Magazyn60_11-2020 by doz60plus

NR 11 (74) LISTOPAD 2020, CENA 2,49 ZŁ (W TYM 8%VAT)

MAGAZYN 60+

JESIENNY NIEZBĘDNIK CZ.3

Leczymy powikłania

po infekcjach

KTÓRE WYSTĘPUJĄ NAJCZĘŚCIEJ I JAK ICH UNIKNĄĆ E kspert

radzi

GDY DOKUCZAJĄ CI WRZODY JAK ZMIENIĆ DIETĘ, BY WRESZCIE POCZUĆ ULGĘ

Druga

MAŁGORZATA NIEMIRSKA ZAWSZE MOŻNA ZNALEŹĆ W SOBIE SIŁĘ

Korektor, przyjaciel

kobiety

Jaki wybrać, by idealnie tuszował niedoskonałości skóry

młodość

mózgu

Czy wiesz, że można go rozwijać w każdym wieku? skuteczny trening pamięci

najlepszych sposobów na dobry sen

PSYCHOLOGIA

CHCESZ MIEĆ DOBRY NASTRÓJ? SKORZYSTAJ Z RAD SPECJALISTY I PRZEGOŃ JESIENNĄ CHANDRĘ

Dzień

dobry!

Skuteczne leczenie sezonowych infekcji jest ważne także dlatego, by uniknąć niebezpiecznych powikłań.

emu tematowi poświęciliśmy trzeci, ostatni w tym roku odcinek naszego cyklu „Jesienny niezbędnik”. Polecam jego lekturę, bo nawet zwykły kaszel – nieleczony lub źle leczony – może przerodzić się w zapalenie oskrzeli, a katar w zapalenie zatok. A zdrowie mamy przecież jedno i warto o nie dbać.

Miło nam poinformować, że Magazyn 60+ zdobył SREBRO w konkursie Power of Content Marketing, w kategorii Zdrowie, za efektywne wykorzystanie potencjału dotarcia do odbiorców. Nagrodę dedykujemy naszym Czytelnikom!

Tak samo jak o rozwijanie naszych zdolności poznawczych. Do niedawna uważano, że proces rozwoju mózgu jest możliwy tylko do pewnego etapu życia. Dziś wiemy, że połączenia nerwowe w mózgu, tzw. synapsy mogą tworzyć się aż do późnej starości. Pod warunkiem, że damy im do tego impuls. Jak to zrobić? Przeczytajcie w naszym artykule! W tym wydaniu piszemy także między innymi, jak radzić sobie z typowym dla tego okresu jesiennym obniżeniem nastroju, co jeść, aby zmniejszyć dolegliwości spowodowane wrzodami żołądka oraz podajemy dziewięć sposobów na to, by mieć zdrowy, głęboki sen. Zachęcam też do przeczytania historii o bohaterce listopadowej okładki, znanej aktorce, pani Małgorzacie Niemirskiej, która uważa, że póki człowiek ma marzenia, nigdy się nie zestarzeje. Miłej lektury!

Ewa Dembowska Redaktor prowadząca

Magazyn 60+

Spis treści

Zobacz, co w numerze...

6 INSPIRACJE MIESIĄCA 6 Czerwone korale jarzębiny

Odkryjmy tej jesieni ich walory zdrowotne

8 42

TEMAT MIESIĄCA

8 Jesienny niezbędnik cz. 3 Jak uniknąć powikłań po infekcjach

DBAM O ZDROWIE 14 Nowe terapie

Zawroty głowy – może to błędnik? 16 Jak to działa Mózg 20 Profilaktyka – Domowa analiza moczu

Dzień dobry, zawsze z zainteresowaniem czytam Wasz miesięcznik. Nie tylko ze względu na podejmowane tematy, ale i rady ekspertów. To szczególnie cenne w dobie zalewu nieprawdziwych doniesień na temat zdrowia. Nr 10 był dla mnie wyjątkowy ważny ze względu na artykuł na temat operacji zaćmy. Mam prawie 68 lat i widzę coraz gorzej. Wciąż jednak odwlekam zabieg, bo bardzo się go boję. Już raz byłam nawet zapisana, ale przełożyłam termin na jesień 2021. Mam nadzieję, że do tego czasu przygaśnie też epidemia. Byłabym wtedy znacznie spokojniejsza. Wasz artykuł i opis zabiegu krok po kroku bardzo mnie uspokoił i dodał mi otuchy. Po zabiegu będę też chyba musiała zmienić okulary i chętnie przeczytałabym na Waszych łamach, czym się kierować. Np. czy warto dopłacać za drogie szkła z filtrem UV. Pozdrawiam serdecznie, Bożena Darłowska 4

Magazyn 60+

List do redakcji

* * *

*suplement diety

Na Państwa listy czekamy pod adresem: magazyn60plus@bezrecepty.eu Autora najciekawszego listu nagrodzimy zestawami produktów. Regulamin dostępny na stronie: www.magazyn60plus.pl w zakładce regulaminy.

Poznajcie naszych

ekspertów

JEM ZDROWO

22 Dieta w chorobie wrzodowej

WIEŚCI Z APTEKI 15 Porady zza lady 26 Zapytaj farmaceutkę 33 Bezcenna cebula

Drodzy Czytelnicy misją Ekspertów DOZ.pl jest dostarczanie rzetelnych rad, a Program Ekspertów DOZ.pl umożliwia Wam kontakt z farmaceutami. Ich wsparcie możecie uzyskać, pisząc do „Magazynu 60+”, ale też za pośrednictwem czatu, na Facebooku i na portalu DOZ.pl

MGR FARMACJI

JOANNA NACZYŃSKA

PODEJMUJE TEMATYKĘ ZDROWEGO STYLU ŻYCIA I RECEPTUR APTECZNYCH

ŻYJĘ ZDROWO

28 9 sposobów na... lepszy sen

JESTEM PIĘKNA 38 Co potrafi korektor?

MAM PRAWO

DR N. FARMACEUTYCZNYCH

KRZYSZTOF SŁOMIAK

AUTOR TEKSTÓW O NOWYCH TECHNOLOGIACH I CHOROBACH CYWILIZACYJNYCH

MGR FARMACJI

ERNEST NIEWIADOMSKI

SPECJALISTA FARMACJI KLINICZNEJ, ZAINTERESOWANY OPIEKĄ FARMACEUTYCZNĄ

40 Senior pod dobrą opieką Gdzie i jak szukać pomocy

TO JEST MÓJ CZAS 34 Małgorzata Niemirska

Bo miłość to największa siła 42 Nie daj się jesiennym smutkom 45 3 powody, by pobyć w ciszy 46 Podróże Czas odkryć Bydgoszcz 48 Nowości kulturalne 50 Krzyżówka z nagrodami

W stworzeniu tego wydania „Magazynu60+” pomogli nam również:

PIOTR ŚLIFIRCZYK NEUROLOG Z WARSZAWY

PROF. DR HAB. N. MED

JOANNA RYMASZEWSKA KIEROWNIK KATEDRY I KLINIKI PSYCHIATRII UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO WE WROCŁAWIU

MGR INŻ.

BARBARA LASOTA ABSOLWENTKA WYDZIAŁU ŻYWIENIA CZŁOWIEKA SGGW, PASJONATKA DIETETYKI Magazyn 60+

Inspiracje miesiąca

Czerwone korale

jarzębiny

Jej dekoracyjne owoce najczęściej kojarzą nam się z ozdobami czy bukietami, jakie robiłyśmy w dzieciństwie. Ale jarzębina ma także wyjątkowe własności lecznicze. Odkryjmy je tej jesieni razem. TEKST MAGDALENA ŁUKÓW

WARTO WIEDZIEĆ Surowa jarzębina zawiera trujący kwas parasorbowy. Traci go dopiero pod wpływem wysokiej (gotowania) lub niskiej temperatury (mrożenia).

MOC UKRYTA W KIŚCIACH Owoce jarzębiny możemy podziwiać już od lipca. Mało kto jednak wie, że to nie tylko roślina ozdobna, lecz nie gorsza od cytryny skarbnica wit. C. Zawiera też duże ilości wit.: E, PP, K i B3, a także miedzi i magnezu, cukrów, garbników czy pektyn. Najczęściej wchodzi w skład leków na zaburzenia pracy układu pokarmowego (nieżyty jelit, schorzenia wątroby czy pęcherzyka żółciowego, biegunki), na nerki oraz na anemię. Działa też antybakteryjnie, przeciwgrzybiczo i przeciwzapalnie – kompresy i płukanki wspomagają gojenie ran. Największą wartość osiąga właśnie teraz, a jej owoce można także wykorzystać kulinarnie do robienia dżemów, sosów do mięs czy nalewek. PRZEPIS NA NALEWKĘ 40 dag umytych owoców, kilka suszonych daktyli i rodzynek wymieszaj z 6 łyżkami cukru, zalej 150 ml spirytusu i 1/2 l wódki. Odstaw w ciepłe miejsce na miesiąc. Zlej alkohol, owoce zalej 1/2 l wódki, odstaw na tydzień. Przecedź. Wymieszaj oba alkohole, rozlej do butelek.

Dbam o cukier w normie Zawarte w produkcie: morwa biała, kora cynamonu, jałowiec oraz korzeń łopianu większego wspomagają utrzymanie prawidłowego metabolizmu węglowodanów oraz poziomu cukru we krwi. 10 torebek

REKLAMA

suplement diety

LISTOPAD 14 listopada Światowy Dzień Cukrzycy

Obchodzony w dniu urodzin odkrywcy insuliny, Fredericka Bantinga, zwiększa świadomość nt. pierwszej niezakaźnej choroby uznanej przez WHO za cywilizacyjną epidemię XXI wieku. Szacuje się, że w samej tylko Polsce cierpi na nią 3 mln osób. Część z nich nie jest jednak tego świadoma i nie bada regularnie poziomu cukru we krwi.

19 listopada Światowy Dzień POChP (Przewlekłej Obturacyjnej Choroby Płuc)

Ma przypomnieć, że jest 4. na liście chorób wywołujących zgony. POChP to bowiem coś więcej niż przewlekły kaszel palacza. To nieodwracalne zwężenie płuc utrudniające przepływ powietrza. A można jej łatwo zapobiec unikając np. palenia papierosów.

NOWOŚCI MEDYCZNE Robot operujący kolana

W szpitalu w Ostrowi Mazowieckiej odbyły się pierwsze zabiegi wszczepienia endoprotez kolana z użyciem robota ortopedycznego NAVIO. Operacja jest dokładniejsza i krótsza o 20 proc.

Stały monitoring glikemii

CGM to system dla osób z pompą insulinową. Elektrody wszczepione w skórę mierzą poziomu glukozy i przekazują dane do pompy. W FGM sensor na ramieniu mierzy poziom glikemii i wyświetla dane na czytniku (lub komórce), gdy zbliżymy go na ok. 4 cm do sensora.

REKLAMA

kalendarium

Temat miesiąca

JESIENNY NIEZBĘDNIK CZ.3

Czasem zdarza się, że sprawy przybierają zły obrót i infekcja zamiast słabnąć, zaczyna się nasilać. To dość niebezpieczna sytuacja, która wymaga szybkiego działania! TEKST AGNIESZKA CZECHOWSKA

Jak uniknąć

powikłań

po grypie i przeziębieniu 8

Magazyn 60+

DR N. FARM. KRZYSZTOF SŁOMIAK

iemal każdy w swoim życiu przeszedł przynajmniej kilka mniej lub bardziej uciążliwych przeziębień i gryp. Zwykle z pomocą dostępnych bez recepty leków w ciągu kilku dni udaje nam się pozbyć objawów tych chorób, czyli gorączki, kaszlu, kataru, bólu gardła i złego samopoczucia. Niestety, nie zawsze jest tak kolorowo. Czasem mimo upływu czasu choroba ma się dobrze – nie mija lub nawet zaczyna się nasilać. Z takim scenariuszem najczęściej mamy do czynienia w przypadku osób starszych i cierpiących na choroby przewlekłe. Dlatego jeśli masz więcej niż 60 lat, każdą chorobę powinnaś traktować poważnie. Przede wszystkim nie wolno ci jej „przechodzić”. W czasie, gdy organizm walczy z wirusami, ty powinnaś odpoczywać – poleguj, jedz dania lekkostrawne, sięgaj po owoce i warzywa, pij dużo wody i herbat owocowych. Już to znacząco zmniejszy ryzyko powikłań, m.in. w postaci zapalenia płuc, oskrzeli czy zatok. Jeśli jeszcze dodatkowo będziesz odpowiednio reagować na pojawiające się objawy, obejdzie się bez dodatkowych problemów ze zdrowiem. Jak to robić? Oto szczegóły.

Udrożniaj nos, żeby nie zakazić zatok

„Nieleczony katar trwa 7 dni, a leczony tydzień...” Niestety, to nieprawda. Lekceważenie kataru może skończyć się zapaleniem zatok, wyjątkowo bolesną

VIGANTOLETTEN 1000

JESIENNY NIEZBĘDNIK

Zapobieganie niedoborom witaminy D.

Skład: 1 tabletka zawiera 25 mikrogramów cholekalcyferolu równoważnego 1000 j.m. witaminy D. Wskazania: zapobieganie krzywicy i osteomalacji u dzieci i dorosłych; zapobieganie schorzeniom w przypadku występowania ryzyka niedoboru witaminy D u dzieci i dorosłych; zapobieganie niedoborom witaminy D u dzieci i dorosłych; leczenie wspomagające w osteoporozie u dorosłych. Przeciwwskazania: nadwrażliwość na substancję czynną (cholekalcyferol) lub którąkolwiek substancję pomocniczą; hiperkalcemia i (lub) hiperkalcynuria; kamica nerkowa i (lub) ciężka niewydolność nerek; rzekoma niedoczynność przytarczyc (zapotrzebowanie na witaminę D może być obniżone z powodu okresów prawidłowej wrażliwości na tę witaminę, prowadzących do przedawkowania). W tym przypadku dostępne są pochodne witaminy D łatwiejsze do kontrolowania. Podmiot odpowiedzialny: P&G Health Germany GmbH, Sulzbacher Str. 40, 65824 Schwalbach am Taunus, Niemcy (poprzednio: Merck KGaA Frankfurter Str. 250 64293 Darmstadt, Niemcy). Opracowano na podstawie ChPL z dnia 08.09.2020 (MAT-PL-VIGANTOL-20-000064)

REKLAMA

*IQVIA Pharmascope, 04E1 VITAMIN A, VITAMIN D, sprzedaż wartościowa, MAT 05/2020

Przed użyciem zapoznaj się z ulotką, która zawiera wskazania, przeciwwskazania, dane dotyczące działań niepożądanych i dawkowanie oraz informacje dotyczące stosowania produktu leczniczego, bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, gdyż każdy lek niewłaściwie stosowany zagraża Twojemu życiu lub zdrowiu.

WARTO SIĘ SZCZEPIĆ! Jedną z najskuteczniejszych metod zapobiegania grypie i jej powikłaniom jest szczepionka. Jest ona doskonale przebadana i bezpieczna. Co roku przyjmują ją miliony ludzi, w tym dzieci. Po jej zastosowaniu układ immunologiczny otrzymuje bodziec do wytworzenia przeciwciał i komórek odpornościowych. Dzięki temu przygotowuje się do kontaktu z realnym zagrożeniem (czyli wirusami grypy). W praktyce oznacza to, że osoba zaszczepiona na grypę albo wcale na nią nie zachoruje, albo przejdzie ją lżej – bez powikłań, które w przypadku grypy są szczególnie niebezpieczne dla seniorów.

i dokuczliwą chorobą. Jeśli chcesz jej zapobiec, powinnaś regularne oczyszczać nos i pracować nad zmniejszeniem obrzęku śluzówki w nozdrzach. W zatkanym nosie powstaje bowiem podciśnienie, które sprzyja wnikaniu gromadzącej się wydzieliny do zatok. A tam drobnoustroje, a szczególnie bakterie, mają idealne warunki do rozwoju. ● Prawidłowo oczyszczaj nos. Jednoczesne wydmuchiwanie z dwóch dziurek może spowodować, że zamiast pozbyć się zalegającej wydzieliny, właśnie wtłoczysz ją do zatok, wywołując stan zapalny. Jak więc poprawnie i nieinwazyjnie usuwać wydzielinę z nosa? Przede wszystkim każdą dziurkę należy wydmuchiwać osobno. Kiedy dmuchasz lewą dziurkę, zatkaj w tym czasie prawą i na odwrót. Naturalnym sposobem na oczyszczenie nosa jest też wciągnięcie zalegającej wydzieliny do gardła i jej wyplucie. Niezbyt to przyjemne i eleganckie, ale bardzo skuteczne i bezpieczne. Warto ten sposób praktykować. ● Nawilżaj i obkurczaj śluzówki nosa. Zanim wydmuchasz nos, zastosuj roztwór soli fizjologicznej lub wodę morską w spreju. Dzięki niej wydzielina stanie się bardziej płynna i łatwiej będzie ją usunąć. Podobnie działają wszelkiego rodzaju płukanki i inhalacje (więcej o tego typu zabiegach przeczytasz na str. 32). Jeśli masz poczucie zatkanego nosa, możesz też użyć preparatu zmniejszającego obrzęk śluzówki. Tego typu leki zwykle zawierają ksylometazolinę lub oksymetazolinę i są dostępne w aptece bez recepty. Pamiętaj, że można je stosować maksymalnie 5 dni

Magazyn 60+

Temat miesiąca to też działa

PRZYPRAWY NA PRZEZIĘBIENIE

IMBIR

Ma właściwości przeciwzapalne, przeciwwirusowe i przeciwbakteryjne. Działa napotnie. Dodawaj do herbaty lub mleka.

