རྣམ་དཔྱོད་ལྡན་པའི་བྱིས་པ་གསོ་སྐྱོང་།
ལག་དེབ་འདི་ཤེས་རིག་ལས་ཁུངས་ཀྱི་བོད་པའི་ན་ཆུང་བྱིས་པ་སྐྱེད་སྲིང་དང་ཤེས་ཡོན་ཡར་རྒྱས་ལས་གཞིའི་ཆ་ཤས་ཤིག་ཡིན་པ་དང། ཤེས་རིག་ལས་ཁུངས་ དང་། ཨ་རིའི་ཝན་ཌར་བེལ་ཊ་གཙུག་ལག་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོའ ་ི (Vanderbilt University) ཌིསཻན་ཕཱོར་ཨ་མེ་རི་ཁ་ (Design for America) གཉིས་མཉམ་ འབྲེལ་གྱིས་བསྒྲུབས་པ་ཞིག་ཡིན།
This book is a part of the Department of Education, Central Tibetan Administration’s Tibetan early childhood care and education project. Preparation and development of this book was done in collaboration with Vanderbilt University’s Design for America. དཔར་ཐེངས་དང་པོ། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༢༡ ཟླ་ ༧
First edition, July 2021 © Department of Education, CTA, Dharamsala, 2021
Published by: Department of Education, CTA, Gangchen Kyishong, Dharamsala, District Kangra 176215, H.P. India www.sherig.org education@tibet.net 01892-222572/222721
Content prepared and developed by: • Students of Vanderbilt University’s Design for America: Chidinmma Egemonu, Charis Ling, Emma Hart, Estelle Yu, Jong Eun Jung • Tenzin Dekyi, Pre-primary Education Coordinator, DoE, CTA, Dharamsala. Tibetan langauge Translation by: Nawang Namdol, Junior lecturer of Tibetan Buddhism, College of Higher Tibetan Studies, Sarah
Illustration by: Phuntsok Palden, freelance Illustrator and Graphic Designer, Aado Studio
Tibetan language reviewed by: Tenzin Pema, Director, Office of the Education Council and Gedun Dhonyoe, Head of the textbook section, Office of the Education Council, DoE, CTA
Special thanks to Vanderbilt University DIVE (Design as an Immersive Vanderbilt Experience), Dr. Kevin Galloway, and Tenzin Pema, Director, Office of the Education Council, DoE, CTA.
Sincere thanks to many other students and leaders of Vanderbilt University’s Design for America, School for International Training staff, and especially the Tibetan families involved in the initial research whose contributions to this project were invaluable. Provide access to early child care and education for Tibetan children
Publication of this parenting booklet is made possible by the support of the Bureau of Population, Refugees, and Migration (PRM). The contents of this book are the sole responsibility of Department of Education, CTA and do not necessarily reflect the views of PRM or the United States Government
Funding provided by the United States Government
ཕ་མ་དང་། བྱིས་པ་ལྟ་སྐྱོང་བྱེད་མཁན་གྱི་ལག་དེབ།
རྣམ་དཔྱོད་ལྡན་པའི་བྱིས་པ་གསོ་སྐྱོང་།
བོད་པའི་ན་ཆུང་བྱིས་པ་སྐྱེད་སྲིང་དང་ཤེས་ཡོན་ཡར་རྒྱས་ཆེད།
For the development of Tibetan early childhood care and education
Project Background This book was a collaborative effort between the Department of Education, Central Tibetan Administration and Vanderbilt University Design for America. Under the gracious mentorship of Tenzin Dekyi, Pre-primary Coordinator of DoE, CTA, Vanderbilt student Emma Hart conducted research (https://digitalcollections.sit.edu/isp_collection/3189/) with Tibetan parents and young children in Nepal as a 2019 School for International Training student. Her conversations with 30 Tibetan caregivers in Nepal revealed that one of Tibetan parents’ biggest dreams for their children is for them to excel academically so that they can pursue their personal goals, thus overcoming the oppressive systems limiting their freedoms as Tibetans in exile. Additionally, parents expressed their desire for resources about caregiving, given there were none available in the Tibetan language, featuring Tibetans. Based on these insights and the DoE, CTA’s interest and plan to equip parents with resources on how to support their children’s development, Tenzin Dekyi and Emma decided to collaborate on a project to address these needs. Specially, they set out to create a resource that would provide Tibetan families living in Nepal and India with research-based suggestions that could support early