DocLife: Ο χειμώνας της Covid by Documentonews

docLife Documento Κυριακή 29 Νοεμβρίου 2020

Ειδική έκδοση για θέματα υγείας

Η επέλαση της πανδημίας, πόσο επηρεάζει την καθημερινότητα εκατομμυρίων πολιτών και πώς προσαρμόζονται στις νέες συνθήκες

Ο χειμώνας της Covid

Life ΕιδικήΕκδοση

Εφημερίδα έρευνας και άποψης Ιδιοκτησία

DOCUMENTO MEDIA Εκδότης – Διευθυντής

Κώστας Βαξεβάνης Διευθυντής Σύνταξης

Βαγγέλης Δεληπέτρος Αρχισυντάκτης Εκδοσης

Θανάσης Καραμπάτσος Αρχισυνταξία Docville

Παναγιώτης Φρούντζος Αρχισυνταξία Πολιτικού και Διεθνούς

Δημήτρης Χατζηνικόλας Αρχισυνταξία Αθλητικού

Αντώνης Φουντής Creative Director

Διονύσης Θεοδόσης Επιμέλεια Υλης

Γιάννης Πούλλος Περικλής Ρέτσας Διεύθυνση Λειτουργίας και Εμπορικού Τμήματος

Κυριακή 29 Νοεμβρίου 2020 | Documento

Απέναντι στο δεύτερο κύμα

ταν στις 4 του περασμένου Μάη αρχίσαμε σιγά σιγά να βγαίνουμε από μια σκληρή δίμηνη καραντίνα, καταπονημένοι οικονομικά, ψυχικά και σωματικά αλλά νικητές, με ελάχιστα νέα κρούσματα, με τον αριθμό των νέων θανάτων σχεδόν μηδενισμένο και με τη διάθεση για επιστροφή στην κανονικότητα στα ύψη, κανείς δεν φανταζόταν ότι θα βιώναμε ξανά την ίδια και χειρότερη κατάσταση. Τουλάχιστον έτσι μας διαβεβαίωναν, με περισσή μάλιστα σιγουριά. Επτά μήνες μετά, στο κατώφλι του Δεκέμβρη, οι νικητές είναι ηττημένοι, κάποιοι μάλιστα τους δείχνουν και με το δάχτυλο επιρρίπτοντάς τους την ευθύνη που το

δεύτερο κύμα μας χτύπησε με τέτοια ένταση. Ακόμη κι αν η εικόνα στους δρόμους δεν θυμίζει την ερημιά του περασμένου Μάρτη, κοινός τόπος είναι η αγωνία για την επόμενη μέρα, τόσο στο οικονομικό όσο και στο υγειονομικό επίπεδο. Αυτήν τη δεύτερη πτυχή, της υγείας, θα επιχειρήσουμε να φωτίσουμε μέσα από το ένθετο που κρατάτε σήμερα στα χέρια σας και στο οποίο ειδικοί απαντούν σε ερωτήματα και δίνουν συμβουλές σε θέματα αμιγώς ιατρικά αλλά και σε άλλα που αφορούν την καθημερινότητά μας εν μέσω πανδημίας και καραντίνας. Γιατί μπορεί ο ιός να μην κάνει διακρίσεις, όπως υπογραμμίζουν οι ειδικοί στην Αντιγόνη Μιχοπούλου, ωστόσο θα υπάρχουν πάντα οι ομάδες που έχουν έναν λόγο παραπάνω να προσέχουν ακόμη περισ-

σότερο. Η πνευμονολόγος Νικολέττα Ροβίνα εξηγεί γιατί η χρήση της μάσκας έχει αναδειχθεί σε βασικό μέτρο ατομικής και συνολικής προστασίας, ο ειδικός παθολόγος Δημήτρης Παυλόπουλος γράφει για τις ομοιότητες και διαφορές ανάμεσα στον κορονοϊό και τη γρίπη, ενώ ο παιδίατρος Κωνσταντίνος Ι. Νταλούκας εξηγεί γιατί ο αντιγριπικός εμβολιασμός των παιδιών είναι ακόμη πιο απαραίτητος σε αυτήν τη συγκυρία. Ο νευροχειρουργός Βασίλειος Κοντογιάννης γράφει για τις επιπτώσεις του lockdown στη σπονδυλική μας στήλη, με τον χειρουργό ορθοπαιδικό Αντώνη Αγγουλέ να απαντά σε πέντε βασικά ερωτήματα που αφορούν την τηλεργασία. Ο ψυχολόγος Ηλίας Γκότσης αναφέρεται στη διαχείριση της κα-

ραντίνας και την ανάγκη να αναδειχθούν στον δημόσιο λόγο τα ζητήματα ψυχικής υγείας, η διαιτολόγος – διατροφολόγος Μαρία Βλαχάβα επισημαίνει ότι όπως σε όλες τις ιώσεις έτσι και στον κορονοϊό η καλή διατροφή αποτελεί ασπίδα προστασίας για το ανοσοποιητικό μας. Ο δικηγόρος και δημοσιογράφος Τζώρτζης Ρούσσος αναδεικνύει τα νομικά ζητήματα που αφορούν διεκδικήσεις αποζημιώσεων από ιατρικά λάθη και γράφει για τον χορό του κέρδους γύρω από τα ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα των ασθενών και την αξία του ιατρικού απορρήτου. Τέλος, η καθηγήτρια Φυσικής Aγωγής Ειρήνη Μπλέτσα δίνει συμβουλές για το πώς θα διατηρήσουμε την ευρωστία μας εν μέσω καραντίνας.

Βανέσσα Δροσάτου Υποδοχή Διαφήμισης

6949 623.364 Φωτογραφικά πρακτορεία

Eurokinissi, Associated Press Εκτύπωση

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΕ Διανομή

Αργος ΑΕ Υπεύθυνος παραγωγής & κυκλοφορίας

Μάκης Βουδούρης 6937 137.225 Κολωνού 12-14 104 37, Αθήνα

ΤΗΛΈΦΩΝΟ

211 103.1500

(Δεν λειτουργεί αυτό το διάστημα λόγω τηλεργασίας) ΝΕΑ ΤΗΛΈΦΩΝΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΊΑΣ

698 8608.329 698 5877.206

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Νικολέττα Ροβίνα «Αναπνευστικοί ασθενείς: Οι κίνδυνοι από τη μη χρήση μάσκας»

18-19

Ειρήνη Ζαβουδάκη «Μαθήματα ζωής από τον κορονοϊό»

Βασίλειος Κοντογιάννης «Σπονδυλική στήλη: Eπιπτώσεις από τον εγκλεισμό»

Ιατρικά σφάλματα Tα λάθη και η νομική αντιμετώπιση

Αντώνιος Αγγουλές «Τηλεργασία: Οι παθήσεις του γραφείου ήρθαν... στο σπίτι»

Κυριακή Μπακιρτζή «Εμβόλια: Καινοτόμες προσεγγίσεις»

Ερευνα Με την ελπίδα στο εμβόλιο

Προσωπικά δεδομένα Η πολύφερνη νύφη της πανδημίας

Κατοικίδια Κάθε μέρα και μια… περιπέτεια

Κωνσταντίνος Ι. Νταλούκας «Γρίπη: Γιατί τα παιδιά πρέπει να εμβολιαστούν»

Ειρήνη Μπλέτσα «Ασκηση – άθληση: Ευεξία στην Covid εποχή»

Ηλίας Γκότσης «Κορονοϊός: Από αόρατη απειλή, συλλογικό τραύμα»

8 info@documentonews.gr

Μαρία Βλαχάβα «Διατροφή: Ασπίδα προστασίας για το ανοσοποιητικό»

Δημήτρης Παυλόπουλος «Ομοιότητες και διαφορές: Γρίπη Vs κορονοϊός»

www.documentonews.gr

Γιατί λυγίζουν οι νέοι Ουδείς άτρωτος στον κορονοϊό

14-15

16-17

20 22

24-25

28-29 30-31

Life ΕιδικήΕκδοση

Κυριακή 29 Νοεμβρίου 2020 | Documento

Αναπνευστικοί ασθενείς

Οι κίνδυνοι από τη μη χρήση μάσκας Της Νικολέττας Ροβίνα

Η Νικολέττα Ροβίνα είναι επίκουρη καθηγήτρια Πνευμονολογίας – Εντατικής Θεραπείας, ΕΚΠΑ, Α΄ Πανεπιστημιακή Πνευμονολογική Κλινική ΓΝΝΘΑ «Η Σωτηρία»

π ό τον Α π ρ ί λιο του 2020 το CDC (Centers for Disease Control and Prevention) εξέδωσε οδηγίες για τη χρήση μάσκας με στόχο τη μείωση της διαμόλυνσης στην κοινότητα. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) ακολούθησε τον Ιούνιο του 2020, όταν διαπιστώθηκε η έκταση της μετάδοσης του ιού από προσυμπτωματικούς ή ασυμπτωματικούς ασθενείς. Είναι γνωστό πως η κοινωνική συμπεριφορά των πολιτών αποτελεί σημαντική παράμετρο στη διασπορά του ιού και την εξάπλωση της νόσου. Εκτός από την υγιεινή των χεριών και την κοινωνική απόσταση, η χρήση μάσκας έχει αναδειχθεί ως βασικό μέτρο ατομικής και συνολικής προστασίας τόσο για τους ασθενείς όσο και για τους επαγγελματίες υγείας με τους οποίους έρχονται σε επαφή. Δεδομένου ότι ο ιός μεταδίδεται αερογενώς και κατά κύριο λόγο μέσω της αναπνευστικής οδού, είναι αυτονόητο η χρήση μάσκας να συστήνεται ως απαραίτητο και βασικό μέτρο προστασίας έναντι του ιού. Υπάρχουν δύο κύριοι λόγοι για τους οποίους η χρήση μάσκας είναι αποτελεσματική: α) προλαμβάνει την εξάπλωση των μολυσμένων αεροσταγονιδίων από τους ασυμπτωματικούς ασθενείς και β) μειώνει το ιικό φορτίο που ενοφθαλμίζεται στο άτομο που φορά τη μάσκα, με αποτέλεσμα ηπιότερη νόσο. Αρκετή συζήτηση γίνεται για το εάν οι ασθενείς με χρόνια αναπνευστικά νοσήματα (π.χ. βρογχικό άσθμα, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια – ΧΑΠ) θα πρέπει να εξαιρούνται από τη χρήση μάσκας στo πλαίσιο των μέτρων προστασίας εν μέσω της πανδημίας Covid. Αρκετοί ασθενείς με χρόνια αναπνευστικά νοσήματα αναφέρουν πως δυσφορούν και/ή νιώθουν δυσκολία στην αναπνοή με τη χρήση της μάσκας. Είναι γεγονός πως αρκετές χώρες εφαρμόζουν εξαιρέσεις σε σχέση με τη χρήση της μάσκας σε εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους σε αυτούς τους ασθενείς, ωστόσο δεν υπάρχει βιβλιογραφική τεκμηρίωση που να στηρίζει

αυτή την πρακτική. Για παράδειγμα, αν και στην Ισπανία από τον Μάιο του 2020 συστήνεται στους πολίτες να φορούν μάσκα σε δημόσιους χώρους και σε ανοικτά μέρη όπου δεν είναι εφικτή η απόσταση των δύο μέτρων μεταξύ των πολιτών, οι ασθενείς με αναπνευστικά νοσήματα εξαιρούνται από αυτό το μέτρο. Στις ΗΠΑ κυκλοφορούν «κάρτες εξαίρεσης από τη χρήση μάσκας» που χορηγούνται εξατομικευμένα στους ασθενείς από τους θεράποντες ιατρούς. Η μη χρήση μάσκας μπορεί να θέσει σε αυξημένο κίνδυνο μόλυνσης από τον ιό SARS-COV-2 τους χρόνιους αναπνευστικούς ασθενείς, που σύμφωνα με την Global Burden of Disease Study εκτιμάται ότι ανέρχονται σε περίπου 545 εκατομμύρια σε παγκόσμιο επίπεδο. Ας μην ξεχνάμε πως εξ ορισμού οι ασθενείς αυτοί ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες για νόσηση από τον

Αρκετές χώρες εφαρμόζουν εξαιρέσεις με τη μάσκα, ωστόσο δεν υπάρχει βιβλιογραφική τεκμηρίωση αυτής της πρακτικής

ιό και τις ομάδες υψηλού κινδύνου για σοβαρή νόσο Covid-19. Αν και οι μάσκες αδιαμφισβήτητα αυξάνουν τις αντιστάσεις κατά την αναπνοή, ο βαθμός δυσφορίας που προκαλούν εξατομικεύεται. Η δύσπνοια και/ή η «δυσκολία να αναπνεύσουν» που περιγράφονται από τους ασθενείς μπορεί να μην οφείλονται αποκλειστικά στο υποκείμενο νόσημα, αλλά να προκαλούνται ενίοτε από το αίσθημα άγχους ή κλειστοφοβίας που προξενείται από τη μάσκα. Η ομάδα ειδικών Respiratory Effectiveness Group θεωρεί πως ασθενείς με νοσήματα όπως το άσθμα, η ΧΑΠ αλλά και άλλες χρόνιες αναπνευστικές νόσοι δεν θα πρέπει να εξαιρούνται από τις γενικές συστάσεις για τη χρήση μάσκας, εκτός από την περίπτωση της οξείας παρόξυνσης με οξεία αναπνευστική δυσχέρεια. Θα πρέπει να ενθαρρύνεται η τήρηση του μέτρου χρήσης της μάσκας μια και αποτελεί τεκμηριωμένα αποτελεσματικό μέτρο προστασίας έναντι της μόλυνσης του ασθενούς ή της διασποράς του ιού. Επίσης, θα πρέπει να συστήνεται η προσαρμογή των δραστηριοτήτων των ασθενών αυτών, ούτως ώστε να είναι όσο το δυνατόν μικρότερος ο χρόνος που απαιτείται να φορούν τη μάσκα (π.χ. λιγότερος χρόνος σε δημόσιους χώρους). Πολλοί οργανισμοί και εταιρείες, όπως ο ΠΟΥ, το American College of Chest Physicians, η American Lung Association, η American Thoracic Society και το COPD Foundation, προτείνουν για τους αναπνευστικούς ασθενείς τη χρήση μασκών από υλικό που διευκολύνει την αναπνοή. Τέτοιες μάσκες είναι οι απλές χειρουργικές και οι υφασμάτινες. Δεν συστήνονται οι μάσκες N95. Σε μια μελέτη φάνηκε πως ασθενείς με σοβαρή νόσο ΧΑΠ που υποβλήθηκαν στη δοκιμασία βάδισης έξι λεπτών walk (6MWΤ) φορώντας χειρουργική μάσκα δεν παρουσίασαν σημαντικές αλλαγές στην ανταλλαγή αερίων αίματος (δεν υπήρξε υπερκαπνία ή σημαντική υποξυγοναιμία). Ωστόσο ανασκοπώντας τη βιβλιογραφία φαίνεται πως η παρατεταμένη χρήση μάσκας Ν95 σχετίζεται με αυξημένα επίπεδα εκπνεόμενου διοξειδίου του άνθρακα. Επίσης συστήνεται η σωστή χρήση της μάσκας (όχι σφιχτό δέσιμο, για παράδειγμα), ώστε να μην επηρεάζονται η οξυγόνωση ή τα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα και να μην πυροδοτείται αίσθημα δύσπνοιας. Η νόσος Covid-19 είναι μια νέα, ωστόσο δυνητικά προλαμβανόμενη νόσος, άρα είναι ύψιστης προτεραιότητας ο συνδυασμός λήψης μέτρων που ελαχιστοποιούν την κοινωνική και οικονομική αποσταθεροποίηση, εξασφαλίζοντας επαρκή έλεγχο στην εξάπλωση της νόσου. Είναι σημαντικό για τους ασθενείς με χρόνια αναπνευστικά νοσήματα να φορούν μάσκα όταν βρίσκονται σε δημόσιους χώρους όπου οι αποστάσεις δεν μπορούν να εφαρμοστούν εύκολα. Ισως ο σχεδιασμός μασκών ειδικά προσαρμοσμένων στις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες των αναπνευστικών ασθενών να διευκόλυνε και να διεύρυνε περαιτέρω τη χρήση τους.

Life ΕιδικήΕκδοση

Ομοιότητες και διαφορές

Γρίπη Vs κορονοϊός Του Δημήτρη Παυλόπουλου

Ο Δημήτρης Παυλόπουλος είναι ειδικός παθολόγος

α μπορούσε να είναι σενάριο ταινίας με αναφορές σε άγνωστο ιό που προκαλεί χιλιάδες θανάτους στο διάβα του, όμως αυτό που ζούμε ξεπερνάει και τον πιο ευφάνταστο σεναριογράφο. Βέβαια πολλοί ερευνητές από την επιστημονική κοινότητα είχαν εγκαίρως προειδοποιήσει ότι οι θηριώδεις παρεμβάσεις του ανθρώπου στο οικοσύστημα θα επέφεραν ραγδαίες ανατροπές στην ούτως ή άλλως εύθραυστη ισορροπία του. Φτάσαμε λοιπόν στον πυρήνα του προβλήματος και στη διαχείριση της λύσης του. Για να λύσουμε όμως το πρόβλημα θα πρέπει πρώτα να το κατανοήσουμε. Είναι χρή-

σιμη λοιπόν η καταγραφή κάποιων στοιχείων που αφορούν διαφορές και ομοιότητες ανάμεσα στον ιό της γρίπης και τον SARS COV-2. Οι πύλες εισόδου Καταρχάς και οι δύο ιοί ανήκουν στην κατηγορία των RNA ιών, δηλαδή ενδύονται με ανθρώπινα κύτταρα με σκοπό να χρησιμοποιήσουν το γενετικό υλικό τους για να αναπαραχθούν. Χρησιμοποιούν τις ίδιες πύλες εισόδου στο ανθρώπινο σώμα, δηλαδή τη στοματορινοφαρυγγική κοιλότητα και τους βλεννογόνους των ματιών. Ερχόμενοι οι ιοί σε επαφή με τα κύτταρα έχουμε τη λεγόμενη μόλυνση του οργανισμού, από την οποία αρχίζει η μέτρηση για τον χρόνο επώασης της νόσου, δηλα-

Κυριακή 29 Νοεμβρίου 2020 | Documento

δή μέχρι την εμφάνιση των κλινικών συμπτωμάτων. Εδώ οι χρόνοι αυτοί διαφέρουν: ενώ η γρίπη εμφανίζει συμπτώματα περίπου στις δυο τρεις ημέρες από τη μόλυνση, ο SARS COV-2 εμφανίζει στις πέντε έως εφτά ημέρες. Ο πυρετός στη γρίπη είναι συνήθως αιφνίδιος και υψηλός με ρίγος (έως 39°C), διάρκειας πέντε ημερών περίπου˙ στον κορονοϊό ξεκινά με δέκατα τις πρώτες μέρες (37,137,5°) και στη συνέχεια ανεβαίνει μέχρι 39-39,5° και μπορεί να διαρκέσει από επτά έως δέκα ημέρες. Ο βήχας και στις δύο ασθένειες είναι ξηρός. Πονόλαιμος απαντάται και στις δύο. Δύσπνοια εμφανίζεται στην Covid-19 η οποία μπορεί να οδηγήσει τον άρρωστο σε μηχανικό αερισμό, ενώ αντιθέτως στη γρίπη η δύσπνοια μπορεί να είναι πολύ ελαφρά. Σημειωτέον ότι είναι χαρακτηριστικό το αίσθημα της εμφάνισης τεράστιου βάρους (πλάκωμα) στο στήθος, όπως το περιγράφουν άρρωστοι που νόσησαν. Αγευσία και ανοσμία (δεν έχουμε γεύση και όσφρηση) είναι τα κατεξοχήν διαφοροποιά σημεία των δύο και τελευταία πια το διαπιστώνουμε κλινικώς όλο και περισσότερο στην Covid-19. Αίσθημα κόπωσης με μυαλγίες και αρθραλγίες υπάρχει και στις δύο, αλλά υπερτερεί χρονικά στην Covid-19 και μεταπίπτει σε χρόνια κόπωση, διάρκειας μπορεί και αρκετών ημερών. Εφίδρωση ως παρατήρηση κλινικής εμπειρίας είναι ιδιαιτέρως έντονη στην Covid-19 και διαρκεί αρκετές ημέρες. Πονοκέφαλος υπάρχει και στις δύο.

