CyanMagentaYellowBlack
GAZETA ZYRTARE E DOKUFESTIT VITI XVI, E ENJTE #7, 10 GUSHT 2017
DAIL Y
OFFICIAL DOKUFEST NEWSPAPER YEAR XVI, THURSDAY #7, 10 AUGUST 2017
ENGLISH SECTION -> PAGE 6 www.dokufest.com
Foto: Amer Miftari
DOKUKINO
1200 SAFARI / 90’
VIEW FROM THE WORLD
RIGHTS DOX 1400 AHUMAN HOLE IN THE HEAD / 90’
LUMBARDHI BALKAN DOX MY LIFE WITHOUT AIR / 72’
FUTURE MY LOVE HYPERNORMALISATION / 166’ Hyrja falas Free Admission
SHTËPIA E KULTURËS NATIONAL SANS LE KOSOVO / 21’ ETHNOPHOBIA / 14’ THE REMIGRANT / 18’ ATA / 27’
NATIONAL DODA - THE LIFE AND ADVENTURES OF FRANZ BARON NOPCSA / 107
10.08 – E ENJTE / THURSDAY
KINO KLUB INTERNATIONAL DOX BEST OF LUCK WITH THE WALL / 7’ EL MAR LA MAR / 94’
LUMBARDHI
MASTER CLASS JOHN SMITH
PAWO / 7’ HOBART / 9’ MALY COUSTEAU / 8’ Hyrja falas / Free admission
VR CINEMA GJIRAFAVIDEO VR EXPERIENCE CHASING CORAL: THE VR EXPERIENCE / 6’ NOTES ON BLINDNESS: INTO DARKNESS VR / 25’ A HISTORY OF CUBAN DANCE VR / 6’
PAUZË / INTERMISSION
1600 THOSE SHOCKING SHAKING DAYS / 88’ BALKAN DOX
FUTURE MY LOVE HYPERNORMALISATION / 166’ (Vazhdim / Continued)
HUMAN RIGHTS DOX A FEELING GREATER THAN LOVE / 93’
1000
DOKUKIDS: DAY-DREAMERS TIK TAK / 9’ BIG HANDS, OH BIG HANDS LET IT BE BIGGER AND BIGGER / 6’ TIGER / 6’
BALKAN DOX BUFFET ŽELJEZARA / 61’
1200 - 2200
HAMAM
PANEL DISCUSSION SWITCH TO THE FUTURE: DISCUSSION ON GLOBAL TRENDS THAT COULD BE APPLIED IN THE REGION OF WESTERN BALKANS
18
00
INTERNATIONAL DOX BALLOONFEST / 6’ THE REAGAN SHOW / 74’
PERFORMANCE HÍBRIDOS LIVE CINEMA
RETROSPECTIVE: TRAVIS WILKERSON FRAGMENTS OF DISSOLUTION / 25’ DISTINGUISHED FLYING CROSS / 61’
VIEW FROM THE WORLD AUSTERLITZ / 94’
1830
PANEL DISCUSSION THE FUTURE IS EQUAL
ANDRRA STAGE DOKUNIGHTS PRINCESS NOKIA
DOKUKINO
2000 MISS KIET’S CHILDREN / 113’ HUMAN RIGHTS DOX
2200 THE HOST / 60’
VIEW FROM THE WORLD
18
BAHÇE BALKAN DOX ZOTI I SHPISË / 58’
BALKAN DOX NEWSREEL 63 / 38’ PEJZAŽI RATA, PEJZAŽI MIRA / 49’
KINO N’LUM GREEN DOX DEAD DONKEYS FEAR NO HYEANS / 80’
INTERNATIONAL DOX IF ONLY THERE WERE PEACE / 30’ ALL THAT PASSES THROUGH A WINDOW THAT DOESN’T OPEN / 70’
DREAM CINEMA THIS HUMAN WORLD @DOKUFEST MARE MEDITERRANEUM / 9’ #THEIRCATSASWELL / 4’ ALBERT / 7’ UNCANNY VALLEY / 13’ GERDA WUNSCH / 7’
ANGRY YOUTH x DOKUFEST w/ MEZ x GRANDMIXXER ZGJIM x GREYWAN
KINO PLATO
FAKE IT SO REAL
2400
KINO N’KALA
INTERNATIONAL SHORTS (P. 5)
NSDN@DOKUFEST: AMDOCS
FOR WHOME I THE CHIMERICAL MUSEUM MIGHT DIE / 20’ OF SHIFTING SHAPES / 4’ HOME IS NOT A PLACE THE CIRCLE / 14’ / 14’
STRANGER IN PARADISE / 72’
1700
THE MAN IN THE CAMO JACKET / 88’ SISTERS IN NEVERLAND / 8’
20 00
ON THE ROPES / 17’ A DROWNING MAN / 15’ RETOUCH / 20’
BALKAN DOX
NSDN@DOKUFEST: DOCSMX
ME DASHT’ ME DASHT’ ME DASHT’ / 90’
I PROMISE YOU NEVER TO COME BACK / 88’ ELLIPSIS - PUNTOS SUSPENSIVOS / 9’
2200
19
10 GUSHT 2017 DOKUDAILY #7 33
CyanMagentaYellowBlack
TË RINJTË SI FAKTOR PËR NJË TË ARDHME TË MIRË në jetët e njëra-tjetrës kur flet për atë se si gjenerata e njerëzve që tani janë të moshuar dikur kanë qenë të rinj dhe kanë pasur ndikim në jetën e gjeneratës së re dhe gjenerata e re tani vendoset në pozita vendimmarrëse dhe ka ndikim në jetën e gjeneratave të moshuara.