CHILI

Zawiera kapsaicynę, która rozgrzewa błony śluzowe i rozszerza niewielkie naczynia krwionośne. Dzięki temu łatwiej oczyścić nos ze śluzu. Jeśli masz katar, obficie przyprawiaj nią zupy i kanapki.

pod rząd (informacje o tym, jak dokładnie używać danego środka, znajdziesz na opakowaniu). Masuj zatoki. Kilka razy dziennie uciskaj palcami wskazującymi zewnętrzną krawędź nosa, tuż przy jego nasadzie. Inna technika masażu polega na przyłożeniu kciuków po obu stronach nosa, mniej więcej w połowie jego długości, i zdecydowanym, mocnym naciskaniu chrząstki przez 30 s. Następnie należy zwolnić ucisk i po chwili znów go powtórzyć. Ulgę przyniesie ci też uciskanie małych wgłębień pod każdym łukiem brwiowym ok. 2 cm od nosa oraz punktów pod kośćmi policzkowymi pośrodku obu policzków (choć w czasie choroby może to okazać się

●

Nurofen Express Forte 400 mg

JESIENNY NIEZBĘDNIK

kapsułki, miękkie. Już w 60 sekund zaczyna uwalniać substancję przeciwbólową1. Skład: Każda kapsułka miękka zawiera 400 mg ibuprofenu (Ibuprofenum). Wskazania do stosowania: Produkt leczniczy przeznaczony jest do stosowania u dorosłych oraz dzieci i młodzieży o masie ciała powyżej 40 kg (12 lat i starszych) w objawowym leczeniu łagodnego i umiarkowanego bólu, takiego jak ból głowy, bóle miesiączkowe, ból zębów oraz gorączka i ból związany z przeziębieniem. Przeciwwskazania: nadwrażliwość na substancję czynną, czerwień koszenilową (E124) lub którąkolwiek z substancji pomocniczych; reakcje nadwrażliwości w wywiadzie (np. skurcz oskrzeli, astma, zapalenie błony śluzowej nosa, obrzęk naczynioruchowy lub pokrzywka) związane z przyjęciem kwasu acetylosalicylowego (ASA) lub innych niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ); krwawienie lub perforacja przewodu pokarmowego w wywiadzie, związane z wcześniejszym leczeniem NLPZ; czynna lub nawracająca choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy lub krwotok (dwa lub więcej wyraźne epizody potwierdzonego owrzodzenia lub krwawienia); ciężka niewydolność: wątroby, nerek lub serca (klasa IV wg NYHA); krwawienie z naczyń mózgowych lub inne czynne krwawienie; zaburzenia krzepnięcia lub skaza krwotoczna; niewyjaśnione zaburzenia układu krwiotwórczego, ciężkie odwodnienie (wywołane wymiotami, biegunką lub niewystarczającym spożyciem płynów); ostatni trymestr ciąży; dzieci w wieku poniżej 12 lat oraz młodzież o masie ciała poniżej 40 kg. Podmiot odpowiedzialny: Reckitt Benckiser (Poland) S.A. RB-M-09040

REKLAMA

1. Na podst. badania in-vitro SORL 50034/01, 2018.

Magazyn 60+

KURKUMA

Dzięki silnym właściwościom przeciwbakteryjnym, przeciwwirusowym i przeciwgrzybiczym skutecznie wspiera walkę z jesiennymi infekcjami. Dodawaj ją do mleka.

GOŹDZIKI

Rozgrzewają i działają przeciwbólowo. Sprawdzą się na początku choroby. Dobrze komponują się z kawą, herbatą, gorącą czekoladą.

bolesne). W każdym przypadku punkty należy naciskać przez 10 s., a następnie zwalniać ucisk i powtarzać całą procedurę jeszcze 3 razy. Masaże te poprawiają ukrwienie w obrębie zatok, a także usprawnią usuwanie wydzieliny. UWAGA, MAMY PROBLEM! Jeśli objawy charakterystyczne dla zapalenia zatok (gęsty katar, ból i ucisk głowy w okolicy czołowej) nie mijają w przeciągu 3 dni lub towarzyszy im gorączka, konieczna jest wizyta u lekarza. Prawdopodobnie infekcja zmieniła charakter z wirusowej na bakteryjną i konieczne jest zastosowanie antybiotyku. Kuracja będzie trwała co najmniej 10 dni. Nie przerywaj jej, nawet jeśli objawy będą słabnąć. Niedoleczone zapalenie zatok może przejść w stan przewlekły, którego znacznie trudniej się pozbyć.

Dbaj o gardło, a nie złapiesz anginy

Jednym z objawów przeziębienia i grypy zazwyczaj jest zapalenie gardła objawiające się bólem w czasie przełykania, chrypką, obecnością flegmy w gardle. Niestety, wirusy dość często torują drogę niebezpiecznym bakteriom (najczęściej paciorkowcom), które mogą wywołać

UWAŻAJ NA COVID-19 Jesteśmy w trakcie wyjątkowo trudnego sezonu infekcyjnego. W zasadzie każda infekcja niesie za sobą podejrzenie SARS-CoV-2. Dlatego miej się na baczności i nasilający się kaszel, gorączkę, duszności czy zanik smaku oraz węchu zawsze konsultuj z lekarzem!

ostrą infekcję śluzówki gardła i migdałków podniebiennych, czyli anginę. Dla choroby tej charakterystyczny jest bardzo silny ból w czasie połykania, gorączka i poczucie rozbicia. Aby zmniejszyć jej ryzyko, warto w szczególny sposób zadbać o bolące gardło:

JESIENNY NIEZBĘDNIK

Marimer hipertoniczny Spray do nosa. Wyrób medyczny. Niedrożność nosa, przeziębienie.

Staraj się, jak najwięcej pić. Dzięki temu nawilżysz śluzówkę i wzmocnisz jej odporność. Najlepsze dla gardła są letnie napoje, np. herbatki owocowe z miodem, który dodatkowo działa antybakteryjnie.

● Stosuj ziołowe płukanki. Do płukania gardła nadają się m.in. napary z rumianku, szałwii i tymianku – odkażają, działają przeciwzapalnie i likwidują obrzęk błony śluzowej. Jak je przygotować? Łyżkę ziół zalej szklanką wrzątku i parz pod przykryciem 15 minut. Wystudź do temperatury pokojowej. Płucz 3 razy dziennie, wykorzystując za każdym razem pół szklanki naparu. ● Wykorzystaj sodę. Łyżeczkę sody oczyszczonej rozpuść w pół szklanki ciepłej wody. Płucz gardło 3 lub 4 razy dziennie. Rób to delikatnie i dość krótko. Wystarczą 3–4 ruchy.

REKLAMA

●

Skład: Sterylny hipertoniczny 100% roztwór wody morskiej zawierający sól w ilości odpowiadającej 22 g/l. Wskazania: Marimer hipertoniczny jest zalecany dla całej rodziny: do oczyszczania nosa, do udrażniania zatkanego nosa, jako uzupełnienie leczenia infekcji górnych dróg oddechowych. Dawkowanie: 1 do 2 dawek do każdego nozdrza, 1 do 3 razy dziennie w zależności od potrzeb. Środki ostrożności: Umyć końcówkę po każdym użyciu. Dostępne opakowania: butelka 100 ml. Podmiot odpowiedzialny: Laboratoires Gilbert

REKLAMA

PRZED UŻYCIEM ZAPOZNAJ SIĘ Z ULOTKĄ, KTÓRA ZAWIERA WSKAZANIA, PRZECIWWSKAZANIA, DANE DOTYCZĄCE DZIAŁAŃ NIEPOŻĄDANYCH I DAWKOWANIE ORAZ INFORMACJE DOTYCZĄCE STOSOWANIA PRODUKTU LECZNICZEGO, BĄDŹ SKONSULTUJ SIĘ Z LEKARZEM LUB FARMACEUTĄ, GDYŻ KAŻDY LEK NIEWŁAŚCIWIE STOSOWANY ZAGRAŻA TWOJEMU ŻYCIU LUB ZDROWIU

Temat miesiąca A MOŻE TO ALERGIA?

● Oszczędzaj gardło. Nie pal papierosów lub przynajmniej je ogranicz. W czasie infekcji nie wolno także pić alkoholu, a także jeść gorących oraz pikantnych i kwaśnych potraw.

Czasem mimo stosowania się do zaleceń lekarza, katar i kaszel nie mijają. Warto wówczas zastanowić się, czy infekcja nie została wywołana uczuleniem. Pamiętaj! Alergia, np. na sierść zwierząt, pyłki roślin czy kurz może ujawnić się w każdym wieku!

UWAGA, MAMY PROBLEM! Jeśli ból gardła stanie się nie do zniesienia, pojawi się gorączka i obrzęk węzłów chłonnych na szyi, jak najszybciej skonsultuj się z lekarzem. Takie objawy wskazują na anginę. Warto pamiętać, że choroba ta nie ogranicza się tylko do gardła, ale obejmuje cały organizm i jeśli nie jest prawidłowo leczona, może mieć poważne konsekwencje. Do jej najgroźniejszych powikłań należą zapalenie stawów, zapalenie mięśnia sercowego i niewydolność nerek. Dlatego lepiej nie ryzykować.

Ogranicz mówienie dla dobra krtani i tchawicy

Kaszel, chrypka i drapanie w gardle to objawy, które często towarzyszą przeziębieniu. Gdy zaczynają się nasilać, może to oznaczać, że infekcja rozpanoszyła się w krtani i tchawicy. Leczenie takiej choroby trwa nieco dłużej i może wymagać zastosowania kortykosteroidów lub antybiotyków.

niki na grzejnikach (ale tylko takie, które zostały uprane w delikatnych, nie bardzo perfumowanych środkach). Jak naczęściej wietrz mieszkanie i utrzymuj w nim temperaturę ok. 19 st. C.

Oszczędzaj gardło. Nie pal papierosów i staraj się jak najmniej mówić. A już na pewno nie podnoś głosu! Jeśli musisz coś powiedzieć, zrób to szeptem lub po prostu zapisz na kartce.

●

● Smaruj szyję kamforą i owijaj ciepłym szalikiem. Wirusy nie lubią ciepła!

UWAGA, MAMY PROBLEM! Zapalenie krtani może przebiegać łagodnie i minąć bez leczenia w ciągu kilku dni. Czasem jednak choroba nabiera impetu, atakuje tchawicę i pojawiają

Zadbaj o dobry klimat. Dopilnuj, by powietrze w mieszkaniu miało wysoką wilgotność – stosuj nawilżacze powietrza, możesz też suszyć ubrania i ręcz●

OROFAR MAX

JESIENNY NIEZBĘDNIK

30 pastylek twardych. W 2 minuty zaczyna eliminować ból gardła*.

Zawiera 3 substancje o działaniu nawilżającym: kwas hialuronowy (w postaci soli sodowej), sorbitol i glicerol.

Skład: Jeden ml aerozolu do nosa, roztworu zawiera 1 mg ksylometazoliny chlorowodorku. Wskazania: Zmniejszenie obrzęku błony śluzowej nosa w ostrym, w naczynioruchowym oraz w alergicznym zapaleniu błony śluzowej nosa. Ułatwienie odpływu wydzieliny w zapaleniu zatok przynosowych oraz w zapaleniu trąbki słuchowej ucha środkowego połączonego z przeziębieniem. Do stosowania u dorosłych dzieci w wieku powyżej 6 lat. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na substancję czynną lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Nie stosować u pacjentów po usunięciu przysadki i po innych zabiegach chirurgicznych przebiegających z odsłonięciem opony twardej. Podmiot odpowiedzialny: McNeil Healthcare (Ireland) Limited.

Skład: Chlorek cetylopirydyniowy 2 mg + chlorowodorek lidokainy 1 mg, pastylki twarde. Wskazania do stosowania: Miejscowe leczenie antyseptyczne stanów zapalnych gardła i jamy ustnej, a także łagodzenie dolegliwości bólowych w tych stanach. Orofar Max jest wskazany do stosowania u dorosłych i dzieci w wieku powyżej 6 lat. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na substancje czynne, inne środki miejscowo znieczulające z grupy amidów lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Podmiot odpowiedzialny: STADA Arzneimittel AG, Stadastrasse 2-18, 61118 Bad Vilbel, Niemcy. Informacji udziela: STADA Poland Sp. z o.o., Al. 3 Maja 6, 05-501 Piaseczno, Polska; Tel. +48 22 737 79 20, Fax +48 22 750 38 82; 10.2020 ORO/04/01.10.2020

Magazyn 60+

REKLAMA

* Na podstawie ChPL początek działania substancji czynnej – chlorowodorku lidokainy rozpoczyna się po 120 sekundach: „Orofar Max zaczyna uśmierzać ból gardła w ciągu dwóch minut.”

Sudafed XyloSpray HA

JESIENNY NIEZBĘDNIK

się niebezpieczne objawy: świszczący oddech, trudności w oddychaniu, duszności, bóle za mostkiem, które nasilają się podczas kaszlu i przy głębokim oddychaniu. W takiej sytuacji pierwsza pomoc polega na szybkim schłodzeniu gardła – wystarczy np. wyjść na balkon, by dolegliwości się zmniejszyły. Konieczna jest jednak wizyta lekarska. Trzeba będzie włączyć kortykosteroidy, które zapobiegną dusznościom, a jeśli infekcję wywołały bakterie – także antybiotyki.

ACC® Optima 10 tabletek musujących. Raz dziennie.* By zwalczać kaszel raz-dwa.

Wylecz kaszel, nie daj się zapaleniu oskrzeli

Skład: 1 tabletka musująca zawiera 600 mg acetylocysteiny. Wskazania: lek rozrzedzający wydzielinę dróg oddechowych i ułatwiający jej odkrztuszanie u pacjentów z zapaleniem oskrzeli związanym z przeziębieniem. Przeciwwskazania: nadwrażliwość na którykolwiek ze składników leku, czynna choroba wrzodowa, ostry stan astmatyczny. Nie stosować u dzieci w wieku poniżej 14 lat. Podmiot odpowiedzialny: Sandoz GmbH, Biochemiestrasse 10, A-6250 Kundl, Austria. Informacja o leku: Sandoz Polska Sp. z o.o., ul. Domaniewska 50c, 02-672 Warszawa * dawkowanie na podstawie ChPL Sygnatura: ACC OTC/007/01-2020

REKLAMA

U chorych na grypę kaszel występuje zawsze – zwykle jest suchy, męczący, czasem prowadzi aż do wymiotów. W przeziębieniu zaś kaszel wcale nie musi się pojawić. Jeśli jednak już wystąpi, może mieć różnorodny charakter (napadowy, mokry, suchy) oraz nasilenie. Zwykle spowodowany jest podrażnieniem gardła przez wydzielinę spływającą z nosa. Zarówno w przypadku przeziębienia, jak i grypy trzeba leczyć go tak, by zmniejszyć ryzyko przedostania się drobnoustrojów w głąb układu oddechowego (do płuc i oskrzeli) oraz nadkażenia bakteryj-

JESIENNY NIEZBĘDNIK

REKLAMA

Temat miesiąca nego (w zalegającej wydzielinie łatwo rozwijają się bakterie chorobotwórcze). ● Prawidłowo przyjmuj leki. Jeśli zażywasz preparaty mukolityczne, czyli takie, które ułatwiają odkrztuszanie, pamiętaj, że ostatnią dawkę w ciągu dnia należy przyjąć ok. 2 godziny przed położeniem się spać. W przeciwnym razie nocą trudno będzie ci się pozbyć z układu oddechowego płynnej wydzieliny i mogą w niej rozwinąć się bakterie. ● Oklepuj plecy. To doskonały sposób na oczyszczenie płuc i oskrzeli z wydzieliny. Zabieg ten stosuj 20 minut po zażyciu leku wykrztuśnego. Poproś kogoś bliskiego, by przez 5 minut oklepywał ci plecy ręką złożoną w łódeczkę (dłoń powinna wyglądać tak, jakby się chciało zaczerpnąć w nią wodę). Oklepywanie należy zacząć od samego dołu klatki piersiowej, przesuwając się powoli w górę. Uwaga! Oklepujemy tylko boki pleców, omijamy kręgosłup.

MOCZENIE NÓG W CIEPŁEJ WODZIE POMAGA!

W wyniku takiego zabiegu dochodzi do miejscowego przekrwienia i usprawnienia krążenia obwodowego, co z kolei odciąża krążenie płucne. A to korzystna sytuacja w przypadku infekcji oskrzeli i płuc. Warunek jest jeden – woda powinna być naprawdę bardzo ciepła, a zabieg musi potrwać 5–10 minut.

● Stosuj rozgrzewające napoje. W przypadku kaszlu suchego i mokrego pomogą ci mleko z miodem i dodatkiem czosnku lub imbiru oraz herbata z malinami. Na mokry dobrze działa także napar z tymianku lub podbiału, a w suchym sprawdza się prawoślaz lekarski (łyżeczka ziół na szklankę wrzątku). Niezastąpiony jest też syrop z cebuli, który nie tylko rozgrzewa, ale działa też wykrztuśnie i przeciwwirusowo (pokrój cebulę, zasyp cukrem, po 24 godzinach odsącz sok. Pij 3 łyżki dziennie).

bóle w klatce piersiowej, gorączka i silne osłabienie, jak najszybciej skonsultuj się z lekarzem. Objawy te mogą wskazywać na zapalenie oskrzeli lub nawet płuc. Konieczny może okazać się antybiotyk. Nie zwlekaj z leczeniem! Im później rozpoczniesz terapię, tym większe szkody poczyni infekcja w twoim organizmie.

UWAGA, MAMY PROBLEM! Jeśli pomimo domowego leczenia kaszel jest bardzo silny, pojawiła się żółta lub zielona wydzielina, duszności,

THERAFLU EXTRA GRIP

JESIENNY NIEZBĘDNIK

Skład: Jedna saszetka zawiera: paracetamol 650 mg, chlorowodorek fenylefryny 10 mg, maleinian feniraminy 20 mg. Proszek do sporządzania roztworu doustnego. Wskazania: Leczenie objawów grypy i przeziębienia, takich jak: gorączka, dreszcze, bóle mięśni, bóle kostno – stawowe, bóle głowy, obrzęk i przekrwienie błony śluzowej nosa, nadmierna wydzielina śluzowa z nosa, kichanie. Przeciwwskazania: Stosowanie produktu jest przeciwwskazane w przypadku: nadwrażliwości na paracetamol, maleinian feniraminy lub chlorowodorek fenylefryny lub którąkolwiek substancję pomocniczą, stosowania inhibitorów IMAO i okres do 2 tygodni po ich odstawieniu, ciężkich schorzeń układu krwionośnego, nadciśnienia tętniczego, nadczynności tarczycy, jaskry z wąskim kątem przesączania, guza chromochłonnego, pacjentów stosujących trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, pacjentów stosujących leki blokujące receptory beta-adrenergiczne, pacjentów stosujących inne leki sympatykomimetyczne. Produktu nie należy stosować w okresie ciąży i karmienia piersią oraz u dzieci poniżej 12 lat. Podmiot odpowiedzialny: GlaxoSmithKline Consumer Healthcare Sp. z o.o. v. XI.2015

Magazyn 60+

Chlorchinaldin VP, 2 mg, tabletki do ssania. Skład: 1 tabletka do ssania zawiera 2 mg chlorochinaldolu (Chlorquinaldolum). Substancja pomocnicza o znanym działaniu: każda tabletka zawiera 364 mg sacharozy. Wskazania: Wskazania: do do stosowania miejscowego w zakażeniach bakteryjnych jamy ustnej i dziąseł, w pleśniawkach, w zakażeniach grzybiczych jamy ustnej i gardła po leczeniu antybiotykami. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na substancję czynną lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Podmiot odpowiedzialny: Bausch Health Ireland Limited, 3013 Lake Drive, Citywest Business Campus, Dublin 24, D24PPT3, Irlandia. LEK DOSTĘPNY W APTECE BEZ RECEPTY

REKLAMA

JESIENNY NIEZBĘDNIK

40 tabletek do ssania. Działaj, żeby zatrzymać infekcję gardła!

