τέλειας γνώσης του εδάφους, αποφασιστικότητας κι εξαιρετικής μνήμης. Με τη βοήθεια της φουντωτής ουράς της η αλεπού σταματά ή αλλάζει πορεία με εκπληκτική ευκολία και ταχύτητα. Έχει πολύ ανεπτυγμένες την όραση, την ακοή και την όσφρηση, γι' αυτό και αντιλαμβάνεται εύκολα την παρουσία της λείας, όπως και του εχθρού.
3
Το ά λ ο γ ο είναι από τα πρώτα μεγάλα ζώα που εξημέρωσε ο άνθρωπος. Στάθηκε πιστός σύντροφος και πολύτιμος βοηθός. Πρόκειται για δυνατό και γρήγορο ζώο. Όταν δύο άλογα συναντιούνται για πρώτη φορά ή ξαναβρίσκονται, αφού είχαν μείνει χωρισμένα, η πρώτη αντίδρασή τους είναι να μυρίσουν το ένα το άλλο. Τα άλογα ανταποκρίνονται πρώτα στη φωνή του αναβάτη τους και ύστερα στις κινήσεις του. Δεν ξεχνούμε το “Δούρειο ίππο”, το τέχνασμα του Οδυσσέα, αφιέρωμα τάχα στην Αθηνά, αλλά κυριολεκτικά παγίδα για τους Τρώες.
4
Η α ρ κ ο ύ δ α είναι ζώο μονήρες και δραστηριοποιείται τη νύχτα. Το βάδισμα και η ταχύτητά της διαφέρουν ανάλογα με τις περιστάσεις. Ο χειμέριος ύπνος είναι ουσιαστικά ο μόνος τρόπος επιβίωσης για το μεγαλόσωμο αυτό παμφάγο θηλαστικό κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Η αρκούδα πιάνει την τροφή και τη μεταφέρει στο στόμα της με τα νύχια, όπως εμείς περίπου με τα δάχτυλα των χεριών. Είναι ενδιαφέρον μάλιστα να παρατηρήσουμε ότι άλλες αρκούδες είναι “δεξιόχειρες” και άλλες “αριστερόχειρες”. Η καστανή αρκούδα των Πυρηναίων είναι δειλή και φοβάται τον άνθρωπο. Έχει βέβαια φτωχή όραση αλλά εξαίρετη ακοή και όσφρηση και αντιλαμβάνεται χωρίς δυσκολία κάθε ύποπτη κίνηση.
Η α ρ ά χ ν η είναι από τα σπουδαιότερα εντομοκτόνα όπλα της φύσης.Τα περισσότερο θανατηφόρα δήγματα ανήκουν στις ομάδες που περιλαμβάνουν την καφέ αράχνη και τη μαύρη χήρα. Η αράχνη επειδή δεν μπορεί να φάει στερεά τροφή χύνει μέσα στο σώμα της λείας της ένα πεπτικό υγρό και αφού το ρευστοποιήσει αρχίζει να το ρουφά. Γνωστός από την ομηρική Οδύσσεια είναι ο “Ιστός της Πηνελόπης”, το τέχνασμα της συζύγου του Οδυσσέα για να αποφύγει τους επίδοξους μνηστήρες.
5
Στην αρχαιότητα η ονομασία της γ ά τ α ς ήταν “γαλή”. Περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο ζώο η γάτα είναι σε θέση να επικοινωνεί τόσο με τα άτομα του ίδιου του είδους της όσο και με τους ανθρώπους, με τη φωνή και τις κινήσεις κι εκφράσεις του προσώπου. Η αίσθηση ισορροπίας τους είναι τέλεια και τα αντανακλαστικά τους θαυμάσια. Την χαρακτηρίζει η ανεπτυγμένη όραση ακόμη και σε ελάχιστο φως. Η αγάπη της γάτας για την καθαριότητα είναι παροιμιώδης.
6
Ο γ ά ι δ α ρ ο ς βρίσκεται στην υπηρεσία του ανθρώπου από πολλούς αιώνες. Οι Αιγύπτιοι τον εξημέρωσαν πρώτοι για τη μεταφορά φορτίων. Οι Έλληνες και οι Πέρσες χρησιμοποιούσαν τους γαϊδάρους για στρατιωτικούς σκοπούς και κυρίως στις εφοδιοπομπές. Είναι ζώο υπομονετικό και ανθεκτικό. Δεν αντέχει το κρύο και την υγρασία.
Ο γ ο ρ ί λ α ς των ορέων, χωμένος μέσα σε πλούσια βλάστηση, δε χρειάζεται να απομακρύνεται πολύ, για να βρίσκει την τροφή του. Ποτέ οι μικροπροστριβές των θηλυκών ή οι αναπόφευκτες φιλονικίες των μεγάλων αρσενικών δεν καταλήγουν σε συγκρούσεις, γιατί πάντα τα ασθενέστερα άτομα θα εκφράσουν το σεβασμό και την υπακοή τους προς τα ισχυρότερα.