Foto: Amer Miftari
RYCO (RAJKO) quhet mekanizmi i pavarur institucional i themeluar nga shtetet e Ballkanit Perëndimor, Shqipëria, Bosnja e Hercegovina, Kosova, Maqedonia, Mali i Zi dhe Serbia. RYCO synon që përmes programeve të shkëmbimeve rinore të promovojë frymën e pajtimit dhe bashkëpunimit ndërmjet të rinjve në rajon. Ky mekanizëm i pavarur u prezantua edhe në një nga panelet e edicionit të 16-të të DokuFestit. Tema e diskutimit të panelit me titull “Connecting, Leading, Changing: Youth Building our Future” ishte roli që duhet të kenë të rinjtë në formimin
e peizazhit social dhe politik të rajonit, mënyrat e reja për të marrë pjesë në jetën publike dhe rolin e tyre në promovimin e dialogut dhe pajtimit. Moderatori i këtij diskutimi, ambasadori i misionit të OSBE-së në Kosovë Jan Braathu theksoi fuqinë që rinia mund të ketë në lidhje me këtë temë. Sipas tij, të rinjtë janë ata që marrin pozitat e pushtetit dhe fuqisë dhe që krijojnë kushte të cilat pastaj ndikojnë edhe tek gjeneratat më të moshuara. Ai thekson në mënyrë të veçantë rolin zinxhiror të gjeneratave
“Kur rinia angazhohet ata krijojnë të ardhmen e tyre në të cilën do të jetojnë ata vet bashkë me pasardhësit e tyre. Të rinjtë e sotëm do të jenë të moshuarit e nesërm. Që ta kemi parasysh, të rinjtë nuk do të jenë të rinj gjithmonë dhe politikanët e rinj tani do të plaken. E di që është banale të thuhet por duhet të theksohet si fakt. Rinia mund të ketë nevoja krejt ndryshe nga gjeneratat e vjetra. Është e rëndësishme që ju të angazhoheni në çështjet e arsimit më së pari dhe spektrin e plotë të çështjeve që e prekin apo ndikojnë një shoqëri të caktuar”, theksoi Braathu. Duke besuar se rinia është pjesë e zgjedhjes Braathu po ashtu theksoi se si edhe ky projekt RYCO është njëri prej projekteve të rëndësishme në rajon. Detaje për RYCO’n dha sekretari gjeneral Djuro Blanusha, duke u munduar të shpjegojë se si RYCO mund të tejkaloj barrierat e bashkëpunimit rinor në këtë rajon. Ai përmendi ndihmën që ka dhënë shoqëria civile në përgjithësi për promovimin e këtij projekti, por edhe rrugën që kanë gjet ndaj qeveritarëve, pasi që suksesi varet edhe prej vullnetit politik. Blanusha tregoi që kjo ide ka nisur tre vite
më parë në procesin e Berlinit në vitin 2014, ide kjo e cila u mbështet nga kancelarja gjermane Angela Merkel dhe po ashtu edhe nga shtete tjera pjesëmarrëse. Gjermania dhe Franca për Blanushën, ishin shembull frymëzues, shembull i qartë dhe i pastër që kanë vërtetuar se bashkëpunimi dhe pajtimi është i mundur. E krejt kjo padyshim që do të bëhet përmes të rinjve. “Ne në RYCO kemi dy burra i cili njëri është nga Kosova dhe tjetri nga Serbia, dhe ky është një shembull tepër i mirë i ndërtimit të urave ndërmjet shoqërive dhe si është e mundur të bëhet e arritshme dhe të ketë rezultate për bashkëpunim. E gjithë ideja është që të përafrohen të rinjtë, dhe të sigurohet që të rinjtë të mund të takohen ndërmjet vete dhe të tejkalojnë paragjykimet”, theksoi Blanusha. Në këtë panel u theksua edhe bashkëpunimi që mund të arrihet përmes grave dhe vajzave të reja. Ishte këshilltarja e Kuvendit të Komunës së Zrenjaninit, Alisa Kockar, e cila u ankua për pozitën e grave në fuqi. Tha se gratë ballafaqohen me pengesa të shumta, por kjo mund të ndryshohet kur ato mbështesin njëra tjetrën. Rina Domi, këshilltare në Kuvendin Komunal të Gjakovës ishte një tjetër paneliste që foli për inkurajimin e grave dhe fuqizimin e tyre në shoqëri. Tregoi për projekte të ndryshme që ka bërë komuna e Gjakovës dhe një grant të veçantë që tashmë është krijuar vetëm për rininë.
FILMI PËR DASHURINË të projektit të sipërpërmendur artistik. “Kur i kam takuar në vitin 2014 Arbërin dhe Edonën jam fascinuar... Atë që e kam parë doja ta sjellja përmes filmit, sepse njeriu kur e bënë një film, gjithmonë bënë diçka që i mungon të vetja. Kështu doja ta kapja atë dashuri të Arbrit dhe Edonës, doja ta tregoja, dhe kjo ka qenë vetëm gjysma, ndërsa në anën tjetër ka qenë vëllai im Genci, që e shihja në shtëpi dhe me vinte keq. Ai rrinte shumë brenda dhe doja që ta largoj nga aty, kështu doja që këto personazhe t’i lidhja bashkë”, ka thënë Hasanaj. Ndërsa Edona ka treguar se ajo çka ka arritur të mësoj nga krejt filmi është dashuria për veten.
