CyanMagentaYellowBlack
GAZETA ZYRTARE E DOKUFESTIT VITI XVI, E SHTUNË #9, 12 GUSHT 2017
DAIL Y
OFFICIAL DOKUFEST NEWSPAPER YEAR XVI, SATURDAY #9, 12 AUGUST 2017
ENGLISH SECTION -> PAGE 6 www.dokufest.com
Foto: Tughan Anit
DOKUKINO
1200 POLONAISE / 16’
INTERNATIONAL DOX
DEATH IN A TERMINAL / 52’
THE WORLD 1400 LASTVIEWMANFROMIN ALEPPO / 104’
1600 ONE MORE TIME WITH FEELING / 113’
LUMBARDHI BALKAN DOX THOSE SHOCKING SHAKING DAYS / 88’
HUMAN RIGHTS DOX A HOLE IN THE HEAD / 90’
FUTURE IS SONIC: FILMS ON MUSIC INTERNATIONAL SHORTS (P. 6)
1800 CITY OF GHOSTS / 90’
INTERNATIONAL DOX
DOKUKINO
2000
RED LIGHT / 21’ GAMER GIRL / 9’ GREEN SCREEN GRINGO / 16’ THE BRIEF HISTORY OF PRINCESS X / 7’ SMALL TOWN / 19’
VIEW FROM THE WORLD
SHTËPIA E KULTURËS INTERNATIONAL SHORTS (P. 5) THE CHIMERICAL MUSEUM OF SHIFTING SHAPES / 4’ THE CIRCLE / 14’ ON THE ROPES / 17’ A DROWNING MAN / 15’ RETOUCH / 20’
REFLECTIONS ON SOVEREIGNTY “WE LOOK TO SCOTLAND FOR ALL OUR IDEAS OF CIVILISATION” / 4’ THE LION AND THE UNICORN / 12’ TIME AND THE WAVE / 15’ THE EUROPEAN SHOWERBATH / 6’
WHO ARE WE? / 4’ MANUFACTURED BRITISHNESS / 14’ THE LAWES OF THE MARCHES / 17’ FIVE ANGELS / 5’
REFLECTIONS ON SOVEREIGNTY WHOSE FLAG IS IT? / 14’ THE AGREEMENT / 58’ NOTE ON MULTITUDE / 8’
KINO KLUB
12.08 – E SHTUNË / SATURDAY
FAKE IT SO REAL CRAIGSLIST ALLSTARS / 65’
VR CINEMA GJIRAFAVIDEO VR EXPERIENCE INTERNATIONAL DOX EL MAR LA MAR / 94’
CHASING CORAL: THE VR EXPERIENCE / 6’ NOTES ON BLINDNESS: INTO DARKNESS VR / 25’ A HISTORY OF CUBAN DANCE VR / 6’
SHADËRVAN
1600
DOKUKIDS BALKAN DOX THE ROAD MOVIE / 67’
PASSEBALLET PERFORMANCE
BAHÇE
1800
DOKUKIDS PASSEBALLET PERFORMANCE
REFLECTIONS ON SOVEREIGNTY
UNTITLED / 107’
LA TONSURE / 4’ BLOCUS 138 - INNU RESISTANCE / 7’ BLOODLAND / 4’ SNARE / 3’ THIS RIVER / 16’ REPERCUSSIONS / 4’
BAHÇE
KINO N’LUM
SIRMILIK / 11’ NIAGARA / 5’ THE RENAMING OF PKOLS / 4’ MIA’ / 8’ WAPAWEKKA / 16’
BEST INTERNATIONAL SHORT DOX
AWARDS & CLOSING CEREMONY
BEST INTERNATIONAL SHORT
BEST INTERNATIONAL FEATURE DOX
RETRO.: TRAVIS WILKERSON
BEST BALKAN NEWCOMER
1200 - 2200
BALKAN DOX THE GOOD POSTMAN / 80’
DREAM CINEMA
2400
DOKUNIGHTS KAIRA KELA
KINO PLATO
KINO N’KALA
AUDIENCE AWARD
20 00
BEST GREEN DOX
2200
DID YOU WONDER WHO FIRED THE GUN? / 70’
2200
22
BEST HUMAN RIGHTS DOX
BEST BALKAN DOX BEST NATIONAL FILM
23
12 GUSHT 2017 DOKUDAILY #9 33
CyanMagentaYellowBlack
E ARDHMJA ËSHTË E BARABARTË gjinore, pra njëkohësisht djemtë e rinj dhe baballarët. Sepse e dimë që fatkeqësisht dhuna në baza gjinore shkaktohet prej burrave, ata janë veç pjesë e problemit e pse jo të mos jenë edhe pjesë e zgjidhjes së problemit. Të përfshihen edhe të marrin përgjegjësinë që u takon atyre”, tha Leka. Projekti “Bonu Burrë” fokusohet tek djemtë e rinj që t’i sfidojnë normat e ngurta të maskulinitetit. E këto norma i kishte luftuar shumë fortë edhe Xhejrane Lokaj, e cila kishte kundërshtuar një vendim të babait të saj, si burri i vetëm në familje që kishte marrë vendim që atë ta largojë nga shkolla.
