CyanMagentaYellowBlack
DAIL Y
GAZETA ZYRTARE E DOKUFESTIT VITI XVI, E MARTË #5, 08 GUSHT 2017 OFFICIAL DOKUFEST NEWSPAPER YEAR XVI, TUESDAY #5, 08 AUGUST 2017
ENGLISH SECTION -> PAGE 6 www.dokufest.com
Foto: Somer Spat
DOKUKINO
1200 DINA / 101’
VIEW FROM THE WORLD
LUMBARDHI INTERNATIONAL SHORTS (P. 3) LUNCH TIME / 15’ FATIMA MARIE TORRES / 18’ THE COMMITTEE / 14’ EVERYTHING / 11’ WRITTEN/UNWRITTEN / 20’
VIEW FROM THE WORLD FAKE IT SO REAL 1400 CITIZEN JANE: BATTLE FOR THE CITY / 92’ DRIB / 90’
1600 MY LIFE WITHOUT AIR / 72’ BALKAN DOX
18
00
NATIONAL
MARE MEDITERRANEUM / 9’ #THEIRCATSASWELL / 4’ ALBERT / 7’ UNCANNY VALLEY / 13’ GERDA WUNSCH / 7’
DOKUKINO
BAHÇE
INTERNATIONAL DOX THE KODACHROME ELEGIES / 11’ THE REAGAN SHOW / 74’
VR CINEMA
MASTER CLASS
GJIRAFAVIDEO VR EXPERIENCE CHASING CORAL: THE VR EXPERIENCE / 6’ NOTES ON BLINDNESS: INTO DARKNESS VR / 25’ A HISTORY OF CUBAN DANCE VR / 6’
1200 - 2200
HAMAM
NSDN@DOKUFEST: DOCSMX THE BALLAD OF THE OPPENHEIMER PARK / 71’ AURELIA & PEDRO / 15’
PANEL DISCUSSION CONNECTING, LEADING, CHANGING: YOUTH BUILDING OUR FUTURE
1700
ANDRRA STAGE VIEW FROM THE WORLD
FOR WHOME I THE HOST / 60’ MIGHT DIE / 20’ HOME IS NOT A PLACE / 14’
BRIMSTONE & GLORY / 67’
2200 BEST OF LUCK WITH THE WALL / 7’ EL MAR LA MAR / 94’
PROJECT X / 10’
VIEW FROM THE WORLD
INTERNATIONAL DOX VIEW FROM THE WORLD RISK / 90’
08.08 – E MARTË / TUESDAY
KINO KLUB
PAUL WILLIAMS
STEVE HATES FISH / 5’ THANK YOU FOR THE RAIN / 87’ UNUSUAL RED CARDIGAN / 13’
2000 PROJECT X / 10’ CITY OF GHOSTS / 90’
14
MOGADISHU SOLDIER / 84’
RETROSPECTIVE: JOHN SMITH (P. 3) GREEN DOX WHO ARE WE / 4’ DAD’S STICK / 5’ BLIGHT / 14’ WORST CASE SCENARIO / 18’ WHITE HOLE / 7’ FLAG MOUNTAIN / 8’
LIBERATON DAY / 98’
INTERNATIONAL DOX
HUMAN RIGHTS DOX
FATALIST / 12’ LULET PLASTIKE / 28’ BON APETIT / 18’ MEETING / 25’
FUTURE IS SONIC: FILMS ON MUSIC THIS HUMAN WORLD @DOKUFEST
INTERNATIONAL DOX
SHTËPIA E KULTURËS
A BRIEF EXCURSION / 75’
KINO N’LUM FUTURE IS HERE THIS IS US / 6’ TUKULUKAT E PEJËS THESE SOUNDS TASTE SYNTHETIC / 7’ I FSHEHUR MES JUSH
FAKE IT SO REAL
DREAM CINEMA PERFORMANCE
DEKOMUNIZËM / 7’ SEOBE / 9’ GIULIA / 5’ Z’DEN SEVSKI SUNET / 7’
BALKAN DOX THE GOOD POSTMAN / 80’
KINO PLATO FUTURE MY LOVE
LIVE CINEMA RITUAL WITH VINCENT MOON THE THIRD OPTION / 78’ AND PRISCILLA TELMON
GREEN DOX THE MODERN JUNGLE / 72’
2400
DOKUNIGHTS CROWN & THE ZBDs DJ GOCE
NATIONAL STACION / 5’ QYTETI I MUREVE / 22’ HEAVEN HAS BEEN FOOLED / 13’ RECOLLECTION / 40’
KINO N’KALA FAKE IT SO REAL CRAIGLIST ALLSTARS / 65’
FAKE IT SO REAL THE FUTURE PERFECT / 65’
20 00
2200
15
8 GUSHT 2017 DOKUDAILY #5 33
CyanMagentaYellowBlack
NJË E ARDHME PËR TË CILËN IA VLEN TË PUNOHET Nga Sam Green Një natë para fillimit të DokuFest-it, u ula në kopshtin e Sinan Pashës. Dielli kishte perënduar, puhia e mbrëmjes më në fund po sillte freski pas një dite me zagushi. Teksa po gjerbja çajin, dhe hoxha filloi thirrjen për namazin e mbrëmjes, më shkrepi, në Prizren kisha gjetur shtëpinë e dytë. E kuptoni, unë e kam quajtur Prizrenin dhe Kosovën shtëpi timen për pak më shumë se 14 muaj. Unë jam këtu Vullnetar i Trupave të Paqes nga Komuniteti i Shteteve të Bashkuara për Zhvillim Ekonomik (goxha fjalë, e di) për dy vite shërbim. Derisa këtu jetoj me një familje vendase në Prizren, ku më trajtojnë si anëtar të familjes. Kur e filloj ecjen time të shkurtër nëpër Shadërvan për t’ia nisur punës në DokuFest jam gjithmonë i emocionuar. Jam i emocionuar sepse ekipi i DokuFest është plotë me njerëz energjik e pasionant, të cilët përpiqen dhe gjejnë mënyra për ta ndihmuar komunitetin e tyre. Unë nuk kam qenë kurrë në një fabrikë të tillë idesh, ku secila ide qoftë e vogël apo e madhe diskutohet dhe përfytyrohet në realitet. Ngjarja më e madhe e vitit, festivali i përvitshëm është një fener i kulturës dhe shërben si pikë mbledhëse për 9 ditë magjike, por çka shumica e njerëzve nuk e