Magazyn 60 plus 06-2020

DLA MŁODYCH DUCHEM

nr 6 (69) | czerwiec 2020

249 zł (w tym 8% VAT)

WEGE, CZYLI ZDROWO

Poznaj zalety diety bezmięsnej

Sport kontra żylaki

Maria Pakulnis JEJ RECEPTA NA SUKCES TO SIŁA CHARAKTERU

PIĘKNY

ĆWICZ,

BY POCZUĆ LEKKOŚĆ NÓG

DEKOLT

DOBRY NASTRÓJ ZOBACZ, CO POPRAWI CI HUMOR

zioła

CZAS na

WYPRÓBUJ ICH AROMATYCZNĄ MOC

Odkryj tajniki pielęgnacji

MOCNE kości

NIE DAJ SIĘ OSTEOPOROZIE

Miło nam poinformować, że Magazyn 60+ zdobył SREBRO w konkursie Power of Content Marketing, w kategorii Zdrowie, za efektywne wykorzystanie potencjału dotarcia do odbiorców.

Nagrodę dedykujemy naszym Czytelnikom!

R

azem z czerwcem rozpoczyna się sezon na owoce, warzywa i zioła.

Korzystajmy z tych wspaniałych darów natury. To samo zdrowie!

DLA MŁODYCH DUCHEM

Dystrybucja: Magdalena Ruszkowska tel. 42 200 75 87 magdalena_ruszkowska@bezrecepty.eu Projekt, redakcja, wykonanie: 360 Content Team – Time SA ul. Dęblińska 6, 04-187 Warszawa tel. 22 590 54 75 magazyn60plus@grupazpr.pl www.grupazpr.pl www.360contentteam.pl Redaktor Naczelna: Izabela Raduszewska Redaktor Prowadząca: Ewa Dembowska Zespół redakcyjny i korekta: Beata Ciepłowska-Kowalczyk, Aneta Magnuszewska, Magdalena Mojduszka, Marta Tomasiuk, Małgorzata Żebrowska Opieka graficzna: Joanna Korolewska Projekt okładki: Joanna Wójcicka Zdjęcie na okładce: Gałązka/Akpa Zdjęcia w magazynie: Shutterstock (chyba że zaznaczono inaczej) Reklama: tel. 22 590 54 16 zapytania_custom@grupazpr.pl Druk: Drukarnia Prasowa S.A. al. Piłsudskiego 82, 92-202 Łódź Prawo do błędów w druku zastrzeżone.

BĄDŹ EKOLOGICZNY. Wyrzucając papier, wybierz odpowiedni pojemnik.

Czerwiec to idealny czas, aby wprowadzić do naszej kuchni więcej ziół. Nie tylko dodadzą one potrawom smaku oraz aromatu, ale również wpłyną korzystnie na zdrowie. Dlatego

Poza tym radzimy, jak złagodzić nieprzyjemne objawy kataru oraz przeciwdziałać osteoporozie.

Piszemy o ćwiczeniach, które mogą zapobiec żylakom i podtemat numeru poświęca- powiadamy, jak pielęgnować delikatną skórę dekoltu. my zaletom ziół. Piszemy, Znajdziecie u nas sposoby po jakie rośliny zielarskie warto na poprawę nastroju w czasie sięgać, gdzie najlepiej je kupoizolacji spowodowanej epidemią wać oraz jak wyhodować koronawirusa. na balkonie lub w ogrodzie.

Nie zapominamy o Dniu DziePonadto znajdziecie u nas przecka. Na naszych łamach znajpis na pyszną zupę z lubczydziecie pomysły na oryginalne kiem. prezenty dla wnuków.

A ponieważ czerwiec to także Gwiazdą tego numeru jest sezon na warzywa oraz owoce, w tym wydaniu magazynu roz- Maria Pakulnis. Poznacie bliżej tę wspaniałą aktorkę, mawiamy o jadłospisie z tymi produktami w rolach głównych. która imponuje talentem i siłą Dowiedzcie się, co sądzi o diecie charakteru. wegetariańskiej dietetyczka.

Jest coraz cieplej, dlatego dużo Miłej lektury! miejsca poświęcamy kwestii odpowiedniego nawodnienia organizmu. Przeczytacie u nas, ile trzeba pić i po jakie napoje Ewa Dembowska warto sięgać.

Redaktor Prowadząca

MAGAZYN 60+

3

FOTO: ARCHIWUM DOZ

Wydawca: Bez Recepty Sp. z o.o. ul. Kinga C. Gillette 11, 94-406 Łódź tel. 42 200 75 87

spis treści DLA MŁODYCH DUCHEM

nr 6 (69) | czerwiec 2020 14 | UROZMAICONA, PYSZNA

I ZDROWA

Wszystko o diecie wegetariańskiej

MIGOTANIE 18 |

PRZEDSIONKÓW

Na czym polega to schorzenie

NIE ŁAM SIĘ 20 | Co pomoże wygrać z osteoporozą NOWINKI MEDYCZNE 24 | Odkrycia naukowe i nowe badania

UROZMAICONA, PYSZNA I ZDROWA str. 14

temat numeru 6 | AROMATYCZNA MOC ZIÓŁ Jak najlepiej wykorzystać prozdrowotne właściwości roślin zielarskich

dbam o zdrowie 12 | ULGA W KATARZE Co złagodzi nieżyt nosa

DROGA REDAKCJO ciekawością przeczytałam

W takich zakupach najbardziej

Wasz magazyn. Szczegól-

intrygujące jest to, że nigdy nie

nie zainteresował mnie

wiem, co przyniosę do domu, więc

artykuł o szanowaniu

jadłospis komponuję na bieżąco.

jedzenia. Od kilku lat kupuję

Do tego wydaję tylko parę złotych,

przecenione warzywa i owoce,

a oszczędzone pieniądze odkładam

z których robię zupy kremy, tarty,

na planowane podróże.

desery. Moim ostatnim odkryciem jest pyszne pesto z natki marchewki.

4

MAGAZYN 60+

wieści z apteki 30 | PORADY ZZA LADY Nowe produkty i ważne informacje dla pacjentów

PYTANIA 32 |

DO FARMACEUTKI

Nasza Ekspertka odpowiada na pytania Czytelników

LISTY DO REDAKCJI

Z

PIJMY NA ZDROWIE! 26 | Najlepsze napoje na lato

MAŁGORZATA KOWALCZYK

drogeria 34 | DELIKATNIE Z DEKOLTEM Tajniki pielęgnacji wrażliwej skóry

czas na sport 36 | RUCH KONTRA ŻYLAKI Profilaktyka w ćwiczeniach

spis treści

Eksperci DOZ.pl z myślą o zdrowiu Pacjenta

Drodzy Czytelnicy, poznajcie Ekspertów DOZ.pl, których misją jest dostarczanie Wam rzetelnych rad. Na łamach Magazynu 60+ znajdziecie ich wskazówki na temat zdrowego trybu życia oraz najczęstszych problemów zdrowotnych.

Program Ekspertów DOZ.pl ma stworzyć Pacjentom szerokie możliwości kontaktu z farmaceutą i zapewnić dostęp do wiarygodnego źródła wiedzy o zdrowiu. Czaty na Facebooku, wideo ze wskazówkami, poradniki na portalu DOZ.pl – wszędzie tam będzie można uzyskać wsparcie Ekspertów DOZ.pl.

Słońce to źródło witaminy D3 – potrzebnej, by zapobiec osteoporozie. cafesenior

w wolnej chwili

38 | STOP KOMAROM! Sprawdzone sposoby na owady

44 | PREZENT OD SERCA Co podarować wnukom z okazji Dnia Dziecka

Joanna Naczyńska MGR FARMACJI

złote lata

GRUNT TO 46 |

SIŁA CHARAKTERU

40 |

Portret Marii Pakulnis 42 | GWIAZDA W AKCJI Harrison Ford z bliska

HUMOR

DOBRY

Jak przetrwać czas epidemii koronawirusa w dobrym nastroju

Podejmuje tematykę zdrowego stylu życia, a także zdrowia małych dzieci. Zainteresowana recepturą apteczną.

OBEJRZYJ, POSŁUCHAJ, 49 | POCZYTAJ

Dobre filmy, płyty i książki

Ernest Niewiadomski

50 | KRZYŻÓWKA Łamigłówka miesiąca

PIJMY NA ZDROWIE!

MGR FARMACJI

Specjalista farmacji klinicznej, zainteresowany zagadnieniami z zakresu medycyny i opieki farmaceutycznej.

*

str. 28

* suplement diety

*

Na Państwa listy czekamy pod adresem: prenumeratamagazyn60plus@bezreceptu.eu Autora najciekawszego listu nagrodzimy zestawamiproduktów.

Regulamin nagradzania jest dostępny na stronie: www.magazyn60plus.pl w zakładce regulaminy.

Krzysztof Słomiak DR N. FARM.

Autor artykułów o zdrowiu i farmacji, głównie chorobach neurodegeneracyjnych, cywilizacyjnych, oraz nowych technologiach.

MAGAZYN 60+

5

temat numeru

Aromatyczna tekst: Anna Strzeszewska

Z

konsultacja: mgr farmacji Ewa Dembowska

t a e r k B

ioła, dzięki swoim właściwościom, mogą złagodzić różnego rodzaju dolegliwości i przynieść ulgę. Często są jednak niedoceniane, gdyż na efekty ich działania trzeba długo czekać.

Działa wykrztuśnie, jest stosowany w chorobach płuc oraz oskrzeli.

Skutecznie zwalcza trądzik.

Właściwości ziół uzależnione są od zawartych w nich związków chemicznych, które w różny sposób wpływają na organizm. Alkaloidy pobudzają ośrodkowy układ nerwowy, działają żółciopędnie, rozkurczowo i rozgrzewająco.

Antrazwiązki mają właściwości przeczyszczające, fenole – bakteriostatyczne i dezynfekujące.

zdaniem eksperta

Mamy wtedy gwarancję, że produkty są wysokiej jakości.

Najlepiej kupować je w aptekach stacjonarnych lub internetowych, ewentualnie w sklepach zielarskich.

Takie placówki zaopatrują się u godnych zaufania dostawców i wytwórców, którzy dbają o to, aby zebrać dobry surowiec, wysuszyć go w odpowiednich warunkach oraz właściwie przechowywać. Te wszystkie procesy wpływają na jakość produktu i jego działanie lecznicze.

Ważne jest również to, aby zioła przechowywać w suchym, zacienionym miejscu i stosować zawsze zgodnie z instrukcją podaną na opakowaniu.

6

MAGAZYN 60+

n

Należy stosować tylko zioła pochodzące z wiarygodnych źródeł.

m ar y z o

R

mgr farmacji Ewa Dembowska

Działa przeciwgrzybiczo, antywirusowo i przeciwbakteryjnie. Chroni wątrobę przed uszkodzeniami. Ma pozytywny wpływ na mózg – wzmacnia pamięć, funkcje poznawcze, pomaga przeciwdziałać chorobom neurologicznym.

moc

ziół

temat numeru

łun o i P

Ma działanie łagodzące problemy z układem trawiennym. Pomaga w zaburzeniach wydzielania żółci, zatruciach pokarmowych, działa żółciopędnie, pobudza apetyt. Sprawdza się także w łagodzeniu owrzodzeń.

M

ięta

Przynosi ulgę w problemach z trawieniem, zwłaszcza w chorobach wątroby. Jako olejek łagodzi bóle mięśniowe.

Azuleny działają przeciwzapalnie i pomagają w leczeniu trudno gojących się ran. Flawonoidy regenerują. Garbniki mają właściwości bakteriobójcze, ściągające, a także przeciwzapalne.

Glikozydy nasercowe zwiększają siłę skurczu mięśnia sercowego. Pektyny działają przeciwcukrzycowo i obniżają poziom cholesterolu.

Saponiny zwiększają przepuszczalność błon śluzowych, co ułatwia wchłanianie innych substancji aktywnych. Związki śluzowe mają właściwości przeciwzapalne i natłuszczające.

Niektóre z tych związków są bardzo silne, dlatego trzeba wiedzieć, które rośliny zielarskie stosować i jak to robić.

Korzyści dla organizmu Zioła mogą działać: • moczopędnie (lubczyk ogrodowy, mniszek lekarski, nawłoć pospolita), • napotnie i przeciwgorączkowo (kwiaty czarnego bzu i lipy, owoc maliny), • przeciwzapalnie i dezynfekująco (babka lancetowata, dziurawiec, krwawnik), • wykrztuśnie i przeciwkaszlowo (koper włoski, podbiał pospolity, prawoślaz lekarski), • przeciwmiażdżycowo (głóg jednoszyjkowy, perz właściwy, rdest ptasi), • przeciwbiegunkowo (kora dębu, liść orzecha włoskiego, rdest wężownik), • przeczyszczająco i rozwalniająco (kruszyna pospolita, prawoślaz, szakłak pospolity), • osłaniająco dla przewodu pokarmowego (siemię lniane, kwiat lipy, podbiał pospolity).