Foto: Suer Celina Filmi “Lord of the House” i regjisores Danielle Brenner ka frymëzuar ekipin e UN Women në bashkëpunim me UNKT dhe DokuFest të organizojnë panelin e diskutimit rreth çështjes së barazisë gjinore, të drejtave, përgjegjësive dhe fuqisë. “The Future is Equal” (E ardhmja është e barabartë) titullohej paneli i diskutimit që është mbajtur në Hamamin e Gazi Mehmed Pashës në Prizren, ku filmbërësja nga Holanda, Danielle Brenner ishte pjesë e panelit bashkë me gjashtë aktivistë tjerë që angazhohen për barazinë gjinore. Që të gjithë u munduan të ofrojnë përgjigje se nga vjen pabarazia dhe cila është zgjidhja. Patriarkalizmi dhe sistemi arsimor i dobët bënë që pasojat të jenë të mëdha sa i përket kësaj çështjeje, vlerësuan panelistët, por sipas tyre ka dhe elemente tjera që e bëjnë shoqërinë në Ballkanin Perëndimor që të jetë e rezervuar në këtë çështje.
“Identiteti gjinor është një ndër dukuritë më të përhapura të identitetit në shoqëri. Përkatësitë gjinore reflektojnë pabarazi dhe pasojat kulturore dhe politike janë shumë të rëndësishme të këtyre pabarazive sepse ato vërtetë janë në çdo segment të relacioneve shoqërore, institucioneve...duke u nis nga mikrostrukturat individuale, familja, deri të nivelet makroekonomike të institucioneve shtetërore. Ne mund të themi se sot kemi familje moderne patriarkale, ku ndoshta ky fenomen paksa edhe është zvogëluar duke e marrë parasysh zbehjen e familjes tradicionale patriarkale, mirëpo ajo që mbetet është dominimi gjinor, që është një ndër ideologjitë ma determinuese në kulturën tonë, e cila i sjellë edhe siguron apo ruan atë konceptin fundamental”, vlerësoi Flora Macula nga UN Woman.
Panelistët thanë se po tentojnë që të ndryshojnë atë dimension që tashmë është ndërtuar si strukturë që një gjini të ketë pushtet në gjininë tjetër. Ky dominim gjinor, që kryesisht vjen prej burrave po synohet të zbehet. Besnik Leka, në panel ishte ulur si përfaqësues i një projekti në Kosovë që po punon me djem të rinj, që quhet “Bonu Burrë”. Besniku që si fëmijë ishte rritur në mesin e tri motrave, u mundua të shpjegojë frymëzimin që ka për kauzën për barazi gjinore. Duke pasur model tri motrat e tij, Besniku thotë se fatkeqësisht burrat janë ata që janë pjesë e problemit, por njëkohësisht beson se burrat do të jenë edhe pjesë e zgjidhjes. “Tek në vitin 2006 ka lindur ideja që të përfshihen edhe burrat për promovim të barazisë
Ajo u rebelua dhe sakrifikoi gjithçka dhe si përfundim ishte larguar nga familja e saj për qëllim të vetëm, shkollimin. Por edhe për të kundërshtuar një vendim të padrejtë kundër saj si vajzë e re. Kjo i kushtoi asaj shumë. Konsiderohej si tradhtare dhe e padëgjueshme, ajo e cila theu “rregullat e burrave” dhe për këtë meritonte “dënimin”. Por me këtë veprim ajo beson që nga atëherë ata janë disiplinuar. “Ata morën vesh se nuk bën kështu. Ata nuk guxuan më tu thonë vajzave tjera që të mos shkolloheshin se ishte njëra që u iku dhe nuk i dëgjoi dhe kishin frikë se edhe ato tjerat do të iknin njësoj sikur unë dhe me këtë u thye një rregull në familjen tonë dhe prej asaj kohe në familjen time merren vendime të barabarta”, tha Lokaj. Sikurse ajo, edhe panelistët tjerë vlerësuan se burrat janë e ardhmja e një ndryshimi pozitiv për barazi gjinore. Ndërsa, arsimimi i mirëfilltë është theksuar si bazë për zhvillimin e një shoqërie të shëndoshë.
PUSHTETIN QYTETARËVE Whose Flag Is It? të Baris Karamucos, pavarësisht përgjigjeve të përziera për dizajnin e flamurit të ri të shtetit të ri. Fëmijët e adhurojnë atë, mësojnë ta vizatojnë, të rriturit hedhin arsye për dhe kundër tij, dhe të gjithë duket të jenë të përfshirë sinqerisht në debatin e identitetit kombëtar dhe shtet ndërtimit. Por e ardhmja e Kosovës, e besuar nga shumëkush në mënyrë disi naive të jetë në duart e popullit të saj, merr një kthesë të çuditshme dhe burokratike në filmin The Agreement të Karen Stokkendal. Ky dokumentar politik i errët humoristik paraqet një zotëri britanik që vozitë biçikletën me një koleksion të gjerë të kollareve i quajtur Robert Cooper si negociator i Bashkimit Evropian, një ish muzikant i rokut i kthyer në politikan Borko Stefanovic si i dërguar i Serbisë dhe të dhënën pas rregullimit të flokëve dhe krenaren për shkollimin në Harvard, Edita Tahiri si homologen nga Kosova.