kuptojnë është se DokuFest-i është shumë më shumë. Për mua, DokuFest-i mishëron një dëshirë vetëmohuese për të punuar drejt përmirësimit të komunitetit. Gjatë tërë vitit ekipi bazë prej 14 punonjësish arrijnë me një energji të pakufizuar për ndihmë. Zona më emocionuese për mua është energjia në rritje për të sjellë filma edukativ në klasë. Fuqia e filmit është e padiskutueshme; ajo ofron mundësinë për të mësuar rreth botës nga pafundësi perspektivash. Ne kemi punuar gjatë tërë vitit për të siguruar resurset për të shkuar në zonat rurale të Kosovës ku shumë veta nuk e kanë përjetuar fuqinë e ekranit të madh. Duke shfaqur filma që ngritin tema relevante dhe të rëndësishme, duke përfshirë: rëndësinë e angazhimit qytetar, ambientalizmin dhe të drejtat e njeriut, dhe për tu asistuar mësimdhënësve në mësim se si të përdorin fuqinë e filmit në klasë për të stimuluar mendimin kritik dhe diskutimet në klasë. Kinemaja në rrota e DokuFest-it do të shfaqë filma këtë vjeshtë në shkollat në Prizren dhe në zonën përreth, por ekipi i DokuFest është plot ëndërrimtarë me një vizion për të ardhmen. Një e ardhme ku duke qenë në partneritet me sistemin arsimor, studentët nga të gjitha profesionet në Kosovë kanë rastin të mësojnë duke e përdorur filmin. Kjo është e ardhmja për të cilën ekipi i DokuFest dhe unë mendojmë se ia vlen të punohet.
34 DOKUDAILY #5 8 GUSHT 2017
“E ARDHMJA ËSHTË KËTU” VJEN ME TETË PREMIERA Shkolla e filmit dokumentar të DokuFestit, e cila trajnon dhe ndihmon nxënësit e shkollave të mesme në realizimin e filmave, sivjet sjell 8 premiera, të cilat do të jepen për publikun në ditën e martë, në kuadër të programit special “Future is here” (E ardhmja është këtu). Ky projekt, që ka për qëllim të nxisë filmbërjen nga studentët e rinj, sivjet ka arritur që të thyejë barrierat ndërmjet të rinjve nga rajoni. Për herë të parë në këtë projekt kanë aplikuar edhe pjesëmarrës nga Serbia, dhe njëri prej tyre ka arritur të realizoj projektin filmik. Linda Llulla nga DokuFest tregon se ideja fillestare ka qenë trajnimi i studentëve kosovarë, mirëpo kur është vërejtur interesimi i të rinjve edhe nga rajoni është vendosur që të hapen dyert edhe për ta. “Sivjet kemi pasur 65 aplikantë prej Kosovës, Shqipërisë dhe Serbisë. Në fillim ideja ka qenë që pjesëmarrja të jetë vetëm për studentët e Kosovës, mirëpo pas interesimit të aplikantëve nga rajoni kemi vendos me i pranua edhe ata nga shtetet tjera. Në fillim 15 prej tyre janë pranuar, ata kanë prezantuar idetë e tyre dhe më pas janë përzgjedhur vetëm 8 prej tyre për të realizuar filmin. Prej Kosovës janë 4 filmbërës të rinj, 3 prej Shqipërisë dhe 1 nga Serbia”, ka thënë Llulla. Ajo ka thënë se pjesëmarrja e të rinjve, duke përfshirë ata nga Serbia, në këtë projekt është i rëndësishëm edhe për komunikimin ndërmjet njerëzve të rajonit. Sipas saj, prindërit e Danilos e kanë pasur të vështirë ta lejojnë djalin e tyre që të vijë në Kosovë, të punojë dhe të bëj filmin. “Por tashti ata dhe vet Danilo e shohin Prizrenin si një vend edhe të tyre. Me këtë duam ta nxisim komunitetin serb që
jeton në Kosovë, që të merr pjesë në aktivitete që zhvillohen brenda vendit. Nëse të rinjtë nga Serbia po i thyejnë këto barriera atëherë edhe të rinjtë e komunitetit serb në Kosovë duhet ta ndjekin këtë rrugë”, është shprehur Llulla. Danilo Stanimirovic ka realizuar një film me tematikë sociale. Në filmin e titulluar “Migrations” ai paraqet hallet e fshatarëve të Serbisë Lindore, më saktësisht ngjarja zhvillohet në fshatin Sirakova, banorët e të cilit për ta kthyer në një vend të jetueshëm, e zhvendosin tërë fshatin kilometra më larg. Edhe pjesëmarrësit tjerë të programit “Future is Here” kanë realizuar filma me tematikë sociale. Si shembull, i riu që vjen nga komuniteti boshnjak në Kosovë, Haris Fazlji paraqet ritualin e synetisë kolektive, një zakon ky i kamotshëm në fshatin Nepregoshtë në Prizren.