7
Ο αφρικανικός ε λ έ φ α ν τ α ς ζει βασικά στη σαβάνα, ενώ ο ασιατικός στην ζούγκλα. Έχει πολύ φτωχή όραση. Ο ελέφαντας χρησιμοποιεί την προβοσκίδα του για να τρώει και να πίνει, και για να απορροφά από κάτω τη σκόνη, με την οποία πασπαλίζει το σώμα του και απομακρύνει από πάνω του τα έντομα. Η προβοσκίδα παίζει ακόμη σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της όσφρησης και αποτελεί ένα εξαιρετικά ευαίσθητο όργανο αφής. Κάθε ελέφαντας χρησιμοποιεί συνήθως τον ένα και πάντοτε τον ίδιο χαυλιόδοντα, γι' αυτό λέμε πως άλλοι είναι “αριστερόχειρες” και άλλοι “δεξιόχειρες”. Διαθέτει εξαιρετική ικανότητα μνήμης. Ο Δαρείος μάλιστα χρησιμοποίησε πρώτος τον ελέφαντα σε μάχη εναντίον του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Το ε λ ά φ ι είναι ζώο θηλαστικό, μηρυκαστικό. Ζει σε πυκνά δάση ζευγαρωτά ή σε αγέλες. Το μόνο όπλο για την άμυνά του είναι το γρήγορο τρέξιμό του και οι οξύτατες αισθήσεις του. Το ζευγάρι είναι τόσο αγαπημένο μεταξύ του που αν τύχει να σκοτωθεί το ένα, το άλλο είναι δυνατό να πεθάνει από λύπη και μαρασμό, έχοντας περιπλανηθεί πολλές μέρες. Τα βιργινιανά ελάφια όταν τρέπονται σε φυγή, σηκώνουν ψηλά τη μακριά ουρά τους, σήμα κινδύνου που οι συγγενείς τους πρέπει να λάβουν υπόψη και ταυτόχρονα ένδειξη πως πρέπει να διατηρήσουν τη συνοχή τους. Υπάρχει πάντα ένας οδηγός που ξεχωρίζει από την ανορθωμένη και θεαματική ουρά του και τον οποίο ακολουθεί τυφλά όλο το κοπάδι.
8
Το μυώδες και μάλλον πλατύ κεφάλι, το τετράγωνο ρύγχος και τα μικρά αφτιά του ι π π ο π ό τ α μ ο υ έκαναν τους αρχαίους συγγραφείς να τον ονομάσουν “ίππο του ποταμού”. Καταδύεται και κολυμπά μέσα στο νερό, αλλά και περπατά σχετικά εύκολα στον πυθμένα και στους λασπώδεις βαλτότοπους. Αν και μένει σχεδόν τελείως βυθισμένος στο νερό μπορεί και βλέπει, ακούει και αναπνέει, γιατί τα μάτια, τα αφτιά και τα ρουθούνια του είναι στο πάνω μέρος του κεφαλιού του.
Οι ευδιάκριτες άσπρες και μαύρες ραβδώσεις της ζ έ β ρ α ς την βοηθούν, όταν κινείται, να συγχέεται μέσα στο περιβάλλον. Ζει σε εκπληκτικά οργανωμένη κοινωνία. Η κραυγή συναγερμού του ζώου μοιάζει περισσότερο με γαύγισμα παρά με χρεμέτισμα. Τρέχει με μεγάλη ταχύτητα και έχει ευαίσθητη την ακοή και την όραση.
9
Η Αυστραλία είναι ο κόσμος των κ α γ κ ο υ ρ ώ. Το 1770 το περίφημο πλοίο Endeavour υπό την ηγεσία του πλοιάρχου Cook, προσάραξε στα βορειοανατολικά της Αυστραλίας και το πλήρωμά του αναγκάστηκε να παραμείνει στην ξηρά τρεις περίπου μήνες. Ο Cook έγραψε τότε για μερικά ζώα που “κινούνται τρέχοντας και πηδώντας στα πισινά πόδια και μοιάζουν μάλλον με κοινούς ποντικούς, μολονότι είναι πολύ πιο μεγάλα”, ο ίδιος δε τα ονόμασε “καγκουρώ”. Η διήγηση του Cook προκάλεσε πραγματική αίσθηση. Σε εποχές μεγάλης ζέστης οι καγκουρώ είναι αποκλειστικά σχεδόν νυκτόβιες, ενώ στις δροσερές εποχές είναι ημερόβιες. Όταν καταδιώκεται αρχίζει ένα ιλιγγιώδες τρέξιμο με την ουρά τεντωμένη σαν εκκρεμές και με άλματα εννιά σχεδόν μέτρων φτάνοντας τα 50 χιλιόμετρα την ώρα.