development through everyday interactions. Emma and her fellow Vanderbilt University Peabody College of Education and Human Development Design for America students worked together to bring the project to life. Design for America is a cross-national organization that supports college students to use human centered design to solve problems through centering the expertise of those experiencing them. The team and Tenzin Dekyi used human centered design to create a resource that would provide parents with ideas about how to support their child’s development through day-to-day interaction. The product of this process was this book—an informative resource and tool for caregiver-child interaction. While the book is based on research largely conducted with American, white, and middle- to-upper class children (a pitfall of most psychological research), the intent is that Tibetan caregivers discerningly choose which caregiving suggestions to implement based on their expertise. Caregivers are the ultimate experts on their own children, and this book simply provides suggestions that may be useful.
སྔོན་གླེང་།
༄༅། །དཔེ་དེབ་འདི་ནི་ཨ་རིའི་ཝན་ཌར་བེལ་ཊ་གཙུག་ལག་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོའ ་ི for America)
(Vanderbilt University)
ཌི་སཻན་ཕཱོར་ཨ་མེ་རི་ཁ་
(Design
དང་། བོད་མིའི་སྒྲིག་འཛུགས་ཤེས་རིག་ལས་ཁུངས་གཉིས་མཉམ་འབྲེལ་གྱིས་རྩོམ་སྒྲིག་བྱས་པ་ཞིག་ཡིན། ཐོག་མར་འདི་གའི་
སྔོན་འགྲོའ ་ིཤེས་ཡོན་འབྲེལ་མཐུད་པ་བསྟན་འཛིན་བདེ་སྐྱིད་ལགས་ཀྱི་སློབ་སྟོན་འོག་ཨ་རིའི་ཝན་ཌར་བེལ་ཊ་གཙུག་ལག་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོའ ་ི སློབ་ མ་ཨེ་མ་ཧྲཊ་ལགས་
(Emma Hart)
ཀྱིས་ ༢༠༡༩ ལོར་བལ་ཡུལ་ནང་རྟེན་གཞི་བྱས་པའི་བོད་ཕྲུག་དང་དེ་དག་ལྟ་སྐྱོང་བྱེད་མཁན་ཕ་མ་སུམ་ཅུ་
ཙམ་ལ་བྱིས་པའི་འཚར་ལོངས་དང་སློབ་གསོའ ་ི སྐོར་ཉམས་ཞིབ་བྱས་མཐར། བོད་རིགས་ཕ་མ་དེ་དག་གི་དམིགས་ཡུལ་གཙོ་བོ་ཞིག་ནི། རང་ཉིད་ ཀྱི་ཕྲུ་གུར་ཚད་མཐོའ ་ིཤེས་ཡོན་སློབ་སྦྱོང་སྤྲད་དེ་བཙན་བྱོལ་ནང་མ་འོངས་མདུན་ལམ་བཟང་པོ་ཞིག་འཐོབ་རྒྱུར་རེ་འདུན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་མ་ཟད།
ཕ་མ་རྣམས་ཀྱིས་ཕྲུ་གུ་གསོ་སྐྱོང་དང་འབྲེལ་བའི་རྒྱུ་ཆ་རྣམས་བོད་ཡིག་ནང་དགོས་མཁོ་ཆེ་བའི་མངོན་འདོད་བསྟན་ཡོད། ཉམས་ཞིབ་ཀྱི་གྲུབ་དོན་
སྙན་ཐོ་དང་། ཤེས་རིག་ལས་ཁུངས་ཀྱི་ངོས་ནས་ཀྱང་ཕྲུ་གུའི་འཚར་ལོངས་ཡར་རྒྱས་ཆེད་རྒྱུ་ཆ་མཁོ་འདོན་ཞུ་རྒྱུའི་ལས་འཆར་སྔོན་ཚུད་ནས་ ཡོད་པར་བརྟེན། ལས་འཆར་འདི་མཉམ་འབྲེལ་གྱིས་ཞུ་རྒྱུའི་ཐག་གཅོད་གནང་། མཉམ་འབྲེལ་གྱི་ལས་འཆར་འདི་བརྒྱུད་ཕ་མས་ཉིན་རེའི་བྱེད་སྒོ་ སྣ་ཚོགས་བརྒྱུད་ནས་ཕྲུ་གུ་འཚར་ལོངས་ལ་རམ་འདེགས་ཇི་ལྟར་བྱེད་དགོས་ཚུལ་བསྟན་ཡོད། ཌི་སཻན་ཕཱོར་ཨ་མེ་རི་ཁ་
(Design for America)
ཞེས་པ་ནི་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཁྱོན་ཡོངས་ལ་ཁྱབ་པའི་ཚོགས་པ་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། ཚོགས་པ་
འདིས་མཐོ་སློབ་ཀྱི་སློབ་མ་ཚོས་སྤྱི་ཚོགས་ནང་གནས་སྡོད་བྱེད་མི་རྣམས་ཀྱི་དཀའ་ངལ་སེལ་ཐབས་སླད། ཁོང་རྣམས་ཀྱི་དགོས་མཁོ་དང་འཚམ་ པའི་ལས་འཆར་སྤེལ་རྒྱུར་རོགས་རམ་ཞུ་ཡི་ཡོད།
སྤྱིར་དཔེ་དེབ་འདི་བཞིན་ཨ་རི་བ་དང། མི་རིགས་དཀར་པོ། འབྱོར་འབྲིང་གྲལ་རིམ་མམ་གྲལ་རིམ་གོང་མ་བཅས་ཀྱི་ཕྲུ་གུ་རྣམས་ལ་གཞིར་
བཞག་ཉམས་ཞིབ་བྱས་པ་ཞིག་ཡིན་ནའང་། ང་ཚོའི་རེ་བ་ལ་བོད་རིགས་ཕ་མ་དང་། ཕྲུ་གྲུ་ལྟ་སྐྱོང་བྱེད་མཁན་རྣམས་ཀྱིས་དཔེ་དེབ་འདིའི་ནང་བསྟན་ པའི་ཕྲུ་གུ་གསོ་སྐྱོང་དང་འབྲེལ་བའི་ཐབས་ལམ་ཁག ཕྲུ་གུར་འཚམ་མིན་རྣམ་པར་དཔྱད་ནས་བསྟེན་དགོས་པ་དང་། ཕྲུ་གུ་ལྟ་སྐྱོང་བྱེད་མཁན་རྣམས་
ནི་རང་ཉིད་ཀྱི་ཕྲུ་གུ་གསོ་སྐྱོང་ཐོག་ཉམས་མྱོང་དང་ཆེད་ལས་གང་གི་ཆ་ནས་མཁས་པ་ཡིན་པར་ངོས་འཛིན་ཞུ་བཞིན་ཡོད་པས། དཔེ་དེབ་འདིས་ ཁྱེད་རྣམས་ལ་ཕྲུ་གུ་གསོ་སྐྱོང་ཐད་ཕན་ཐོགས་ཡོང་བའི་རེ་བ་ཞུ་རྒྱུ་བཅས། ཤེས་རིག་ལས་ཁུངས་ནས། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༢༡ ཟླ་ ༧ ཚེས་ ༣༠ ཉིན།
1
ངོ་སྤྲོད།
འདི་ནི་དམིགས་བསལ་གྱི་དེབ་ཅིག་ཡིན།
དེབ་འདིའི་ནང་ནས་ཁྱེད་ཀྱིས་རང་གི་ཕྲུ་གུའི་ཐོག་མའི་འཚར་ལོངས་ཀྱི་
གནས་ཚུལ་ཤེས་རྟོགས་ཐུབ་པ་མ་ཟད། ཕྲུ་གུ་དང་མཉམ་དུ་ཀློག་རྒྱུའི་སྒྲུང་སྙན་པོ་ཞིག་ཀྱང་ཡིན། ང་ཚོས་དེབ་འདིར་ཕྲུ་གུའི་ ལྟ་སྐྱོང་བྱེད་མཁན་ལ་དོ་སྣང་ཤུགས་ཆེན་བྱས་ཡོད། གང་ཡིན་ཟེར་ན།
ཕྲུ་གུའི་ཐོག་མའི་འཚར་ལོངས་ཀྱི་ལོ་ཁ་ཤས་རིང་།
ཕ་མ་དང་ལྟ་སྐྱོང་བྱེད་མཁན་གྱི་ལམ་སྟོན་ནི་ཕྲུ་གུའི་འཚར་ལོངས་དང་ཡར་སྐྱེད་ལ་གལ་འགངས་ཆེ་ཤོས་ཤིག་ཆགས་ཡོད། དེབ་འདིའི་དམིགས་ཡུལ་ནི། ཕྲུ་གུའི་མི་ཚེ་སྤྱི་དང་ལྷག་པར་དུ་སློབ་གྲྭར་མ་སོང་སྔོན་གྱི་སྟ་གོན་འཐུས་ཚང་ཡོང་སླད་ལས་སླ་ ཞིང་གལ་གནད་ཆེ་བའི་ཐབས་ལམ་རྣམས་གསལ་སྟོན་བྱེད་རྒྱུ་དེ་ཡིན།