Η έλλειψη γεύσης και όσφρησης είναι το κατεξοχήν διαφοροποιό σημείο των δύο και τελευταία πια το διαπιστώνουμε κλινικώς όλο και περισσότερο στην Covid-19

Δυσδιάκριτα όρια Συνοψίζοντας λοιπόν θα μπορούσαμε να πούμε ότι κλινικώς τα όρια των δύο είναι δυσδιάκριτα και με σημαντικό βαθμό αλληλοεπικάλυψης, γι’ αυτό θα πρέπει πάντοτε να διενεργείται το τεστ με PCR για την Covid-19, για τη διαφορική διάγνωση των παραπλήσιων ιογενών λοιμώξεων και την αντιμετώπιση της σοβαρότερης από αυτές, που είναι η Covid-19. Στην ακραία περίπτωση όπου ένας άρρωστος νοσεί και από τις δύο (δεδομένου ότι δεν εμβολιάστηκε για τη γρίπη) τότε η κατάσταση είναι αρκετά σοβαρή και δύσκολα αντιμετωπίσιμη, ιδιαιτέρως αν τυγχάνει να ανήκει και στις ομάδες υψηλού κινδύνου. Σίγουρα θα χρειαστεί νοσηλεία, ενδεχομένως και ΜΕΘ. Είναι πολύ σημαντικό να καταλάβουμε όλοι την αναγκαιότητα του αντιγριπικού εμβολιασμού στο μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού, αλλά και του εμβολιασμού έναντι του πνευμονιόκοκκου εκεί που πραγματικά χρειάζεται, ώστε να δώσουμε τη δυνατότητα στον οργανισμό να αμυνθεί απερίσπαστα σε περίπτωση προσβολής από Covid-19. Τα μόνα όπλα που διαθέτουμε αυτήν τη στιγμή είναι αφενός το ΕΣΥ, που τα όριά του δοκιμάζονται, και στη θεραπευτική μας φαρέτρα τα μονοκλωνικά αντισώματα για την αναχαίτιση των εισερχομένων στις ΜΕΘ και μακροπρόθεσμα τον μαζικό εμβολιασμό από αξιόπιστα εμβόλια που θα μας οδηγήσει στην πολυπόθητη ανοσία της αγέλης.

Life ΕιδικήΕκδοση

Κυριακή 29 Νοεμβρίου 2020 | Documento

Εμβόλια

Καινοτόμες προσεγγίσεις Της Κυριακής Μπακιρτζή

Η Κυριακή Μπακιρτζή, Phd στη βιοχημεία, είναι academic program coordinator, Πανελλήνια Ενωση Φαρμακοβιομηχανίας

υγειονομική κρίση που πυροδότησε η νόσος Covid-19 έθεσε επιτακτικά την ανάγκη για εύρεση εμβολίου. Η επιστημονική κοινότητα με υπευθυνότητα και συστηματική μελέτη επέδειξε –και συνεχίζει να επιδεικνύει– γρήγορα αντανακλαστικά. Δεν είναι όμως η πρώτη φορά που καλείται να δώσει λύσεις. Στο παρελθόν υπήρξαν πολλές οι περιπτώσεις που σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό ομοιάζουν με τη σημερινή δύσκολη συγκυρία. Στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η Μαρί Κιουρί χρηματοδοτούμενη από την Ενωση Γυναικών της Γαλλίας εφηύρε και λειτούργησε η ίδια το πρώτο ραδιολογικό αυτοκίνητο για τη χειρουργική πράξη στο πεδίο της μάχης, αλλάζοντας για πάντα το χειρουργείο τραύματος. Λίγα χρόνια αργότερα, στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, πραγματοποιήθηκε η πρώτη μαζική παραγωγή αντιβιοτικών. Η δράση της πενικιλίνης ήταν γνωστή από το 1929, όμως η παραγωγή της ήταν περιορισμένη. Η επικείμενη προοπτική του πολέμου ενέτεινε την έρευνα και τον Μάρτιο του 1944 η Pfizer άρχισε να παράγει πενικιλίνη σε πρώην εργοστάσιο πάγου του Μπρούκλιν. Τον Ιούνιο του 1944 ο συμμαχικός στρατός μετέφερε το αντιβιοτικό στη Νορμανδία σώζοντας τουλάχιστον 100.000 ζωές και βοηθώντας σημαντικά τους συμμάχους, ενώ οι μέθοδοι που αναπτύχθηκαν θεμελίωσαν τη βιοτεχνολογική επανάσταση της δεκαετίας του 1970 και την τεχνολογία της γενετικής μηχανικής. Συνασπισμός δυνάμεων Η αβεβαιότητα της περιόδου που διανύουμε έχει κοινά με το παρελθόν. Η αναγκαιότητα για την αντιμετώπιση ενός αόρατου εχθρού κινητροδοτεί την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα, οδηγώντας τη σε έναν πρωτόγνωρο συνασπισμό δυνάμεων προκειμένου να βρεθεί εμβόλιο κατά του κορονοϊού. Σήμερα τουλάχιστον τέσσερα εμβόλια κατά της νόσου Covid-19 βρίσκονται ένα βήμα πριν από την έγκριση χρήσης τους και αναπτύσσονται μέσω πρωτοποριακών επιστημονικών προσεγγίσεων. Μια τέτοια καινοτόμος προσέγγιση είναι και η γενετική μηχανική, η οποία επιτρέπει ταχύτερη ανάπτυξη εμβολίων σε σχέση με τις παραδοσιακές μεθόδους, όπου χρειάζεται χρόνος για τον χειρισμό καινούργιων ιών με ασφαλή και αποτελεσματικό τρόπο. Αντίθετα, εμβόλια όπως αυτά που περιμένουμε να εγκριθούν σύντομα χρησιμοποιούν

τη δυνατότητα ανασυνδυασμού ή ακόμη και σύνθεσης γενετικού υλικού εισάγοντας στον οργανισμό μας μικρό τμήμα του ιού, ικανό να προκαλέσει παραγωγή αντισωμάτων. Τα εμβόλια των AstraeZeneca/ Oxford και Johnson & Johnson χρησιμοποιούν ανασυνδυασμό, τοποθετούν δηλαδή τμήμα του SARS-CoV-2 σε γνωστό, ακίνδυνο ιό, ενώ τα εμβόλια των Moderna και Pfizer/BioNTech χρησιμοποιούν σύνθεση. Συνθέτουν δηλαδή από την αρχή τμήμα του SARS-CoV-2 και το συνδυάζουν με άλλα, μη τοξικά για τον οργανισμό μόρια. Ο στόχος είναι να εισέλθει τμήμα του SARS-CoV-2 στα κύτταρά μας και να ξεκινήσει μια σειρά αντιδράσεων που καταλήγουν στην παραγωγή αντισωμάτων και την ανοσία. Σε τρεις φάσεις Πώς ξέρουμε όμως ότι τα εμβόλια είναι αποτελεσματικά; Στην πρώτη κλινική φάση μελετάται αν είναι καταρχάς ασφαλή. Στη δεύτερη εξετάζεται αν έχουν αποτελεσματικότητα και στην τρίτη πόση είναι αυτή η αποτελεσματικότητα με τη συμμετοχή χιλιάδων υγιών εθελοντών. Είναι σημαντικό ότι η διαδικασία απαιτεί τον αποκλειστικό έλεγχο

Οι λόγοι που τα εμβόλια κατά της Covid-19 είναι ασφαλή και αποτελεσματικά

των δεδομένων από ανεξάρτητο συμβούλιο υγειονομικών αρχών το οποίο δίνει και τις τελικές εκτιμήσεις αποτελεσματικότητας. Εθελοντές, γιατροί και ανώτερα στελέχη της εκάστοτε εταιρείας δεν έχουν πρόσβαση στα δεδομένα ούτε ρόλο στην ανάλυσή τους. Ανάλογες κλινικές μελέτες για τα εμβόλια των Pfizer και Moderna δείχνουν αποτελεσματικότητα της τάξεως του 90% και 94% αντίστοιχα. Ενδεικτικά, ένα εμβόλιο εγκρίνεται με αποτελεσματικότητα τουλάχιστον 50%. Στο 50% κατά μέσο όρο κυμαίνεται ετησίως το εμβόλιο κατά της γρίπης, ενώ εκείνο κατά της ιλαράς φτάνει το 97%. Αν και δεν έχουμε ακόμη τα τελικά αποτελέσματα των νέων εμβολίων κατά της Covid-19, τα ποσοστά δεν προβλέπεται να πέσουν σημαντικά. Μπορούμε επομένως να είμαστε αισιόδοξοι, ειδικά και λόγω της σχετικής ταχύτητας παραγωγής πολλαπλών δόσεων. Τα παραδοσιακά εμβόλια εξαρτώνται από χρονοβόρες διαδικασίες. Τα εμβόλια γενετικής μηχανικής τεχνολογίας, αντίθετα, παράγονται ταχύτατα σε μεγάλες ποσότητες. Τα εμβόλια ωστόσο ανάλογα με τη σύστασή τους διατηρούνται στις ανάλογες συνθήκες. Το εμβόλιο της Pfizer απαιτεί -70°C ενώ αυτό της Moderna -20°C. Αυτό κάνει την εφοδιαστική αλυσίδα πιο περίπλοκη, όχι όμως ανέφικτη. Οι καταψύκτες που λειτουργούν στους -80°C αποτελούν μέρος του βασικού εξοπλισμού νοσοκομείων, κλινικών και εργαστηρίων, ενώ πολλά δείγματα φυλάσσονται στους -196°C. Επιπλέον τα εμβόλια της Johnson & Johnson και της AstraZeneca/ Oxford που είναι επίσης πολύ κοντά στην έγκριση απαιτούν απλό ψυγείο συντήρησης. Στους επόμενους μήνες και ενώ οι ευπαθείς ομάδες και το υγειονομικό προσωπικό κάθε χώρας θα έχουν καλυφθεί από τις πρώτες δόσεις εμβολίων, ενδέχεται να τελεσφορήσουν προσπάθειες περισσότερων ερευνητικών ομάδων που βασίστηκαν και σε παραδοσιακές τεχνολογίες. Είναι σημαντικό επίσης το γεγονός ότι η διεθνής κοινότητα με επικεφαλής τον ΠΟΥ στήριξε την πρωτοβουλία COVAX (Covid-19 Vaccine Global Access Facility), που στοχεύει στη διασφάλιση ίσης πρόσβασης σε εμβόλια για όλες τις χώρες του κόσμου εξασφαλίζοντας 2 δισεκατομμύρια δόσεις μέχρι το τέλος του 2021. Η επιστήμη λοιπόν φαίνεται να αντιμετωπίζει επιτυχώς την κρίση. Και αυτό δεν είναι αισιόδοξο μόνο για το σήμερα. Δημιουργεί θαυμάσιο προηγούμενο για το μέλλον.

Life ΕιδικήΕκδοση

Γρίπη

Γιατί τα παιδιά πρέπει να εμβολιαστούν Του Κωνσταντίνου Ι. Νταλούκα

Ο Κωνσταντίνος Ι. Νταλούκας είναι παιδίατρος, εκπρόσωπος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ελευθεροεπαγγελματιών Παιδιάτρων

γρίπη είναι οξεία νόσος του αναπνευστικού συστήματος που προκαλείται από τους ιούς της γρίπης και μεταδίδεται πολύ εύκολα από το ένα άτομο στο άλλο. Μπορεί να προκαλέσει από ήπια έως και πολύ σοβαρή νόσηση. Ατομα που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για σοβαρές επιπλοκές από τη γρίπη. Κάθε χειμώνα στην Ελλάδα, όπως και σε όλες τις χώρες, παρατηρείται έξαρση στη δραστηριότητα του ιού της γρίπης. Η αύξηση της νοσηρότητας και θνησιμότητας που προκαλεί η εποχική γρίπη ποικίλλει από χρονιά σε χρονιά, ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του ιού που κυκλοφορεί και με τον βαθμό ανοσίας που έχουν σ’ αυτόν οι διάφορες ηλικιακές ομάδες του πληθυσμού. Ο ιός της γρίπης συνεχώς μεταλλάσσεται από χρονιά σε χρονιά. Αν οι αλλαγές είναι πολύ μεγάλες και δεν υπάρχει ανοσία στον πληθυσμό για το στέλεχος αυτό, τότε μπορεί να προκληθεί πανδημία. Η δραστηριότητα της γρίπης στην Ελλάδα συνήθως αρχίζει να αυξάνει κατά τον Ιανουάριο και κορυφώνεται κατά τους μήνες Φεβρουάριο – Μάρτιο. Πρέπει όμως να έχουμε υπόψη ότι η γρίπη είναι απρόβλεπτη και ως εκ τούτου τόσο η έναρξη όσο και η διάρκεια μπορεί να διαφέρουν από περίοδο σε περίοδο. Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι ο αντιγριπικός εμβολιασμός μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο να νοσήσει κάποιος από γρίπη γύρω στο 50-70%. Ο εμβολιασμός κατά της εποχικής γρίπης είναι το καλύτερο και ασφαλέστερο διαθέσιμο μέσο πρόληψης. Επειδή ο ιός της γρίπης μπορεί να υποστεί μεταλλάξεις, ο εμβολιασμός είναι αναγκαίο να επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο με έμφαση σε ομάδες αυξημένου κινδύνου. Ο μεγάλος αριθμός ασθενειών και θανάτων που σχετίζονται με τη γρίπη στις ΗΠΑ σε συνδυασμό με τα στοιχεία από πολλές μελέτες που δείχνουν ότι τα εμβόλια γρίπης βοηθούν στην παροχή προστασίας υποστηρίζουν τις τρέχουσες συστάσεις εμβολιασμού στις ΗΠΑ, που είναι ο εμβολιασμός όλων των ηλικιακών ομάδων μετά

την ηλικία των έξι μηνών. Ωστόσο, το πόσο καλά λειτουργούν τα εμβόλια της γρίπης θα συνεχίσει να ποικίλλει κάθε χρόνο, ανάλογα με την αντιστοιχία μεταξύ του εμβολίου γρίπης και των διάφορων στελεχών των ιών της γρίπης που κυκλοφορούν την περίοδο του εμβολιασμού, καθώς και με τα χαρακτηριστικά του ατόμου που εμβολιάζεται. Στην Ευρώπη υπάρχουν διάφορα προγράμματα για τον αντιγριπικό εμβολιασμό, με τα περισσότερα από αυτά να υποστηρίζουν και να αποζημιώνουν το εμβόλιο για τον εμβολιασμό μόνο των ευπαθών ομάδων. Στο Ηνωμένο Βασίλειο προτείνεται ο εμβολιασμός των παιδιών δύο έως δέκα ετών με εμβόλιο ζωντανών ιών της γρίπης από τη μύτη. Για τις άλλες ηλικιακές ομάδες συστήνεται ο εμβολιασμός μόνο των ευπα-

Κυριακή 29 Νοεμβρίου 2020 | Documento

50-70%

μικρότερο κίνδυνο να νοσήσουν διατρέχουν όσοι υποβάλλονται σε αντιγριπικό εμβολιασμό

374

άτομα χρειάστηκαν νοσηλεία σε ΜΕΘ κατά την περίοδο της γρίπης 2018-19, γεγονός που καταδεικνύει τη σημασία του αντιγριπικού εμβολιασμού στην εποχή του κορονοϊού

θών ομάδων με το αδρανοποιημένο εμβόλιο γρίπης. Παρ’ όλα αυτά μέσα στις οδηγίες που έχει εκδώσει η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών του Ηνωμένου Βασιλείου αναφέρεται ότι αν ο επαγγελματίας υγείας θεωρήσει ότι το άτομο πρέπει να εμβολιαστεί, τότε ανεξάρτητα με τις συστάσεις της πολιτείας μπορεί να προχωρήσει σε εμβολιασμό και να μην τις λάβει υπόψη. Στην Ελλάδα ο αντιγριπικός εμβολιασμός συστήνεται επίσημα από την πολιτεία μόνο για τις ομάδες αυξημένου κινδύνου, αφήνοντας όλα τα παιδιά που δεν ανήκουν σε ευπαθή ομάδα εκτός εμβολιασμού. Υπάρχει οδηγία από την Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών της χώρας μας να εμβολιάζονται όλοι στο σπίτι όταν υπάρχει βρέφος κάτω των έξι μηνών, θεωρώντας σωστά ότι το βρέφος των έξι μηνών ανήκει σε ευπαθή ομάδα. Είναι απορίας άξιο και πέρα από κάθε λογική ότι όταν το βρέφος γίνει έξι μηνών και μπορεί πλέον να εμβολιαστεί και το ίδιο, δεν συστήνεται να γίνεται το εμβόλιο. Μας λέει δηλαδή η οδηγία: προσοχή, εμβολιαστείτε όλοι όσοι έχετε στο σπίτι σας βρέφος έξι μηνών και κάτω γιατί μπορεί να κινδυνεύσει σοβαρά η υγεία του, αλλά μην ανησυχείτε και μην εμβολιάζεστε ούτε εσείς ούτε το έξι μηνών και μίας ημέρας βρέφος γιατί ξαφνικά σταμάτησε να κινδυνεύει. Η Ελληνική Παιδιατρική Εταιρεία και η Πανελλήνια Ομοσπονδία Ελευθεροεπαγγελματιών Παιδιάτρων συνιστούν τον εμβολιασμό όλων των παιδιών μετά την ηλικία των έξι μηνών με το σκεπτικό ότι: • Το εμβόλιο είναι ασφαλές και σχετικά αποτελεσματικό (50-70%). • Η γρίπη προσβάλλει κυρίως τα παιδιά, που στη συνέχεια τη μεταδίδουν στους ενήλικες, τους ηλικιωμένους και στις ευπαθείς ομάδες. • Τα περισσότερα παιδιά δεν θα κινδυνεύσουν ιδιαίτερα από τη γρίπη. Αρκετά όμως από αυτά θα ταλαιπωρηθούν για πάνω από πέντε ημέρες με πολύ υψηλό πυρετό, μεγάλη κακουχία, έντονη κεφαλαλγία, εμετούς και μπορεί να αναπτύξουν πολύ σοβαρές επιπλοκές, π.χ. πνευμονία, εγκεφαλίτιδα κ.λπ. και να χρειαστεί να νοσηλευτούν στο νοσοκομείο. • Η νοσηρότητα στα παιδιά προκαλεί απουσίες από το σχολείο και ημέρες χαμένες από την εργασία των γονιών. • Η εισαγωγή στο νοσοκομείο ταλαιπωρεί σημαντικά τη σωματική και ψυχολογική υγεία των παιδιών, βάζει την οικογένεια σε περιπέτεια και στοιχίζει πολύ ακριβότερα από όσο ο εμβολιασμός. • Ο ΠΟΥ θεωρεί ευπαθή ηλικιακή ομάδα την ομάδα των παιδιών ηλικίας πέντε ετών και κάτω. • Δεν υπάρχει κανένας ισχυρός λόγος για να μην εμβολιάσουμε καθολικά τον πληθυσμό για τη γρίπη. Αντίθετα, το όφελος που θα προκύψει είναι σημαντικό και θα μειώσει τον αριθμό των θανάτων και των επιπλοκών που έχουμε κάθε χρόνο από το νόσημα αυτό. • Την περίοδο αυτή που ο κορονοϊός έχει βάλει σε μεγάλο κίνδυνο το σύστημα υγείας, είναι εξαιρετικά σημαντικό να εμβολιάσουμε όλα τα παιδιά με το εμβόλιο της γρίπης, ώστε να έχουμε λιγότερες εισαγωγές από τη γρίπη στα νοσοκομεία και στις εντατικές που είναι ήδη γεμάτες.