Konsultacja przed kuracją Choć zioła mają wiele zalet i mogą wpłynąć pozytywnie na zdrowie, lepiej nie przyjmować ich na własną rękę, ze względu na silne

MAGAZYN 60+

7

temat numeru

zyp r k S

M

Oczyszcza organizm z niebezpiecznych toksyn, poprawia kondycję włosów, paznokci oraz skóry.

Ru

m ianek

e l is a

Działa antyseptycznie, przeciwświądowo i wysuszająco, dlatego stosowany jest w chorobach skóry oraz jamy ustnej. Ma także działanie wyciszające i uspokajające.

Działa uspokajająco i ułatwia zasypianie.

REKLAMA

działanie niektórych, wspomnianych wyżej związków. Niewłaściwie dobrana kuracja może wywołać niepożądane efekty, a nawet być niebezpieczna.

Trzeba wiedzieć, kiedy i jak stosować zioła, a także z jakimi lekami lepiej ich nie łączyć.

Dlatego przed rozpoczęciem kuracji należy skonsultować się z lekarzem bądź farmaceutą.

Niestety na niektóre zioła możemy być uczuleni lub źle je tolerować. Znajdują się w nich bowiem związki zaliczane do glikozydów kumarynowych, mogące wywołać reakcję

Melisa Melisa pomaga się odprężyć, przez co korzystnie wpływa na sen oraz poprawia samopoczucie.

30 torebek

8

MAGAZYN 60+

alergiczną oraz wpływające na rozrzedzenie krwi. Są też rośliny osłabiające działanie niektórych leków.

Zioła, na które trzeba szczególnie uważać, to dziurawiec, miłorząb oraz arnika.

Dziurawiec, który jest stosowany w depresji i zaburzeniach trawienia, ma właściwości fotouczulające, co oznacza, że zwiększa podatność na poparzenia słoneczne. Poza tym osłabia działanie leków przyjmowanych w astmie i chorobach serca, przeciwkrzepliwych oraz wykorzystywanych przy przeszczepach.

Miłorząb w połączeniu z lekami przeciwkrzepliwymi może powodować krwotoki, a z lekami przeciwdepresyjnymi – śpiączkę.

Arnika niekiedy wywołuje alergię, a przy długim kontakcie ze skórą może powodować rany. Trzeba używać jej zgodnie z zaleceniami.

Tydzień przed planowanym zabiegiem lub operacją należy odstawić wszelkie zioła.

Przyprawy na dobre trawienie Rośliny zielarskie mają szerokie zastosowanie w kuchni, a ich umiejętne łączenie z potrawami sprawia, że dania stają się nie tylko pyszne

REKLAMA

z ą r b o ł

M

i

Stymuluje pracę mózgu, dobrze wpływa na koncentrację i zapamiętywanie, a także na krążenie, zwalczając skurcze i drętwienie kończyn.

i aromatyczne, ale też lekkostrawne. Majeranek dodaje się do grochówki czy fasolowej nie tylko po to, aby nadać im charakterystycznego smaku, ale równie po to, aby ułatwić trawienie i nie doprowadzić w organizmie do wzdęć, które wywołują rośliny strączkowe.

Kminek dodawany do kapusty także ma swoją ukrytą misję – przeciwdziała wzdęciom. Tak samo sytuacja wygląda z cząbrem w daniach zawierających rośliny strączkowe, bazylią i oregano w pizzy, tymiankiem w zapiekankach – zioła te nie tylko nadają aromat, ale również ułatwiają trawienie, zwiększając wydzielanie soków trawiennych i żółci.

Przygotowując potrawy, warto pamiętać m.in. o macierzance i lubczyku. Macierzanka ma przyjemny aromat, a dodatkowo zwiększa wydzielanie kwasów żołądkowych oraz przeciwdziała nieżytom żołądka i jelit – niweluje nadmierną fermentację oraz wzdęcia.

Lubczyk ma jadalne zarówno korzeń, jak i liście. Pobudza wydzielanie soku żołądkowego, przywraca prawidłową perystaltykę jelit, przyśpiesza trawienie oraz przeciwdziała wzdęciom.

SENIORZE!

#ZOSTAŃWDOMU I ZAMAWIAJ ONLINE!

SZUKAJ

Wygodne płatności online

Szeroka oferta, ponad 20 tys. produktów

Dostawa do domu już za 6,99 zł

Eksperckie porady

w ia ł a z

S

temat numeru

K

n d e ra l o

Ma działanie przeciwzapalne i hamuje wzrost drobnoustrojów, dlatego stosowana jest do płukania jamy ustnej, przy infekcjach i w stanach zapalnych, a także w zaburzeniach trawiennych oraz przy nadmiernej potliwości.

Przyspiesza procesy trawienne, łagodzi niestrawność, skurcze brzucha, biegunkę i wzdęcia. Ma także właściwości moczopędne i reguluje ciśnienie krwi.

W ogrodzie i doniczce

REKLAMA

Niektóre zioła dobrze jest mieć zawsze pod ręką. Przyda się zatem własna uprawa. Zioła można siać lub sadzić na specjalnie do tego celu wyznaczonej grządce albo między innymi roślinami. Jeśli nie mamy ogrodu, wystarczą doniczki. W ten sposób można hodować szałwię, tymianek, bazylię, oregano, melisę, majeranek, miętę, lubczyk – co kto lubi.

Takie zioła jak koper, melisa, lubczyk czy mięta pieprzowa lubią wilgotną glebę i nie muszą rosnąć w pełnym słońcu. Tymianek, bazylia, szałwia, majeranek, oregano, cząber, rozmaryn dobrze rosną na lekkiej ziemi. Służą im także ciepło i słońce. Bazylia, oprócz słońca, potrzebuje wilgoci. Warto wykorzystać nasiona gorczycy – z jednego małego ziarenka wyrośnie piękna, pełna składników odżywczych roślina.

Szałwia Produkt działa kojąco i chroni gardło oraz struny głosowe. Wspiera także odporność organizmu.

30 torebek

10

MAGAZYN 60+

ZUPA KREM

Lubczyk z mascarpone i grzankami

składniki: • pół litra wody • szklanka posiekanego lubczyku • biała część z pora • czerwona cebula • marchew • pół pęczka natki pietruszki • pieprz, sól, czosnek • 2 łyżki mascarpone • łyżka masła • grzanki Rozgrzej masło i zeszklij pokrojoną w piórka cebulę.

Dolej wodę. Dodaj pokrojoną w talarki marchew, posiekany lubczyk oraz natkę pietruszki. Zagotuj i dopraw, a następnie zblenduj – do uzyskania gładkiego kremu. Dodaj mascarpone i mieszaj, aż serek całkowicie się rozpuści. Gotuj jeszcze przez chwilę. Podawaj z grzankami i natką.

% 0 1n0aturalnkyóchw ni d a ł sk

NATURALNY BŁONNIK NA POPRAWĘ PRACY JELIT I ZMNIEJSZENIE RYZYKA ZAPARĆ Czym jest Jeliton?

Jeliton jest suplementem diety złożonym w 100% z naturalnego składnika – łupiny nasiennej babki jajowatej. Stanowi ona źródło błonnika, który pozytywnie wpływa na perystaltykę jelit.

Preparat nie zawiera cukru, konserwantów ani substancji smakowych.

Polecany jest zatem do codziennego stosowania. Zawarta w nim łupina nasienna babki jajowatej działa wyłącznie mechanicznie, poprawiając pasaż jelitowy.

Suplement przyjmowany 3-4 razy dziennie zaspokaja zapotrzebowanie organizmu na błonnik.

Działanie łupiny nasiennej babki jajowatej: • reguluje pracę jelit • pomaga w utrzymaniu zdrowych jelit • zmniejsza ryzyko zaparć • ułatwia wypróżnianie • pomaga kontrolować stężenie cholesterolu we krwi • wzmaga perystaltykę jelit Łupina nasienna babki jajowatej zmieszana z płynem pęcznieje w żołądku, wchłaniając soki żołądkowe i wytwarzając śluz. Dzięki temu nie drażni błon śluzowych i działa osłonowo. Przyczynia się do zmiękczenia masy jelitowej oraz zwiększenia jej objętości. Uciskając na ściany jelit wzmaga ich perystaltykę i ułatwia wypróżnianie, zmniejszając ryzyko zaparć.

Suplement diety

www.jeliton.eu

Składniki: Łupina nasienna babki jajowatej (plantaginis ovatae seminis tegumentum) Porcja produktu zalecana do spożycia w ciągu dnia: Porcja jednorazowa: 1 łyżka/saszetka (5 g) preparatu. Należy ją zalać wodą lub sokiem (100 ml) i natychmiast wypić.

Dodatkowo trzeba popić szklanką płynu.

Porcja dzienna: do 4 łyżek/saszetek , co odpowiada 20 g łupiny nasiennej babki jajowatej.

Dostępne opakowania: • Jeliton duża paczka, starczy na dłużej, opakowanie 180 g • Jeliton w saszetkach, zawsze pod ręką, 5 g x 18 saszetek

Ostrzeżenia: Nie należy przekraczać zalecanej porcji do spożycia w ciągu dnia. Suplement diety nie może być stosowany jako substytut (zamiennik) zróżnicowanej diety. Zrównoważony sposób żywienia i zdrowy tryb życia jest ważny dla funkcjonowania organizmu człowieka. Preparat przechowywać w miejscu niedostępnym dla małych dzieci. Przechowywanie: Preparat należy przechowywać w temperaturze pokojowej, w zamkniętym opakowaniu.

Chronić od światła i wilgoci.

KATO LABS Sp. z o.o., ul. Marszałkowska 138/82, 00-004 Warszawa, www.kato.pl PL POLSKA FIRMA

WSPIERAMY WALKĘ Z COVID-19

dbam o zdrowie

W KAT Ulga N

ieżyt nosa bywa uciążliwy.

Na szczęście są sposoby, które mogą złagodzić dolegliwości.

tekst: Agata Wójcicka

1.

Woda morska w sprayu

W aptekach dostępne są izotoniczne i hipertoniczne roztwory soli morskiej. Po te pierwsze warto sięgać profilaktycznie. Działają nawilżająco i pomagają pozbyć się zanieczyszczeń z dróg oddechowych. W czasie infekcji czy nasilenia kataru alergicznego lepiej zastosować roztwór hipertoniczny. Podobnie jak wersja izotoniczna ma on właściwości nawilżające, ale dodatkowo zmniejsza obrzęk błon śluzowych oraz rozrzedza wydzielinę, ułatwiając jej usunięcie.

2. Płukanie zatok REKLAMA

Na katar pomóc może irygacja, czyli płukanie zatok roztworem chlorku sodu – w zależności od potrzeb – hipertonicznym lub izotonicznym. Ten prosty zabieg (można go wykonać

AROMATHERAPY sztyft do nosa wyrób medyczny

Działa odświeżająco i ułatwia oddychanie. Przeznaczony jest do stosowania pomocniczo w czasie nieżytu nosa.

1g

12

MAGAZYN 60+

samemu) zmniejsza obrzęk błony śluzowej, udrażnia nos i ułatwia usunięcie wydzieliny.

Można go też stosować profilaktycznie. Irygacja jest polecana w przypadku infekcji górnych dróg oddechowych oraz zapalenia zatok, ale przynosi ulgę także przy katarze alergicznym. W aptekach można kupić zestawy do płukania zatok, składające się z butelki oraz saszetek z proszkiem do sporządzenia roztworu.

3.

Aromaterapia

Niektóre olejki eteryczne, np. eukaliptusowy, sosnowy, lawendowy, miętowy, i ich mieszanki pomagają udrożnić nos. Mają również

dbam o zdrowie

ARZE

porady mgr farm.

Joanna Naczyńska

Przy katarze alergicznym pomocne są leki przeciwzapalne i antyhistaminowe.

W przypadku zdiagnozowanego sezonowego zapalenia błony śluzowej nosa (kataru siennego) korzystny wpływ wykazują miejscowo działające leki przeciwzapalne, które zawierają np. furoinian mometazonu. Łagodzą one podrażnienie błony śluzowej nosa i kichanie oraz zmniejszają ilość wydzieliny. Poprawa powinna być zauważalna już po 2 dniach. Preparaty te można kupić bez recepty, ale bez konsultacji z lekarzem nie należy ich stosować dłużej niż miesiąc. Druga grupa leków to krople lub aerozole miejscowo obkurczające błonę śluzową nosa, takie jak ksylometazolina, oksymetazolina lub fenylefryna. Nie można ich stosować dłużej niż 5–7 dni.