14 saszetek.

Chlorchinaldin VP

Chroń uszy, a unikniesz bolesnego zapalenia

Acatar Control

Zapalenie ucha zwykle jest następstwem infekcji przebiegającej z katarem. Gdy przez trąbkę słuchową, będącą kanałem umożliwiającym wymianę powietrza, przedostaną się do ucha zarazki, pojawi się ostry stan zapalny. Jego charakterystyczną cechą jest gromadzenie się w uchu wydzieliny i bardzo silny ból.

Aerozol do nosa, roztwór.

Skład: Oksymetazoliny chlorowodorek 0,05% Wskazania: Obrzęk błon śluzowych występujący w ostrym zapaleniu błony śluzowej nosa, alergicznym zapaleniu błony śluzowej nosa, naczynioruchowym zapaleniu błony śluzowej nosa, zapaleniu zatok przynosowych, zapaleniu trąbki słuchowej, zapaleniu ucha środkowego. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na substancje czynną lub którąkolwiek substancję pomocniczą. Suche zapalenie błony śluzowej nosa. Jaskra z wąskim kątem przesączania. Podmiot odpowiedzialny: US Pharmacia Sp. z o.o.

Starannie oczyszczaj nos. Wydmuchuj go kilka razy dziennie. W ten sposób zmniejszysz ryzyko przedostawania się zarazków do ucha. ●

REKLAMA

● Rób okłady. Gdy pojawi się pobolewanie w uchu, możesz przyłożyć do niego nagrzany na kaloryferze ręcznik. Ciepło zmniejszy napięcie i ograniczy ból. Uwaga! Ciepłe okłady są niewskazane w przypadku gorączki!

UWAGA, MAMY PROBLEM! Jeśli ból ucha jest bardzo silny lub towarzyszy mu gorączka albo gdy doszło do wycieku ropy z ucha, konieczna jest wizyta u lekarza!

JESIENNY NIEZBĘDNIK

REKLAMA

Już w 60 sekund zaczyna uwalniać substancję przeciwbólową!*

Sprawdzony na ostry ból *Na podstawie badania in-vitro SORL 50034/01, 2018. Nurofen Express Forte, 400 mg, kapsułki, miękkie. Każda kapsułka miękka zawiera 400 mg ibuprofenu (Ibuprofenum). Wskazania do stosowania: Produkt leczniczy przeznaczony jest do stosowania u dorosłych oraz dzieci i młodzieży o masie ciała powyżej 40 kg (12 lat i starszych) w objawowym leczeniu łagodnego i umiarkowanego bólu, takiego jak ból głowy, bóle miesiączkowe, ból zębów oraz gorączka i ból związany z przeziębieniem. Przeciwwskazania: nadwrażliwość na substancję czynną, czerwień koszenilową (E124) lub którąkolwiek z substancji pomocniczych; reakcje nadwrażliwości w wywiadzie (np. skurcz oskrzeli, astma, zapalenie błony śluzowej nosa, obrzęk naczynioruchowy lub pokrzywka) związane z przyjęciem kwasu acetylosalicylowego (ASA) lub innych niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ); krwawienie lub perforacja przewodu pokarmowego w wywiadzie, związane z wcześniejszym leczeniem NLPZ; czynna lub nawracająca choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy lub krwotok (dwa lub więcej wyraźne epizody potwierdzonego owrzodzenia lub krwawienia); ciężka niewydolność: wątroby, nerek lub serca (klasa IV wg NYHA); krwawienie z naczyń mózgowych lub inne czynne krwawienie; zaburzenia krzepnięcia lub skaza krwotoczna; niewyjaśnione zaburzenia układu krwiotwórczego, ciężkie odwodnienie (wywołane wymiotami, biegunką lub niewystarczającym spożyciem płynów); ostatni trymestr ciąży; dzieci w wieku poniżej 12 lat oraz młodzież o masie ciała poniżej 40 kg. Podmiot odpowiedzilany: Reckitt Benckiser (Poland) S.A. PL/2020-02/42

Dbam o zdrowie

NOWE METODY BADANIA

Zawroty głowy ‒ może to błędnik? DR PIOTR ŚLIFIRCZYK NEUROLOG Z WARSZAWY

Okazjonalnie zdarzają się wszystkim, z upływem lat – częściej. Nie należy ich lekceważyć, bo mogą być sygnałem poważnej choroby. Ale większość z nich możemy skutecznie ograniczyć.

o jeden z powszechnych problemów zdrowotnych, dotykających osoby w dojrzałym wieku. Jego częstotliwość rośnie z upływem lat, doświadcza go okresowo blisko 40% osób po siedemdziesiątce. Budzą zrozumiały lęk, utrata kontroli nad własnym ciałem musi niepokoić. Jak postępować w razie ich pojawienia się, pytamy specjalistę, neurologa Piotra Ślifirczyka.

Co jest przyczyną zawrotów głowy u osób starszych?

Za utrzymanie równowagi odpowiada błędnik – element ucha wewnętrznego. To tu, w części błoniastej błędnika znajdują się receptory odpowiedzialne nie tylko za słuch, ale także za naszą orientację w przestrzeni. Decydującą rolę odgrywa płyn, znajdujący się w przedsionku i jego trzech kanałach półkolistych (przednim, tylnym i bocznym). Dzięki niemu komórki zmysłowe błędnika reagują na ruchy ciała, a następnie wysyłają sygnały do móżdżku, który decyduje o koordynacji i utrzymania ciała w prawidłowej pozycji. Niestety, u osób w dojrzałym wieku często dochodzi do zmian degeneracyjnych – błędnik nie funkcjonuje już tak sprawnie, jak w młodości.

Do kogo więc zwrócić się w razie pojawienia się objawów?

Jeżeli zawrotom głowy towarzyszą zaburzenia słuchu, warto w pierwszej kolejności zgłosić się do laryngologa. Mogą one być skutkiem rozmaitych stanów zapalnych, uszkodzenia, urazu czy też choroby Ménière’a (idiopatyczny wodniak błędnika, któremu często towarzyszą szumy uszne). Jeżeli tego objawu nie ma, a zawrotom głowy nie towarzyszy ból (który z kolei może wskazywać

uwaga! NIE ODKŁADAJ WIZYTY U LEKARZA!

Zawroty głowy nie zawsze sa skutkiem zaburzeń błędnika. Mogą towarzyszyć wielu poważnym chorobom, m.in. nadciśnieniu, cukrzycy, miażdżycy, zaburzeniom rytmu serca, być skutkiem udaru czy guza mózgu. Mogą je też wywoływać leki (np. na nadciśnienie). Dlatego w pierwszej kolejności należy wykonać badania ogólne – najważniejsza jest prawidłowa diagnoza! 16

Magazyn 60+

na inne poważne schorzenia), gdy zaburzenia równowagi mają burzliwy przebieg (w trakcie epizodu czujemy się jak na karuzeli, trudno nam utrzymać równowagę, pojawia się oczopląs, a czasem nudności czy wymioty) skierujmy kroki do laryngologa lub do neurologa. Lekarz przeprowadzi szczegółowy wywiad, może też doradzić videonystagmografię (VNG). To badanie prowadzone przy użyciu kamery, umieszczonej w masce zakładanej pacjentowi na oczy, rejestrującej ruchy gałek ocznych (od red.: podczas badania do uszu wlewa się ciepłą i zimną wodę, warunkiem jest brak stanu zapalnego). Pocieszające jest to, że najczęściej diagnozowanym schorzeniem u osób powyżej 65. roku życia są łagodne napadowe położeniowe zawroty głowy (z ang. Benign Positional Paroxysmal Vertigo – BPPV ). To schorzenie niegroźne i można je skutecznie leczyć.

W jaki sposób?

Pierwsza metoda to farmakoterapia, obejmująca też leki do długotrwałego stosowania, jak betahistyna. Ale pomóc mogą także ćwiczenia, np. Brandta-Daroffa, które łagodzą objawy zawrotów głowy na co dzień. Niektóre powinniśmy wykonać pod okiem i z pomocą lekarza, ale te mniej skomplikowane możemy też robić samodzielnie w domu, po otrzymaniu od niego instrukcji (można też znaleźć ją w Internecie, wpisując w wyszukiwarkę: ćwiczenia terapeutyczne przy zawrotach głowy). Na co dzień warto unikać gwałtownych ruchów, a także ograniczyć w diecie sól. Jej nadmiar może bowiem być przyczyną powstawania w płynie w kanałach błędnika kamyczków wapnia, tzw. otolitów. To właśnie one, przemieszczając się, powodują zaburzenia błędnika i BPPV.

Czy są jakieś nowe metody postępowania przy tym schorzeniu?

Nowoczesnym urządzeniem, które ułatwia diagnozowanie zawrotów głowy spowodowanym zaburzeniami błędnika jest fotel TRV. Umożliwia on bezpieczny ruch pacjenta we wszystkich płaszczyznach i precyzyjne badanie oczopląsu, co pomaga zidentyfikować położenie otolitów, a także umożliwia skuteczną kinezyterapię. (Od red.: Szczegółowe badania błędnika nie są refundowane, koszt VNG to 100-250 zł, sesja w fotelu TRV 250-350 zł)

rozmawiała Magdalena Bauman

Wieści z apteki WAWRZYN SZLACHETNY JAKO ŹRÓDŁO OLEJKU LAUROWEGO

WITAMINA D3 A COVID-19

Spośród preparatów mających potencjalnie korzystny efekt zarówno w profilaktyce, jak i leczeniu COVID-19, wymienia się ostatnio witaminę D3. Jako dowód przytacza się analizy epidemiologiczne, w których zaobserwowano związek cięższego przebiegu choroby oraz większego wskaźnika umieralności z powodu COVID-19 u osób z najsłabszym zaopatrzeniem w witaminę D3. Aktualnie nie ma jeszcze wyników badań z randomizacją, oceniających wpływ suplementacji witaminy D3 na przebieg COVID-19, dlatego wobec rozbudzonych nadziei pozostańmy ostrożni. Z pewnością warto przyjmować nieco wyższą dawkę w uzasadnionych medycznie wskazaniach, np. w przypadku otyłości.

Zwycięski wawrzyn zdobił głowy wybitnych władców czy sportowców. Laurus nobilis, czyli laur szlachetny (to jego alternatywna nazwa) zna również niewątpliwie każdy kucharz. Coraz częściej w aptece pojawiają się też zapytania o olejek laurowy (Oleum Lauri). Jest on stosowany w stanach zapalnych skóry, a także do sporządzania maści rozgrzewających, uśmierzających ból oraz rozszerzających drobne naczynia krwionośne (przy reumatyzmie). W aptekach kupimy również suplement diety zawierający jednocześnie olejek z liści wawrzynu szlachetnego oraz olejek z kłącza kurkumy.

Porady

zza lady

SZCZEPIENIA PRZECIW GRYPIE W SEZONIE 2020/2021

W sezonie 2020/2021 będą dostępne trzy tradycyjne szczepionki przeciw grypie plus szczepionka dla dzieci podawana w formie aerozolu do nosa. Pacjenci będą mieli też zapewnioną szerszą refundację szczepień. Bezpłatne szczepionki przeciw grypie dostaną osoby powyżej 75 lat. Na 50-procentową refundację mogą liczyć: osoby w wieku 65-75 lat, dorosłe osoby w wieku do 65 lat z chorobami współistniejącymi, kobiety w ciąży i dzieci od ukończonych 3 do 5 lat.

DR N. MED. MGR FARMACJI

JUSTYNA WODOWSKA

To warto wiedzieć o aptecznych produktach i związanych z farmacją przepisach. METFORMINA A NIEDOBÓR WITAMINY B12 I FOLIANÓW

Metformina jest najczęściej stosowanym lekiem przeciwhiperglikemicznym. Tak jak w trakcie każdej farmakoterapii, również i tu mogą wystąpić pewne działania niepożądane. Jednym z nich jest niedobór witaminy B12, który może być bezobjawowy lub prowadzić do zaburzeń neurologicznych. Diagnostykę utrudnia niewątpliwie fakt, że objawy mogą przypominać powikłania neurologiczne rozwijające się w przebiegu cukrzycy. Szacuje się, że nawet około 30% chorych leczonych metforminą charakteryzuje się obniżonym stężeniem witaminy B12 w surowicy krwi. Osoby przyjmujące metforminę są też narażone na niedobór folianów. Wychodząc temu naprzeciw, producenci wprowadzili do obrotu suplementy przeznaczone do uzupełnienia codziennej diety u osób stosujących metforminę.

Magazyn 60+

Dbam o zdrowie

JAK TO DZIAŁA?

Mózg

nasze centrum dowodzenia Ta część naszego ciała fascynuje naukowców od zawsze. I choć badania nad mózgiem trwają już dziesiątki lat, ciągle odkrywane są nowe informacje na temat jego funkcjonowania. TEKST MARZENA BARTOSZUK 18

Magazyn 60+

o, co większość z nas wie o mózgu, można zamknąć w kilku stwierdzeniach: jest najważniejszą częścią układu nerwowego, ma dwie półkule (z których jedna zwykle dominuje) i od niego zależy to, co dzieje się z całym naszym ciałem. To jednak bardzo uproszczona, niedoskonała wiedza. Mózgowie (bo to prawidłowa nazwa) jest bowiem niezwykle skomplikowanym narządem, w którym w każdej sekundzie naszego życia zachodzą miliardy rozmaitych procesów. To robi wrażenie, prawda? Efektem tych zdarzeń jest zarówno możliwość wykonywania codziennych czynności, jak i tworzenia niezwykłych dzieł czy projektowania skomplikowanych konstrukcji. Można by pewnie przytoczyć tu jeszcze wiele ogromnych liczb obrazujących, jak potężne są możliwości naszego mózgu (jak choćby liczba neuronów, czyli komórek nerwowych, których w naszej głowie jest nawet sto miliardów), ale najważniejsza jest jedna informacja: od urodzenia aż do późnej starości mamy możliwość tworzenia nowych neuronów oraz połączeń między nimi, czyli synaps.

Nowe neurony i nowe połączenia!

Jeśli kogoś zaskoczyło to, co napisaliśmy powyżej, nie jest to nic dziwnego. Jeszcze do niedawna uważano bowiem, że mózg rozwija się w dzieciństwie i młodości, a potem proces ten jest już niemożliwy. Tak sądził nawet odkrywca synaps, hiszpański naukowiec Santiago Ramón y Cajal, który za swe dokonania otrzymał w 1906 roku Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny. Przez niemal 100 lat była to wiedza przekazywana z pokolenia na pokolenie, aż do... 1998 roku. Właśnie wtedy udowodniono, że

Nowy taniec? Nabycie takiej umiejętności także poprawia zdolności poznawcze mózgu.

w mózgu osób dorosłych (nawet tych w podeszłym wieku) powstają nowe neurony i połączenia pomiędzy nimi – potrafimy więc ciągle się uczyć i opanowywać kolejne ciekawe umiejętności. To oznacza, że przez całe życie mamy wpływ na rozwój i funkcjonowanie mózgu, czyli możemy go trenować, podobnie, jak inne części ciała, po to, aby rozwijać nasze zdolności poznawcze (patrz ramka po prawej).

Czas na drugą młodość mózgu

Pamiętajmy, że działa on trochę podobnie jak mięsień, który przy braku treningu traci swoją sprawność. Dobrej kondycji mózgu sprzyjają wszelkie ćwiczenia, zarówno fizyczne, jak i umysłowe. Każdy może znaleźć coś, co odpowiada mu najbardziej. W sumie chodzi jedynie o to, by nie poprzestawać na tym, co już umiemy i dobrze znamy, a ciągle próbować czegoś innego. Naukowcy, chętnie przywołują w tym miejscu wyniki pewnego eksperymentu. Otóż okazuje się, że przełomowe znaczenie dla rozwoju wiedzy o mózgu miał... ślimak, stworzenie z niewielką liczbą dużych, a więc łatwych do obserwacji komórek nerwowych. To dzięki obserwacjom ślimaka odkryto, że liczba synaps rośnie, gdy ma on do czynienia z czymś nowym, a maleje,

4 RODZAJE ZDOLNOŚCI POZNAWCZYCH

miejętności, które opisujemy poniżej mają kluczowe znaczenie dla naszego funkcjonowania na co dzień. Możemy je też stale doskonalić, i to w każdym wieku, dzięki neuroplastyczności naszego mózgu.

Procesy sensoryczne, czyli związane z działaniem naszych zmysłów (postrzeganie kolorów, odczuwanie zapachów, temperatury, słyszenie rozmaitych dźwięków itp.).

Uwaga – umiejętność skoncentrowania się na tym, co dostrzegliśmy.

Pamięć – możliwość utrwalenia wszelkich informacji i przywołania ich wtedy, gdy są potrzebne, a także ich modyfikacji (gdy coś ulegnie zmianie).

Rozumowanie (zdolność logicznego myślenia) – to m.in. umiejętność wykorzystania zdobytej wiedzy oraz stałego jej poszerzania. Magazyn 60+

Dbam o zdrowie

Dźwiękowy masaż mózgu

Gdy jesteś skoncentrowana, zestresowana czy pobudzona twój mózg emituje głównie fale beta. W czasie odpoczynku, relaksu dominują zaś przyjemne fale alfa. Można je uruchomić za pomocą dźwięków. We współpracy z naukowcami stworzono utwór, który pozytywnie wpływa na słuchaczy i zmniejsza poziom stresu. Nazywa się on „Weightless” i jest uznawany za najbardziej relaksującą muzykę świata.

gdy się do czegoś przyzwyczai. Wniosek nasuwa się sam! Jak można stymulować mózg do rozwoju? Oto kilka przykładów. Każdego dnia zrób jedną rzecz inaczej! Umyj się lewą ręką, idź do sklepu inną drogą albo kup nową gazetę oprócz tej, którą czytasz od lat. ●

Każdego dnia poświęć minimum 30 minut na aktywność fizyczną na powietrzu. To nie tylko dotlenia mózg, ale także uwalnia hormony doskonale wpływające na nastrój (a ten także ma wpływ na zdolności poznawcze). Lepiej wybieraj różne formy treningu, spacer dookoła bloku to ostateczność.

●

Dowiedziono, że pozytywnie na fale mózgowe wpływa także muzyka poważna, zwłaszcza utwory Mozarta.

● Literuj na wspak. Wymyśl 10 lub 20 słów i spróbuj je przeliterować zaczynając od końca (możesz to zapisywać, by potem móc sprawdzić poprawność wykonania ćwiczenia).