Life ΕιδικήΕκδοση

Ουδείς άτρωτος στον κορονοϊό Πνευμονολόγοι εξηγούν γιατί νέοι άνθρωποι «λυγίζουν» μπροστά σε έναν ιό που χτυπούσε κυρίως ευπαθείς ομάδες και ηλικιωμένους

Ρεπορτάζ

Αντιγόνη Μιχοπούλου ι ηλικίες είναι πολύ μικρές. Πλέον νοσηλεύουμε από 35 χρόνων ανθρώπους, λυγίζουμε μπροστά τους, έχω πιάσει τον εαυτό μου ύστερα από 25 χρόνια σε ΜΕΘ ξεκινώντας από το σπίτι μου να δακρύζω και να λέω τι θα δω σήμερα». Μόλις πριν από λίγες ημέρες άλλωστε η ίδια η ιατρική κοινότητα αποχαιρέτησε συναδέλφους της που νικήθηκαν από τον κορονοϊό ενώ δεν είχαν ξεπεράσει τα 50 τους χρόνια. Τα παραπάνω λόγια της διευθύντριας της μονάδας εντατικής θεραπείας του ΑΧΕΠΑ Ελένης Γκέκα αγγίζουν τις πιο ευαίσθητες χορδές μας. Ο αριθμός των νέων ανθρώπων που διασωληνώνονται ή χάνουν τη ζωή τους από κορονοϊό αυξάνεται συνεχώς και η ανησυχία χτυπάει πλέον κόκκινο ακόμη και για τις ηλικίες που μέχρι χθες έμοιαζαν άτρωτες απέναντι στον ιό. Τα νούμερα είναι αδιάψευστος μάρτυρας ότι η ηλικιακή ομάδα που δέχεται χτυπήματα τους τελευταίους μήνες από τον κορονοϊό είναι άνθρωποι νεότερης ηλικίας. Χαρα-

κτηριστικό είναι ότι στην ημερήσια έκθεση του ΕΟΔΥ στις 31 Μαΐου τα κρούσματα στην ηλικιακή ομάδα 18-39 ήταν 844 από την αρχή της πανδημίας, ενώ στις 18 Νοεμβρίου είχαν φτάσει τις 31.664. Στο τέλος του Μαΐου τα κρούσματα της ηλικιακής ομάδας 40-64 ήταν 1.139 ενώ στις 18 Νοεμβρίου είναι 30.967. Γιατί όμως νέοι άνθρωποι «λυγίζουν» μπροστά σε έναν ιό που μέχρι χθες χτυπούσε κυρίως ευπαθείς ομάδες και ηλικιωμένους; Τις απαντήσεις δίνουν στο ειδικό ένθετο DocLife δύο διακεκριμένοι πνευμονολόγοι. Η μεγάλη διασπορά «Δεν έχουμε καμία ένδειξη ότι ο ιός είναι διαφορετικός από αυτόν που ήταν το προηγούμενο διάστημα» επισημαίνει ο αναπληρωτής καθηγητής Πνευμονολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, διευθυντής της Κλινικής Covid-19 του Νοσοκομείου Ευαγγελισμός Γιάννης Καλομενίδης. «Ούτε έχει αλλάξει κάτι σχετικά με το ότι οι νέοι κινδυνεύουν λιγότερο να νοσήσουν βαριά και να πεθάνουν. Αυτό που έχει αλλάξει είναι ότι η διασπορά πλέον είναι εκτεταμένη στην Ελλάδα. Ετσι λοιπόν στο διάστημα που διανύουμε έχουν μολυνθεί κατά κύριο λόγο πιο νέοι άνθρωποι. Από τον Νοέμβριο βλέπουμε να ξεκινάνε να έρχονται ηλικιωμένοι, ακόμη όμως κυριαρχούν στις μολύνσεις οι νεότερες ηλικίες» συμπληρώνει.

«Την άνοιξη» αναφέρει ο κ. Καλομενίδης «είχαμε κυρίως πιο μεγάλους ανθρώπους. Τότε η διασπορά δεν ήταν τόσο εκτεταμένη. Το καλοκαίρι και το φθινόπωρο η διασπορά αφορούσε κυρίως νέο κόσμο που κυκλοφορούσε πιο πολύ, ενώ οι ηλικιωμένοι είχαν μπει σε διαδικασία αυστηρής αυτοπροστασίας. Σεπτέμβριο και Οκτώβριο στην κλινική του Ευαγγελισμού είχαμε είτε νέους ανθρώπους κάτω από 50 είτε ανθρώπους από τα γηροκομεία». Ξεκάθαρο παραμένει ότι η αποκατάσταση της υγείας των νέων ανθρώπων έχει καλύτερη πορεία όταν νοσήσουν, ωστόσο η διαφορά έχει να κάνει με τον απόλυτο αριθμό. «Παρότι οι νέοι άνθρωποι έχουν καλύτερη πορεία και αυτό δεν έχει αλλάξει, σαν ποσοστό η πιθανότητα να αρρωστήσουν βαριά και να πάνε στη ΜΕΘ είναι χαμηλή, ωστόσο ο απόλυτος αριθμός έχει αυξηθεί παρά πολύ. Για παράδειγμα, αν υποθέσουμε ότι η πιθανότητα να νοσήσει βαριά ένας νέος είναι 1%, αν είναι 100 αυτοί που θα μολυνθούν, τότε θα νοσήσει βαριά ένας. Αν είναι 1.000, θα νοσήσουν δέκα». Η γενετική προδιάθεση Από την πλευρά του ο καθηγητής Πνευμονολογίας και Εντατικής Θεραπείας της Ιατρικής Αθηνών Θεόδωρος Βασιλακόπουλος εξηγεί τους λόγους για τους οποίους και ένας νέος άνθρωπος μπορεί να

Κυριακή 29 Νοεμβρίου 2020 | Documento

31.664

έφτασαν τα κρούσματα στην ηλικιακή ομάδα 1839 στις 18 Νοεμβρίου, όταν στις 31 Μαΐου ήταν μόλις 844

«Δεν είναι άτρωτοι οι νέοι. Οταν έχουμε τόσο μεγάλη διασπορά σε αυτή την ηλικία είναι προφανές ότι ένα μικρό ποσοστό θα νοσήσει βαριά» Θεόδωρος Βασιλακόπουλος Καθηγητής Πνευμονολογίας και Εντατικής Θεραπείας της Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών

νοσήσει βαριά από τον κορονοϊό. «Το γεγονός ότι βλέπουμε νέους ανθρώπους να νοσούν βαριά έχει να κάνει με πολλά πράγματα. Μπορεί να έχει να κάνει με το ιικό φορτίο, μπορεί να έχει να κάνει με τη γενετική προδιάθεση. Εχουν περιγραφεί μεταλλάξεις που κάνουν και τους νέους να νοσήσουν σοβαρά από κορονοϊό». Οπως βέβαια εξηγεί ο κ. Βασιλακόπουλος, αυτό έχει επίσης να κάνει με κάτι που βλέπουμε σε όλες τις ιώσεις. «Ακόμη και στη γρίπη αν νοσήσουν πολλοί άνθρωποι, κάποιοι νέοι ενώ έχουν μικρές πιθανότητες, τελικά θα νοσήσουν κι αυτοί και θα νοσήσουν βαριά. Δεν είναι άτρωτοι οι νέοι. Οταν έχουμε τόσο μεγάλη διασπορά σε αυτή την ηλικία είναι προφανές ότι ένα μικρό ποσοστό θα νοσήσει βαριά». Σημαντικός παράγοντας κινδύνου παραμένουν για όλες τις ηλικίες τα υποκείμενα νοσήματα. «Η παχυσαρκία για παράδειγμα θεωρείται υποκείμενο νόσημα. Ενας νέος 35 χρόνων που είναι υπέρβαρος έχει αυξημένο κίνδυνο από τον κορονοϊό» επισημαίνει ο κ. Βασιλακόπουλος. Οι πάσχοντες από ΧΑΠ Ανάμεσα στους νεότερους ανθρώπους που κινδυνεύουν περισσότερο από άλλους είναι και οι πάσχοντες από χρόνια πνευμονική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ). Σύμφωνα με την Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία από τον κορονοϊό κινδυνεύουν ιδιαιτέρως οι ασθενείς με ΧΑΠ, μια νόσο που προσβάλλει περίπου το 10% των ανθρώπων άνω των 50 ετών. Μάλιστα αναφέρουν ότι οι ασθενείς με ΧΑΠ διατρέχουν διπλάσιο έως τριπλάσιο κίνδυνο να καταλήξουν σε ΜΕΘ και να διασωληνωθούν. Γι’ αυτό τον λόγο η Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία επισημαίνει ότι οι ασθενείς με ΧΑΠ επιβάλλεται να προηγηθούν –μεταξύ άλλων ομάδων– στον επικείμενο εμβολιασμό. Αυτό όμως που προκαλεί μεγάλη ανησυχία είναι ότι το 56% των ασθενών με ΧΑΠ στην Ελλάδα, δηλαδή περίπου 300.000 άνθρωποι, δεν γνωρίζουν ότι πάσχουν, είναι δηλαδή ανυποψίαστοι για τον επιπλέον κίνδυνο που διατρέχουν από τον κορονοϊό.

Documento | Κυριακή 29 Νοεμβρίου 2020

Σπονδυλική στήλη

Eπιπτώσεις από τον εγκλεισμό Του Βασίλειου Κοντογιάννη

Ο δρ Βασίλειος Κοντογιάννης, MD PhD, είναι νευροχειρουργός, διδάκτωρ Πανεπιστημίου Imperial College of London

τρόπος ζωής στις πόλεις επιβάλλει να καταναλώνεται μεγάλο μέρος της καθημερινότητάς μας στην καθιστή θέση, είτε λόγω επαγγελματικών υποχρεώσεων είτε για ψυχαγωγικούς λόγους. Στην Ευρώπη έχει διαπιστωθεί (στοιχεία Εurostat) ότι σχεδόν τέσσερις στους δέκα εργαζόμενους επιτελούν τα καθήκοντά τους σε καθιστή θέση, δηλαδή κάθονται στην καρέκλα πέραν των έξι ωρών μόνο για επαγγελματικούς λόγους. Περίπου 30% των εργαζομένων έχουν μέτρια σωματική δραστηριότητα κατά την εργασία τους, όπως π.χ. νοσοκόμες, υδραυλικοί. Μόλις 20% των εργαζομένων εργάζονται κατά κύριο λόγο σε όρθια θέση. Οι προαναφερόμενες στατιστικές έχουν δυστυχώς ανατραπεί από την πανδημία που βιώνει η παγκόσμια κοινότητα. Τα lockdown έχουν επιβάλει τον αποκλεισμό των ανθρώπων από επαγγελματικές, κοινωνικές και αθλητικές δραστηριότητες. Επί της ουσίας απαιτείται να παραμείνουμε σπίτι μειώνοντας ακόμη περισσότερο τη σωματική μας δραστηριότητα και η τηλεργασία επιδεινώνει την κατάσταση. Η παραμονή στο σπίτι δεν συνοδεύεται μόνο από την τηλεργασία αλλά και από την αύξηση των ωρών που καταναλώνουμε μπροστά στην τηλεόραση για ψυχαγωγικούς λόγους. Σε έρευνα του «Annals of Internal Medicine» το 2015 βρέθηκε ότι η καθιστή σχέση σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο καρδιοπαθειών, διαβήτη και συγκεκριμένων κακοηθειών (μαστού, εντέρου, ενδομητρίου, ωοθηκών), ακόμη και σε ανθρώπους που έκαναν καθημερινή σωματική άσκηση. Με άλλα λόγια η καθημερινή άσκηση (γυμναστική, περπάτημα) μίας ή δύο ωρών την ημέρα δεν σημαίνει ότι τις υπόλοιπες 22 ώρες μπορούμε να καθόμαστε. Το παραπάνω συμπέρασμα επιβεβαιώνεται από έρευνα του «Clinical Journal of the American Society of Nephrology» το 2015, σύμφωνα με την οποία με μόλις δύο λεπτά ήπιας δραστηριότητας για κάθε ώρα καθιστής θέσης μπορεί να μειωθεί το ρίσκο θανάτου κατά ένα τρίτο. Υπάρχουν όμως και πιο άμεσες δυσάρεστες επιπτώσεις οι οποίες επηρεάζουν την ποιότητα ζωής μας˙ πιο συγκεκριμένα η παρατεταμένη καθιστή θέση, η οποία επηρεάζει τη σπονδυλική στήλη άμεσα προκαλώντας πόνο, ερεθισμό και «πιάσιμο».

Η φυσιολογική σπονδυλική στήλη παρουσιάζει τρεις καμπύλες σε πλάγια θέση που σχηματίζουν το γράμμα «S»: στην οσφυϊκή και αυχενική μοίρα παρατηρείται λόρδωση ενώ στη θωρακική υπάρχει κύφωση. Η κατασκευή αυτή σε συνδυασμό με ένα πλήθος μυών και συνδέσμων λειτουργεί σαν ελατήριο, επιτρέποντας την απορρόφηση των κραδασμών και τη διατήρηση της ισορροπίας και επιτρέπει μεγάλο μέρος κινήσεων κατά μήκος της σπονδυλικής στήλης. Η καθιστή θέση, λοιπόν, μας δίνει την αίσθηση της χαλάρωσης, της ξεκούρασης, τουλάχιστον στην αρχή, όταν όμως καθόμαστε παρατεταμένα επέρχεται αρχικά κόπωση των παρασπονδυλικών μυών, η οποία συνοδεύεται και από μείωση της αιματικής ροής στους μυς των γλουτών που συμμετέχουν ενεργά στη στήριξη του σώματος στην καθιστή θέση. Ως αποτέλεσμα μειώνεται η φυσιολογική κυρτότητα της σπονδυλικής στήλης και οι σύνδεσμοι ξεπερνούν τα όρια αντοχής τους, μεταφέροντας

Η άσκηση και η κινητικότητα ακόμη και μέσα στο σπίτι είναι κλειδί για να αντιμετωπίσουμε τις επιπτώσεις του lockdown στη σπονδυλική μας στήλη

την πίεση στους μεσοσπονδύλιους δίσκους, κυρίως στην οσφυϊκή και την αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης. Βεβαίως οι επιπτώσεις στη σπονδυλική στήλη μεγεθύνονται όταν η θέση διαφοροποιείται από την ανατομική, όπως για παράδειγμα όταν σταυρώνουμε τα πόδια, όταν γέρνουμε και στηριζόμαστε στον αγκώνα ή όταν απαιτείται να σκύβουμε το κεφάλι μπροστά στην οθόνη ενός υπολογιστή. Συνέπεια όλων των παραπάνω διεργασιών είναι αρχικά να επέρχεται πόνος, είτε με μορφή οσφυαλγίας είτε ως αυχεναλγία ύστερα από μια μέρα τηλεργασίας, ο οποίος ευτυχώς στις περισσότερες περιπτώσεις παρέρχεται. Οταν όμως, όπως άλλωστε είναι αναμενόμενο κατά τον αποκλεισμό, περνάμε κάθε μέρα πολλές ώρες σε καθιστή θέση, τα προβλήματα συσσωρεύονται. Οι αρθρώσεις μεταξύ των σπονδύλων εκφυλίζονται, ο ινώδης δακτύλιος του μεσοσπονδυλίου δίσκου υπόκειται μικρορήξεις και οι μύες ατροφούν. Εντέλει οι βλάβες είναι μη αναστρέψιμες, το άλγος είναι επιδεινούμενο και ο ασθενής πια αναζητά ιατρική βοήθεια. Προτού λοιπόν χρειαστεί να απευθυνθούμε στον ειδικό, ας θυμηθούμε ότι υπάρχει τρόπος να μετριαστούν οι επιπτώσεις του αποκλεισμού και της τηλεργασίας εφαρμόζοντας μερικά απλά βήματα όταν καθόμαστε: • είτε ξεκουράζουμε τα πόδια μας σε υποπόδιο είτε τα κρατάμε επίπεδα στο έδαφος • δεν σταυρώνουμε τα γόνατα ή τους αστραγάλους • αφήνουμε μικρό κενό μεταξύ των γονάτων και της καρέκλας • φροντίζουμε τα γόνατά μας και τα ισχία να είναι στο ίδιο ύψος • φέρνουμε τους αστραγάλους μπροστά από τα γόνατα • κρατάμε τους ώμους χαλαρούς • προσέχουμε ώστε τα χέρια και τα γόνατά μας να είναι παράλληλα στο έδαφος • κοιτάμε οι αγκώνες μας να σχηματίζουν ορθή γωνία • η οσφύς (η μέση μας) να ακουμπάει στην πλάτη της καρέκλας και όταν αυτό δεν συμβαίνει να τοποθετείται μαξιλάρι Βέβαια, ενώ όλα τα παραπάνω είναι σημαντικά και βοηθούν στην αποφυγή προβλημάτων, το πιο σημαντικό μέτρο είναι η κινητικότητα. Εστω κι αν εφαρμόζουμε όλες τις παραπάνω συμβουλές συνεχώς και επιμελώς, αν δεν υπάρχει κινητικότητα το αποτέλεσμα θα είναι δυσάρεστο. Συνιστάται λοιπόν να σηκωνόμαστε και να περπατάμε έστω και μέσα στο σπίτι δέκα λεπτά για κάθε ώρα εργασίας. Αν η σπονδυλική στήλη είναι ήδη επιβαρυμένη, η λύση ενός γραφείου όπου θα εργαζόμαστε σε όρθια θέση για κάποιες ώρες μπορεί να βελτιώσει αρκετά τη συμπτωματολογία. Οι αρχαίοι πρόγονοί μας έλεγαν «παν μέτρον άριστον» και σε αυτή την περίπτωση δεν θα πρέπει να περάσουμε στο αντίθετο άκρο με την όρθια θέση, αλλά να φροντίζουμε να υπάρχει διαρκής εναλλαγή των θέσεων που λαμβάνουμε κατά τη διάρκεια της ημέρας ώστε η σπονδυλική μας στήλη να διατηρηθεί λειτουργική, όπως και γενικότερα η συνολική μας υγεία και ευεξία.

Life ΕιδικήΕκδοση

Ερευνα

Με την ελπίδα στο εμβόλιο Ο αγώνας δρόμου των επιστημόνων και η αγωνία της κοινωνίας

Επιμέλεια

Θανάσης Καραμπάτσος να εμβόλιο θα μας σώσει; Ενα ερώτημα που παραμένει αναπάντητο μέχρι στιγμής καθώς το δεύτερο κύμα της πανδημίας Covid-19 εξελίσσεται –κι ένα ακόμη να είναι καθ’ οδόν, όπως ανέφεραν αξιωματούχοι του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ)–, ενόσω οι επιστήμονες ερευνούν για το «θαυματουργό» εμβόλιο. Από τις τουλάχιστον 142 έρευνες μέχρι αυτήν τη στιγμή οι 55 είναι στο στάδιο των κλινικών δοκιμών και οι υπόλοιπες σε προκλινικό επίπεδο δοκιμών σε ζώα. Το ξέσπασμα της πανδημίας οδήγησε σε εκ βάθρων μεταβολές στην καθημερινότητα, στις συνήθειες και στον τρόπο σκέψης, αλλά από την πρώτη στιγμή τέθηκε το θέμα της αποτροπής της μέσω θεραπευτικής αγωγής ή εμβολίου. Τα ερευνητικά ινστιτούτα σε όλο τον πλανήτη άλλαξαν τις προτεραιότητές τους –ήταν θέμα κύρους αλλά και κέρδους– ήδη από τον περασμένο Ιανουάριο με την αποκωδικοποίηση του γονιδιώματος του νέου κορονοϊού SARS-CoV-2. Αυτό ήταν και μια νίκη για την επιστημονική κοινότητα, καθώς οδήγησε αμέσως στην έρευνα για την ανάπτυξη εμβολίου. Ετσι φτάσαμε οι πρώτες δοκιμές ασφαλείας σε ανθρώπους να εκκινούν από τον Μάρτιο του 2020, όταν σχεδόν όλος ο κόσμος είχε μπει στη φάση του εγκλεισμού.

