DokuDaily 01 - 2015 by dokufest

GAZETA ZYRTARE E DOKUFESTIT VITI XIV, E SHTUNË #1, 08 GUSHT 2015

OFFICIAL DOKUFEST NEWSPAPER YEAR XIV, SATURDAY #1, 08 AUGUST 2015

ENGLISH SECTION -> PAGE 12 www.dokufest.com

KINO LUMBARDHI

KINO NË LUM

DOKUKINO PLLATO

KINO KALAJA

DREAM CINEMA

SHOULD I STAY OR SHOULD I GO: FILMS ON MIGRATION THOSE WHO FEEL THE FIRE BURNING / 74’

BALLKAN DOX REMAKE, REMIX, RIP-OFF* / 110’

VIEW FROM THE WORLD CITIZENFOUR / 114’

GREEN DOX PLANETARY / 88’

GREEN DOX HOW TO CHANGE THE WORLD / 112’

VIEW FROM THE WORLD THE PEARL BUTTON / 82’

VIEW FROM THE WORLD CARTEL LAND / 98’

VIEW FROM THE WORLD THE VISIT / 83’

FOOD ON FILM THE BIRTH OF SAKÉ / 94’

CyanMagentaYellowBlack

Foto: Tughan Anit

BËRJA E DOKUFESTIT Teksa ne po diskutonim lidhur me temat e mundshme për edicionin tonë të XIV-të, dhjetëra mijëra kosovarë morën rrugën e rrezikshme të migrimit ilegal, dhe vendosën që të rrezikonin gjithçka për një jetë më të mirë. Në të njëjtën kohë, numër rekord i emigrantëve nga Afrika dhe Lindja e Mesme lanë vendlindjet e tyre, duke bërë rrugë të rrezikshme drejt Evropës në kërkim të sigurisë, mundësisë dhe shtëpisë së re. Shumë jetë të pafajshme u humbën. Prandaj, për edicionin tonë të XIV-të, kemi vendosur që të shqyrtojmë aspekte të ndryshme të migrimit. Derisa ne po i bënim përgatitjet për këtë edicion të DokuFestit, programet tona edukative dhe të aktivizmit patën pjesën e tyre të suksesit. Filmbërësit e rinj, që janë përzgjedhur për të qenë pjesë e projektit “Rrëfimet që i tregojmë”, kanë vendosur që të adresojnë disa çështje mjaft aktuale, duke përfshirë edhe migrimin. Këta të rinj të talentuar do të paraqesin për herë të parë veprat e tyre në kinemanë e bukur në lum bashkë me tutorët, të cilët i kanë trajnuar ata përgjatë gjithë procesit kreativ. Departamenti ynë artistik me kujdes ka krijuar një tjetër program mahnitës të ndarë në gjashtë seksione garuese dhe mbi dhjetë programe speciale. Sivjet jemi shumë krenar të prezantojmë një kinema shtesë: parku i Marashit do të jetë shtëpia e Kinemasë tonë më të re Andrra. Doku:Tech, tani në edicionin e tij të dytë, do të mbledh disa nga mendjet më të ndritura të gjeneratës së ardhshme për të shqyrtuar teknologjinë në krijim, diturinë e hapur dhe inovacionin në teknologji në tërë botën.Duke festuar ditëlindjen e tij të dymbëdhjetë, ekspozita DokuPhoto prezanton punën e fotografit Enri Canaj, i cili ka zënë me objektiv dramën e thellë dhe intime të emigrantëve sirianë derisa ata arrinin në brigjet e Greqisë. Një numër i madh i punëtorive do të ofrohen këtë vit përmes mini-festivalit tonë për fëmijë DokuKids, ku fëmijët do të hulumtojnë nocionin e migrimit nga këndvështrimi tyre. Partnerët tanë nga platforma Corners, të dizajnuar dhe të drejtuar nga organizatat kulturore në cepat e skajshme të Europës, do të prezantojnë tri punëtori.

CyanMagentaYellowBlack

Debatet dhe diskutimet do të kthehen në Hamamin e bukur të qytetit, i cili rihap dyert në kohë për DokuFest. Nëse dëshironi që të jeni pjesëmarrës në dialogun mbi rolin që arti dhe kultura mund të luajnë në ballafaqimin me pasojat e konflikteve traumatike të shekullit të kaluar apo për të kontribuar në debatin mbi shqetësimet kryesore mjedisore dhe ndryshimet klimatike në rajon, atëherë Hamami është adresa e saktë. Kjo hapësirë e mrekullueshme do të jetë nikoqir i bisedave të vrullshme mbi temat si dhuna seksuale, roli i medieve në luftimin e korrupsionit dhe natyrisht migrimin. Të gjitha informatat për këto ngjarje mund të gjenden në hollësi në programin tonë të kaltër që është shënjuar me autobusin e kuq. Në fund, kur kinematë mbyllen, çdo natë ‘treni i shpejtë’ do t’ju merr për një xhiro. Programi muzikor i mbushur me adrenalinë i DokuNights do të bëj që zemra të ju rrah shpejtë dhe lotët të ju thahen ngadalë. Ju dëshiroj një festival frymëzues dhe gazmor, të mbushur me momente të shumta të provokimit mendor dhe me imazhe të pashlyeshme që zgjasin përjetë. Mirësevini në DokuFest! Eroll Bilibani Drejtor ekzekutiv

Sonte hapet DokuFest XIV Pas një periudhe të gjatë përgatitore, sidomos në përzgjedhjen dhe caktimin e orarit të filmave, por edhe të aktiviteteve tjera përcjellëse, DokuFesti është gati për të hapur dyert e kinemave. Dritat e projektorëve që do të startojnë të shtunën do të sjellin edhe njëherë përjetimet njerëzore, që pavarësisht etnisë së ndryshme kanë brenga të ngjashme. Duke i parë zhvillimet në këtë hapësirë por edhe në sferën globale, gjatë një viti të shkuar DokuFest së fundmi është përcaktuar që të trajtoj Migrimin. Ndonëse një pjesë e programit i është dedikuar kësaj çështjeje megjithatë ka rrëfime edhe për telashet e tjera të njerëzve anekënd botës. Por edhe për traditat që ruhen nga kultivues fanatik. Në këtë mënyrë një pjesë e botës, së paku përmes rrëfimeve vizuale, të rrëfyera nga objektivët e regjisorëve me përvojë, por edhe atyre të talentuar dhe që eksperimentojnë, vjen në DokuCity, për t’u solidarizuar me njerëzit e një shoqërie që kanë njohuri për migrimin për shkak se përballen çdo ditë me të, por edhe hallet dhe gëzimet tjera të përditshme. Tashmë që prej të premtes DokuCity është mbërthyer nga një atmosferë dinamike, ndërkohë që kinematë janë vendosur në Lum, Kala, Pllato, e në Marash, krahas lokacioneve tjera. Vullnetarët me bluza të bardha vërehen duke bartur pajisje, duke shoqëruar ndonjë mysafirë apo edhe duke finalizuar materialet përcjellëse për ta.

Sipas Eroll Bilibanit, drejtorit ekzekutiv gjithçka do të jetë gati që të shtunën në mbrëmje të ftuarit të marrin pjesë në ceremoninë hapëse që zhvillohet në Kino Lumbardhi, ku pas lansimit zyrtar të edicionit të XIV-të do të projektohet filmi “Those who feel the fire burning”, të regjisorit Morgan Knibbe. “Audiencën e DokuFestit e presin të shtunën mbrëma edhe disa befasi të këndshme në Kino në Lum, DokuKino Pllato, Kino Kalaja dhe Kino Andrra”, deklaron ai. Në vitet e kaluara festivali ka ofruar përjetime të veçanta sidomos për filmbërësit që kanë pas rastin të projektojnë dokumentarët e tyre në ambient të hapur. Një gjë e tillë ka bërë që këto lokacione të komentohen me ëndje nëpër mediumet prestigjioze. Por e tëra kjo është arritur me mikpritjen e ngrohtë të prizrenasve për të gjithë mysafirët. Duke nisur nga vullnetarët, pronarët e shtëpive që akomodojnë turistë e deri te shitësit nëpër dyqanet e shumta në qendër të qytetit. Prej të shtunës DokuFest nis rrugëtimin e XIV-të me ambicien që të ofroj hapësirën për debat, reflektim por edhe inovacion për gjetjen e zgjidhjeve. Festivali ju mirëpret që t’i bashkëngjiteni këtij udhëtimi për t’i gërshetuar edhe përvojat e juaja.