W aptekach dostępne są też preparaty donosowe, zawierające substancje hamujące uwalnianie i działanie histaminy odpowiedzialnej za reakcję alergiczną.

W przypadku wątpliwości warto poprosić farmaceutę o pomoc w wyborze preparatu.

oddychanie. Wybór preparatu i dawkowanie należy ustalić z lekarzem lub farmaceutą.

5. właściwości antybakteryjne i przeciwwirusowe.

Już kilka kropel może ułatwić oddychanie. Olejki stosuje się do inhalacji, dodaje się do kąpieli, rozpyla się w powietrzu. Są też wykorzystywane w sztyftach do nosa. Olejki eteryczne i zawierające je produkty są sprzedawane w aptekach.

4. Witamina C i rutyna

Ulgę może przynieść może stosowanie preparatów z witaminą C oraz rutyną. Substancje te uszczelniają i wzmacniają osłabione stanem zapalnym naczynia krwionośne błony śluzowej nosa, co utrudnia wnikanie wirusów do organizmu. Zmniejszają też obrzęk śluzówki i ułatwiają

Pseudoefedryna

Gdy katar bardzo utrudnia oddychanie i zaśnięcie wieczorem, można sięgnąć po tabletki na przeziębienie zawierające pseudoefedrynę.

Substancja ta zmniejsza obrzęk błony śluzowej nosa i udrażnia go, ułatwiając oddychanie.

Pomaga też usunąć zalegającą wydzielinę.

Tabletki z pseudoefedryną są dostępne recepty.

Można je stosować do 7 dni.

6. Krople do nosa

Zawierają substancję czynną, która udrażnia nos, zmniejszając obrzęk błony śluzowej i obkurczając naczynia krwionośne. Ograniczają także ilość wydzieliny. Działają niemal natychmiast po użyciu. Mają jednak poważną wadę – mogą uzależnić. Przy zbyt długim ich stosowaniu dochodzi do nadmiernego obrzęku śluzówki nosa i bez kropli trudno jest swobodnie oddychać. Dlatego po ten lek należy sięgać w ostatniej kolejności i pilnować, by czas kuracji nie przekroczył 5 –7 dni.

M A G A Z Y N 6 0 + 13

dbam o zdrowie

Urozmaicona, py D

ieta wegetariańska ma same zalety, żadnych przeciwwskazań i jedno zalecenie – musi być dobrze skomponowana – tłumaczy dietetyczka Ewa Bieniak.

rozmawiała: Aleksandra Nowakowska

Coraz częściej mówi się o tym, że hodowla zwierząt powoduje degradację środowiska, w tym skażenie wód i emisję gazów cieplarnianych. Dlatego ekolodzy w trosce o planetę propagują dietę wegetariańską. A jak to wygląda od strony dietetycznej – czy naszym organizmom mięso też szkodzi?

W nadmiarze tak, zwłaszcza czerwone, czyli wołowina oraz wieprzowina. Badania wskazują, że jedzenie mięsa zwiększa ryzyko raka jelita grubego, trzustki i prostaty. Dlatego Instytut Żywności i Żywienia zaleca ograniczenie spożycia tego produktu do połowy kilograma tygodniowo. Wlicza się w to również wędliny.

Tymczasem przeciętny Polak w ciągu siedmiu dni zjada 1,3 kg mięsa i jego przetworów!

nasz ekspert Ewa Bieniak mgr dietetyki Absolwentka Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Prowadzi bloga kulinarnego www.dietaewy.pl. Uczy jeść mądrze i smacznie – by każdy mógł cieszyć się doskonałym samopoczuciem i idealną sylwetką przez całe życie.

14

MAGAZYN 60+

Jakie są plusy diety wegetariańskiej?

Dzięki niej nasze menu może być bardzo urozmaicone. Wegetarianizm sprzyja jedzeniu większej liczby zdrowych produktów, takich jak warzywa (w tym strączkowe), owoce, orzechy czy pełnoziarniste zboża. Przejście na ten sposób odżywiania często wiąże się ze wzrostem świadomości – czytaniem etykiet, przywiązywaniem większej wagi do jakości spożywanych potraw.

Można powiedzieć, że dieta wegetariańska ogólnie jest mniej kaloryczna niż mięsna, jednak tutaj też nietrudno wpaść w żywieniowe pułapki. Owszem, słodzone płatki na tłustym mleku czy smażone w głębokim tłuszczu kotlety warzywne są wegetariańskie, ale ze zdrowym odżywianiem mają niewiele wspólnego.

Na pewno osoby będące na prawidłowo skomponowanej diecie wegetariańskiej w porównaniu z typowymi zjadaczami mięsa są w mniejszym stopniu narażone na poważne schorzenia, przede wszystkim choroby układu krążenia, niektóre nowotwory, nadciśnienie, dnę moczanową, a także nadwagę i otyłość.

Czy wiek ma znaczenie dla wegetarianina?

Czy po 60. roku życia można bezpiecznie zrezygnować z jedzenia mięsa?

Teoretycznie dieta wegetariańska nadaje się dla wszystkich, poczynając od dzieci, przez kobiety w ciąży, po osoby starsze. Jednak przy przejściu na ten rodzaj żywienia, z uwagi na wykluczenie mięsa, będącego źródłem białka, żelaza i witaminy B12, istnieje ryzyko nieprawidłowego skomponowania jadłospisu, co prowadzi do niedoborów składników odżywczych.

Jeśli dla osoby po 60. roku życia dieta wegetariańska jest kontynuacją dotychczasowego sposobu odżywiania, to prawdopodobnie nie będzie żadnego problemu ze zbilansowa-

dbam o zdrowie

szna i zdrowa Warzywa strączkowe, które dostarczają organizmowi wartościowego białka oraz cennych witamin, są ważną częścią diety wegetariańskiej.

M A G A Z Y N 6 0 + 15

dbam o zdrowie niem jadłospisu. Jeśli jednak ktoś przez całe życie niemal codziennie jadł na śniadanie kanapki z wędliną, na obiad kotleta, a na kolację kiełbasę, to nie polecam takich radykalnych zmian.

W jaki sposób zmienić dietę na wegetariańską?

Etapami czy od razu?

Według najnowszych doniesień naukowców najlepszym modelem diety, zarówno pod kątem troski o planetę, jak i własne zdrowie jest fleksitarianizm, zwany też semiwegetarianizmem. Polega on na ograniczeniu produktów pochodzenia zwierzęcego oraz tych wysoko przetworzonych, a także cukrów. Fast foody, dania instant, mrożone pizze najlepiej wyeliminować ze swojego jadłospisu. Cukry w postaci przetworzonych słodyczy też są zbędne, lepiej znaleźć dla nich zdrowszą alternatywę.

Co do ilości mięsa nie ma jasnych wytycznych, niektórzy definiują fleksitarianizm jako jedzenie mięsa nie częściej niż raz w tygodniu. Taka dieta na pewno jest dobrym sposobem na pierwszy etap zmian, a być może wielu osobom przyniesie już na tyle duże korzyści zdrowotne i poprawi samopoczucie do tego stopnia, że dalsze modyfikacje żywieniowe nie będą konieczne.

Czym należy się kierować, komponując jadłospis? Co powinno się w nim znaleźć, o jakich porach najlepiej jeść?

16

MAGAZYN 60+

Najlepszy rozkład żywieniowy to: śniadanie zjedzone w ciągu godziny od przebudzenia, kolejne posiłki w przerwach co 2,5–4 godziny, a ostatni na 2–3 godziny przed snem. Trzeba pamiętać, że dla organizmu daniem jest wszystko, co ma kalorie, czyli również jabłko, marchewka, orzeszki, a nawet herbata z miodem czy kawa z mlekiem. Żadnego z powyższych produktów nie należy więc spożywać między posiłkami! Podstawą diety wegetariańskiej lub fleksitariańskiej powinny być warzywa – surowe, gotowane, duszone, pieczone.

Ważną grupą są strączki, czyli fasola, soczewica, ciecierzyca, groch, które stanowią źródło cennego białka. Owoce natomiast to witaminowe bomby, ale z uwagi na dużą zawartość cukru lepiej, żeby nie pojawiały się w diecie w nadmiarze. Proporcje między warzywami i owocami powinny wynosić 3:1. Kasze (jęczmienna, gryczana, bulgur, jaglana), komosa ryżowa (quinoa), ryż brązowy, basmati lub jaśminowy oraz dobrej jakości pieczywo (skład: mąka żytnia/orkiszowa, woda, sól) dostarczą węglowodanów złożonych oraz błonnika, usprawniającego pracę jelit. Orzechy i ziarna (pestki dyni, ziarna słonecznika, sezam) oraz wysokiej jakości oleje roślinne (oliwa z oliwek, nierafinowany olej rzepakowy), awokado i tłuste ryby morskie (dwa razy w tygodniu po 150 g) zapewnią organizmowi zdrowe kwasy tłuszczowe. Półtłuste przetwory mleczne

dbam o zdrowie

Zielone warzywa liściaste są bogate w witaminę C, prowitaminę A oraz minerały. Poza tym zawierają niewiele kalorii, więc nie tuczą.

(jogurty naturalne, kefiry, maślanki, twarogi, serki wiejskie) będą dobrym źródłem białka oraz wapnia. Dzięki ograniczeniu spożycia jajek i mięsa (3 x 150 g w tygodniu), które sporo kosztują, można wybierać jedzenie lepszej jakości. Kupować produkty droższe, ale rzadziej.

Czym można zastąpić wartość odżywczą mięsa?

Białka dostarczają rośliny strączkowe, z których można robić pasty warzywne, pasztety, kotlety. Żelaza – produkty pełnoziarniste, orzechy, ziarna i jaja. Te ostatnie wraz z produktami mlecznymi są też źródłem witaminy B12.

Czy – kiedy nie jemy mięsa – potrzebne nam są suplementy diety?

Prawidłowo skomponowana dieta wegetariańska nie wymaga suplementacji, poza witaminą D, na której niedobory cierpi większość naszego społeczeństwa. Zanim zaczniemy ją przyjmować, warto oznaczyć jej poziom we krwi, żeby ustalić z lekarzem lub dietetykiem odpowiednią dawkę.

Po wykluczeniu z diety mięsa warto też pamiętać o regularnym badaniu stężenia żelaza, ferrytyny i hemoglobiny, by nie doprowadzić do niedokrwistości.

Jakie są przeciwwskazania do diety wegetariańskiej, zwłaszcza w przypadku seniorów? Czy są osoby, dla których jest ona nieodpowiednia?

Samodzielne eksperymenty żywieniowe bez konsultacji z lekarzem lub dietetykiem mogą prowadzić do niedoborów białka, niezbędnego do tworzenia wszystkich komórek, żelaza i witaminy B12. Osoby z niedokrwistością, obniżoną odpornością, brakiem apetytu lub upośledzonym wchłanianiem składników z pożywienia nie powinny na własną rękę eliminować mięsa z diety.

Jakie symptomy mogą świadczyć, że wegetarianizm nam nie służy?

Najważniejsze, żebyśmy czerpali przyjemność z jedzenia zdrowych, smacznych i dobrze przyprawionych posiłków. Jeśli ktoś nie jest przekonany do całkowitej rezygnacji z mięsa, niech spróbuje najpierw je ograniczyć i starać się urozmaicać jadłospis, uwzględniając w nim jak największą liczbę nieprzetworzonych przemysłowo produktów i potraw. Taka dieta na pewno nie zaszkodzi.

Jeżeli podczas dietetycznych eksperymentów dietetycznych zaczniemy zauważać spadek odporności, wypadanie włosów, łamliwość paznokci czy niekorzystne zmiany rytmu wypróżnień, będzie to znak, że zmiany w jadłospisie niestety nam nie służą. Wtedy najlepiej udać się do lekarza, który zleci podstawowe badania profilaktyczne, oraz do dietetyka, który udzieli porad, jak prawidłowo komponować menu.

M A G A Z Y N 6 0 + 17

dbam o zdrowie

Migotanie

przedsionków tekst: Beata Radomska konsultacja: dr Renata Houwald-Koronacka, kardiolog

T

o jedno z najczęściej występujących zaburzeń rytmu serca. Odczuwamy je jako szybkie, niemiarowe jego bicie.