Η επιστημονική κοινότητα κινείται μπροστά με αποτυχίες και πειράματα˙ άλλες έρευνες στέφονται με επιτυχή αποτελέσματα ενώ άλλες θα χρειαστούν χρόνο, ο οποίος όμως είναι πολύτιμος. Συνήθως απαιτείται μεγάλο χρονικό διάστημα, δύο ετών, για να περάσει ένα εμβόλιο από τις κλινικές δοκιμές στην ευρεία χρήση, αλλά οι πάνω από 1,4 εκατ. απώλειες στη μάχη με την Covid-19 επιβάλλουν λύση τώρα. Ταυτόχρονα διοχετεύτηκαν δισεκατομμύρια στην έρευνα για το εμβόλιο, κρατικά κυρίως αλλά και ιδιωτικά, δεδομένης της κατάστασης παγκοσμίως αλλά και με την προσδοκία κέρδους. Το βάρος έχει πέσει πλέον σε 13 έρευνες που έχουν φτάσει στο τελικό στάδιο, αλλά χρειάζεται να αποδείξουν ότι τα εμβόλια είναι ασφαλή και αποτελεσματικά. Οπως είναι φυσικό, ερωτήματα εγείρονται πολλά: για την αποτελεσματικότητα των εμβολίων, την ταχύτητα και τους εσπευσμένους ελέγχους, την αβεβαιότητα για επιπλοκές, την προτεραιότητα σε ασθενείς μέχρι την πρόσβαση των πολιτών σε αυτά και την αποθήκευσή τους. Ποιοι θα το κάνουν πρώτοι Τα πλέον των 60 εκατομμυρίων κρούσματα παγκοσμίως αποδεικνύουν ότι ο πληθυσμός της Γης είναι ακόμη ευάλωτος στον νέο κορονοϊό. Ο εγκλεισμός και οι λοιποί περιορισμοί είναι τα μόνα μέτρα που σώζουν από τον θάνατο αυτήν τη στιγμή που απουσιάζει η αποτελεσματική θεραπεία. Ενα εμβόλιο θα βοηθήσει στην ανάπτυξη αντιικής ασπίδας του ανοσοποιη-

Κυριακή 29 Νοεμβρίου 2020 | Documento

Documento | Κυριακή 29 Νοεμβρίου 2020

Τα υπό αδειοδότηση εμβόλια με μια ματιά ΕΤΑΙΡΕΊΑ

Σήμερα έξι εμβόλια έχουν λάβει έκτακτη έγκριση για περιορισμένη χρήση, ενώ σε κανένα δεν έχει δοθεί το πράσινο φως για ευρεία χρήση

Τα 4 βήματα από το εργαστήριο στο ψυγείο

Το εμβόλιο μεταφέρεται προς τη χώρα προορισμού σε ειδικούς καταψύκτες τα οποία περιλαμβάνουν έως 5.000 δόσεις Η χώρα που το παραλαμβάνει μπορεί να επιλέξει να το αποθηκεύσει σε μια «φάρμα-ψυγείο» έως έξι μήνες υπό θερμοκρασία -70°C Τα απλά ψυκτικά κουτιά με τα εμβόλια μπορούν να μεταφερθούν στα κέντρα εμβολιασμού μέσα σε δέκα μέρες Στο κέντρο εμβολιασμού το εμβόλιο μπορεί να αποθηκευτεί μέχρι πέντε ημέρες σε ψυγείο με θερμοκρασία 2-8°C

02 03

ΤΎΠΟΣ

ΔΌΣΕΙΣ

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΌΤΗΤΑ (%) ΑΠΟΘΉΚΕΥΣΗ

Oxford University/ AstraZeneca

Ιογενές στέλεχος (γενετικά τροποποιημένος ιός)

62-90

Κανονική θερμοκρασία ψυγείου

Moderna

RNA (τμήμα γενετικού κώδικα του ιού)

-20°C έως 6 μήνες

Pfizer/BioNtech

RNA

-70°C

Gamaleya (Sputnik V)

Ιογενές στέλεχος

Κανονική θερμοκρασία ψυγείου

* Δύο πλήρεις δόσεις παρέχουν 62% προστασία από τον ιό, αλλά με μισή δόση που ακολουθείται από μια πλήρη έδωσε 90% και συνολικά στις δοκιμές εμφάνισε 70% προστασία.

Τα υπό ανάπτυξη εμβόλια Φάση 1

Δοκιμές ασφάλειας και δοσολογίας

Φάση 2

Εκτεταμένοι έλεγχοι ασφάλειας

Φάση 3

Ευρείας κλίμακας έλεγχοι αποτελεσματικότητας

Υπό αδειοδότηση

Για αρχική ή περιορισμένη χρήση

Αδειοδοτημένα

Για πλήρη χρήση

τικού απέναντι στον SARS-CoV-2 που μοιάζει άτρωτος έως τώρα. Ετσι σταδιακά θα αναπτυχθεί η απαραίτητη ανοσία στον πληθυσμό (για να επιτευχθεί απαιτείται να έχει εμβολιαστεί μεγάλο τμήμα της κοινότητας), όπως έχει συντελεστεί με την πολιομυελίτιδα ή την ιλαρά, για να μην είναι τόσο θανατηφόρα η Covid-19 και να επιστρέψει όλος ο κόσμος στην πρότερη καθημερινότητά του. Η τεχνολογία Ο αναπληρωτής καθηγητής της Ιατρικής Σχολής Αθηνών Ευστάθιος Καστρίτης και ο πρύτανης του ΕΚΠΑ καθηγητής Θάνος Δημόπουλος έχουν αναφερθεί στα δεδομένα σχετικά με την ανάπτυξη εμβολίων για τον SARS-CoV-2. Oπως έχουν εξηγήσει, ορισμένα βασίζονται σε τεχνολογίες DNA ή RNA, μια πρωτοποριακή τεχνική με την παραγωγή κομματιών του ιού στον ανθρώπινο οργανισμό μετά τον εμβολιασμό ώστε να ενεργοποιηθεί το ανοσοποιητικό. Αλλα βασίζονται σε ανασυνδυασμένες υπομονάδες που περιέχουν ιικούς επίτοπους, άλλα βασίζονται σε φορείς με βάση απενεργοποιημένο αδενοϊό και άλλα σε χορήγηση κεκαθαρμένου αδρανοποιημένoυ ιού, η οποία είναι και η παραδοσιακή μέθοδος για την ανάπτυξη εμβολίων και είναι γενικά ασφαλής και αποτελεσματική για την πρόληψη ασθενειών όπως η γρίπη και η πολιομυελίτιδα. Οι ερευνητές προειδοποιούν ότι δεν είναι δυνατό να πραγματοποιηθούν απευθείας συγκρίσεις των διαφορετικών εμβολίων και απαι-

τείται ακόμη πολύς χρόνος για τη συλλογή όλων των δεδομένων, τη δημοσιοποίηση και την πλήρη δημοσίευσή τους. Τα στάδια έρευνας Στο προκλινικό στάδιο γίνονται έλεγχοι για τυχόν σοβαρές παρενέργειες από το υπό δοκιμή εμβόλιο. Συνήθως αυτές οι έρευνες δεν είναι χρονοβόρες. Μετά οι έλεγχοι περνούν στο στάδιο των κλινικών δοκιμών και στις διάφορες φάσεις τους γίνονται δοκιμές σε ανθρώπους. Στην πρώτη φάση ελέγχονται η ασφάλεια και η δοσολογία των υπό ανάπτυξη εμβολίων. Στη δεύτερη φάση γίνονται εκτεταμένες δοκιμές ασφαλείας. Το κρίσιμο στάδιο είναι η τρίτη φάση, καθώς γίνεται έλεγχος σε μεγάλο αριθμό εθελοντών προκειμένου να διαπιστωθεί η αποτελεσματικότητα του εμβολίου. Δεδομένης της επέλασης της πανδημίας ενδέχεται να επισπευτούν οι έρευνες και οι φάσεις των δοκιμών να συνδυαστούν. Σήμερα έξι εμβόλια έχουν λάβει έκτακτη έγκριση για περιορισμένη χρήση, ενώ σε κανένα δεν έχει δοθεί το πράσινο φως για ευρεία χρήση. Ηδη έχουν φτάσει τα πρώτα καλά νέα και αφορούν εμβόλια με πολύ μεγάλη αποτελεσματικότητα και άλλα με πολύ καλά αρχικά αποτελέσματα. Παράλληλα ο επιστημονικός συντάκτης της εφημερίδας «Νew Υork Τimes», βιολόγος και συγγραφέας Καρλ Ζίμερ έχει επισημάνει ότι η αποτελεσματικότητα 95% στις δοκιμές δεν σημαίνει ότι θα παρα-

μείνει ίδια και στην πράξη μετά τους μαζικούς εμβολιασμούς, καθώς στις δοκιμές είναι στατιστικός δείκτης που προκύπτει με συγκεκριμένους μαθηματικούς υπολογισμούς. Ποια είναι σε τελικό στάδιο Πρόσφατες είναι οι ανακοινώσεις των καλών αποτελεσμάτων των δοκιμών από τα εμβόλια της Pfizer/BioNtech, της Moderna, της AstraZeneca, που συνεργάζεται με το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, όπως και του ρωσικού ερευνητικού ινστιτούτου Gamaleya (εμβόλιο Sputnik V). Παράλληλα αναμένονται νέες ανακοινώσεις το επόμενο διάστημα. Η Janssen ήδη δοκιμάζει τη δοσολογία για καλύτερη ανοσία σε 30.000 εθελοντές σε όλο τον κόσμο, ενώ στις τελικές δοκιμές είναι τα εμβόλια της κινεζικής Sinopharm σε συνεργασία με το Βιολογικό Ινστιτούτο της Γουχάν. Εχουν διακοπεί οι δοκιμές της κινεζικής Sinovac στη Βραζιλία λόγω «σοβαρού ανεπιθύμητου συμβάντος». Γιατί το χρειαζόμαστε Δεν έχει γίνει ξεκάθαρο και εξαρτάται από τον χρόνο που θα είναι διαθέσιμο το εμβόλιο, τη διασπορά του ιού, τη δυνατότητα παραγωγής του και σε ποιες ομάδες θα είναι αποτελεσματικό. Οι ηλικιωμένοι και το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό θεωρείται ότι θα έχουν προτεραιότητα. Πιθανότατα θα ακολουθήσουν οι ευπαθείς ομάδες, το εκπαιδευτικό προσωπικό, εργαζόμενοι στα μέσα μεταφοράς και στην καθαριότητα, στις αερομεταφορές κ.λπ., ανάλογα με τις προτεραιότητες.

Life ΕιδικήΕκδοση

Ασκηση – άθληση

Ευεξία στην Covid εποχή Της Ειρήνης Μπλέτσα

πανδημία Covid-19 έχει αδιαμφισβήτητα επιβάλει έναν νέο τρόπο ζωής. Για άγνωστο χρονικό διάστημα καλούμαστε να αντεπεξέλθουμε στα νέα δεδομένα της καθημερινότητας τα οποία δυστυχώς τείνουν να δημιουργήσουν ακόμη περισσότερο συνθήκες υποκινητικότητας για το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού. Η βασική επιδίωξη είναι να διατηρήσουμε την ευρωστία μας και να αντεπεξέλθουμε όσο το δυνατόν καλύτερα στη νέα κατάσταση με τις λιγότερες απώλειες. Τέσσερις βασικοί τρόποι θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν προς αυτή την κατεύθυνση: Περισσότερη βασική κίνηση στην καθημερινότητά μας μέσα στο σπίτι. Αερόβια άσκηση (περπάτημα – τρέξιμο – ποδηλασία) 30΄ ημερησίως και δυο τρεις φορές την εβδομάδα μυϊκή ενδυνάμωση, εφόσον το επιθυμούμε και γνωρίζουμε πώς να το κάνουμε με ασφάλεια. Ισορροπημένη διατροφή και καλή ενυδάτωση. Φροντίδα της ψυχικής μας υγείας (μουσική, διάβασμα, ύπνος, επικοινωνία, τεχνικές χαλάρωσης). Είναι σημαντικό να αναφερθεί

01 02

03 04

Κυριακή 29 Νοεμβρίου 2020 | Documento

ότι μεγάλο μέρος του πληθυσμού που γυμνάζεται συστηματικά στα γυμναστήρια ή με προσωπικό προπονητή το πιθανότερο είναι ότι γνωρίζει επαρκώς να ασκείται και χωρίς καθοδήγηση και ίσως να είχε ή να έχει ήδη προμηθευτεί εξοπλισμό (λάστιχα, αλτήρες, ιμάντες) για άσκηση στο σπίτι. Επίσης πολλοί αξιόλογοι καθηγητές Φυσικής Αγωγής αλλά και εκπαιδευτικά ιδρύματα έχουν ήδη ενεργοποιηθεί προς αυτή την κατεύθυνση και με μια προσεκτική αναζήτηση στο διαδίκτυο θα βρείτε διαθέσιμα πολλά δωρεάν προγράμματα άσκησης στο σπίτι, με ή χωρίς εξοπλισμό. Επομένως θα ήταν περισσότερο ωφέλιμο να δοθούν βασικές πληροφορίες σε όλους όσοι χρειάζονται μια κατεύθυνση στο πώς να βελτιώσουν την καθημερινότητά τους στο σπίτι. Η τηλεργασία μπορεί να προκαλέσει πόνους στην περιοχή του αυχένα, της πλάτης και της μέσης. Συστήνεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα (30΄) να σηκωνόμαστε σε όρθια θέση και να κάνουμε χαλαρή βάδιση. Χαλάρωση αυχένα, κινητοποίηση σπονδυλικής στήλης: Σε καθιστή θέση μπορούμε να εκτελέσουμε απλές διατάσεις στον αυχένα και να προχωρήσουμε σε ήπιες ασκήσεις κινητικότητας της σπον-

Η Ειρήνη Μπλέτσα είναι καθηγήτρια Φυσικής Aγωγής, ΕΚΠΑ-ΣΕΦΑΑ MSc. Λειτουργική διαχείριση τραυματισμών σε αθλητές και αθλούμενους, ΔΠΘ-ΣΕΦΑΑ. MSc. Περιβάλλον και υγεία, ΕΚΠΑΙατρική Σχολή Αθηνών, personal trainer – pilates & fitness instructor

Documento | Κυριακή 29 Νοεμβρίου 2020

• Ακολουθούμε οδηγίες και προγράμματα γυμναστικής μόνο από επαγγελματίες της άσκησης – πτυχιούχους καθηγητές Φυσικής Αγωγής πανεπιστημιακής εκπαίδευσης

• Στόχος αυτό το χρονικό διάστημα είναι η κίνηση και η διατήρηση της ευρωστίας • Ισορροπημένη διατροφή – επαρκής ενυδάτωση • Ποιοτικός ύπνος • Απαραίτητη προσοχή στην ψυχική υγεία. Κάνω αυτό που με ευχαριστεί! • Αναπνοή ως εργαλείο χαλάρωσης

• Επιλέγουμε τι θέλουμε να κάνουμε ανάλογα με τις ανάγκες μας (κινητοποίηση – χαλάρωση ή ειδικότερο πρόγραμμα άσκησης)

δυλικής στήλης σε όρθια ή καθιστή θέση. Οταν νιώσουμε την ανάγκη αφιερώνουμε λίγο χρόνο για διαφραγματικές αναπνοές: ακουμπήστε απαλά την πλάτη σας στην πλάτη μιας καρέκλας ή ακόμη καλύτερα ξαπλώστε στο έδαφος. Νιώστε ότι έχετε καλή επαφή της μέσης και της πλάτης σας στο σταθερό σημείο πίσω σας. Προσπαθήστε να νιώσετε ότι δεν ασκείτε κάποια δύναμη στο σώμα σας αλλά είναι όσο γίνεται πιο ελεύθερο. Αφήστε τα χέρια να μακραίνουν δίπλα στο σώμα. Οι ώμοι και ο λαιμός μαλακώνουν προς τα κάτω και πίσω. Τα πόδια ελεύθερα το ένα δίπλα από το άλλο. Μπορείτε να κλείσετε τα μάτια σας για να συγκεντρωθείτε περισσότερο. Πάρτε βαθιά εισπνοή από τη μύτη και φέρτε την προσοχή σας στην κοιλιά. Αν σας βοηθά, τοποθετήστε τις παλάμες ανοιχτές στο επίπεδο του αφαλού σας. Παρατηρήστε το άνοιγμα του τοιχώματος της κοιλιάς στην εισπνοή και την επαναφορά της στην εκπνοή. Οι παλάμες μετακινούνται αργά μπρος πίσω. Η κοιλιά μας μοιάζει με μπαλόνι που φουσκώνει απαλά με την εισπνοή και ξεφουσκώνει τελείως με την εκπνοή. Συστήνονται για αρχή 5-10 κύκλοι αναπνοών (εισπνοή – εκπνοή), 3΄΄ εισπνοή – 3΄΄ εκπνοή. Σταδιακά μπορούμε να μεγαλώσουμε

τη χρονική διάρκεια των αναπνοών μας. Κινητοποίηση – χαλάρωση μέσης, ισχύων: Η πολύωρη και συνήθως λανθασμένη στάση σώματος σε έναν καναπέ ή μια καρέκλα το πιθανότερο είναι να επιδεινώσει ή να εμφανίσει πόνους σε μέση και ισχία. Θα ήταν αρκετά βοηθητικό να εκτελούνται ημερησίως ασκήσεις χαλάρωσης – κινητικότητας της μέσης και των ισχίων. Βασικά σημεία προσοχής: Οι διατάσεις και οι ασκήσεις να εκτελούνται με αργό ρυθμό ώστε να υπάρχει έλεγχος της κίνησης. Προχωράμε τη διάταση μέχρι το σημείο που νιώθουμε άνετα και δεν πονάμε. Σε όλες τις ασκήσεις μπορούμε να εκτελέσουμε 1-3 σετ των 8-10 επαναλήψεων. • Αποφεύγουμε να ξεκινήσουμε κάποιο είδος άσκησης αυτό το χρονικό διάστημα χωρίς επίβλεψη αν δεν έχουμε δοκιμάσει ποτέ στο παρελθόν. Το περπάτημα είναι αρκετό. • Αν ανήκουμε στις ευπαθείς ομάδες, ασκούμαστε μόνο με τη σύμφωνη γνώμη του θεράποντος ιατρού μας και την καθοδήγηση επαγγελματία της άσκησης (διαδικτυακή επικοινωνία). • Δεν ασκούμαστε αν νοσούμε ή αν έχουμε συμπτώματα. Οι παραπάνω συστάσεις αφορούν τον γενικό υγιή πληθυσμό.

Life ΕιδικήΕκδοση

Κυριακή 29 Νοεμβρίου 2020 | Documento

Διατροφή

Ασπίδα προστασίας για το ανοσοποιητικό Της δρα Μαρίας Βλαχάβα

H δρ Μαρία Βλαχάβα είναι διαιτολόγος – διατροφολόγος

ιανύοντας το δεύτερο κύμα της πανδημίας του κορονοϊού Covid-19 σε παγκόσμιο επίπεδο και στην Ελλάδα, η ανάγκη να ανασχεθεί η σφοδρότητα της εξάπλωσης της πανδημίας έχει επιφέρει δεύτερο εγκλεισμό στο σπίτι. Οπως σε όλες τις ιώσεις, έτσι και στον κορονοϊό η καλή διατροφή αποτελεί ασπίδα προστασίας για την εύρυθμη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος του ανθρώπινου οργανισμού. Ερευνητικά δεδομένα Μια ισορροπημένη διατροφή με αφθονία και ποικιλία φρούτων και λαχανικών παρέχει τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά όπως βιταμίνη D, βιταμίνη Α, βιταμίνες συμπλέγματος Β (φυλλικό οξύ, βιταμίνη Β6 και βιταμίνη Β12), βιταμίνη C, τα μέταλλα σίδηρο (Fe), χαλκό (Cu), ψευδάργυρο (Zn) και το ιχνοστοιχείο σελήνιο (Se), τα οποία συμβάλλουν στη σωστή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Η αποφυγή ανεπαρκειών και ο εντοπισμός των βέλτιστων προσλήψεων αυτών των μικροθρεπτικών συστατικών σε στοχευμένες ομάδες ασθενών και σε ιδιαίτερα ευαίσθητους πληθυσμούς θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας των ανθρώπων στην πανδημία Covid-19. Με βάση πρόσφατα ερευνητικά δεδομένα, στους πιθανούς παράγοντες κινδύνου μόλυνσης από Covid-19 περιλαμβάνουν την έλλειψη έκθεσης στον ήλιο, το σκούρο χρώμα δέρματος, τις συν-νοσηρότητες, την κακή θρέψη, τη χαμηλή κοινωνικοοικονομική κατάσταση και παράγοντες σχετικούς με τον τρόπο ζωής, όπως το κάπνισμα καθώς και η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ.