Lojë shpërblyese Fujifilm gjatë ditëve të DokuFestit dhuron nga një aparat për pjesëmarrësit e lojës shpërblyese. Pjesëmarrja në lojën shpërblyese bëhet duke i plotësuar të dhënat e duhura në pjesën e prapme të biletës. Njoftimi për fituesit shpallet në DokuDaily.

Evropa si Ferr:

Intervistë me Morgan Knibbe rreth ‘Those Who Feel the Fire Burning’

Si e konceptuat së pari këtë film? Knibbe: Koncepti ishte të tregojmë historinë e një fantazme përmes një kolazhi tregimesh nga njerëz të ndryshëm, që së bashku janë një. Një burrë fundoset, shndërrohet në një realitet të ri dhe është hedhur nga një lloj fuqie të mistershme në një univers të ri. Ky univers del të jetë diçka si Evropa – apo ferri- por ajo që priste ai të ishte. Ne u përpoqëm t’i japim një fuqi të fortë filmike pamjeve të dokumentarit, për të thënë diçka shumë më shumë se vetëm kualiteti i fotografisë së dokumentarit. Fantazma është metaforë për jetët e gjithë këtyre njerëzve të ndryshëm që i shihni në film. Ai fillon me bredhjen e rrugëve dhe duke shikuar se ku është në të vërtetë ai. Ku jam? Ku janë njerëzit që i dua? A janë akoma gjallë? A mund t’i gjej diku? AI sheh njerëz që ka gjasë të jenë nga vendi i tij dhe fillon t’i vëzhgojë. Ai ndjehet për herë e më shumë i shkëputur nga realiteti tek sheh se këta njerëz e jetojnë jetën në varfëri të skajshme ku supozohet të kenë arritur ëndrrat e tyre, në Evropë. Idea ishte të krijojmë një perspektivë për audiencën sikur ata të ishin duke e përjetuar vetë. Por është vështirë nëse nuk mund të jetosh me një personazh. Ne nuk duam të ndjekim një personazh nga fillimi në fund, por një llojllojshmëri të madhe njerëzish nga kultura të ndryshme, sepse donim ta theksonim sa i madh dhe i komplikuar është ky problem. Ne donim të sillnim shumë njerëz të ndryshëm nga kultura të ndryshme me personalitete të ndryshme, por një problem të përbashkët.

Kështu që po mendoja për një mënyrë për ta treguar historinë e një grumbulli njerëzish të ndryshëm pa një strukturë shumë të ngurtë, klasike rrëfyese. Megjithatë në fund, ne përfunduam me diçka të ngjashme, sepse fantazma kalon nëpër një zhvillim. Ai futet në histori me një problem. AI përpiqet ta zgjidh problemin, por nuk mundet. Përfundimisht, ai përpiqet të merret me atë që i është caktuar.

Mori goxha një kohë derisa gjetëm mënyrën e duhur për ta shkruar tekstin. Në fillim unë po e shkruaja atë, por tingëllonte pak artificial. Kështu që i kërkuam këtij tipit të improvizojë. I dhamë një nxitje specifike, për shembull duhet të tregosh historinë se si e ke takuar gruan tënde për herë të parë, duhet të numërosh shumë gjëra nga vendi ku je rritur. Funksionoi mirë.

Si e keni ditur që e keni tregimin e plotë?

Idea e perspektivës në këtë film për mua është vërtetë interesante. Ka gjithmonë një perspektivë në filmin jo artistik, por filmi yt të detyron të mendosh për të duke e bërë atë të sinqertë.

MK: Kisha shkruar shumë tregim para se të fillonim incizimin. Operatori im i incizimit Taco Drijfhout dhe unë ishim shumë afër dhe bisedonim gjithmonë për zhvillimin e historisë, çfarë elementesh na duheshin që të jenë qëndrueshme nga fillimi deri në fund. Unë gjithmonë bazohesha në atë që kalonte fantazma. Fantazma dhe njerëzit së bashku disi duhet të kalojnë nëpër një përvojë kolektive, ku ata të gjithë rrëshqasin përtej në një lloj humnere apo ferri. Në një pikë dëshpërohen aq shumë sa që fillojnë të marrin drogë. Situata bëhet edhe më e keqe kur njerëzit vdesin shumë njerëz. Në fund, njerëzit përpiqen vërtetë të ikin nga realiteti duke u lidhur për rituale fetare të përdorura në kulturën e tyre për të shprehur zinë. Ata ndjejnë një fuqi të madhe kolektive të pikëllimi. Si e keni krijuar narracionin? MK: Teksti lexohet dhe shkruhet nga dikush që pak a shumë e ka përjetuar këtë. Është një burrë nga Irani i quajtur Ali Borzuee. Ne ishim duke incizuar dialogët shtesë dhe akoma kërkonim dikë që të lexojë narracionin. Ne e dinim që donim se fantazma të kishte zë shumë të pasur, një zë të urtë të një burri të moshuar i cili kthen kokën prapa nga jeta e tij apo përpara në ferr apo parajsë kudo që po shkon. Aliu ishte njëri nga njerëzit që do ta bënte narracionin, por ai gjithashtu solli një poemë të cilën donte ta recitonte. Secili po e dëgjonte me shumë kujdes, dhe atij iu desh të qante. Ishte shumë e fortë dhe ne të gjithë vendosëm që duhet t’i kërkojmë këtij tipit ta lexojë tekstin e filmit.

MK: Ajo që them gjithmonë për mënyrën se si e bëmë këtë film është se në një mënyrë ne jemi vërtetë të sinqertë për manipulimin. Është një film që është menduar të jetë shumë kinematografik, dhe mënyra e vetme për ta bërë atë është duke manipuluar. Kështu që qëllimi nuk ka qenë kurrë realizmi apo objektiviteti, sepse mendoj se është problem i madh me mënyrën që këto lloj temash portretizohen normalisht. Ekziston gjithmonë ky lloj objektiviteti që njerëzit përpiqen ta përdorin. Por mendoj se nuk është e mundur. Është iluzion. Prandaj u përpoqëm ta heqim qafe dhe të bëjmë një përjetim vërtetë të fortë filmik. Mendoj se ajo është mënyrë më e sinqertë e filmbërjes. Jam shumë kureshtar për manipulimin e imazheve dhe zërit kur realiteti virtual është në një shkallë më të përparuar të zhvillimit, një vend ku realiteti dhe realiteti virtual janë më të vështira për tu dalluar nga njëra tjetra. Në një mënyrë filmi tashmë e ka këtë efekt. Njerëzit lehtësisht mendojnë se e shikojnë realitetin apo të vërtetën, posaçërisht kur filmi është ‘dokumentar’. Në fakt është një pasqyrim subjektiv i asaj që mendojnë njerëzit, apo se si vëzhgojnë e dëgjojnë. Apo se si duan ata që ti të mendosh. E kuptoj që gazetarët duan të luftojnë për objektivitetin, por nuk jam i sigurt që beteja e tyre do t jetë shumë efektive, me që ata po luftojnë për diçka që nuk ekziston. (Dan Steffen, True/False Film Fest)

CyanMagentaYellowBlack

Filmi i gjatë debutues i regjisorit Morgan Knibbe studion një problem serioz shoqëror, jetët e vështira dhe shpesh të pashpresa të imigrantëve të fundit për në Evropë, përmes një qasje letrare ambicioze. Ata që Ndjejnë Zjarrin të Digjet na detyron të përshtatemi me perspektivën e një fantazme, një burri që fundoset derisa është në përpjekje të udhëtimit të tij për në Evropë. Si fantazma ne fluturojmë mbi rrugët e mbushura, udhëtojmë poshtë rrugicave dhe hyjmë në dhoma private, duke vëzhguar jetët e të margjinalizuarve dhe në kërkim të ndonjë lidhje.