Η εξημέρωση της κ α μ ή λ α ς έγινε ευκολότερη με τη χρησιμοποίηση του ειδικού σαμαριού rahla. Έχει στη ράχη της δύο χαρακτηριστικούς ύβους λίπους, που αποτελούν απόθεμα τροφής. Χαρακτηριστική είναι η ευαγγελική ρήση “Διυλίζοντες τόν κώνωπα, τήν δέ κάμηλον καταπίνοντες”, που στιγματίζει την επιμονή σε ασήμαντα και μηδαμινά και την αδιαφορία ταυτόχρονα σε σημαντικά.
10
Η κ α μ η λ ο π ά ρ δ α λ η είναι το ψηλότερο από τα ζώα της ξηράς. Ο θαυμάσιος συνδυασμός στα χρώματα και στα σχέδια του τριχώματός της την κάνει σχεδόν αόρατη. Η όραση είναι ένα πολύ αποτελεσματικό αμυντικό όπλο εναντίον των φυσικών εχθρών της. Η καμηλοπάρδαλη είναι άκακο γενικά αλλά και αθόρυβο ζώο. Όταν θέλει να πιει, γονατίζει για να φτάσει ο λαιμός της στο νερό. Ζει στην Κεντρική Αφρική. Συντροφεύεται από το βουφάγο που τρώει τα μικρά ενοχλητικά γι' αυτήν έντομα.
11
Την αίγα ή κ α τ σ ί κ α την έχουν εξημερώσει από τη νεολιθική εποχή. Στην αρχαιότητα “αιγίδες” ονόμαζαν τους πρωτόγονους θώρακες που ήταν φτιαγμένοι από το δέρμα κατσίκας. Ακόμη όμως και στα ρωμαϊκά και βυζαντινά χρόνια το προστατευτικό αυτό κάλυμμα το φορούσαν οι βασιλείς και οι στρατηγοί. Στη σημερινή εποχή επικρατεί η φράση “Υπό την αιγίδα”, δηλαδή υπό την επίβλεψη, οργάνωση ή προστασία ενός καταξιωμένου φορέα.
Το κ ο υ ν έ λ ι ανοίγει κάτω από το έδαφος ολόκληρο δίκτυο από τούνελ. Μέσα εκεί κατασκευάζει τη φωλιά του, την οποία σιγά σιγά μεγεθύνει όλο και περισσότερο. Γύρω από τις εισόδους συχνά σχηματίζονται σωροί από άμμο. Έχοντας ιδιαίτερα ανεπτυγμένη την ακοή και την όραση το κουνέλι αντιλαμβάνεται την παρουσία του εχθρού από μεγάλη απόσταση. Τρώει με πολύ μεθοδικό τρόπο. 12
Τα λ ι ο ν τ ά ρ ι α είναι βασικά νυκτόβια ζώα, τα οποία αναπαύονται την ημέρα και κυνηγούν τη νύχτα. Τότε χρησιμοποιούν πιο αποτελεσματικά την όραση, την ακοή και την όσφρησή τους. Το εντυπωσιακό κυμάτισμα της χαίτης του λιονταριού εκφοβίζει τους εχθρούς και τους αντιπάλους. Ο βρυχηθμός του δε χρησιμεύει μόνο για να προειδοποιεί τους αντιπάλους του να μην του καταπατούν τα οικόπεδα, αλλά αποτελεί ταυτόχρονα και μια φιλική ένδειξη προστασίας στα μέλη της συντροφιάς του. Χαρακτηριστική είναι η φράση “εξ όνυχος τον λέοντα” που σημαίνει πως από την παραμικρή πράξη αναγνωρίζει κανείς το χαρακτήρα ενός ανθρώπου.
13
Τα μ υ ρ μ ή γ κ ι α έχουν πολύπλοκο κοινωνικό σύστημα και η κοινωνία τους είναι μητριαρχική. Χωρίς όραση τα λεγεωνάρια μυρμήγκια είναι υποχρεωμένα να χρησιμοποιούν την όσφρηση, για να βρίσκουν το δρόμο τους και να μένουν ενωμένα. Τον βασικό πληθυσμό της φωλιάς τους τον αποτελούν οι εργάτριες. Οι μεγαλύτερες από αυτές ονομάζονται “στρατιώτες”.
Ο όρος ό ρ ν ι θ α προέρχεται από το αρχαίο “όρνις” που σημαίνει πουλί. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της είναι το λειρί στο κεφάλι και τα κάλλαια, δύο κόκκινοι λοβοί που κρέμονται από την κάτω σιαγόνα της. 14
Τα μακριά πράσινα φτερά του π α γ ω ν ι ο ύ με τα χαρακτηριστικά “μάτια', που αποτελούν τη βεντάλια, δεν είναι τα πραγματικά φτερά της ουράς αλλά απλώς τα καλυπτήριά της, που έχουν αναπτυχθεί κατά τέτοιον τρόπο, ώστε να κρύβουν σημαντικά την ίδια την ουρά.