Ως επαγγελματίες υγείας είναι πολύ σημαντικό να τονίζουμε μόνο τα επιστημονικά τεκμηριωμένα μηνύματα δημόσιας υγείας και να αποτρέπουμε ψευδείς και παραπλανητικούς ισχυρισμούς για την υγεία σχετικά με τα οφέλη των τροφίμων και των συμπληρωμάτων διατροφής στη μάχη κατά της Covid-19. Πρέπει να γίνει σαφές στο ευρύ κοινό ότι η συσχέτιση μεταξύ πρόσληψης μικροθρεπτικών συστατικών (βιταμινών, μετάλλων και ιχνοστοιχείων) και μόλυνσης από Covid-19 εξακολουθεί να διερευνάται και ότι δεν υπάρχει καμία δίαιτα που μπορεί να αποτρέψει ή να θεραπεύσει τη λοίμωξη από τον συγκεκριμένο κορονοϊό. Μέχρι σήμερα η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων δεν έχει εγκρίνει κανέναν ισχυρισμό υγείας για τρόφιμο ή συστατικό τροφίμου που να φέρει την επισήμανση ότι προστατεύει το ανοσοποιητικό από τη μόλυνση του κορονοϊού Covid-19.Το συχνό πλύσιμο των χεριών και οι κοινωνικές αποστάσεις παραμένουν καθοριστικά εργαλεία για τη μείωση της μετάδοσης. Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι τα επίπεδα της βιταμίνης D στον οργανισμό ίσως μειώνονται ακόμη περισσότερο κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19 εξαιτίας της μειωμένης φυσικής δραστηριότητας και έκθεσης στον ήλιο, γεγονός που μπορεί να επηρεάσει τις φυσιολογικές ανοσολογικές λειτουργίες. Πολύ πρόσφατα μελέτες έδειξαν ότι η βιταμίνη D παίζει ρόλο στη ρύθμιση και την καταστολή της φλεγμονώδους απόκρισης της κυτοκίνης που προκαλεί το Σύνδρομο Οξείας Αναπνευστικής Δυσχέρειας (ARDS) που παρατηρείται σε σοβαρές και συχνά θανατηφόρες μορφές της Covid-19. Επιπλέον

Πρέπει να γίνει σαφές στο ευρύ κοινό ότι δεν υπάρχει καμία δίαιτα που μπορεί να αποτρέψει ή να θεραπεύσει τη λοίμωξη από τον συγκεκριμένο κορονοϊό

Η παχυσαρκία μπορεί να αυξήσει σημαντικά τις πιθανότητες σοβαρών επιπτώσεων σε ασθενείς με κορονοϊό

Documento | Κυριακή 29 Νοεμβρίου 2020

Η αυξημένη κατανάλωση junk food και ανθυγιεινών σνακ κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού είναι η αιτία για ένα από τα καμπανάκια που χτυπούν οι ειδικοί, καθώς ο εγκλεισμός οδηγεί πολλούς ανθρώπους στην υπερβολική κατανάλωση τροφής και κατ’ επέκταση στην αύξηση του σωματικού τους βάρους

έχει αποδειχθεί η συσχέτιση μεταξύ των χαμηλών επιπέδων βιταμίνης D στο αίμα και της θνησιμότητας από Covid-19. Επίσης έχει προταθεί από ορισμένους ερευνητές ότι, συμπληρωματικά στην κατανάλωση ισορροπημένης διατροφής, τα θρεπτικά στοιχεία όπως η βιταμίνη C, ο ψευδάργυρος και τα ω-3 λιπαρά οξέα (EPA και DHA) όταν καταναλώνονται σε επίπεδα πάνω από τις συνιστώμενες ημερήσιες προσλήψεις μπορεί να μειώσουν τον κίνδυνο και τις συνέπειες της λοίμωξης από Covid-19. Παχυσαρκία Η ασθένεια Covid-19 έχει εντοπιστεί σε περισσότερες από 185 χώρες παγκοσμίως, με περισσότερα από 40 εκατομμύρια επιβεβαιωμένα περιστατικά και περισσότερους από 1 εκατομμύριο θανάτους. Ολοένα αυξανόμενο ποσοστό παιδιών και ενηλίκων στην Ευρώπη είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι. Εκτός από την πρόκληση ψυχολογικών προβλημάτων, το υπερβολικό βάρος αυξάνει δραστικά τον κίνδυνο ενός ατόμου να αναπτύξει καρδιαγγειακές παθήσεις, καρκίνο και διαβήτη. Η παχυσαρκία μπορεί να αυξήσει σημαντικά τις πιθανότητες σοβαρών επιπτώσεων σε ασθενείς με κορονοϊό. Τα τελευταία στοιχεία δείχνουν ότι η παχυσαρκία, ένας από τους κύριους παράγοντες κινδύνου για τις μη μεταδοτικές ασθένειες (καρδιαγγειακά, καρκίνους, διαβήτη), έχει σαφή σχέση με τα παραπάνω στατιστικά στοιχεία. Μάλιστα οι ασθενείς με παχυσαρκία (συμπεριλαμβανομένων των νεαρών ενηλίκων) που νοσηλεύτηκαν με Covid-19 παρουσίασαν σημαντικά υψηλότερα ποσοστά σοβαρών επιπλοκών (ανάγκη εντατικής θε-

ραπείας, ανάγκη για μηχανικό αερισμό) και θνησιμότητας. Η πανδημία του junk food Ο περιορισμός στο σπίτι που εφαρμόζεται κατά τη διάρκεια της πανδημίας έχει αυξήσει τον κίνδυνο παχυσαρκίας και παρεμποδίζει τη διαχείρισή της, περιορίζοντας την πρόσβαση των ανθρώπων σε υγιεινές τροφές, αθλητικές δραστηριότητες και υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης. Μια τέτοια υπηρεσία σε αναστολή κατά τη διάρκεια του δεύτερου εγκλεισμού στο σπίτι είναι οι διά ζώσης διαιτολογικές συνεδρίες (συμβουλευτικής – μετρήσεων – αξιολόγησης διατροφικής κατάστασης) από τους επαγγελματίες διαιτολόγους – διατροφολόγους, τη στιγμή που η διατροφική συμβουλευτική των ασθενών και του πληθυσμού κρίνεται ως ακρογωνιαίος λίθος για την υγεία από όλη την επιστημονική κοινότητα, το υπουργείο Υγείας και τον ΕΟΔΥ. Πρόσφατη έρευνα του Αγγλικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας επισημαίνει και άλλες ανησυχητικές τάσεις, όπως η αύξηση των πωλήσεων ανθυγιεινών σνακ και το αυξημένο ψηφιακό μάρκετινγκ ανθυγιεινών τροφίμων σε παιδιά. Στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, στο τμήμα Διαιτολογίας – Διατροφολογίας με επικεφαλής τον αν. καθηγητή Οδυσσέα Ανδρούτσο, διεξάχθηκε η έρευνα COV-EAT που αποσκοπούσε στη διερεύνηση των διατροφικών συνηθειών κατά τη διάρκεια του πρώτου lockdown στην Ελλάδα (Μάρτιος – Μάιος 2020) σε παιδιά/ εφήβους και στους γονείς τους. Στη μελέτη συμμετείχαν 397 οικογένειες παιδιών και εφήβων ηλικίας 2-18 ετών από 63 νομούς της Ελλάδας. Κατά τη διάρκεια της καραντίνας παρατηρήθηκε αύξηση στην ημερήσια κατανάλωση σνακ και στις μερίδες φρούτων, λαχανικών, φρέσκων χυμών και γαλακτοκομικών, μείωση στη συχνότητα κατανάλωσης fast food και συσκευασμένων χυμών και αύξηση στη συχνότητα κατανάλωσης λαχανικών, φρέσκων χυμών φρούτων και σπιτικών γλυκισμάτων. Υπήρξε μια τάση αύξησης του χρόνου ενασχόλησης με τις οθόνες, αύξησης των ωρών ύπνου και μείωσης της σωματικής δραστηριότητας. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 32% των παιδιών αύξησε το σωματικό του βάρος κατά μέσο όρο κατά δύο κιλά στο διάστημα της καραντίνας. Οι γονείς αύξησαν τη συχνότητα μαγειρέματος στο σπίτι κατά τη διάρκεια της καραντίνας, ενώ ταυτόχρονα μείωσαν τη συχνότητα παραγγελίας έτοιμου φαγητού τύπου fast food. Επιπλέον οι γονείς δήλωσαν ότι αύξησαν τον αριθμό των σνακ που κατανάλωναν καθημερινά, ενώ καταγράφηκε μεγάλη αύξηση στην κατανάλωση γλυκισμάτων (60,5%), δηλώνοντας τη νωθρότητα (43,1%) ως τον κυριότερο λόγο αύξησης του τσιμπολογήματός τους κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού. Τα δεδομένα της μελέτης COV-EAT θέτουν προβληματισμούς σχετικά με την πιθανή αύξηση βάρους σε γονείς και παιδιά κατά τη δεύτερη καραντίνα και καταδεικνύουν την αναγκαία λήψη άμεσων δραστικών μέτρων πρόληψης της παιδικής και ενήλικης παχυσαρκίας στην Ελλάδα. Αυτά τα μέτρα μπορούν να συμβάλουν στην ευημερία και την προάσπιση της υγείας όλων.

Διατροφικός οδηγός για όσο είμαστε μέσα Η παραμονή στο σπίτι αποτελεί ση-

μαντική πρόκληση, καθώς μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ενεργειακή πρόσληψη. Το συναισθηματικό στρες για την εξέλιξη των γεγονότων, η επακόλουθη ψυχολογική και σωματική καθίζηση, η διαθεσιμότητα μεγάλων ποσοτήτων τροφής και πολλές άλλες παράμετροι (π.χ. οικογενειακοί, οικονομικοί/εργασιακοί παράγοντες) οδηγούν πολλούς ανθρώπους στην υπερβολική κατανάλωση τροφής και κατ’ επέκταση στην αύξηση του σωματικού τους βάρους. Μερικές χρήσιμες συμβουλές για την υιοθέτηση πλήρους και ισορροπημένης διατροφής για τον υγιή πληθυσμό φαίνονται παρακάτω: • Καταναλώστε τρόφιμα από όλες τις ομάδες τροφίμων. • Ελέγξτε το μέγεθος των μερίδων σας. Ακόμη και τα πιο θρεπτικά φαγητά σε μεγάλες ποσότητες μπορεί να οδηγήσουν σε πρόσληψη βάρους. • Καταναλώστε καθημερινά ένας πλήρες και ισορροπημένο πρωινό. • Καταναλώστε καθημερινά ελεγχόμενη ποσότητα αμυλούχων υδατανθράκων. Οι αμυλούχοι υδατάνθρακες είναι καλή πηγή ενέργειας και πολλών θρεπτικών συστατικών. Στους αμυλώδεις υδατάνθρακες συμπεριλαμβάνονται τα δημητριακά πρωινού, η βρώμη, τα μακαρόνια, το ψωμί, το ρύζι, το καλαμπόκι και οι πατάτες. Προτιμάτε τα ολικής άλεσης προϊόντα που είναι πλούσια και σε φυτικές ίνες. • Καταναλώστε καθημερινά φρούτα (ιδίως μεταξύ των κυρίως γευμάτων) και λαχανικά (σε κάθε κύριο γεύμα, συνοδευόμενα από ελεγχόμενη ποσότητα ελαιόλαδου). Προτιμήστε ποικιλία εποχικών φρούτων και λαχανικών, όπως το πορτοκάλι, το ρόδι, το ακτινίδιο, το μπρόκολο, τα μανιτάρια, τα καρότα, η κόκκινη πιπεριά και το λάχανο. • Καταναλώστε καθημερινά πρωτεΐνες από όσπρια, άπαχο κόκκινο κρέας (μοσχάρι, χοιρινό), κοτόπουλο, ψάρια και θαλασσινά και αυγά. • Περιορίστε την πρόσληψη των λιπαρών, αποφύγετε τα τηγανητά, προτιμήστε να μαγειρεύετε στην κατσαρόλα, στον ατμό ή ψητά φαγητά με ελαιόλαδο. • Καταναλώστε τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα ψάρι (τουλάχιστον μία φορά να είναι λιπαρό ψάρι, όπως σαρδέλα, γαύρος, σολομός, σκουμπρί, κολιός). • Καταναλώστε καθημερινά γαλακτοκομικά προϊόντα χαμηλών

λιπαρών, ζωικά ή εναλλακτικά φυτικά ροφήματα (π.χ. σόγιας, αμυγδάλου). • Καταναλώστε καθημερινά μικρή ποσότητα (π.χ. μία χούφτα) ξηρών καρπών (π.χ. ως ενδιάμεσο γεύμα, στις σαλάτες κ.λπ.). • Ενυδατωθείτε επαρκώς, καταναλώνοντας νερό και άλλα ροφήματα (χωρίς ζάχαρη). • Περιορίστε την κατανάλωσης ζάχαρης και τα ζαχαρούχα ροφήματα. • Περιορίστε την κατανάλωση αλατιού. Χρησιμοποιείστε μπαχαρικά και καρυκεύματα για να δώσετε γεύση: σκόρδο, κρεμμύδι, ρίγανη, μαϊντανό, σέλινο, άνηθο, βασιλικό, κουρκουμά, τζίντζερ και γαρίφαλο. • Αποφύγετε την κατανάλωση μεγάλης ποσότητας ισχυρού καφέ, ισχυρού τσαγιού και ιδιαίτερα αναψυκτικών και ενεργειακών ποτών με καφεΐνη. Αυτά μπορεί να σας αφυδατώσουν και να έχουν αρνητική επίδραση στην ποιότητα του ύπνου σας. • Αποφύγετε το αλκοόλ ή τουλάχιστον μειώστε την κατανάλωσή του. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να καταναλώνετε οποιοδήποτε είδος αλκοολούχων προϊόντων ως προληπτικών ή θεραπευτικών μέτρων κατά της Covid-19.Το αλκοόλ δεν είναι απαραίτητο μέρος της διατροφής, δεν αποτελεί μέρος ενός υγιεινού τρόπου ζωής και επομένως δεν πρέπει να περιλαμβάνεται στη λίστα αγορών. • Κάνετε λίστα για τα ψώνια και οργανώστε τις περιορισμένες εξόδους σας ώστε να προμηθευτείτε τις κατάλληλες ποσότητες και να αποφεύγετε τρόφιμα που δεν συνιστούν υγιεινή επιλογή. • Προετοιμάστε τα γεύματά σας, μαγειρέψτε όλοι μαζί, ώστε να χτίσετε τις διατροφικές συνήθειες των παιδιών σας. • Τρώτε όλοι μαζί. Είναι ιδανική ευκαιρία να τρώει η οικογένεια μαζί. Ακόμη και όσοι είναι μόνοι μπορούν μέσω διαδικτύου να έχουν απέναντί τους ένα φιλικό ή συγγενικό πρόσωπο. • Τηρήστε γενικούς κανόνες καθημερινής υγιεινής, όπως το συχνό πλύσιμο των χεριών με σαπούνι, καθώς και κανόνες υγιεινής κατά τον χειρισμό των τροφίμων. Δεδομένου ότι οι ιοί είναι ευαίσθητοι στη θερμότητα, ο κίνδυνος μόλυνσης μπορεί επίσης να μειωθεί περαιτέρω με τη θέρμανση των τροφίμων και το μαγείρεμα. • Για βέλτιστη υγεία είναι εξίσου σημαντικό με την καλή διατροφή να παραμείνετε και κινητικά δραστήριοι.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• https://www.euro.who.int/en/health-topics/disease-prevention/nutrition/news/ news/2020/10/obesity-significantly-increases-chances-of-severe-outcomes-forcovid-19-patients • https://www.euro.who.int/en/health-topics/health-emergencies/coronaviruscovid-19/publications-and-technical-guidance/food-and-nutrition-tips-duringself-quarantine • https://eody.gov.gr/wp-content/uploads/2020/04/covid19-askisi-diatrofi.pdf • Richardson DP, Lovegrove JA. Nutritional status of micronutrients as a possible and modifiable risk factor for COVID-19: a UK perspective. Br J Nutr. 2020;1-7

Life ΕιδικήΕκδοση

Κυριακή 29 Νοεμβρίου 2020 | Documento

σπίζεται τα συμφέροντα του ιατρού καλείται να αποδείξει ότι ο εναγόμενος πελάτης του κινήθηκε όπως θα ενεργούσε κάθε άλλος ιατρός. Το όπλο του καταναλωτικού νόμου Το βασικότερο όλων είναι να αποδειχθούν λοπόν το ιατρικό σφάλμα αλλά και η αιτιώδης συνάφεια με τη ζημιά στον ασθενή. Το ζητούμενο είναι ποιος θα πρέπει να το αποδείξει… Γενικώς υφίσταται ο κανόνας που ορίζει ότι αυτός που ζητάει κάτι (κάνει την αγωγή) οφείλει να αποδείξει τα επιχειρήματά του. Ωστόσο, και ειδικά στις περιπτώσεις των ιδιωτικών νοσοκομείων, κλινικών αλλά και ιατρείων, οι ασθενείς έχουν στα χέρια τους ένα νομικό όπλο το οποίο αντιστρέφει το βάρος απόδειξης. Ο λόγος για τον καταναλωτικό νόμο, ο οποίος αντιστρέφει το τεκμήριο αθωότητας του εναγομένου υπό την έννοια ότι ο εναγόμενος ιατρός πρέπει να αποδείξει ότι ΔΕΝ είναι ένοχος (αντεστραμμένο βάρος αποδείξεως). Ο γιατρός λοιπόν σε περίπτωση αγωγής εναντίον του θα πρέπει να αποδείξει: • Οτι δεν έχει ευθύνη επειδή έδρασε ακριβώς όπως ορίζει η ιατρική επιστήμη. • Οτι η επερχόμενη ζημιά στον ασθενή δεν ήταν λόγω των ενεργειών του αλλά προέκυψε από αντικειμενικές συνθήκες (όπως για παράδειγμα η γενικότερη κατάσταση υγείας του ασθενή). • Οτι το επερχόμενο ζημιογόνο αποτέλεσμα δεν βρίσκεται σε αιτιώδη συνάφεια με τις ιατρικές του ενέργειες.

Ιατρικά σφάλματα και νομική αντιμετώπιση Τι πρέπει να αποδειχθεί ώστε ο ασθενής να διεκδικήσει αποζημίωση

Επιμέλεια Τζώρτζης Ρούσσος Δικηγόρος, δημοσιογράφος, μέλος του ΔΣΑ και της ΕΣΗΕΑ

πορεί να βρίσ κ ε τα ι α κό μη στα σπάργανα λόγω της έλλειψης ικανού αριθμού πραγματογνωμόνων που θα αποδείξουν το σφάλμα, ωστόσο δειλά δειλά η έννοια της ιατρικής ευθύνης λαμβάνει όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις στη δικαστηριακή πρακτική, καθώς οι αγωγές και οι μηνύσεις εναντίον ιατρών για ιατρικά σφάλματα αυξάνονται κάθε έτος γεωμετρικά. Θα πρέπει να γνωρίζουμε όμως ότι ένα δυσμενές αποτέλεσμα, ειδικά κατά τη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης, δεν επιφέρει αυτόματα και την έγερση αξιώσεων και ποινικών ή πειθαρχικών κυρώσεων κατά του ιατρού. Αρα το πρώτο που πρέπει να διακριβωθεί είναι αν ο γιατρός ενεργώντας κάτω από τους όρους της ιατρι-

κής επιστήμης και της ειδικότητάς του έπραξε αυτό που θα έπραττε ο μέσος ιατρός στην ίδια περίπτωση. Αν δεν έχει συμβεί αυτό, τότε ο ιατρός που έσφαλε οφείλει αποζημίωση αλλά και ευθύνεται ποινικά για τη σωματική βλάβη που προκάλεσε με το λάθος του. Συνάφεια μεταξύ χειρισμού και ζημιάς Αυτό που πρέπει να καταστεί σαφές είναι ότι για τους δικαστές που δικάζουν τέτοιες υποθέσεις αρκεί και η ελαφρά αμέλεια του ιατρού. Αν ανατρέξουμε στην κείμενη νομοθεσία, «ο ιατρός οφείλει να παρέχει με ζήλο, ευσυνειδησία και αφοσίωση την ιατρική του συνδρομή, σύμφωνα με τις θεμελιώδεις αρχές της ιατρικής επιστήμης και της κτηθείσας πείρας τηρώντας τις ισχύουσες διατάξεις για τη διαφύλαξη των ασθενών και την προστασία των υγιών». Κάτω από αυτά τα δεδομένα αν ο ιατρός κατά την εκτέλεση των ιατρικών του καθηκόντων παρέβη την υποχρέωσή του να ενεργήσει σύμφωνα με τις θεμελιώδεις αρχές της ιατρικής επιστήμης επιδεικνύοντας τη δέουσα επιμέλεια, δηλαδή αυτή