FILMAT E REKOMANDUAR THE PEARL BUTTON

22:00 KINO LUMBARDHI Patricio Guzmán Francë, Kili, Spanjë - 2015 Uji, kufiri më i gjatë i Kilit, mbanë sekretin e dy butonave misterioz. REMAKE, REMIX, RIP-OFF

Përditë me refugjatët Canaj paraqet realitetin e hidhur të atyre që kanë mbetur pa mëmëdhe Fotografi Enri Canaj ka përcjellë refugjatët sirianë që kalojnë nëpër Greqi gjatë rrugës për në Evropën qendrore – madje duke fjetur jashtë me ta gjatë rrugëtimit. Ekspozita e Canajt është hapur në Prizren më 6 gusht dhe do të jetë e hapur gjatë festivalit.

20:00 KINO NE LUM Cem Kaya Gjermani, Turqi - 2014 Një storje për industrinë e filmit në Turqi në vitet 1960 dhe 1970.

CyanMagentaYellowBlack

CITIZENFOUR

20:00 KINO BAHÇE Laura Poitras Gjermani, SHBA - 2014 Një film për takimet mes filmbërëses Laura Poitras dhe gazetarit Glenn Greenwald me Edward Snowden.

Canaj thotë se ka pasur fluks të madh të refugjatëve nga Siria në Greqi në dy vitet e fundit, dhe se ishte e natyrshme për të që të interesohej për dokumentimin e rrugës së tyre. “Rreth 80 për qind të refugjatëve vijnë nga Siria. Ajo çfarë shohim tani janë përpjekjet e tyre për të arritur në Evropë përderisa konflikti në vendin e tyre vazhdon”. “Kështu kam ardhur deri të inspirimi për këtë projekt, i cili ka për qëllim që të paraqes vështirësitë me të cilat ata ballafaqohen në përpjekjet për të arritur në Evropë”, thotë Canaj. Greqia është vendi i parë anëtar i BE-së në të cilin arrijnë refugjatët gjatë rrugëtimit të tyre. Sipas Rregullativës së Dublinit, refugjatët që aplikojnë për azil në vendin e parë anëtar në të cilin hyjnë nuk mund të aplikojnë për azil në ndonjë shtet anëtar tjetër, pa u refuzuar aplikimi i tyre në vendin e parë, që d.m.th se vendet si Greqia, Spanja dhe Italia bartin barrën më të madhe të refugjatëve, pasi që vendet e tyre janë më të qasshëm nga ata që vijnë nga territoret që janë në luftë. Kjo çon deri te strehimoret e stërngarkuara me kushte të vështira për jetesë. Për Canajn ishte “e pamundur që të mos përfshihej”. “Është shumë vështirë që ta mbash distancën profesionale nga refugjatët. Kur sheh gjërat që ndodhin aty, vështirë se ana jote njerëzore nuk preket”, thotë Canaj. Në rastin e tij ekziston për-

voja personale nga e cila ai mund të empatizoj me njerëzit që i paraqet në fotografitë e tij. “Edhe unë kam qenë refugjatë dhe kjo më kujton atë periudhë. Për këtë arsye nuk mund të mos përfshihesha. Në disa nga udhëtimet e mia kam fjetur jashtë me refugjatët, pasi që kam udhëtuar me ta gjatë gjithë kohës”. Për kosovarët imazhet e dhimbshme të atyre që shtyhen që të migrojnë për shkak të jetesës së vështirë janë të freskëta. Në fillim të këtij viti Kosova u ballafaqua me valën më të madhe të migrimit që prej përfundimit të luftës në vend, ku shumica vendosën që të shpërnguleshin për shkak të varfërisë apo mungesës së perspektivës. “Kosova, Shqipëria dhe shumica e Ballkanit janë vendet nga të cilat migrohet për në Bashkimin Evropian. Shumica kanë së paku një anëtar të familjes që jeton në një vend të huaj”, deklaron Canaj. “Shpresoj se mesazhi të cilin e marrin njerëzit nga ky projekt është se duhet të jemi të ndjeshëm ndaj vuajtjes së tyre. Disa nga ne gjithashtu kemi qenë në situatë të tillë dhe këto gjëra nuk duhet të harrohen”. Canaj është impresionuar nga energjia e cila thotë se rrezatonte nga këta njerëz – njerëz të cilët kishin lënë të gjithë prapa për të shpëtuar veten dhe familjet e tyre. “Këta njerëz kanë një lloj energjie, një lloj këmbëngulësie, e cila transferohet në vendin nëpër të cilin kalojnë apo janë të destinuar. Ata japin 100 për qindëshin nga vetja” thekson Canaj. Në shtator të vitit 2014, fotografi Enri Canaj ishte dëshmitar i kalimit të një anijeje të vogël nëpër kufirit detar ndërmjet Turqisë dhe Greqisë me 49 refugjatë sirianë. Anija u zhduk në mjegull dhe ai vendosi t’i ndjekë ata…

FILMAT E REKOMANDUAR HOW TO CHANGE THE WORLD

INTERVISTË: DANIEL MULLOY

Tema e festivalit këtë vit është migrimi, konteksti i tij shoqëror global dhe lokal si dhe pasojat, të cilat do të theksohen dhe hulumtohen në një numër të aktiviteteve, përfshirë panele dhe debate me filmëbërës dhe me ekspertë të ftuar ndërkombëtar dhe vendor. Një program i filmave të cilët fokusohen në çështjen e migrimit është krijuar ndërsa regjisori fitues i BAFTA dhe i paimitueshmi Daniel Mulloy edhe këtë vit ka krijuar një kampanjë vizuale të mrekullueshme për temën e festivalit. Në një intervistë për DokuDaily ai shpalos mendimet e tija për migrimin. DD: Migrimi është tema e DokuFest XIV, dhe ju ishit të përfshirë në ndërtimin e fushatës vizuale. Pse? Daniel Mulloy: Unë besoj në festivalin, në atë që bënë dhe atë që paraqet ai. Tema e këtij viti “Migrimi” është nxitëse, relevante dhe shumë e nevojshme. Njerëzit migrojnë në masë me arsye. Në thelb migrimi nënkupton lënien e vendlindjes tënde në kërkim të një jete më të mirë. Kur migrojmë ne shkojmë në kërkim të një vendi për tu vendosur që shpresojmë se do të na ndihmojë të zgjasim dhe përmirësojmë jetën. Ky motiv njerëzor thelbësor prapa migrimit më mbërthen, unë i njoh imigrantët, unë kam lindur në një familje imigrantësh kështu që krijimi i një fushate rreth kësaj teme ishte imponuese për mua. DD: Sa sfiduese ishte për ju si artist vizualizimi i çështjes komplekse të migrimit? Mulloy: Doja të krijoja diçka që nga jashtë ishte e thjeshtë dhe e ëmbël si sheqer. Diçka që i qetësonte njerëzit me ngjyra pastel, të freskëta e të ndritshme. Siç ndodh shpesh në jetë, vetëm kur afrohesh bëhet më e qartë natyra e asaj që shikon. DD: Pse keni përdorur simbole të vdekjes në sfond? Mulloy: Është vdekja ajo nga e cila shpesh ikën një imigrant, dhe fatkeqësisht është vdekja ajo me të