Veton Nurkollari Më 17 shkurt 2008, Kuvendi i Kosovës votoi shpalljen e pavarësisë së Kosovës nga Serbia. Brenda pak ditësh më shumë se një duzinë shtetesh kishin njohur pavarësinë e vendit, duke përfshirë SHBA-të, Mbretërinë e Bashkuar, Francën, Gjermaninë, Italinë, Zvicrën, Turqinë dhe Australinë. Në më pak se një vit, më se gjashtëdhjetë shtete anekënd botës tashmë kishin njohur Kosovën, duke përfshirë njëzet e dy nga njëzet e shtatë anëtaret e Bashkimit Evropian, dhe sot ai numër është 114. Përderisa përpjekjet për të fituar njohje të reja janë ende të larta në agjendën e politikës së
34 DOKUDAILY #9 12 GUSHT 2017
jashtme të Kosovës, normalizimi i marrëdhënieve me Serbinë, e cila ende refuzon të njohë pavarësinë e Kosovës, mbetet një nga sfidat për të ardhmen e kësaj pjese të trazuar të Ballkanit. Një përpjekje serioze – e njohur si dialogu i Brukselit – filloi në vitin 2011 nën lehtësimin e Bashkimit Evropian, me qëllimin kryesor të krijimit të kushteve më të mira të jetesës për qytetarët edhe të Kosovës edhe Serbisë dhe kontribuimit në procesin e pajtimit në planin afat gjatë. Nuk është befasi që filmbërësit edhe nga Kosova edhe jashtë saj janë të interesuar në eksplorimin e kësaj situate të re. Duket si lajmëtar i mirë për Kosovën në filmin e ëmbël
Ne i takojmë ata në korridoret dhe sallat e takimeve aspak glamuroze të Brukselit teksa luftojnë për një fjalë apo rresht në draft marrëveshjen për rregullimin kufitar në mes të Serbisë dhe Kosovës, i shohim ata të përdorin taktika siç është braktisja e dhomës bile edhe e vendit, apo fikja e telefonit në mënyrë që të fitojnë përparësi ndaj njëri tjetrit dhe t’i vonojnë vendimet. Ne bëhemi dëshmitarë të lëvizjeve të qeta dhe diplomatike të një negociatori me përvojë duke u përpjekur ti kthejë në tryezë këta dy përfaqësues të çuditshëm të qeverive dhe shpesh me dukje qesharake. Në dorë ai mban një karotë në formë ftese që t’i bashkohen BE-së në fund të negociatave, një shpërblim në dukje shumë i çmuar për të dyja palët për ta lënë tu rrëshqasë. Por çka u ndodhë njerëzve të zakonshëm kur
armiqësitë personale dhe lojërat politike prapa në shtëpi shkatërrojnë në mënyrë të shpejtë atë për të cilën ishin pajtuar në tryezën e bisedimeve? Përderisa rruga e Serbisë drejt BE-së është konfirmuar, Kosova mbetet shteti i vetëm evropian pa liberalizim të vizave të BEsë, duke e bërë atë një geto të madhe brenda Evropës. Askush nuk dëshiron që të jetojë në geto, sigurisht, dhe njerëzit do bëjnë gjithçka që është e mundur për të dalë jashtë. Përjetoni edhe Note on Multitude, një vështrim i frikshëm dhe shqetësues në një stacion të stërmbushur autobusi në një natë të ftohtë dimri në Prishtinë, kryeqytetin e Kosovës, i punuar nga artisti boshnjak dhe filmbërësi Ibro Hasanovic. Lotët rrokullisen teksa të rinjtë i thonë lamtumirë njëri tjetrit, ndodhin po aq skena paniku, duke përfshirë fëmijë, që përpiqen të futen në autobusë. Shikuesi mbahet në errësirë për ku edhe të gjithë këta njerëz janë nisur derisa lëvizin të dhënat e filmit dhe mësojmë për eksodin e rreth 50 000 njerëzve nga Kosova për në Evropë në vetëm disa muaj. Nga një pothuajse-eufori në përpjekjen për të krijuar një identitet të ri kombëtar dhe afrimit kah Evropa, përmes vështirësive dhe pengesave në marrjen me shtet-ndërtim, deri te realiteti i ashpër i braktisjes së getos së fundit në Evropë në kuptimin e plotë të fjalës, ky program i vogël përpiqet t’i bëjë homazh dëshirës së pareshtur të njerëzve të zakonshëm për një jetë më të mirë. – Power to the People (Pushtetin Qytetarëve) është njëri nga tre përmbledhjet me filma të zgjedhur që përbëjnë programin special Reflections on Sovereignty, i cili do të shfaqet të shtunën, më 12 gusht, nga ora 14:00, në Shtëpinë e Kulturës. Filmat e Power to the People shfaqen nga ora 16:00.
CyanMagentaYellowBlack
FILMI INTIM I KIRCHHOFF
FILMA T E REKOMAND UAR THOSE SHOCKING SHAKING DAYS
Selma Doborac Austri, Bosnje dhe Hercegovinë, 2016 Një portret unik i pamundësisë së paraqitjes së mizorive të luftës nëpërm- jet titrave inteligjentë dhe pamjeve meditative të strukturave të braktisura.