που αναμένεται από τον μέσο εκπρόσωπο του κύκλου του, τότε οφείλει αποζημίωση. Αρα το πρώτο που πρέπει να αποδειχθεί είναι αν επέδειξε τη δέουσα επιμέλεια κατά τον χειρισμό της ασθένειας. Το δεύτερο που απαιτείται είναι η αιτιώδης συνάφεια μεταξύ του χειρισμού και της ζημιάς που έπαθε ο ασθενής. Αιτιώδης συνάφεια υφίσταται όταν το επερχόμενο ζημιογόνο αποτέλεσμα (ιατρικό σφάλμα) προκαλείται από την πράξη (ενέργεια ή παράλειψη) του ιατρού. Σε κάθε περίπτωση τα δικαστήρια θεωρούν ότι η ειδικότητα του ιατρού αποτελεί λόγο βαρύτερης ευθύνης. Ο λόγος έγκειται στο γεγονός ότι θεωρείται δεδομένο ότι ο ασθενής προσέφυγε στις υπηρεσίες του λόγω αυτής ακριβώς της ειδικότητας και μάλιστα πλήρωσε πολύ ακριβότερα αυτές τις υπηρεσίες. Σ’ αυτό το σημείο λοιπόν εστιάζουν οι δικηγόροι ώστε αυτός που υπερασπίζεται τα συμφέροντα του ασθενή να αποδείξει ότι κατά τον χειρισμό της υπόθεσης του ασθενή ο ιατρός δεν κινήθηκε σύμφωνα με τους όρους τις ιατρικής επιστήμης. Αντίθετα, ο δικηγόρος που υπερα-

Το βασικότερο όλων είναι να αποδειχθούν το ιατρικό σφάλμα και η αιτιώδης συνάφεια με τη ζημιά στον ασθενή…

Αποζημίωση και από το νοσοκομείο Δεν ευθύνεται όμως μόνο ο ιατρός που έκανε λάθος, αλλά και το ιδιωτικό νοσοκομείο ή η κλινική όπου έγινε μια επέμβαση που οδήγησε από εσφαλμένο χειρισμό στη σωματική βλάβη ενός ασθενή. Η σχέση μεταξύ του ιδιωτικού νοσοκομείου – κλινικής με τον ιατρό που επεμβαίνει σε έναν ασθενή ονομάζεται «πρόστηση», που σημαίνει διορίζω, προσλαμβάνω, χρησιμοποιώ κάποιον στην υπηρεσία μου. Αυτή η διευκρίνιση είναι απαραίτητη αφού αυτό τον όρο χρησιμοποιεί ο Αστικός Κώδικας για να καταδείξει και την ευθύνη του νοσοκομείου – κλινικής. Αναλυτικότερα, ο Αστικός Κώδικας αναγράφει: «Ο κύριος ή ο προστήσας κάποιον άλλον σε μια υπηρεσία ευθύνεται για τη ζημία που ο υπηρέτης ή ο προστηθείς προξένησε σε τρίτον παράνομα κατά την υπηρεσία του» και για να ξεδιαλύνουμε τα πράγματα θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι ο «προστήσας» στην περίπτωσή μας είναι η ιδιωτική κλινική ή το νοσοκομείο ενώ ο «προστηθείς» είναι ο ιατρός. Σύμφωνα λοιπόν με τη νομοθεσία (στην οποία αναγράφεται ρητά ότι ευθύνεται) αλλά και την πρακτική των δικαστηρίων, εάν από αμελή κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του συμπεριφορά του προστηθέντος ιατρού επήλθε η σωματική βλάβη προσώπου νοσηλευομένου σε ιδιωτική κλινική, η προστήσασα τον ιατρό κλινική ευθύνεται για την αποκατάσταση της περιουσιακής ζημίας και της ηθικής βλάβης που υπέστη ο ασθενής.

Life ΕιδικήΕκδοση

Κυριακή 29 Νοεμβρίου 2020 | Documento

Η πολύφερνη νύφη της πανδημίας Ο χορός του κέρδους γύρω από τα ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα των ασθενών και η αξία του ιατρικού απορρήτου

Επιμέλεια Τζώρτζης Ρούσσος Δικηγόρος, δημοσιογράφος, μέλος του ΔΣΑ και της ΕΣΗΕΑ

έρα με τη μέρα, βδομάδα με τη βδομάδα χιλιάδες άνθρωποι καταγράφονται ως ασθενείς της πανδημίας Covid-19. Ενα τεράστιο αρχείο ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων, μια πολύφερνη νύφη για ασφαλιστικές εταιρείες που θέλουν πρόσβαση στον ιατρικό φάκελο, για φαρμακευτικές εταιρείες που θέλουν να δουλέψουν τα δεδομένα και –γιατί όχι;– να προσεγγίσουν ασθενείς. Δεν είναι οι μόνοι κλάδοι. Ας μην ξεχνάμε ότι ένα τέτοιο αρχείο φέρνει κέρδος και ως εκ τούτου λειτουργεί σαν το μέλι που το περιτριγυρίζουν μύγες. Σε αυτό τον χορό του κέρδους γύρω από τα ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα το ιατρικό απόρρητο αποκτά σημασία. Ας μην ξεχνάμε ότι στην κορυφή των ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων βρίσκονται τα θέματα που άπτονται της υγείας. Τι συνιστά ιατρικό απόρρητο; Για να κατανοήσουμε τη νομική του

σημασία θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε πρώτα την έννοια της «ιδιωτικότητας». Πρόκειται για το δικαίωμα ενός ανθρώπου να επιδιώκει την προστασία του απορρήτου της ιδιωτικής του ζωής. Οταν λοιπόν αναφερόμαστε στην υγεία αυτό αποκτά βαρύνουσα σημασία. Η παραβίασή του δε από τους επαγγελματίες του χώρου της υγείας έχει σύμφωνα με τη νομοθεσία τεράστιες επιπτώσεις αστικής και ποινικής φύσεως. Ιατρικό απόρρητο είναι η υποχρέωση οποιουδήποτε υγειονομικού παράγοντα (γιατροί, μαίες, νοσοκόμοι, φαρμακοποιοί) να τηρεί απόλυτη εχεμύθεια σε οτιδήποτε πληροφορήθηκε κατά την άσκηση του λειτουργήματός του και άπτεται της υγείας ενός ασθενούς. Ωστόσο, και καθότι ένας ιατρικός φάκελος μπορεί να περιέχει κι άλλα πέραν μιας ασθένειας, θα πρέπει να επισημανθεί ότι περιλαμβάνει οποιαδήποτε ευαίσθητη πληροφορία έγινε γνωστή κατά την άσκηση του ιατρικού λειτουργήματος. Σύμφωνα με τη δικαστηριακή πρακτική λοιπόν, το ιατρικό απόρρητο καταλαμβάνει: • καθετί που ένας ασθενής εμπιστεύτηκε στον υγειονομικό παράγοντα • καθετί που ο επαγγελματίας του χώρου της υγείας πληροφορήθηκε, συνήγαγε, υπέθεσε ή αντιλήφθηκε κατά την άσκηση των καθηκόντων του

• κάθε άλλη πληροφορία που ο ασθενής επιθυμεί να θεωρηθεί απόρρητο. Προσοχή: ακόμη κι αν υπάρχει σχετική φημολογία αλλά ο ασθενής δεν θέλει να επιβεβαιωθεί, τότε αυτό εμπίπτει στο ιατρικό απόρρητο. • Το ιατρικό απόρρητο καταλαμβάνει ακόμη και την είσοδο σε ιατρείο, κλινική, νοσοκομείο ή οποιουδήποτε είδους άλλη νοσηλευτική μονάδα. Η συλλογή δεδομένων για την Covid-19 Οι αρχές υπό το πρίσμα της δημόσιας υγείας συλλέγουν δεδομένα για όσους ασθενούν από Covid. Τα δεδομένα αυτά μπορούν να χωριστούν σε δύο κατηγορίες. Η πρώτη είναι τα απλά δεδομένα που αφορούν προσωπικά στοιχεία (διεύθυνση, ονοματεπώνυμο, επάγγελμα, οικογενειακή κατάσταση, τηλέφωνο κ.λπ.). Το πρόβλημα εντοπίζεται στα ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα. Πρόκειται για ευαίσθητες πληροφορίες της υγείας, υπό το κράτος των διατάξεων του γενικού ευρωπαϊκού κανονισμού για την προστασία των προσωπικών δεδομένων και του νόμου 4624/2019 που διέπει την ελληνική νομοθεσία. Πρόκειται κυρίως για το ιατρικό ιστορικό, για τις διαγνώσεις, τις

Από την αρχή της πανδημίας με την ΠΝΠ της 30ής Μαρτίου η κυβέρνηση προχώρησε στη θέσπιση και λειτουργία του Εθνικού Μητρώου Ασθενών Covid-19

ιατρικές εξετάσεις και γνωματεύσεις, τη συμπτωματολογία και την προτεινόμενη θεραπευτική αγωγή. Στην ίδια κατηγορία των ευαίσθητων δεδομένων εντάσσονται και οι επισκέψεις και η παραμονή σε νοσοκομείο ή κλινική. Ακόμη και η πληροφορία ότι έχει διαταχθεί κατ’ οίκον περιορισμός ενός ανθρώπου συνιστά ευαίσθητο προσωπικό δεδομένο. Αυτό που πρέπει να γνωρίζουμε είναι ότι για τα δεδομένα που εμπεριέχονται σε έναν ιατρικό φάκελο (ο οποίος καταχωρείται σε ειδικό μητρώο ασθενών – εν προκειμένω στο αρχείο των ασθενών Covid-19) και περιλαμβάνονται σε αρχείο που οδηγεί σε ταυτοποίηση με συγκεκριμένο πρόσωπο απαιτείται η συγκατάθεση του προσώπου αυτού για να δημοσιοποιηθούν. Από την άλλη, η προφορική διάδοση μιας πληροφορίας, π.χ. για μέτρηση θερμοκρασίας, δεν εμπίπτει στην προστασία των ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων. Η ποινική διάσταση της παραβίασης Οταν κάποιος βαρύνεται με καθήκον εχεμύθειας δεν μπορεί να δημοσιοποιεί πραγματικά γεγονότα που διαπίστωσε κατά την άσκηση του επαγγέλματός του. Εδώ μιλάμε λοιπόν για την επαγγελματική εχεμύθεια που κάθε επαγγελματίας οφείλει να σέβεται. Η σχετική υποχρέωση δεν αφορά μόνο όσους ασχολούνται με τα υγειονομικά επαγγέλματα. Καθήκον εχεμύθειας έχουν και οι κληρικοί, οι δικηγόροι και άλλοι στους οποίους κάποιοι εμπιστεύονται λόγω της ιδιότητάς τους ιδιωτικά απόρρητα. Ολοι αυτοί λοιπόν τιμωρούνται με χρηματική ποινή ή με φυλάκιση μέχρι ενός έτους αν φανερώσουν ιδιωτικά απόρρητα που τους τα εμπιστεύτηκαν ή που τα έμαθαν λόγω του επαγγέλματός τους ή της ιδιότητάς τους. Ωστόσο ο νόμος τιμωρεί και όποιον μετά τον θάνατο ενός ασθενή και κατά την άσκηση του επαγγέλματός του γίνει κάτοχος εγγράφων ή σημειώσεων του νεκρού και προβεί σε δημοσιοποίηση αυτών των ευαίσθητων για την ιδιωτικότητα πληροφοριών. Ο Ποινικός Κώδικας όμως αφήνει ένα παράθυρο με το οποίο όποιος παραβιάσει την υποχρέωση επαγγελματικής εχεμύθειας μπορεί να τη γλιτώσει. Συγκεκριμένα, ορίζεται το εξής: «Η πράξη δεν είναι άδικη και μένει ατιμώρητη αν ο υπαίτιος απέβλεπε στην εκπλήρωση καθήκοντός του ή στη διαφύλαξη έννομου ή για άλλο λόγο δικαιολογημένου ουσιώδους συμφέροντος δημόσιου ή του ίδιου ή κάποιου άλλου, το οποίο δεν μπορούσε να διαφυλαχθεί διαφορετικά». Και στο άρθρο 9 ωστόσο του Γενικού Κανονισμού για την Προστασία Δεδομένων (ΓΚΠΔ) της ΕΕ ορίζεται ότι αν υφίστανται λόγοι δημόσιου συμφέροντος είναι νόμιμη η επεξεργασία αυτών των δεδομένων. Ετσι, έχει προβλεφτεί ότι οι δημόσιες αρχές (μόνο αυτές όμως) για σκοπούς υγειονομικής ασφάλειας μπορούν να επεξεργάζονται αυτά τα δεδομένα.

Life ΕιδικήΕκδοση

Κυριακή 29 Νοεμβρίου 2020 | Documento

Κορονοϊός

Από αόρατη απειλή, συλλογικό τραύμα Του Ηλία Γκότση

Ο Ηλίας Γκότσης είναι κοινωνιολόγος – ψυχοθεραπευτής – συγγραφέας

πρώτη καραντίνα ήταν μεγάλο τεστ για όλους/ες μας, καθώς αποτέλεσε μια προσπάθεια να εξοικειωθούμε με μια εμπειρία αποκομμένη από την οπτική που είχαμε διαμορφώσει για τον κόσμο. Ενα ανοίκειο βίωμα το οποίο δεν αφορούσε μόνο τον ίδιο τον περιορισμό στα σπίτια μας αλλά άγγιζε και πολύ πιο βαθιά συναισθήματα. Σε αυτό το σημείο είναι σημαντικό να ξεκαθαρίσουμε ότι αναφερόμαστε στον τρόπο που βιώνεται η καραντίνα στον δυτικό κόσμο. Στην Αφρική, για παράδειγμα, οι άνθρωποι είναι πιο εξοικειωμένοι με τις πανδημίες και ζουν σε αυτό το πλαίσιο εδώ και δεκαετίες. Οι δικές μας γενιές –μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο– δεν είχαν βιώσει ξανά μια τέτοια συνθήκη, δεν είχαν ακούσει αντίστοιχες ιστορίες από τους ηλικιωμένους και δεν φαντάζονταν ποτέ ότι θα μπορούσαν να βρεθούν αντιμέτωποι με τέτοια απειλή. Η συνθήκη του περιορισμού κλονίζει τις βεβαιότητες γύρω από τον έλεγχο που πιστεύουμε ότι έχουμε πάνω στη ζωή μας. Πόσο επώδυνο όμως μπορεί να γίνει το βίωμα της καραντίνας; Ενας σημαντικός παράγοντας αφορά το αν υπάρχουν (και σε ποιον βαθμό) κοινωνικές υποστηρικτικές σχέσεις. Να εξετάσουμε αν η καραντίνα λειτουργεί ως συνθήκη πλήρους απομόνωσης για ορισμένα άτομα ή εάν γεννιούνται δυνατότητες να αναπτυχθούν εναλλακτικοί δεσμοί μέσα από το διαδίκτυο ή το τηλέφωνο. Ο παράγοντας του ζωτικού προσωπικού χώρου Ενας δεύτερος παράγοντας είναι ο ζωτικός προσωπικός χώρος. Κατά τη διάρκεια της πρώτης καραντίνας αναπτύχθηκε η καμπάνια «Μένουμε σπίτι». Σε αυτό το πλαίσιο αξιοποιήθηκαν καλλιτέχνες,

influencers, γυμναστές και διάσημοι σεφ σε μια προσπάθεια να διαμορφωθεί ένα ασφαλές πλαίσιο μέσα στο οποίο θα μπορούσαμε να δημιουργήσουμε και να περάσουμε ευχάριστα τον χρόνο μας. Πρόκειται για μια κατασκευή που χτίζεται μέσα στο μυαλό μας για τη σύνδεση του προσωπικού χώρου με την οικειότητα και την ασφάλεια. Αυτή η πρακτική όμως αφαιρεί από το προσκήνιο ανθρώπους χωρίς υποστηρικτικές σχέσεις και ζωτικό χώρο. Γι’ αυτές τις κοινωνικές ομάδες ο προσωπικός χώρος μπορεί να συνδεθεί με την εμπειρία της μοναξιάς, της κακοποίησης, της προδοσίας και της εγκατάλειψης. Οι περισσότεροι τοποθετήθηκαν γύρω από τις καταστάσεις σύμφωνα με την κυριαρχία του μέσου όρου, με αποτέλεσμα να χαθούν πολλά υποκείμενα και περιεχόμενα που δεν αναδείχθηκαν ποτέ ως κεντρικά ζητήματα στον δημόσιο λόγο (όπως η ενδοοικογενειακή βία, οι άστεγοι και οι άνθρωποι με ψυχικές δυσκολίες). Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι οι περισσότεροι άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας και η αναμονή για ένα ραντεβού μπορεί να διαρκέσει ακόμη και έξι μήνες. Αναφέρω ένα ενδεικτικό παράδειγμα: γνωστή μου από την εθελοντική ομάδα που δημιουργήσαμε στην πρώτη καραντίνα ζήτησε βοήθεια από δομή ψυχικής υγείας τον Ιούνιο, την κάλεσαν τηλεφωνικά τον Σεπτέμβριο και τελικά της έκλεισαν ραντεβού για τον Φεβρουάριο του 2021. Η υπολειτουργία των δημόσιων δομών παίζει σημαντικό ρόλο. Δεν έχουν ληφθεί υπόψη στον σχεδιασμό της δεύτερης φάσης του lockdown (ούτε φυσικά την πρώτη φορά) τα ζητήματα ψυχικής υγείας, όπως και η αύξηση στα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας. Σε αυτήν τη συνθήκη έχει μεγάλη σημασία να γίνει αντιληπτό ότι

δεν μπορούν να μπουν όλοι οι άνθρωποι κάτω από την ίδια ομπρέλα και ότι απαιτείται ειδική μέριμνα και φροντίδα.

Στο πλαίσιο διαχείρισης της καραντίνας αναδεικνύεται η ανάγκη να προβληθούν στον δημόσιο λόγο τα ζητήματα ψυχικής υγείας

Το βίωμα του πένθους και της απώλειας Σταδιακά αρχίζει να γίνεται αντιληπτό πόσο επώδυνη είναι η συγκατοίκηση με ανθρώπους που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου και είναι ευάλωτοι, αλλά και πόσο ισχυρός είναι ο φόβος ότι ο καθένας από εμάς μπορεί να μεταφέρει τον ιό στους οικείους του. Πρόκειται για τρομακτική εμπειρία. Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν μεταδώσει τον ιό στους δικούς τους ανθρώπους και έχουν πεθάνει. Αυτή η κατάσταση δημιουργεί ένα ανεξέλεγκτο κύμα συναισθημάτων. Εξαιρετικά επιβαρυμένοι συναισθηματικά είναι και όσοι εργάζονται σε ευάλωτες δομές όπως τα νοσοκομεία και τα γηροκομεία. Σύμφωνα με έρευνες που έχουν δημοσιευτεί στο εξωτερικό, η εμπειρία της καραντίνας μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του ψυχικού άγχους, της αίσθησης απομόνωσης και της ακατανόητης ενοχής. Δεν μπορούμε όμως να αφήσουμε έξω από το κάδρο την κοινωνική και οικονομική συγκυρία. Πολλοί άνθρωποι έχουν βρεθεί στα όριά τους επαγγελματικά. Είναι λάθος να «ψυχολογικο-

Documento | Κυριακή 29 Νοεμβρίου 2020

ποιήσουμε» φυσιολογικά άγχη και αγωνίες που βιώνονται λόγω αντικειμενικών συνθηκών και πολιτικών χειρισμών. Η συνθήκη που ζούμε μπορεί να ενεργοποιήσει εσωτερικούς μηχανισμούς που ενδέχεται να οδηγήσουν σε ψυχικό σύμπτωμα. Οι άνθρωποι όμως που αισθάνονται ευάλωτοι γιατί έμειναν άνεργοι, έκλεισαν τα μαγαζιά τους ή αποκλείστηκαν από την εργασία τους δεν εντάσσονται στην ίδια κατηγορία. Το καλοκαίρι είδαμε ότι επιχειρήθηκε μια σταδιακή αποσύνδεση από το βίωμα του περιορισμού. Πολλοί αναζήτησαν τρόπους να εκτονώσουν την κατάσταση που είχαν βιώσει (π.χ. γάμοι, καλοκαιρινά πάρτι) και γι’ αυτό αντιμετωπίσαμε συμπεριφορές που μας θυμώνουν, αλλά μπορούμε να τις κατανοήσουμε αν τις εξετάσουμε με ψυχολογικούς όρους. Οι περισσότεροι είχαν την ανάγκη να επιστρέψουν σε μια βεβαιότητα για τη ζωή τους και να νιώσουν ότι τα πράγματα μπορούν να βιωθούν ξανά «φυσιολογικά». Το καινούργιο στοιχείο με το οποίο ερχόμαστε καθημερινά αντιμέτωποι είναι το πένθος και η διαχείριση της απώλειας. Οι νεκροί δεν είναι πλέον αόρατοι. Βρίσκονται δίπλα μας. Ολοι γνωρίζουμε ανθρώπους που έχουν νοσήσει και όλοι ερχόμαστε σε πραγματική επαφή με τον ιό. Η πανδημία δεν είναι