Ο μεγάλος και μικρός π ά ν δ α είναι από τα πιο δημοφιλή αλλά δυστυχώς και από τα πιο σπάνια ζώα του κόσμου. Μοναχικό αλλά όχι επιθετικό ζώο. Εξαιτίας του μεγέθους και της τεράστιας όρεξής του ξοδεύει πάνω από 10-11 ώρες κάθε ημέρα στο φαγητό. Είναι δραστήριο καθ΄όλη τη διάρκεια του χειμώνα, εκτός αν εξαιρετικά άσχημες καιρικές συνθήκες το αναγκάσουν να ζητήσει προσωρινό καταφύγιο σε σπήλαια. 15
Ο π ί θ η κ ο ς έχει ανεπτυγμένες την αφή, την όραση και την ακοή. Είναι ικανός να ξεχωρίζει τα χρώματα. Ο βαθμός αναπτύξεως του εγκεφάλου του είναι ανώτερος από όλα τα άλλα ζώα.
Τα π ό ν ε ϋ χαρακτηρίζονται από διανοητική ευστροφία, ρώμη και αντοχή. Με άλογα πόνεϋ οι Τάταροι και οι Μογγόλοι λεηλάτησαν την Ασία και την Ευρώπη τον ΙΒ΄ και ΙΓ' αιώνα.
16
Ο π ο ν τ ι κ ό ς θεωρείται το πιο γόνιμο ζώο από όλα τα θηλαστικά. Είναι ζώο παμφάγο και προσαρμόζεται με τις συνθήκες της ζωής.
Υπάρχουν άγρια και ήμερα π ρ ό β α τ α. Το πρόβατο έγινε κατοικίδιο, τουλάχιστον στην Ασία, από τα προϊστορικά ήδη χρόνια. 17
Το μόνο ζώο το οποίο περιφέρεται ελεύθερα και στα βουνά και στη ζούγκλα και στην έρημο και στις πεδιάδες και στα έλη, είναι το π ο ύ μ α ή λ ι ο ν τ ά ρ ι τ ω ν β ο υ ν ώ ν. Αθλητικό στο σώμα και πολύ δυνατό. Κυνηγά με καταπληκτική ευστροφία. Διακρίνεται για τη λεπτότατη ακοή του. Βλέπει καλύτερα τη νύκτα.
Οι αρχαίοι γνώριζαν πολύ καλά τους ρ ι ν ό κ ε ρ ο υ ς. Ο ρωμαίος συγγραφέας Πλίνιος αναφέρει ότι το 61 π.Χ. ο Πομπήιος πρώτος είχε φέρει ρινόκερους στη Ρώμη για αγώνες. Από τους Έλληνες μιλούν γι' αυτούς ο Στράβων, ο οποίος είχε δει έναν στην Αλεξάνδρεια και ο Παυσανίας. Η όραση του ρινόκερου είναι τόσο πολύ φτωχή, ώστε δεν μπορεί να ξεχωρίσει την παραμικρή λεπτομέρεια των αντικειμένων, αν δεν είναι πολύ κοντά του. Βασίζεται λοιπόν σχεδόν αποκλειστικά στην εξαιρετική όσφρηση, για να βρίσκει το δρόμο του, αλλά και για να ξεχωρίζει τους φίλους του από τους εχθρούς. Οι βουφάγοι αποτελούν το φτερωτό σύμμαχο του ρινόκερου. Τον βοηθούν να απαλλαχτεί από τα έντομα και τα διάφορα παράσιτα αλλά και πετούν αμέσως μόλις επισημάνουν κάποιον εχθρό, προειδοποιώντας τον οικοδεσπότη.
18
Τα μάτια των σ α λ ι γ κ α ρ ι ώ ν βρίσκονται στις άκρες των δύο μεγάλων κεραίων, ενώ οι μικρότερες χρησιμεύουν ως όργανα αφής. Τον χειμώνα ή τις πολύ ζεστές ημέρες το ζώο συμμαζεύεται μέσα στο όστρακό του και το κλείνει με διάφραγμα για να προφυλαχθεί.
Ο κοινός σ κ ί ο υ ρ ο ς εξοικειώνεται γρήγορα με τον άνθρωπο. Πρόκειται για χαριτωμένο θηλαστικό που ζει στα δάση και πηδά από δέντρο σε δέντρο με μεγάλη ευχέρεια. 19
Ο σκύλος Κλάμπερ Σπάνιελ είναι βαρύς και ρωμαλέος αλλά δραστήριος κι έξυπνος. Παρά το βάρος του, το βάδισμά του είναι αρκετά άνετο και ρυθμικό.
Ο σ κ ύ λ ο ς στην αρχαιότητα ονομαζόταν “κύων”. Είναι ένα πολύ κοινωνικό και έξυπνο ζώο. Μπορεί να μάθει να αντιλαμβάνεται από 60 έως 100 λέξεις. Διαθέτει και τις πέντε αισθήσεις. Σε αιγυπτιακά μνημεία της Γ΄ χιλιετίας π.Χ. απεικονίζονται διάφορες ποικιλίες σκύλων. Ο Όμηρος μάλιστα αναφέρει και τον πιστό σκύλο του Οδυσσέα, τον Άργο, που τον αναγνώρισε πρώτος όταν γύρισε στην Ιθάκη μετά τον Τρωικό πόλεμο.