W prawidłowo pracującym mięśniu sercowym skurcz przedsionków i komór następuje w odpowiedzi na powtarzające się impulsy elektryczne, powstające w tzw. węźle zatokowym, czyli grupie komórek należących do układu przewodzącego serca. Jest to naturalny rozrusznik serca, a generowane w nim bodźce rozprzestrzeniają się w sposób uporządkowany.

Przy zaburzeniu, zwanym migotaniem przedsionków, impulsy powstają poza węzłem zatokowym. Powoduje to chaos elektryczny, na skutek 18

MAGAZYN 60+

którego przedsionki nie kurczą się, a jedynie „drgają”, „migoczą”. Do komór przewodzone są zaś losowe pobudzenia, powodujące ich skurcz.

Migotania przedsionków nie można lekceważyć.

Schorzenie odpowiada bowiem za ok. 20 proc. przypadków udarów mózgu. Sprzyja także tworzeniu zakrzepów wewnątrz serca, co prowadzi do powstawania zatorów w centralnym układzie nerwowym i do niewydolności mięśnia sercowego.

Przyczyny Zwykle migotanie przedsionków występuje u osób, u których doszło do uszkodzenia mięśnia sercowego w przebiegu chorób przewlekłych, jak nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca, niewydolność serca, cukrzyca, wady zastawkowe czy otyłość.

Atak migotania przedsionków może być spowodowany też zaburzeniami elektrolitowymi

dbam o zdrowie

Migotanie przedsionków można wykryć za pomocą badania EKG. Badania Chorobę pomoże zdiagnozować EKG. Oceniając jego wynik, lekarz dowiaduje się, jaki jest rodzaj i charakter zaburzeń rytmu serca. Może zalecić też badanie holterowskie, czyli monitorowanie zapisu EKG przez 24 godz. Często wykonuje się dodatkowo tzw. próbę wysiłkową oraz badania laboratoryjne, aby wykryć nadczynność tarczycy lub zaburzenia elektrolitowe.

Terapia

(niskie stężenie potasu i/lub magnezu we krwi), epizodem niedokrwienia mięśnia sercowego (np. zaostrzenie choroby wieńcowej) oraz chorobami niezwiązanymi z układem sercowo-naczyniowym, np. nadczynnością tarczycy.

Objawy Najczęściej chory odczuwa kołatanie serca lub jego niemiarowe bicie. Niekiedy pojawia się także nietolerancja wysiłku fizycznego oraz brak tchu lub tzw. zatykanie przy codziennych czynnościach. Napady migotania mogą być przyczyną zawrotów głowy, omdleń, a nawet utraty przytomności.

Rzadziej przy schorzeniu występują kaszel oraz problemy z połykaniem.

Zdarza się, że osoba z migotaniem przedsionków nie odczuwa żadnych dolegliwości, a chorobę rozpoznaje się dopiero wtedy, gdy wystąpią powikłania, takie jak udar niedokrwienny mózgu lub niewydolność serca.

Przywracanie prawidłowego rytmu serca (zatokowego) nazywane jest kardiowersją. Można ją wykonać poprzez zastosowanie odpowiednich leków lub zsynchronizowanych z zapisem EKG pacjenta impulsów elektrycznych (kardiowersja elektryczna). Drugi zabieg przeprowadza się w krótkotrwałym znieczuleniu ogólnym.

Do klatki piersiowej przykłada się dwie elektrody, które generują impuls elektryczny zsynchronizowany z zapisem EKG pacjenta. Zabieg w ponad 90 proc. przypadków przywraca prawidłowy rytm serca.

Niestety migotanie przedsionków może z czasem powracać. Aby zmniejszyć ryzyko ponownego napadu arytmii, stosuje się leki z grupy beta-blokerów lub przeciwarytmiczne. Ale coraz częściej lekarze wykonują zabieg zwany ablacją.

Polega on na zniszczeniu komórek generujących nieprawidłowy rytm serca lub nieprawidłowe połączenia przewodzące impulsy.

U niemal każdego pacjenta stosuje się leki przeciwkrzepliwe, które zapobiegają powstawaniu skrzeplin w sercu i zmniejszają ryzyko powikłań zakrzepowo-zatorowych. Te nowej generacji, czyli bezpośrednie inhibitory krzepnięcia, nie wymagają stałego monitorowania parametrów krzepnięcia. W trakcie kuracji nie trzeba również stosować specjalnej diety, jaka jest konieczna podczas leczenia starszymi lekami (np. warfaryną). Ułatwia to pacjentom codzienne funkcjonowanie.

M A G A Z Y N 6 0 + 19

dbam o zdrowie

O

steoporoza często nie daje żadnych objawów – z tego powodu nazywa się ją „cichą złodziejką kości".

Zwykle dowiadujemy się o niej dopiero w przypadku złamania, dlatego w przeciwdziałaniu tej chorobie ogromną rolę odgrywa profilaktyka.

Osteoporoza, czyli zrzeszotnienie kości, została „okrzyknięta” przez WHO (Światową Organizację Zdrowia) chorobą cywilizacyjną. Świadomość społeczna na jej temat jest jednak niewielka – wciąż nie zdajemy sobie sprawy, jak groźne mogą być jej skutki. Konieczne są więc poznanie czynników ryzyka, wykonanie badań profilaktycznych i prowadzenie zdrowego stylu życia, bo w przypadku osteoporozy zasada „lepiej zapobiegać, niż leczyć” jest kluczowa.

Co to jest osteoporoza?

W wyniku choroby zmniejszeniu ulega gęstość masy kostnej i obniża się wytrzymałość kości na urazy, co z kolei podnosi ryzyko złamań.

Po 40. roku życia proces budowy kości słabnie i górę nad nim bierze zjawisko ich niszczenia, w wyniku którego organizm może stracić nawet 1 proc. minerałów w ciągu roku. Jednak w przypadku osób cierpiących na osteoporozę te ubytki są większe.

Choroba najczęściej rozwija się bezobjawowo.

Warto jednak zgłosić się do lekarza, jeśli odczuwamy silny ból kości (szczególnie obręczy biodrowej), nasze plecy zrobiły się zaokrąglone lub gdy wydaje nam się, że jesteśmy niżsi.

Niestety pierwszą wyraźną oznaką osteoporozy jest zazwyczaj złamanie, np. szyjki kości udowej, kręgosłupa, kości ramiennej, i to w wyniku z pozoru niegroźnego zdarzenia (przewrócenie się, upadek z łóżka, a nawet kichnięcie).

Jest to bardzo niebezpieczne, dlatego warto wykonać badanie profilaktyczne.

20

MAGAZYN 60+

NIE

łam SIĘ tekst: Michał Roman konsultacja: dr Grzegorz Prasałek

Kto powinien się zbadać?

Choroba znacznie częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn. U pań pojawia się też szybciej – ze względu na wcześniej rozpoczynającą się menopauzę w przeciwieństwie do andropauzy u panów. Głównymi czynnikami, które sprzyjają rozwojowi osteoporozy, są: • dojrzały wiek (powyżej 65. roku życia), • niedobory wapnia i witaminy D, • brak aktywności fizycznej, • drobna budowa ciała, niska waga, • wczesna menopauza (przed 45. rokiem życia),

dbam o zdrowie Powinny zgłosić się na nią panie po menopauzie i panowie po 65. roku życia. Badanie polega na wykonaniu prześwietlenia i zmierzeniu gęstości kości w części lędźwiowej kręgosłupa oraz w biodrze. Wynik niższy niż -1, ale nieprzekraczający -2,5 oznacza osteopenię (pierwszą fazę choroby), natomiast poniżej -2,5 – osteoporozę. Densytometria nie wymaga od nas żadnego przygotowania i jest bezbolesna, a może pomóc zapobiec dużym problemom zdrowotnym.

Skuteczna terapia Jeśli wynik badania wskazuje na chorobę, lekarz zaleca przyjmowanie leków wstrzymujących resorpcję kości i zwiększających ich gęstość. Ale to nie wszystko. Ważnym elementem walki z chorobą są również odpowiednia, bogata w wapń dieta oraz wysiłek fizyczny.

Bezwzględnie należy zrezygnować z palenia papierosów. Znajdujący się w dymie papierosowym kadm – oprócz wielu innych szkód w organizmie – powoduje odwapnienie kości.

Trzeba także ograniczyć spożywanie alkoholu, a najlepiej w ogóle z niego zrezygnować.

W przypadku osteoporozy pomenopauzalnej u pań ważna jest hormonalna terapia zastępcza – stosowanie estrogenów w dawce przepisanej przez lekarza. Leczenie powinno obejmować suplementację wapnia oraz witaminy D w dawce ustalonej przez lekarza.

Profilaktyka z wapniem

• niski poziom hormonów typu progesteron czy estradiol, • uwarunkowania genetyczne (po matce), • palenie tytoniu i zbyt duże spożycie alkoholu, • inne dolegliwości, takie jak choroby nerek, wątroby, tarczycy, • niektóre leki, np. przeciwpadaczkowe, uspokajające, sterydy.

Densytometria prawdę powie Podstawowym badaniem pozwalającym zidentyfikować osteoporozę jest densytometria.

Najważniejszym orężem w zapobieganiu rozwoju tej choroby jest zdrowa dieta – bogata w wapń. Jego najbogatszym źródłem są mleko oraz przetwory mleczne: kefiry, jogurty, żółte sery (w białych jest znacznie mniej tego cennego minerału). Ale nie dajmy się zwieść pozorom, że więcej wapnia znajduje się w wyrobach pełnotłustych. Ich odtłuszczone odpowiedniki zawierają go tyle samo, a są zdrowsze. Osoby z nietolerancją laktozy powinny sięgać po przetwory mleczne niezawierające tego cukru.

Niekiedy dobrze tolerują też jogurty i kefiry.

Warto pamiętać, że niektóre produkty spożywcze, np. szpinak czy szczaw, utrudniają wchłanianie wapnia, lepiej więc nie jeść ich w większych ilościach.

M A G A Z Y N 6 0 + 21

dbam o zdrowie

Alergicy uczuleni na mleko oraz osoby, które go nie lubią i rzadko spożywają, powinny sięgnąć po suplementy diety z wapniem.

Pamiętajmy, że nawet jeśli wyniki badań nie wykazują niedoboru tego składnika we krwi, niekoniecznie musi to być zgodne z prawdą.

Organizm wyrównuje bowiem braki wapnia, „kradnąc” go z kości – na tym właśnie polega zdradliwość osteoporozy.

Pomoc witaminy D3

REKLAMA

W profilaktyce oraz leczeniu osteoporozy bardzo ważna jest również odpowiednia podaż witaminy D. W diecie jej dobrym źródłem są ryby. Poza tym w letnie miesiące organizm czerpie duże ilości tej substancji ze słońca.

Calcium + D3 suplement diety

Witamina D wspiera prawidłowe wchłanianie wapnia oraz właściwe funkcjonowanie układu odpornościowego.

Wapń pomaga w utrzymaniu zdrowych kości.

60 tabletek

22

MAGAZYN 60+

Bogate źródła wapnia w diecie to mleko oraz jego przetwory: jogurt, kefir i żółty ser.

To jednak niestety nie wystarcza. Jak wykazują badania, 90 proc. Polaków ma niedobór witaminy D. Dlatego lekarze zalecają jej suplementację. Seniorzy powinni przez cały rok zażywać preparaty z witaminą D3 w dawce 2000 IU na dobę.

Zdrowy ruch Właściwe odżywianie powinno iść w parze z aktywnością fizyczną. Siedzący tryb życia prowadzi do osłabienia tkanki kostnej i fatalnie wpływa na naszą kondycję, a to bardzo podnosi ryzyko tak niebezpiecznych złamań.

Wysiłek należy jednak dopasować do swoich możliwości, aby nie narazić się na wystąpienie kontuzji. Już codzienny półgodzinny spacer czy piętnastominutowy trening (np. aerobic) przyniosą dużo korzyści. Jeśli to możliwe, warto połączyć aktywność z fizjoterapią – ćwiczeniami wzmacniającymi kręgosłup i kończyny, hydroterapią, masażami.

dbam o zdrowie

Nowinki MEDYCZNE

tekst: Beata Radomska

WSTĘPNA DIAGNOZA JASKRY Badanie trwa kilka minut i nie wymaga aplikacji środka rozszerzającego źrenicę. Za pomocą kamery fotografuje się dno oka i bezdotykowo mierzy się ciśnienie w gałce ocznej. Zdjęcia analizowane są przy użyciu specjalistycznego systemu, który wychwytuje podejrzane zmiany w tarczy nerwu wzrokowego, a następnie klasyfikuje oko jako chore lub zdrowe. Po wstępnej diagnozie, która może wskazywać na jaskrę, zlecane są specjalistyczne badania.