LUMBARDHI 12:00 GREEN SCREEN GRINGO
Foto: Tughan Anit
Robert Kirchhoff është një regjisor i pavarur, producent, drejtor fotografie, dhe skenarist. Gjatë karrierës së tij profesionale, ai ka filmuar dhe prodhuar një numër të dokumentarëve të gjatë, shumë prej të cilëve kanë fituar njohje të madhe në shumë festivale vendore dhe ndërkombëtare. Filmi i tij personal “A Hole in the Head” shfaqet këtë edicion të DokuFestit. Në një intervistë me DokuDaily, Kirchhoff flet për dokumentarin që portretizon tragjedinë e pa-treguar të romëve dhe sintive gjatë Luftës së Dytë Botërore. A mund të na tregosh nga të erdhi ideja për realizimin e këtij filmi? Para së gjithash është një film intim, është filmi im personal. Kur shumë njerëz më pyesnin për këtë film shpesh u thosha që ky është filmi i preferuar nga puna ime, sepse vetëm në këtë film jam ndjerë i lirë. Jam ndjerë i lirë në formë, jam ndjerë i lirë me protagonistët, ata ishin shumë të hapur për ta bërë këtë film, dhe ishin të aftë të hynin brenda intimitetit, brenda ndërgjegjes. Për mua ai ishte qëllimi i parë. Unë vendosa ta bëjë këtë film 15 vite më parë, kur lexova disa libra për Holokaustin e Romëve dhe fillova ta përgatis këtë film posaçërisht në Republikën Çeke dhe Sllovaki si një hulumtim dhe pasi producenti im vdiq papritmas unë vendosa ta bëjë këtë temë më të gjerë dhe të përpiqem të mendoj për të në të gjithë territorin evropian. Sepse ai ka të bëjë me nomadët apo Fëmijët e Erës, me që ata nuk kanë kufij. Njerëzit pa kufij janë çështje e rëndësishme e filmit dhe ky është hapi i parë si të kalosh nga struktura narrative e dokumentarit klasik; bëjë një film pa kufij, përziej tingujt, zërat, fotografitë dhe
bëje dokumentarin performues. Ne filluam të mendojmë për kujtesën, për memoaret, që pothuajse janë brenda dhe të harruara. Për mua ishte një botë që ishte vërtetë mahnitëse. Dhe arsyeja e dytë është kureshtja ime. Vendosa të lirohem nga incizimet nga arkiva, strukturat narrative dhe të mendoj gjithmonë për personazhet e filmit tim dhe përvojat e tyre. Ju vendosët të realizoni këtë film para 15 vitesh dhe ai ju mori 10 vite për ta realizuar. Është një periudhë e gjatë, sa sfiduese ishte kjo për ju? Unë fillova të punoj në këtë projekt 15 vite më parë dhe pastaj punova në projekte tjera, kështu që kisha ndërprerje. Jam i sigurt se kjo më shpëtoi. Filmit i duhej ca kohë, i duhej gjithçka që ka brenda. Çka është brenda gjithçka është mënyra më e mirë si e kam bërë në kohën kur e kam bërë. Një nga personat në film në fund thotë “e liga është e ligë” pavarësisht gjithçkaje. A besoni se kjo mund ti ndihmojë njerëzit të kuptojnë të ligën dhe të largohen nga ajo, në mënyrë që të bëjnë gjëra të mira? Mendoj që kjo është pyetje shumë e mirë. Kam menduar shumë herë për këtë fjali në film, sepse e liga është term shumë relativ. Në fund unë vendosa ta vë në film, sepse shumë njerëz janë shumë të ndjeshëm në këtë lloj situate në Jasenovac dhe sigurisht këtu në rajon, për shkak të luftërave në Ballkan në vitet ’90-të. E kuptova se po të mos na kishin treguar mjaftueshëm për të, atëherë do të kthehej përsëri. Kështu që ndoshta ai është shpjegimi i fjalisë e liga është e ligë. Ai tha e liga është e ligë si
vrasje. Vrasja është vrasje, dhe është keq në secilën kulturë. Nuk mund të vrasësh dikë. Pra çka do që është e keqe është e ligë. Ndoshta kjo është arsyeja dhe kuptimi i duhur i kësaj fjalie. Unë jam në rregull me praninë e saj në film, jam në rregull me atë që njerëzit që e thonë janë kroatët dhe serbët dhe nuk flasin vetëm për viktimat rome të Luftës së Dytë Botërore, por flasin edhe për viktimat e luftës së Ballkanit, dhe luftëra të tjera të së shkuarës dhe të tashmes sigurisht. Disa prej personave në film flasin për herë të parë për Holokaustin Rom. A është ky një reflektim i gjendjes aktuale të romëve që ata janë ende në margjina të shoqërisë, në shtete të ndryshme? Duhet ta them seriozisht se ky është dallimi në mes të çifutëve dhe romëve. Çifutët e kanë shkruar një histori për këtë temë, kanë shkruar shumë libra, kanë bërë shumë filma dhe shumë gjëra të tjera për ta paraqitur këtë temë para botës. Por në rastin e romëve dhe sintive ishte shumë e rrallë. Askush nuk i ka pyetur asnjëherë ata se çka u ka ndodhur. Dhe mendoj se kjo mund të jetë për shkak të elitës në komunitetin rom, meqë librat dhe gjërat e tjera janë bërë nga historianë jo-romë, edhe unë nuk jam filmbërës rom. Por gjatë përgatitjes për këtë film unë e ndjeva shumë ndikimin e së shkuarës në gjeneratat e reja rome dhe sinti. Unë mendoj se ata po krijojnë lëvizje më të fortë që të kenë një zë më të fuqishëm për të folur për tema si kjo.
Douwe Dijkstra Holandë, 2016 Prapa një ekrani të gjelbër, një i huaj e gjen veten në një Brazil mahnitës megjithatë turbulent.
LUMBARDHI 16:00
THE AGREEMENT
Karen Stokkendal Poulsen Danimarkë , 2013 ‘Historia gjithmonë bëhet në mes të natës. Dhe kur ndodh, jeni aq të lodhur, sa nuk do të brengoseshe më pak’.