cilën ndonjëherë imigrantët ballafaqohen gjatë udhëtimit të tyre. Nëna që ecin kilometra të tëra me foshnjat e tyre nëpër kufij me borë, burra që ikin nëpër tunele me trena të shpejtë, familje të ngjeshur në anije të vjetra që kalojnë oqeanet: Këto janë akte dëshpëruese që po ndodhin nëpër mbarë botën dhe ne si njerëz migrojmë në betejat e tyre për të mbijetuar. Kur migrojmë, ne e bëjmë me shpresën që do të gjejmë një të ardhme më të mirë, më të ndritshme. Kur ka luftë, korrupsion, varfëri, diktaturë, uri, ne njerëzit do të bëjmë diçka të natyrshme dhe instinktive për ne; ne fillimisht do të luftojmë ta ndryshojmë situatën por nëse nuk mundemi, ne bëjmë gjënë më të mirë të radhës dhe shikojmë të vazhdojmë jetët tona gjetiu. Në zemër, migrimi ka të bëjë me zgjatjen e jetës dhe shmangien e vdekjes. DD: A ekziston ndonjë mënyrë në të cilën bota moderne do ta adresonte me këtë çështje urgjente dhe kontroverse? Mulloy: Ndalja e migrimit nuk do të mbarojë me ndërtimin e mureve më të larta apo përdorimin e më shumë telave me gjemba. Migrimi është simptomë, dhe si të gjitha simptomat, shkaktarët e saj janë probleme reale. Shkaktarët për të gjitha migrimet në masë, në aspektin lokal, global, tani dhe përgjatë historisë janë të thjeshta për t’i lokalizuar. Migrimi do të ndalet atëherë kur një grup njerëzish nuk do të përfitojë nga grupi tjetër i njerëzve. Ndalimi i migrimit në masë do të bëhet me dhënien fund të luftës, korrupsionit, përndjekjes. Do të bëhet me respektimin, dashurinë dhe trajtimin e të tjerëve siç do të donim të tjerët të na respektonin, donin e trajtonin neve. Na jep mprehtësinë që të reflektojmë mbi lehtësinë me të cilën në një kthesë të vogël të fatit, secili nga ne mund të bëhet imigrant.

20:00 DREAM CINEMA

Jerry Rothwell Britani e Madhe, Kanadë- 2015 How to Change the World është tregimi i pionierëve që themeluan Greenpeace dhe definuan lëvizjen moderne të të gjelbërve. THE BIRTH OF SAKE

22:00 DREAM CINEMA Erik Shirai SHBA- 2015 Një dokumentar kinematografik që zbulon historinë e pasionuar të prodhuesve të sake. PLANETARY

CyanMagentaYellowBlack

“Migrimi ka të bëjë me zgjatjen e jetës dhe shmangien e vdekjes”

20:00 KINO KALAJA Guy Reid Britani e Madhe, SHBA - 2015 Ne jemi në mes të një krize globale të perspektivës. Ne kemi harruar të vërtetën e pamohueshme se gjithçka është e lidhur.

RECENSIONE Special Presentations

CITIZENFOUR Regjisori: Laura Poitres Gjermani,SHBA/ 2014

E shtune 20:00 Dokukino Pllato 114’ Dokumentari i Laura Poitras për informatorin Edward Snowden është një triller i jetës reale që të godet si shuplakë në fytyrë. Jemi mësuar të mashtrohemi prej secilit nga qeveria për furnizuesit tonë të smartphone-ve, sa që një film që ka për qëllim ta tregoj ashtu si është, ngrit dyshime. Por Citizenfour, megjithëse fajtor për mëkate e heqje, rendit të vërtetat e rënda dhe vazhdon me lehtësi në shkëlqim. Laura Poitras e përfundon trilogjinë e saj në Amerikën e pas 11 shtatorit, të filluar me My Country të 2006 dhe The Oath të 2010, me këtë dokumentar të fuqishëm e të thellë që bartë dëshmi filmike për historinë me pjesëmarrës të vërtetë në vend të komentatorëve zakonisht ndërrues e papnor. Citizenfour është një thirrje zgjimi që ju qëllon si një shuplakë e ftohtë në fytyrë. Personazhi i Poitras është ish analisti i inteligjencës së

NSA Edward Snowden, informatori i cili për herë të parë kontaktoi me Poitras nën emrin e koduar “Citizenfour”. Në rregull, ne kemi lexuar mjaft për Snowdenin. Mendojmë se i dimë të gjitha, që nga jeta e tij e shkuar në Havai deri në strehimin e tij në Rusi. Nuk e dimë. Citizenfour na lejon të shohim Snowdenin, atëherë 29 vjeç, duke u takuar më 2013 me poitras, gazetaren Glenn Greenwald dhe raportues i shërbimeve sekrete të Britanisë së Madhe Ewen MacAskill përgjatë tetë ditëve në një dhomë hoteli në Hong Kong. Snowdenin, i ngarkuar me shkeljen e Aktit të Spiunazhit, i nënshtrohet përgjegjësisë personale, dhe frika e tij e vullneti janë të prekshme. Argumenti i tij, i shprehur në mënyrë bindëse, është se publiku ka të drejtë morale ta dijë masën të cilën qeveria, të fshehur nën justifikimin se po monitorojnë terrorizmin global, por i spiunon qytetarët e saj, deri në secilin email dhe kërkim në Google. Në ekstraktet e lajmeve, ne

shohim përfaqësuesit e NSA duke gënjyer. Filmi ka një urgjencë e “Ti je atje” që përshkallëzohet në tension me që gazetarët i ndihmojnë Snowdenit t’i shpërndajë botës të dhënat e tij të vjedhura. Në skenën përmbyllëse, në një dhomë hoteli në Moskë, Greenwald i jep Snowdenit prova që ekziston një informator i brendshëm i ri, i nivelit më të lartë, i gatshëm të shpalos teptisjen e Amerikës nga demokracia në shtet vëzhgues dhe i gatshëm të emërtoj emra që kanë përmasat e POTUS. Citizenfour ju lë duke u lëkundur. Ai është qëllimi i tij. Është një habi trileri me një shpirt që nuk nxirret nga kompjuteri. Poitras mund të jetë fajtore për marrjen e Snowdenit si vlerë nominale, por ajo ia del për mrekulli nxitjen e synimit të një shejtani të errët në dominimin botëror. Vëllai i Madh është kthyer, zemër, dhe është bërë digjital. (Peter Travers, Rolling Stone)

Special Presentations

THE PEARL BUTTON Regjisori: Patricio Guzmán Francë, Kili, Spanjë 2015

CyanMagentaYellowBlack

E shtune 20:00 Kino Ne Lum 82’ Duke lëvizur nga veriu në jug dhe nga shkretëtira në oqean, Ptricio Guzman me The Pearl Button ndërton një dokumentar vizualisht magjepsës nga e njëjta lidhje kozmologjike dhe politike si filmi i kaluar Nostalgia For The Light. Nga hapja e një pike uji strehuar në një bllok kuarci 3000 vjeçar të gjetur në shkretëtirën Atakama, Guzmani navigun nëpër marrëdhënien e çuditshme të Kilit me oqeanin e tij – nga lundrimi i amerikano-indianëve vendës në Patagoni të zhdukur nga banorët e bardhë vendës te

viktimat e diktaturës së Pinoshetit të zhdukura në det pa asnjë gjurmë. I ndërtuar nga leximi i akullt i Guzmanit, pamjet e ndjeshme të ajsbergëve të kaltër dhe përrenjve gurgullues si dhe intervistat me oqeanograf, poetë, viktima e historianë, The Pearl Button zhytet në secilin lloj ndikimi dhe marrëdhënie – maja duke qenë rastësia e nënës së pullës prej perle ( i shkëmbyer nga një kilian vendës me nofkën Xhimi Pulla për një udhëtim në Londër, i cili kthehet në Patagoni, një burrë i ndryshuar, i paaftë të mbrojë njerëzit e tij nga dyndja e kolonive) dhe pulla e ngjitur pranë detit

në një copë hekurudhe – mbetjet e fundit të një jete të vrarë dhe pastaj të zhdukur. Një dokumentar i shtrirë, që përfshin gjithçka për marrëdhënien problematike të Kilit me Paqësorin, filmi i Patricio Guzmanit në aspektin strukturor është pothuajse kopje e Nostalgia For The Light, por si dedikim për viktimat e të shkuarës të dhunshme të Kilit, The Pearl Button mbetet një trashëgimi prekëse dhe e marrë me kujdes. (Mark Wilshin, Dog and Wolf)