ཕྲུ་གུ་སྐྱེས་པ་ནས་བཟུང་དར་མའི་ན་ཚོད་བར་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འབྲེལ་ལམ་དང་ཉམས་མྱོང་ལས་ཀླད་པའི་འཚར་ལོངས་ཇི་ལྟར་ འགྲོ་ཚུལ་དང་།
ཀླད་པའི་ནང་དབང་རྩའི་མཐུད་མཚམས་(Neural
connection)གང་གྲུབ་ཚུལ་གཏན་འཁེལ་ཆགས་ཀྱི་ཡོད།
མིས་ཤེས་བྱ་སྦྱོང་བ་དང་། གཞན་དང་འབྲེལ་བ་བྱེད་པ། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་དང་འགྲོ་ཚུལ་ཤེས་པ་བཅས་ནི་ཀླད་པའི་ དབང་རྩ་རྣམས་མཐུད་ནས་ཀླད་པའི་ཆ་ཤས་འདྲ་མིན་དབར་འབྲེལ་མཐུད་བྱུང་བ་ལས་ཡོང་གི་ཡོད། བྱིས་པའི་གནས་སྐབས་
སུ། ཁོ་ཚོའི་ཀླད་པའི་ནང་སྐར་ཆ་རེ་རེར་དབང་རྩའི་མཐུད་མཚམས་གསར་པ་ས་ཡ་གཅིག་ལྷག་སྐྱེ་འཕེལ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། དེ་ནི་ མིའི་རིགས་ཀྱི་དབང་རྩའི་མཐུད་མཚམས་འགྲུབ་པའི་དུས་ཚོད་མྱུར་ཤོས་སམ་གལ་ཆེ་ཤོས་དེ་ཡིན།
མིའི་མི་ཚེ་ཧྲིལ་པོར་དབང་རྩའི་མཐུད་མཚམས་དང་། སྐྱེ་འཕེལ། དེ་བཞིན་སེམས་དང་གཟུགས་པོ་སྤྱི་ཡོངས་ཀྱི་འཚར་ལོངས་
དང་། ཤེས་ནུས་བཅས་མུ་མཐུད་གོང་འཕེལ་ཡོང་གི་ཡོད་ཀྱང་། བྱིས་པའི་དུས་སྐབས་སུ་དབང་རྩའི་མཐུད་མཚམས་གསར་ དུ་འགྲུབ་པར་ནུས་པ་ཧ་ཅང་ཆེན་པོ་ལྡན་པས་དམིགས་བསལ་གྱི་དུས་ཤིག་ཡིན།
བྱིས་པའི་གནས་སྐབས་ཀྱི་མཐའ་མཇུག་
ལ་ཕྲུ་གུའི་ཀླད་པའི་ནང་རང་བཞིན་གྱི་བྱ་རིམ་ཞིག་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་པ་ནི། དབང་རྩའི་མཐུད་མཚམས་སྤྱོད་སྒོ་ཉུང་བ་དག་དབྱེ་ བསལ་གྱིས་མེད་པར་ཆགས་པ་དང། བེད་སྤྱོད་ཡང་ཡང་གཏོང་བ་རྣམས་མུ་མཐུད་གནས་ཀྱི་ཡོད། བརྒྱུད་རིམ་དེ་རྣམས་དེབ་
2
འདིའི་མཇུག་ལ་བཀོད་ཡོད་པས། དེ་ལ་གཟིགས་གནང་ཡོད་པ་ཞུ་རྒྱུ་དང་། མིང་བཀོད་པའི་དྲ་ཚིགས་དག་ལས་དེ་ལས་མང་ བའི་ཞིབ་མཇུག་གི་གྲུབ་དོན་རྙེད་ཐུབ།
དབང་རྩའི་མཐུད་མཚམས་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པོ་ཞིག་ཡོང་བའི་དུས་སྐབས་ནི། ཕྲུ་གུ་རྣམས་སྐྱེས་ནས་ལོ་ལྔའི་བར་ཡིན་པས། དེའི་རིང་ཕྲུ་གུ་རྣམས་ཀྱི་ཕ་མ་དང་ལྟ་སྐྱོང་གནང་མཁན་གྱི་གང་ཟག་སུ་ཞིག་གི་ལྷན་དུ་སྐྱེད་སྲིང་གི་མྱོང་བ་དང་། བཟང་པོ་ཡོང་རྒྱུ་ཧ་ཅང་གལ་ཆེན་པོ་ཡིན།
འབྲེལ་བ་
གལ་ཏེ་ཕ་མའི་ངོས་ནས་ཀྱང་རྩ་ཆེའི་དུས་ཚོད་བཏང་ནས་ཕྲུ་གུ་ཚོར་ཁ་ཡ་བྱེད་
ཐུབ་ན། ཁོ་ཚོའི་ཀླད་པའི་ནང་དབང་རྩའི་མཐུད་མཚམས་འབྱུང་རྒྱུར་ཕན་ཐོགས་ཡོང་བ་དང་།
དེས་ཕྲུ་གུར་མ་འོངས་པར་
ཤེས་བྱ་སྦྱོང་རྒྱུ་དང་། གཞན་དང་འབྲེལ་ལམ་བཟང་པོ་བཟོ་རྒྱུ། སྤྱི་ཚོགས་དེ་རང་ཉིད་འཚར་ལོངས་འབྱུང་སའི་བདེ་འཇགས་ ཀྱི་ཁོར་ཡུག་ཅིག་ཡིན་པ་ཡིད་ཆེས་བཅས་ཡོང་བར་ཕན།
རང་གི་ཕྲུ་གུའམ་ཡང་ན་རང་གི་ཚ་བོར་ལྟ་སྐྱོང་བྱེད་པ་དེ་ནི། དེའི་ཐད་ཁྱེད་རང་བྱང་ཆུབ་པ་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། ཡིན་ནའང། ང་ཚོའི་རེ་བ་ལ།
གསར་དུ་སྦྱོང་དགོས་པའི་རིག་ཚན་ཞིག་མིན་པར་སྔ་ས་ནས་
ཕྲུ་གུའི་འཚར་ལོངས་ཆེད་དུ་གང་ཞིག་ལེགས་ཤོས་ཡིན་མིན་ཤེས་ཀྱི་ཡོད།
ཁྱེད་ཀྱིས་དེབ་འདིའི་ནང་ནས་རང་ཉིད་དང་ཕྲུ་གུའི་འཚར་ལོངས་ལ་ཕན་ཐོགས་ཡོད་པ་དང་།
རང་གི་བྱེད་ཐབས་ལ་ཕན་པའི་བསམ་ཚུལ་དང་བསླབ་བྱ་ཁག་གདམ་གསེས་གནང་རོགས་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན།
3
དེབ་འདིའི་ཤོག་ངོས་སྟེང་དུ་བཀོད་པ་ཁག་གིས་ཕྲུ་གུའི་ཤེས་སྦྱོང་དང་འཚར་ལོངས་ཀྱི་དུས་ཡུན་ནང་། ཁྱེད་ཀྱིས་ཉིན་ ལྟར་ཕྲུ་གུ་ཚོ་དང་མཉམ་དུ་འབྲེལ་བ་ཇི་ལྟར་བྱེད་དགོས་ཚུལ་སྐོར་གྱི་ལམ་སྟོན་དང་། གིས་ཕྲུ་གུའི་འཚར་ལོངས་ལ་ཕན་ཐོགས་ཚུལ་གྱི་འགྲེལ་བཤད་རྙེད་ཐུབ།
དེ་མ་ཟད་བྱེད་སྒོ་གང་འདྲ་ཞིག་
གནས་ཚུལ་དེ་ཚོ་ཕྲུ་གུར་ཀློག་མི་དགོས།
འདི་དག་མང་ཆེ་བ་ནི་ཕ་མ་དང་། སྤོ་སྤོ། རྨོ་རྨོ། སྲུ་མོ། ཨ་ཁུ། གཞན་ཕྲུ་གུ་ལྟ་སྐྱོང་བྱེད་མཁན་རྣམས་ཀྱི་ཆེད་དུ་ ཡིན།
ཕྲུ་གུ་སྐྱེད་སྲིང་གི་ལམ་སྟོན་གྱི་ཤོག་ངོས་ཚང་མའི་སྟེང་དཔེ་མཚོན་པར་རིས་ཀྱི་ལམ་ནས་གསལ་བཤད་བྱེད་
ཐབས་བྱས་ཡོད།
དེབ་འདིའི་གཡོན་ཕྱོགས་སུ་འཁོད་པའི་པར་རིས་རྣམས་ནི་ལོ་གསུམ་ལ་སོན་པའི་བཀྲ་ཤིས་དང་
ཁོའ ་ི ནང་མི་ཡིན། གལ་སྲིད་ཁྱེད་རང་གི་ཕྲུ་གུས་སྐད་ཆ་ཤོད་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད་ན། དེབ་འདི་ཀློག་དུས་ཁོ་ཚོའི་དོ་དབྱིངས་ ལ་དཔགས་ཏེ་པར་རིས་ལ་བལྟས་ནས་སྐད་ཆ་ཤོད་རེས་བྱེད་དགོས།
4
དེབ་འདིའི་གཡས་ཕྱོགས་སུ་འཁོད་པའི་པར་རིས་རྣམས་ནི། ལོ་གཅིག་ལ་སོན་པའི་བསྟན་འཛིན་དང་མོའ ་ི ནང་མི་ཡིན། ཤོག་ ངོས་རེ་རེས་རིམ་པ་བཞིན་དུ་བསྟན་འཛིན་དང་བཀྲ་ཤིས་གཉིས་ཀྱིས་ནང་མིའི་ལྷན་དུ་ཉིན་རེའི་ལས་དོན་དང་། སྐབས་ཕན་ཚུན་ཐུག་འཕྲད་སླད་གྲ་སྒྲིག་བྱེད་པའི་སྐོར་འགྲེལ་བརྗོད་བྱས་ཡོད།
ལོ་གསར་
རི་མོ་འགྲེལ་བརྗོད་ཀྱི་ཡིག་འབྲུ་མེད་པར།
ཁྱེད་དང་ཕྲུ་གུས་རི་མོ་ལ་བལྟས་ཏེ་རྟོག་འཆར་གྱི་རྣམ་པའི་ཐོག་ནས་མཉམ་དུ་སྒྲུང་ཤོད་ཐུབ་རྒྱུར་དམིགས་པ་དང་།
དེ་ནི་ང་
ཚོས་བསམ་པ་ལྟར། ཁྱོད་ཀྱི་ངོས་ནས་རྩ་ཆེའི་དུས་ཚོད་བཏང་སྟེ་ཕྲུ་གུ་དང་འབྲེལ་ལམ་བཟང་པོ་འཇོག་སྟངས་ཐད་ཁ་ཡོད་ལག་ ཡོད་ཀྱི་གོ་སྐབས་སྐྲུན་ཐབས་ཡིན། གལ་ཏེ་ཁྱེད་རང་གི་ཕྲུ་གུ་ད་དུང་སྨྲ་མི་ཤེས་པའི་བྱིས་པ་ཞིག་ཡིན་ན།