Sipas Llullës të gjithë këta regjisorë të rinj të së ardhmes kanë trajtuar tema sociale nga përditshmëria që e jetojnë. “Kemi temën rreth problemeve të komunitetit LGBT në Kosovë, filmin për qentë endacakë dhe tema të ndryshme që i preokupojnë të rinjtë dhe për të cilat ata duan të flasin, duan të shprehen dhe përmes filmit dokumentar ne ua ofrojmë këtë mundësi”, ka deklaruar ajo. Filmat e projektit “Future is Here” që janë realizuar në vitin e kaluar janë shfaqur në shumë festivale në shtete të ndryshme. Llullas ka shfaqur besimin se edhe filmat e realizuar në këtë vit do udhëtojnë nëpër festivale botërore. Tetë filmat e projektit “Future is Here” shfaqen të martën, më 8 gusht, në ora 20:00 në Kino n’Lum.
MBIJETESA NË ZONË LUFTE Guximi dhe durimi i madh që kishte filmbërësi Zaradasht Ahmed dhe loja me një kamerë në një zonë lufte sollën si rezultat një film të realizuar, në kohëzgjatje prej 86 minutash. “Noëhere to Hide” është emri i filmit që ka ardhur nga Nori Sharif, protagonisti kryesor i këtij filmi, i cili punonte si infermier në zona të luftës në Irakun qendror. Nori në të njëjtën kohë është edhe shoku i filmbërësit Ahmed. Ai ka filmuar historitë e të mbijetuarve dhe shpresës për të ardhme më të mirë teksa trupat amerikane dhe ato të koalicionit tërhiqeshin nga Iraku më 2011. Ideja e filmit kishte filluar në vitin 2010 kur regjisori dhe Nori deshën të dokumentojnëpasojat e kësaj ndërhyrjeje. Ata, deshën të faktojnë se çfarë lloj lufte ishte ajo. Por kur ISIS-i përparon në Jalaëla më 2014 dhe e merr në dorë qytetin, edhe Nori duhet të ikën me familjen e tij aty për aty , dhe e kthen kamerën nga vetja. “Deshëm të tregonim se si ishte përditshmëria atje dhe këtë përmes tregimit të rrëfimeve. Ju e mbani mend se gazetarët në atë kohë s’mund të bënin asgjë, sepse ka qenë një nga goditjet për gazetarinë në botë. Nuk e kam pasur idenë me shkua me trupa prej kësaj ane apo prej asaj anës tjetër kështu që vendosa ta kem pamjen prej personit të parë se çfarë po ndodh...”, ka shpjeguar regjisori Ahmed.
Foto: Amer Miftari
Megjithë rrezikun, ata nuk u ndalën. Nori, kishte mësuar të përdorë kamerën për të xhiruar në pjesë të ndryshme ku ai punonte. Pesë vite u deshën për finalizimin e këtij projekti. “Nori, në atë kohë vazhdoi tutje. Ai vazhdoi me më tregua gjatë gjithë kohës se çfarë ndodhte atje”, ka rrëfyer Ahmed, pas shfaqjes së filmit të tij në “DokuFest”. Ai ka shpjeguar edhe drojën që kishte miku
i tij, Nori se “njerëzit do të vuajnë” në këtë vatër lufte. “Kur marrëveshjet nënshkruhen mes shteteve njëra palë humb dhe tjetra fiton dhe të gjithë rreth botës festojnë që ka mbaruar. Por, në realitet nuk mbaron”, ka treguar Ahmed, duke shtuar se filmi shpaloset në një boshllëk politik, teksa përqendrimi kryesor është mbi vuajtjet e njerëzve të rëndomtë.