NADZIEJA DLA CHORYCH PO PRZESZCZEPACH Lekarze z Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego we Wrocławiu znaleźli sposób na wzmocnienie systemu immunologicznego pacjentów po przeszczepach, którzy w wyniku braku limfocytów oraz zażywania leków mają osłabioną odporność i infekcje wirusowe zagrażają ich życiu. U chorego po przeszczepie szpiku, który dostał ciężkiej infekcji wirusowej, zastosowali terapię komórkową. Z krwi zdrowego dawcy wyizolowali limfocyty zdolne do walki z zakażeniem i podali je pacjentowi. Taki „żywy lek” okazał się niezwykle skuteczny.

PROSTY TEST NA BIAŁKO W MOCZU Naukowcy z Wydziału Chemii UW i z WUM opracowali nową metodę na wykrywanie białka w moczu. Na razie pacjenci, u których pojawia się ten problem, używają do domowych badań testów paskowych. Specjalny pasek zanurzają w próbce moczu, a potem oceniają stopień przebarwienia na podstawie skali porównawczej. Niestety wynik często bywa niejednoznaczny. Nowa metoda jest prostsza i bardziej wiarygodna. Do próbki moczu wystarczy wrzucić pastylkę i po minucie już wiadomo, czy białko znajduje się w próbce, czy nie.

24

MAGAZYN 60+

DZIĘKUJEMY!

pacjentom, którzy najczęściej wybierali

skuteczny i bezpieczny lek na zapalenie pęcherza i kamicę dróg moczowych.

91% farmaceutów poleca lek Urosept**

UROSEPT®, tabletka drażowana, produkt złożony. Wskazania do stosowania: Urosept jest lekiem o łagodnym działaniu moczopędnym. Stosowany jest pomocniczo w zakażeniach układu moczowego i w kamicy dróg moczowych. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na rośliny z rodziny astrowatych (Asteraceae, dawniej Compositae) lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Podmiot odpowiedzialny: Poznańskie Zakłady Zielarskie Herbapol S.A. * lider rynku na podstawie danych IQVIA sell out units, YTD/02/2020, dot. Urosept C.TAB 60 ** na podstawie ankiety wewnętrznej PZZ Herbapol S.A. przeprowadzonej w lipcu 2019 na grupie 2149 farmaceutów

PRZED UŻYCIEM ZAPOZNAJ SIĘ Z ULOTKĄ, KTÓRA ZAWIERA WSKAZANIA, PRZECIWWSKAZANIA, DANE DOTYCZĄCE DZIAŁAŃ NIEPOŻĄDANYCH I DAWKOWANIE ORAZ INFORMACJE DOTYCZĄCE STOSOWANIA PRODUKTU LECZNICZEGO, BĄDŹ SKONSULTUJ SIĘ Z LEKARZEM LUB FARMACEUTĄ, GDYŻ KAŻDY LEK NIEWŁAŚCIWIE STOSOWANY ZAGRAŻA TWOJEMU ŻYCIU LUB ZDROWIU.

dbam o zdrowie

Pijmy NA ZD A

by organizm prawidłowo funkcjonował, trzeba pić co najmniej 1,5-2,5 litra płynów dziennie. Jakie napoje polecają dietetycy?

tekst: Dorota Wawer konsultacja: Katarzyna Uścińska, dietetyczka

Woda z dodatkiem owoców jest smaczna, aromatyczna i zdrowa.

26

MAGAZYN 60+

dbam o zdrowie

DROWIE! Specjaliści podkreślają, że powinniśmy dużo pić. Ich zdaniem minimum to 30 ml płynów na 1 kg masy ciała dziennie.

W zależności od wagi trzeba więc wypijać od 1,5 do 2,5 litra napojów. W upalne dni, oraz w okresie nasilenia infekcji należy tę ilość dodatkowo zwiększyć.

Dlaczego to takie ważne? Bo odpowiednia podaż płynów jest niezbędna do sprawnego funkcjonowania organizmu. Potrzebuje on wody do transportowania substancji odżywczych z pożywienia do swoich komórek i organów. To ona sprawia, że jedzenie jest dobrze trawione, a zbędne produkty przemiany materii usuwane. Pomaga także oczyszczać organizm z toksyn. Woda jest również konieczna do nawilżenia i sprawnej pracy wszystkich narządów.

Poza tym prawidłowe nawodnienie organizmu zapewnia mu właściwy poziom elektrolitów.

To zaś stanowi jeden z warunków dobrego funkcjonowania systemu immunologicznego.

Ma zatem ogromny wpływ na nasze zdrowie i samopoczucie.

Po prostu woda Za najlepszy napój uważana jest woda, która ma wszystkie wymienione wyżej zalety, a przy tym nie dostarcza dodatkowej, niepotrzebnej dawki kalorii. Dietetycy zachwalają niegazowaną (bąbelki mogą podrażniać żołądek i przyczyniać się do wzdęć) średniozmineralizowaną wodę mineralną o niskiej zawartości sodu.

Ale godna polecenia jest również zwykła kranówka, która zapewnia organizmowi wszystko, czego mu trzeba, a niewiele kosztuje.

Nie bójmy się jej pić. Woda dostarczana przez wodociągi jest przebadana przez Sanepid i nadaje się do spożycia.

Jeśli neutralny smak i zapach wody nas nie satysfakcjonują, możemy wzbogacić ją plaster

kiem cytryny, limonki lub pomarańczy albo pokrojonymi truskawkami. Dzięki temu napój zyska przyjemny aromat i lekko owocowy smak. Dobrym pomysłem będzie dodanie do wody kilku listków pachnącej mięty.

Lekki napar Zdrowym napojem jest również słaba owocowa lub ziołowa herbatka. Właściwie dobrany napar nie tylko dostarczy nam odpowiednią ilość płynu, ale też może poprawić samopoczucie.

Na przykład herbatka z dzikiej róży, która jest bogata w witaminę C, wzmocni odporność.

Napar z melisy – dzięki zawartości olejków eterycznych: cytrala i kariofilenu o właściwościach uspokajających – pomoże się wyciszyć.

Natomiast herbatki z mięty, kopru włoskie-

Prawidłowo nawodniony organizm sprawniej funkcjonuje i lepiej znosi upały. Dobra podaż płynów wpływa też korzystnie na odporność.

M A G A Z Y N 6 0 + 27

dbam o zdrowie Świeże owoce należy dodawać do herbaty dopiero gdy napar przestygnie.

go czy dziurawca przyniosą ulgę przy wzdęciach i bólu brzucha. Pamiętajmy jednak, że napary ziołowe należy pić z umiarem.

Wystarczy jedna filiżanka dziennie.

Starajmy się nie słodzić herbaty. Jeśli trudno jest nam od razu całkowicie zrezygnować z cukru, zróbmy to stopniowo. Najpierw ograniczmy się do jednej łyżeczki, potem do połowy, aby wreszcie przestać słodzić całkowicie.

Warto pamiętać, że dobrej jakości herbatki owocowe i ziołowe można kupić w aptekach.

Dobra zielona herbata Z korzyścią dla zdrowia można sięgnąć po zieloną herbatę. Napój ten zawiera cenne dla orga-

nizmu minerały (potas, żelazo) oraz witaminy (A, C i K). Dodatkowo dostarcza polifenoli, które spowalniają starzenie się organizmu, oraz przeciwutleniaczy pomagających zapobiegać rozwojowi nowotworów. Korzystnie wpływa również na przemianę materii, reguluje poziom glukozy we krwi, działa bakteriobójczo oraz przeciwzapalnie.

Jeśli do zielonej herbaty zniechęca nas cierpki i gorzkawy posmak, możemy przyrządzić ją na zimno. Wystarczy 4 łyżki liści zalać 1,5 litrem wody i wstawić napój na kilka godzin do lodówki. Tak przyrządzona herbata jest nie tylko smaczniejsza niż parzona na gorąco, ale również zdrowsza, bo zawiera mniej teiny oraz garbników. Zielonej herbaty nie słodzimy.

REKLAMA

Rozcieńczone soki

Herbata Zielona To w 100 % naturalna zielona herbata, pochodząca z Indonezji. Nie zawiera sztucznych aromatów.

20 torebek

28

MAGAZYN 60+

Od czasu do czasu warto sięgać także po soki owocowe i warzywne. Są one bogate w witaminy (zwłaszcza C) oraz minerały. Ich wadą jest dość duża kaloryczność. Wielu dietetyków uważa wręcz, że należy je traktować raczej jak posiłki niż napoje. Dlatego trzeba pić je z umiarem. Szklanka dziennie wystarczy. Poza tym, wybierając gotowe soki, najlepiej sięgać po te bez dodatku cukru. Dobrym rozwiązaniem jest też rozcieńczanie soku z wodą w proporcji 1:1. Taki napój to samo zdrowie.

wieści z apteki

RUBRYKĘ OPRACOWAŁA: DR N. MED., MGR FARM. JUSTYNA WODOWSKA

Porady zza lady

Wszechstronny czosnek

Czosnek działa przeciwwirusowo, antybakteryjnie oraz przeciwgrzybiczo. Zmniejsza także poziom cholesterolu i… lekko obniża ciśnienie. Mechanizm tego ostatniego zjawiska nie jest w pełni wyjaśniony. Ale warto pamiętać o czosnku, stosując leki, które obniżają ciśnienie.

makologicznych dostępnych bez recepty. W przypadku grzybicy paznokci można sięgnąć np. po lakier zalecany w leczeniu tego schorzenia. Substancją czynną jest w nim często amorolfina. Dawkowanie i sposób stosowania znajdziemy w ulotce dołączonej do opakowania. Kuracja nie jest skomplikowana. Lek aplikuje się na opiłowaną i odtłuszczoną powierzchnię chorych paznokci. Czas trwania leczenia zależy od stopnia zakażenia oraz jego położenia.

Ibuprofen a COVID-19

Lakier na grzybicę

Gdy trudno dostać się do lekarza, często szukamy środków far30

MAGAZYN 60+

pełna zalet Graviola

Do niedawna zalecano, by osoby z objawami COVID-19 nie przyjmowały ibuprofenu. Europejska Agencja ds. Leków poinformowała jednak, że nie ma naukowych dowodów potwierdzających związek między stosowaniem tego leku a pogorszeniem przebiegu choroby. W związku z tym pacjenci i personel medyczny powinni rozważyć wszystkie dostępne opcje terapii.

W czasie, gdy wiele dziedzin naszego życia zdominowanych zostało przez nowego koronawirusa, warto skierować uwagę na inne ważne zagadnienia i po prostu zadbać o swój organizm. Ciekawą opcją, dostępną w aptekach, jest graviola, znana w Polsce jako flaszowiec miękkociernisty. Roślina ta pochodzi z Ameryki Południowej. Rośnie m.in. w amazońskiej dżungli w Brazylii. Od tysiąca lat graviola jest tam uznawana za wartościowy środek leczniczy i stosowana w tradycyjnej medycynie. Głównymi składnikami owoców tej rośliny są związki fenolowe, witaminy i karotenoidy, które warunkują jej wspaniałe właściwości przeciwutleniające.

wieści z apteki

Pytania

do farmaceutki W

ątpliwości Czytelników dotyczące domowych sposobów leczenia i preparatów aptecznych rozwiewa redaktorka prowadząca „Magazynu 60+” mgr farmacji Ewa Dembowska.

DOMOWA APTECZKA A KORONAWIRUS Co powinno znaleźć się w naszej domowej apteczce w czasie epidemii koronawirusa?

Agnieszka z Warszawy Najważniejszą zasadą skutecznej walki z koronawirusem jest maksymalna izolacja w domu. Apeluję zatem do swoich pacjentów, aby unikali wychodzenia bez potrzeby, zrezygnowali ze spotkań towarzyskich i nie narażali się na kontakt z wirusem. Należy również stosować się do aktualnych zaleceń i ograniczeń ogłaszanych regularnie przez Ministerstwo Zdrowia. Trzeba wyposażyć się w mydło antybakteryjne oraz środki dezynfekujące, które są dostępne w postaci płynu, żelu oraz nawilżanych chusteczek.

Wszystko to można kupić w aptekach, także internetowych.

Ważne, aby zapoznać się z zalecaną procedurą używania wymienionych produktów.

Drodzy Czytelnicy, zapraszamy do wspólnego tworzenia rubryki „Pytania do farmaceutki”. Wystarczy przesłać pytanie do redakcji:  pocztą tradycyjną,  elektroniczną: ewa_dembowska@grupazpr.pl,  za pośrednictwem naszego Facebooka.