མཉམ་དུ་དེབ་ལ་བལྟས་ཏེ། པར་རིས་ནང་གི་ཆ་ཤས་སྣ་ཚོགས་ལ་མཛུབ་མོ་བཙུགས་ནས་སྒྲུང་བཤད་ཆོག།
ཁྱེད་ཀྱིས་ཁོ་དང་
5
ངའི་མིང་ལ་བཀྲ་ཤིས་དང་། ང་ལོ་གསུམ་ལ་སླེབས་ཡོད།
ཁོང་རྣམ་པ་ནི་ངའི་པ་ལགས་དང་། ཨ་མ་ལགས། རྨོ་རྨོ། སྤོ་སྤོ་
བཅས་རེད། རྒྱ་གར་དྷ་རམ་ས་ལར་ཡོད་པའི་ང་ཚོའི་ནང་ལ་ཕེབས་པར་དགའ་བསུ་ཞུ། ང་ཚོ་ད་ལོའ ་ི ལོ་གསར་ལ་བལ་ཡུལ་དུ་ སྤུན་མཆེད་ཆུང་ཤོས་བསྟན་འཛིན་ཐུག་པར་འགྲོ་རྒྱུ་ཡིན་པས་དགའ་ཚོར་ཆེན་པོའ ་ི ངང་རྔམ་ནས་བསྡད་ཡོད།
6
ངའི་མིང་ལ་ཚེ་རིང་སྒྲོལ་མ་དང་།
འདི་ནི་ལོ་གཅིག་ལ་སོན་པའི་ངའི་བུ་མོ་བསྟན་འཛིན་དང་། ངའི་ཨ་མ་ལགས། པ་
ལགས། བཟའ་ཟླ་བཅས་ཡིན། བལ་ཡུལ་བྷོ་དྷར་གླས་པའི་ངའི་ནང་ལ་ཕེབས་པར་དགའ་བསུ་ཞུ། ང་ཚོ་ཚང་མ་ལོ་ གསར་པར་སྤུན་མཆེད་ལ་ཐུག་རྒྱུ་དགའ་ཚོར་ཆེན་པོའ ་ི ངང་བསྒུགས་ནས་བསྡད་ཡོད། ཁོ་ཚོ་དོ་དགོང་ང་ཚོའི་ཕྱོགས་ ལ་ཐོན་ཡོང་བཞིན་ཡོད་པ་རེད།
7
གཞས་དང་ཞབས་བྲོ་བརྒྱུད་ནས་ཕྲུ་གུར་འགུལ་སྐྱོད་དང་སྒྲ་འདྲ་མིན་འཚོལ་ཞིབ་བྱེད་དུ་བཅུག་ན་ཁོ་ཚོའི་འཚར་
ལོངས་ལ་ཕན་ཐོགས་ཧ་ཅང་ཆེན་པོ་ཡོད་རེད། ལུས་པོའ ་ི འགུལ་སྐྱོད་ལ་བརྟེན་ནས་ཕྲུ་གུའི་བདེ་ཐང་དང་རྩ་ཁམས་ལ་ ཕན་པ་ཙམ་མིན་པར། བསམ་བློ་གྲུང་པོ་དང་རྒོད་པོ་ཆགས་རྒྱུར་ཕན་ཐོགས་ཡོད། ཁྱེད་ཀྱིས་ཉིན་ལྟར་སྟབས་བདེའི་ སྒོ་ནས་རང་ཉིད་ཀྱི་ཕྲུ་གུ་དང་མཉམ་དུ་གཞས་དང་རོལ་ཆ་བཏང་སྟེ་ཞབས་བྲོ་འཁྲབ་ཆོག
བྱེད་སྒོ་འདི་བརྒྱུད་ནས་ཕྲུ་
གུ་ཚོས་སོ་སོའ ་ི སེམས་ཚོར་ཕྱི་ལ་མངོན་ཐབས་དང་། བསམ་བློ་རྒྱ་སྐྱེད་གཏོང་ཐུབ་པས། འདི་རྒྱུན་བསྐྱང་སླད་ཁྱོད་ མཉམ་ཞུགས་བྱས་ཏེ་ཕྲུ་གུར་བློ་སྟོབས་སྤེལ་ཐུབ་ན། ཁོ་ཚོས་བརྩེ་བ་དང་རྒྱབ་སྐྱོར་ཚོར་ཐུབ་པ་མ་ཟད། དེས་ཕྲུ་གུའི་ སྤྱི་ཚོགས་འབྲེལ་ལམ་དང་། སེམས་ཚོར་གྱི་ནུས་པ་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་ཐུབ།
8
ཕྲུ་གུ་ཆུང་ཆུང་ཡིན་པའི་དུས་སྐབས་དེར་ཁྱེད་ཀྱིས་རྒྱུན་མི་ཆད་པའི་བརྩེ་བ་དང་། བྱམས་སྐྱོང་།
དོ་སྣང་བྱེད་རྒྱུ་ནི་
ཧ་ཅང་གལ་ཆེ། དེ་ནི་ཕྲུ་གུ་དང་མཉམ་དུ་དངོས་སུ་དུས་ཚོད་གཏོང་བ་དང་། བྱེད་སྒོ་འདྲ་མིན་སྤེལ་བ་བརྒྱུད་ནས་སྟོན་ ཐུབ། བུ་མོ་བསྟན་འཛིན་ནི་ལོ་ན་ཧ་ཅང་ཆུང་བའི་བྱིས་པ་ཞིག་ཡིན་ཡང་། དུ་ལོ་གསར་གྲ་སྒྲིག་ནང་ཞུགས་བཅུག་པ་དང་། ཀྱི་ཡོད།
མོའ ་ི པ་ལགས་ཀྱིས་མོ་རང་ནང་མིའི་ལྷན་
ཕས་མོ་རང་གི་བརྗོད་པ་མི་གསལ་བའི་སྐད་ཆར་ཡ་ལན་ཡང་བྱེད་
བརྩེ་བའི་སྐྱེད་སྲིང་འདི་བརྒྱུད་ནས་ཕ་མས་ཕྲུ་གུའི་འཚར་ལོངས་ཀྱི་འཕེལ་རིམ་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ལེགས་
པོ་ཡོང་བར་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་ཐུབ། གལ་ཆེ་ཤོས་ཤིག་ནི།
འདིའི་ཐོག་ནས་ཁྱེད་ཀྱིས་བྱིས་པ་དང་རང་ཉིད་དབར་བརྩེ་
བའི་ཚོར་བ་ཤུགས་ཆེན་ཞིག་སྐྲུན་གྱི་ཡོད་པ་དང་། དེ་ནི་ཡང་དག་པའི་འབྲེལ་ལམ་སྲ་བརྟན་ཡོང་ཆེད་ཀྱི་གཞི་རྩ་ཡང་ ཆགས་ཡོད།
9
ས་ལ་སྐྱེས་པའི་མེ་ཏོག་ནས་ནམ་མཁའི་ཁ་དོག་བར་ཁྱེད་ཀྱིས་ཕྲུ་གུ་དང་ལྷན་དུ་ཤེས་བྱ་སྣ་མང་འཚོལ་ཞིབ་བྱེད་ཐུབ།
ཕྲུ་གུའི་མཐོང་ཐོས་མྱོང་གསུམ་ལ་ཡ་ལན་བྱེད་པ་འདིས་ཁོ་ཚོའི་རང་རང་གི་ཁོར་ཡུག་ནང་གི་ཤེས་བྱ་རྟོགས་རྒྱུར་ནུས་ པ་འདོན་གྱི་ཡོད་པ་རེད།
ཕྲུ་གུའི་བསམ་བློ་དང་ལྟ་ཞིབ་ལ་གཟབ་ནན་གྱིས་ཉན་པ་དང་བསམ་ཤེས་ཆེན་པོས་ཡ་ལན་
བྱས་ན། ཁོ་ཚོར་སོ་སོའ ་ི བསམ་ཚུལ་དང་བསམ་བློ་རྣམས་གལ་ཆེན་པོ་དང་རིན་ཐང་ཅན་ཡིན་པ་ཚོར་འཇུག་ཐུབ། ཕྲུ་
གུས་ཉེ་འཁོར་གྱི་གནས་ཚུལ་ཤེས་འདོད་པའི་ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་ཚོར་སྣང་རྒྱ་སྐྱེད་གཏོང་བ་འདིས་ཁོ་ཚོའི་སྐད་ཡིག་ཡར་ རྒྱས་དང་། རྣམ་དཔྱོད་ཀྱི་རྩལ་གོང་སྤེལ་ཐད་ཕན་ཐོགས་བྱེད་ཐུབ།
10
ཕྲུ་གུའི་འཚར་ལོངས་དང་ཡར་སྐྱེད་སླད་ཕ་མ་དང་ཕྲུ་གུ་གཉིས་ཀའི་དོ་སྣང་ཕྱོགས་གཅིག་ཏུ་སྦྲེལ་ཏེ་གནས་རྒྱུ་ནི་དངོས་ གནས་ཕན་ཐོགས་ཅན་ཞིག་རེད།
དེའི་ནང་ཕྲུ་གུའི་དགའ་ཕྱོགས་དང་། ཕྲུ་གུས་སྣེ་ཁྲིད་པའི་རྗེས་སུ་འབྲང་བ། ཕྲུ་
གུས་བྱས་པའི་བྱ་བར་རང་ངོས་ནས་དོ་དབྱིངས་སྟོན་པ་སོགས་ཚུད་ཡོད། ཕྲུ་གུས་ལྟ་བ་དང་། མཛུབ་མོ་འཛུགས་པ།
དགའ་སྣང་བྱེད་ས་བཅས་ཀྱི་ཅ་དངོས་རྣམས་ལ་ཐོག་མར་དོ་སྣང་བྱེད་པ་དང་། དེ་ནས། ཕྲུ་གུའི་དོ་དབྱིངས་ལ་བསྔགས་ བརྗོད་བྱེད་པ་དང་། ཟུར་འདོན་བྱས་ཏེ་ངོས་བཟུང་བ། མིང་འདོགས་པ། འགྲེལ་བཤད་རྒྱག་པ། སོགས་ཀྱིས་ཡུལ་མཐོང་བ་དང་ཐུག་རེག་བྱེད་དུ་འཇུག་པ་བཅས་བྱེད་དགོས།
མིག་དང་ལག་པ་
དེ་འདྲ་བྱས་པའི་ཐོག་ནས་ཁྱེད་ཀྱིས་
ཕྲུ་གུ་རྣམས་རང་གི་ཁོར་ཡུག་ལ་ཡིད་ཆེས་དང་སྤྲོ་སྣང་སླེབས་རྒྱུའི་གདེང་ཚོད་སློབ་ཐུབ་པ་མ་ཟད། སྤྱི་ཚོགས་འབྲེལ་ ལམ་དང་། ངེས་རྟོགས། བཟང་སྤྱོད་བཅས་ཀྱི་ནུས་པ་ཡང་གོང་འཕེལ་གཏོང་ཐུབ།
11
ཕྲུ་གུ་དང་མཉམ་དུ་རྩེད་འཇོར་རོལ་དུས་ཁོ་ཚོར་སྐད་ཆ་ཡང་ཡང་བཤད་དགོས།
དེ་ནི།
ཕྲུ་གུའི་དྲི་བར་ཉན་པ་དང་
ལན་འདེབས་པ། དེ་བཞིན་ཁོ་ཚོས་བསམ་ཞིབ་བྱས་ཏེ་ལན་འདེབས་དགོས་པའི་དྲི་བ་དྲིས་པ་སོགས་ཡིན། ལྷག་པར་ དུ་ཕྲུ་གུར་གནས་ལུགས་འགྲེལ་བཤད་རྒྱག་པ་དང་།
རྒྱུ་མཚན་འདྲེན་དགོས་པའི་དྲི་བ་སོགས་བཏང་ན་ཕན་ཐོགས་
དམིགས་བསལ་ཡོད། ཕྱོགས་གཉིས་ཀའི་གླེང་མོལ་འདི་ལས་ཕྲུ་གུའི་སྐད་ཡིག་གི་ནུས་རྩལ་གོང་འཕེལ་ཤུགས་ཆེར་