Przynajmniej dwa razy w tygodniu zrób coś nowego. Wcale nie muszą to być jakieś wielkie dokonania. Do utworzenia nowych synaps wystarczy, że korzystając z przepisu koleżanki lub z książki kucharskiej, ugotujesz jakąś inną niż zwykle potrawę (zyskasz podwójnie, bo nie tylko poszerzysz swój repertuar obiadowy, ale poznasz nowy smak – to też mocno pobudza neurony do tworzenia nowych szlaków). Możesz też posłuchać w telewizji koncertu (najlepiej muzyki po-

●

ważnej) lub zagrać z wnukami w planszówkę, której zasad dopiero musisz się nauczyć. ● Zapisz się na warsztat lub kurs. Wybierz to, co cię interesuje (np. fotografia, odnawianie mebli, nauka obsługi komputera). W wielu miastach funkcjonują Uniwersytety Trzeciego Wieku, które oferują szkolenia i wykłady bezpłatnie lub za niewielką kwotę. A dla osób, które mają trudności z poruszaniem się lub w czasie pandemii nie chcą spotykać się w większych grupach, mamy jeszcze jedną ciekawą propozycję: ● Codziennie przez kwadrans wizualizuj. Co to znaczy? Wyobrażaj sobie, że robisz to wszystko, czego w tej chwili nie możesz

warto wiedzieć !

PIERWSZE OBJAWY CHORÓB MÓZGU CHOROBA PARKINSONA

Najbardziej charakterystyczne jest drżenie rąk lub nóg podczas spoczynku. Kolejne objawy to spowolnienie ruchów, zmiana charakteru pisma, częste oddawanie moczu, zawroty głowy.

Magazyn 60+

CHOROBA ALZHEIMERA

Najwcześniejsze symptomy to zapominanie imion bliskich, zmiany nastroju (napady agresji), problemy z przypomnieniem sobie tego, co zdarzyło się w ciągu dnia.

UDAR MÓZGU

Zwykle dotyczy części mózgu, dlatego objawy występują nagle i po jednej stronie: drętwienie i niedowład ręki lub nogi, zaburzenia wzroku (czasem zaniewidzenie) i mowy (staje się niewyraźna). Towarzyszy temu silny ból głowy.

GUZ MÓZGU

Objawy zależne są od jego położnia, ale pojawiają się też tzw. ogólne symptomy: wymioty i nudności (zwłaszcza rano), nasilające się bóle głowy, zaburzenia pamięci, napady padaczkowe (w tym także chwilowa utrata zdolności kojarzenia).

wykonać naprawdę. Odkryto bowiem zasadę, z której wynika, że nasz mózg nie odróżnia tego, co dzieje się naprawdę (czyli rzeczywistego doświadczenia) od wyobrażeń. Udowodniono to podczas eksperymentu, w którym naukowcy polecili uczestnikom, by wyobrażali sobie, że biegają. Taka wizualizacja powinna być bardzo dokładna: trzeba „widzieć” trasę, „czuć” powiew wiatru i swoje zmęczenie itp. Mózgi osób badanych podłączone były do urządzeń, które sprawdzały aktywność poszczególnych obszarów. Co się okazało? Znaleziono niezbite dowody na to, że wyobrażanie sobie biegania aktywuje dokładnie te same obszary w mózgu, co rzeczywisty trening. Co więcej, u uczestników eksperymentu po pewnym czasie zaobserwowano także wzrost masy mięśniowej! Chyba już teraz nikt nie może powiedzieć, że nie uda mu się rozwi-

nąć całkiem nowych, interesujących umiejętności!

Pamiętaj o treningu... pamięci!

Wiele osób, zwłaszcza po sześćdziesiątce, skarży się na kłopoty z zapamiętywaniem bieżących informacji lub trudności z przypomnieniem sobie tego, czego nauczyły się wcześniej. U seniorów przyczyną są zwykle naturalne procesy zachodzące w mózgu – rzadko trudności te są objawem schorzeń neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera (pierwsze objawy najczęstszych zdrowotnych problemów związanych z mózgiem opisaliśmy poniżej). Można wspomagać pracę neuronów za pomocą diety bogatej w kwasy omega-3 (zawierają je np. tłuste ryby morskie i oleje) oraz witaminy z grupy B (pieczywo z pełnego przemiału). W ramce na następnej stronie opisali-

śmy także naturalne roślinne kuracje – czas ich przeprowadzania nie powinien być jednak krótszy niż 8 tygodni i dłuższy niż 3 miesiące bez przerwy. A co jeszcze można zrobić, by poprawić pamięć krótko- i długotrwałą? Odpowiedź nie będzie chyba zaskoczeniem: ćwiczyć! ● Śpiewaj piosenki sprzed lat. Zacznij nucić jedną z dawnych melodii, a gdy zapomnisz tekstu, próbuj sobie go przypomnieć... aż do skutku. Nasza rada: gdy naprawdę nic nie możesz wymyślić i nie daje ci to spokoju, zajrzyj do internetu (np.: www. tekstowo.pl). ● Wybieraj numer telefonu do bliskich z pamięci (swojej, nie aparatu!). Najlepiej naucz się przynajmniej 5 numerów do osób, z którymi rozmawiasz najczęściej i co jakiś czas dorzucaj

REKLAMA

Dbam o zdrowie

ROŚLINNE KURACJE WSPOMAGAJĄCE PAMIĘĆ Oto trzy najważniejsze rośliny, które mają udowodnione działanie poprawiające pracę mózgu!

MIŁORZĄB – GINGKO BILOBA

BACOPA MONNIERI

Wykazano, że związki aktywne zawarte w liściach miłorzębu usprawniają przepływ krwi przez naczynia mózgowe i zapobiegają niedotlenieniu i neuronów. Udowodniono również, że kuracje z wykorzystaniem tej rośliny poprawiają pamięć krótkotrwałą u wszystkich, a szczególnie u osób z początkami zaburzeń otępiennych różnego typu. Jak stosować? Oto przepis na napar z liści miłorzębu: łyżkę rozdrobnionych liści zalewa się szklanką wrzątku, odstawia na 30 minut, przecedza. Pić trzeba 2 razy dziennie, najlepiej z łyżeczką miodu.

Roślina ta usprawnia pracę mózgu i zwiększa zdolność koncentracji. Dzięki swym właściwościom bywa również coraz częściej stosowana jako kuracja wspomagająca leczenie chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera czy Parkinsona! Jak stosować? Najlepiej działają gotowe preparaty z zawartością ekstraktu z Bacopa monnieri. Warto jednak przed zakupem przeanalizować ich skład (jest na rynku sporo różnych) i wybrać taki, który ma w swoim składzie co najmniej 45-50 proc. bakozydów (im więcej, tym lepiej).

kolejne (możesz zapamiętywać np. numery do fryzjera czy administracji). ● Listę zakupów rób w głowie (na kartce zanotuj ją tylko dla sprawdzenia, czy wszystko kupiłaś, by oszczędzić sobie ponownego stania w kolejce do kasy).

Skontaktuj się z przyjaciółką z dzieciństwa. Spróbujcie razem przypomnieć sobie np. imiona koleżanek i kolegów z klasy lub pseudonimy nauczycieli.

Twój bardzo szczęśliwy mózg

Czy zastanawiałaś się kiedyś nad tym, dlaczego o wiele dłużej pamiętasz trudne sytuacje niż szczęśliwe chwile? To efekt ewolucji. Przed tysiącami lat człowiek, który codziennie narażony był na liczne

REKLAMA

●

● Gdy idziesz na spacer, zapamiętuj jak najwięcej szczegółów. Jak jest ubrana mijana po drodze sąsiadka, ile przejść dla pieszych było na twojej trasie, do której otwarta jest poczta, itp.

Ginkgo Biloba Intense suplement diety

Zawiera wysokiej jakości ekstrakt z liści miłorzębu japońskiego standaryzowany na zawartość substancji aktywnych biologicznie. Ekstrakt z liści miłorzębu japońskiego pomaga zachować prawidłowe funkcje poznawcze, które spadają wraz z wiekiem. 60 kapsułek

Magazyn 60+

niebezpieczeństwa, nauczył się, że tylko szybkie ich zauważanie da mu szansę przeżycia. To właśnie dlatego ludzki mózg rozwinął się w taki sposób, że koncentruje się na zagrożeniach i kolekcjonuje je w pamięci, by móc szybko rozpoznać podobne sytuacje. Dziś, gdy nie musimy każdego dnia walczyć o życie, nasz mózg nadal działa tak samo – każdą negatywną sytuację „pamięta” znacznie dłużej niż pozytywne doświadczenie. Jak twierdzi Rick Hanson, autor ciekawej książki „Szczęśliwy mózg. Wykorzystaj odkrycia neuropsychologii, by zmienić swoje życie”, niezależnie od tego, ile teraz mamy lat i ile złych doświadczeń za sobą, możemy zaprogramować swój mózg, by zaczął działać inaczej. Co można zrobić? Koniecznie trzeba zacząć koncentrować się na dobrych wydarzeniach, starać się przywoływać jak najczęściej szczęśliwe chwile z przeszłości i dostrzegać je na co dzień. Dzięki temu (a także dzięki zmienionej w ten sposób sieci neuronów) zyskasz optymistyczne nastawienie do życia i pozytywny nastrój.

ŻEŃ-SZEŃ Zawarte w tej roślinie ginsenozydy zwiększają plastyczność neuronów i ułatwiają przekazywanie informacji pomiędzy nimi – poprawiają zatem pamięć i koncentrację uwagi. Uwaga! Ta terapia nie powinna być stosowana u osób z nadciśnieniem. Jak stosować? Najczęściej przyjmuje się tabletki z wyciągiem z żeń-szenia (0,5-2 g ekstraktu z żeńszenia na dobę) lub przygotowuje w domu odwar z korzenia: dwie łyżeczki suszonego korzenia żeń-szenia zalewa się szklanką wody, doprowadza do wrzenia i gotuje przez 5 minut, a po kwadransie zaparzania wypija (najlepiej zrobić to rano).

100 MILIARDÓW

komórek nerwowych składa się na mózg człowieka. Nieprawdą jest, jak się powszechnie uważa, że wykorzystujemy jedynie jedną dziesiątą możliwości naszego umysłu. Badania dowodzą, że znacznie więcej i że w każdym momencie życia możemy tę pulę poszerzać. REKLAMA

Szybki sposób na katar Spray Acatar Acatar Control, oksymetazoliny chlorowodorek 0,05%, aerozol do nosa. Wskazania: Obrzęk błon śluzowych występujący w ostrym zapaleniu błony śluzowej nosa, alergicznym zapaleniu błony śluzowej nosa, zapaleniu zatok przynosowych. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na substancję czynną lub którąkolwiek substancję pomocniczą. Suche zapalenie błony śluzowej nosa. Jaskra z wąskim kątem przesączenia. Podmiot odpowiedzialny: US Pharmacia Sp. z o.o.

Dbam o zdrowie

PROFILAKTYKA

Domowa

Na podstawie ilości, koloru i zapachu moczu można sporo powiedzieć o stanie zdrowia. Jak odczytać sygnały, które wysyła nam organizm? TEKST DIANA OŻAROWSKA-SADY

analiza moczu M ocz to przefiltrowana przez nerki woda Jeśli problem nie wynika z nerwów, a trwa już 2–3 z dodatkiem soli mineralnych i szkodlidni, weź pod lupę to, jak pijesz. Czasem nie chodzi o ilość wymi dla nas produktami przemiany (szczególnie, że większość z nas po 60. toku życia raczej materii. Płyn ten ścieka moczowodami ma za małe pragnienie). Być może należną porcję płynów do pęcherza. Gdy ten się zapełnia, czuprzyjmujesz po prostu zbyt szybko – duszkiem. Wtedy jemy parcie i potrzebę wizyty w toalecie. Normą jest, że organizm przyswaja mniej wody. Moczopędne działanie w ciągu doby produkujemy ok. 0,6–2,5 litra moczu, mogą mieć również zioła i leki, które zażywasz (tak jest co w efekcie przekłada się na 2–6 mikcji za dnia i do np. w przypadku niektórych leków nasercowych). Jeśli to 2 w nocy. Twoją uwagę powinny zwrócić… okaże się przyczyną wzmożonego siusiania, pogódź się ● Zbyt rzadkie wizyty w WC – najczęściej wynikają z tym objawem lub poproś lekarza o zmianę środków. z odwodnienia (gdy pijesz za mało wody, masz gorączkę, Męczą cię częste odwiedziny w toalecie, ale też biegunkę lub wymioty). Trzeba nadrobić te zaległości! uporczywe pragnienie? Zbadaj mocz i krew na poziom Wielokrotnie w ciągu dnia pij małymi porcjami mineralglukozy. Takie dolegliwości mogą bowiem sygnalizować ną wodę czy soki, w sumie ok. 3 litrów. Potem, gdy orgarozwój cukrzycy (patrz też ramki na stronie obok). nizm już odzyska równowagę, pamiętaj o tym, by pijać Badanie moczu (ogólne, a jeśli lekarz zaleci, to także z posiewem) będzie potrzebne również wtedy, gdy częste ok. 1,5–2 litrów dziennie. oddawanie moczu powiązane jest z uczuciem parcia na Ważne! Jeśli od kilku dni za rzadko robisz siusiu lub w za pęcherz czy bólem. To mogą być objawy małej ilości, mimo że sporo pijesz, skontaktuj się z lekarzem. Objawy takie mogą infekcji dróg moczowych (np. zapalenia świadczyć np. o kłopotach z nerkami. pęcherza, nerek, cewki moczowej). Typo● Twoim problemem jest raczej zbyt wy dla tego stanu jest też zmieniony zapach moczu (patrz „Czym to pachnie?”) częste oddawanie moczu? Przejściowo W przypadku mężczyzn może również może powodować to nawet stres. Wiele chodzić o kłopoty z prostatą – zwłaszcza, osób np. odczuwa silne parcie na pęcherz jeśli częstomocz nasila się w nocy. Wtedy tuż przed wyjściem z domu i niedługo po Mocz może nie obejdzie się bez wizyty u lekarza. jego opuszczeniu – mimo niedawnych odwiedzin w WC. A jeśli napięcie nerwowe zmienić zapach Do specjalisty (na początek internisty) wybierz się także, jeśli masz kłopot z utrzynp. jeśli zjesz jest większe, bieganie do toalety staje się maniem moczu podczas wysiłku albo czosnek, szparagi nagminne. Co wtedy robić? Trzeba spróbować odreagować stres (np. słuchając popuszczasz bez żadnej przyczyny. Doleczy chrzan. To gliwości te da się leczyć. muzyki), wtedy i pęcherz się uspokoi. naturalny objaw. 24

Magazyn 60

GDY KOLOR MOCZU JEST... Niemal bezbarwny występuje, jeśli bardzo dużo pijesz. Ale tak wygląda też, gdy zawiera cukier (zbadaj poziom glukozy). Słomkowy, bursztynowy, jasnożółty – to prawidłowy odcień. Jego natężenie zależy od stopnia zagęszczenia moczu (ciemniejszy jest po nocy i gdy mniej mniej wypijesz). Ciemnożółty kolor w ciągu dnia to znak, że powinnaś zwiększyć (choć o szklankę czy 2) ilość wypijanych płynów. Kolor pomarańczowy do brunatnego bywa efektem odwodnienia, długotrwałej wysokiej gorączki, problemów z wątrobą i rozpadu czerwonych krwinek (zbadaj to!). Mętny, mleczny odcień pojawia się przy infekcjach, wzmożonej produkcji śluzu i zwiększonej zawartości składników mineralnych. Potrzebna będzie diagnostyka. Różowe i czerwone zabarwienie pojawia się, jeśli jadłaś np. buraczki, jagody. Ale jeśli nie wynika z menu, świadczy zwykle o domieszce krwi (pora na badania!). Czarny kolor moczu występuje przy zatruciu naftaliną (pilnie do lekarza!). Podczas stosowania witamin z grupy B lub leków na zapalenie pęcherza mocz bywa nienaturalnie żółty (jaskrawo cytrynowy). Są też farmaceutyki, które mogą go zabarwić na… zielono-niebiesko.

Warto

wiedzieć

CZYM TO PACHNIE? Gdy wszystko jest w porządku i nie jadłaś czegoś wybitnie aromatycznego, mocz niemal nie pachnie, ewentualnie ma lekko kwaskową woń. A co powinno cię zaniepokoić? ● Intensywny, przykry zapach to często objaw infekcji układu moczowego. ● Aceton da się wyczuć przy nieleczonej lub źle kontrolowanej cukrzycy, ale także przy niedożywieniu, zbyt restrykcyjnej lub nieprawidłowej diecie. ● Amoniakiem mocz pachnie przy zaburzeniach pH, infekcjach dróg moczowych i schorzeniach nerek. W każdym z tych przypadków trzeba oddać mocz do analizy i skonsultować wyniki z lekarzem. REKLAMA

Jem zdrowo

MGR INŻ.

BARBARA LASOTA ABSOLWENTKA WYDZIAŁU ŻYWIENIA CZŁOWIEKA SGGW, PASJONATKA DIETETYKI

JAKA DIETA POMAGA

w chorobie wrzodowej Jeśli nabawiliśmy się wrzodów, nie wystarczy zrezygnować z frytek i kotletów. Zmieńmy jadłospis na lekkostrawny. Poznajmy zasady diety, która oszczędzi nam bólu i wzmocni leczenie. TEKST BARBARA LASOTA

awniej mówiono, że wrzody to przypadłość nerwusów i dyrektorów, którzy łagodzą stresy papierosami, alkoholem i piją dużo kawy. Teraz wiemy, że główną przyczyną jest zakażenie bakteriami Helicobacter pylori. Wykrywa się je u ok. 80 proc. chorych. Do powstania wrzodów mogą też doprowadzić często przyjmowane leki, np.: preparaty przeciwpłytkowe, niektóre przeciwbólowe i niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), w tym zwierające kwas acetylosalicylowy. Nie należy również lekceważyć wpływu papierosów, częstego sięgania po kieliszek, długotrwałego stresu, który powoduje zwiększone wydzielanie kwasu solnego w żołądku, a także złego odżywiania, 26

Magazyn 60+

w tym zwłaszcza upodobania do potraw tłustych, bardzo ostrych i fast foodów. Możemy też mieć wrodzoną podatność na tę chorobę.

Co nieco o objawach i leczeniu

Wrzody to ranki, czasem krwawiące, w ściance żołądka lub dwunastnicy. Upośledzają one pracę tych narządów. Wielu chorych odczuwa piekący ból i w czasie głodu, i po posiłku. Pojawiają się również nudności, skłonność do wymiotów, zgaga, wzdęcia, biegunka lub zaparcie. Terapia polega zwykle na podaniu antybiotyków, leków gojących wrzody i zobojętniających nadmiar kwasu solnego, który uszkadza śluzówkę. Im skuteczniej uda się usunąć z żołądka głównego winowajcę,

czyli Helicobacter pylori, tym mniejsze ryzyko nawrotów. Bywa jednak, że choroba nawraca, najczęściej dzieje się to jesienią i wiosną.