32

MAGAZYN 60+

Ręce należy myć przez 30 sekund i robić to bardzo dokładnie, nie zapominając o przestrzeniach między palcami i wierzchach dłoni.

W domu powinniśmy mieć również zapas jednorazowych maseczek i rękawiczek.

Te pierwsze można zastąpić bawełnianymi odpowiednikami wielokrotnego użytku. Są one dostępne w wielu sklepach, a jeśli mamy choć trochę umiejętności krawieckich, możemy je zrobić sami.

Radzę zaopatrzyć się w środki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe, np. paracetamol, oraz suplementy diety zwiększające odporność (preparaty z witaminami C oraz D3, wyciągiem z jeżówki, kwasami omega-3). Przy zakupie lepiej wybrać większe opakowanie.

Trzeba również pamiętać o podstawowych preparatach, które zawsze powinny znajdować się w apteczce. Należą do nich: środki do udrażniania nosa podczas kataru, leki na kaszel i ból gardła, preparaty zawierające probiotyki oraz elektrolity, sól fizjologiczna, maść rozgrzewająca, żel na stłuczenia, preparat do odkażania ran, np. oktenidyna, a także środki opatrunkowe: jałowe gaziki, bandaż oraz plastry.

W obecnej sytuacji, trudnej także gospodarczo, warto wykupić zapas leków stale stosowanych, najlepiej na okres 90 dni. Nie ryzykujmy, realizując receptę w ostatniej chwili.

drogeria

S

kóra na dekolcie i szyi jest jeszcze cieńsza oraz bardziej wrażliwa niż na twarzy.

Dlatego trzeba się o nią szczególnie troszczyć.

Często nie zdajemy sobie sprawy z tego, że na dekolcie i szyi nie ma praktycznie tkanki tłuszczowej, a gruczołów łojowych jest bardzo mało. Dlatego skóra w tych miejscach szybko traci wilgoć i wiotczeje. Aby ten proces spowolnić, trzeba o nią zadbać.

Po pierwsze łagodne mycie Te wrażliwe części ciała najlepiej jest oczyszczać nie wodą z mydłem, tylko płynem micelarnym lub delikatnym żelem do mycia twarzy. Na koniec dodatkowo opłucz skórę zimną wodą.

Poprawi to krążenie i zadziała ujędrniająco.

Po drugie dobre kosmetyki Stosuj preparaty do cery dojrzałej. Zawierają one składniki, które pielęgnują i regenerują skórę.

Należą do nich np. retinol, koenzym Q, peptydy czy oleje roślinne. Korzystnie wpływają na skórę również kwas hialuronowy, który przywraca wilgotność oraz zwiększający jędrność kolagen.

Po trzecie aplikacja z masażem Nakładając kosmetyk, delikatnie masuj skórę.

Zaczynaj zawsze od dekoltu i przesuwaj dłonie przez szyję aż do brody. Taki kierunek masażu poprawia krążenie w drobnych naczyniach krwionośnych i przeciwdziała wiotczeniu

tekst: Marianna Okruszek

Delikatnie

Z DEKOLTEM 34

MAGAZYN 60+

naskórka. Lewą stronę dekoltu i szyi masuj prawą dłonią, a prawą partię – lewą.

Po czwarte wygładzający peeling Raz w tygodniu zrób peeling nie tylko twarzy, ale też szyi i dekoltu. Pobudzi on regenerację komórek, wygładza naskórek i rozjaśnia cerę oraz wzmacnia działanie kosmetyków. Użyj peelingu enzymatycznego, który jest delikatniejszy niż preparaty z drobinkami ścierającymi.

KOZIE MLEKO, PIELĘGNACYJNY KREM DO CIAŁA Starannie dobrane składniki aktywne nawilżają i delikatnie natłuszczają skórę, wzmacniając jej naturalną barierę ochronną. Kosmetyk przeznaczony jest do codziennej pielęgnacji ciała, do cery nadwrażliwej, skłonnej do podrażnień. Działa kojąco oraz pozostawia skórę gładką i miękką w dotyku.

200 ml

Po piąte odżywcza maseczka Po peelingu opłucz skórę letnią wodą i nałóż odżywczą i ujędrniającą maseczkę. Pozostaw ją na 15 minut, by dobrze się wchłonęła.

Po szóste ujędrniające okłady Owiń kostkę lodu cienką folią i przez 2 minuty masuj skórę dekoltu i szyi. Wykonuj delikatne okrężne ruchy, powoli przesuwając dłoń od piersi w kierunku podbródka. Taki masaż poprawia elastyczność i jędrność skóry.

Po siódme kremy z filtrem UV Dekolt jest bardzo wrażliwy na szkodliwe działanie promieni UV. Ekspozycja na słońce tej części ciała często prowadzi do poparzenia oraz powstawania przebarwień, przyspiesza starzenie się cery, a także zwiększa ryzyko zachorowania na raka skóry. Dlatego trzeba chronić dekolt, stosując kremy przeciwsłoneczne z wysokim filtrem UV. REKLAMA

M A G A Z Y N 6 0 + 35

REKLAMA

drogeria

czas na sport

Ruch kontra żylaki 36

MAGAZYN 60+

czas na sport

A

ktywność fizyczna to bardzo ważny element profilaktyki żylaków. Jakie ćwiczenia są szczególnie wskazane?

od naszego temperamentu może do być taniec towarzyski (np. spokojny walc czy pełne energii tango) albo gimnastyka z elementami tańca (np. aerobic lub zumba). Kroki i filmy instruktażowe można znaleźć w internecie.

Wodne atuty

Odpowiedni trening wzmacnia nie tylko mięśnie nóg, lecz także żyły. Poza tym poprawia krążenie krwi, która dzięki temu jest szybciej pompowana do serca. Ruch pomaga również pozbyć się sprzyjającej żylakom nadwagi. Nie powinniśmy jednak nadmiernie się forsować.

Zbyt duże przeciążanie nóg nie jest bowiem wskazany.

Dobroczynny spacer To idealna forma ruchu przy problemach z żylakami, gdyż znakomicie usprawnia przepływ krwi w nogach. Efekty przyniesie już półgodzinna, nieśpieszna przechadzka trzy razy w tygodniu. Ale to oczywiście plan minimum. Jeśli tylko kondycja na to pozwala, można – i warto – spacerować dłużej oraz bardziej energicznie (pomogą w tym np. kijki do nordic walkingu). Zdaniem lekarzy najlepiej byłoby maszerować codziennie przez godzinę.

Szczególnie wskazane jest chodzenie po nierównym terenie, pod górkę, a także po schodach.

Rower na plus W zapobieganiu żylaków może pomóc również jazda na rowerze. Poprawia ona krążenie żylne i korzystnie wpływa na pracę przepony. To zaś sprawia, że krew bez przeszkód odpływa z nóg do serca. Lekarze nie zalecają jednak długich, wyczerpujących wypraw. W przypadku profilaktyki żylaków najlepsze efekty przyniesie rekreacyjna przejażdżka kilka razy w tygodniu.

Zalety tańcA Kolejna polecana, a przy okazji bardzo przyjemna forma ruchu to taniec. Wpływa pozytywnie na krążenie, a zwłaszcza przepływ krwi w żyłach znajdujących się w nogach. W zależności

Na wzmocnienie mięśni nóg i poprawę krążenia krwi świetnie działa pływanie oraz gimnastyka w wodzie, np. aqua aerobic czy aqua cycling.

Gdy więc będzie to już możliwe, wybierzmy się na basen. Nie musimy zapisywać się na zajęcia zorganizowane. Możemy ćwiczyć sami.

Proste ćwiczenia Żylakom może zapobiec codzienna gimnastyka, wykonywana w domu. Oto kilka ćwiczeń.

• Maszeruj w miejscu, wysoko unosząc kolana.

Stopniowo zwiększaj tempo marszu.

• Stań z rękami opuszczonymi wzdłuż tułowia i na przemian przenoś ciężar ciała z palców na pięty i odwrotnie. W każdej pozycji wytrzymaj trzy sekundy.

• Siedząc, lekko wyprostuj nogi. Poruszaj stopami w górę i w dół, zataczaj nimi kółka.

• Połóż się na plecach, lekko unieś nogi i wykonuj nimi rowerek. Najpierw „pedałuj” do przodu, a potem do tyłu.

• Pozostając w tej pozycji, unieś wyprostowane nogi na wysokość ok. 20 cm. Wykonuj nimi nożyce pionowe lub poprzeczne.

• Leżąc na wznak, wysoko unieś nogi, na przemian prostuj je i zginaj w kolanach.

• Również leżąc na wznak, podnieś wysoko wyprostowane nogi i wykonuj okrężne ruchy stopami.

REKLAMA

tekst: Beata Radomska

Ulga dla nóg

żel do pielęgnacji nóg Chłodzi, odświeża oraz zapewnia odprężenie zmęczonym i opuchniętym nogom.

Kosmetyk wzbogacono o nowoczesny kompleks roślinny LEGACTIF (zawiera nawłoć, cytrynę i ruszczyk) oraz ekstrakty z kasztanowca i wąkroty azjatyckiej, a także hydrolat z oczaru wirginijskiego.

100 ml

M A G A Z Y N 6 0 + 37

N

ie tylko my lubimy ciepłe letnie wieczory. Owady także je lubią. Jak pozbyć się ich towarzystwa?

zawierająca olejek eteryczny nepetalakton.

Odstraszająco działają również pelargonia, bazylia, bylica piołun czy czosnek niedźwiedzi.

Owady nie lubią ponadto zapachu liści mięty i pomidorów. Dlatego warto zasadzić te rośliny w miejscu, gdzie najczęściej się przebywa.

domowa pułapka Można zastosować domowe sposoby lub środki dostępne w aptekach i sklepach. Niestety niektóre preparaty chemiczne bywają szkodliwe i niekiedy mogą wywoływać podrażnienia lub reakcje alergiczne. Dlatego warto sięgnąć po bezpieczne metody naturalne.

Aromat olejków Do dyspozycji jest cały szereg olejków eterycznych, które odstraszają owady swoim zapachem. Należą do nich m.in.: olejki migdałowy, cytrynowy, waniliowy i kokosowy. Aby utrzymać na dystans komary, można zastosować świece zapachowe zawierające jedną z powyższych substancji. Inne rozwiązanie to użycie wypełnionej olejkiem butelki z atomizerem.

Pachnące rośliny Komary pomoże odstraszyć zapach wielu roślin, które można uprawiać w domu, w zwykłej doniczce. Wśród nich jest np. kocimiętka,

Można ją zrobić własnoręcznie, wykorzystując plastikową butelkę, w której – po odcięciu górnej części – należy zmieszać wodę z cukrem, a następnie z drożdżami. Tak przygotowany roztwór wydziela dwutlenek węgla, przyciągający owady. Umieszczenie w butelce uprzednio odciętej, a następnie odwróconej, uprzednio odciętej szyjki pozwoli złapać je w pułapkę. Tego rodzaju metody należy jednak stosować tylko na zewnątrz.

Moskitiery Skutecznym rozwiązaniem chroniącym przed owadami wnętrze domu są siatki montowane w oknach i drzwiach.

Inne sposoby Istnieją także inne metody na to, by komary nie uprzykrzały wieczorów spędzanych w ogrodzie – urządzenia i preparaty dostępne w sklepach oraz aptekach. Prezentujemy niektóre z nich.

• Urządzenia emitujące ultradźwięki. Działają odstraszająco. Nie wydzielają żadnych lotnych substancji chemicznych, więc są bezpieczne dla człowieka. Popularne modele zabezpieczają pomieszczenie o powierzchni 30–40 metrów kwadratowych.

Stop komarom tekst: Piotr Brzózka, redakcja cafesenior.pl

38

MAGAZYN 60+



ięcej artykułów na temat W zdrowia, pasji i podróży seniorów znajdziecie na cafesenior.pl

• Lampy- pułapki. Wabią owada światłem, a następnie zabijają go ładunkiem elektrycznym. Są też pułapki, które przyciągają komary zapachem, a potem uniemożliwiają im wydostanie się ze środka.

• Substancje chemiczne. Najczęściej są to preparaty w sprayu. Za najbardziej skuteczne uchodzą te zawierające metanową pochodną benzamidu – DEET (N,N-diethyl-meta-toluamide). Środek ten, wynaleziony w USA, pierwotnie był stosowany w rolnictwie, a następnie wykorzystywany przez amerykańską armię podczas wojny w Wietnamie. Ponieważ jednak jest to produkt chemiczny, nie powinno się go używać, jeśli w pomieszczeniu znajduje się dziecko, zwłaszcza noworodek.