འགྲོ་བ་དང་། ཚན་རིག་དང་དཔྱད་ཞིབ་ཀྱི་བསམ་བློའ ་ི ཐོག་ནས་རྒྱུ་དང་འབྲས་བུའི་གནས་ཚུལ་སྦྱོང་ཐུབ་ཀྱི་རེད། བྱེད་ ཐབས་འདི་ཚོ་ནི་མ་འོངས་སློབ་གྲྭ་འགྲིམ་རྒྱུ་དང་མི་ཚེའི་ལམ་ལྷོང་ཡོང་བ་གཉིས་ཀར་ཕན་ཐོགས་ཡོད་པ་ཞིག་རེད། ཕྲུ་ གུ་རྣམས་ཚན་རིག་པ་ཆུང་ཆུང་རེད་ཅེས་བཤད་སྲོལ་ཡོད་པ་ལྟར།
ཁྱེད་ཀྱིས་སོ་སོའ ་ི ཚན་རིག་པ་ཆུང་ཆུང་འདི་དང་
མཉམ་དུ་ཁྲོམ་དང་། ཕྱི་རོལ། ཁྱིམ་ཚང་ནང་སོགས་གང་དུ་ཡོད་ཀྱང་ཕན་ཚུན་གླེང་མོལ་བྱེད་ཆོག
12
བྱིས་པ་ཆུང་ཆུང་ཚོས་གནད་དོན་ཞིག་རྟོགས་ཐབས་སུ་བརྟག་དཔྱད་ཆུང་ཆུང་རིགས་རྒྱུན་དུ་བྱེད་ཀྱི་རེད།
རྗེས་མ་
ཁྱེད་ཀྱིས་བྱིས་པས་རྩེད་ཆས་ཤིག་ས་ལ་ལྷུང་བཅུག་པ་དང། ཡང་ན། དངོས་པོ་ཞིག་ལ་ལག་པ་འཆང་བ་མཐོང་ན་ཁོ་ ཚོའི་མྱོང་འདོད་པའམ་ཤེས་འདོད་ཀྱི་གནད་དོན་རྟོགས་ཐབས་སུ་རོགས་པ་བྱེད་དགོས། དེ་མིན་རང་ངོས་ནས་གནས་ སྟངས་ཤིག་བསྐྲུན་ཏེ། དེ་བརྒྱུད་ནས་བྱིས་པར་རྒྱུ་དང་རྐྱེན་ལས་དངོས་པོར་འགྱུར་བ་འགྲོ་ཚུལ་ཤེས་སུ་འཇུག་དགོས།
དཔེར་ན། པར་རིས་ནང་བུ་མོ་བསྟན་འཛིན་གྱི་རྨོ་རྨོས་ལག་པའི་ནང་གི་ལོ་མར་ཕུ་བརྒྱབ་སྟེ། གནམ་ལ་གཏོར་བའི་རྩེད་ མོ་འདི་ལྟ་བུ་བརྒྱུད་ནས་བྱིས་པས་འཆར་སྣང་ལ་དོ་སྣང་དང་།
ཚོད་དཔག
པོར་འགྱུར་བ་ཇི་ལྟར་འགྲོ་ཚུལ་ཤེས་རྒྱུར་ཕན་གྲོགས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། གནས་སྐབས་སུ་ཡར་སྐྱེད་ཀྱི་འགོ་ཚུགས་པ་དང་། མཐུད་གནས་རྒྱུར་རམ་འདེགས་བྱེད་ཐུབ།
མཇུག་སྡོམ་བཅས་ཀྱི་ཐོག་ནས་དངོས་
བསམ་གཞིག་གི་ནུས་རྩལ་འདི་དག་བྱིས་པའི་
མི་ཚེ་ཧྲིལ་པོར་ཤེས་བྱ་གསར་པ་ཤེས་འདོད་ཀྱི་འདུན་པ་དེ་མུ་
13
ཕྲུ་གུར་ཆུང་དུས་ནས་ཅ་དངོས་སོགས་དབྱེ་བསལ་དང་།
གྲངས་ཀ་བརྩི་བ་ལྟ་བུའི་ཨང་རྩིས་ཀྱི་རྨང་གཞི་སྦྱོང་བརྡར་
བྱེད་པ་འདིས་ཕྲུ་གུའི་དྲན་པ་དང་། ངེས་རྟོགས་ཀྱི་ནུས་རྩལ་ཡར་རྒྱས་འགྲོ་བར་ཕན་པ་མ་ཟད། དེས་རྩིས་རིག་སྦྱོང་ རྒྱུ་དང་དཔྱད་ཞིབ་ཀྱི་བློ་བེད་སྤྱོད་བྱེད་རྒྱུར་གྲོགས་བྱེད། དེ་ཡང་སྦྱོང་བརྡར་འདི་རྩེད་མོའ ་ི རྣམ་པ་ལས། ལས་ཀ་སྐུལ་
བ་ལྟར་བཙན་བཀའ་བཏང་ནས་བསྒྲུབ་མི་རུང་། ཁོ་ཚོའི་འདོད་པ་དང་དགའ་སྣང་བཞིན། གྲངས་ཀ་དང་དབྱེ་བསལ་གྱི་
བྱེད་སྒོ་འདྲ་མིན་སྤེལ་དགོས། དཔེར་ན། ཚལ་གཏུབས་པ་རྣམས་ཕྲུ་གུར་གྲངས་ཀ་བརྩི་རུ་འཇུག་པ་འདི་ཡང་སྣང་བ་ སྐྱིད་པོའ ་ི ཐོག་ནས་རྩིས་རིག་གི་རྨང་གཞིའི་སྦྱོང་བརྡར་ཉིན་རེའི་བྱེད་སྒོ་བརྒྱུད་ནས་བྱེད་པ་ཞིག་ཡིན།
14
ཕྲུ་གུ་ཚོར་རང་བཞིན་ལྷན་སྐྱེས་སུ་རང་ཉིད་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་གི་གནས་ཚུལ་དང་གནས་སྟངས་ཤེས་འདོད་ཡོད་པས། གུའི་ཤེས་འདོད་ཀྱི་ཚོར་བར་དོ་སྣང་སྤྲོད་དགོས་པ་དང་།
ཕྲུ་
ཁོ་ཚོས་རང་ཉིད་ཀྱི་དགའ་སྣང་དང་དོ་སྣང་ཡོད་པའི་ཉེ་
འཁོར་གྱི་དངོས་པོར་ལྟ་ཞིབ་བྱེད་རྒྱུར་བློ་སྟོབས་སྐྲུན་རྒྱུ་གལ་འགངས་ཆེ།
ཁྱེད་ཀྱི་བྱིས་པ་ཧ་ཅང་ཆུང་ཆུང་ཡིན་
ནའང་། གཡས་གཡོན་དུ་ཡོད་པའི་དངོས་པོས་བྱ་བ་ཇི་ལྟར་བྱེད་ཚུལ་ཤེས་ཆེད་ཁོ་ཚོར་ལྟ་ཞིབ་བྱེད་དུ་འཇུག་པ་དང་། ལག་པས་རེག་ཏུ་འཇུག་པ། སྒྲ་དག་པོའ ་ི ངང་འགྲེལ་བཤད་རྒྱག་པ་སོགས་བརྒྱུད་ནས་རོགས་པ་བྱེད་ཐུབ།
འདི་ལ་
བརྟེན་ནས། ཕྲུ་གུས་སོ་སོའ ་ི དབང་པོ་ལྔས་གཟུགས་དང་། སྒྲ། དྲི། རོ། རེག་བྱ་བཅས་ཀྱི་གནས་ལུགས་རྟོགས་པ་དང་། དེ་ལ་ཇི་ལྟར་འཇུག་ཚུལ་ཤེས་ཐུབ་ཀྱི་རེད།
15
བོད་པའི་ཤོད་སྲོལ་ལ། “རྩེད་མོ་ནི་ཕྲུ་གུའི་ལས་ཀ་རེད།” ཟེར་བ་ཞིག་ཡོད། ཕྲུ་གུའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འབྲེལ་ལམ་དང་།
ལུས་པོ། ངེས་རྟོགས། སེམས་མྱོང། བཟང་སྤྱོད། སྐད་ཡིག་བཅས་ཀྱི་རྩལ་ཡར་རྒྱས་འགྲོ་བར་རྩེད་མོ་ནི་བྱེད་སྒོ་ཨང་
དང་པོ་དེ་རེད། ཕྲུ་གུ་གཅིག་པུའམ། ཕྲུ་གུ་གཞན་དང་མཉམ་དུ། ཡང་ན། མི་རྒན་པ་དང་མཉམ་དུ་རྩེད་མོའ ་ི གོ་སྐབས་ བསྐྲུན་པ་དེས་ཕྲུ་གུས་གཡས་གཡོན་གྱི་ཁོར་ཡུག་ཚོར་ཐུབ་པ་དང་།
ཉམས་མྱོང་བྱུང་བ་རྣམས་ལ་བསམ་བློ་གཏོང་
རྒྱུ། དེ་བཞིན་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འབྲེལ་ལམ་ནུས་རྩལ་ལག་བསྟར་བྱེད་རྒྱུའི་གོ་སྐབས་ཐོབ་པར་ཕན་ཐོགས་བྱེད། རྩེད་མོས་ ཕྲུ་གུའི་ཀླད་རྩའི་རྒྱུ་ལམ་གྱི་ནུས་ཤུགས་ཆེ་རུ་དང་མྱུར་དུ་བཏང་ནས་སྤྱི་ཡོངས་ཀྱི་འཚར་ལོངས་ཡར་སྐྱེད་ལ་ཕན་ འདོགས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།
16
རྩེད་མོ་ནི་ཕ་མ་དང་ཕྲུ་གུའི་དབར་ཕན་ཚུན་བརྡ་སྤྲོད་པ་དང་དེར་ཡ་ལན་བྱེད་རྒྱུའི་
གྱི་གོ་སྐབས་ཧ་ཅང་རྩ་ཆེན་ཞིག་རེད།
(“serve and return”)
སྦྱོང་བརྡར་
ཕན་ཚུན་ཡ་ལན་སྤྲོད་རེས་བྱེད་ཐབས་ནང་ཕ་མས་ཕྲུ་གུའི་སྐད་ཆ་དང་།
སྒྲ། རྣམ་འགྱུར་སོགས་ལ་བློ་ཐག་ཉེ་པོས་དོ་སྣང་སྤྲོད་པ་དང་། བཟང་ཕྱོགས་ནས་ཡ་ལན་བྱེད་དགོས། ཉིན་ལྟར་ འདི་བཞིན་དུ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་པ་ལ་བརྟེན་ནས། སེམས་མྱོང་།
ཕྲུ་གུའི་ཀླད་པས་སྤྱི་ཚོགས་འབྲེལ་ལམ་དང་། རྣམ་དཔྱོད།
ཀུན་སྤྱོད་སོགས་མི་ཚེའི་ནང་གལ་འགངས་ཅན་གྱི་ནུས་རྩལ་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་གོང་སྤེལ་གཏོང་
བའི་རྨང་གཞིའི་ལམ་སྐྲུན་ཐུབ།
17
ཕ་མས་སོ་སོའ ་ི འཆར་སྣང་ལ་བརྟེན་ནས་ཕྲུ་གུ་དང་མཉམ་དུ་རྩེད་མོ་རྩེ་བ་འདི་ནི་ཕྲུ་གུར་ཕན་ཐོགས་ཧ་ཅང་ཆེ། འཆར་