SHTËPIA E KULTURËS 16:00
CITY OF GHOSTS
– A Hole in the Head shfaqet të shtunën më 12 gusht në ora 14.00 në Kino Lumbardhi.
OFFICIAL HOST
Matthew Heineman SHBA, 2017 Historia e një grupi të guximshëm të gazetarëve-qytetarë derisa përballen me realitetin e jetës në fshehtësi, në arrati dhe në mërgim.
DOKUKINO 18:00
Gjeje programin e plotë në www.dokufest.com
12 GUSHT 2017 DOKUDAILY #9 35
CyanMagentaYellowBlack
RECENSIONE INTERNATIONAL DOX
EL MAR LA MAR Regjisori: Joshua Bonnetta, J.P. Sniadecki SHBA, 2017
E Shtunë 14:00 Kino Klub 94’ Ajo që së pari tërheq shikuesit e “El mar la mar” është tema e tij në kohë: kalimi i kufirit dhe migrimi në Amerikën jug-perëndimore. Megjithatë imigrantët meksikanë të cilët rrezikojnë jetët e tyre për të kaluar në Shtetet e Bashkuara nuk shihen kurrë në film. Ata janë prani të padukshme që ecin me mundim nëpër shkretëtirën Sonoran dhe duke u fshehur në shkurre me gjarpërinj me zile e kojota; zëra pa trup që kujtojnë në lot përvojat e tyre pikëlluese. I mbushur kryesisht me hapësira të gjëra e qiej të pafund, filmi ka ritëm të ngadaltë dhe është i pikëllueshëm, i bukur për ta parë në një ekran të madh dhe i pasuruar me kolonë zanore polifonike që të disponon. Nuk ka personazhe që e kapin shikuesin dhe japin
vazhdimësi narrative dhe kuptim; ka vetëm tinguj të ulët zogjsh të natyrës të cilët krijojnë një kontekst abstrakt të turbullt. Tregimi fillon shpejtësinë vetëm kur një grua, përsëri jashtë ekranit, rrëfen se si një djalë i ri i rrëqethur erdhi në shtëpinë e saj një ditë dhe i kërkoi të ngrohej. “Njerëzit shpesh e humbasin drejtimin e tyre,” thekson ajo. Tespihet dhe ibrikët me ujë që varen nga shkëmbinjtë pajisin gjurmë të tjera të asaj që po ndodh, që nuk shihet, jashtë ekranit. Një koment i dëgjuar disa herë është ai që shkretëtira e pabanuar Sonorane është një “vend udhëtues”. Imigrantët më të varfër
meksikan zgjedhin rrugën e shkretëtirës për në SHBA, dhe shumë e humbasin durimin dhe bredhin në rrathë me ditë të tëra derisa ata gjenden nga patrullat ose vdesin. Filmi është digjitalizuar në imazhe të zhurmshme atmosferike të qiellit dhe shkretëtirës. Nuk ka asnjë shenjë të detit, siç sugjeron titulli, me variantet e tij në spanjisht për “detin”. Deri në fund fare, kur një bubullimë e lanë rërën me një zbrazje masive dhe larja e lë shkretëtirën plot me pellgje me ujë. Është ai lloj imazhi me barrë që kurrë nuk bashkohet me kuptimin. Njeriut do t’i pëlqente të mendonte që tingëllon si shpresë në një botë shumë të ftohtë.
FUTURE IS SONIC: FILMS ON MUSIC
ONE MORE TIME WITH FEELING Regjisori: Andrew Dominik Britani e Madhe, Francë - 2016
E Shtunë 16:00 DokuKino 113’ I dizajnuar fillimisht për të ndjekur krijimin e albumit të ri të Cave ‘Skeleton Tree’, dokumentari intim i Andrew Dominik në mënyrë të paevitueshme bëhet më shumë një dokument prekës i pikëllimit, fuqisë dhe mbijetesës që del se është e pamundur të shkundet. Djali i Cave Arthuri vdiq tragjikisht në qershor 2015, në moshën 15 vjeçare, pasi ra nga nj shkëmb në Brighton. Gjatë rrjedhës së filmit, Cave pranon se tani e ka problem të jetë para kamerës. Ai nuk duhej të ishte brengosur. Dominik ka një sy natyral për vrojtimin e asaj që nuk është shpalosur, të kap në detaje të gjalla Cave-in dhe grupin duke krijuar muzikë që nuk mund të mos i referohet Arthurit,
sic edhe e pranon më vonë Cave. Cave shpalos shumë më shumë se që mund të kishte bërë përndryshe, teksa lufton të pajtohet me humbjen. Gruaja e tij Susie dhe djali i tyre Earl kontribuojnë gjithashtu. Filmi i ofron audiencës një kuadër të përjetuari të muzikës së re, me që albumi ishte gjysmë i përfunduar kur Arthuri vdiq. Cave me sa duket donte që kjo të shërbente për shtyp dhe marketing, që ta ruajnë atë nga ballafaqimi i të pyeturit të pamëshirshëm për humbjen e tij. Albumi, me ritmin e tij infektues, me lulkat lirike dhe temat emotive, do të rezonojë thellë edhe në fansat e tij.