Foto: Mrinë Godanca
Arbër Salihu, Edona Vatoci dhe Genc Hasanaj janë tre personat që paraqiten në dokumentarin “Me dasht’ me dasht’ me dasht’” të regjisorit Ilir Hasanaj, i cili film si temë qendrore trajton dashurinë. Aty paraqitet se si dashuria e Arbërit dhe Edonës nuk mjaftoi që ti mbajë bashkë ata. Ndërkaq Genci është vëllai i regjisorit, i cili paraqitet si një tip i mbyllur në shtëpi, e të cilin Iliri dëshiron ta inkuadroj në jetën sociale, madje duke u përpjekur që ta lidh me çiftin e dikurshëm. Ata kanë qenë pjesë e performansës së organizuar nga Baushtellë dy vite më parë me temën “What do u believe in?”.
34 DOKUDAILY #7 10 GUSHT 2017
Mes Prishtinës, Zyrihut dhe Beogradit, Edona Vatovci dhe Arbër Salihu nuk e kanë të lehtë të jenë bashkë dhe njëkohësisht të ndarë. Arbri është djaloshi që e do lirinë, ndërsa Edona, vajza që e do dashurinë e Arbrit.
ndarë. Arbri kërkon liri më të madhe, e madje edhe për puthjen e ndonjë femre tjetër, përpos Edonës. “Pse duhet me zgjedh mes dy birrave, kur mundemi me i pi të dyja”, është arsyetimi që Arbri e jep në film.
“Me dasht’ me dasht’ me dasht’” i regjisorit Ilir Hasanaj sjell të dy personazhet në ballafaqim, për të kuptuar pse nuk mund të jenë bashkë.
Ndërsa Edona ndonëse e do ende Arbrin, ajo e pranon ndarjen, dhe fillon të punojë me veten e saj.
Duke punuar në performancën “Ëhat do you believe” ata kuptojnë çka realisht duan, dhe çka jo. Tërë kohën janë bashkë duke punuar në këtë projekt. Pavarësisht nga dashuria për njëri-tjetrin ata janë
Premiera e këtij dokumentari është shfaqur të hënën mbrëma në Kino Lumbardhi, para një numri të madh shikuesish. Gjatë diskutimit regjisori Ilir Hasanaj ka treguar se gjithçka kishte nisur në kuadër
“Iliri na ka xhiruar në një kohë kur ne vet s’kemi pas përgjigje për një milion pyetjet që i kemi, edhe krejt çka kam ditë është që kam dashtë, por gjatë asaj kohe e kam kthyer pak dashninë kah vetja dhe definitivisht përgjigja në pyetjen “Ëhat do you belive?” gjatë asaj kohe ka qenë self-love. Jam shumë e gëzuar që këtë gjë e ka kapur Iliri”, është shprehur aktorja Vatovci. Për realizimin e filmit, regjisori Hasanaj meritat ia ka atribuuar në masë të madhe protagonistëve dhe bashkëpunëtorëve të filmit. Dhe njëkohësisht ka përkujtuar se njerëzit kanë nevojë për dashuri. Filmi “Me Dasht’ me dasht’ me dasht’” është pjesë e garës për filmin dokumentar më të mirë nga Ballkani në edicionin e sivjetmë të DokuFestit. Ky film shfaqet sërish të enjten (me 10 gusht) në ora 22:00 në Kino Plato.
CyanMagentaYellowBlack
JOHN SMITH, REGJISORI I FILMAVE SHUMË TË THJESHTË tërësi projektin, prandaj në përgjithësi punoj vetëm. Por gjithashtu punoj shumë ngadalë. Nëse jam duke e bërë një film, ndoshta shpesh ndoshta kaloj shumë kohë duke punuar në kompozicion të xhirimeve dhe gjëra si kjo, dhe nëse punoj me ekip më bën të pakëndshëm që njerëzit po më presin përderisa unë e ndryshoj mendjen... Preferoj të punoj vetëm dhe ti bëj të gjitha, kështu që e zakonisht e incizoj zërin tim, fotografinë time, e bëj montazhin, gjë që më lejon më shumë fleksibilitet. Zakonisht nuk i xhiroj të gjitha për të montuar më pas, por shpesh xhiroj pak material dhe filloj ta montoj atë, pastaj disa ide lindin nga kjo, dhe kthehem të xhiroj edhe pak. Këtë është vështirë ta bësh me njerëz të tjerë. Nganjëherë ndihem i vetmuar duke punuar vetëm; nganjëherë çmendem nga pak sepse filmi bëhet më i rëndësishëm nga që është. Më pëlqen të punoj me njerëz të tjerë nëse është fjala për punën e tyre, më pëlqen të montoj…
FILMA T E REKOMAND UAR HYPERNORMALISATION
Adam Curtis Britani e Madhe, 2016 Në një kohë të pasigurisë së madhe, kush më mirë se i shumë talentuari Adam Curtis mund të na e shpjegojë botën?