སྣང་དང་གསར་སྐྲུན་གྱི་རྩེད་མོ་འདྲ་མིན་བརྒྱུད་ནས་ཕྲུ་གུས་འཁྲབ་སྟོན་པ་འདྲ་མིན་དང། ཁོ་ཚོའི་འཁྲབ་རྒྱུའི་ཆ་ཤས་ འདི་ཚོ་ཕ་མ་དང་ལྷན་དུ་འཁྲབ་རྗེས། རེད། དེ་ལ་བརྟེན་ནས།
འཁྲབ་སྟོན་པ་འདི་ཚོའི་སྤྱོད་པ་དང་དེའི་ཤུགས་རྐྱེན་ཇི་ལྟར་ཡོང་མིན་མཐོང་གི་
ཕྲུ་གུས་རང་ཉིད་ཀྱི་རོགས་པ་དང་མི་རྒན་པར་འབྲེལ་འདྲིས་བཟང་པོ་ཡོང་སླད་སྤྱི་ཚོགས་
འབྲེལ་ལམ་དང་། སེམས་མྱོང་གི་རིག་རྩལ་གོང་འཕེལ་གཏོང་ཐུབ། ཁོ་ཚོ་དང་ལྷན་དུ་རྩེད་མོ་རྩེ་བ་འདིས་རང་གི་ཕྲུ་གུ་
དང་འབྲེལ་ལམ་གཏིང་ཟབ་ཏུ་གཏོང་བ་དང། དེས་ཕྱོགས་གཉིས་ཀར་བདེ་སྐྱིད་ཡོང་བ་མ་ཟད། མ་འོངས་པར་ཕྲུ་གུས་ ཕ་མར་ཡིད་ཆེས་བློ་འགེལ་བྱེད་རྒྱུར་གལ་ཆེན་པོ་ཡིན།
18
ཁྱེད་ཀྱི་བྱིས་པ་ཆུང་ཆུང་ཡིན་ཡང། ཁོ་ཚོའི་འཚར་ལོངས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ལ་གོང་འཕེལ་ཡོང་ཆེད། ཁོ་ཚོ་དང་ལྷན་དུ་ རྩེད་མོར་ཞུགས་ཏེ་རོགས་པ་བྱས་ཆོག། ཕྲུ་གུའི་ནུས་རྩལ་གོང་འཕེལ་ཡོང་ཆེད་ཁོ་ཚོའི་ད་ལྟའི་དུས་སྐབས་ཀྱི་རྩལ་
ལས་ཏོག་ཙམ་དཀའ་བའི་རྩེད་མོར་ཞུགས་རྒྱུའི་སེམས་ཤུགས་སྤར་དགོས། དེ་འདྲའི་བྱེད་སྒོར་ཞུགས་སྐབས་ཁོ་ཚོར་ སེམས་ནུས་འདོན་པའི་སྐད་ཆ་དང་། ཕན་ཐོགས་པའི་བསམ་འཆར་བཤད་ནས། བྱིས་པ་རང་ཉིད་ཀྱིས་འབད་བརྩོན་ བྱས་ཏེ་མཇུག་འཁྱོངས་ཡོང་ཆེད་སེམས་ཤུགས་སྤར་ཐབས་བྱེད་དགོས།
བྱིས་པས་རང་ཉིད་ཀྱིས་ཁ་གཏད་གཅོག་
པ་དང། གདོང་ལེན་བྱེད་དགོས་པའི་རྩེད་མོའམ་བྱེད་སྒོར་ཞུགས་ན། ཁོ་ཚོའི་ལུས་སེམས་ཀྱི་ནུས་རྩལ་གོང་འཕེལ་
འགྲོ་བ་མ་ཟད། ཤེས་བྱ་སྦྱོང་རྒྱུ་དང་སྐྱེད་སྲིང་ཆེད་འགོག་རྐྱེན་ལ་ཇི་མི་སྙམ་པར་འབད་དགོས་པའི་ནུས་པ་ཡར་རྒྱས་ གཏོང་ཐུབ།
19
ཕྲུ་གུར་སྒྲུང་ཤོད་པ་དང་ཀློག་པ་ནི།
ཁོ་ཚོ་དང་ལྷན་དུ་དུས་ཚོད་སྐྱེལ་ཐབས་ཡག་ཤོས་ཡིན་པ་ཙམ་མ་ཟད། ཕྲུ་གུའི་
སྐད་ཡིག་དང་འབྲེལ་ལམ་གྱི་ནུས་རྩལ་ལ་ཕན་ཐོགས་ཧ་ཅང་ཆེ།
སྒྲུང་གཏམ་ཀློག་པ་དང་ཉན་པ་བརྒྱུད་ནས་ཕྲུ་གུས་
རང་ཉིད་ཀྱི་ལུས་སེམས་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་ལ་ཚོད་འཛིན་དང་། བློ་རྩེ་གཅིག་སྒྲིམ་གྱིས་ནུས་རྩལ་སྦྱོང་བརྡར་བྱེད་ཐུབ་པ་མ་ ཟད། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གལ་ཆེའི་ཤེས་བྱ་རྣམས་ཀྱང་སྦྱོང་ཐུབ། སྒྲུང་ཀློག་དུས་སྒྲུང་དེབ་ནང་གི་ཡིག་འབྲུ་ཙམ་མིན་པར་
སྐད་ཆ་དེ་ལས་མང་བ་ཤོད་དགོས། སྒྲུང་དེབ་ཀྱི་ནང་དོན་དང་པར་རིས་ནང་གང་འཁོད་ཡོད་མེད་དང་། སྒྲུང་གི་ཆ་ཤས་ རྗེས་མར་ག་རེ་ཡོང་མིན་སོགས་ཕྲུ་གུར་སྐད་ཆ་འདྲི་དགོས། ཕྲུ་གུའི་སྣེ་ཁྲིད་དང་འདོད་མོས་ལ་གཞིགས་ནས་སྒྲུང་དེབ་
ཀློག་དགོས། གལ་ཏེ་ཕྲུ་གུ་ཤོག་ལྷེ་གཅིག་གི་སྐོར་ལ་སྐད་ཆ་ཤོད་རྒྱུར་འདོད་པ་མེད་པའམ་ཐང་ཆད་ཡོད་ན། འཕྲལ་
དུ་ཤོག་གྲངས་བརྗེ་དགོས། གལ་སྲིད་ཕྲུ་གུར་ཀློག་རྒྱུའི་སྒྲུང་དེབ་མེད་ན་སྒྲུང་ཤོད་པ་འདིས་ཕན་ཐོགས་ཡོད། ཉལ་ཁར་ སྒྲུང་ཀློག་རྒྱུ་དང་ཤོད་རྒྱུའི་དུས་ཚོད་ཡག་ཤོས་ཤིག་ཡིན།
20
གལ་ཏེ་ཕྲུ་གུས་སྐད་ཆ་ཤོད་འགོ་བཙུགས་ཡོད་ན། དེབ་ནང་གི་ཡིག་འབྲུའི་སྒྲ་འདོན་རྒྱུར་རོགས་པ་བྱེད་པ་དང་། སྐད་ ཆ་ཤོད་འགོ་ཚུགས་མེད་པའི་བྱིས་པ་ཡིན་ན། པར་རིས་འགྲེལ་བཤད་རྒྱག་པ་དང་། ཤོག་བུའི་སྟེང་གི་དངོས་པོ་རྣམས་ ལ་མཛུབ་སྟོན་བྱེད་དགོས།
ཕྲུ་གུར་སྒྲུང་ཀློག་པ་དང་བཤད་པའི་སྐབས་ཁོ་ཚོས་སྒྲུང་དང་འབྲེལ་བའི་སྐད་ཆ་ཤོད་
པའམ། ཡང་ན། སྒྲ་གསལ་ལ་མ་གསལ་བ་བཏོན་ཏེ་གླེང་མོལ་བྱེད་ཚེ།
དེའི་ཐོག་ཁ་སྣོན་བྱེད་པ་དང། ཁོ་ཚོའི་འཆར་
སྣང་དང་རིག་རྩལ་ལ་སེམས་ཤུགས་སྤར་་ཐབས་ཀྱི་ཁ་ཡ་བྱེད་དགོས། དེ་བཞིན་ཕྲུ་གུས་པར་རིས་གཅིག་ལ་མཛུབ་མོ་ བཙུགས་ན།
དེ་ལ་ཡ་ལན་བྱེད་པ་དང་པར་རིས་དེས་གང་ཞིག་སྟོན་གྱི་ཡོད་མེད་འགྲེལ་བཤད་བྱེད་དགོས། བྱིས་པ་
ཆུང་ཆུང་ཡིན་ཡང་ཡ་ལན་དེ་འདྲ་བྱས་ན། འདེགས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།
ཁོ་ཚོའི་སྐད་ཡིག་དང་འབྲེལ་ལམ་གྱི་ནུས་རྩལ་གོང་འཕེལ་ཆེད་གཞོགས་
21
ཕྲུ་གུར་མཚོན་ན་ཕྲུ་གུ་གཞན་དང་མཉམ་དུ་རྩེད་མོ་རྩེ་རྒྱུ་དེ་ཆེས་སྤྲོ་སྣང་ལྡན་པ་ཞིག་རེད།
རྩེད་མོ་རྩེ་སྐབས་རྙོག་དྲ་
ཞིག་བྱུང་ཚེ། དེ་ཁོ་ཚོར་དཀའ་རྙོག་སེལ་ཐབས་ཀྱི་ནུས་རྩལ་གོང་འཕེལ་གཏོང་རྒྱུའི་གོ་སྐབས་ཡག་པོ་ཞིག་ཡིན། ཕྲུ་ གུ་ཚོས་སོ་སོའ ་ི ལྟ་བ་འཁྱེར་སྟངས་མི་འདྲ་བ་ལ་ཕན་ཚུན་བསམ་ཤེས་བྱེད་པར་མི་རྒན་པས་རྒྱབ་སྐྱོར་དང་། རྙོག་སེལ་ཐབས་ཀྱི་ཐབས་ཤེས་བསྐྲུན་ན་ཕན་ཐོགས་ཆེ།
དཀའ་
ཐོག་མར་ཕྲུ་གུ་གཉིས་ཀར་རང་ཉིད་ཀྱིས་གང་ཚོར་བ་ཕན་
ཚུན་ལ་ཤོད་རེས་བྱེད་པ་དང། ལྟ་ཚུལ་ལ་ཉན་དུ་འཇུག་དགོས། དེ་ནས་ཁོ་ཚོའི་དབར་ནང་འགྲིག་ཡོང་རྒྱུར་ལམ་སྟོན་ བྱེད་པ་དང་། དགོས།
རིམ་བཞིན་ཕྲུ་གུས་བརྒྱུད་རིམ་འདིའི་ནང་གཞན་གྱིས་མ་བསྐུལ་བར་རང་ངོས་ནས་ཞུགས་ཐུབ་པ་
ལམ་སྟོན་དེ་འདྲ་བྱས་པ་བརྒྱུད་ཕྲུ་གུ་ཚོས་འབྲེལ་ལམ་བཟང་པོ་ཟེར་ན་གང་འདྲ་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། དེ་ཉིད་
རྒྱུན་བསྲིང་རྒྱུ་ཤེས་པར་ཁྱེད་ཀྱིས་རོགས་པ་བྱེད་ཐུབ།
22
ཁྱེད་ཀྱི་ཕྲུ་གུས་སྒྲ་འདོན་པ་དང་། རྣམ་འགྱུར་མི་འདྲ་བ་སྟོན་པ། སྐད་ཅོར་རྒྱག་པ། སྐད་ཆ་ཤོད་པ་སོགས་བྱེད་དུས་དེ་ནི་ཁོ་ཚོས་ཁྱེད་ལ་འབྲེལ་བ་བྱེད་ཐབས་དང་།