RECENSIONE Special Presentations

THE BIRTH OF SAKE Regjisori: Erik Shirai SHBA 2015

E shtune 22:00 Dream Cinema 94’ Sake, pija tradicionale japoneze, ka ekzistuar prej 2000 vjetësh. E përgatitur me kujdes të shtuar secilin vit, mijëra e mijëra i kanë kushtuar stinët e tyre përgatitjes antike të pijes. THE BIRTH OF SAKE kap një vit të përgatitjes së saj nga fabrika e birrës 144 vjeçare Yoshida. Brendi Tedorigawa akoma e përgatit saken atje, dhe e bënë stinë pas stine. Regjisori Erik Shirai kalon një vit me ta, duke shikuar teknikën e tyre tepër të përpiktë dhe shfaq përkushtimin dhe dashurinë që vjen nga përgatitja e kësaj pije të veçantë. Mjeshtri kryesor i përgatitjes së Teruyuki Yamamoto, i cili e ka bërë këtë pasionin e jetës së tij për pjesën më të madhe të jetës. Favoriti i tij i ri është Yasuyuki Yoshida, 27

vjeçar, dhe shumë shpejt do të marrë çelësat e mbretërisë. Shumë fabrika të sakes, siç na është thënë, nuk e bëjnë më saken në mënyrë tradicionale, sepse kërkon shumë njerëz, shumë kohë, dhe thjeshtë nuk ka mjaft njerëz që duan t’i kushtojnë jetën përgatitjes së tij. Punëtorët këtu jetojnë së bashku; punojnë së bashku, dhe vetëm me punën e tyre tejet të vështirë dhe përkushtimin e tyre ky proces mund të funksionojë. Duke shikuar se çka sakrifikojnë këta njerëz dhe sa fort punojnë për ta mbaruar produktin e tyre, është vërtetë inspiruese, dhe dokumentari i Shirait bënë një punë të mrekullueshme në nënvizimin e saj. Ata e bëjnë atë pa u ankuar dhe me një buzëqeshje në fytyrë. Drejtori i fo-

tografisë Erik Shirai përdorë ngjyrat, të bardhën dhe të zezën në mënyrë të zotën për të reklamuar përgatitjen e kësaj pije zanati. Pamje të bukura ju tërheqin brenda dhe ju bëjnë të ndiheni sikur të jeni pjesë e vetë përgatitjes së pijes. Është po ashtu e lehtë të tërhiqeni nga njëri prej sharmeve të shumta të filmit, nga Teruyuki Yamamoto i sjellshëm që e udhëheq pjesën më të madhe të tregimit. Edhe nëse nuk keni njohuri apo interesim për përgatitjen e Sakes, THE BIRTH OF SAKE do të ju bëjë kthej mendjen, dhe me siguri do të ju bëjë më shumë se sa të etur. (Mateo Moreno, theartswireweekly)

Green Dox

PLANETARY Regjisori: Guy Reid Britani e Madhe,SHBA 2015

Ky dokumentar ese, një lloj kapërcimi në mes të një prej atyre filmave të Koyaanisqatsi dhe Inconvenient Truth, hap temën e zymtë por megjithatë kontroverse që planeti më së miri konsiderohet si një organizëm i gjallë tepër kompleks, të cilin ne ngadalë po e helmojmë, duke e shkrirë e shkatërruar. Është një mesazh i drejtë, dhe nuk mund ta fajësoni për sinqeritet.

jenje ishte ta shihje me të vërtetë, është tepër prekëse dhe e prerë për bukuri. Sidoqoftë, sapo filmi të niset në brazdën e fajësimit të shikuesit dhe trokëllinë me komentatorë pas komentatori – një llojllojshmëri nga shkencëtarë të njohur, filozofë dhe ambientalistë deri te një tip i nderuar si “mësues i dijes dhe jogës” – përvoja bëhet monotoni ngrirëse dhe moralizues i dhimbshëm.

Pjesa hapëse, pamje të përziera të Tokës nga hapësira e jashtme me kujtime nga astronautë rreth asaj se çfarë nd-

Gjithashtu, duket se përgjigja e filmit për pyetjet tona shtrihet në shumë ide të turbullta hipike për të bindur

njerëzit që të ndërhyjnë në natyrë apo të bëhen amerikanë vendës. Diçka e tillë. Më e keqja nga të gjitha, baza e pamëshirshme e sfondit gumëzhitës nga muzika e orës së jogës bëhet aq shumë neveritëse gati e mjaftueshme për t’ju bërë të dëshironi të dilni e të blini një Hamer që të vozisni rreth e rreth botës duke hedhur rrëmujë nga dritarja derisa luan muzikë metal vdekjeprurëse me volumin më të lartë të zërit. (Leslie Felperin, The Guardian)

CyanMagentaYellowBlack

E shtune 20:00 Kino Kalaja 88

CyanMagentaYellowBlack

E DOKUNIGHTS SHTUNE 08.08

E DIEL 09.08

AH! KOSMOS

TIJANA T

ALIEN NO. 155

Ejani të shihni se si tingujt përplasen në mure dhe përmes trupave, ashtu siç bëjnë në hapësirë në mes të planeteve dhe trupave të tjerë qiellorë! Ritmet e thella mund të kenë lindur në Tokë, por Ah! Kosmos do t’i transmetojë ato në pafundësi dhe përtej.

DJ karizmatik me përzgjedhjen e saj të sofistikuar të house, tekno dhe me aftësinë e shkëlqyshme për miksim do të ju bëj ta veni në pyetje nocionin e gravitetit!

E pakufizuar nga kufijtë e zhanreve, Alien no sjell tingujt e saj kozmik gjatë një mospërfillje rregullave të fizikës. Po mendoj, ne të gjithë ekzistojnë rregullat, a po?

The charismatic DJ with her sophisticated selection of house, techno and slick mixing skills comes to make you question the notion of gravity!

Come and see how sound bounces off walls and between bodies, as they do in outer space between planets and other heavenly bodies! Deep rhythms may have been born here on Earth, but Ah! Kosmos will broadcast them to infinity and beyond.

AH! KOSMOS

TIJANA TIJANA T T

Unconstrained by the boundaries of genres, Alien delivers her cosmic sounds in utter disregard for t of physics. I mean, we all know what rules are m right?