μια αφηρημένη απειλή που ακούμε στις ειδήσεις ή διαβάζουμε στις εφημερίδες. Την πρώτη φορά βιώναμε τους θανάτους μέσα από τις οθόνες μας, σαν κάτι που θα μπορούσε μεν να συμβεί αλλά ταυτόχρονα βρισκόταν και πολύ μακριά από μας. Αυτήν τη φορά απουσιάζει εντελώς η καμπάνια «Μένουμε σπίτι», αλλά και τα βίντεο στο διαδίκτυο για το πώς θα περάσουμε ευχάριστα τον χρόνο μας. Το βίωμα είναι πια πραγματικό. Ενα μεγάλο συλλογικό τραύμα το οποίο ενέχει την απειλή, τον θάνατο και την απώλεια. Δεν έχουμε ξαναζήσει αντίστοιχη εμπειρία μαζικών θανάτων στην Ελλάδα και την Ευρώπη. Εχουμε δει τις εικόνες με τους πρόσφυγες στο Αιγαίο από το 2015, αλλά οι περισσότεροι δεν αισθάνθηκαν ποτέ ότι αυτό το γεγονός τους αφορούσε τόσο. Η τεράστια αδυναμία του κράτους Η πανδημία δεν είναι πια υπόθεση εργασίας ούτε κάτι που σχεδιάζεται ως προσομοίωση. Εχουμε αντιληφθεί το βάρος που κουβαλάει και την τεράστια αδυναμία του κράτους να ανταποκριθεί σε αυτές τις ειδικές συνθήκες. Ενδεικτικό παράδειγμα είναι οι μεγάλες δυσκολίες που εμφανίζονται στην τηλεκπαίδευση. Η εμπειρία της τηλεκπαίδευσης (ου-

Η πανδημία δεν είναι πια υπόθεση εργασίας ούτε κάτι που σχεδιάζεται ως προσομοίωση. Εχουμε αντιληφθεί το βάρος που κουβαλάει και την τεράστια αδυναμία του κράτους να ανταποκριθεί σε αυτές τις ειδικές συνθήκες

σιαστικά μιλάμε για ηχοεκπαίδευση γιατί δεν υπάρχει διάδραση) επιδρά στον ψυχισμό των παιδιών και στην ικανότητά τους να συγκροτούν τη σχέση τους με τον χώρο και τον χρόνο. Η δομή του σχολείου είναι παράγοντας που διευκολύνει τα παιδιά να βάζουν τάξη στο εσωτερικό χάος. Ειδικά τα παιδιά του νηπιαγωγείου αναπτύσσουν τη φαντασία, τη δημιουργικότητα και την πρωτοβουλία τους σε αυτή την ηλικία. Η εμπειρία της εκπαίδευσης με τέτοιους περιορισμούς θα έχει ενδεχομένως επίδραση και στον ψυχισμό τους. Γνωρίζουμε ότι η κοινωνία επηρεάζεται από την τηλεργασία, την κοινωνική απομόνωση και την ανεργία. Στη βιβλιογραφία αυτό συνδέεται με αισθήματα φόβου, αδυναμίας, απώλειας ελέγχου και μοναξιάς. Αυτή η πρωτόγνωρη συνθήκη ενεργοποιεί διεργασίες που μπορούν να οδηγήσουν ακόμη και σε βίαιες συμπεριφορές, αν δεν υπάρχει ένα υποστηρικτικό πλαίσιο φροντίδας. Το κάθε αρνητικό συναίσθημα που βιώνουμε ενδέχεται να ενεργοποιήσει σημεία «πυροκροτητές». Αυτά τα σημεία αναβιώνουν δικές μας εμπειρίες, καταγραμμένες στον ψυχικό μας χώρο με καθολικό τρόπο. Αν για παράδειγμα νιώθουμε έντονα την εμπειρία της μοναξιάς, κινδυνεύουμε να έρθουμε αντιμέτωποι με όλο το βάρος που φέρνει η μονα-

ξιά στη ζωή μας (και όχι μόνο με τη μοναξιά που ζούμε εκείνη τη στιγμή). Η σωματική ασφάλεια οφείλει να αποτελεί προτεραιότητα, όμως η ψυχική υγεία πρέπει να έρθει στο προσκήνιο ως θέμα, να μπει κι αυτή στο κάδρο προκειμένου να μην υποτιμηθούν οι συνέπειες που θα φέρει η πανδημία στο μέλλον. Καθώς ενισχύονται προϋπάρχουσες εμπειρίες, όταν λήξει το γεγονός που τις έχει πυροδοτήσει, αυτές θα εξακολουθούν να παραμένουν ενεργές. Επομένως η ανάγκη για ψυχική φροντίδα είναι σημαντική και μετά τη λήξη του lockdown. Τέλος, έχει αξία να φτάσουμε στην αποδοχή και την κατανόηση ότι αυτή την εποχή ζούμε κάτι που είναι έξω από την εμπειρία μας. Οπως επισημαίνει ο ιστορικός Βασίλης Σύρος, οι πανδημίες φέρνουν στο προσκήνιο και στο κέντρο της πολιτικής και κοινωνικής ζωής πρακτικές πολέμου. Γι’ αυτό και αποτελούν βαρόμετρο για το πόσο δημοκρατικοί είναι οι θεσμοί μας και για το αν γίνονται σεβαστά τα δημοκρατικά δικαιώματα και οι ελευθερίες των πολιτών. Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε πρόσφατα, σε 40 χώρες καταγράφεται αύξηση των περιστατικών καταπάτησης των ανθρώπινων δικαιωμάτων με αφορμή την καραντίνα, γεγονός αρκετά ανησυχητικό.

Life ΕιδικήΕκδοση

Μαθήματα ζωής από τον κορονοϊό Της Ειρήνης Ζαβουδάκη

Η Ειρήνη Ζαβουδάκη είναι αναγνώστρια

κορονοϊός έχει έρθει να ανα ταράξει τη ζωή όλων ανεξαιρέτως! Μπορούμε όμως να αποκομίσουμε οφέλη από αυτόν; Είναι από τις λίγες φορές που μας δίνεται επίσημα η εντολή να μείνουμε άπραγοι, σε μια εποχή με έντονους ρυθμούς που επικρατούν το άγχος και η κούραση. Δεν γνωρίζουμε πόσο θα κρατήσει η κατάσταση αυτή, επομένως είναι επιτακτικό να ασχοληθούμε με το εδώ και το τώρα, με οτιδήποτε συμβαίνει στο παρόν! Δεν έχει νόημα να

ασχολούμαστε με το πώς και πότε θα περάσει, διότι χάνουμε πολύτιμες στιγμές της καθημερινότητας… Αδράξτε τη μέρα! Κάντε την ξεχωριστή, ζήστε τη σε όλη της την έκταση, γιατί η ζωή είναι μικρή κι ανεπανάληπτη. Κάντε τη λοιπόν να αξίζει! Φροντίστε τον εαυτό σας και τους αγαπημένους σας, επενδύστε ποιοτικά τον χρόνο σας, μιας και σας δίνεται η πολυτέλειά του πλέον! Νιώστε ευγνωμοσύνη κάθε πρωί που ανοίγετε τα μάτια σας! Ηρθε η εποχή που αντιλαμβανόμαστε τον πρωταρχικό ρόλο της υγείας και το γεγονός ότι χωρίς τη δημόσια

Κυριακή 29 Νοεμβρίου 2020 | Documento

Ηρθε η εποχή που αντιλαμβανόμαστε τον πρωταρχικό ρόλο της υγείας και το γεγονός ότι χωρίς τη δημόσια υγεία δεν μπορούν να σταθούν η οικονομία, το εμπόριο και άλλοι βασικοί τομείς

υγεία δεν μπορούν να σταθούν η οικονομία, το εμπόριο και άλλοι βασικοί τομείς. Διαφυλάξτε τη με κάθε τρόπο! Να τρέφεστε σωστά, να ασκείστε και να είστε σε επαφή με τη φύση. Η ακινησία, τα social media, οι ειδήσεις και το να κοιτάμε μόνο τον εαυτό μας είναι οι βέβαιοι παράγοντες που οδηγούν στην κατάθλιψη. Ακούγεται έντονα αυτές τις μέρες η στροφή στο φαγητό. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ο φόβος –το συναίσθημα που επικρατεί την εποχή του κορονοϊού– φωλιάζει (συνδέεται ψυχοσωματικά) στο στομάχι μαζί με τον θυμό. Επιλέξτε υγιεινές τροφές στο σπίτι ώστε να καταφεύγετε σε αυτές. Τον καιρό αυτό δοκιμάζονται όσο ποτέ οι ανθρώπινες σχέσεις. Θέλοντας και μη, περνάμε περισσότερο χρόνο με τους δικούς μας ανθρώπους, βλέποντας την ανθρώπινη επαφή με άλλα μάτια. Μαθαίνουμε ο ένας κομμάτια του άλλου που δεν γνωρίζαμε. Ισως πάλι οι συνθήκες να επιδείνωσαν την κατάσταση για εκείνους που η γεωγραφική απόσταση ή άλλες παράμετροι τους εμποδίζουν να δουν αγαπημένους τους. Είναι λοιπόν ευκαιρία να αναγνωρίσουμε κατά πόσο υπάρχει αμοιβαιότητα εν μέσω δυσκολιών. Τι σημαίνει, όμως, η πανδημία αυτή για τον καθένα ξεχωριστά; Καθένας μας σήμερα υπερβαίνει τον εαυτό του και συνειδητοποιεί πόση δύναμη κρύβει μέσα του. Θέλει δύναμη και τόλμη να μην αντικρίζεις χαμόγελα, πρόσωπα, άτομα που αγαπάς… Να προχωράς μπροστά σε μια κοινωνία όπου επικρατούν μιζέρια και πεσιμισμός. Η ύλη, πάλι, έχει απαξιωθεί και δεν εξαρτιόμαστε τόσο από αυτή, είτε γιατί οι οικονομικοί πόροι δεν αρκούν είτε επειδή οι τάσεις επίδειξης δεν έχουν πλέον καμία θέση μιας και περνάμε αρκετές ώρες στο σπίτι. Μέχρι σήμερα κυνηγούσαμε την ύλη χωρίς να εστιάζουμε στα απαραίτητα και τα δέοντα, απαξιώντας τους συνανθρώπους μας. Παρατηρήθηκε έντονα η μεγάλη ζήτηση αντισηπτικών, καθαριστικών κ.λπ. δίχως να νοιαζόμαστε αν θα μείνουν ποσότητες για τους συνανθρώπους μας. Η πράξη αυτή δείχνει απληστία! Αν δεν μπορείς να κάνεις το καλό στον συνάνθρωπό σου, λένε, τουλάχιστον μην τον βλάπτεις. Είναι βέβαιο πως όταν πάθεις θα μάθεις. Το να μάθεις χωρίς να πάθεις είναι απλώς επιλογή! Επίλεξε μέσα από την εμπειρία αυτή του ιού να αποκομίσεις τα μαθήματα και να ανυψώσεις την ενέργειά σου. Είναι ωραία μια εύκολη ζωή, αλλά οι δυσκολίες μας βοηθούν να εξελιχθούμε και να γίνουμε κάτι παραπάνω από αυτό που είμαστε σήμερα. Οι γιορτές πλησιάζουν, η αισιοδοξία αυξάνεται και οι ελπίδες για ένα καλύτερο νέο έτος φουντώνουν! Νέα όνειρα δημιουργούνται και νέοι στόχοι εισβάλλουν στο μυαλό. Επενδύστε την ενέργειά σας σε αυτά που επιθυμείτε να φέρετε και όχι σε αυτά που δεν θέλετε. Ξεκινήστε να τους καταγράφετε, ώστε να κινητοποιηθείτε και να πετύχετε όλα όσα ποθείτε! Να είστε καλά και να προσέχετε τον εαυτό σας!

Life ΕιδικήΕκδοση

Κυριακή 29 Νοεμβρίου 2020 | Documento

Τηλεργασία

Οι παθήσεις του γραφείου ήρθαν.. στο σπίτι Του δρα Αντώνιου Αγγουλέ

O δρ Αντώνιος Αγγουλές είναι χειρουργός ορθοπαιδικός, διδάκτωρ Ιατρικής Πανεπιστήμιου Αθήνας

τηλεργασία ως εργασία από το σπίτι και μακριά από τον συνηθισμένο χώρο του γραφείου μας αποτελεί στις μέρες μας λόγω της πανδημίας του κορονοϊού μορφή εργασίας η οποία βρίσκει όλο και μεγαλύτερη εφαρμογή από τις επιχειρήσεις και ανταπόκριση από τους εργαζόμενους. Ολο και περισσότεροι εργαζόμενοι συμμετέχουν στο είδος αυτό εργασίας, το οποίο παρά τα πλεονεκτήματά του στον περιορισμό της εξάπλωσης της πανδημίας, μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες για την υγεία του μυοσκελετικού μας συστήματος. Ετσι, από την εμπειρία μας μπορούμε να πούμε ότι έχουμε παρατηρήσει μεγαλύτερη συχνότητα παθήσεων που προκαλούν ενοχλήσεις και πόνους στο μυοσκελετικό σύστημα. Ποια είναι τα συνήθη μυοσκελετικά προβλήματα τα οποία εμφανίζονται στους εργαζόμενους που βρίσκονται σε τηλεργασία;

Οι εργαζόμενοι με τηλεργασία απασχολούνται πολλές ώρες μπροστά από την οθόνη ενός υπολογιστή χωρίς διάλειμμα και συχνά σε κακή στάση. Ως συνέπεια αυτών των κακών συνθηκών εργασίας εμφανίζουν πολλές φορές πόνους στον αυχένα, στη ράχη και τη μέση, στους ώμους και στα χέρια. Οι πόνοι αυτοί οφείλονται σε τενοντίτιδες των άνω άκρων, όπως η τενοντίτιδα του στροφι-

Χρειάζονται συχνά διαλείμματα στην τηλεργασία, ιδανικά κάθε μισή ώρα ή, αν αυτό δεν είναι εφικτό, κάθε μιάμιση. Δεν πρέπει όμως σε καμία περίπτωση να παρατείνεται η εργασία σε καθιστική θέση για πάνω από δύο ώρες

κού πετάλου του ώμου και η επικονδυλίτιδα του αγκώνα ή σε πίεση των περιφερικών νεύρων όπως του μέσου νεύρου στην περίπτωση του συνδρόμου του καρπιαίου σωλήνα. Ακόμη, σε σημαντικό ποσοστό αποτελούν το αποτέλεσμα προβλημάτων της σπονδυλικής στήλης όπως η αυχεναλγία και η οσφυαλγία από μηχανικά αίτια. Τα προβλήματα αυτά γίνονται εντονότερα ανάλογα με την αύξηση των ωρών τηλεργασίας. Γιατί η τηλεργασία συνδυάζεται με τη συχνή εμφάνιση αυτών των παθολογικών καταστάσεων του μυοσκελετικού;

Οι παθήσεις αυτές του μυοσκελετικού συστήματος οφείλονται στις συχνές και επαναλαμβανόμενες κινήσεις των χεριών από το συνεχές γράψιμο στον υπολογιστή ή στη χρήση ηλεκτρονικών συσκευών όπως τα τάμπλετ και τα κινητά τηλέφωνα. Η άσκηση μικρών αλλά επαναλαμβανόμενων φορτίων πέρα από τα όρια αντοχής των ιστών του σώματος προκαλεί συνεχείς μικροτραυματισμούς σε ιστούς όπως οι τένοντες, τα οστά, τα νεύρα και οι αρθρώσεις. Οι κινήσεις αυτές μάλιστα γίνονται πολύ συχνά με το σώμα σε κακή στάση και πιο συγκεκριμένα με το κεφάλι σκυφτό και τους ώμους πεσμένους προς τα εμπρός. Η στάση αυτή προκαλεί διάταση των μυών της ράχης και βράχυνση των μυών του θώρακα. Η μυϊκή αυτή ανισορροπία, όταν μάλιστα συνυπάρχει κακή φυσική κατάσταση, προκαλεί πόνους

Η επένδυση στον εργονομικό σχεδιασμό του εργασιακού μας χώρου και ιδιαίτερα στην καρέκλα όπου ο εργαζόμενος απασχολείται για πολλές ώρες καθημερινά αξίζει τον κόπο

Documento | Κυριακή 29 Νοεμβρίου 2020

και δυσκαμψία στον αυχένα, στη ράχη και στους ώμους. Επίσης η τηλεργασία μπορεί να γίνεται από τον καναπέ ή σε ακατάλληλα γραφεία και με ακατάλληλα καθίσματα σε λανθασμένη εργονομικά θέση. Πώς μπορούμε να μειώσουμε τα μυοσκελετικά προβλήματα που σχετίζονται με την τηλεργασία;

Πρώτα από όλα είναι βασικό να διατηρούμε καλή γενική φυσική κατάσταση. Με αυτό τον τρόπο το σώμα μας θα είναι ικανό να αντεπεξέλθει στα αυξημένα φορτία και στις απαιτήσεις της παρατεταμένης καθιστικής εργασίας. Η καθημερινή άσκηση όχι μόνο προστατεύει το μυοσκελετικό σύστημα αλλά προσφέρει και στη γενική καλή υγεία. Η άσκηση δεν πρέπει να είναι έντονη και πάνω από τα όρια της αντοχής μας. Αντίθετα, πρέπει να προσαρμόζεται στις διαφορετικές ανάγκες και δυνατότητες κάθε ατόμου. Και να γίνεται προοδευτικά ανάλογα με τις δυνατότητές του να αντεπεξέλθει σε αυτή χωρίς να προκαλείται κόπωση. Η άσκηση δεν γίνεται απαραίτητα στο γυμναστήριο. Και στο σπίτι, όπου βρισκόμαστε τη μεγαλύτερη διάρκεια της ημέρας υποχρεωτικά αυτές τις μέρες λόγω της καραντίνας για την αντιμετώπιση του κορονοϊού, μπορούμε να βρούμε απλούς και έξυπνους τρόπους άσκησης δύο τρεις φορές κάθε εβδομάδα. Για παράδειγμα να εκτελούμε ένα πρόγραμμα ασκήσεων των κοιλιακών και ραχιαίων μυών που είναι εύκολες ασκήσεις και δεν απαιτούν ειδικό εξοπλισμό. Μπορούμε επίσης να ασκηθούμε με μικρά βάρη και λάστιχα μέσα στο σπίτι ή να κάνουμε στατικό ποδήλατο. Ενα καλό είδος άσκησης έξω από το σπίτι για τη διατήρηση καλής φυσικής κατάστασης είναι η βάδιση. Γενικά συστήνεται μισή ώρα βάδιση σε αργό ρυθμό κάθε μέρα για τη διατήρηση της δύναμης των μυών του κορμού και των κάτω άκρων. Το βάδισμα, εκτός από τα οφέλη στο μυϊκό σύστημα, συμβάλλει στη βελτίωση της κυκλοφορίας και της αναπνευστικής λειτουργίας καθώς και στην πρόληψη της αύξησης του σωματικού βάρους. Η κίνηση είναι γενικά ευεργετική τόσο για την πρόληψη όσο και για την αντιμετώπιση μυοσκελετικών προβλημάτων όπως είναι οι τενοντίτιδες, η αυχεναλγία και η οσφυαλγία. Η έλλειψη κίνησης προκαλεί μυϊκή ατροφία και αδυναμία καθώς και δυσκαμψία των αρθρώσεων του σώματος. Αντίθετα, με την κίνηση βελτιώνεται η μυϊκή δύναμη και ενισχύεται η γρήγορη αποκατάσταση των παθήσεων του μυοσκελετικού συστήματος. Υπάρχει κάποιο ανώτερο όριο χρόνου που μπορούμε να εργαζόμαστε συνεχώς στο γραφείο χωρίς να επιβαρύνουμε το σώμα μας;

Η συνεχόμενη και χωρίς διαλείμματα εργασία στο γραφείο όπως γίνεται στην τηλεργασία συνοδεύεται από πόνους του μυοσκελετικού συστήματος, όπως στον αυχένα, στη μέση, στους ώμους, τους αγκώνες και τους καρπούς. Η