ངུ་བ། བརྗོད་པ་མི་གསལ་བའི་
གཡས་གཡོན་གྱི་ཁོར་ཡུག་ཤེས་
ཐབས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད། གོང་དུ་བཤད་པ་ལྟར། དེའི་སྐབས་སུ་ཕྲུ་གུས་ཕ་མར་བརྡ་སྤྲོད་པ་(“serve”)པ་དང། དེར་ ཡ་ལན་(“return”)འཚོལ་ཐབས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། སྐབས་དེར་ཁྱེད་ཀྱིས་ཁོ་ཚོར་སྐད་ཆའི་ཐོག་ནས་དང་། འོས་འཚམ་གྱི་
རྣམ་འགྱུར་སྟོན་པ། དགོས་མཁོ་གང་ཡིན་པ་དེ་སྤྲོད་པའི་ཚེ།
ཕྲུ་གུའི་ཀླད་པའི་འཚར་ལོངས་དང། དབང་རྩའི་མཐུད་
མཚམས་གསར་དུ་འགྲུབ་སླད་གང་དགོས་པ་ཏག་ཏག་སྤྲོད་ཀྱི་ཡོད་ལ། ལྷག་པར་དུ་ཕྲུ་གུ་རླུང་ལངས་དུས་ཁ་ཡ་བྱེད་རྒྱུ་དེ་གལ་ཆེན་པོ་རེད།
ཚུལ་དང་ལྡན་པའི་ཁ་ཡ་ཡང་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།
23
ཕྲུ་གུས་ཅི་ཞིག་ཚོར་བ་དང་གང་བསམ་པ་དེ་ཤོད་རྒྱུར་བློ་སྟོབས་སྐྱེད་དུ་འཇུག་པ་དང་། དེ་ལྟར་བྱས་ན་ཁ་ཡ་བྱེད་རྒྱུ་
ནི་ཕན་ཐོགས་ཡོད་པ་ཞིག་རེད། འདི་ལ་བརྟེན་ནས། ཕྲུ་གུས་རང་ཉིད་ཀྱི་སེམས་མྱོང་དང་ལྟ་ཚུལ་ངོས་འཛིན་པ་དང་ དེ་དག་ཤོད་རྒྱུའི་ནུས་པ་དང་གདེང་ཚོད་སླེབས་རྒྱུར་ཕན་ཐོགས་བྱེད། ཕྲུ་གུས་སོ་སོའ ་ི སེམས་མྱོང་ཕྱིར་སྟོན་པ་ལས་ དེ་དག་ངོས་བཟུང་བ་དང་གལ་འགངས་ཤེས་ཐུབ་ལ།
རང་གཞན་གཉིས་ཀར་མི་གནོད་པའི་ཐོག་ནས་དེ་དག་ལ་ཚོད་
འཛིན་བྱེད་སྟངས་ཀྱང་སྦྱང་ཐུབ། ཕྲུ་གུ་རླུང་ལངས་པ་དང་། སེམས་པ་སྐྱོ་བ། ངོ་ཚ་པོ་ཆགས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་ཕྲུ་གུར་
ཉེས་པ་གཏོང་བ་དང་། ཁོང་ཁྲོ་ཟ་བ་སོགས་མི་བྱེད་པར། དེའི་ཚབ་ཏུ་ཁོ་ཚོར་རང་ཉིད་ཀྱི་སེམས་མྱོང་ངོས་འཛིན་དང་ སེམས་ཐག་ཉེ་པོའ ་ི ཐོག་ནས་དཀའ་རྙོག་སེལ་རྒྱུར་ལམ་སྟོན་བྱེད་དགོས།
ཁྱེད་ཀྱི་རྒྱབ་སྐྱོར་ལས་ག་ལེར་ག་ལེར་ཕྲུ་
གུས་གཞན་ལ་མ་བརྟེན་པར་སོ་སོའ ་ི སེམས་མྱོང་ལ་སྟངས་འཛིན་བྱེད་རྒྱུ་དེ་ཤེས་ཀྱི་རེད།
24
ཕ་མས་ཕྲུ་གུའི་བསམ་བློའ ་ི གནས་བབ་དང་སེམས་མྱོང་ལ་བློ་ཉེ་པོའ ་ི སྒོ་ནས་དོ་སྣང་སྤྲོད་རྒྱུ་ཧ་ཅང་གལ་ཆེ། པས་ཕྲུ་གུའི་ཚོར་བ་དང་བསམ་ཚུལ་ལ་ཡ་ལན་མི་བྱེད་པ་དང་སྣང་མེད་དུ་བཞག་ན།
ཁོ་ཚོར་སེམས་ནང་སྐྱོ་སྣང་སྐྱེ་
སྲིད་པ་དང་། སོ་སོའ ་ི ཚོར་བ་དང་བསམ་བློ་གལ་འགངས་ཆེན་པོ་མིན་པ་ལ་བློ་ཕྱོགས་ངེས། ངལ་དང་ཚོར་བ་ལ་བརྩེ་བ་དང་དོ་དབྱིངས་ཆེན་པོས་ཁ་ཡ་བྱེད་པའི་ཚེ།
ཕ་མས་ཕྲུ་གུའི་དཀའ་
ཕྲུ་གུ་རང་ཉིད་ཀྱི་སེམས་མྱོང་དེ་དག་གལ་
ཆེན་པོ་ཡིན་པ་ཚོར་ཞིང་མི་རྒན་པས་རང་ཉིད་ལ་བརྩེ་བ་ཡོད་པ་དེ་ཤེས་ཐུབ། ལྷོད་དམ་བདེ་འཇགས་ཀྱི་ཚོར་སྣང་སྐྱེ་བ་དང་།
མི་རྒན་
དེའི་ཐོག་ནས་ཕྲུ་གུའི་སེམས་ནང་ཞི་
རང་གི་རང་ལ་ཡིད་ཆེས་དང་གདེང་ཚོད་སླེབས་ཐུབ། ཁྱེད་རང་གི་
རྒྱབ་སྐྱོར་དང་སྐྱེད་སྲིང་ལས་ཕྲུ་གུར་བདེ་འཇགས་ཀྱི་ཚོར་བ་སླེབས་པ་དང་། ཁོ་ཚོའི་བློ་རྩེ་གཅིག་སྒྲིམ་ངང་དམིགས་ པ་གཏོད་པ་དང་རྒྱུན་འཁྱོངས་ཡོང་བར་བྱེད།
25
ཕྲུ་གུ་ཁྱིམ་གྱི་ནང་ལས་སུ་ཞུགས་པ་དེས་ཕྲུ་གུར་རང་ཚོད་ཟིན་པ་དང་། དཀའ་ཚེགས་མེད་པའི་ཐོག་ནས་སྤྲོ་སྣང་མེད་ ཀྱང་ཁྱིམ་ལས་ལ་སོགས་ཀྱི་བྱེད་སྒོར་མུ་མཐུད་ཞུགས་རྒྱུར་ཕན་ཐོགས་ཡོད།
ཁྱིམ་ལས་འདི་དག་ནང་ཞུགས་སུ་
བཅུག་པ་ལ་བརྟེན་ནས་ཕྲུ་གུས་རང་ཉིད་ཀྱང་ནང་གི་ལས་དོན་ཐད་མཐུན་འགྱུར་བྱེད་མཁན་གྱི་ཆ་ཤས་གལ་ཆེན་པོ་ ཡིན་པ་མཐོང་བ་དང་། དེས་ཁོ་ཚོ་རང་ཉིད་ཀྱི་ཆེ་མཐོང་དང་རིན་ཐང་སྤེལ་བར་བྱེད་ཐུབ། ཁྱེད་ཀྱི་ཕྲུ་གུའི་འཚར་ལོངས་
དང་ཤེས་ཡོན་ལ་རོགས་སྐྱོར་ཆེད། ནང་གི་ལས་དོན་དཀའ་བ་རྣམས་རྩེད་མོའ ་ི རྣམ་པ། ཡང་ན། སྤྲོ་སྣང་ལྡན་པའི་བྱེད་ སྒོའ ་ི ཐོག་ནས་མཉམ་ཞུགས་བྱེད་དུ་འཇུག་ཆོག དཔེར་ན། གོས་ལོག་གཙང་མ་རྣམས་གྲངས་ཀ་བརྩིས་ནས་ལྟེབ་རྩེག་ རྒྱག་ཏུ་འཇུག་པའམ། ཡང་ན་གོས་ལོག་རྣམས་དབྱེ་བསལ་བྱེད་དུ་འཇུག་པ་ལྟ་བུའོ།།
26
ཕྲུ་གུར་མི་རྒན་པས་ལས་ཀ་གང་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་འགྲེལ་བཤད་བྱེད་པ་དེས།
བྱིས་པའི་སྐད་ཡིག་ཡར་རྒྱས་གཏོང་བ་
དང་། དངོས་པོ་དང་བྱ་བའི་ཐ་སྙད་གསར་པ་རྣམས་ངོ་སྤྲོད་བྱེད་ཐུབ། ཕྲུ་གུར་ཚིག་དང་བརྗོད་པ་གང་མང་ངོ་སྤྲོད་བྱེད་ རྒྱུ་དེ་གལ་ཆེན་པོ་རེད། ཞིབ་འཇུག་བྱས་པར་གཞིགས་ན། ཕྲུ་གུ་སྐྱེས་ནས་ལོ་གསུམ་རིང་ཚིག་དང་བརྗོད་པ་ཅི་ཙམ་ ངོ་སྤྲོད་བྱུང་བའི་གྲངས་དང་སྤུས་ཚད་བཞིན་ཁོ་ཚོའི་མི་ཚེའི་ནང་གི་སྐད་ཡིག་གི་གནས་ཚད་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་ཀྱི་
ཡོད། ཕྲུ་གུའི་སྐད་ཡིག་གི་རྩལ་ཡར་རྒྱས་ལ་བརྟེན་ནས། ཁོ་ཚོས་མི་གཞན་གྱི་སེམས་མྱོང་ཤེས་ཐུབ་པ་དང་། ངག་ ཐོག་ནས་ཤོད་ཐུབ་ལ། སོ་སོའ ་ི སེམས་མྱོང་སྐོར་ཡང་ཤོད་ཐུབ་པ་བཅས་ཡོང་ཐུབ་ཀྱི་རེད།
27
28
རྒྱ་གར་དྷ་རམ་ས་ལ་ནས་བུ་ཆུང་བཀྲ་ཤིས་དང་། ཁོང་གི་ནང་མི་རྣམས་བལ་ཡུལ་དུ་འབྱོར་ ནས། སྤུན་མཆེད་དང་ལྷན་དུ་ལོ་གསར་དགའ་དགའ་སྤྲོ་སྤྲོའ ་ི ངང་གཏོང་བཞིན་ཡོད།
29
30
བུ་མོ་ཆུང་ཆུང་བསྟན་འཛིན་དང། ཁོང་གི་གཅེན་པོ་བཀྲ་ཤིས་གཉིས་རྩེད་མོ་རྩེ་བཞིན་ཡོད།
31
32
33
༡. ཉམས་མྱོང་དང་འབྲེལ་ལམ་བརྒྱུད་ནས་ཕྲུ་གུའི་
ཤེ ས ་བྱ་སྦྱོ ང ་རྒྱུ་དང་འཚར་ལོ ང ས་ལ་གྲོ ག ས་ བྱེ ད ་པའི ་ ཀླད་པའི ་ དབང་རྩའི ་ མཐུད་མཚམས་ (synapses)
རྣམས་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་པ་