I incizuar me shije në monokromin elegant, dhe në 3D, kjo është një vepër e ndjeshme por në mënyrë të befasishme Dominiku gjen hapësirë edhe për një shaka të vazhdueshme, si beteja minimale e ekipit për të futur në punë pajisjet e tyre të reja. 3D gjithashtu ka funksion të dyfishtë, duke ofruar edhe afërsinë edhe distancën me personazhin e tij. Cave dëgjohet shpesh në zërin rrëfyes duke reflektuar, me akte të ndara në mes të Londrës, Brightonit dhe pjesën e prapme të taksive. One More Time With Feeling është një përvojë tepër prekëse, posaçërisht kur filmi bashkohet në ekran. Ky film do ju lërë me ndjenjën e mpirjes. Njeriu vetëm mund ta imagjinojë se si filmi do të ndikojë në fund në ta.
BALKAN DOX
THE GOOD POSTMAN Regjisori: Tonislav Hristov Finlandë, Bullgari - 2016
E Shtunë 18:00 Kino Klub 80’ Dokumentari The Good Postman lajmëron në mënyrë të efektshme dy probleme shoqërore shumë të ndryshme në Evropën Jug-lindore të ditëve moderne: krizën e refugjatëve dhe shpopullimin. Në kuadrat e parë të filmit, shohim Ivanin, postierin në Derventin e Madh (një fshat bullgar që është i vendosur vetëm pak kilometra larg kufirit turk), duke ecur nëpër majën e një kodre jashtë fshatit. Ai e skanon horizontin me dylbi dhe e thërret policinë kufitare: refugjatët sirianë kanë kaluar nëpër fshat për një kohë të dëshpëruar për të dalë në Evropë. Së shpejti mësojmë se Ivani do të garojë për zyrën e kryetarit në Derventin e Madh, duke u vënë kundër kryetarit në detyrë, përtacin Vesa, dhe Halachev, një komunist i papunë dyzet e ca vjeçar.
36 DOKUDAILY #9 12 GUSHT 2017
Është një ambient i shkëlqyer për të diskutuar çështjet e hiseve ndoshta globale, me që artikulli kryesor në agjendën politike të Ivanit është politika që bota – të paktën pjesërisht- ndihmon të zgjidhen problemet rajonale dhe shoqërore. Dikur një komunitet i begatë, Derventi i Madh tani po vdes, me që vetëm 40 fshatarë të moshuar jetojnë ende aty. Ivani planifikon ti lejojë refugjatët të jetojnë në shumë shtëpi të boshatisura e të shkatërruara, duke ia sjellë kështu jetën fshatit. Duke i bredhur me ngadalë rrugicat e ndyra duke bartur çantën e tij të postës, ai e shpjegon pikëpamjen e tij para fshatarëve të moshuar, në biseda të përzemërta që tregojnë që ndjenja e përbashkët mund të jetë më e lehtë për ta gjetur në një fshat se sa që është në një samit ndërkombëtar.
Një ndërhyrje edhe në fatin e jë komuniteti që po vdes edhe në brishtësinë e moshës së vjetër, The Good Postamn i përzien në mënyrë prekëse perspektivat rajonale, lokale dhe personale, duke krijuar një portret kompleks dhe të mrekullueshëm të jetës, politikës dhe komunitetit. A mund të bëhet fshati i 40 njerëzve një sfond për një diskutim relevant për politikën globale? Sigurisht që mundet, dhe në The Good Postman edhe e bënë. Propaganda, ksenofobia, demagogjia, nostalgjia komuniste dhe cinizmi shoqëror të gjitha përplasen në vështrimin e Ivanit, derisa regjisori paketon betejën ultra-relevante në Derventin e Madh në një tregim tepër efektive, në formë infinitiv të luftës dhe mirëkuptimit.
CyanMagentaYellowBlack
DOKUNIGHTS ANDRRA STAGE 12.08 – E SHTUNË / SATURDAY 24:00
KAIRA KELA
Nata e mbylljes në Lumbardhin tonë të dashur do të shëno- het me performancën e Kaira Keila – kolektivit afro-beat të përbërë me pjesëtarë nga e gjithë bota, sepse neve na pëlqejnë lamtumirat e gëzuara dhe të ndritshme. The closing night at our lovely Lumbardhi venue will be marked by a performance with Kaira Keila - the afro-beat collective made with members from across the world, because we love shiny and happy farewells.
FITUESI I DITËS SË PREMTE: @diegoladiabla
HUMANS OF DOKUFEST
Enes Salaji | Titronist – We are realizing the dream with X-portals. We as gamers, we are working in gaming industry for the new generations. We want to be the base for other generations, so that they can improve themselves. We are the base to give the hope for the future and to the gamers future. I think that I can finally say that our future is going to be bright. “Future is bright”. (project by Nita Zeqiri)
Për ta shënuar prezencën 10 vjeçare të FujiFilm në Kosovë, Xharra Group dhe DokuFest fillojnë me lojën shpërblyese për foton e ditës në DokuFest. Krejt çka duhet të bëni është të postoni një foto me atmosferë festivali në Prizren në Instagram me hashtagun #FujiFilm #DokuFest 2017 dhe fotografia më e mirë do të fitoj nga një aparat fotografik për çdo ditë!
12 GUSHT 2017 DOKUDAILY #9 37
CyanMagentaYellowBlack
THE FUTURE IS EQUAL problem, but at the same time he believes that men will be part of the solution as well. “Only in 2006 came out the idea to include men to promote gender equality, meaning young men and fathers. Because we know that unfortunately gender-based violence is caused mainly by men, they are just part of the problem and why not be part of the problem solving. They should be involved and take responsibilities,” said Leka. The “Bonu Burrë” project focuses on young boys to challenge the rigid norms of masculinity. Xhejrane Lokaj, had fought strongly against these norms when she opposed a decision made by her father, as the only man in the family who had decided to take her away from school.