CyanMagentaYellowBlack
MULLOY SHPALOS PËRVOJËN ME KOSOVËN
FILMA T E REKOMAND UAR WRITTEN/UNWRITTEN
Adrian Silisteanu Rumani, 2016 Jashtë një pavijoni materniteti, një familje rome njoftohet se vajza e tyre e mitur sapo ka lindur një vajzë.
LUMBARDHI 12:00
MY LIFE WITHOUT AIR
Foto: Tughan Anit
Festivali ndërkombëtar i filmit dokumentar dhe të shkurtër DokuFest ka kthyer sërish në gjirin e tij regjisorin britanik Daniel Mulloy, i cili realizoi filmin e shkurtër “Home”, film ky që i solli edhe çmimin prestigjioz “Bafta”. Mulloy erdhi kësaj here në edicionin e 16’të si ligjërues në kuadër të programit të masterklasave të Dokufest’it. Por, dy vite më parë ai duke u bazuar në temën e këtij festivali, që asokohe ishte migrimi, vendosi ta bëjë filmin dokumentar “Home”. Morri për bazë valën e migrimit që kaploi në atë kohë Kosovën, gjendjen e një vendi që kishte dalë prej luftës së fundit dhe arriti që të bëjë një realizim të mirë midis dy shteteve, Kosovës dhe Britanisë së Madhe. E mbështetjen më të madhe regjisori Mulloy e mori nga DokuFest. “Ka qenë e mrekullueshme të realizojë film në Kosovë, të bashkëpunoj me DokuFestin dhe shumë njerëz të tjerë që kanë qenë të përfshirë. Para dy vitesh kur po bashkëpunoja me këtë festival dhe kur po bëheshim gati për temën e migrimit, posterët dhe gjithçka tjetër ka qenë shumë e bukur. Ky film ka qenë dëshmi se si në mënyrë natyrale kanë rrjedhur gjërat. Ne kemi
dashur të shtyjmë edhe më shumë përpara dhe të tregojmë se çka është DokuFesti në gjendje që të bëjë. Mendoj se ky ishte hapi im i parë në krijim e një projekti dhe për të vazhduar më pas me të tjera”, ka theksuar Mulloy. Gjatë kohës sa fliste Mulloy, përmendi edhe lidhjet personale që atë e ofrojnë me Kosovën dhe ndikimin që kanë pasur këto lidhje për të, duke besuar se do të punojë me njerëz të pasionuar. Dhe padyshim për të rezultati është mëse i mirë. Thotë se tashmë gjërat i sheh nga një perspektivë tjetër. “Tema e migrimit dhe refugjatëve ka qenë e lehtë të bëhet këtu sepse secili ka qenë i prekur direkt. Pasi vëmë ekipin e mrekullueshëm e dija se jemi në gjendje që do të bëjmë punë të mirë. Ajo që kam gjetur në Kosovë është talenti dhe njerëzit janë pasionant dhe vullnetmirë që të futen thellësisht në një punë. Kemi pasur ekipin këtu, më pas në bashkëpunimin me BE-në krijuam ekipin në Britani të Madhe. Gjithmonë kam bërë gjëra të ndryshme krahas filmit. Tani i shoh si shtesë, plus fakti se kam disa vite që vij në Kosovë kam krijuar opinion tjetër për qasje në kinematografi, për kulturë. Kam mësuar shumë këtu, po ashtu nga partnerja ime dhe familja.
Vetëm fakti se jam këtu dhe sa ndryshe është nga Britania e Madhe, kam tjetër perspektivë”, ka shtuar tutje Mulloy. Mulloy ka folur pak edhe për fëmijërinë e tij dhe se si nga një atlet në rini i ishte future shkollës së artit më pas për të kaluar në kinematografi. Siç shpjegon edhe vet ai, gjatë gjithë kësaj kohe ka qenë në kërkim të diçkaje më reale për të dhe më kuptimplotë. Kështu ka lindur edhe projekti i tij i parë filmik. “Shkoja në klube shpesh. Në tualetet e të gjitha klubeve vërejta se punonin gra algjeriane. Më pengoi se si ato trajtoheshin si objekte e jo si njerëz. Kështu po rrija në tualete dhe i shikoja. Më pas vendosa që ti incizoj ato gra që bënin punën e tyre. Kështu realizova një film. Ndihesha jo rehat me të. Më pas motra ime e dërgoi atë nëpër festivale në emrin tim. Fitoi çmim shumë të madh, më duket 50 mijë euro për ta bërë një film tjetër dhe më pas fitoi çmimin ‘Bafta’ në Wales. Kështu vazhdova të realizoja filma të tjerë”, ka përfunduar Mulloy, duke u kthyer dhe një herë në DokuFest, për të treguar që festivali “DokuFest”, është shndërruar në shkollë për kineastë vendorë e ata të rinj.
Bojana Burnac Kroaci, 2017 Një pamje e një burri momentet më të rëndësishme të të cilit ndodhin nën ujë gjatë një frymëmarrje tejet të kontrolluar.