20
Οι χ ε λ ώ ν ε ς είναι χορτοφάγα ζώα, υπάρχουν όμως και αρκετά είδη σαρκοφάγα και κάποια παμφάγα.. Ζουν πολλά χρόνια. Έχει εξακριβωθεί πως μερικά είδη φτάνουν μέχρι τα 200 χρόνια
Ο χ ο ί ρ ο ς ανήκει σε οικογένεια με πολλά είδη. Κυριότερα είναι ο αγριόχοιρος και ο οικοδίαιτος. Ο τελευταίος κατάγεται από τον ευρωπαϊκό, το μεσογειακό και τον ασιατικό αγριόχοιρο και άρχισε να εξημερώνεται από την εποχή του λίθου.
21
“Τ α μ υ σ τ ι κ ά τ η ς θ ά λ α σ σ α ς ξ ε χ ν ι ο ύ ν τ α ι σ τ' α κ ρ ο γ ι ά λ ι α”. Γιώργος Σεφέρης
Μερικά είδη δ ε λ φ ι ν ι ώ ν ζουν και στη Μεσόγειο. Είναι ζώα κοινωνικά, έξυπνα και χαριτωμένα. Είναι προικισμένα με εξαιρετική μυϊκή δύναμη.Τα κοινά δελφίνια είναι έξοχοι κολυμβητές και μπορούν να αναπτύσσουν ταχύτητα και 50 χιλιόμετρα την ώρα, γι' αυτό ξεφεύγουν εύκολα από την καταδίωξη που τους κάνουν οι όρκες, οι μοναδικοί εχθροί τους.
Η δυνατή εισπνοή του στόματός του ι π π ό κ α μ π ο υ, το οποίο έχει σχήμα αντλίας, προκαλεί ένα ρεύμα που παρασύρει προς αυτό με δύναμη τους μικρούς οργανισμούς. Είναι γνωστό και ως “αλογάκι της θάλασσας”. 22
Το κ α λ α μ ά ρ ι συναντάται στη Μεσόγειο. Το κεφαλόποδο αυτό μαλάκιο πλησιάζει τις ακτές, για να αποθέσει τα αβγά του ανάμεσα στα φύκια.
Ο κ α ρ χ α ρ ί α ς είναι ταχύτατος και δεινός κολυμβητής. Πρόκειται για αδηφάγο, σαρκοβόρο ψάρι. Συλλαμβάνει τη λεία του γυρίζοντας ανάποδα, γιατί το στόμα του βρίσκεται στο κάτω μέρος του κεφαλιού του. Το αισθητήριο της όσφρησής του είναι εξαιρετικά ανεπτυγμένο.
23
Ο κ ρ ο κ ό δ ε ι λ ο ς είναι από τους μεγαλύτερους θηρευτές της φύσης. Βγαίνει από τα νερά του ποταμού ή της λίμνης τις πρώτες πρωινές ώρες, για να εκτεθεί στον ήλιο. Η θερμοκρασία του σώματός του κατά τη διάρκεια της ημέρας ρυθμίζεται με την εναλλαγή των θέσεών του, αφού άλλοτε κάθεται στη σκιά, άλλοτε στον ήλιο και άλλοτε στο νερό. Το σούρουπο μπαίνει μέσα στο νερό, όπου και παραμένει ολόκληρη τη νύχτα.
Κανένα άλλο υδρόβιο πουλί δε φτάνει την ταχύτητα με την οποία κινείται ο κ ύ κ ν ο ς είτε στο νερό είτε στον αέρα. Στην κατασκευή της φωλιάς συνεργάζονται και οι δύο γονείς αλλά η μητέρα κυρίως τακτοποιεί τα υλικά. Σύμφωνα με την παράδοση οι κύκνοι προαισθάνονται το θάνατό τους και, αφού κελαηδήσουν μελωδικότατα, ξεψυχούν. Έτσι λοιπόν το έργο ενός ποιητή ή συγγραφέα, που γράφτηκε λίγο πριν το θάνατό του, συνηθίζεται να λέγεται “κύκνειο άσμα”. 24
Όλες οι π ά π ι ε ς είναι κοινωνικά πτηνά και συγκεντρώνονται συνήθως σε περιοχές όπου υπάρχει άφθονη υδρόβια βλάστηση. Διακρίνουμε τις καταδυόμενες και τις πάπιες επιφάνειας. Μπορεί να κολυμπούν πολύ καλά, το περπάτημά τους όμως είναι αδέξιο.