Foto: Suer Celina Danielle Brenner’s “Lord of the House” has inspired the UN Women team in collaboration with UNKT and DokuFest to organize a discussion panel on the issue of gender equality, rights, responsibilities and power. The Discussion Panel entitled “The Future is Equal” was held in Gazi Mehmed Pasha Hamam in Prizren, where the Dutch filmmaker Danielle Brenner was part of the panel together with six other activists engaged in gender equality. Everyone tried to provide answers on where the inequality come from and what the solution is. The panelists said that the patriarchy and the weak education system lead to greater consequences of this issue, but according to them there are other elements that make society in
the Western Balkans reserved in this matter. “Gender identity is one of the most prevalent phenomena of identity in society. Gender relations reflect the inequalities and the cultural and political consequences of these inequalities are very important because they really exist in every segment of social relations, institutions ... starting from individual microstructures, the family, to the macroeconomic levels of state institutions. We can say that today we have a modern patriarchal family, a phenomenon that has been diminished at a certain amount considering the weakening of the traditional patriarchal family, but what remains is gender domination, which is one of the most determinative ideologies in our culture, which brings
and preserves that fundamental concept, “said Flora Macula from UN Woman. Panelists said they are trying to change that dimension that has already been built as a structure that a gender has power over the other gender. We intend to fade his gender dominance, largely coming from men. Besnik Leka, who was sitting in the panel as representative of the project called “Bonu Burrë” in Kosovo which is working with young men. Besnik who as a child was raised amongst three sisters, tried to explain his inspiration for the cause of gender equality. Having the model of his three sisters, Besnik says that unfortunately men are the part of the
She got revolted and sacrificed everything, finally leaving her family for a sole purpose, schooling, but also to oppose an unfair decision made against her as a young girl. That cost her a lot. She was considered a traitor who broke the “rules of men” and deserved a punishment. But she believes that this got them disciplined. “They got that they shouldn’t do that. They no longer dared to say to their daughters that they should not be educated because there was one who fled and did not listen to them and they feared that the others would also go away like I did and with that a rule was broken in our family and from that time in my family the decisions are made equally,” said Lokaj. The other panelists as well stated that the men are the future of a positive change for gender equality. Meanwhile, authentic education was said to be the basis for a healthy society development.
POWER TO THE PEOPLE negotiations, a reward seemingly too precious for either party to let slip. But what happens to the ordinary people when personal animosities and political games back home swiftly destroy what was agreed at the negotiating table? While Serbia’s path to the EU has been confirmed, Kosovo remains the only European country with no EU visa liberalization, making it effectively one big ghetto inside Europe. No one likes to live in the ghetto, of course, and people will do whatever it takes to get out.
By Veton Nurkollari On 17 February 2008, the Kosovo Assembly voted to declare independence from Serbia. Within days more than a dozen countries had recognized the country’s independence, including the USA, the UK, France, Germany, Italy, Switzerland, Turkey and Australia. In less than a year, more than sixty countries around the world had already recognized Kosovo, including twenty-two of the twentyseven members of the European Union, and today that number stands at 114. While efforts to obtain more recognition are still high on Kosovo’s foreign policy agenda, the normalization of relations with Serbia, which still refuses to recognize Kosovo’s independence, remains one of the main challenges for the future of this troubled part of the Balkans. A serious attempt – known as the Brussels dialogue – began in 2011 under
38 DOKUDAILY #9 12 GUSHT 2017
the European Union’s facilitation, with the final aim of creating better living conditions for citizens of both Kosovo and Serbia and contributing to the reconciliation process in the long term. It is no surprise that filmmakers both from Kosovo and abroad have become interested in exploring this new situation. It seems to bode well for Kosovo in Baris Karamuco’s sweet Whose Flag Is It? despite mixed responses to the design of the young country’s new flag. Kids love it, learn to draw it, grown ups throw around reasons for and against it, and everybody seems to be genuinely involved in a debate on national identity and statehood building. But Kosovo’s future, somehow naively believed by many to be in the hands of its people, takes a strange and more bureaucratic turn in Karen Stokkendal’s The Agreement. This darkly humorous political documentary features
a British bicycle-riding gentleman with a large tie collection named Robert Cooper as European Union negotiator, a former rock musician turned politician Borko Stefanović as Serbian envoy and hairdresser loving and proudly Harvard-educated Edita Tahiri as his Kosovo counterpart. We meet them in the hallways and unglamorous meeting rooms of Brussels as they fight over a word or line in the draf border rule agreement between Serbia and Kosovo, see them using tactics such as leaving the room and even the country, or shutting off their phones in order to gain advantage over one another and delay decisions. We witness the calm and diplomatic moves of an experienced negotiator in trying to bring back to the table these two strange and often funny looking government representatives. In his hand he holds a carrot in the form of an invitation to join the EU at the end of the
Enter Note on Multitude, a frightening and disturbing look at a crowded bus terminal in a cold winter night in Prishtina, capital of Kosovo, made by Bosnian artist and filmmaker Ibro Hasanović. Tears roll as young people bid farewell to each other, scenes of panic occur as many, including children, try to board buses. The viewer is kept in the dark as to where all these people are heading until the credits roll and we learn of the exodus of nearly 50 000 people from Kosovo to Europe in just a few months. From a near-euphoria in trying to create a new national identity and get closer to Europe, through difficulties and obstacles in dealing with statebuilding, to the harsh reality of leaving literally the last ghetto of Europe, this small programme tries to pay homage to the unstoppable desire of ordinary people for a better life. – Power to the People is one of three selections that make up the Reflections on Sovereignty Program that will be screened on Saturday, August 12 starting at 2 p.m., at the Shtëpia e Kulturës. Power to the People selection will be screened starting at 4 p.m.