DOKUKINO 16:00
THE GOOD POSTMAN
Tonislav Hristov Finlandë, Bullgari - 2016 Një fshat i vogël bullgar pranë kufirit turk ka rezistuar pushtuesit e huaj që prej kohës së Perandorisë Osmane.
KINO N’LUM 22:00
QYTETI I MUREVE
Eneos Çarka Shqipëri, 2016
OFFICIAL HOST
Ky dokumentar jep një pamje në artin e rrugës dhe kulturën e grafiteve në Tiranë, Shqipëri.
KINO PLATO 22:00
Gjeje programin e plotë në www.dokufest.com
8 GUSHT 2017 DOKUDAILY #5 35
CyanMagentaYellowBlack
RECENSIONE VIEW FROM THE WORLD
DINA Regjisori: Dan Sickles, Antonio Santini SHBA - 2016
E Martë 12:00 DokuKino 101’ Sfidat janë që përbëjnë përgatitjen për martesë dhe ato zmadhohen në Dina, një dokumentar i prekshëm rreth një çifti autist të cilët e zbulojnë që gjendja e tyre e komplikon lidhjen e tyre me njëri tjetrin. Ky film e bënë kronikën e subjekteve të tij me intimitet të thjeshtë, që ndonjëherë mund të kufizojë ndjenjat si ngathje e thjeshtë. Por është e pamundur të mos brengosesh thellë për këta zogj të dashuruar në ankth, posaçërisht kur fillojmë të kuptojmë pengesat që e kërcënojnë marrëdhënien e tyre.
Teksa fillon filmi, Dina Buno dyzet e ca vjeçare dhe i fejuari i saj, Scott Levin i moshës mesatare, po vendosen bashkë me afrimin e dasmës së tyre. Të dy janë autistë – Dina po ashtu përballet edhe me depresion – dhe ne i shohim teksa marrin pjesë në një traditë tipike paramartesore siç është festa e beqarisë e nuses dhe e dhëndrit. Duke përdorur incizime statike që shpesh e vëzhgojnë Dinën dhe Scotin nga distanca apo nga këndi i një dhome, Dina mendon të “normalizojë” sjelljen “ekscentrike” të çiftit, duke dashur nga shikuesi
të familjarizohet me një çrregullim që rrallë e shohim në ekran. Teksa Dina vazhdon dhe ne mësojmë më shumë rreth traumave me të cilat përballet Dina, ky dokumentar bëhet tepër prekës. Këtu, qasja e veçantë e regjisorit del e montuar, duke i thënë subjekteve distancën e respektueshme të nevojshme që ata të luftojnë me pengesat e tyre romantike. Në mënyrën e duhur, Dina nuk ofron vendim të lehtë. Por shprehjet elastike të dashurisë që ndahen nga Dina dhe Scott janë aq të forta sa njeriu vetëm mund të shpresojë që këta njerëz të gjejnë një lloj fundi të lumtur.
FUTURE IS SONIC: FILMS ON MUSIC
LIBERATION DAY Regjisori: Ugis Olte, Morten Traavik Norvegji, Letoni - 2016
E Martë 18:00 DokuKino 98’ Grupi slloven Laibach ishin ftuar nga qeveria e Koresë Veriore për të luajtur në koncertin e parë të rokut në Pyongyang. Ky është tregimi i qëndrimit të tyre të shkurtër në shtetin e fshehtë. Laibach janë një zgjedhje e pazakontë për një koncert sepse muzika dhe skena e tyre shfaq mimikën e propagandës bombastike që shoqërohet me shtete totalitare. Ju mund të mendoni që ftesa nënkupton që Koresë Veriore i ka munguar gjendja ironike në shkallët zero e Laibach; në fakt siç e shfaq dokumentari, ata ishin ftuar fillimisht sepse shfaqjet e tyre gjallë shpesh përfshijnë këngë nga The Sound of Music, një film shumë i dashur në Korenë Veriore, sikurse kudo.
Liberation Day fillon me goditje të propagandës së kinoditarit nga ditët e Jugosllavisë së Titos, e cila zhvillohet në një histori vizuale të grupit i cili ju jep të gjitha informatat që ju duhen për të parë se sa e çuditshme është ajo që pason. Pjesa më e madhe e asaj që mbetet nga filmi është incizuar e futur në grup teksa arrijnë në KV dhe e përgatisin shfaqjen. Motivi më i madh i Liberation Day bëhet i pakundërshtueshëm teksa filmi vazhdon: gjithçka është propagandë, nga afarizmi me vetëbesimi ndërmjetësuesit të regjisorit Morthen Traavik deri te puna ndërkulturore në ekip që i futet realizimit të koncertit, dhe sigurisht, vetë
muzika; nga vendimet e komitetit hezituese të KV që pengojnë performancën e grupit në vetë The Sound of Music. Është e vërejtshme që censuruesit e Koresë Veriore aplikojnë rregulla të ngjashme si presion kulturor që grupet bëjnë në perëndim, sikurse qeveritë tona. Censuruesit e KV janë të obsesionuar me ‘posedimin’ e tyre të imazheve dhe muzikës, kështu që atyre nuk u pëlqen që Laibach ta bëjnë një këngë të popullarizuar të KV dhe nuk u pëlqejnë pamjet e kombinuara që e përziejnë emblemën e KV me material të huaj. Laibach mund të mendojë që po festojnë apo ndjehen por censuruesit e KV e shohin ata si shpronësim.