Οι π ι γ κ ο υ ί ν ο ι είναι πραγματικά πτηνά με τη διαφορά πως η εμφάνισή τους -σαν αποτέλεσμα της ασυνήθιστης προσαρμογής τους στην υδρόβια ζωή- είναι η πιο εκπληκτική από οποιουδήποτε άλλου είδους της ομοταξίας των πτηνών. Κατά την κολύμβηση κινούν τις φτερούγες μέσα στο νερό όπως τις κινούν τ' άλλα είδη πτηνών στον αέρα. Στην κυριολεξία δηλαδή οι πιγκουίνοι πετούν μέσα στο νερό. Ενώ μερικοί πιγκουίνοι κατασκευάζουν υποτυπώδεις φωλιές από χαλίκια, άλλοι σκάβουν τρύπες σαν σωληνωτές σπηλιές, και άλλοι, όπως ο αυτοκρατορικός πιγκουίνος, που είναι ο μεγαλοπρεπέστερος και ωραιότερος, προστατεύουν τους νεοσσούς στη ζεστασιά μιας δερματικής πτυχής της κοιλιάς τους.
25
Η π ι ρ ά ν ι α είναι πολύ επιθετική και αδηφάγος. Ονομάζεται και ψάρι-τίγρης. Είναι σαρκοβόρο και προσελκύεται ιδιαίτερα από το αίμα.
Το σ κ ο υ μ π ρ ί κατά τους χειμερινούς μήνες παραμένει σε βάθος 170 μέτρων περίπου, ενώ την Άνοιξη ανεβαίνει στην επιφάνεια κατά μεγάλα κοπάδια.
26
Η φ ά λ α ι ν α προτιμά τις ψυχρές θάλασσες. Είναι από τα μεγαλύτερα θηλαστικά της ξηράς και της θάλασσας. Έχει πολύ ανεπτυγμένη την ακοή, γι' αυτό και μπορεί να ακούει και μέσα στη θάλασσα.
Οι φ ώ κ ι ε ς είναι παράκτια νοήμονα θηλαστικά. Ενώ περνούν μεγάλο μέρος του χρόνου τους στην ανοιχτή θάλασσα, είναι αναγκασμένες να επισκέπτονται την ακτή για το ζευγάρωμα, τον τοκετό, το θηλασμό των μικρών και την αλλαγή του τριχώματος. Οι φώκιες δεν είναι μόνο εξαιρετικοί υποβρύχιοι κολυμβητές, αλλά και θαυμάσιοι ψαροκυνηγοί. Ακόμα και τα νεογνά τους είναι αμέσως σε θέση να κολυμπήσουν κάτω από τη στοργική επίβλεψη της μητέρας τους. Έχουν ανεπτυγμένη την αίσθηση της όρασης και της αφής. Προστατευόμενη φώκια στην Ελλάδα είναι η Monachus monachus. 27
Οι θ α λ ά σ σ ι ε ς χ ε λ ώ ν ε ς διάγουν αποκλειστικά υδρόβια ζωή. Τη θάλασσα την εγκαταλείπουν μόνο, όταν πηγαίνουν να γεννήσουν τα αβγά τους στην ακρογιαλιά. Η θαλάσσια χελώνα Caretta caretta είναι το μόνο είδος θαλάσσιας χελώνας που αναπαράγεται στην Ελλάδα. Οι ελαιόχρωμες είναι οι πιο μικρές θαλάσσιες χελώνες και προτιμούν να ζουν στα βαθιά νερά. Η χελώνα δερμόχελυς είναι το καλύτερα προσαρμοσμένο στην υδρόβια ζωή είδος ανάμεσα σε όλες τις θαλάσσιες χελώνες και τις χελώνες του γλυκού νερού.
Το χ τ α π ό δ ι έχει εννέα εγκεφάλους. Φέρει επίσης τον κεντρικό εγκέφαλο με πολύ ανεπτυγμένο νευρικό σύστημα και πολύ ανεπτυγμένα μεγάλα μάτια πολύπλοκης δομής και η όρασή τους είναι οξεία. Το κυκλοφορικό σύστημα αποτελείται από τρεις καρδιές από τις οποίες οι δύο ωθούν το αίμα στα βράγχια και η τρίτη στο υπόλοιπο σώμα.
28
“Ά κ ο υ κ ι ε μ ά ς π ο υ μ ό λ ι ς ε γ υ ρ ί σ α μ ε ν η σ ι ά κ α ι π ο λ ι τ ε ί ε ς π ο υ γ ν ω ρ ί σ α μ ε”. Οδυσσέας Ελύτης
Ο α ε τ ό ς χαρακτηρίζεται ως “βασιλιάς των πτηνών”. Είναι ημερόβιο πτηνό και ζει κατά ζεύγη. Δεν μπορεί να σηκώσει βάρος μεγαλύτερο από το δικό του, γι' αυτό και κομματιάζει τη λεία του με τα νύχια και το ράμφος του, αν είναι βαριά, μεταφέροντάς τη στη συνέχεια μακριά για να τη φάει. Οι αυτοκρατορικοί αετοί κατασκευάζουν τις τεράστιες φωλιές τους στις διχάλες υψηλών δέντρων. Ο πολεμικός αετός που στέκει στις υψηλότερες μεμονωμένες ακακίες κι επισκοπεί την έκταση που απλώνεται γύρω του, είναι πιο ισχυρός και πιο επίμονος κυνηγός από το μαυραετό και το χρυσαετό και δεν έχει τον όμοιό του στην αρπακτική ικανότητα.