συνεχής εργασία στο γραφείο για πάνω από τέσσερις ώρες συνοδεύεται με πόνους στον αυχένα σε ποσοστό 50% των εργαζομένων, ενώ οι πόνοι στην περιοχή της οσφύος, στη μέση δηλαδή, φτάνουν μέχρι και το 70%. Για να μειώσουμε τη συχνότητα των παθολογικών προβλημάτων από τους μυς, τις αρθρώσεις και τα περιφερικά νεύρα του σώματός μας χρειάζονται συχνά διαλείμματα στην εργασία μας. Ιδανικά συστήνονται διαλείμματα κάθε μισή ώρα ή, αν αυτό δεν είναι εφικτό, κάθε μιάμιση. Δεν πρέπει όμως σε καμία περίπτωση να παρατείνεται η εργασία στο γραφείο και σε καθιστική θέση για πάνω από δύο ώρες. Στα διαλείμματα αυτά καλό είναι να γίνονται διατάσεις και ιδιαίτερα κινήσεις έκτασης του κορμού και τεντώματος των άνω άκρων. Με τις ασκήσεις αυτές μπορούμε να μειώσουμε τους πόνους στον αυχένα σε ποσοστό έως και 40% και στον ώμο κατά 20%. Πώς μπορεί να βοηθήσει ο σωστός εργονομικός σχεδιασμός του χώρου εργασίας στη μείωση των μυοσκελετικών πόνων που προκαλεί η τηλεργασία;

Ο εργονομικός σχεδιασμός του χώρου εργασίας αναφέρεται στην οργάνωσή του κατά τέτοιο τρόπο ώστε να προσαρμόζεται στις απαιτήσεις του εργαζομένου, να εξασφαλίζει την εργασία με το λιγότερο δυνατό ενεργειακό κόστος και να ασκούνται όσο το δυνατόν λιγότερα φορτία στο σώμα μας. Με αυτό τον τρόπο το σώμα προφυλάσσεται από παθήσεις και πόνους του μυοσκελετικού συστήματος από την υπέρχρηση των χεριών ή την κακή στάση του κορμού. Η επένδυση στον εργονομικό σχεδιασμό του εργασιακού μας χώρου και ιδιαίτερα στην καρέκλα που απασχολούμαστε για πολλές ώρες καθημερινά αξίζει τον κόπο. Το κάθισμα του γραφείου πρέπει να διαθέτει πλάτη και μπράτσα και να είναι σταθερό, χωρίς ροδάκια που επιτρέπουν συνεχείς μετακινήσεις από τη θέση εργασίας. Να ακολουθείται επίσης ο κανόνας των 90°, δηλαδή τα πόδια να ακουμπούν καλά στο πάτωμα και τα γόνατα να είναι σε κάμψη σε ορθή γωνία, ενώ σε ορθή γωνία να είναι και οι αγκώνες κατά το γράψιμο στον υπολογιστή. Επίσης ένα στήριγμα στη μέση συνεισφέρει στην αποφυγή της λόρδωσης της οσφύος. Η οθόνη να είναι τοποθετημένη στο ύψος των ματιών ώστε να αποφεύγεται το σκύψιμο μπροστά. Γι’ αυτό τον σκοπό μπορούν να χρησιμοποιηθούν για παράδειγμα κάποια βιβλία ώστε να ανυψωθεί η οθόνη του υπολογιστή. Το πληκτρολόγιο επίσης να βρίσκεται κοντά στο σώμα μας και να μην πρέπει να σκύψουμε για να γράψουμε. Πρέπει οπωσδήποτε να αποφεύγουμε να δουλεύουμε με πληκτρολόγιο και οθόνη ξαπλωμένοι σε καναπέδες ή στο κρεβάτι αφού δεν μπορεί να εξασφαλιστεί σωστή στάση. Τέλος, για την αποφυγή της τενοντίτιδας των χεριών να αποφεύγεται η κίνηση με τον καρπό σε κάμψη. Αντίθετα, οι καρποί πρέπει να είναι σε ουδέτερη θέση.

Life ΕιδικήΕκδοση

Κατοικίδια

Κάθε μέρα και μια… περιπέτεια Η ιδανική διαβίωση με το ζωάκι μας. Διώξτε το άγχος του εγκλεισμού αφιερώνοντάς του χρόνο

Κάντε τη διαβίωση της γάτας διασκεδαστικό παιχνίδι

Eπιμέλεια

Τζώρτζης Ρούσσος την εποχή του κοινωνικού εγκλεισμού λόγω της πανδημίας Covid-19 τα ζώα συντροφιάς έχουν λάβει κεντρικό ρόλο στη διατήρηση της ψυχικής μας υγείας. Μια περιήγηση σε ζωοφιλικές σελίδες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης θα μας δείξει ότι έχει αυξηθεί κατακόρυφα η πρόθεση πολλών να υιοθετήσουν κάποιο σκυλάκι ή γατάκι… Αλλωστε ήδη από το 2010, όταν η Ελλάδα εισήλθε στη μνημονιακή εποχή, το ρεύμα της ζωοφιλίας γιγαντώθηκε, γεγονός όχι τυχαίο ή συγκυριακό, αφού τόσο ο σκύλος όσο και η γάτα αποδεικνύονται οι καλύτεροι ψυχολόγοι. Η επιστημονική κοινότητα που πείθεται μόνο μέσα

Τι σχέση μπορεί να έχει η ζωή που

προσφέρουμε στη γάτα μας εντός του διαμερίσματός μας με τις ατελείωτες ώρες κυνηγιού στη φύση; Πώς μπορεί να υποκατασταθεί η άγρια και γεμάτη κινδύνους διαβίωσή της στη φύση από την ήσυχη ζωή στο διαμέρισμα; Μήπως τελικά η κακότροπη συμπεριφορά της αφορά ακριβώς το γεγονός ότι δεν της δίνουμε αυτά που χρειάζεται για να απολαμβάνει ήσυχη τη ζωή της; Αφού έχουμε ικανοποιήσει το βασικό της ένστικτο που αφορά την επιβίωση μέσω αναζήτησης τροφής διά του κυνηγιού, μήπως την κάνουμε να βαριέται; Τελικά τι σχέση θέλουμε να διατηρούμε με τη γάτα μας; Ολα αυτά έχουν μία απάντηση… Πρέπει να ασχοληθούμε πολύ με το κατοικίδιο που επιλέξαμε να ζήσουμε τη ζωή μας. Η περίοδος του εγκλεισμού δίνει μία θαυμάσια ευκαιρία.

Κυριακή 29 Νοεμβρίου 2020 | Documento

από τις διαδικασίες της απτής απόδειξης έχει αποδεχτεί ότι ο άνθρωπος που έρχεται σε επαφή έστω και για δέκα λεπτά με κατοικίδιο μειώνει τα επίπεδα κορτιζόλης στον οργανισμό του (της ορμόνης του άγχους δηλαδή). Κυρίαρχα ο σκύλος αλλά και η γάτα είναι εδώ λοιπόν για να μας δείξουν, όσο «μένουμε σπίτι», τι σημαίνουν αγάπη, συντροφικότητα, φιλία… Τελικά λειτουργούν και σαν ψυχολόγοι, πέρα από φίλοι και σύντροφοι. Ομως θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι δεν πρόκειται για άψυχα ρομποτάκια. Δεν μπορούμε να τους πετάμε ένα ξεροκόμματο για φαΐ, να τα κλειδώνουμε στις βεράντες και τις ταράτσες ούτε μπορούμε να τα κακοποιούμε, είτε ενεργητικά (ξύλο, ηλεκτροσόκ κ.λπ.) είτε παθητικά (χωρίς να τα φροντίζουμε δηλαδή). Είναι έμβια όντα… Εχουν ψυχή και συναισθήματα. Εχουν ανάγκες και τελικά πρέπει να είναι

κομμάτι της οικογένειάς μας. Πάνω απ’ όλα θα πρέπει να καταλάβουμε ότι και αυτά, όπως και όλα τα άλλα έμβια όντα, είναι κάτοικοι του πλανήτη Γη. Μοιραζόμαστε δηλαδή τον ίδιο τόπο κατοικίας… Κάτω από αυτά τα δεδομένα η παράθεση ενός χρήσιμου οδηγού με συμβουλές θα σας δώσει το έναυσμα να ασχοληθείτε, ειδικά τώρα την περίοδο του εγκλεισμού, μαζί τους. Είναι βέβαιο ότι θα σας το ξεπληρώσουν με περισσότερη αγάπη. Είναι σίγουρο ότι η ευτυχία που παρέχεται επιστρέφεται διπλή.

Ας πάρουμε όμως για να κατανοήσουμε τι είναι η γάτα ως δεδομένες τις εξής παραδοχές: • Η γάτα έχει «εξοπλιστεί» με αισθήσεις που δεν μπορεί να διανοηθεί ο άνθρωπος, ώστε να μπορεί στη φύση να κυνηγά αλλά και να αποφεύγει τους κινδύνους της άγριας ζωής. • Είναι τόσο περίεργες που θέλουν διαρκώς να ανακαλύπτουν νέα πράγματα ενώ βαριούνται με τα παλιά που δεν προσφέρουν τη χαρά της ανακάλυψης. • Από την άλλη αγαπούν τη ρουτίνα καθώς τις κάνει να αισθάνονται ασφαλείς. • Λατρεύουν το σκαρφάλωμα. • Θέλουν διαρκώς να τροχίζουν τα νύχια τους (αφού στην άγρια ζωή τροχίζονταν από το αδιάκοπο περπάτημα προς αναζήτηση τροφής, από το σκαρφάλωμα στα δέντρα κ.λπ.).

Αν πάρουμε αυτά τα δεδομένα και εφεύρουμε πρακτικούς τρόπους για να τα εφαρμόσουμε στην καθημερινότητα της συμβίωσης με τη γάτα μας, θα διαπιστώσουμε πολύ σύντομα ότι τα αγαπημένο μας κατοικίδιο θα αλλάξει συμπεριφορά. Θα ξεφύγει από εκείνο το ζώο που αρέσκεται στην τεμπελιά, διακατέχεται από νωθρότητα και το ρίχνει στο φαγητό με αποτέλεσμα να σωρεύει λίπος. Θα γίνει ένα ζωάκι γεμάτο θετική ενέργεια με ζωντάνια και όχι νωθρότητα αλλά και καλή φυσική κατάσταση!

Τα οφέλη για τον σκύλο και τον άνθρωπο Ωρα για βόλτα λοιπόν… Η σημαντικότερη στιγμή της ημέρας για τον σκύλο, που έτσι εξυπηρετεί την ανάγκη της εξερεύνησης. Τα οφέλη για τον σκύλο τεράστια, όπως και η αναγκαιότητα αυτής της διαδικασίας. Ξέχωρα που και στον άνθρωπο δί-

Ζωτικής σημασίας το παιχνίδι Πώς μπορεί να συμβεί αυτό; Μα πολύ απλά με παιχνίδι ώστε μέσα από αυτό να εξαντλεί την ενεργητικότητά της… Για τη γάτα μας παιχνίδι σημαίνει μικρές δόσεις περίπλοκων και απρόβλεπτων καταστάσεων στην καθημερινότητά της! Αυτό που πρέπει να γνωρίζουμε είναι ότι

Documento | Κυριακή 29 Νοεμβρίου 2020

θρωπο δίνει επιπρόσθετο μπόνους υγείας. Στην εποχή της Covid-19 δε αποτελεί τη… σύνδεσή μας με τον έξω κόσμο! Πρόκειται ουσιαστικά για την εκτόνωση του σκύλου μας, αφού μέσα από τις καθημερινές βόλτες τού δίνεται η δυνατότητα: • Να εξερευνήσει την περιοχή που κινείται. • Να έρθει σε επαφή με έναν άγνωστο για εμάς αλλά πολύ οικείο για τον σκύλο μας κόσμο: τον κόσμο των διαφορετικών μυρωδιών. • Να κοινωνικοποιηθεί μέσα από την επαφή με άλλα σκυλιά. Ποια λάθη οδηγούν σε βασανισμό Ομως όλη αυτή η διαδικασία πολλές φορές μετατρέπεται σε τραγωδία για τον σκύλο. Αυτό συμβαίνει περισσότερο με ανθρώπινη ευθύνη, αφού βασικά λάθη που γίνονται στη βόλτα δημιουργούν αντί των γόνιμων συνθηκών ευχαρίστησης, πε-

δεν χρειάζεται πολύωρη ενασχόληση, μισή ώρα την ημέρα αρκεί. «Οπλα» μας σ’ αυτή την προσπάθεια είναι οτιδήποτε μπορεί να ενεργοποιήσει την περιέργειά της και το κυνηγετικό της ένστικτο. Μπαλάκια, λούτρινα ζωάκια, μπάλες από αλουμινόχαρτο, ακόμη και πλαστικά καλαμάκια αναψυκτικών μπορεί να ξετρελάνουν και τις πιο δύστροπες γατούλες. Ομως θέλει προσοχή… Οπως είπαμε, οι γάτες βαριούνται εύκολα αφού θέλουν διαρκώς να ανακαλύπτουν πράγματα. Ετσι δεν παίζουμε με όλα μας τα «εργαλεία» μαζί… Φροντίστε να μην έχετε όλα της τα παιχνίδια σε κοινή θέα: κρύψτε κάποια για λίγο καιρό, εμφανίστε τα, κρύψτε κάποια άλλα, έτσι ώστε να μην τα βαρεθεί ποτέ. Ενα άλλο παιχνίδι που τις ξετρελαίνει είναι να κυνηγούν την κουκίδα του λέιζερ. Ενα τέτοιο εξάρτη-

Στην εποχή της Covid-19 η σχέση μας με τον σκύλο αποτελεί και τη… σύνδεσή μας με τον έξω κόσμο

Για τη γάτα μας παιχνίδι σημαίνει μικρές δόσεις περίπλοκων και απρόβλεπτων καταστάσεων στην καθημερινότητά της

δίο για να ανθίσει η δυσαρέσκεια. Ως γνωστόν, όμως, η δυσαρέσκεια και η αγχωτική κατάσταση ενός σκύλου εκτονώνονται με δάγκωμα και ουδείς μας φταίει να υποστεί το δάγκωμα ενός σκύλου που με ευθύνη μας είναι εκνευρισμένος… Ετσι λοιπόν θα πρέπει να αποφεύγουμε κατά τη διάρκεια της βόλτας όλα αυτά που μπορεί να του δημιουργήσουν ασφυκτικές καταστάσεις. Δεν πρέπει επ’ ουδενί να ξεχνάμε ότι έχουμε την ευτυχέστερη καθημερινή στιγμή του σκύλου. Ας συνοψίσουμε λοιπόν αυτά τα λάθη προκειμένου να τα αποφεύγουμε και να απολαύσουμε τη συμβίωση μαζί του. • Ακαθόριστες ώρες βόλτας. Ναι, είναι ίσως το μεγαλύτερο πρόβλημα. Μπορεί το άγχος και το τρελό ωράριο να μη μας επιτρέπουν πολλές φορές τον προγραμματισμό, αλλά καλό θα ήταν να έχουμε καθορισμένες τις ώρες βόλτας. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο καλύτερός μας φίλος

είναι ένα ζώο συνήθειας και ως εκ τούτου η αστάθεια στις συνήθειές του φέρνει ανεπιθύμητες για εμάς και τους γύρω μας συμπεριφορές, όπως το γάβγισμα ή στην αρχή της βόλτας να μας τραβάει σαν μανιακός, με τον κίνδυνο να υποστούμε εξάρθρωση ώμου να είναι υπαρκτός. • Βόλτα στο όριο του ελάχιστου. Πολλοί ιδιοκτήτες που διαθέτουν χώρο (ταράτσα, κήπο, αυλή) θεωρούν περιττή διαδικασία τη βόλτα με τον σκύλο τους. Ομως ο σκύλος διψάει να μυρίσει μυρωδιές, να κοινωνικοποιηθεί αλλά και να περάσει χρόνο μαζί μας σε εξωτερικό περιβάλλον. Αν του κόψουμε τις βόλτες, λοιπόν, μην παραπονιόμαστε για τις ζημιές που γίνονται από εκείνον. Πρέπει με κάποιον τρόπο να εκτονώσει το άγχος του. • Κοντό λουρί. Μπορεί κατά τη διαδικασία εκπαίδευσης αυτό να είναι αναγκαία συνιστώσα του προγράμματος εκμάθησης, ωστόσο όταν

τελειώσει δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να συνεχίσουμε αυτή την αγχωτική για τον σκύλο μας διαδικασία. Πώς αλλιώς μπορεί να χαρακτηριστεί μια διαδικασία όπου ο σκύλος μας έχει το μόνιμο στρες που του προκαλεί το διαρκές πνίξιμο; • Βόλτα με πνίχτη. Πολλοί ιδιοκτήτες βρίσκουν στον πνίχτη ένα εργαλείο για να μην τους τραβάει ο σκύλος τους και τον χρησιμοποιούν αφειδώς. Ομως έτσι προσφέρουν ένα εργαλείο βασανισμού του σκύλου τους. Ο πνίχτης πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο για εκπαιδευτικούς σκοπούς από εκπαιδευτή και μάλιστα και απ’ αυτόν μόνο σε ακραίες καταστάσεις και για ελάχιστο διάστημα (σκύλοι στους οποίους έχουν δοκιμαστεί όλες οι υπόλοιπες μέθοδοι και δεν έχουν πιάσει). Ολες οι υπόλοιπες χρήσεις του πνίχτη το μόνο που κάνουν είναι να δημιουργούν συνθήκες ασφυξίας και ανυπακοής στον σκύλο…

μα μας δίνει και ένα πλεονέκτημα… Αν είμαστε κουρασμένοι, μπορούμε από τη «θαλπωρή» του καναπέ μας να «βασανίζουμε» τη γάτα μας σε ένα ατέρμονο κυνηγητό της έγχρωμης κουκίδας του λέιζερ. Το μόνο που χρειάζεται είναι να προσέξουμε να μη φωτίζουμε τα μάτια της (αφού μπορεί να προκαλέσει πρόβλημα).

ρια μας. Οπότε μπορούμε να κατασκευάσουμε ή να προμηθευτούμε από το εμπόριο ένα γατόδεντρο! Τα περισσότερα από αυτά έχουν στύλους τυλιγμένους με χοντρό σχοινί που προκαλεί τις γάτες να ξύσουν εκεί τα νύχια τους, κρεμαστά παιχνίδια, κρυψώνες όπου μπορούν να απομονωθούν ή να εξερευνήσουν και ψηλά ράφια από τα οποία μπορούν να παρατηρούν τον χώρο τους. Αν φροντίσετε να τοποθετήσετε το γατόδεντρο δίπλα από ένα παράθυρο ή μια μπαλκονόπορτα, η γάτα σας σίγουρα θα περνά πολλές ώρες παρατηρώντας τα πουλιά ή τους περαστικούς.

να φάει, το γεμάτο φαγητό μπολ κάπου στην κουζίνα είναι απλώς βαρετό και της γεννά μόνο πλήξη. Με δεδομένο ότι η γάτα μας καταναλώνει μικρές ποσότητες φαγητού, μπορούμε να παίξουμε το παιχνίδι της ανακάλυψης του κρυμμένου φαγητού. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε μικρά κουτιά από χαρτόνι όπου θα τοποθετήσετε μερικές μπουκιές φαγητού, ανοίγοντας μικρά «παράθυρα» από όπου η γάτα θα πρέπει να βγάλει το φαγητό της αναποδογυρίζοντας το κουτί, βάζοντας μέσα την πατούσα της κι εξερευνώντας. Αν τα κρύψετε μέσα στο σπίτι, η γάτα θα εξελιχθεί σε μια χαρούμενη ύπαρξη που ανταμείβεται με φαγητό που βρήκε μόνη της… Πέρα από το χαρτόνι, μπορείτε να πειραματιστείτε με υλικά που διεγείρουν τη γεύση, την αφή, την όσφρηση και την ακοή της γάτας.

Σκαρφάλωμα και ξύσιμο Η λύση σ’ αυτή την ανάγκη της γάτας μας ονομάζεται γατόδεντρο. Στη συντριπτική πλειονότητα των γατών αρέσει να σκαρφαλώνουν και να τροχίζουν τα νύχια τους. Είναι κάτι που τους δίνει μεγάλη ευχαρίστηση και θεωρείται ανάλογο με το δικό μας τέντωμα. Αν δεν τους δώσουμε υποκατάστατο ώστε να κάνουν αυτό που τις ευχαριστεί, τότε αλίμονο στα έπιπλα, τα στρώματα και τα μαξιλά-

Κυνήγι Μπορούμε εύκολα να κάνουμε το φαγητό της ένα ακόμη παιχνίδι επιβίωσης και ανακάλυψης. Για τη γάτα μας που είναι από τη φύση της επιθετικό ζώο που κυνηγά για