LUMBARDHI 14:00
DODA – THE LIFE AND ADVENTURES OF FRANZ BARON NOPCSA
A ke bërë ndonjë film të gjatë? A dëshiron që të hysh në botën e të rriturve për të bërë film të gjatë, apo fiksion? Foto: Suer Celina Në edicionin e 16-të, DokuFest ka paraqitur një retrospektivë të punës së regjisorit britanik John Smith, duke shfaqur 21 filma të tij dhe do të ofrojë gjithashtu një masterklasë me te. John Smith është pionier në skenën e filmit britanik avantgard për më shumë se tre dekada. Filmat e tij janë të njohur për zgjuarsinë e tyre, mendje nxitje dhe narrativën jo ortodokse. Filmat e tij shpesh rrënjosen në jetën e përditshme; ato eksplorojnë dhe ekspozojnë gjuhën e kinemasë. John Smith flet për punën e tij si regjisor në një intervistë për DokuDaily. Filmat e juaj janë të bazuara në ide të thjeshta. Si i gjeni këto ide? Si të gjejmë ide si John Smith? Shumica e ideve të mia vijnë rastësisht; ato vijnë përmes gjërave që unë në të vërtetë i hasi në jetën e përditshme. Në fakt nuk kërkoj ide, prandaj ndonjëherë nuk kam ndonjë ide për një kohë të gjatë, dhe tani nuk jam dhe aq produktiv si kur kam qenë më i ri, sepse kam bërë më shumë dhe gjithnjë kam dashur që të bëj diçka të re. Por vërtetë filmat i krijoj përmes gjërave që ndodhin në jetë, për shembull kam bërë një film që quhet “The Black Tower” në vitet e 80-ta sepse pata parë një ndërtesë që dukej interesant në kohën kur u vendosa në shtëpinë e re në Londër, ku jetoj. E pashë këtë ndërtesë nga dritarja e pasme e shtëpisë sime dhe kulmi i ndërtesës ishte i ngjyrosur në tërësi, me një ngjyrë të zezë tërësisht jopasqyruese. Kur e shikova këtë ndërtesë dukej sikur pjesa e zezë e majës së kullës, dukej sikur ishte krejt e ndarë në ajër dhe më tërhoqi vizualisht, veçanërisht sepse ngjyra ishte jopasqyruese dhe nuk mund të shihje lidhjet ndërmjet mureve dhe kulmit. Kur e shikoje këtë ndërtesë nga kënde të ndryshme, dukej sikur kjo formë e sheshtë poli-
gonale e cila ishte e prerë nga qielli. Ky ishte fillimi i një filmi që u kthye në shumë gjëra tjera. Krijova një tregim rreth asaj që pashë, por ky është shembull tipik se si fillon një film. Më pëlqen të bëj filma në mënyrën më të thjeshtë të mundshme sepse vërtetojë besoj në ekonomi. Jam shkolluar si dizajner grafik dhe jam shumë i vetëdijshëm për faktin se duhej të shikonim për domethënien e çdo elementi në diçka. Gjithashtu në kohën kur po bëja filma studimi i semiologjisë, si krijohet kuptimi, ishte pjesë e madhe e edukimit tim. Gjithnjë kam dashur të bëj punë që është i zhveshur sa më shumë. Kur bëj një film e përdor vetëm një xhirim, përveç nëse ka ndonjë arsye që ta bëj të dytin. Zakonisht nuk e lëvizi kamerën, vendosi ta krijoj imazhin brenda kornizës, dhe nëse më duhet ta luaj kamerën atëherë duhet të ketë një arsye për këtë. Një nga arsyet që më pëlqen të bëj filma shumë të thjeshtë është se kam dhënë mësim në një shkollë arti/filmi që prej moshës së re dhe mendoj se është me rëndësi që njerëzit të dinë se gjithnjë është e mundur të krijosh një vepër. Nuk të duhet buxhet gjigant për të krijuar; gjithmonë është e mundur nëse ke një ide të mirë. Sidomos tani në epokën digjitale ku nuk duhet të paguajmë për material filmi dhe gjëra të tilla, dhe shumica prej nesh kanë qasje në një kamerë digjitale dhe në kompjuter. Mund ta bëjmë një punë pa para…Shumë prej filmave të mi kanë kushtuar 10 euro (qeshet). A ke bërë ndonjë film të gjatë? A dëshiron që të hysh në botën e të rriturve për të bërë film të gjatë, apo fiksion? Mi more fjalët nga goja, jam një fanatik kontrolli. Më vjen vështirë të bashkëpunoj me njerëz të tjerë dhe në disa raste kam provuar që të bëj punë të përbashkët dhe gjithnjë jam ndjerë se kjo po e nxjerrë anën time të keqe. Nuk më pëlqen vetja ime sepse e marrë në
Nuk e ndaj mendimin se është botë e të rriturve. Mendoj se është një botë tjetër. Filmat e mi gjithnjë kanë gjatësinë që unë dua për idenë. Nuk mendoj se do të bëj film që zgjat 90 minuta apo 5 minuta. Kur filloj ti planifikojë nuk e di se sa të gjatë do të jenë. Për mua dallimi ndërmjet filmit të shkurtër dhe atij të metrazhit të gjatë është tërësisht artificial, është vetëm një mekanizëm komercial… Tani po jetojmë në një botë ku për shumë vite kohëzgjatja e qëndrimit të kinemasë është rreth 90 deri në 100 minuta. Është tërësisht gjë artificial, dhe mendoj se ka të bëj me atë se sa mund të qëndrojnë njerëzit në ulëset e tyre në kinema para se të kenë nevojë për të shkuar në tualet (qeshet), nuk e di. Natyrisht në të kaluarën kjo nuk ka qenë kështu dhe filmat në kinema kanë pas kohëzgjatje të ndryshme. Jam kundër idesë të normalizimit të kohëzgjatjes së filmit. Por mendoj se varet edhe çka quajmë film të gjatë. Kam një film të gjatë që me qëllim është bërë 96 minuta, dhe shpesh herë e jap këtë përgjigje kur njerëzit më pyesin nëse dua ta bëj një film të gjatë, dhe unë ju them po e kam bërë dhe ka kushtuar 27 euro, për shkak të kasetave të kamerës. Nuk jam i interesuar që të bëj film të gjatë dhe kam problem me përdorimin e aktorëve... Nuk dua që filmat të jenë shumë të përfshira me idenë e karakterit. Më shumë më pëlqen të koncentrohem në atë se për çka po flitet sesa për personin që flet për të. Nuk kam aksione dramatike në filmat e tij, zakonisht me qëllim i shmangem aksionit dramatik. Për mua drama e filmit vjen me mënyrën se si është bërë filmit sesa çka paraqet. Pra jam goxha kundër spektaklit… Si po kaloni në DokuFest?