ALIEN NO. 155 ALIEN NO. 155

Ejani të shihni se si tingujt përplasen në mure DJ karizmatik me përzgjedhjen e saj të sofistikuar E pakufizuar nga kufijtë e zhanreve, Alien no.155 DJ karizmatik me përzgjedhjen e saj të sofistikuar të E pakufizuar kufijtë e zhanreve, no.155gjatë do tënjë mospërdhe përmes trupave, ashtu siç bëjnë në hapësirë të house, tekno dhe me aftësinë e shkëlqyshme do nga të sjell tingujt e sajAlien kozmik house, tekno dhe mesim aftësinë për miksjell tingujtfillje e sajtotale kozmiktëgjatë një mospërfillje totale Po të mendoj, ne në mes të planeteve dhe trupave të tjerë qiellorë! për mikdo etëshkëlqyshme ju bëj ta veni në pyetje norregullave të fizikës. sim do tëcionin ju bëj tae veni në pyetje nocionin e gravitetit! rregullavetëtëgjithë fizikës.ePodijmë mendoj, të gjithë e dijmë pse a po? Ritmet e thella mund të kenë lindur në Tokë, por gravitetit! pseneekzistojnë rregullat, ekzistojnë rregullat, a po? Ah! Kosmos do t’i transmetojë ato në pafundësi The charismatic DJ with her sophisticated selection house, dhe përtej. The charismatic DJ with her of sophisticated seUnconstrained by the boundaries of genres, Alien techno and slick mixing skills comes to make youslick question lection of house, techno and mixing skills no.155 cosmic Unconstrained by thedelivers boundariesher of genres, Aliensounds no.155 in utter disreCome and see how sound bounces off walls and to make you question the notion of gravthe rules physics. I mean, the notioncomes of gravity! delivers hergard cosmicforsounds in utterof disregard for the rules we all know between bodies, as they do in outer space beity! made of physics.what I mean,rules we allare know what for, rules right? are made for, tween planets and other heavenly bodies! Deep right? rhythms may have been born here on Earth, but Ah! Kosmos will broadcast them to infinity and E shtune 00:00 Andrra Marash / Saturday 00:00 Andrra Marash beyond.

ALIEN NO. 155

Tirana

DOKU CITY 2015

Prishtinë

E pakufizuar nga kufijtë e zhanreve, Alien no.155 do të sjell tingujt e saj kozmik gjatë një mospërfillje totale të rregullave të fizikës. Po mendoj, ne të gjithë e dijmë pse ekzistojnë rregullat, a po?

Gjakovë

Unconstrained by the boundaries of genres, Alien no.155 delivers her cosmic sounds in utter disregard for the rules of physics. I mean, we all know what rules are made for, 6 right? M 1

13 4

Shkup 10

camp

2 12 9 5

CyanMagentaYellowBlack

000

bodies, as they do in outer space between planets and other heavenly bodies! Deep rhythms may have been born here on Earth, but Ah! Kosmos will broadcast them to infinity and beyond.

S M

CyanMagentaYellowBlack

Në prag të hapjes së edicionit të XIV-të të festivalit ndërkombëtar të filmit dokumentar dhe të shkurtër DokuFest drejtuesit e tij kanë mbajtur një konferencë për shtyp, me ç’rast kanë shpalosur detaje që kanë të bëjnë me programin e filmave, aktivitetet e planifikuara, risitë e sivjetme dhe gatishmërinë për të pritur mysafirë të shumtë nga vendi, rajoni e bota. Drejtori artistik i DokuFestit, Veton Nurkollari ka bërë të ditur se sikurse numri i filmave që është i madh ashtu është edhe interesimi i mysafirëve. “Do të kemi numër rekord të mysafirëve, por edhe gazetarëve si nga vendi, rajoni e bota”, thotë Nurkollari, teksa ka sqaruar se shkaku i zhvillimeve të shumta që ndërlidhen me Kosovën por edhe globalen është vendosur që tema kryesore e këtij edicioni të jetë Migrimi. “Një pjesë e rëndësishme e festivalit i kushtohet temës së migrimit, që është një çështje komplekse globale, që ka prekur edhe shtetasit e Kosovës. Kemi programe të filmave që prekin mbi këtë temë. Madje edhe filmbërësit me origjinë shqiptare e kanë trajtuar me një ndjeshmëri të veçantë dhe jemi të lumtur që ato do t’i shfaqim në kinematë tona”, deklaron Nurkollari. Sipas tij edhe filmi i hapjes ofron një përjetim unik kinematik mbi mi-

grimin. “Pos këtyre do të projektohen edhe mjaft filma fitues të festivaleve të njohura të botës. Në tërësi janë 238 filma nga 43 shtete të botës që janë përzgjedhur nga 3 mijë aplikime dhe është dashtë një kohë e gjatë për përpilimin e programit, i cili besojmë se është mjaft cilësor”, thekson Nurkollari. Ai shton se DokuFest XIV vjen me një sprovë të re, që është shtimi edhe i një kinemaje tjetër të hapur që është i vendosur në afërsi të parkut të “Marashit”, e që mban emrin “Andrra”.

Ndërkaq drejtori ekzekutiv i festivalit, Eroll Bilibani ka përkujtuar se të enjten mbrëma është hapur ekspozita DokuPhoto që do të qëndroj deri në fund të festivalit, me prezantimin e fatit të refugjatëve sirianë në brigjet e Greqisë. “Njëjtë si në DokuPhoto, aspektet e ndryshme të migrimit do të diskutohen në panele që do të mbahen në Hamamin e qytetit, ndërkohë që diskutime do të ketë edhe për ballafaqimin me të kaluarën, ndryshimet klimatike në rajon, dhuna seksuale në konflikte, etj.

Ndërkaq njeriu i cili është përkujdesur për përzgjedhjen e filmave të shkurtër dhe atyre kombëtar, Samir Karahoda thotë se te filmat e shkurtër një pjesë e tyre prekin migrimin në mënyrë artistike, ndërkohë që te filmat kombëtar nga 20 sosh do të ketë 10 premiera. “Neve na gëzon ky fakt sepse krijuesit ndërkombëtar do të kenë rastin që të njihen me punën e regjisorëve tanë”, thotë Karahoda. Po ashtu bën të ditur se një program i krijuesve me origjinë shqiptare sjellë rrëfimet e tyre mbi migrimin. Por krahas migrimit ka edhe prezantime të filmave eksperimentalë kroat të gjeneratave të ndryshme.

“DOKU:TECH, që sivjet shënon edicionin e dytë bashkon mendjet e ndritura për të eksperimentuar me teknologji ku do të diskutohen njohuritë e hapura dhe inovacionet e teknologjisë në mbarë botën me protagonistët kryesorë të këtyre zhvillimeve”, pohon ai. Ndërkohë befasitë e shumta, sipas tij janë të rezervuara edhe për më të vegjlit në kuadër të aktiviteteve të numërta të DokuKids.

“Në këtë edicion publiku do të ketë rastin që të takojë regjisorë dhe protagonistë të filmave pas projektimeve”, shprehet Karahoda.

E Nita Deda konsideron se Andrra në Marash do të dridhet me ritmet e muzikantëve cilësorë, ku DJtë dhe bendet nga shtetet e ndryshme do t’i bëjnë netët edhe më të gjata. “Nata e fundit e DokuNights mbahet në Lumbardh, pas ceremonisë mbyllëse të festivalit”, përfundon ajo.

CyanMagentaYellowBlack

DOKUFEST XIV MBI PËRJETIMIN KINEMATIK TË MIGRIMIT

DOING DOKUFEST

ENGLISH SECTION

When we were discussing potential themes for our fourteenth edition, tens of thousands of Kosovars took the dangerous path of illegal migration, the majority being Kosovo’s most precious resource - its youth - who decided to risk everything for a chance at a better life. At the same time, migrants from Africa and the Middle East fled their homelands in record numbers, making the perilous journey to Europe in search of security, opportunity and a new home. Many innocent lives were lost. Therefore, for our fourteenth edition, we decided to explore different aspects of migration. While we were making necessary preparations for this edition of DokuFest, our educational and activist programs had their own share of success. Young filmmakers, who were selected to be part of the ‘Stories We Tell’ project, decided to address some highly pertinent issues, migration being one of them. These talented storytellers will premiere their work on our beautiful riverbed cinema along with the tutors who coached them throughout the creative process. Our artistic department has carefully curated another astounding program spread across six competitive sections and more than a dozen special programs. And to top it all off, we are introducing an additional cinema venue this year: the park of Marash, which will be a home to our brand new Dream Cinema. Doku:Tech, now in its second edition, will convene some of the brightest minds of the next-generation to explore the emerging technology, open knowledge and innovation of the tech around the world. Celebrating its twelfth birthday this year, DokuPhoto exhibition features the work of photojournalist Enri Canaj, who captured the intense and intimate drama of Syrian migrants as they arrived on the Greek coast.