Η α κ ρ ί δ α αναφέρεται ως η ογδόη πληγή του Φαραώ λόγω της καταστροφικής της επιδρομής στην Αίγυπτο. Τα περίπλοκα στοματικά εξαρτήματά της και τα υπερβολικά ισχυρά σαγόνια την κάνουν ικανή να τρώει τα φυτά με μεγάλη ταχύτητα. Κάποια είδη αντέχουν σε φυσικά εμπόδια που παρουσιάζει το περιβάλλον, ενώ άλλα μειώνονται εκπληκτικά κάθε φορά που οι φυσικές συνθήκες γίνονται αφόρητες. Έτσι, μπορεί να έχουν σύντομη διάρκεια ζωής, αλλά παρουσιάζουν πολύ υψηλό ρυθμό αναπαραγωγής.
29
Οι πραγματικοί μονάρχες των ερήμων και των ανοιχτών γενικά περιοχών είναι τα γ ε ρ ά κ ι α. Ο ιέραξ ο αγρότης ή αγροτικό γεράκι είναι ο μεγαλύτερος αντιπρόσωπος της εντυπωσιακής οικογένειας των Ιερακιδών, ο ευγενέστερος και ο ωραιότερος. Το άκρο αντίθετό του είναι το γνωστό με το επιστημονικό όνομα ιέραξ ο κολουμβάριος. Η επιτυχία του κυνηγιού του αγροτικού γερακιού εξαρτάται κυρίως από το στοιχείο του αιφνιδιασμού. Το αεροδυναμικό σώμα επιτρέπει πάλι στο θηρευτικό γεράκι να ολισθαίνει στον αέρα σαν τους αετούς και τους γύπες. Τα μεταναστευτικά γεράκια που είναι υποχρεωμένα να πραγματοποιούν δύσκολα κι επίπονα ταξίδια έχουν σώμα λεπτότερο, αεροδυναμικότερο και πιο μακριές τις φτερούγες και την ουρά. Η ταχύτητα σε αυτά δεν είναι τόσο σημαντική όσο η αντοχή.
Το κ α ν α ρ ί ν ι κατάγεται από τους Κανάριους νήσους. Στην Ευρώπη το μετέφεραν οι Ισπανοί ναυτικοί τον 15ο αιώνα για διακοσμητικό πτηνό των ζωολογικών κήπων και του κλουβιού. Έχει τελείως εξημερωθεί και μεγαλώνει εύκολα στην αιχμαλωσία του. Μονάχα τα αρσενικά καναρίνια κελαηδούν. Είναι πολύ ανθεκτικά και προτιμούν δροσερό περιβάλλον.
30
Με το όνομα π α π α γ ά λ ο ς είναι γνωστά διάφορα είδη από δενδρόβια, ως επί το πλείστον, πουλιά που σχηματίζουν την τάξη των ψιττακόμορφων. Στον ελλαδικό χώρο είναι γνωστός από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, όταν για πρώτη φορά ο ίδιος και άντρες από το εκστρατευτικό του σώμα έφεραν παπαγάλους. Τον χαρακτηρίζει η δυνατότητα άρθρωσης και τα πολλά και εντυπωσιακά χρώματα που έχει το φτέρωμά του.
31
Συχνά το έντομο κ ο κ κ ι ν έ λ λ η η ε π τ ά σ τ ι κ τ ο ς είναι ωφέλιμο, γιατί καταστρέφει επιζήμιους ζωικούς οργανισμούς.
Το ταξιδιωτικό π ε ρ ι σ τ έ ρ ι το χρησιμοποίησαν για τη μεταφορά μηνυμάτων από τα αρχαία κιόλας χρόνια, οι Έλληνες, οι Ρωμαίοι, ίσως δε και οι Ασσύριοι και οι Βαβυλώνιοι. Τα άγρια περιστέρια ζουν ανάμεσα στα δέντρα, ενώ τα εξημερωμένα φιλοξενούνται στους ειδικά κατασκευασμένους περιστερώνες.
32
Οι π ε τ α λ ο ύ δ ε ς, που είναι από τα πολυπληθή έντομα. Υπάρχουν νυκτόβιες και ημερόβιες πεταλούδες. Οι πεταλούδες περνάνε από τα διαδοχικά στάδια του αβγού, της προνύμφης, της νύμφης και του ανεπτυγμένου εντόμου. Η πτήση της πεταλούδας χαρακτηρίζεται σε κάποια είδη ασθενική και σύντομη, σε άλλα παρατεταμένη, επίπεδη και συγκρατημένη και σε άλλα ταχύτατα δονούμενη.