Visar Vishka Maqedoni, 2016 Ky dokumentar është për jetën dhe aventurat e tij, bashkë me partnerin dhe sekretarin, Bayazid Elmas Doda.
SHTËPIA E KULTURËS 14:00
ZOTI I SHPISË
Danielle Bremer Kosovë, 2017 Një mami rebele kosovare lufton për njohje nga familja e saj, e cila ka jetuar me traditat shqiptare qindravjeçare të bazuara në mbizotërimin e mashkullit.
BAHÇE 20:00
NEWSREEL 63
Po kalojë një kohë interesante këtu. Jam ftuar para disa vitesh që të vijë dhe sërish rresht përgjatë 3-4 viteve të fundit dhe nuk ishte e mundur. Këtë vit më në fund arrita që të vij dhe më vjen mirë që jam këtu. Mendoj se është një festival i mahnitshëm, me interesim të madh për filmin nga njerëz të ndryshëm. Përqendrimi i këtij festivali është për pasionin për kinema në forma të ndryshme. Nika Autor, Ciril Oberstar Slloveni, 2017
OFFICIAL HOST
Newsreel 63 ndjek praktika që kanë të bëjnë me kronika dhe përpiqet të pozicionojë dhe kuptojë një imazh specifik.
DOKUKINO 22:00
Gjeje programin e plotë në www.dokufest.com
10 GUSHT 2017 DOKUDAILY #7 35
CyanMagentaYellowBlack
RECENSIONE INTERNATIONAL SHORTS
A DROWNING MAN Regjisori: Mahdi Fleifel Danimarkë, Britani e Madhe, Greqi / Denmark, UK, Greece, 2017
E Mërkurë 20:00 Kino Plato 15’ Fytyrat e imigrantëve janë më se të dukshme në audiencat e përditshme në tregimet e medieve për varka të reja që kanë arritur në brigjet e Italisë, apo përshkrimet e qendrave të azilit të shpërndara anembanë Evropës. Jeta e tyre, rrugëtimi i tyre, dhe qëndrimet e tyre të pamenduara në vendet transite janë kryesisht të panjohura. Filmi A Drowning Man i Mahdi Fleifel ofron një dritare në ditën e një imigranti palestinez i ngujuar në Greqi, i dëshpëruar për të pirë
një cigare apo për të ngrënë pak ushqim në mënyrë që të dalë në fund të ditës. Jeta e tij është e palëvizshme me asgjë për të bërë pos tu kërkojë ushqim apo cigare miqve të tij apo kujtdo që mundet. Dëshpërimi i tij e shtynë atë edhe të vjedh si dhe të përfshihet në vepra të këqija teksa filmi e zbulon se sa bazike janë bërë nevojat e tij për mbijetesë.
Falë aktrimit të patëmetë dhe të zbutur të të riut në rolin kryesor Atef Alshafei ky film i shkurtër është në gjendje t’ia shfaq audiencës emocionet e gjalla dhe një nevojë pothuajse shtazarake për ta mbijetuar ditën. Me kamerë dore dhe kompozim të fuqishëm në vende autentike, filmi na sjell në botën e këtij të riu, duke e ndjerë urinë dhe dëshpërimin e tij, duke pyetur vetën se çka do të sjell e nesërmja. (Ariel Shaban)
VIEW FROM THE WORLD
AUSTERLITZ Regjisori: Sergei Loznitsa Gjermani / Germany, 2016
E Mërkurë 18:00 Kino Klub 94’ Dokumentari i ri nga Sergei Loznitsa është i vendosur në disa kampe përqendrimi. Çdo ditë, qindra familje, turistë dhe grupe turistike shëtisin nëpër portat dhe ndërtesat që strehonin shpirtra të panumërt rrugës për vdekjen pothuajse të sigurt të tyre. Tani, këto hapësira janë muze që evokojnë mbetjet e së shkuarës. Por, teksa masat mblidhen për të kujtuar disa prej ditëve më të errëta të historisë, njeriu duhet të pyes: si duhet të mësojnë njerëzit për tmerret e Holokaustit?
Austerlitz është një film për kujtesën, kulturën dhe që merret me historinë në kohët moderne. Nuk është një rrëfim aktiv apo i udhëhequr nga ndonjë personazh. Në vend të saj, dokumentari bardh e zi është një portret vëzhgimor i atyre që vizitojnë vendet e mizorive të dikurshme. Ne shikojmë teksa ata ndërveprojnë me tmerret e së kaluarës. Megjithatë, ne nuk i dëgjojmë mendimet e tyre përmes intervistave individuale. Në vend të saj, një kamerë e palëvizshme, e veçuar incizon sjelljet e turmës
derisa një tingull i çrregullt kap copëzat e bisedës. Në 94 minuta, filmi etnografik ndjehet i gjatë. Pavarësisht kësaj, është një kohë më me peshë dhe përsëritja shkon në dobi të tij. Me pamje që zgjasin më shumë se një minutë, audienca kanë kohë të mendojnë për temat periodike që i paraqet regjisori. Si i vlerëson dikush me të vërtetë këto hapësira historike në kohën e sotme.