VIEW FROM THE WORLD
CITIZEN JANE: BATTLE FOR THE CITY Regjisori: Matt Tyrnauer SHBA - 2016
E Martë 14:00 DokuKino 92’ Ky film dokumentar kujton gjallërisht se si gazetarja Jane Jacobs, me diçka për të humbur – lagjen e saj Fshati Greenwich – u ngrit për të vrarë Goliatin. Por filmi në një kuptim më të gjerw po ashtu ka të bëjë me planifikimin urban në përgjithësi, një temë fascinuese që lehtas mund të duket e thatë në duart e gabuara. Regjisori Matt Tyrnauer i përzien plot gjallëri pamjet nga arkiva, duke përfshirë një intervistë lajmesh të paharrueshme me një gjyshe të nevrikosur italiane, me dëshmi nga ekspertë pasionant për të demonstruar rëndësinë e dizajnit të qytetit. Jacobs nuk ishte fare eksperte kur vinte puna te gjëra të tilla, por si gazetare, ajo ishte pafundësisht kureshtare. Ajo po ashtu ishte pajtuar fortë me atë që po ndodhte përreth saj. Derisa planifikuesi i
36 DOKUDAILY #5 8 GUSHT 2017
qytetit Robert Moses dhe bashkëkohësit e tij nxorën një pamje nga lart të qyteteve, Jacobs ishte në rrugë, duke mësuar çka e ka bërë Nju Jorkun shenjë. Një nga perceptimet më të mëdha ishte se sa më shumë njerëz kishte në rrugë, aq më i sigurt ishte ai. Dhe megjithatë njerëzit në pushtet donin të zëvendësonin lagjet me shtëpi të lëna pas dore dhe apartamentet me projekte masive banimi.
kryer punën e tij, “duhet të largosh shumë njerëz nga rruga”.
Jacobs zhvilloi luftë për bindjen e mençurisë së asaj kohe me librin e saj provokativ më 1961 “Vdekja dhe Jeta e Qyteteve të Mëdha Amerikane”. Qëllimi i saj kryesor ishte i thjeshtë, jo ndërtesa. Nëse Jacobs është heroi i filmit, planifikuesi i qyteteve Robert Moses është padyshim batakçiu. Tyrnauer përdor copëza të ndryshme nga intervistat, duke përfshirë një në të cilën Moses e pranon tepër lehtë që për ta
Risqet janë ende të larta, sipas dokumentarit. Shkalla aktuale dhe shpejtësia e urbanizmit është e paprecedentë, shpjegon një personazh i intervistës. Kjo do të thotë që qytetet do të ndryshojnë për t’i akomoduar të gjithë.
Filmi vlerësohet si triller, me sa duket me ndërtesa në ndonjë realizim tmerrues. Dhe, në një mënyrë, edhe është: Ne shohim duzina projektesh banimi të ngritura nëpër vend, vetëm për tu shqitur vite më vonë, kur pranohen si dështime.
CyanMagentaYellowBlack
DOKUNIGHTS ANDRRA STAGE 08.08 – E MARTË / TUESDAY 24:00
CROWN & THE ZBDs Bend për të cilin duhet të jemi të vëmendshëm këtë vit përderisa dhe që debutojnë skenën tonë të madhe - një kolektiv hip hop/rapcore nga Prishtina që ushqehet nga tekstet e fuqishme të 24-vjecarit Crown.
DJ GOCE DJ që performon strikt në pllaka vinyl, DJ Goce bashkon Hip- Hop-in me muzika të ndryshme që e kanë frymëzuar gjatë viteve.
FITUESI I DITËS SË DIELË: @KOSOVOGIRLTRAVELS
HUMANS OF DOKUFEST
Poul, Luisa, Luise – We live in the same village near Munich, Germany. I see the future of our friendship; hopefully we will live all in the same house, a big house with all our friends, all our partners nearby the lake. I am happy that we keep the contact and stay in a close relation. (project by Nita Zeqiri)
Për ta shënuar prezencën 10 vjeçare të FujiFilm në Kosovë, Xharra Group dhe DokuFest fillojnë me lojën shpërblyese për foton e ditës në DokuFest. Krejt çka duhet të bëni është të postoni një foto me atmosferë festivali në Prizren në Instagram me hashtagun #FujiFilm #DokuFest 2017 dhe fotografia më e mirë do të fitoj nga një aparat fotografik për çdo ditë!