33
Το χ ε λ ι δ ό ν ι, που πετά με ολισθαίνουσα πτήση, είναι προάγγελος της Άνοιξης. Είναι πτηνό εύθυμο, αεικίνητο, χαριτωμένο. Η έλλειψη εντόμων το χειμώνα το υποχρεώνει να μεταναστεύει, αλλά την Άνοιξη γυρνά στον τόπο από τον οποίο έφυγε.
Ο σ π ο υ ρ γ ί τ η ς ή το σ π ο υ ρ γ ί τ ι είναι απόλυτα ενδημικό πτηνό, αφού δεν απομακρύνεται ποτέ από την περιοχή στην οποία γεννήθηκε και μεγάλωσε. Ζει ομαδικά.
34
Οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν την κ ο υ κ ο υ β ά γ ι α ιερή και την είχαν αφιερώσει στην Αθηνά, την οποία ο Όμηρος αποκαλεί “γλαυκόφθαλμη”. Θεωρούνταν επίσης σύμβολο της σοφίας και των γραμμάτων.Έχει πολύ ανεπτυγμένη την όραση και μπορεί να βλέπει και στο σκοτάδι. Ζει παντού και σπάνια μεταναστεύει. 35
ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΣΚΙΤΣΩΝ
ΑΠΟΔΟΣΗ ΧΡΩΜΑΤΩΝ Αλεξόπουλος Γεώργιος, Β΄Τάξη Αλεξοπούλου Αθηνά-Δήμητρα, Β΄Τάξη Αλεξοπούλου Άννα-Λαμπρινή, Β΄Τάξη Βαγενά Αλεξάνδρα, Β΄Τάξη Δασκαλή Ιωάννα, Β΄Τάξη Δρυμώνα Ευρυδίκη, Β΄Τάξη Ζαλοκώστα Ζωή, Β΄Τάξη Ζολώτα Παρασκευή-Πελαγία, Β΄Τάξη Καραγεώργου Ειρήνη, Β΄Τάξη Μπριζώλη Δήμητρα, Β΄Τάξη Ντζάνη Έλλη, Β΄Τάξη Παπαδοπούλου Μάρθα, Β΄Τάξη Παπαδοπούλου Νικολέτα, Β΄Τάξη Παλαιογιάννης Παναγιώτης, Β΄Τάξη Παπασπύρου Βασιλική, Β΄Τάξη Παπουτσή Αρτεμησία, Β΄Τάξη Ραμαντάνη Αθανασία-Μαρία, Β΄Τάξη Σαλάππα Αικατερίνη, Β΄Τάξη Σιαστάθη Ευθαλία, Β΄Τάξη Σιβρήκα Πηνελόπη, Β΄Τάξη Τσαντήλας Γεράσιμος, Β΄Τάξη Ψαρράς Γεώργιος, Β΄Τάξη
ΣΥΝΤΑΞΗ ΚΕΙΜΕΝΩΝ Αλεξοπούλου Άννα-Λαμπρινή, Β΄Τάξη Αλεξοπούλου Αθηνά-Δήμητρα, Β΄Τάξη Βαγενά Αλεξάνδρα, Β΄Τάξη Γεραφέντης Δημήτριος, Β΄Τάξη Δασκαλή Ιωάννα, Β΄Τάξη Διαμάντης Νικόλαος, Γ΄Τάξη Δρυμώνα Ευρυδίκη, Β΄Τάξη Ζαλοκώστα Ζωή, Β΄Τάξη Ζολώτα Παρασκευή-Πελαγία, Β΄Τάξη Καραγεώργου Ειρήνη, Β΄Τάξη Μπριζώλη Δήμητρα, Β΄Τάξη Παπαδημητρίου Μαρία, Β΄Τάξη Παπαδοπούλου Μάρθα, Β΄Τάξη Παλαιογιάννης Γεώργιος, Γ΄Τάξη Παλαιογιάννης Παναγιώτης, Β΄Τάξη Παπουτσής Πολυχρόνης, Β΄Τάξη Παπουτσή Αρτεμησία, Β΄Τάξη Σιαστάθη Ευθαλία, Β΄Τάξη Τραγουλιά Όλγα, Γ΄Τάξη Τσάγκαλος Ανδρέας, Γ΄Τάξη Τσαντήλας Γεράσιμος, Β΄Τάξη Χαραλάμπους Απόστολος, Β΄Τάξη Ψαρράς Γεώργιος, Β΄Τάξη
Επιμέλεια έκδοσης: Κώστας Αθανασόπουλος
Αλεξοπούλου Αθηνά-Δήμητρα, Β΄Τάξη Ζαλοκώστα Ζωή, Β΄Τάξη Καραγεώργου Ειρήνη, Β΄Τάξη Ντζάνη Έλλη, Β΄Τάξη Παπαδοπούλου Νικολέτα, Β΄Τάξη Παπασπύρου Βασιλική, Β΄Τάξη Ραμαντάνη Αθανασία-Μαρία,Β΄Τάξη
Το σκίτσο του οπισθόφυλλου επιμελήθηκε η Νικολέτα Παπαδοπούλου, μαθήτρια της Β΄ Τάξης