Dieta nie jest przeżytkiem

Czasem spotyka się opinie, że ponieważ mamy dobre antybiotyki na Helicobacter pylori i środki leczące powstałe nadżerki na błonie śluzowej, to modyfikacja sposobu odżywiania nie jest potrzebna. To nieprawda! Dopóki przewód pokarmowy nie jest w pełni sprawny, czyli przez cały okres leczenia powinno się stosować dietę oszczędzającą, dostosowaną do słabszej kondycji żołądka. Takie odżywianie gwarantuje poprawę samopoczucia, a nawet wspiera działanie leków. Tradycyjne potrawy, jak chociażby nasze polskie przysmaki – pierogi, naleśniki czy kluski wywołują silne dolegliwości. Drugim powodem, dla którego należy stosować dietę, jest zapobieganie niedoborom ważnych składników pokarmowych. Krwawienia z nadżerek, objawiające się smolistymi stolcami, prowadzą do anemii. Dobrze zbilansowana dieta uzupełni niedobory żelaza i witamin niezbędnych do tworzenia czerwonych ciałek krwi.

Ważne wskazówki w okresie zaostrzeń Gdy dopiero rozpoczynamy diagnostykę lub jesteśmy na samym początki leczenia i odczuwamy silne bóle,

J edz

podobnie

PRZYKŁADOWY JADŁOSPIS I śniadanie: zupa mleczna z lanymi kluskami, pół czerstwej kajzerki, plasterek pieczonego indyka, sałata, pomidor bez skórki, sok z czarnej porzeczki rozcieńczony przegotowaną wodą pół na pół. II śniadanie: czer-

stwe białe pieczywo, twarożek z dodatkiem mleka i łyżeczki słodkiej śmietanki, dojrzały banan, słaba herbata z cytryną bez cukru.

Obiad: zupa krem

dyniowa lub z zielonego groszku, ziemniaki

z marchewką w formie purée, pulpety z cielęciny, buraczki, kompot z brzoskwiń.

Podwieczorek: galaretka lub kisiel truskawkowy, czerstwa drożdżówka, słaba herbata bez cukru lub z niewielkim dodatkiem cukru.

Kolacja: drobna kasza jęczmienna ugotowana na gęsto, filet z ryby pieczony w folii aluminiowej z dodatkiem łagodnych przypraw, młoda fasolka szparagowa, sok pomarańczowy rozcieńczony wodą. REKLAMA

Jem zdrowo wymiotujemy, mamy nudności, stosujmy się na co dzień do poniższych zasad. Starajmy się dużo pić. Zalecane 2,5 l płynów dziennie podzielmy na porcje po 0,5 szklanki lub nieco większe. Pijmy między posiłkami lub przed jedzeniem. Nigdy tuż po jedzeniu. Płyny powinny być ciepłe, lecz nie gorące. Poza przegotowaną ciepłą wodą może to być siemię lniane, rumianek, dziurawiec, słaba zielona herbata. Warto także stosować płyny nawadniające oraz wody lecznicze na dolegliwości przewodu pokarmowego dostępne w aptekach i sklepach spożywczych. Jedzmy aż 7 razy dziennie, najlepiej co 2 godziny, ale bardzo małe porcje, aby nie przeciążały przewodu pokarmowego i nie prowokowały wydzielania kwasu solnego. Przygotowujmy posiłki tylko z produktów dozwolonych, a unikajmy tych z tabelki obok. Jeśli jakiś produkt – chociaż jest polecany – wywołuje dolegliwości, odstawmy go na tydzień lub dwa. Jeżeli po obiedzie składaSKUTECZNI jącym się np. z ziemniaków OBROŃCY z wody, sałaty i gotowanego PRZED mięsa nie czujemy się najleWRZODAMI piej, zdecydujmy się na potrawy miksowane lub przeAby zmniejszyć cierane, podobne do tych niebezpieczeństwo choroby przygotowywanych dla małych dzieci. Mogą do być wrzodowej, warto np. zupy warzywne z mięczęsto uwzględsem. Takie dania są dużo niać w jadłospiłatwiej trawione, a dostarsie: czarne jagoczają wszystkich niezbęddy, borówki, żu-

rawinę i warzywa kapustne. Są one bogate w substancje hamujące rozwój Helicobacter pylori, np.: polifenole i izotiocyjaniany. Cenne jest także dobre, świeże mleko, które zawiera działającą przeciwbakteryjnie laktoferynę.

Magazyn 60

nych składników. Ze zmiksowanego mięsa i warzyw możemy przyrządzać na parze rodzaj budyniu. To, poza pulpetami, najzdrowsza forma podania mięsa w okresie zaostrzeń choroby. Zrezygnujmy z większości produktów surowych. Możemy jedynie próbować jeść zieloną sałatę i poeksperymentować z miękkimi dojrzałymi jabłkami, które po obraniu ścierajmy na tarce. Zjedzmy łyżkę takiego jabłka i jeśli nie pojawią się dolegliwości, to w kolejnym dniu możemy skosztować nieco więcej. Jeśli brzuch będzie bolał, to jabłka trzeba piec lub gotować. Nie lekceważmy zalecenia, by jeść tylko czerstwe i wyłącznie pszenne pieczywo. Można je przed spożyciem namoczyć w mleku. Wszystkie potrawy należy jak nadłużej przeżuwać.

Gdy dolegliwości zmniejszają się

Aż do zakończenia pełnego leczenia farmakologicznego, a nawet jeszcze przez kilka dni po odstawieniu leków stosujmy dietę lekkostrawną. Nie musi być już tak restrykcyjna jak na początku, ale nie decydujmy się jeszcze na produkty i potrawy nasilające wydzielanie soku żołądkowego, czyli tłuste i obfitujące w białko, a także na wywary mięsne. Ostrożne też zwiększajmy ilość błonnika w diecie. W dalszym ciągu bardzo wskazane (bo lekkostrawne) są zupy z dozwolonych warzyw, zwłaszcza dyni, marchwi, ziemniaków. Nie musimy ich już przecierać, dbajmy jednak, aby były dobrze ugotowane. Poza kaszami drobnymi, typu manna i najdrobniejsza jęczmienna, możemy wprowadzać te średnio zmielone. Ale raczej przyrządajmy je nie na sypko, a na gęsto (szklankę kaszy gotujemy w 4 szklankach wody). Nadal nie jedzmy nic smażonego. Wciąż gotowanie jest najlepszą dla nas metodą przyrządzania mięsa. Od czasu do czasu możemy sobie pozwolić na pieczeń. Stopniowo możemy zmniejszać liczbę posiłków. Najpierw z siedmiu do sześciu, a potem do pięciu. Porcje mogą już być trochę większe niż w okresie zaostrzeń, ale nie przejadajmy się. Starajmy się jak najwięcej posiłków gotować na parze, wykorzystując specjalną wkładkę do zwykłego garnka lub elektryczny parowar.

Domowe sposoby naszych babć

Dieta podobna do współczesnej była polecana wrzodowcom od bardzo dawna. Dodatkowo stosowano roślinne mikstury lub suszone zioła, które miały pomóc wyleczyć owrzodzenia żołądka i dwunastnicy. Najbardziej rozpowszechnione było stosowanie soku z surowej kapusty. Należało pić szklankę dziennie, podzieloną na 3–4 porcje, przez kilka tygodni. Co ciekawe, terapię tę przebadał amerykański profesor Garnett Cheney i ocenił pozytywnie. W niektórych regionach świata sok z kapusty mieszano (3: 1) z sokiem z selera. Zalecano także picie kilka razy dziennie ciepłej wody z miodem lub wywaru z imbiru z miodem i posypywanie potraw dużą szczyptą suszonej bylicy.

Z awsze

miej ten wykaz pod ręką

PRODUKTY I POTRAWY ZABRONIONE W CHOROBIE WRZODOWEJ produkty zbożowe

każde pieczywo świeże, pieczywo razowe, rogaliki francuskie, grube kasze i grube makarony, potrawy mączne smażone

mleko i produkty mleczne

sery żółte i topione, sery pleśniowe, sery typu feta, serki typu fromage, kwaśna śmietana, jogurty i kefiry (zwłaszcza tłuste)

cukier i słodycze

czekolada, ciastka produkowane przemysłowo, chałwa, orzechy, kakao

jaja

gotowane na twardo, smażone na tłuszczu

przyprawy

mięso, wędliny, ryby

mięsa tłuste: wieprzowina, baranina, kaczki, gęsi, tłuste wędliny: pasztety, wędliny podrobowe, ryby wędzone, ryby tłuste, konserwy

ostre: ocet, pieprz, musztarda, papryka, chrzan, maggi, kostki bulionowe, pikle

zupy

tłuszcze

margaryny twarde, smalec, słonina, boczek surowy, wędzony i pieczony

zupy na wywarach z kości i mięsa, zupy rybne, z niedozwolonych warzyw i owoców, zupy zaprawiane zasmażkami, śmietaną, w proszku

ziemniaki

frytki, ziemniaki smażone, placki ziemniaczane, pyzy, chipsy

potrawy z mięs i ryb

smażone w panierce i bez panierki, duszone po obsmażeniu, pieczone z dodatkiem tłuszczu i mocno zrumienione

warzywa

bigos, surówka z kapusty, kapuśniak, papryka, cebula, ogórki, szczaw, rzepa, rzodkiewki, kukurydza, warzywa w zalewie octowej, grzyby

desery

desery z dużą ilością cukru, ciasta z kremem, czekoladą, orzechami, pączki, faworki

napoje

kawa, mocna herbata, napoje gazowane, kakao, płynna czekolada, napoje alkoholowe

owoce

wszystkie owoce surowe, suszone, orzechy

suche groch, fasola, soja, soczewica, bób strączkowe

REKLAMA

Wieści z apteki

Zapytaj

farmaceutkę

Wątpliwości Czytelników dotyczące domowych sposobów i preparatów aptecznych rozwiewa redaktorka prowadząca Magazyn 60+ mgr farmacji Ewa Dembowska

pytanie

Czy powinnam suplementować wit. D3? A jeśli tak, to w jakiej dawce? Katarzyna W. z Końskich

pytanie

Ostatnio mierzyłam sobie temperaturę, ale co chwila termometr pokazywał inną. Nie wiem, czy to wina termometru, czy moja? Ewa K. z Zambrowa

Pamiętajmy, że temperatura ciała nie jest stała. Zależy od kilku czynników – czasu oraz miejsca pomiaru (możemy go dokonać w kilku punktach na ciele), wieku osoby chorej, momentu cyklu dobowego, miesięcznego oraz aktywności fizycznej. Szczególnie duże znaczenie ma to, gdzie zmierzymy temperaturę. Np. w tym samym czasie pod pachą wyniesie ona 35,3 – 37,1°C, a na skroni lub na czole 36,3 – 37,8°C. Najwyższe wartości temperatury występują w godz.10.00 – 18.00, najniższe natomiast w nocy, co wiąże się z naszym metabolizmem. Wpływ na dokładność pomiaru ma

Magazyn 60+

także rodzaj termometru, którego użyjemy. Generalna zasada brzmi jednak zawsze tak samo: pomiaru należy dokonywać w tym samym miejscu na ciele, w tym samym czasie i tym samym sposobem/ termometrem (np. albo zwykłym szklanym, albo elektronicznym). Wtedy pomiar będzie wiarygodny.

DRODZY CZYTELNICY, Zapraszamy do wspólnego tworzenia rubryki. Przysyłajcie pytania e-mailem na adres magazyn60plus@bezrecepty.eu

Ok. 80% Polaków ma niedobory wit. D wynikające z naszego położenia geograficznego i zbyt małej ilości światła słonecznego niezbędnego do jej produkcji. Zanim zaczniemy suplementację, uzupełnijmy jednak dietę o zasobne w wit. D ryby morskie, wędzone – śledzie, szproty, flądry, węgorze, a także jajka, produkty mleczne oraz oleje roślinne. Następnie zróbmy badanie krwi, by określić jej poziom w organizmie. I dopiero wtedy ustalmy z lekarzem dawkę oraz okres jej zażywania. Ogólne zasady dawkowania zależą od wielu czynnków, m.in. wieku.: Dorośli w wieku 18 – 65 lat 800 – 2000 j.m. na dobę, osoby z otyłością nawet do 4000 j.m. Noworodki i niemowlęta 400 – 600 j.m. Dzieci i młodzież w wieku 10 –18 lat często przebywające na słońcu nie potrzebują suplementacji; należy jednak zwrócić uwagę na używanie kosmetyków z filtrami UV. Przy otyłości zalecana dawka to nawet 4000 j.m. Seniorzy powyżej 65 lat 2000 – 4000 j.m., a starsi nawet do 4000 – 8000 j.m. w zależności od stopnia otyłości.

działa: • Przeciwgorączkowo • Przeciwbólowo • Przeciwzapalnie * Ibufe nd i obniża la dzieci FORT gorączk ę u dzie E zawiera ibu p ci do 8 g odzin. C rofen, który w y hPL pro duktu Ib kazuje począte ufen dla k dzieci FO działania w cią gu RTE o sm aku mali 15 minut od p o nowym /truskaw dania kowym.

Dwa ulubione smaki do wyboru: malinowy

i truskawkowy

BEZLITOSNY DLA GORĄCZKI TAKŻE W PRZEBIEGU ZAKAŻEŃ WIRUSOWYCH Ibufen dla dzieci FORTE o smaku malinowym, Ibufen dla dzieci FORTE o smaku truskawkowym. Skład i postać: Zawiesina doustna. 5 ml zawiesiny doustnej zawiera 200 mg ibuprofenu. Substancje pomocnicze o znanym działaniu: maltitol ciekły (E 965), sodu benzoesan (E 211). 5 ml zawiesiny doustnej zawiera 2,4 g maltitolu ciekłego, 5 mg sodu benzoesanu. Wskazania: Gorączka różnego pochodzenia (także w przebiegu zakażeń wirusowych). Bóle różnego pochodzenia o nasileniu słabym do umiarkowanego (także bóle uszu występujące w stanach zapalnych ucha środkowego). Przeciwwskazania: Produkt leczniczy jest przeciwwskazany u pacjentów: z nadwrażliwością na substancję czynną, inne niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) lub na którąkolwiek substancję pomocniczą leku; u których po przyjęciu kwasu acetylosalicylowego lub innych niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) występowały kiedykolwiek w przeszłości reakcje nadwrażliwości w postaci skurczu oskrzeli, astmy oskrzelowej, nieżytu błony śluzowej nosa, obrzęku naczynioruchowego lub pokrzywki; z czynną chorobą wrzodową żołądka i (lub) dwunastnicy lub nawracającym owrzodzeniem lub krwawieniem z przewodu pokarmowego w wywiadzie (dwa lub więcej odrębne epizody potwierdzonego owrzodzenia lub krwawienia); z krwawieniem z górnego odcinka przewodu pokarmowego lub perforacją w wywiadzie występującymi po zastosowaniu NLPZ; z ciężką niewydolnością wątroby, ciężką niewydolnością nerek; z ciężką niewydolnością serca (klasa IV wg NYHA); z krwawieniem z naczyń mózgowych lub z innym czynnym krwawieniem, ze skazą krwotoczną; z niewyjaśnionymi zaburzeniami układu krwiotwórczego, takimi jak trombocytopenia; z ciężkim odwodnieniem (wywołanym wymiotami, biegunką lub niewystarczającym spożyciem płynów); w ostatnim trymestrze ciąży. Produkt leczniczy jest przeciwwskazany u niemowląt ważących poniżej 5 kg. Podmiot odpowiedzialny: Medana Pharma S.A. Dodatkowych informacji o leku udziela: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, 00-728 Warszawa; tel.: +48 22 364 61 00; faks: +48 22 364 61 02; www.polpharma.pl. ChPL: 2020.09.04 - Ibufen dla dzieci FORTE o smaku malinowym; 2020.09.04 - Ibufen dla dzieci FORTE o smaku truskawkowym. IBU/561/010-2020

Żyję zdrowo

sposobów na lepszy

sen

Głęboki, spokojny sen jest niezbędny dla pełnego wypoczynku i regeneracji całego organizmu. Wyspane, mamy o wiele więcej energii, wyglądamy ładniej i młodziej.

TEKST MAŁGORZATA ŚWIGOŃ

a sen poświęcamy jedną trzecią naszego życia. Siedemdziesięciopięciolatek ma zatem za sobą prawie ćwierć wieku we śnie! Jednak natura wie, co robi. Zasypiamy, by nasz organizm mógł się zregenerować, odzyskać sprawność fizyczną, psychiczną, a także intelektualną. W czasie nocnego odpoczynku znika zmęczenie 32

Magazyn 60

i napięcie nagromadzone w ciągu dnia, kręgosłup rozluźnia się, ustępuje ociężałość nóg. Sen uchodzi też za doskonały, naturalny lek na mnóstwo dolegliwości. Dlatego wiele chorób, zwłaszcza przebiegających z gorączką, zwiększa zapotrzebowanie na drzemkę. Ale to nie koniec dobrodziejstw, jakie daje nam sen. Pobudza on także wydzielanie hormonu wzrostu niezbędnego dla

odnawiania się komórek, mięśni i kości oraz produkcji melatoniny, ważnej dla prawidłowego funkcjonowania zegara wewnętrznego. Gdy śpisz, z tkanek usuwane są toksyczne substancje, odpoczywa i regeneruje się skóra. Od tego, czy porządnie się wyspałaś, zależy w dużej mierze samopoczucie następnego dnia. Niezakłócony sen przeciwdziała przygnębieniu, zmniejsza napięcie psychiczne, pomaga w odreagowaniu stresu, podnosi sprawność intelektualną i sprzyja koncentracji, a także utrwala pamięć. Dobrze przespana noc – choć brzmi to nieprawdopodobnie – pomaga też w… zachowaniu prawidłowej wagi ciała. Jak to możliwe? Gdy nie zapewnisz organizmowi potrzebnego wypoczynku, neurony odczuwają niedobór serotoniny i dopaminy (tzw. hormonów szczęścia). Szukają wówczas sposobu, by je uzupełnić i wywołują apetyt na słodkie pokarmy, bo właśnie one natychmiast uwalniają te substancje. I to nie koniec. Brak snu, powodując zmęczenie, zakłóca działanie całego systemu odpowiedzialnego za łaknienie. Zwiększa się poziom substancji NPY, która pobudza apetyt. Wówczas sięgasz po jedzenie (najczęściej słodkie i tłuste), bo zapewnia ci ono najwięcej energii.