8 GUSHT 2017 DOKUDAILY #5 37
CyanMagentaYellowBlack
A FUTURE WORTH WORKING TOWARDS By Sam Green The night before the start of DokuFest, I sat in the gardens of the Sinan Pasha. The sun had set, the evening breeze finally providing cool relief following a sweltering day. As I sat there sipping some caj, and the hoxha began the evening call to prayer it hit me, in Prizren I have found a second home. You see, I’ve called Prizren and Kosovo home for a little over 14 months. I’m a United States Community Economic Development Peace Corps Volunteer (quite the mouthful I know) here for 2 years of service. While here I live with a local family in Prizren, where I am treated like family. When I take my short morning walk across the Shadervan to head to work with DokuFest I am always excited. I’m excited because the DokuTeam is full of driven and passionate people, who try and find ways to help their community. I have never been in such an idea factory, where any idea whether big or small is discussed and conceived into reality. The biggest event of the year, the yearly festival is a beacon of culture and serves as a gathering point for 9 magical days, but what most people don’t realize is that DokuFest is so much more. To me, DokuFest embodies a selfless desire to work towards bettering the community. Year round the core team of 14 employees arrive with an openended drive to help. The most exciting area to me is our growing drive to bring educational film to the classroom. The power of film is indisputable; it offers the opportunity to learn about the world from a myriad of perspectives. We’ve been working year round to secure the resources to go to the rural areas of Kosovo where many have never experienced the power of the big screen. Showing films that raise important and relevant topics, including: the importance of civic engagement, environmentalism and human rights, and to assist teachers with learning how to use the power of film in the classroom to stimulate critical thinking and classroom discussions. The DokuFest Cinema on wheels will be screening films this fall in schools in Prizren and the surrounding area, but the DokuTeam is full of dreamers with a vision for the future. A future where by partnering with the educational system, students from all walks of life in Kosovo have the opportunity to learn using film. That’s a future that the DokuTeam and myself think is worth working towards.
38 DOKUDAILY #5 8 GUSHT 2017
“FUTURE IS HERE” PRESENTS EIGHT PREMIERES DokuFest’s documentary film school, which trains and assists high school students in the art of filmmaking, this year, brings 8 premieres. The films will be screened to the public on Tuesday, in the premier of the special program “Future is here”. This project, which aims to foster filmmaking in young students, this year, has managed to break the barriers between young people from the region. Participants from Serbia have applied for the first time in this project, and one of them has managed to realize their film project. Linda Llulla from DokuFest says that the initial idea was training Kosovar students, but when the interest of young people from the region was noticed it was decided to open the doors for them as well. “This year, we had 65 applicants from Kosovo, Albania and Serbia. Initially, the idea was to include students from Kosovo only, but after the surge of applicants’ from throughout the region we decided to accept students from other countries as well. First 15 of them were accepted, they have presented their ideas and then only 8 of them have been selected to make the film. There are 4 young filmmakers from Kosovo, 3 from Albania and 1 from Serbia, “said Llula. She said that the participation of young people, including those from Serbia, in this project is also important for communication between people in the region. According to her, Danilo’s parents found it difficult to allow their son to come to Kosovo to work and make the film. “But now they and Danilo himself see Prizren as their own place. We want to encourage with this the Serbian commu-
nity living in Kosovo to participate in activities that take place within the country. If young people from Serbia are breaking these barriers, then the youth of the Serb community in Kosovo must follow this path, “said Llulla. Danilo Stanimirovic has made a social themed film. In the movie entitled “Migrations” he presents the troubles of the villagers of eastern Serbia, more specifically the event takes place in the village of Sirakova, whose inhabitants move the entire village miles away in order to live in a habitable place. Other participants of the program “Future is Here” have also produced social themed films. For example, the young man from the Bosniak community in Kosovo, Haris Fazlji, presents the ritual of collective circumcision, a custom from a long time ago in the village of Nepregoshte in Prizren.
According to Llulla, all these young filmmakers of the future have dealt with social issues from their daily lives. “We have the theme about the problems of the LGBT community in Kosovo, the film about stray dogs and various topics that concern the young people and for which they want to talk, they want to express themselves through the documentary film as well and we offer this opportunity,” she said. The “Future is Here” films from last year have been screened in many festivals in different countries throughout the world. Llulla believes that the films that were made this year will continue the programs tradition of traveling the world. Eight films of the “Future is Here” will be screened on Tuesday, August 8, at 20:00 in Kino n’Lum.