CyanMagentaYellowBlack

A wide array of workshops will be offered this year via DokuKids, our mini-festival for children where some will investigate the notion of migration from a child’s perspective. Our partners from the Corners platform, designed and driven by cultural organizations at the very edges of Europe, will present three workshops for the youngest of us all. Lively talks and panel discussions are returning to the beautiful Hamam, which reopens its doors right on time for DokuFest. If you want to partake in dialogue on the role that art and culture can play in dealing with the traumatic conflicts of the last century or contribute to a debate on key environmental and climate change concerns in the region, then Hamam is the right address. This exquisite venue will also host vigorous conversations on relevant topics such as sexual violence, the role of media in fighting corruption and, of course, migration. All of the information on these events can be found in detail in our blue program marked with a pink bus. Finally, when the cinemas are tucked into bed each night, a rollercoaster will take you for a ride. DokuNights adrenaline-packed musical lineup will make your heart beat fast as your tears slowly dry. I wish you an inspiring and joyful festival, filled with numerous thought-provoking moments and indelible images to last a lifetime. Welcome to DokuFest! Eroll Bilibani Executive Director

INTERVIEW: DANIEL MULLOY

“Migration is about prolonging life and avoiding death” Migration is central theme of the DokuFest this year and its global, as well as local social context and consequences, will be highlighted and explored through a number of events, including panels and discussions with filmmakers and invited international and local experts. A hand picked film program focusing on the issue of migration has been created and inimitable Bafta winning filmmaker Daniel Mulloy has created yet another striking visual campaign to match with this year’s theme. In an interview for DokuDaily he unfolds his thoughts about migration. DD: Migration is the theme of DokuFest XIV, and you were again involved in building up the visual campaign. Why? Daniel Mulloy: I believe in the festival, in what it does and what it stands for. This year’s theme of ‘Migration’ is poignant, relevant and much needed. People migrate on mass for reasons. At its core migration means leaving your homeland in search of a better life. When we migrate we are going in search of place to settle that we hope will help prolong and improve our lives. This core human motive behind migration is captivating to me, I know migrants, I am born into a family of migrants and so creating a campaign around this theme was compelling to me. DD: How challenging was for you as an artist to visualize the complex issue of migration? Mulloy: I wanted to create something that on the outside was simple and sugary sweet. Something that lulled people in with bright, fresh pastel colors. As is sometimes the case in life, it is only as you grow closer that the true nature of what you are looking at becomes clear. DD: Why have you used symbols of death in

background? Mulloy: It is often death a immigrant is running from and, unfortunately it is sometimes death that a immigrant encounter on their journey. Mothers walking miles across snowy boarders with their babies, men running through tunnels with speeding trains, families crammed onto old boats crossing oceans: These are desperate acts that are happening all over the world as we humans migrate in their struggle to survive. When we migrate we are doing so in the hope we will find a better, brighter future. When there is war, corruption, poverty, dictatorship, famine we humans will do something natural and instinctive to us; we will initially struggle to change the situation but if we can not, we do the next best thing and look to continue our lives elsewhere. At its heart migration is about prolonging life and avoiding death. DD: Is there a way in which the modern world could tackle this controversial and urgent issue? Mulloy: Stopping migration will not be done by building higher walls or using more barbed wire. Migration is a symptom and as with all symptoms, its causes are the real issue. The causes for all mass migration, locally, globally, now and throughout history are simple to spot. Migration will be ended when one group of humans stops taking advantage of another group of humans. Stopping mass migration will be done by ending war, corruption and persecution. It will be done by respecting, loving and treating others as we would like others to respect, love and treat us. It gives insight to reflect on the ease with which, in a small twist of fate, each of us could in fact become migrants.

Europe as Hell:

An Interview with Morgan Knibbe About ‘Those Who Feel the Fire Burning’

How did you first conceive this film? Knibbe: The concept was to tell the story of a ghost through a collage of stories from different people, who together are one. A guy drowns, shifts into a new reality and is dropped by some kind of mysterious power in a new universe. This universe turns out to be something like Europe — or hell — but not what he expected it to be. We tried to give a strong cinematic power to documentary images, to say something much more than just the documentary quality of the image itself. The ghost is a metaphor for the lives of all these different people that you see in the film. He begins by roaming the streets and looking for where he actually is. Where am I? Where are the people that I love? Are they still alive? Can I find them somewhere? He sees people who could possibly be from his country and starts observing them. He feels more and more detached from reality as he sees how these people are living life in extreme poverty where they were supposed to have achieved their dreams, in Europe. The idea was to create a perspective for the audience as if they were experiencing it themselves. But it’s hard if you can’t live with one character. We didn’t want to follow one character from beginning to end, but a wide diversity of people from different cultures, because we wanted to emphasize how big and complicated this problem is. We wanted to bring along many different people from different cultures with different per-

sonalities, but with a common problem. So I was thinking of a way to tell a story of a bunch of different people without a very rigid, classical narrative structure. Yet in the end we ended up with something similar, because the ghost goes through a development. He enters the story with a problem. He tries to solve the problem, but he can’t. Ultimately, he tries to deal with the given.

How did you know when you had the complete story? MK: I had written down a lot of the story before we began shooting. My sound recordist Taco Drijfhout and I were very close and were always talking about the development of the story, what elements we needed to be consistent from beginning to end. It was always based on what the ghost is going through. The ghost and the people together somehow need to go through a collective experience, where they all slip down further into some kind of an abyss or hell. At some point people get so desperate they start using drugs. The situation gets when worse when many people die. Finally, people are really trying to flee reality by holding on to a religious ritual used in their culture to express grief. They feel a very strong collective power of grieving. How did you go about creating the voice-over? MK: The text is spoken and written by someone who more or less experienced this. It’s a man from Iran named Ali Borzuee. We were doing additional dialogue recording and still looking for someone to be the voice. We knew that we wanted the ghost to have very rich sound, a wise voice of an old man who looks back on his life or forward to hell or heaven or wherever he’s going. Ali is one of the people who would do ADR, but he also brought a poem that he wanted to recite. Everybody was listening very carefully, and he had to cry. It was very intense and we all decided I think we should ask this guy to do the voiceover for the film.

It took quite a while before we found the right way to write the text. At first I was writing it, but it sounded a little bit artificial. So we asked this guy to improvise. We gave him some specific prompt, for example you have to tell the story of how you first met your wife, you have to name a lot of things from the country where you first grew up. That worked well. The idea of perspective in this film is really interesting to me. There is always a perspective in nonfiction film, but your film really forces you to think about it by making it explicit. MK: What I always say about the way we made this film is that in a way we are really honest about the manipulation. It is a film that is supposed to be very cinematic, and the only way to do that is to manipulate. So the point was never realism or objectivity, because I think that’s a big problem with the way this kind of subject is portrayed normally. There’s always this kind of objectivity that people try to use. But I think that’s not possible. It’s an illusion. That’s why we tried to get rid of that and make a very strong cinematic experience. I think that’s a more honest way of filmmaking. I am very curious about the manipulation of images and sounds when virtual reality is in a further state of development, a place where reality and virtual reality are harder to distinguish from each other. In a way film has this effect already. People easily think they watch reality or the truth, especially when the film is ‘documentary’. In fact it is a subjective representation of what other people think, or how they observe and listen. Or how they want you to think. I understand that journalist want to fight for objectivity, but I’m not sure if their battle will be very effective, since they are fighting for something that doesn’t exist. (Dan Steffen, True/False Film Fest)

CyanMagentaYellowBlack

Director Morgan Knibbe’s ambitious feature debut examines a serious social problem, the difficult and often hopeless lives of recent immigrants to Europe, via an ambitious, literary approach. Those Who Feel the Fire Burning forces us to adopt the perspective of a ghost, a man who drowns while attempting his own journey to Europe. As the ghost we float over crowded streets, journey down back alleys and enter into private rooms, observing the lives of the marginalized and searching for some sense of connection.