Zadbaj o zdrowy ruch Ćwiczenia fizyczne zwiększają wydzielanie przez mózg serotoniny – substancji, która sprzyja poczuciu zadowolenia, a także pomaga uniknąć problemów z zasypianiem. Ale uwaga! Dobroczynny wpływ na sen mają ćwiczenia wykonywane regularnie i w porach najlepszych dla organizmu, czyli po południu lub wczesnym wieczorem. Intensywny trening bezpośrednio przed snem może tylko utrudnić zasypianie. Aktywny relaks należy zakończyć najpóźniej na 4 do 3 godzin przed położeniem się do łóżka. Natomiast jeżeli w ciągu dnia niewiele przebywałaś na powietrzu postaraj się pójść na 15–20 minutowy, spokojny spacer, co pozwoli dotlenić organizm i pomoże ci zasnąć.

Co pomoże ci się wyciszyć przed snem – czyli szkoła zasypiania

Specjaliści twierdzą, że można nauczyć się dobrze spać. Warunkiem jest to, że opanujesz i będziesz przestrzegać możliwie starannie rytuału kładzenia się do łóżka. Nie jest zby skomplikowany, pomoże łagodnie oderwać się od problemów dnia i wyciszyć. Oto jego zasady:

Przestrzegaj stałej pory snu. W miarę możliwości kładź się do łóżka i wstawaj o tej samej godzinie. Organizm szybko przyzwyczai się do tego rytmu. Unikaj natomiast podsypiania w ciągu dnia. Krótka drzemka jest zabawienna dla zdrowia, ale nie kładź się na dłużej niż 15–20 minut. Wyspana będziesz mieć problemy z zaśnięciem wieczorem. Przyjrzyj się swojej diecie Zasypianie utrudnia kofeina zawarta w kawie, herbacie, kakao, coli, a nawet czekoladzie. Niewskazane jest spożywanie (zwłaszcza wieczorem) białego pieczywa, ryżu, makaronu, słodyczy bogatych w węglowodany. Podnoszą one poziom glukozy we krwi, który po 2–3 godzinach gwałtownie spada. Może to sprawić, że w nocy obudzi cię silny głód. Także palenie papierosów nie sprzyja spokojnej nocy: nikotyna działa bowiem pobudzająco, podnosi ciśnienie krwi i przyspiesza rytm serca.

Wypij zioła. Herbatki z melisy, kozłka lekarskiego lub chmielu łagodnie uspokajają i wyciszają przed snem. Garść szyszek chmielu zalej połową szklanki wrzątku, pozostaw pod przykryciem przez 10 minut. Wypij płyn wieczorem, przed położeniem się do łóżka. Dobrze ci zrobi także filiżanka ciepłego mleka z łyżką miodu, lipowego albo wielokwiatowego. Mleko dostarcza wapnia ułatwiającego zasypianie oraz tryptofanu,

REKLAMA

Senocalm z melatoniną suplement diety

Naturalne ekstrakty roślinne wzbogacone melatoniną, magnezem i witaminami z grupy B. Ekstrakt z szyszek chmielu i liści melisy wspomaga dobry sen. Witaminy: B6, B12, tiamina oraz magnez wspomagają prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego. 30 tabletek

Magazyn 60+

REKLAMA

Żyję zdrowo który służy do syntetyzowania hormonów snu. Zaś aktywne biologicznie składniki miodu wzmagają uspokajające działanie mleka.

Wycisz umysł. W trakcie zasypiania unikaj rozpamiętywania niepowodzeń dnia. Znajdź swój sposób na skuteczne wypieranie przykrych myśli.

Aromatherapy sztyft do nosa

wyrób medyczny Działa odświeżająco i ułatwia oddychanie. Przeznaczony jest do stosowania pomocniczo w czasie nieżytu nosa. 1g

Nie unikaj seksu. Podobnie jak wysiłek fizyczny, ułatwia zasypianie. Uprawianie miłości wspaniale relaksuje, łagodzi napięcie mięśni i pomaga zasnąć.

Jak urządzić wygodne i zdrowe miejsce do spania?

Badania pokazują, że już ok. 70 proc. Polaków ma wydzieloną sypialnię – jedno z ważniejszych pomieszczeń w domu. Pokój, w którym śpimy powinien być czysty, nie zagracony niepotrzebnymi meblami i przedmiotami, na których zbiera się kurz. Warto stworzyć w nim nastrój przytulnego gniazdka, w którym naprawdę dobrze się wypoczywa. Najlepiej, gdy okna zwrócone są ku wschodowi, wówczas w dzień pokój nie nagrzewa się tak bardzo i w nocy jest w nim chłodniej.

P rawidłowe

Wybierz odpowiednie kolory ścian i dodatków. W tym przypadku kieruj się nie tylko swoim gustem, ale też tym, jak barwa oddziałuje na psychikę. Zdecyduj się na odcienie pastelowe, łagodne, jasne – podziałają uspokajająco. Pamiętaj, że niebieski wywołuje wrażenie świeżości, biały – czystości, zielony – spokoju i harmonii. Beż, brąz i pomarańczowy dają poczucie przytulnego ciepła. Zrezygnuj zaś z kolorów jaskrawych, pobudzającej czerwieni, intensywnej żółci.

podparcie

Na właściwie dobranym materacu kręgosłup osoby leżącej na boku pozostaje prosty, zaś podczas leżenia na plecach zachowuje naturalny kształt litery „S”. W takich pozycjach tętnicze naczynia krwionośne nie są uciskane i swobodnie mogą transportować do wszystkich tkanek ciała dobrze utlenioną, zawierającą składniki odżywcze, krew.

Ważna jest także wysokość poduszki. Należycie dopasowana powinna tak podpierać kregosłup, aby znajdował się w naturalnej pozycji. Zarówno za niska, jak i za wysoka powoduje niewygodne wygięcie szyi. Gdy śpisz na boku, wybierz poduszkę nieco wyższą i twardszą. Jeśli śpisz na plecach, najwygodniejsza będzie średniomiękka. 34

Magazyn 60

Zadbaj o miły zapach. Zastosuj aromaterapię: połóż przy poduszce chusteczkę skropioną kilkoma kroplami olejku, np. bergamotowego, cyprysowego, jałowcowego, mandarynkowego lub różanego. Miła woń pomoże ci się zrelaksować przed snem. Nie rezygnuj z roślin w sypialni. Lepiej jednak, gdy nie będą to kwitnące kwiaty o silnym zapachu – może utrudnić zasypianie. Sprawdzą się bluszcz i paprocie, które oczyszczają powietrze ze szkodliwych substancji.

Łóżko to podstawa. Dobierając wielkość mebla, dodaj do własnego wzrostu przynajmniej 20 cm. Zwróć także uwagę na wysokość posłania, najlepiej, gdy ma ok. 50 cm. Ważny jest stelaż. Najzdrowszy zrobiony jest z drewnianych, lekko wygiętych i elastycznych listewek (tzw. raszka). Na takim stelażu materac „oddycha”. Przed zakupem mebla do spania, wypróbuj go w sklepie, połóż się, pokręć, obróć z boku na bok. Zainwestuj w zdrowy materac. Ma ogromny wpływ na nasze zdrowie, więc decyzja o jego wyborze musi być przemyślana i świadoma. Dobrze dobrany materac powinien być przynajmniej o 20 cm dłuższy od osoby, która będzie na nim spała. Szerokość też ma znaczenie – dla dorosłych zalecane minimum to 90 cm w przypadku materaca pojedynczego i 160 cm dla dwóch osób. Nie

może być ani zbyt miękki, ani zbyt twardy, musi przy Pościel też jest ważna. Jak najczęściej staraj się ją stosowywać się do naturalnych krzywizn kręgosłupa. wietrzyć. Poduszki i kołdry strzepuj i zbijaj dłońmi ku środkowi, aby wzruszyć zbite wypełnienie (pierze, W ciągu ostatnich lat pojawiło się mnóstwo zaawansowanych technologii, więc naprawdę jest w czym wybiepuch, poliestrowy granulat) i równomiernie je rozprorać. Nowoczesne modele hybrydowe łączą w sobie wadzić. Dzięki temu odzyskają sprężystość. konstrukcję sprężynową z technologią Zadbaj o oświetlenie i temperaturę. piankową. Górna połowa zbudowana NORMĘ SNU Światło w sypialni powinno być nastrojojest z komfortowej pianki żelowej, OKREŚLA TWOJE we i rozproszone o bardzo ciepłej barwie która dostosowuje się do krzywizn SAMOPOCZU(czyli niskiej liczbie Kelwinów). Tylko punkpleców i zapewnia optymalną temCIE. JEŚLI RANO peraturę dla zdrowego, głębokiego towe lampki przeznaczone do czytania moNIE BRAKUJE CI gą mieć silne, intensywnie świecące żarówsnu. Natomiast dolna część wykonaENERGII, SPAŁAŚ na jest ze sprężyn kieszeniowych, ki. Podczas snu wskazana jest całkowita TYLE, ILE które ograniczają przenoszenie drgań. ciemność, która sprzyja wypoczynkowi. ŚwieTRZEBA. cący prosto w okno księżyc czy uliczna lampa Ma to szczególne znaczenie, jeśli na materacu śpi dwoje ludzi, bo zmiany ponie pozwalają zasnąć. Lepiej też schować lub wyzycji osoby leżącej obok są praktycznie łączyć podświetlane zegary elektroniczne. Zerkanie nieodczuwalne. Materac powinno się na nie i sprawdzanie upływającego czasu dodatkowo wymieniać co 7–10 lat. Nie tylko dlatego, że się zużywa może stresować. i niszczy. Z biegiem czasu zmieniają się także nasze ciała. To, co gwarantowało nam dobry sen i wygodę Przykręć kaloryfery. Najkorzystniejsza temperatura w tym pokoju wynosi 18–20 st. C. Chłodne powietrze w wieku 45 lat, może nie sprawdzać się, gdy skończymy działa nasennie, natomiast w przegrzanym pomieszczesześćdziesiątkę. W żadnym wypadku nie kupuj materaca używanego. Znajduje się w nim nie tylko skupisko niu sen jest płytki i nie pozwala wypocząć. Nie zapominaj o starannym wywietrzeniu sypalni przed snem, bez bakterii i roztoczy, ale także np. naskórek poprzednich względu na porę roku. właścicieli.

REKLAMA

1 na rynku *

* na podstawie badań Konsumencki Lider Jakości 2016 - 2020 w kategorii: „Farmaceutyki przeciw chrapaniu”

WYRÓB MEDYCZNY

• wysoka skuteczność • naturalne składniki • łatwa aplikacja

Żyję zdrowo

Jak prawidłowo wykonać

inhalację

To znany od setek lat, bezpieczny i prosty sposób, który nie tylko przynosi ulgę, ale pomaga leczyć infekcje górnych dróg oddechowych. TEKST MAGDALENA BAUMAN

atar to jeden z najbardziej męczących objawów. Zatkany nos uniemożliwia normalne oddychanie, wraz ze spływająca wydzieliną patogeny przedostają się do gardła, a czasem nawet do oskrzeli czy płuc. Dlatego tak ważne jest prawidłowe oczyszczanie nosa. Pomoże w tym sprawdzona domowa metoda, czyli inhalacja. Wdychanie pary wodnej z dodatkiem kojących i leczniczych substancji rozrzedza katar, nawilża błonę śluzową i przyspiesza proces zdrowienia.

rzystać dobrodziejstwo inhalacji, dodajmy do gorącej wody lecznicze zioła, np. garść rumianku lub szałwii – podziałają przeciwzapalnie i odkażająco. Możemy też wlać kilka kropli olejku eterycznego, np. eukaliptusowego, sosnowego o działaniu bakteriobójczym i przeciwwirusowym lub użyć amolu (1 łyżka na litr wody). Uporczywy kaszel złagodzi inhalacja z olejkiem herbacianym lub tymiankowym. Ostrożność w stosowaniu olejków powinny jednak zachować osoby ze skłonnością do alergii, dzieci oraz kobiety w ciąży. Olejek tymiankowy nie jest też wskazany przy nadciśnieniu.

Miska z gorącą wodą i dodatkami

Tych błędów nie popełniaj

Do wykonania najprostszej inhalacji, tzw. parówki, potrzebujemy niewielkiej miski z gorącą wodą. Wsypujemy do niej łyżkę soli, pochylamy się i przez kilka minut oddychamy parą, by nawilżyć podrażnioną śluzówkę i zapobiec jej wysuszeniu. Efekt będzie znacznie lepszy, gdy przykryjemy głowę ręcznikiem lub skorzystamy z prostego inhalatora (na zdjęciu), składającego się z pojemnika na wodę i maski anatomicznej. Już po chwili poczujemy ulgę – z łatwością wydmuchamy nos i oczyścimy zatoki z wydzieliny. By jeszcze lepiej wyko-

wyrób medyczny

Łatwy i wygodny w użyciu, idealny do terapii domowej dla dzieci i dorosłych. Nebulizator jest przeznaczony do leczenia astmy, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc oraz innych schorzeń dróg oddechowych, podczas których wymagane jest stosowanie leków w postaci aerozolu. Badania potwierdzają 800 godzin ciągłej pracy inhalatora w systemie 30 minut pracy / 5 minut spoczynku.

Magazyn 60

A MOŻE NEBULIZATOR?

REKLAMA

Inhalator Compact – tłokowy

Uważaj, żeby się nie oparzyć – odczekaj chwilę, by pierwsza fala gorącej pary ulotniła się. I nie przesadź z ilością – zalecana liczba to 3 zabiegi dziennie, trwające ok. 10 minut, aż do ustąpienia objawów.

Nebulizacja to rodzaj nowoczesnej inhalacji, przy wykorzystaniu specjalnego urządzenia, w którym sprężone powietrze lub ultradźwieki rozbijają lek na mikrocząsteczki i rozpraszają go w formie mgiełki. Stosuje się ją, gdy zachodzi potrzeba podawania leków wziewnych lub gdy ta forma farmakoterapii jest najbardziej wskazana (np. przy astmie czy POChP). Cząsteczki leku docierają bezpośrednio do układu oddechowego, nie obciążając bez potrzeby organizmu. Metoda sprawdza się zwłaszcza u małych dzieci i seniorów (nie wymaga współpracy ze strony pacjenta). Do nebulizatora można wlewać tylko specjalnie w tym celu przygotowane leki i sól fizjologiczną! Do kupienia w aptece, cena od 150 zł.

Wieści z apteki

Bezcenna cebula jedz na zdrowie W kuchni stale jest pod ręką. Dodajemy ją do potraw, bo poprawia ich smak. Tymczasem może pomóc w łagodzeniu skutków bardzo wielu schorzeń. Warto wykorzystać jej właściwości lecznicze. TEKST MAŁGORZATA ŚWIGOŃ

ajbardziej cenione jest działanie bakteriobójcze cebuli, które zawdzięcza olejkom lotnym o charakterystycznym zapachu. Polecana jest w nieżytach górnych dróg oddechowych, bo zwiększa wytwarzanie śluzu oraz przywraca ruchy nabłonka rzęskowego. Łagodnie obniża ciśnienie krwi, zwiększa odporność na choroby, wspomaga leczenie ropni, zmiękcza skórę. Ma też sporo witamin: C, B1, B2 i prowitaminę A. Łuski cebuli zawierają flawonoid kwercetynę o działaniu przeciwzakrzepowym: zapobiega żylakom, miażdżycy, zawałowi serca. wino na wzmocnienie

Przygotuj 300 g miazgi cebulowej, dodaj 100 g miodu i butelkę (700 ml) wytrawnego białego wina. Wymieszaj i pozostaw na 4–5 dni, aby składniki się przemacerowały. Pij 1–3 razy dziennie po małym kieliszku na wzmocnienie.

syrop na kaszel

Zetrzyj sporą obraną cebulę na bardzo drobnej tarce lub przepuść przez maszynkę. Zagotuj, gdy nieco ostygnie. Wymieszaj z taką samą ilością miodu, przecedź przez gazę. Pij po łyżce stołowej 3 do 5 razy dziennie przy kaszlu i przeziębieniu. Dzieciom można podawać po łyżeczce do herbaty. okład na czyraki

Kilka cebul ugotuj do miękkości. Zmiażdż je na placek (ma być nieco większy od chorego miejsca) i ułóż na kilkakrotnie złożonej gazie. Okład przyłóż na wrzód lub czyrak, obwiąż i pozostaw na kilka godzin. Zmieniaj na nowy, aż do pęknięcia ropnia.

DLA DIABETYKÓW Cebula zawiera roślinną insulinę i wzmacnia działanie metforminy. Warto, by osoby z podwyższonym poziomem cukru jak najczęściej jadały sałatki z jej dodatkiem oraz zupę cebulową (warzywo nie traci cennych właściwości po ugotowaniu). Magazyn 60+

To jest mój czas

Małgorzata Niemirska

Bo miłość to największa

siła

Powtarza, że jeżeli masz marzenia, to nigdy się nie zestarzejesz, niezależnie od tego, ile masz lat. Ona marzyła, by być baleriną. Los czasami bywa jednak przewrotny. Była w liceum, gdy zaczęła grać Lidkę w serialu „Czterej pancerni i pies” i pokochali ją telewidzowie od Łaby po Ural. Została aktorką. TEKST TERESA ZUŃ

tym roku obchodziła 73. urodziny. Podkreśla jednak, że metryka ani upływający czas nie są dla niej problemem. – Kiedy byłam na początku aktorstwa, wiadomo było, że każda młoda dziewczyna musi przejść przez gehennę postrzegania jako seksbomba. Przeszłam przez to, choć zdarzało się, że byłam wściekła. Na szczęście moją opiekunką roku była Rysia Hanin, która dawała mi interesujące role i szansę, by zedrzeć z siebie urodę – mówiła w wywiadzie. Ta właśnie nauczycielka ze szkoły teatralnej, która zresztą sama była wybitną aktorką, powtarzała jej: „Jesteś jak dobre czerwone wino – dojrzewasz z biegiem lat”. 38

Magazyn 60+

TO MIAŁA BYĆ TYLKO WAKACYJNA PRZYGODA

ZDJĘCIA: GAŁĄZKA/AKPA (2)

W jej domu sztuka zawsze była ważna. Przede wszystkim muzyka. Dziadek ze strony ojca grał świetnie na trąbce, tata był skrzypkiem w orkiestrze Teatru Wielkiego. Mama pięknie śpiewała i była utalentowaną tancerką. Zrezygnowała jednak ze studiów i kariery dla rodziny i trzech córek. To ojciec pokazał jej świat opery i baletu, a mała Małgosia zakochała się w tym świecie od pierwszej chwili. – Kiedy zasypiałam ze zmęczenia, przynosił mnie do domu na rękach. Ale musiałam iść. Byłam po kilkanaście razy na każdym balecie – mówiła w wywiadzie. Jednak kiedy powiedziała, że chce iść do szkoły baletowej, stanowczo się temu sprzeciwił. Może dlatego, że pracując w Teatrze Wielkim widział jak niepewna, krótka i wymagająca wyrzeczeń jest kariera tancerek. Do drugiej klasy liceum była przekonana, że będzie muzykiem, jak dziadek i tata. Z dwiema siostrami chodziła do szkoły muzycznej, w domu był fortepian, na którym na zmianę ćwiczyły. Ale przyszedł rok 1964 i w jej szkole zjawiła się ekipa filmowców, którzy szukali zadziornej, pewnej siebie dziewczyny z charakterem do roli w serialu, którego tytuł – „Czterej pancerni i pies” – nikomu jeszcze nic nie mówił. Reżyser Konrad Nałęcki od razu zobaczył w niej Lidkę, za to Małgorzata dała mu się do niej przekonać tylko dlatego, że obiecał, że praca zajmie jej jedne wakacje. Pomylili się wszyscy, na planie spędziła siedem lat. – Siedem lat młodości w tych samych butach, furażerce, mundurze – to się mogło znudzić. Do tego wyjazdy na poligony, wcale nie było łatwo. Nie miałam życia – wspominała. W wywiadach nie chce rozmawiać o Lidce, bo choć przyniosła jej wielką popularność, to na wiele lat zamknęła w aktorskiej szufladzie i pozbawiła szans na role filmowe inne niż postać dziewczyny z sąsiedztwa.