INTERNATIONAL SHORTS
THE CIRCLE Regjisori: Rûken Tekes Turqi / Turkey, 2016
E Mërkurë 20:00 Kino Plato 14’ Në malet madhështore plot diell të Turqisë, përmes fushave me bar, disa fëmijë duket se po shkojnë drejt një vendi të pamundur, me një ndjenjë që në çdo moment dielli do t’i djegë dhe do t’i përpijë ata. Në një klasë të një shkolle që duket e papërshtatshme në një zonë të largët po që është aq e mahnitshme, njoftohemi me fëmijët kurdë që mësojnë gjuhën turke, e cila duket të jetë një gjuhë plotësisht e huaj që u imponohet atyre. Përmes tregimit të një djali dhe një vajze ne shohim dinamikën e klasës, duke parë fytyrat e fëmijëve të cilët janë kureshtar dhe të etur
36 DOKUDAILY #7 10 GUSHT 2017
për të mësuar, por për të cilët gjuha turke është ende e panjohur, me që ata as që mund të nxjerrin nga goja fjalët e thjeshta kur u kërkohet nga mësuesi. Filmi fillon të bëhet ogurzi kur fëmijët e bëjnë një magji mbi vajzën e re duke e vizatuar një rreth që e detyron atë të mbetet e mbyllur brenda tij. Djali i cili e pëlqen atë është i pafuqishëm për ta ndihmuar. Kjo ndjenjë pafuqie dhe diskriminimi e përshkon filmin, duke shfaqur se si pafajësia e fëmijës përdoret për indoktrinimin i cili as nuk kërkohet as nuk është i mirëseardhur. Filmi përfundon me një
mesazh nga regjisori duke theksuar që fshati ku është xhiruar filmi do të zhduket së shpejti duke u përmbytur nga rajoni për ta ndërtuar një pendë. Është ky mesazh që na kthen në bukuritë e fytyrave të fëmijëve dhe peizazhit, dhe tmerri kur e kupton që një ditë të gjithë ata do të largohen nga dëbimi me forcë dhe përmbytja e vendlindjes së tyre. (Ariel Shaban)
CyanMagentaYellowBlack
DOKUNIGHTS ANDRRA STAGE 10.08 – E ENJTE / THURSDAY 24:00
PRINCESS NOKIA Queen of New York, a bruja and a tomboy, an urban feminist, a barri- erbreaking goddess, PRINCESS NOKIA will bring us the girl power our future deserves, LOUD & LOUDER!
Mbretëresha e New York, aktiviste urbane dhe hyjneshë që i then barrierat, PRINCESS NOKIA do të na sjellë fuqinë e çikave të cilën e ardhmja jonë e meriton, FORT DHE ZHURMSHËM!
ANGRY YOUTH X DOKUFEST w/
MEZ x GRANDMIXXER ZGJIM X GREYWAN Këtë vit kemi ftuar dy figura seminale nga skena në rritje e grime në Angli, Mez & Grandmixxer. Padyshim një nga MC-të më interesant të grime, Mez, ka gjetur shtëpinë në label të veteranit të grime D Double E, Bluku Music. I lidhur me një nga kolektivët dhe lëvizjet më të freskët në këtë moment, gjegjësisht Boxed dhe Ruff Sound i Novelist, tingulli i hatashëm i Grandmixxer shpon gjon dhe thellë në dancefloor. Natën do ta mbyllin Zgjim dhe Greywan (Angry Youth).
FITUESI I DITËS SË MËRKURË: SINEM DANA
This year’s joint effort brings you two seminal figures from the ever-evolving UK grime scene – Mez & Grandmixxer. Undoubtedly one of the most interesting upcoming grime MCs, Mez has already found a home in grime veteran’s D Double E Bluku Music label. Affiliated with the freshest grime collectives and movements at the moment, namely Boxed and Novelist’s Ruff Sound, Grandmixxer’s large stadium sound cuts wide and deep in the dancefloor. Angry Youth heads Zgjim & Greywan will be there to lock off the rave.
Për ta shënuar prezencën 10 vjeçare të FujiFilm në Kosovë, Xharra Group dhe DokuFest fillojnë me lojën shpërblyese për foton e ditës në DokuFest. Krejt çka duhet të bëni është të postoni një foto me atmosferë festivali në Prizren në Instagram me hashtagun #FujiFilm #DokuFest 2017 dhe fotografia më e mirë do të fitoj nga një aparat fotografik për çdo ditë!
10 GUSHT 2017 DOKUDAILY #7 37
CyanMagentaYellowBlack
YOUTH AS A FACTOR FOR A BETTER FUTURE
stacles facing youth co-operation in this region. He mentioned the assistance provided by civil society in general to promote this project, as well as the way how they approached the decision makers, since the success also depends on the political will. Blanusha indicated that this idea began three years ago in the Berlin process in 2014, an idea that was supported by German Chancellor Angela Merkel and other participating states. According to Blanusha Germany and France were an inspiring example, a clear example that showed that cooperation and reconciliation is possible. All this will certainly be done through youth.
Foto: Amer Miftari
RYCO (RAJKO) is called the independent institutional mechanism established by the Western Balkan states, Albania, Bosnia and Herzegovina, Kosovo, Macedonia, Montenegro and Serbia. RYCO aims to promote the spirit of reconciliation and cooperation amongst young people in the region through youth exchange programs. This independent mechanism was also introduced in one of the panels of the 16th edition of DokuFest. The theme of the panel discussion entitled “Connecting, Leading, Changing: Youth Building Our Future” was the role that youth should play in forming the region’s social and political scenery, new ways to participate in public life and their role in promoting dialogue and reconciliation.