“BIG CIRCLES” OF GLAWOGGER An unfinished film that remained untitled. In memory of director Michael Glawogger, his collaborators realized a film based on the footage he made while working on his last project. The documentary “Untitled” screened at this edition of DokuFest at Sunday night in Kino Bahçe, within the special program: View From The World. After the sudden death of Michael Glawogger in April 2014, his longstanding collaborator and editor Monika Willi realized a film out of the footage Glawogger shot over the course of 4 months and 19 days in the Balkans, Italy, North and West Africa. It is described as journey out into the world with open eyes and an open mind observing, listening, and experiencing. “I want to give a view of the world that can only emerge by not pursuing any particular theme, by refraining from passing judgment, proceeding without aim. Drifting with no direction except one’s own curiosity and intuition,” stated the late director, Michael Glawogger. After the screening of the film there was a Q&A session, where artistic director of DokuFest, Veton Nurkollari reminded the audience that Glawogger was present at DokuFest few years ago, and asked the cinematographer Attila Boa what it felt like to
Foto: Tughan Anit
travel around doing a film with no script. Boa mentioned that Glawogger was a special person and that he is grateful that he could be part of this special project. “We just started in his house in Austria, we went to a car and started from there”, said Boa, and explained that the idea was to come back after a year and finalize the film project. “We went to the Balkans, Italy, North and West Africa and that was all”, said Boa. Glawogger died unexpected from malaria while working on this film. Cinematographer said that this was blow for everybody in the team, and only after
two years his editor Monika Willi started to work to complete “Untitled”. According to Boa the idea was to travel and “try to get one big circle into a smaller and smaller circles.” But because of the sudden death of the director, in this documentary we can see just “some big circles.” So the film is created by raw footage that Glawogger and his team shot in above mentioned countries, but which were systematically gathered, and are now presented to the audience. And as one of the present artists in the Kino Bahçe said, the film respectively the editor “brought him back”.
CyanMagentaYellowBlack
MULLOY UNFOLDS HIS EXPERIENCE WITH KOSOVO
Recommended films WRITTEN/UNWRITTEN
Adrian Silisteanu Romania, 2016 Outside a maternity ward, a Roma family is announced their underage daughter has just had a baby girl.
LUMBARDHI 12:00
MY LIFE WITHOUT AIR
Bojana Burnac Croatia, 2017
Foto: Tughan Anit
The international documentary and short film festival DokuFest has brought back to city again the British filmmaker Daniel Mulloy, who made the short film “Home”, which won the prestigious “Bafta” award. Mulloy came this time to the 16th edition as a lecturer in Dokufest’s masterclass program. But two years ago based on the theme of this festival, which was then migration, he decided to make the documentary film “Home”. Daniel Mulloy based his film on the migration wave that covered Kosovo, a country that had come out of a war, and he managed to make an award winning collaborative film by two states, Kosovo and Great Britain. In Kosovo support for director Mulloy was given by DokuFest and other partners. “It was wonderful to make a film in Kosovo, to collaborate with DokuFest and many other people involved. It was very beautiful when two years ago I was collaborating with this festival and when we were getting ready for the theme of migration, the posters and everything else. This film has been a proof of how things have naturally flowed. We wanted to push
it even further and show what DokuFest is capable of doing. I think this was my first step in creating a project to go on with others,” said Mulloy. While Mulloy was speaking, he mentioned the personal bounds that tie him close with Kosovo and the impact they have had in it, believing that he will work with passionate people. Clearly the result is pretty good. He says that now he looks at things from a different perspective. “It was easy to deal with the theme of migration and refugees here because everyone has been directly affected. After putting in the wonderful team I knew we were able to do a good job. What I have found in Kosovo is talent and passionate people who are willing to get deep into a job. We had the team here, and then in the co-operation with the EU we created a team in the UK. I’ve always done different things alongside the film. Now I see it as an addition, plus the fact that I have been in Kosovo for several years, I have created other opinion about the access towards cinematography, and culture. I learned a lot here, from my partner and my family as well.
The fact itself that I am here and how different it is from Great Britain, makes me have another perspective, “added Mulloy. Mulloy talked a bit about his childhood and how from an athlete in youth he had been introduced to the art school moving afterwards towards cinematography. As he explains, throughout this time he has been looking for something more realistic and more meaningful for him. This is how his first film project was born. “I often went to the clubs. I noticed that in all club toilets there were Algerian women working. It bothered me that they were treated as objects and not as people. So I stayed in toilets and watched them. Then I decided to film those women doing their job. That is how I made a movie. I was not comfortable with it. Then my sister sent it to the festivals in my name. It won a huge prize, I think 50,000 Euros to make another movie and then it won the ‘Bafta’ award. So I continued to make other films,” concluded Mulloy, returning to DokuFest once again to show that this organization has turned into a school for local and young filmmakers.
A view of a man whose most important moments in life take place underwater during one highly controlled breath.
DOKUKINO 16:00
THE GOOD POSTMAN
Tonislav Hristov Finland, Bulgaria - 2016 A small Bulgarian village just by the Turkish border has been resisting foreign invaders since the times of the Ottoman Empire.
KINO N’LUM 22:00
CITY OF WALLS
Eneos Çarka Albania, 2016 This documentary gives an insight on the street art & graffiti culture in Tirana, Albania.
KINO PLATO 22:00
Find the full program at www.dokufest.com
8 GUSHT 2017 DOKUDAILY #5 39
CyanMagentaYellowBlack
OFFICIAL HOST
GENERAL SPONSOR
MINISTRIA E KULTURËS, RINISË DHE SPORTIT
Media Sponsor
MINISTRIA E TREGTISË MINISTRIA E DHE INDUSTRISË INTEGRIMIT EVROPIAN
ZYRA E PRESIDENTIT TË REPUBLIKËS SË KOSOVËS
Nutzfahrzeuge
printing house
40 DOKUDAILY #5 8 GUSHT 2017