REVIEWS Special Presentations

CITIZENFOUR Director: Laura Poitres Germany,USA 2014

Saturday 20:00 Dokukino Pllato 114’ Laura Poitras’ doc on whistleblower Edward Snowden is a real-life thriller that hits you like a slap in the face. We’re so used to being conned by everyone from the government to our smartphone providers, that a film purporting to tell it like it is, raises suspicions. But Citizenfour, while guilty of sins of omission, marshalls the hard truths and goes easy on the varnish. Laura Poitras completes her trilogy on post-9/11 America, begun with 2006’s My Country, My Country and 2010’s The Oath, with this potent and profound documentary that bears cinematic witness to history with the actual participants instead of the usual pontificating, proselytizing talking heads. Citizenfour is a wake-up call that hits you like a cold slap in the face. Poitras’ subject is former NSA intelligence analyst Ed-

ward Snowden, the whistleblower who first made contact with Poitras under the codename “Citizenfour.” OK, we’ve read reams about Snowden. We think we know it all, from his former life in Hawaii to his refuge in Russia. We don’t. Citizenfour lets us see Snowden, then 29, meeting in 2013 with Poitras, journalist Glenn Greenwald and U.K. intelligence reporter Ewen MacAskill over eight days in a Hong Kong hotel room. Snowden, charged with violating the Espionage Act, owns up to his personal responsibility, and his fear and vulnerability are palpable. His argument, cogently expressed, is that the public has a moral right to the know the widespread extent to which the government, cloaked in the defense of monitoring global terrorism, is spying on its citizens, right down to each email and Google search. In news clips, we watch NSA reps lying through their teeth.

The film has a “You Are There” urgency that escalates in tension as the journalists help Snowden disseminate his stolen data to the world. In the final scene, in a Moscow hotel room, Greenwald gives Snowden evidence that there’s a new, higher-placed whistleblower in town, ready to expose America’s surge from democracy to surveillance state and ready to name names that extend as high as POTUS. Citizenfour leaves you reeling. That’s its intention. It’s a wow of a thriller with a soul that isn’t computer generated. Poitras may be guilty of taking Snowden at face value, but she succeeds brilliantly in evoking a shadow villain intent on world domination. Big Brother is back, baby, and he’s gone digital.

tims of Pinochet’s dictatorship disappeared into the sea without a trace.

tect his people from the settler invasion) and the button welded by the sea to a chunk of railway line – the last remains of a life murdered and then disappeared. An expansive, all-encompassing documentary of Chile’s problematic relationship with the Pacific, Patricio Guzman’s film is structurally almost a copy of Nostalgia For The Light, but as a tribute to the victims of Chile’s violent past, The Pearl Button remains a moving and carefully considered testimony.

(Peter Travers, RollingStone)

Special Presentations

THE PEARL BUTTON Director: Patricio Guzmán France, Chile, Spain 2015

CyanMagentaYellowBlack

Saturday 22:00 Kino Ne Lum 82’ Moving from the north to the south and from the desert to the ocean, Patricio Guzmán builds with The Pearl Button a visually stunning documentary from the same cosmological and political seam as his previous film Nostalgia For The Light. From its opening of a drop of water ensconced in a 3,000 year old block of quartz found in the Atacama desert, Guzmán navigates through Chile’s peculiar relationship with its oceans – from its seafaring indigenous Amerindians in Patagonia wiped out by white settlers to the vic-

Constructed out of Guzmán’s glacial voiceover, sensuous images of blue icebergs and rippling streams as well as interviews with oceanographers, poets, victims and historians, The Pearl Button draws in all kinds of influences and relations – the clincher being the coincidence of the mother-of-pearl button (exchanged by one native Chilean nicknamed Jemmy Button for passage to London, who returns to Patagonia a changed man, unable to pro-

(Mark Wilshin, Dog and Wolf)

RECOMENDED FILMS HOW TO CHANGE THE WORLD

20:00 DREAM CINEMA Jerry Rothwell UK, Canada - 2015

The Day-to-Day with Refugees Photographer Enri Canaj followed Syrian refugees going through Greece on their way to central Europe – even sleeping outside with them during the journey. Canaj’s exhibition opened in Prizren on August 6 and will stay open for the duration of the festival. DokuDaily’s Fisnik Minci sat down with the artist on the night of the opening Canaj says that there has been an influx of refugees from Syria to Greece in the past two years, and that it was natural for him to be drawn to documenting their journey. “Around 80 percent of the refugees come from Syria. What we’re seeing now is a large number of them trying to get to Europe, or the European Union as the conflict in the country goes on.” “This is how I came across the inspiration for this exhibition – which aims to show the difficulties that they face in their attempts to reach Europe, “ says Canaj. Greece is the first EU country the refugees enter. According to the Dublin Regulations, refugees applying for asylum in their first country of entry cannot apply for asylum in another country – which means that EU members like Greece, Spain and Italy, that border with the territories they are escaping or are the easiest to access, usually carry the biggest burden in the refugee load. This leads to overcrowded asylum centers and difficult living conditions for the refugees. For Canaj, it was “impossible not to get involved.” “It is very difficult to keep somewhat of a professional distance from the refugees. The things that happen there, it’s hard not to have your human side touched by this,” says Canaj. In his case, there is a personal

THE BIRTH OF SAKE

experience that he can draw his empathy from. “I was also a refugee, and this reminds of that period. This is why I can’t not get involved. On some of my trips, I slept outside together with the refugees, I was traveling with them the whole time.” For Kosovars, the painful images of people forced to migrate due to difficult living conditions is all too fresh. At the beginning of this year, Kosovo saw the largest migrant exodus since the war in the country - with most of them leaving due to the extreme poverty they were facing in the country, or due to the lack of perspective. “Kosovo, Albania and most of the Balkans are countries whose populations migrate to the European Union. Most have at least a family member who lives in a foreign country,” says Canaj. “I hope that the message people get from this project, from this exhibition, is that we should be sensitive to their suffering. Some of us have also been in such a situation, and we shouldn’t forget these things”

22:00 DREAM CINEMA Erik Shirai USA - 2015 A cinematic documentary that reveals the story of passionate saké-makers

PLANETARY

Canaj was impressed by the energy he felt was emanating from these people – people who had left everything behind in order to save themselves and their families. “I have experienced is that these people in fact have a certain energy, a certain persistence, that is transferred to the country they are going through or destined for. They are putting 100 percent of themselves in this,” concludes Canaj. In September 2014, photographer Enri Canaj witnessed a small boat with 49 Syrian refugees crossing the sea border between Turkey and Greece. He decided to go after them.

CyanMagentaYellowBlack

Canaj captures the grim realities of those left without a homeland

How to Change the World is the story of the pioneers who founded Greenpeace and defined the modern green movement.

20:00 KINO KALAJA Guy Reid UK, USA - 2015 We are in the midst of a global crisis of perspective. We have forgotten the undeniable truth that everything is connected.

GENERAL SPONSOR

OFFICIAL HOST

Media Sponsor

IT Partner

REPUBLIKA E KOSOVËS

MINISTRIA E KULTURËS, RINISË DHE SPORTIT

REPUBLIKA E KOSOVËS

MINISTRIA E PUNËVE TË JASHTME

REPUBLIKA E KOSOVËS

MINISTRIA E INTEGRIMIT EUROPIAN

Culture for All - Phase III An EU project managed by the European Union Office in Kosovo

KOMUNA PRIZREN

Implemented by

REPUBLIKA E KOSOVËS MINISTRIA E DIASPORËS

Embassy of the Kingdom of the Netherlands Kosovo

AUSTRIAN EMBASSY

CyanMagentaYellowBlack

KOSOVO

EMBASSY OF FINLAND PRISTINA - KOSOVO

gjirafa.com 16