The OSCE Ambassador in Kosovo Jan Braathu, who chaired this panel discussion, pointed out the power that youth can have on this subject. According to him, young people are those who take over the positions of power and administration and create conditions that then affect the older generations. He particularly emphasized the succession role of generations in one another’s lives when talking about how the generation of people who are now old have once been young and have they had an impact on the life of the new generation and the new generation now is placed in decision-making positions and has an impact on the lives of older generations. “When youth engages, they create their future in which they together with their
“We at RYCO have two guys, one of them is from Kosovo and the other from Serbia, and this is a very good example of building bridges between societies and how it is possible to have result oriented cooperation. The whole idea is to connect young people, and make sure that young people can meet each other and overcome prejudices, “Blanusha said.
children will live. The youth of today are the elder people of tomorrow. That is also something to keep in mind, youth are not youth forever, and young politicians grow older. I know it’s banality to say but it is the fact. Youth have different needs than the older generations. It is important for youth to be engaged in education issues and the whole range of topics that affect the society,” said Braathu.
This panel also pointed out the cooperation that can be achieved through young women and girls. It was the Municipal Assembly Member of Zrenjanin, Alisa Kockar, who complained about the position of women in power.
Believing that youth is part of the solution Braathu also pointed out how the RYCO project is one of the important projects in the region.
Rina Domi, Municipal Assembly Member of Gjakova was another panelist who spoke about encouraging women and empowering them in society. She talked about various projects that the Municipality of Gjakova has done and a special grant that is already created only for youth.
Details for RYCO were provided by Secretary General Djuro Blanusha. While explaining how RYCO can overcome ob-
Kockar said that women face many obstacles, but this can be changed when they are supported by each other.
THE FILM ABOUT LOVE dhi, in front of a large audience. During the discussion, director Ilir Hasanaj said that everything had started within the aforementioned artistic project. “When I met them in 2014, I was fascinated by Arber and Edona ... I wanted to put in a film what I’ve seen because when you make a film you always do something that you lack. So I wanted to catch that love of Arbër and Edona, I wanted to tell a story about it, and that was only one part, on the other hand it was my brother Genc who was always at home and I was sorry about it. He was inside all the time and I wanted to bring him out, so I wanted these characters to connect together, “said Hasanaj. Meanwhile Edona said that what she has learned from the whole experience is to love for herself.
Foto: Mrinë Godanca
Arber Salihu, Edona Vatoci and Genc Hasanaj are three protagonists who appear in Ilir Hasanaj’s documentary “Me dasht ‘me dasht’ me dasht’”, which features love as its central theme. It shows how the love of Arber and Edona was not enough to keep them together. Meanwhile, Genc (the directors brother) appears as an introverted home body, whom Ilir wants to help with his social life, even trying to connect him with the former couple. Arbër, Edona and Genc were part of a per-
38 DOKUDAILY #7 10 GUSHT 2017
formance organized by Baushtella two years ago with the theme “What do u believe in?” Between Pristina, Zurich and Belgrade, for Edona Vatovci and Arber Salihu it is not easy to be together and separated at the same time. Arber is a boy who loves freedom, while Edona, the girl who desires Arber’s love. Ilir Hasanaj’s “Me dasht’ me dasht’ me dasht’” juxtaposes the two characters, to find why they cannot be together. Working in the performance “What do you believe” they see what they really want, and
what they don’t. They are working on this project together all the time. Despite the love for each other, they are separated. Arber asks for greater freedom, he even asks for the kiss of another woman. “Why should I choose between two beers, when I can drink both of them?” is the reasoning that Arber gives in the film. Although she still loves Arber, Edona accepts the separation, and begins to work with herself. The premiere of this documentary was screened Monday night at Kino Lumbar-
“Ilir has shot at a time when we do not have an answer to a million questions we had, and all I knew was that I loved, but during that time I turned the love a little bit towards myself and definitely the answer in the question “What do you believe?”in that time, it was self-love. I am very glad that Ilir has captured this,” said actress Vatovci. Director Hasanaj has attributed to a great extent the merits for the film realization to the protagonists and film partners. At the same time he mentioned that people need love. The film “Me Dasht’ me dasht’ me dasht’” is part of the Best Balkan Documentary competition in this year’s edition of DokuFest. This film will be screened again on Thursday (August 10th) at 22:00 in Kino Plato.
CyanMagentaYellowBlack
JOHN SMITH, A DIRECTOR THAT MAKES SIMPLE FILMS my own picture, I do the editing, which allows me more flexibility. I don’t usually shoot everything in one take and then edit, but every so often I’ll shoot a bit of material and start to edit that than some ideas will come out of that and I go back shoot a little bit more. That’s a difficult thing to do with other people. Sometimes I do get lonely working on my own; sometimes I do get a little bit crazy because film becomes much more important than it really is… I enjoy working with other people if it’s on their work, I enjoy editing... Have you ever made a feature film? Have you thought about making a feature, or a fiction film? Foto: Suer Celina
In its 16th edition, DokuFest presented a retrospective of British filmmaker John Smith’s work, by showing 21 of his films and will host a master-class with the filmmaker. John Smith has been a pioneer in the British avant-garde film scene for over three decades. His films are known for their ingenuity, inflammatory wit, and unorthodox storytelling. His films are often rooted in everyday life; his meticulously crafted films playfully explore and expose the language of cinema. DokuDaily presents an interview with John Smith. Your films are based on very simple ideas. How do you get those ideas? How does one get ideas like John Smith?