Człowiek może zagrać nie wiem co w teatrze, a dla ludzi jestem Lidką. Na początku tego nienawidziłam. Dostawałam cholery, jak coś takiego mi mówiono. Dopiero parę lat temu zaczęłam na to patrzeć z perspektywy czasu, jak na przygodę dziecinną. To był bardzo dobrze zrobiony film.

REKLAMA

Potwierdzi to każdy, kto widział Małgorzatę Niemirską w filmie Kingi Dębskiej „Moje córki krowy”. Jej rola umierającej matki, choć prawie niema, złożona z drobnych gestów i poruszeń, głęboko zapada w pamięć i serce. Patrząc na takie aktorskie mistrzostwo można pomyśleć tylko jedno: Jak dobrze, że tata nie pozwolił jej iść do szkoły baletowej!

To jest mój czas wtedy artystyczny światek. Bo ona miała męża, on żonę. Ale zawalczyli o siebie. Aktorka w jednym z wywiadów powiedziała, że miłość była i jest dla niej niej ważna i zawsze się nią kierowała. – To jest największa siła i motor dla mnie, który prowokuje do rzeczy wspaniałych i tragicznych. Albo jakiś piorun trzaśnie w ludzi i nie ma odwrotu, albo trzeba sobie dać spokój – przyznaje. Oni byli nierozerwalni przez 35 lat. W miłości, pracy, przyjaźni. Choć oczywiście, jak każdy związek, mieli też lepsze i gorsze dni. Ale kłócili się krótko, bo jej mąż nie potrafił MAŁGORZATA się gniewać, od razu wyciągał NIEMIRSKA rękę na zgodę. Warszawianka urodzona w 1947 – Miał szalone poczucie humoroku. U progu kariery zamieniła ruy, zmysł komiczny i niezwykłą rodowe nazwisko Wiśniewska na błyskotliwość, która bardzo mi panieńskie swojej mamy. Po to, by imponowała. Bo dla mnie mężodróżnić się od starszej siostry, czyźni, w ogóle ludzie, bez poEwy Wiśniewskiej, która była już czucia humoru nie istnieją wtedy znaną aktorką. – mówiła w wywiadzie.

W światłach sceny

W 1969 roku otrzymała dyplom Warszawskiej Szkoły Teatralnej, stając się jedną z najmłodszych absolwentek w historii szkoły i od razu dostała angaż do znakomitego stołecznego Teatr Dramatycznego. Grała w nim nieprzerwanie aż do 1982 roku. Kolejne 10 lat występowała w zespole równie znakomitego Teatru Studio.

GDY TRZEBA, MOŻNA WSZYSTKO

Pierwsza zobaczyła, że coś jest nie tak już w 1994 roku, ale chorobę Alzheimera u jej męża zdiagnozowano dopiero sześć lat później. Razem przeszli wszystkie jej etapy. Dopiero pod sam koniec musiała poprosić o pomoc i zdać się na specjalistyczną opiekę. Skąd brała na to siłę? Niezapomniane – Podobno na tyle siły Bóg daje, W masowej pamięci zapisała się ile człowiek może wytrzymać oczywiście serialem „Czterej pancer– szybko ucina próby rozmowy ni i pies”. Zaczęła znowu w nich grać na ten temat, tłumacząc, że taka po śmierci męża. Oglądaliśmy ją już jest, nie użala się nad sobą i oglądamy w tych najbardziej lubiai nie lubi opowiadać o tym, co nych, jak: „Pierwsza miłość”, „Barintymne. Mimo wszystko uwawy szczęścia”, czy „Druga szansa”. ża, że miała i ma dobre życie. Tej jesieni dołączyła też do obsady – Człowiek jest taką bestyjką, że serialu TVP 1 „Leśniczówka”. chce pamiętać dobre rzeczy Skupiła się na teatrze, zagrała poPrywatnie – stwierdziła w wywiadzie. nad sto ról w wielu wybitnych Potrafi też oswoić samotność. Pierwszym mężem aktorki był aktor spektaklach u reżyserów, którzy Pomaga jej w tym praca. Wolne i reżyser Andrzej Makowiecki. Druotwierali w nim nowe perspektywy, chwile najchętniej spędza gi, Marek Walczewski zmarł w 2009. w domu, czytając książki. Jak jak Jerzy Grzegorzewski czy Krystian Lupa. W jego słynnym „Wysama powiedziała, nie szuka trzeciego męża, gdyż „poprzeczka została ustawiona mazywaniu” wystąpiła razem z mężem Markiem Walczewskim. Dla niego to była ostatnia rola w teatrze. zbyt wysoko”. – Chociaż przestrzegają: nigdy nie mów nigdy – śmiała RAZEM NA DOBRE się w jednej z rozmów, opowiadając przy tym o płycie I ZŁE CHWILE „Atramentowa” Stanisławy Celińskiej, która ją zachwyTeatr ich też połączył. Spotkali się w 1974 roku podczas ciła. – Staszka śpiewa na niej, że wszystko mamy poukładane i staramy się rozsądnie żyć aż do momentu, nagrywania „Desperatów” dla Teatru Telewizji. To była gdy się nie zakochamy. I to jest prawda. miłość od pierwszego wejrzenia i skandal, którym żył 40

Magazyn 60+

Jestem piękna

Co potrafi

korektor

Sprawdź, po jakie kosmetyki do makijażu sięgnąć, aby zatuszować niedoskonałości i uzyskać efekt wypoczętej, promiennej cery. TEKST ALEKSANDRA JAWORSKA

ie każda z nas ma go w swojej kosmetyczce, choć jego rolę trudno przecenić. Użyty podczas makijażu zamaskuje wszystkie niedoskonałości, z którymi nawet podkład kryjący sobie nie poradzi. Korektor neutralizuje niepożądany kolor, co pozwala zastosować mniej fluidu i uzyskać bardziej naturalny efekt. Aby to się udało, trzeba dobrać nie tylko kolor korektora (o tym piszemy obok), ale także jego konsystencję.

Płynny czy w sztyfcie

Korektor w formie kredki lub sztyftu odznacza się najlepszymi właściwościami kryjącymi. Nadaje się do maskowania wyprysków, przebarwień, rozszerzonych naczynek (lepiej przylega do skóry i dłużej się trzyma). Nie należy go jednak stosować do tuszowania cieni pod oczami, ponieważ może obciążać delikatną skórę i osadzać się w zagłębieniach zmarszczek, w ten sposób niepotrzebnie je podkreślając. W tym miejscu lepiej użyć preparatu, który ma półpłynną, kremową konsystencję. O czym jeszcze warto pamiętać? Korektor stosuj na nawilżoną skórę – będzie mniej widoczny. A jeżeli w ciągu dnia kosmetyk się zważy, usuń go patyczkiem kosmetycznym i nałóż nową warstwę. zielony

ZAMASKUJE NACZYNKA

Zielony korektor jest jedynym, który nakłada się pod podkład. Na pojedyncze zmiany stosuj kosmetyk w sztyfcie. Jeśli jednak masz rumień na policzkach, poszukaj kosmetyku o kremowej konsystencji – łatwiej go rozsmarować. Jak nakładać Aplikuj zielony korektor na miejsce, w którym widoczne są rozszerzone naczynka. Rozetrzyj kropeczki i wklep opuszkami palców, aż czerwony kolor będzie mniej widoczny na skórze. Potem nałóż podkład i przypudruj twarz. 42

Magazyn 60

jasnobeżowy

ZATUSZUJE ZMARSZCZKI

Jak dobrać kolor?

Wybierz korektor o ton jaśniejszy od skóry (bruzdy są ciemniejsze niż reszta twarzy). Jasny kolor uwypukla, więc optycznie maskuje zagłębienia w skórze. Wybieraj preparaty rozświetlające z pigmentami odbijającymi światło. Dzięki temu zmarszczki są mniej widoczne. Jak nakładać Przygotuj płynny korektor i cieniutki pędzelek do jego aplikacji. Maskowanie zmarszczek i bruzd wymaga precyzji. Nakładaj preparat tuż nad zmarszczką i rozcieraj go w dół, by stopił się ze skórą. Nadmiar kosmetyku zbierz patyczkiem higienicznym. żółty

ZAKAMUFLUJE SIŃCE

Szare podkówki zamaskuje korektor w żółtym odcieniu, z kolei brązowe cienie zdecydowanie lepiej ukryje kosmetyk w brzoskwiniowej tonacji. Jak nakładać Płynny korektor nanieś na zasinienia i delikatnie wklep go opuszkami palców. Aplikuj tylko tam, gdzie trzeba. Jeśli cienie są tylko w wewnętrznych kącikach, nie smaruj korektorem całego oczodołu. Po nałożeniu podkładu na twarz, zatrzyj granice między fluidem a korektorem, na koniec muśnij skórę pudrem matującym. Dzięki temu korektor dłużej pozostanie na swoim miejscu.

Każdy malarz zna koło chromatyczne i zasadę przeciwstawnych kolorów: intensywność barwy gasi się nakładając na nią barwę przeciwstawną. Nam zasada ta pomoże dobrać kolor korektora (np. czerwień naczynek gasi zielony kolor).

Masz problem z ustaleniem odpowiedniego odcienia? Przeczytaj naszą ściągawkę. Beżowy jest najbardziej uniwersalny. Dobrze zamaskuje podkówki pod oczami, nierówności cery i wypryski. Zielony kamufluje czerwień. Jest idealny na popękane naczynka, zaczerwienione pojedyncze krostki. Żółty maskuje sińce pod oczami, neutralizuje czerwień przy skrzydełkach nosa, w kącikach ust, oczu. Różowy usuwa z twarzy zmęczenie, zmniejsza widoczność przebarwień. Nałożony pod brwiami ożywi spojrzenie. REKLAMA

Mam prawo Jeśli musisz zrezygnować z zatrudnienia, możesz wystąpić o specjalny zasiłek opiekuńczy. Wynosi obecnie 620 zł na rękę miesięcznie, ale obowiązuje tu kryterium dochodowe: dochód na osobę w rodzinie nie może przekraczać 764 zł netto miesięcznie. Zasiłek dla opiekuna Mogą o niego wystąpić opiekunowie dorosłych osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności, które po nowelizacji ustawy o świadczeniach rodzinnych utraciły z dniem 1 lipca 2013 r. prawo do świadczenia pielęgnacyjnego i nie spełniły kryterium dochodowego do trzymania specjalnego zasiłku opiekuńczego. Opiekun osoby niepełnosprawnej może pobierać w ramach świadczenia 620 zł netto miesięcznie. Zasiłek pielęgnacyjny to 215,84 zł na rękę mies. Przyznawany jest osobom niezdolnym do samodzielnej egzystencji i osobom po 75. r. ż. (niezależnie od 500 plus – o tym niżej). Dodatek pielęgnacyjny To 209,59 zł na rękę miesięcznie. Dodatek nie przysługuje osobie, która pobiera zasiłek pielęgnacyjny lub rentę socjalną.

POMOC TAKŻE DLA OPIEKUNA

Senior pod dobrą opieką Coraz więcej osób boryka się z koniecznością opieki nad niesamodzielnymi rodzicami. To trudne i kosztowne zadanie. Jak je ułatwić? TEKST WIKTORIA TUREK

oczucie bezsilności i frustracja niemal stale towarzyszą osobom, które sprawują pieczę nad rodzicami w wieku senioralnym, często niepełnosprawnymi. To zadanie pełne wyrzeczeń i problemów z finansowaniem leczenia oraz godzeniem opieki z pracą. Sprawia to, że dzieci seniorów często doświadczają tzw. zespołu stresu opiekuna i same wymagają pomocy psychologa. Co dziś gwarantuje prawo i gdzie szukać wsparcia, także finansowego? 44

Magazyn 60

Jakie świadczenia z ZUS-u lub KRUS-u

Jeżeli znajdujesz się w gronie osób, które muszą pogodzić własną pracę zawodową z opieką nad seniorem, pamiętaj, że masz prawo do 14 dni w roku płatnego (w wys. 80 proc.) zwolnienia na członka rodziny. Zwolnienie z prawem do zasiłku opiekuńczego należy się m.in. na chorego rodzica, a także dziadków (jeżeli pozostajecie we wspólnym gospodarstwie domowym).

Świadczenie 500 plus dla seniora

Chodzi o świadczenie uzupełniające dla osób z orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji. Limit dochodów: 1100 zł (wówczas senior otrzyma pełną kwotę, dalej obowiązuje zasada „złotówka za złotówkę”). Wniosek można składać w ZUS-ie lub KRUS-ie (rolnicy) od 1 października. Należy dołączyć do niego orzeczenie i dokumentację medyczną.

Bezpłatne leki z rejestru 75 plus

Mowa o lekach, środkach spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobach medycznych objętych wykazem dla pacjenta po 75. roku życia (do pobrania z www.75plus.mz.gov.pl).

Recepta musi mieć adnotację „S”. Ważna zmiana! Od 1 lipca 2020 r. recepty na nieodpłatne medykamenty z wykazu będą mogli wystawiać także lekarze specjaliści, a nie tylko lekarze POZ. Dzięki temu starsi pacjenci unikną konieczności odbywania dwóch wizyt:u specjalisty i u lekarza POZ.

Opieka pielęgniarska w domu

Jeśli senior jest ubezpieczony w NFZ, można postarać się o skierowanie go do objęcia pielęgniarską opieką długoterminową domową (wystawia je lekarz POZ, na podstawie badania, historii choroby oraz wywiadu z pacjentem i jego opiekunem). Więcej o tym świadczeniu na www.nfz-warszawa.pl, w zakładce „Dla pacjenta”. Wyszukiwarkę placówek realizujących to świadczenie na terenie całego kraju znajdziesz na www.zip.nfz.gov.pl.

to jest ważne !

DOFINANSOWANIE Z NFZ I Z PFRON Wielu seniorów przebywających w domach musi zaopatrzyć się w sprzęt ortopedyczny lub w środki pomocnicze. Są to m.in. aparaty ortopedyczne, kule, laski, wózki, materace przeciwodleżynowe, aparaty słuchowe, cewniki, pieluchy. Każdej ubezpieczonej osobie przysługuje takie zaopatrzenie z NFZ bezpłatnie lub za dopłatą. By uzyskać refundację z Narodowego Funduszu Zdrowia należy uzyskać zlecenie zaopatrzenia od uprawnionego do tego leka-

rza (musi on mieć uprawnienia do wydania zlecenia). Zlecenie potwierdzamy w wojewódzkim oddziale NFZ i realizujemy je u producenta lub w sklepie, który ma podpisaną umowę z NFZ. Wnioski o dopłaty z PFRON można składać w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie, właściwym ze względu na miejsce zamieszkania (druki do pobrania w PCPR lub w wersji elektronicznej ze strony internetowej PCPR). Obowiązuje kryterium

dochodowe: średni miesięczny dochód (ostatnie trzy miesiąceprzed dniem złożenia wniosku) nie może przekraczać 50 proc. przeciętnego wynagrodzenia na członka rodziny lub 65 proc. przeciętnego wynagrodzenia – w przypadku osoby samotnej.

REKLAMA

To jest mój czas

Nie daj się

jesiennym smutkom JESTEM WAŻNA

PROF. DR HAB. N. MED

JOANNA RYMASZEWSKA

KIEROWNIK KATEDRY I KLINIKI PSYCHIATRII UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO WE WROCŁAWIU

Gdy nastaje jesień, mamy mniej energii, bywamy senni i bardziej drażliwi, a czasem wręcz przygnębieni. Jak się z tym uporać – radzi prof. Joanna Rymaszewska. ROZMAWIAŁA MONIKA WILCZYŃSKA

ni nieuchronnie stają się krótsze, chłodniejsze. Coraz rzadziej przez okna zagląda słońce, za to częściej po szybach płyną strugi deszczu. Nic nam się nie chce, najchętniej otulilibyśmy się kocem i nie wychodzili z domu.

Dlaczego jesienią odczuwamy pogorszenie nastroju?

– Jest to związane z cyklicznym rytmem naszego funkcjonowania – zwykle są to naturalne zmiany, które warto zaakceptować. Ze względu na skrócenie się dnia, ogranicza się nasza ekspozycja na światło słoneczne i w organizmie uruchamiają się zupełnie inne, niż latem mechanizmy działania hormonów. Sprawiają, że umysł i ciało w naturalny sposób zwalniają, szukając jakby wyciszenia i regeneracji po intensywnym letnim okresie.

To dlatego częściej bywamy smutni i ospali?

– Tak, stajemy się bardziej przygaszeni, mniej aktywni i kreatywni. Może się to negatywnie odbijać na jakości naszej pracy, zarówno tej zawodowej, jak i domowych obowiązkach. Ale objawy sezonowego obniżenia nastroju są indywidualne. Bywa, że jesteśmy bardziej chwiejni emocjonalnie, czasami pojawia się większa drażliwość, a nawet płaczliwość.

Czy kobiety są bardziej narażone na tę jesienną chandrę?

– Zdecydowanie tak. To za sprawą naszej gospodarki hormonalnej, ale nie tylko. Decyduje też kwestia predyspozycji związanych z płcią, czyli ogólnie większej wrażliwości i podatności na emocje, na wszystko, co dzieje się wokół nas. Do silniejszego przeżywania smutku predysponuje też starszy wiek.

Osoby dojrzałe często doświadczyły już w życiu wielu strat, jak zakończenie pracy zawodowej, wyprowadzenie się z domu dzieci, rozwód czy śmierć bliskiej osoby. Często dochodzi do tego utrata zdrowia. To sprawia, że pojawia się zgorzknienie i przygnębienie, które jesienna szaruga jeszcze bardziej nasila.

No i nie zapominajmy o koronawirusie...