དང་། དེ་ཡང་མི་སོ་སོའ ་ི མི་ཚེའི་ཉམས་མྱོང་དང་། ཕན་ཚུན་གྱི་འབྲེལ་ལམ། ཤེས་བྱ་གསར་དུ་ཤེས་ པ་བཅས་ལས་འགྲུབ་ཀྱི་ཡོད།
༢. ཀླད་པའི་འགྱུར་ལྡོག་གི་ནུས་པ་ནི། ཕྲུ་གུ་སྐྱེས་པ་ནས་ལོ་བརྒྱད་བར་ཤུགས་ཆེ་ཤོས་ཆགས་ཡོད། དཔེ་རིས་ འདིས་བསྟན་པ་བཞིན། མིའི་མི་ཚེ་གང་པོར་ཤེས་བྱ་སྦྱོང་བ་དང་ཀླད་པའི་འཚར་ལོངས་ཡོང་གི་ཡོད་ཀྱང། བྱིས་
པའི་དུས་སྐབས་ནི་ཆེས་མྱུར་ཤོས་དང་ཤེས་སླ་ཤོས་དེ་ཆགས་ཡོད། དེར་བརྟེན། བྱིས་པའི་དུས་ནི་ཀླད་པས་ཤེས་
34
བྱ་ཤེས་རྒྱུ་དང་། ཀླད་པའི་འཚར་ལོངས་ལ་གལ་འགངས་དམིགས་བསལ་ཆགས་ཡོད།
འགུལ་སྐྱོད་ཀླད་ཤུན།
དབང་ཚོར་གནད། ཐོད་ཤལ། / གཙུག་འདབ།
མདུན་ཤལ། / མདུན་འདབ།
ལྟག་ཤལ། / ལྟག་འདབ།
བོ་རོ་ཀའི་ཁུལ།
རྣ་ལྟག་ཀླད་ཤལ། ཀླད་རྐང་།
འགུལ་སྐྱོད་ཀླད་ཤུན།
རང་འགུལ་ཤ་གནད་སྙོམ་སྒྲིག
དབང་ཚོར་གནད།
ལུས་ཤེས། (དྲོད་ཚད། ཟུག་རྔུ། གནོན་པ།)
ཐོད་ཤལ། / གཙུག་འདབ། ལུས་ཚོར། སྐད་ཡིག
སེམས་ཚོར། འདུ་ཤེས། ལུས་ཀྱི་ཚོར་ཤེས།
ལྟག་ཤལ། / ལྟག་འདབ། མཐོང་ཚོར།
སེམས་ཚོར། འདུ་ཤེས།
ཀླད་སྙིང།
ལུས་ཀྱི་སྡོད་སྟངས། ཆ་སྙོམས།
འགུལ་སྐྱོད་ཀྱི་འབྲེལ་མཐུད།
ཝེར་ན་ས་ཁུལ། སྐད་ཡིག
གོ་རྟོགས་ནུས་རྩལ།
ཀླད་སྙིང་།
ཀླད་རྐང་།
དྲན་ཤེས།
དབུགས་འབྱིན་རྔུབ། སྙིང་གི་འཕར་ཚད།
རྣ་ལྟག་ཀླད་ཤལ། རྣ་ཤེས།
སྐད་ཡིག དྲན་པ།
ཝེར་ན་ས་ཁུལ།
བོ་རོ་ཀའི་ཁུལ།
སྨྲ་བརྗོད་སྙོམ་སྒྲིག
མདུན་ཤལ། / མདུན་འདབ། འགུལ་སྐྱོད།
དཀའ་གནད་སེལ་ཐབས། བློ་རྩེ་གཅིག་སྒྲིམ། སྤྱོད་པ།
༣. ཀླད་པའི་གནས་མི་འདྲ་བ་སོ་སོའ ་ི ཕན་ཚུན་འབྲེལ་བ་ལ་བརྟེན་ནས་ཕྲུ་གུའི་སྤྱོད་པ་དང་བློ་ལ་བྱེད་ལས་ཀྱི་
ནུས་པ་སྐྲུན་གྱི་ཡོད། ཞིབ་འཇུག་བརྒྱུད་ནས་ར་འཕྲོད་བྱུང་བར་གཞིགས་ན། ཀླད་པའི་གནས་མི་འདྲ་བ་འདི་ ཚོ་ནུས་པ་དང་ལྡན་པར་འགྱུར་བ་གཙོ་བོ་ནི་བྱེད་སྒོ་མི་འདྲ་བ་སྤེལ་བའི་གནས་སྐབས་ཡིན་སྟབས། ཡང་དེ་ལས་མ་འདས།
ཕྲུ་གུ་
35
National Early Childhood Education and Care Framework:
དྲ་ཚིགས་འདི་ནི་བྱིས་པ་སྐྱེས་པ་ནས་ལོ་བརྒྱད་བར་
གྱི་སློབ་གསོ་དང་། ཕ་མ་ཚོས་དུས་སྐབས་དེ་བྱིས་པའི་འཚར་ལོངས་ནང་གལ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡིན་པ་ངོས་བཟུང་སྟེ། ཁོ་ ཚོའི་འཇོན་ནུས་དང་རིག་རྩལ་གང་ཡིན་ཕྱིར་མངོན་ཆེད་མཐུན་རྐྱེན་ཇི་ལྟར་བསྐྲུན་དགོས་མིན་བཅས་ཀྱི་བརྗོད་གཞིའི་
ཐོག་འགྲེལ་བཤད་བྱས་པ་ཙམ་མིན་པར། ཁ་ཡོད་ལག་ཡོད་ཀྱི་སྦྱོང་བརྡར་མཉམ་སྦྱོང་བྱེད་དགོས་ཤིང་། བྱིས་པའི་ལྟ་
སྐྱོང་བྱེད་མཁན་གྱི་ཉིན་རེའི་བྱ་སྤྱོད་ནང་བྱིས་པ་ཆུང་ཆུང་ཚོའི་འཚར་ལོངས་དང་སློབ་སྦྱོང་ལ་ཕན་པའི་བདེ་འཇགས་ དང་སྐྱིད་པའི་ཁོར་ཡུག་ཅིག་བསྐྲུན་རྒྱུར་ལམ་སྟོན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། དྲ་ཚིགས་ཀྱི་ཁ་བྱང་ནི།
https://wcd.nic.in/sites/default/files/national_ecce_curr_framework_final_03022014%20%282%29.pdf
Harvard Center for the Developing Brain:
དང་།
ལོ་བརྒྱད་སྔོན་གྱི་བྱིས་པའི་འཚར་ལོངས་སྐོར་གྱི་གལ་ཆེའི་ལྟ་ཚུལ་
བྱིས་པའི་དུས་སུ་བྱུང་བའི་སེམས་ངལ་གྱིས་ཀླད་པར་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་ཚུལ།
སོགས་དྲ་གནས་འདིར་བཀོད་ཡོད་པས་ཕན་ཐོགས་ཆེན་པོ་ཡོད།
ལྟ་སྐྱོང་མི་སྣ་གལ་ཆེ་ཚུལ་
གལ་ཏེ་ཁྱེད་རང་སློབ་ཚན་བྱེ་བྲག་པའི་ཐོག་ལ་དོ་
སྣང་དང་དེའི་སྐོར་ལ་གནས་ཚུལ་མང་པོ་ཤེས་འདོད་ན་སྡེ་ཚན་འདིའི་ནང་འཛུལ་རོགས། “The resource Library” དྲ་ཚིགས་ཀྱི་ཁ་བྱང་ནི།
https://developingchild.harvard.edu
36
Boston Basic
ཞེས་པའི་དྲ་གནས་འདི་ནས་གོང་དང་འདྲ་བར་བྱིས་པའི་འཚར་ལོངས་སྐོར་གྱི་སྤྱིའི་ཤེས་བྱ་དང་། བྱིས་
པའི་འཚར་ལོངས་སླད་བྱེད་སྒོ་དམིགས་བསལ་སྤེལ་བར་འདི་ནས་ཕན་ཐོགས་ཆེ་བའི་དཔྱད་གཞི་རྙེད་ཐུབ། འདིའི་ནང་ བརྙན་ཐུང་གི་ལམ་ནས་ཕ་མས་ཕྲུ་གྲུ་དང་ལྷན་དུ་འབྲེལ་བ་འཛིན་སྟངས་སོགས་ཀྱི་ལམ་སྟོན་རྙེད་ངེས། དྲ་ཚིགས་ཀྱི་ཁ་བྱང་ནི།
https://boston.thebasics.org
Zero to Three
ཞེས་པའི་དྲ་གནས་འདི་ནས་བྱིས་པའི་འཚར་ལོངས་དང་འབྲེལ་བའི་ཤེས་བྱ་མཁོ་སྤྲོད་བྱེད་པ་ཙམ་མ་
ཟད། ལྟ་སྐྱོང་གི་གནས་ཚུལ་སྐོར་ལའང་ཡོད། ལྟ་སྐྱོང་བྱེདམཁན་གྱི་བྱ་སྤྱོད་ནི་བྱིས་པའི་འཚར་ལོངས་ལ་ཧ་ཅང་གལ་ ཆེན་པོ་ཡིན་པ་དང་། དེའི་ཆེད་འདི་ནས་ཁྱེད་ལ་ཕན་ཐོགས་ལྡན་པའི་ཐབས་ལམ་སྣ་མང་བསྟན་ཡོད། དྲ་ཚིགས་ཀྱི་ཁ་བྱང་ནི།
https://www.zerotothree.org
Vroom
ཞེས་པའི་དྲ་ཚིགས་འདིས་ཁྱེད་ལ་ཕྲུ་གུའི་ན་ཚོད་དང་མཐུན་པར་སྤྱོད་བདེ་ཞིང། སྟབས་བདེ་བ་དང་། མྱུར་བ་
བཅས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པའི་ལམ་སྟོན་བྱེད། བྱེད་སྒོའ ་ི ལམ་སྟོན་འདིའི་ནང་ཕྲུ་གུ་དང་མཉམ་དུ་འབྲེལ་ལམ་འཛིན་ཚུལ་ གྱི་ཐབས་ལམ་དམིགས་བསལ་དེ་འདྲ་ཡོད། དེ་དག་ཉར་ཚགས་ཆེད་ཁྱེད་ཀྱིས་དེབ་སྐྱེལ་བྱེད་དགོས། དེ་ལྟར་བྱས་ན་ རང་ཉིད་ཀྱི་ཀམ་པུ་ཊར་ནང་ཕབ་ལེན་ཡང་བྱེད་ཐུབ། དྲ་ཚིགས་ཀྱི་ཁ་བྱང་ནི།
https://www.vroom.org/
37
བོད་པའི་ན་ཆུང་བྱིས་པ་སྐྱེད་སྲིང་དང་ཤེས་ཡོན་ཡར་རྒྱས་ཆེད།
40
For the development of Tibetan early childhood care and education