believe in economy. Originally I trained as a graphic designer when I first went to school and I was very aware of the fact that we have to look for the significance of every element in something. And also at the time when I was making films the study of semiology, how meaning is made, was big part of education. I always wanted to make work which is as stripped down as possible. When I make a film, you only have one shot unless there is a reason to have a second shot. I usually don’t move the camera, I decide to compose the image within a frame, and if I do move the camera there has to be a reason for it. One of the reasons I like to make very simple films is that I always taught in an art/film school since I was quite young and I think it is really important for people to know that it’s always possible to make work. You don’t need a gigantic budget to make work; it’s always possible if you have a good idea. Especially now in the digital age when we don’t have to pay for film material and thing like that, most of us have access to a digital camera of some kind and a computer. We can make a work for nothing… Many of my films cost 10 euros to make (laughs).
Most of my ideas I really come across; they come about through things that I actually encounter in everyday life. I don’t really go looking for ideas, so sometimes I don’t have an idea for a long tim. So I’m not so prolific now as I was when I was younger, because I have done more and I always wanted to do something new. But really the films come about through things that I encounter in life, for example I made a film called “The Black Tower” in 1980’s because I saw a very interesting looking building when I You are known for working alone. Do moved into a new house in East London, you feel lonely? Are you a control freak were I live. I saw this building through the or is it easier like this? back window of my house and the top of the building was all painted, in completely Well you took word out of my mouth, I’m unreflective black paint. When I looked at a control freak. I find it quite difficult to this building it looked like the black part collaborate with other people and on ocof the top of the tower, looked like it was a casions that I have tried to make a collabhole cut out of the sky and I got very inter- orative work I always felt it brings out the ested in this visually, especially because the bad side in me. I don’t like myself because paint was so unreflective you could not see I take over the project, so I generally work the joints between the walls and the roof. on my own. But also I work very slowly. E TREGTISË MINISTRIA E If I’m making a film,INTEGRIMIT maybe often I spent When you looked at this building from dif-MINISTRIA DHE INDUSTRISË EVROPIAN ferent angles it looked like this polygonal a long time deciding on composition of flat shape that was cut out of the sky. That the shots and thing like this, so if I work was the beginning of a film that turned with a crew I would feel uncomfortable into many other things. I created a narra- about keeping people waiting around, tive around what I saw, but this is a typical while I keep changing my mind... I prefer example of how a film starts. I like to make to work on my own and to do everything I usually record my own sound, films in simplest way possible as I really myself, ZYRA E so PRESIDENTIT TË REPUBLIKËS SË KOSOVËS
I think it’s another world. My films are always the length that I want them to be for the idea. I don’t think I’m going to make a 90 minute film or 5 minute film. When I start to plan them I don’t know how long they are going to be. For me the distinction between short film and feature film is completely artificial, it’s just the commercial device... We are now living in a world where for many years the duration of seating in the cinema is about 90 to 100 minutes. It’s a completely artificial thing, I think maybe it has to do with how long people want to sit in the cinema before they need to go to the toilet (laughs), I don’t know. Of course in the past this was not true and in the cinema films were in all different lengths. I’m very much against this idea of normalizing the duration of a film. But I think it depends what you call a feature film. I have a feature length film which is deliberately made as a 96 minutes long film, and I usually give this answer when people say do you want to make a feature film and I say yes I made one and it cost about 27 euros to me, because of cassette tapes that I shot on a little cam recorder. I’m not interested in making a feature film, I have problem with using actors... I don’t want films to be too involved with the idea of character. I like sort of to concentrate on what is being talked about rather than the person that is talking about it. I don’t have dramatic action in my films; usually I deliberately avoid dramatic action… For me the drama of the film comes more out how the film is made than what you show. So I’m very much against the spectacle...
Recommended films HYPERNORMALISATION
Adam Curtis UK, 2016 In a time of great uncertainty, who better than the very talented Adam Curtis to explain the world to us?
LUMBARDHI 14:00
DODA – THE LIFE AND ADVENTURES OF FRANZ BARON NOPCSA
Visar Vishka Macedonia, 2016 This documentary is about his life and adventures, together with his partner and secretary, Bayazid Elmas Doda.
SHTËPIA E KULTURËS 14:00
LORD OF THE HOUSE
Danielle Bremer Kosovo, 2017 A rebellious Kosovar midwife fights for acknowledgement from her family which has always lived by century-old Albanian traditions based on male-dominance.
How do you like DokuFest? I have such an interesting time here. I was asked to come several years ago and I was asked every year this last 3-4 years, and it hasn’t been possible. This year finally I was able to come and I’m so glad that I’m here. I think it’s a wonderful festival, with a great interest in film from many different kinds of people. The focus of this festival is about passion for cinema of different kinds.
BAHÇE 20:00
NEWSREEL 63
Nika Autor, Ciril Oberstar Sllovenia, 2017 Newsreel 63 follows newsreel-related practices and tries to position and understand a particular image.
BAHÇE 22:00
Find the full program at www.dokufest.com
10 GUSHT 2017 DOKUDAILY #7 39
CyanMagentaYellowBlack
OFFICIAL HOST
GENERAL SPONSOR
MINISTRIA E KULTURËS, RINISË DHE SPORTIT
Media Sponsor
MINISTRIA E TREGTISË MINISTRIA E DHE INDUSTRISË INTEGRIMIT EVROPIAN
ZYRA E PRESIDENTIT TË REPUBLIKËS SË KOSOVËS
SULQWLQJ KRXVH
40 DOKUDAILY #7 10 GUSHT 2017