CyanMagentaYellowBlack
KIRCHHOFF’S INTIMATE FILM
Recommended films THOSE SHOCKING SHAKING DAYS
Selma Doborac Austria, Bosnia & Herzegovina, 2016 A unique portrait of the impossibility of depicting the atrocities of war through insightful subtitles and meditative footage of abandoned structures.
LUMBARDHI 12:00 GREEN SCREEN GRINGO
Foto: Tughan Anit
Robert Kirchhoff is an independent film director, producer, cinematographer, and scriptwriter. Throughout his professional career, he has filmed and produced a number of feature documentaries, many of which gained significant recognition at numerous festivals locally and internationally. His personal film “A Hole in the Head” screens at this edition of DokuFest. In an interview with DokuDaily, Kirchhoff talks about this documentary that portrays the untold tragedy of the Roma and Sinti during the Second World War. Can you tell us how did you get the idea to make this film? First of all it’s an intimate film, it’s my personal film. When many people asked me about this film I very often told them that this is my favorite film from my work, because only when making this film did I feel free. I felt free in the form, I felt free with my protagonists, they were very open to do this film, and they were able to go inside of the intimacy, inside the consciousness. That for me was the first goal. I decided to make this film 15 years ago, when I read several books about Roma Holocaust and I started to prepare this film especially in Czech and Slovak Republic with research. After my producer died suddenly I decided to make this topic wider and try to think about it within the parameters of the whole European territory. Because it’s about nomads or the Children of the wind, as they do not have borders. People without borders are an important issue of the film and this is the first step how to go from the classical documentary narrative structure; make a film without borders,
mix sounds, voices, pictures and do the documentary like performative. We started to think about memory, about recollections, that are almost inside and forgotten. For me it was the world which was really fascinating. And the second reason is my curiosity. I decided to get rid of archive footage, narrative structure and always think about the characters of my film and their experience. You decided to make this film 15 years ago and it took 10 years to make it. That’s a long period, so how challenging was this for you? I started to work on this project 15 years ago and then I worked on other projects, so I had breaks. I’m sure that it saved me. This film needed some time; it needed everything that is inside. What is inside everything is the best way how I did it at the time when I made it. One of the persons in the end of the film says “evil is evil” no matter what. Do you believe that this film can help people to relate to evil and keep distance from it, in order to do good things? I think that is a very good question. Many times I thought about this sentence in film, because evil is a very relative term. Finally I decided to put it in the film, because many people are very sensitive to this kind of situation in Jasenovac and of course here in the region, because of the wars in Balkan in 1990’s. I realized that if we haven’t been told enough about it, than it would come again. So maybe that is the explanation of the sentence evil is
evil. Evil is evil like murdering. Murder is murder, and it’s bad in every culture. You cannot kill someone. So what is bad is evil. Maybe that is the reason and the right meaning of this sentence. I’m OK with it in the film, I’m OK that people who are telling it are Croats and Serbs and they are not talking only about Roma victims of the Second World War, but they are talking also about the victims of Balkans war, and other wars of present and past of course. Some of the persons in your film talk about the Romani Holocaust for the first time. Is this a reflection of current situation of Roma that they are still in the margins of society, in different countries? I must seriously tell that this is a difference between Jews and Roma. Jews wrote a historical narrative of this topic, they wrote many books, they made many films and many other things to show this topic to the world. But in the case of Roma and Sinti it was very rare. Nobody ever asked them what happened. And I think maybe its due to a lack of elites in the Roma community, as books and other things were made by non-Roma historians, also I’m a non-Roma filmmaker. But during my preparations for this film I felt very strongly the influence of the past to the young Roma and Sinti generations. I think they are forming stronger and stronger movement to have a much stronger voice to talk about topics like this. – A Hole in the Head screens again on Saturday, August 12, starting from 2 p.m., at Kino Lumbardhi.
Douwe Dijkstra Netherlands, 2016 Behind a green screen, a foreigner finds his way in an enchanting - and yet turbulent Brazil.
LUMBARDHI 16:00
THE AGREEMENT
Karen Stokkendal Poulsen Denmark, 2013 ‘History is always made in the middle of the night. And when it happens, you are so damned tired, that you couldn’t care less’.
SHTËPIA E KULTURËS 16:00
CITY OF GHOSTS
printing house
Matthew Heineman USA, 2017 The story of a brave group of citizen journalists as they face the realities of life undercover, on the run, and in exile.
KINO PLATO 18:00
Find the full program at www.dokufest.com
12 GUSHT 2017 DOKUDAILY #9 39
CyanMagentaYellowBlack
OFFICIAL HOST
GENERAL SPONSOR
MINISTRIA E KULTURËS, RINISË DHE SPORTIT
Media Sponsor
MINISTRIA E TREGTISË MINISTRIA E DHE INDUSTRISË INTEGRIMIT EVROPIAN
ZYRA E PRESIDENTIT TË REPUBLIKËS SË KOSOVËS
SULQWLQJ KRXVH
40 DOKUDAILY #9 12 GUSHT 2017