Poza tym preparat należy zawsze zmywać ze skóry.

M A G A Z Y N 6 0 + 39

złote lata

Siła charakt tekst: Joanna Kowalik

Życie i droga kariery tej znakomitej aktorki nie były usłane różami. Miała trudne dzieciństwo. Jej rodzice nigdy nie uporali się z wojenną traumą.

Oboje pochodzili z Litwy.

Po wkroczeniu armii radzieckiej ojciec został zesłany do łagru na Syberię. Choć przetrwał, te przeżycia zostawiły na nim nieodwracalne piętno. Matka też po wojnie nie potrafiła się odnaleźć w nowej rzeczywistości. Przenieśli się do Polski i zamieszkali razem w Giżycku, ale prawdziwego, ciepłego domu nie potrafili stworzyć. Maria jako dziecko często czuła się samotna i opuszczona. Nikt jej nie przytulał ani się o nią nie troszczył. Niejednokrotnie zaznała głodu i strachu. Żeby przetrwać, musiała być silna.

I była.

40

MAGAZYN 60+

Aby szybko zacząć zarabiać i wyrwać się z biedy, poszła do liceum medycznego. Skończyła je, ale pielęgniarką nie została. Za radą nauczycielki, która dostrzegła jej talent, zdecydowała się zdawać do warszawskiej Państwowej Szkoły Teatralnej. Dostała się i otworzył się przed nią świat, o którym nawet nie marzyła.

Film za filmem W filmie zadebiutowała jeszcze w czasie studiów epizodem w „Białym mazurze” Wandy Jakubowskiej. Potem przyszła pierwsza większa rola w „Dolinie Issy” wyreżyserowanej przez Tadeusza Konwickiego.

Do współpracy przy swoim filmie „Bez końca” zaprosił ją też Krzysztof Kieślowski.

Przełomowe w karierze Marii Pakulnis były jednak „Jezioro

Bodeńskie” Janusza Zaorskiego, „Weryfikacja” Mirosława Gronowskiego i „Zygfryd” Andrzeja Domalika. Za stworzone w nich kreacje otrzymała nagrodę za drugoplanową rolę kobiecą na festiwalu w Gdyni, Nagrodę im. Zbyszka Cybulskiego i Złoty Ekran. Doceniono ją też na Międzynarodowym Festiwalu w Taorminie.

Potem posypały się kolejne propozycje. Aktorka zagrała m.in. w „Zabij mnie, glino” Jacka Bromskiego, „Dekalogu III” Krzysztofa Kieślowskiego, „Obywatelu Piszczyku” Andrzeja Kotkowskiego, „Konsulu” Mirosława Borka, „Pożegnaniu jesieni” Mariusza Trelińskiego i „Pajęczarkach” Barbary Sass.

Piękna femme fatale Ogromną popularność przyniosła Marii Pakulnis rola w telewizyjnym serialu „Ekstradycja” Wojciecha Wójcika. Zagrała tam pierwszą w polskiej kinematografii kobietę mafii – prawdziwą femme fatale Nadieżdę Tumską.

I zrobiła to naprawdę znakomicie. Była tak przekonująca, że przez długi czas reżyserzy najchętniej proponowali jej role zimnych, bezwzględnych kobiet. Na szczęście z czasem to się zmieniło i aktorka mogła pokazać widzom pełnię talentu.

ZDJĘCIE: GAŁĄZKA/AKPA

P

iękne jasne włosy, przenikliwe spojrzenie niebieskich oczu, doskonała figura…

Uroda zawsze była atutem Marii Pakulnis, ale to nie ona przesądziła o jej sukcesie, tylko talent i siła charakteru.

złote lata

eru

W sumie zagrała w ponad 50 filmach i serialach oraz przeszło 40 spektaklach teatru telewizji. Dużo występuje też na scenie.

W ostatnich latach zagrała m. in. w serialach „Nad rozlewiskiem”, „Prawo Agaty” oraz komediach romantycznych „Porady na zdrady” i „Planeta singli 3”.

Smak życia Sukcesom zawodowym Marii Pakulnis towarzyszyło szczęście w życiu osobistym. Przez lata tworzyli z mężem, reżyserem Krzysztofem Zaleskim wspaniałą parę. Byli bardzo związani z jedynym synem Jankiem.

Niestety w 2008 roku mąż aktorki przegrał trudną walkę z rakiem. Po jego śmierci długo nie mogła się pozbierać. Wciąż miała jednak życie przed sobą.

By zapomnieć, skoncentrowała się na pracy i nie myślała o sobie. Dopiero dorosły już syn uświadomił jej, że powinna znów nauczyć się cieszyć życiem.

Dziś Maria Pakulnis wciąż dużo pracuje, ale częściej się uśmiecha. Ma świetny kontakt z synem, który z dziecka stał się jej przyjacielem. Nauczyła się smakować każdą chwilę. Uwielbia swój dom, który sama urządziła, i pełen kwiatów ogród, a nade wszystko dwa ukochane koty .

Z optymizmem patrzy w przyszłość. Przecież jeszcze tyle przed nią.

M A G A Z Y N 6 0 + 41

złote lata

Gwiazda w akcji N

iewiele brakowało, a Harrison Ford skończyłby jako zwykły cieśla. Na szczęście życie przygotowało dla tego znakomitego aktora lepszy scenariusz.

tekst: Jakub Kowalczyk

Rola z kosmosu Miał rację, bo Ford zagrał fantastycznie. Przystojny przemytnik, który przemierzał galaktykę w statku kosmicznym, podbił serca widzów. „Gwiezdne wojny” stały się przebojem, windując 35-letniego aktora do pozycji gwiazdy. Szybko posypały się kolejne propozycje. Ford zagrał m.in. główne role w „Łowcy androidów” Ridleya Scotta i we „Frantic” Romana Polańskiego.

42

MAGAZYN 60+

Przygody Indiany Jonesa Następnym przełomem był jednak dopiero film „Poszukiwacze zaginionej Arki”. Rola niepozornego archeologa, który zmienia się w bohaterskiego obrońcę starożytnych skarbów, okazała się wprost stworzona dla Forda. Trzymający w napięciu, a jednocześnie pełen humoru film okazał się takim sukcesem, że wkrótce powstały jego kontynuacje: „Indiana Jones i świątynia zagłady” oraz „Indiana Jones i ostatnia krucjata”, które ugruntowały pozycję aktora jako megagwiazdy.

Późniejszy „Indiana Jones i królestwo kryształowej czaszki” był już tylko wisienką na torcie.

Sztuka latania Będąc u szczytu sławy, Harrison Ford postanowił zwolnić tempo i przeniósł się z rodziną na ranczo w górzystym stanie Wyoming. Skończył kurs pilotażu małych samolotów oraz helikopterów i w wolnych chwilach lata. Od czasu do czasu pełni nawet dyżury w miejscowym lotniczym pogotowiu ratunkowym.

Jako aktor nie wybiera się na emeryturę. Już niebawem zaczyna zdjęcia do kolejnej, piątej już części przygód Indiany Jonesa.

ZDJĘCIE: SHUTTERSTOCK

Początki jednak nie były łatwe. Kariera Forda rozwijała się tak powoli, że za skromne zarobki nie był w stanie utrzymać rodziny i zdesperowany zajął się stolarką. Na szczęście nie porzucił Hollywood. Budował scenografie do filmów i wykonywał zlecenia dla ludzi z branży, m.in. rozbudował biuro Francisa Forda Coppoli. Od czasu do czasu grywał też niewielkie role.

Biletem do sławy okazała się znajomość z George’em Lucasem, u którego niegdyś wystąpił. Przygotowując się do realizacji „Gwiezdnych wojen”, reżyser poprosił Forda o pomoc przy castingu. Zadaniem aktora było czytanie dialogów z kandydatami do ról. Robił to tak dobrze, że Lucas zdecydował się go zaangażować.

ITA/69/19/07.2019

WYSOKA SKUTECZNOŚĆ W LECZENIU BÓLU1

DAWKOWANIE: 2 RAZY NA DOBĘ

TRWALE PRZYLEGAJĄCY

KAŻDY PLASTER W ODDZIELNEJ SASZETCE

SKRÓCONA INFORMACJA O PRODUKCIE LECZNICZYM: Itami® 140 mg, plaster leczniczy. Skład jakościowy i ilościowy: każdy plaster leczniczy zawiera 140 mg diklofenaku sodowego (Diclofenacum natricum). Pełny wykaz substancji pomocniczych, patrz punkt 6.1 ChPL. Postać farmaceutyczna: plaster leczniczy. Itami® to białe plastry samoprzylepne o wymiarach 10x14 cm, których jedna strona jest wykonana z włókniny, natomiast druga z papieru. Wskazania do stosowania: leczenie krótkotrwałe (nie dłużej niż 7 dni). Miejscowe, krótkotrwałe i objawowe leczenie bólu u osób dorosłych i młodzieży w wieku powyżej 16 lat w przypadku ostrych nadwyrężeń, zwichnięć czy siniaków kończyn, powstałych w wyniku tępych urazów, np. urazów sportowych. Przeciwwskazania: nadwrażliwość na substancję czynną lub na którąkolwiek substancję pomocniczą wymienioną w punkcie 6.1 ChPL; u pacjentów z nadwrażliwością na kwas acetylosalicylowy lub inne niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ); u pacjentów, u których podczas przyjmowania kwasu acetylosalicylowego lub innych NLPZ wystąpił atak astmy, pokrzywka lub ostry nieżyt nosa; u pacjentów z czynną chorobą wrzodową żołądka i (lub) dwunastnicy; stosowanie na uszkodzoną skórę, niezależnie od rodzaju zmiany: wysiękowe zapalenie skóry, wysypki, zmiany zakażone, oparzenia lub rany; ostatni trymestr ciąży. Podmiot odpowiedzialny posiadający zezwolenie na dopuszczenie do obrotu: Fidia Farmaceutici S.p.A., Via Ponte della Fabbrica, 3/A, 35031 Abano, Terme (Padova), Włochy. Informacji udziela: STADA Poland Sp. z o.o., Al. 3 Maja 6, 05-501 Piaseczno, Polska; Tel. +48 22 737 79 20, Fax +48 22 750 38 82.

1. Predel HG et al. 2013 (poster prezentowany podczas Corso Nationale SIA, Rzym 12-13.04.2013)

Przed użyciem zapoznaj się z ulotką, która zawiera wskazania, przeciwskazania, dane dotyczące działań niepożądanych i dawkowanie oraz informacje dotyczące stosowania produktu leczniczego, bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, gdyż każdy lek niewłaściwie stosowany zagraża Twojemu życiu lub zdrowiu.

D

zień Dziecka to okazja, by obdarować wnuka czy wnuczkę czymś wyjątkowym. I wcale nie musi to być modna zabawka czy drogi markowy gadżet.

Wykonany własnoręcznie prezent może sprawić więcej radości.

Prezen

tekst: Krystyna Kucharska

Taki podarek będzie jedyny w swoim rodzaju, stworzony z myślą o konkretnym młodym człowieku, a przede wszystkim zrobiony z sercem. Oto kilka pomysłów i podpowiedzi.

Szydełkowe cuda Jeśli potrafisz dziergać na szydełku lub na drutach, możesz wykonać fantastyczny i unikatowy prezent. Wystarczy kolorowa włóczka, dobry pomysł i trochę cierpliwości. Co wydziergać?

Przedszkolaka ucieszy zabawna przytulanka.

Może być malutka, by dało się ją nosić w kieszeni i zawsze mieć przy sobie, albo duża i miękka 44

MAGAZYN 60+

niczym poduszeczka. Na pewno powinna być uśmiechnięta i kolorowa.

Dla nieco starszego dziecka można wydziergać misterny łapacz snów. Przyda się, by odpędzić nocne mary, które – gdy zapadną ciemności – zaglądają czasem do dziecięcego pokoju.

Wystarczy powiesić taką ozdobę nad łóżkiem.

Nastoletnia wnuczka zachwyci się oryginalną szydełkową torebką, jakiej na pewno nie ma żadna koleżanka, bajecznie kolorowym, zrobionym na drutach etui na smartfona czy pięknym ażurowym swetrem.

Mnóstwo inspiracji znajdziesz w internecie

w wolnej chwili

t od serca

młodych ludzi niezwykła będzie też forma prezentu – album ze zdjęciami na papierze.

Do tej pory takie rzeczy oglądali przecież tylko na smartfonie!

Przygotowując prezent, nie musisz używać oryginalnych starych zdjęć. Można je zeskanować i zrobić ich kopie. Taką usługę oferuje większość zakładów fotograficznych.

Smaki dzieciństwa Starszym, nastoletnim dzieciom spodoba się prezent ze smakiem. Oczywiście ulubionym.

Jego częścią może być pudełko uwielbianych babcinych kruchych ciasteczek albo słoiczek własnoręcznie zrobionych przez dziadka konfitur. Ale gwoździem programu niech będzie duży ładny notes z przepisami na słynne rodzinne dania: najlepszą na świecie szarlotkę, rozpływający się w ustach omlet, legendarną pomidorową z tartymi kluseczkami. Czyli na wszystko, co wnukom będzie kojarzyć się ze smakami dzieciństwa. Nawet jeśli młody człowiek nie wypróbuje babcinych i dziadkowych przepisów od razu, na pewno kiedyś do nich wróci.

Receptury najlepiej wykaligrafować ręcznie, można też na pierwszej stronie napisać dedykację, prezent nabierze wtedy jeszcze bardziej osobistego charakteru.

REKLAMA

– na blogach, których autorki robią z włóczki prawdziwe cuda.

Zaczarowane fotografie Doskonałym prezentem może być album ze starymi rodzinnymi zdjęciami. Zwłaszcza dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym są ciekawe, jak ich rodzice i dziadkowie wyglądali, gdy byli mali. Mama ze śmieszną kokardą na głowie, tata bawiący się autkiem, babcia siedząca na kolanach prababci… Ten dawny świat zatrzymany w kadrze jest fascynujący.

Fotografie opatrz zabawnymi podpisami. Dla

Malinka Herbatka ziołowo-owocowa, przygotowana wyłącznie z naturalnych składników, wyprodukowana w zakładzie nie stosującym surowców alergennych.

15 torebek

M A G A Z Y N 6 0 + 45

Grunt t

hum D

ziewięć sposobów na poprawę nastroju, które mogą sprawdzić się w czasie epidemii koronawirusa (i nie tylko).

Konieczność izolacji spowodowana epidemią koronawirusa wpływa niekorzystnie na nasz nastrój. Oczywiście rozumiemy, że zmniejsza ona ryzyko zakażenia, ale to nie zmienia faktu, że często źle ją znosimy. Jak przetrwać ten trudny czas w dobrym humorze?

1. Wprowadź codzienną rutynę

Gdy rzeczywistość wokół tak się zmieniła i w dodatku budzi niepokój, regularny rytm

46

MAGAZYN 60+

w wolnej chwili

o dobry

mor

tekst: Dorota Wawer

produkty zbożowe. Zawierają one węglowodany złożone, które dają energię i pobudzają mózg do produkcji serotoniny odpowiadającej za dobry nastrój. Są także źródłem kojących nerwy witamin z grupy B.

3.

Uporządkuj swoją przestrzeń

Często w osiągnięciu wewnętrznej harmonii pomaga zaprowadzenie ładu w najbliższym otoczeniu. Zawsze zatem ściel łóżko i staraj się utrzymywać w domu porządek. A może poprawi Ci nastrój niewielkie przemeblowanie lub upiększenie mieszkania? Albo zasadzenie nowych, pięknych roślin w ogrodzie lub na balkonie. Takie zajęcie wymaga trochę wysiłku, ale może dać wiele satysfakcji.

4. Zadbaj o menu na dobry humor

Często sięgaj po warzywa i owoce. Są one bogate w poprawiające nastrój składniki, choćby witaminy z grupy B (obfitują w nie np. warzywa strączkowe), magnez (jest m.in. w fasoli oraz brokułach) czy potas (mają go np. pomidory i banany). Włącz do diety ryby.

To źródło korzystnych dla samopoczucia kwasów tłuszczowych omega-3, przeciwdziałającego chandrze selenu oraz witaminy D, której niedobór może skutkować pogorszeniem nastroju. Jeśli nie lubisz ryb, sięgnij po suplementy diety zawierające te ważne dla organizmu składniki. Gdy masz ochotę na coś słodkiego, zjedz małą kostkę gorzkiej czekolady.

Zawiera ona kojący nerwy magnez, działające antydepresyjnie anandamidy, poprawiającą humor fenyloetyloaminę i pobudzającą kofeinę.

5. Rozwijaj swoje pasje dnia może zapewnić poczucie stałości i bezpieczeństwa. Staraj się codziennie o tych samych porach wstawać, jadać posiłki, układać do snu.

2.

Z energią zacznij dzień

Unikaj długiego leżenia w łóżku i chodzenia po domu w piżamie czy szlafroku. Po przebudzeniu weź szybki prysznic, ubierz się i z energią zacznij dzień. Pomoże w tym smaczne śniadanie, uwzględniające pełnoziarniste

Jeśli czujesz w sobie duszę artysty, wyciągnij farby oraz pędzle i oddaj się twórczej pasji.

Nowy obraz, ładnie pomalowane doniczki czy oryginalnie ozdobione ramki zdjęć mogą być piękną pamiątką tego dziwnego czasu.

Jeżeli kochasz teatr, wyszukaj w internecie spektakle dostępne online. Wiele wspaniałych archiwalnych przedstawień można teraz obejrzeć zupełnie za darmo, np. na stronie ninateka.pl. Pokazy swoich produkcji organizuje też wiele teatrów. Informacje o nich zamieszczają na profilach społecznościowych.

M A G A Z Y N 6 0 + 47

w wolnej chwili W sieci można również spotkać się z ulubionymi pisarzami, którzy aranżują tam ciekawe spotkania i dyskusje, a nawet po raz pierwszy prezentują swoje utwory. Jeżeli lubisz odwiedzać muzea czy galerie, wybierz się na wirtualny spacer po ekspozycjach dostępnych w sieci.

Kto wie, czy nie okaże się to ciekawsze niż w realu? Teraz, nie wyjeżdżając z domu, można zobaczyć wspaniałe zbiory, np. paryskiego Luwru, londyńskiego British Museum czy National Galery of Art w Waszyngtonie.

6. Pamiętaj o codziennej gimnastyce

Aktywność fizyczna nie tylko usprawnia ciało, ale też poprawia humor. Wysiłek pobudza bowiem mózg do wytwarzania endorfin, zwanych hormonami szczęścia, oraz serotoniny.

Te pierwsze redukują stres i poprawiają nastrój, a druga odpowiada za poczucie zadowolenia i dodaje energii. Dlatego staraj się codziennie ćwiczyć przez minimum pół godziny. Jeśli nie lubisz ćwiczyć sam(a), poszukaj w internecie bezpłatnych treningów z instruktorem.

7.

Wybierz się do parku lub lasu

REKLAMA

Jeżeli nie jesteś na kwarantannie, a pogoda dopisuje, wyjdź na świeże powietrze – najlepiej do parku lub do lasu. Pomaszeruj energicznie z kijkami, poczuj wiatr na twarzy, śmigając na rowerze, albo chociaż wybierz się na dłuższy spacer. Taki ruch na łonie przyrody ma wszelkie zalety aktywności fizycznej, a dodatkowo odstresowuje i działa odprężająco.

Jak wykazały badania naukowe, w naturalnym środowisku zmniejsza się aktywność mózgu w płatach czołowych i częstotliwość fal mózgo-

Dbam o dobry nastrój suplement diety

Herbatka ziołowa. Melisa, werbena, wrzos, kwiat głogu oraz liściokwiat pomagają w odprężeniu oraz przyczyniają się do dobrego samopoczucia.

10 torebek

48

MAGAZYN 60+

wych. To zaś oznacza, że mózg bardziej się relaksuje. Wybierając się do parku, pamiętaj o założeniu ochronnej maseczki (w lesie nie musisz jej nosić). Jeśli uprawiasz sport, możesz zastąpić ją uszytym z lekkiej, oddychającej tkaniny kominem, który można jednym ruchem nasunąć na usta i nos.

8. Utrzymuj kontakt z bliskimi

To, że chwilowo nie można spotykać się osobiście z rodziną czy przyjaciółmi, nie znaczy, że trzeba zrezygnować z życia towarzyskiego. Przeciwnie, kontakt z bliskimi zmniejszy niepokój i poczucie osamotnienia oraz poprawi humor. Regularnie rozmawiaj z nimi przez telefon. A może połączycie się przez skype'a, aby się zobaczyć? Kontakty towarzyskie ułatwiają też narzędzia dostępne w portalach społecznościowych.

9. Dawkuj sobie informacje

Nadmiar niepokojących wieści może być przygnębiający. Oczywiście warto wiedzieć, co słychać na świecie, ale wystarczy przeczytać lub obejrzeć rzetelny serwis informacyjny raz dziennie. Dobrze jest także z dystansem podchodzić do tego, co jest publikowane w mediach społecznościowych. Właśnie tam często pojawiają się i są powielane budzące niepokój niesprawdzone wiadomości. Często już jeden dzień przerwy w zaglądaniu na portale społecznościowe może wpłynąć kojąco na nerwy.

w wolnej chwili

FOTO: MATERIAŁY PRASOWE, FREEPIK

Obejrzyj

Po słuchaj

Po czyta

j

Newsroom

2020

GŁód świata

REŻ. AARON SORKIN

ELEKTRYCZNE GITARY

PIOTR BOJARSKI

HBO GO

Dystr: SP Records

Wydawnictwo Poznańskie

Porywający serial o współczesnym dziennikarstwie oraz jego konfrontacji ze światem polityki i komercji. Czy rzetelna informacja jest jeszcze możliwa? Jak wygląda praca dziennikarzy od kulis?

Serial opowiada o pracy i życiu członków zespołu stacji telewizyjnej ACN. Głównymi bohaterami są znany prezenter Will (w tej roli świetny Jeff Daniels) i jego była dziewczyna, a dziś producentka, MacKenzie MacHale (gra ją błyskotliwie Emily Mortimer). Ich zabawna relacja dodaje filmowi nuty romantyzmu. „Newsroom” to okazja, by znów podziwiać kunszt gwiazd starszego pokolenia. Zagrali w nim bowiem (i to znakomicie!) Jane Fonda oraz Sam Waterson.

Atutami serialu są także świetne zdjęcia, dynamiczny montaż i idealnie dopasowana ścieżka dźwiękowa. „Newsroom” jest dostępny na platformie filmowej HBO GO oraz na płytach DVD.

Płyta „2020” to wielki powrót popularnego zespołu, którego twórczość znają w Polsce fani muzyki niemal w każdym wieku.

Wizytówką Elektrycznych Gitar od lat niezmiennie pozostają ciekawe piosenki autorskie w interesującej rockowej oprawie. Pełne autoironii i sarkastycznego humoru teksty, dobrą muzykę oraz oryginalny wokal założyciela i filaru zespołu Kuby Sienkiewicza można usłyszeć również w utworach z nowego albumu. Na „2020” składa się 12 premierowych piosenek oraz bonus – nowe, zaskakujące aranżacje dwóch wielkich hitów zespołu: „Dzieci” oraz „Człowiek z liściem”. Warto posłuchać brzmienia Elektrycznych Gitar" w tej najnowszej odsłonie.

Premierowy album jest dostępny w sprzedaży na płytach CD oraz podwójnym winylu w ręcznie numerowanej edycji w trzech wersjach kolorystycznych.

Wszyscy znamy Arkadego Fiedlera jako pisarza i podróżnika, który jak nikt potrafił opowiedzieć o urokach egzotycznych zakątków świata. Pisał tak wspaniale, że sprzedał na całym świecie ponad 10 milionów swoich książek. Ale Fiedler był też celebrytą i bohaterem plotek, człowiekiem skomplikowanym i kontrowersyjnym. Jaki naprawdę miał charakter? I co takiego miał w sobie, że tam, gdzie się pojawiał, ojcowie chcieli mu oddawać na noc swoje córki?

Dowiemy się tego, czytając książkę Piotra Bojarskiego. Autor bada prywatne archiwa globtrotera i szuka ludzi, którzy go pamiętają. Idzie tropem autentycznych historii, ale również anegdot i skandali. Jego książka pokazuje Arkadego Fiedlera w całej złożoności: nie tylko jako fascynującego podróżnika, lecz także jako człowieka pełnego sprzeczności.

M A G A Z Y N 6 0 + 49

w wolnej chwili

*

Adres: Bez recepty Sp. z o.o., Kinga C. Gilllette 11, 94-406 Łódź.

Regulamin nagradzania jest dostępny na stronie: www.magazyn60plus.pl w zakładce regulaminy.

50

MAGAZYN 60+

* * suplement diety

Prosimy o nadsyłanie rozwiązania krzyżówki z pomysłem na artykuł do Magazynu 60+.

Autorów najciekawszych propozycji nagrodzimy zestawami produktów.

Termin nadsyłania rozwiązań: 26.06.2020 r.