Oczywiście, on też nie służy polepszeniu samopoczucia. Mimo, iż w pewnym zakresie nauczyliśmy się z nim żyć, wciąż budzi w nas lęk. Boimy się o zdrowie, o stabilność finansową, o przyszłość.

Co zatem robić, żeby czuć się lepiej? – Przede wszystkim zalecam rekreacyjną aktywność fizyczną, najlepiej na świeżym powietrzu. Nie musimy się od razu forsować, ale

TO MOŻE CI POMÓC

spacery na łonie natury  zdrowa dieta  dobry sen  spotkania ze znajomymi  opieka nad zwierzęciem  drobne przyjemności  muzyka relaksacyjna

warto wybrać to, co najbardziej lubimy, albo co jest dla nas najwygodniejsze, np. spacery czy nordic walking. Natomiast bardzo ważne jest, aby ta aktywność była regularna, bo jeden nawet bardzo długi spacer raz na miesiąc nic nie pomoże. Sprawdzą się za to krótkie, np. półgodzinne przechadzki, najlepiej codziennie.

Jak aktywność wpływa na nasz organizm?

– Ruch powoduje przede wszystREKLAMA

To jest mój czas kim lepsze ukrwienie i dotlenienie każdej tkanki w organizmie, neuronów i mięśnia sercowego. Lepiej dotlenieni, mamy więcej sił i energii. Poza tym, ruch przeciwdziała osteoporozie – praca mięśni zmienia strukturę kości. Nawet w starszym wieku, dzięki ruchowi, możemy wspomóc ich regenerację.

Co jeszcze, oprócz ruchu, poprawi nasze samopoczucie?

– Zdrowa i dobrze zbilansowana dieta. Jesienią i zimą dostarczamy organizmowi mniej witamin i minerałów, które mają znaczący wpływ na naszą kondycję fizyczną i psychiczną. Radziłabym zwrócić szczególną uwagę na to, co jemy i starać się, aby nasze posiłki były bogate w warzywa (mogą być mrożone lub kiszone), owoce (również suszone), orzechy, miód, ciemne pieczywo. Jeśli wystąpią większe deficyty, można okresowo sięgnąć po suplementy. Jednak wcześniej radziłabym konsultację z lekarzem, bo przedawkowanie niektórych pierwiastków, np. potasu, może być szkodliwe. No i warto pamiętać, że cenne pierwiastki mają najlepszą wchłanialność, gdy pochodzą z naturalnych źródeł.

A suplementy i zioła polepszające nastrój i witalność? Warto po nie sięgać?

Gdy przygnębienie trwa ponad 2 tygodnie i utrudnia normalne funkcjonowanie, może świadczyć o depresji. Do innych objawów tej choroby należą:  brak poczucia przyjemności z działań, które wcześniej wydawały się atrakcyjne,  kłopoty ze snem: bezsenność lub nadmierna senność,  zmiany apetytu: niechęć do jedzenia lub objadanie się,  utrata energii i częste uczucie zmęczenia,  obniżenie sprawności myślenia i koncentracji,  uznawanie się za osobę bezwartościową, myśli o śmierci.

Jakie to mogą być przyjemności?

uważać, z czym się je przyjmuje, bo mogą wchodzić w interakcje z lekami, np. na nadciśnienie. Pomocne mogą okazać się naświetlania lampami terapeutycznymi, dostępnymi na rynku, ale również sugerowałabym konsultację lekarską. Poza tym warto pamiętać, że bardzo ważnym aspektem wpływającym na poprawę naszego samopoczucia, są relacje społeczne. Radziłabym ich nie zaniedbywać, utrzymywać kontakty z przyjaciółmi i znajomymi, często z nimi rozmawiać, choćby przez telefon. Warto pójść na spacer w towarzystwie, również w chłodne dni. To może być ktoś z rodziny, sąsiadka czy znajomi z klubu seniora. Rozmawiając z innymi ludźmi „odbar-

REKLAMA

– W aptece można dostać rozmaite środki pobudzające, jak żeń-szeń czy dziurawiec, ale trzeba

czamy się” ze swoich emocji, bo zajmujemy się czymś innym, niż własnymi problemami. Warto poszukać nowych zajęć, jak np. działalność artystyczna czy wolontariat. Rolę rozładowującego emocje, a na dodatek motywującego do aktywności towarzysza, może pełnić również zwierzę, pies czy kot. Polecam także rozmaite małe przyjemności, których nie należy sobie żałować.

CZY TO JUŻ DEPRESJA?

Dbam o dobry nastrój suplement diety

Zawiera melisę, kwiat głogu oraz ziele werbeny, wrzosu i liściokwiatu, które pomagają w odprężeniu oraz przyczyniają się do utrzymania dobrego samopoczucia. 10 torebek

Magazyn 60+

– Nie odmawiajmy sobie zjedzenia czegoś pysznego, oczywiście w granicach rozsądku, bez objadania się. Słuchajmy muzyki relaksacyjnej czy takiej, którą lubimy i która sprawia nam radość. W telewizji oglądajmy programy rozrywkowe – pogodne filmy, komedie, kabarety, programy przyrodnicze, a ograniczajmy wiadomości, w których przeważają negatywne komunikaty. Śmiejmy się, żartujmy, gdy tylko nadarza się okazja. Otaczajmy się jasnymi, żywymi kolorami. Starajmy się dostrzegać pozytywną stronę życia i każdego dnia mieć powód do uśmiechu.

Co zrobić, gdy te sposoby nie pomagają, a przygnębienie się pogłębia?

– Obserwujmy swoje zachowanie. Niebezpiecznie robi się, gdy przygnębienie zaczyna wpływać na nasze funkcjonowanie oraz codzienną sprawność, w domu, w pracy i utrzymuje się przez większą część dnia, przez okres co najmniej dwóch tygodni. Może się bowiem okazać, że wchodzimy w sferę zaburzeń depresyjnych. A depresja to już poważna choroba, która wymaga leczenia.

Kiedy iść do lekarza?

– Objawy depresji mogą być bardzo różne (patrz ramka powyżej). Najprościej rzecz ujmując, radziłabym zgłosić się lekarza, nawet pierwszego kontaktu, kiedy nie umiemy pozytywnie odpowiedzieć sobie na pytanie: „Czy ja sobie z tym poradzę?"

POWODY, DLA KTÓRYCH WARTO…

To jest mój czas

pobyć w ciszy

Choćby krótki odpoczynek w przestrzeni, gdzie nie słychać żadnego dźwięku sprzyja zdrowiu i poprawia nastrój! TEKST MARZENA BARTOSZUK

REGULUJE CIŚNIENIE, WYDŁUŻA ŻYCIE

Tak zwane zanieczyszczenie hałasem to plaga współczesności. Gdy doświadczamy go regularnie i przez większą część doby, podnosi nam się ciśnienie krwi, co zwiększa ryzyko zawału lub udaru. W wielu badaniach wykazano, że już dwuminutowa cisza wpływa dobrze na uregulowanie pracy układu sercowo-naczyniowego oraz oddechowego. Jest nawet skuteczniejsza niż muzyka relaksacyjna.

ŁAGODZI STRES I ROZDRAŻNIENIE

CHRONI SŁUCH, PRZYNOSI SZCZĘŚCIE

3 2 Głośne dźwięki, zwłaszcza, gdy pojawiają się nagle, podnoszą poziom kortyzolu, czyli hormonu stresu o niszczącym wpływie na organizm. Ale dokładnie tak samo działa też stały hałas, nawet wówczas, gdy jego natężenie jest niewielkie (np. gdy mieszkamy przy ruchliwej ulicy w mieście). Wyjazd w miejsce, gdzie panuje cisza, uwalnia nasze ciało i mózg od nieprzyjemnego napięcia.

Cisza, ale taka, że naprawdę aż dzwoni w uszach, to dla nich prawdziwe lekarstwo! Dzięki niej regenerują się nerwy i receptory słuchowe, które niszczy zwłaszcza głośne odtwarzanie muzyki przez słuchawki. Ponadto przebywanie w całkowitej ciszy pozwala „wsłuchać się" w nasze najgłębiej skrywane potrzeby i pragnienia. REKLAMA

SZYBKA POMOC

W WALCE Z BÓLEM GARDŁA

Strepsils Intensive, Flurbiprofenum, 8,75 mg, tabletki do ssania. Wskazania do stosowania: Krótkotrwałe objawowe leczenie bólu gardła. Przeciwwskazania: nadwrażliwość na flurbiprofen, kwas acetylosalicylowy, inne niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) lub którąkolwiek substancję pomocniczą produktu leczniczego; choroba wrzodową żołądka i (lub) dwunastnicy czynna lub w wywiadzie, perforacja lub krawienie (dwa lub więcej odrębne epizody potwierdzonego owrzodzenia lub krwawienia), również te występujące po zastosowaniu innych NLPZ; krwawienie lub perforacja przewodu pokarmowego w wywiadzie, ciężkie zapalenie jelita grubego, zaburzenia krwotoczne lub dotyczące wytwarzania krwi, związane z wcześniejszym leczeniem przy użyciu NLPZ; ciężka niewydolność serca, wątroby lub nerek; ostatni trymestr ciąży; wiek poniżej 12 lat; przyjmowanie innych niesteroidowych leków przeciwzapalnych, w tym COX-2; objawy alergii w przeszłości ( pokrzywka, astma oskrzelowa, obrzęk naczynioruchowy, nieżyt błony śluzowej nosa lub skurcz oskrzeli) po przyjęciu ibuprofenu, kwasu acetylosalicylowego lub innych NLPZ. Podmiot odpowiedzialny: Reckitt Benckiser (Poland) S. A. Strepsils z miodem i cytryną, Alcohol 2,4-dichlorobenzylicus + Amylometacresolum, 1,2 mg + 0,6 mg, pastylki twarde. Wskazania do stosowania: Objawowe leczenie stanów zapalnych jamy ustnej i gardła. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu. Dzieci w wieku poniżej 6 lat. Podmiot odpowiedzialny: Reckitt Benckiser (Poland) S.A. RB-M-10064

To jest mój czas

Czas odkryć

Bydgoszcz

W spichrzach prezentowane są wystawy muzeum okręgowego. W ich pobliżu balansuje nad Brdą „Przychodzący przez rzekę”, który upamiętnia wejście Polski do Unii Europejskiej.

Można tu wpaść tylko na chwilę, przy okazji pobytu w Toruniu czy Borach Tucholskich. Warto jednak zatrzymać się w Bydgoszczy na dłużej, aby lepiej poczuć atmosferę miasta nad Brdą i Wisłą.

TEKST ALICJA DASZKIEWICZ

filmie Barei „Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz” Bydgoszcz zagrała wyjątkową rolę. Słowa niezadowolonego klienta: „Do Bydgoszczy będę jeździł, a tu nie będę kupował!” zrobiły szaloną karierę. Bydgoszcz – jak pisał Józef Kraszewski – upodobał sobie także mistrz Twardowski, który miał przybyć do miasta na kogucie i pozostać tu do dziś. Codziennie o 13.13 i 21.13 wychyla się on (a właściwie przedstawiająca go rzeźba) z okna kamienicy przy Starym Rynku 15, gdzie niegdyś przyjmował swoich interesantów. Przez 50

Magazyn 60+

rok mieszkał tu też J.D. Salinger, poźniejszy autor „ Buszującego w zbożu”, którego ojciec wysłał do bydgoskiej rzeźni na praktykę. Jak widać nic z tego nie wyszło, bo Salinger, na szczęście, pozostał przy pisaniu. Z miastem związany był również Leon Wyczółkowski, który letnie miesiące spędzał w swoim dworku w pobliskim Gościeradzu. Kolekcję jego obrazów, grafik i osobistych przedmiotów można oglądać w miejscowym muzeum. Jeśli mowa o muzeach, to na pewno nie można pominąć jeszcze dwóch. Pierwsze to Exploseum – dawna niemiecka fabryka materiałów wybuchowych, gdzie produkowano

nitroglicerynę. Drugie to unikatowe Muzeum mydła i historii brudu (od czasów starożytnych po współczesność). Wszystkiego można tu dotknąć i powąchać, a w zaimprowizowanym laboratorium zrobić swoje własne kolorowe mydełko. Pospacerować i nacieszyć oczy kolorami jesieni najlepiej jest na Wyspie Młyńskiej z Wenecją bydgoską. Ustawiono tutaj glob ziemski, upamiętniający 18. południk, który przecina sąsiedni Stary Rynek i w ten sposób łączy Bydgoszcz z takimi miastami jak Dubrovnik, Sztokholm czy Kapsztad. Tu, nad Brdą i Wisłą czas płynie inaczej, ciekawiej.

Fontanna „Dzieci bawiące się z gęsią” z 1909 r. to jedna z najstarszych zachowanych rzeźb w mieście. Znajduje się na Starym Rynku. Opera Nova w zakolu Brdy. Odbywa się tutaj m.in. Bydgoski Festiwal Operowy.

REKLAMA

INFORMACJE PRAKTYCZNE

CO WARTO ZOBACZYĆ? lM uzeum Historii Mydła i Brudu – 18 zł, w cenie zwiedzanie z przewodnikiem i warsztaty mydlane l Exploseum – 15 i 12 zł ulgowy lD om Leona Wyczółkowskiego – 8 i 5 zł ulgowy lM uzeum Farmacji Apteki „Pod Łabędziem” – 8 i 5 zł ulgowy GDZIE WARTO SIĘ WYBRAĆ? lM yślęcinek – Leśny Park Kultury i Wypoczynku, znajdują się w nim m.in. ogród botaniczny, zoo, muzeum paleontologiczne, park rozrywki lP uszcza Bydgoska, szlak wydm śródlądowych, jezioro Jezuickie CZEGO WARTO SPRÓBOWAĆ? l żurek kujawski, czernina, gęsina, kluski szare z kapustą, sznek z glancem, czyli ślimaki z ciasta drożdżowego polane lukrem

To jest mój czas Masz wolną chwilę? Chcesz się zrelaksować, odpocząć? Oto nasze propozycje, co warto zobaczyć i przeczytać.

OBEJRZYJ

HELMUT NEWTON. PIĘKNO I BESTIA KINO Dokument o jednym z najbardziej znaczących fotografów w historii mody. Bohaterki jego kultowych zdjęć, od Catherine Deneuve do Claudii Schiffer, nareszcie mogą przedstawić własną interpretację życia i twórczości kontrowersyjnego artysty. Odpowiedzieć na pytanie, czy były dla niego jedynie przedmiotami mającymi sprzedać produkt – film lub ubranie. BEST FILM

Premiera siódmego sezonu jednego z najbardziej popularnych seriali Netflixa. Jeśli nie korzystacie jeszcze z internetowych wypożyczalni filmowych, to dla tej produkcji warto się odważyć. Dwie wyśmienite aktorki, Jane Fonda i Lily Tomlin, gwarantują naprawdę dobrą zabawę. W skrócie to opowieść o emerytkach postawionych pod ścianą. Porzucone przez mężów trafiają do wspólnego, letniego domu, gdzie muszą mierzyć się ze swoimi emocjami, stereotypami na temat osób w wieku dojrzałym, problemami dorosłych dzieci oraz byłymi partnerami. I choć układa im się różnie, to o żadnej jesieni życia nie ma mowy. NETFLIX

PRZECZYTAJ

SPORTSMENKI

Krzysztof Szujecki Portrety trzynastu wyjątkowych kobiet, które odmieniły oblicze polskiego sportu. Wśrod nich Karolina Kocięcka, która przyczyniła się do rozwoju światowego kolarstwa, ale też walczyła o równouprawnienie kobiet i Elżbieta MichalewskaZiętkiewicz – fortepian zamieniła na skoki narciarskie, zyskując przydomek „fenomenalnej Polki”). MUZA S.A. 52

Magazyn 60+

TRUDNA MIŁOŚĆ. MAMA I JA Regina Brett

Dom miał nad nami magiczną moc – wspomina pisarka, która na łamach powieści rozlicza się z trudnym dzieciństwem. – Działał jak wehikuł czasu. Siostra mimo doktoratu zamieniała się w nim w niezdarę, a bracia z dyplomami MBA czuli się po prostu głupi. INSIGNIS

ZDJĘCIA: MATERIAŁY PRASOWE

GRACE I FRANKIE PLATFORMA VOD

Wydawca Bez Recepty Sp. z o.o. 94-406 Łódź, ul. Kinga C. Gillette 11 tel. 42 200 75 87 magdalena_ruszkowska@bezrecepty.eu Projekt, redakcja, wykonanie Wydawnictwo Bauer Sp. z o.o., Sp. k. 04-035 Warszawa, ul. Motorowa 1 Recepcja tel. 22 51 70 500 magazyn60plus@bezrecepty.eu www.bauer.pl Redaktor naczelna Izabela Raduszewska Redaktor prowadząca Ewa Dembowska Redaktor kontentu Urszula Zubczyńska Sekretarze redakcji i korekta Magdalena Łuków, Magdalena Bauman Zespół redakcyjny Marzena Bartoszuk, Magdalena Bauman, Agnieszka Czechowska, Alicja Daszkiewicz, Anna Grzelczak, Aleksandra Jaworska, Barbara Lasota, Magdalena Łuków, Diana Ożarowska-Sady, Małgorzata Świgoń, Wiktoria Turek, Monika Wilczyńska Projekt graficzny Katarzyna Rawska, Ewa Rozum Opieka graficzna Maciej Moszyński, Katarzyna Rawska, Piotr Sadowski Fotoedycja Agnieszka Posiewka i Kamila Mejran Asystentka redakcji Agnieszka Klepacz Zdjęcie na okładce Gałązka/Akpa Zdjęcia w magazynie 123RF/Picsel (chyba że zaznaczono inaczej) Reklama pharma Magdalena Ruszkowska tel. +48 665 344 962 magdalena_ruszkowska@bezrecepty.eu Reklama no-pharma Katarzyna Kilanowska tel. 48 692 461 080 Katarzyna.Kilanowska@bauer.pl Druk Drukarnia Prasowa S.A. 92-202 Łódź, aleja Marszałka Józefa Piłsudskiego 82

REKLAMA

BĄDŹ EKOLOGICZNY. Wyrzucając papier, wybierz odpowiedni pojemnik.

To jest mój czas

ROZWIĄZYWANIE KRZYŻÓWEK TO DOSKONAŁA FORMA ĆWICZEŃ DLA MÓZGU, A ZARAZEM ZAJĘCIE, KTÓRE POMAGA SIĘ ZRELAKSOWAĆ. ŻYCZYMY DOBREJ ZABAWY:)

ROZWIĄZANIE * * *

Prosimy o nadsyłanie rozwiązania krzyżówki z pomysłem na artykuł do „Magazynu60+” . Autorów najciekawszych propozycji nagrodzimy zestawami produktów. Termin nadsyłania rozwiązań to 28.11.2020 r.

Rozwiązania prosimy przysyłać listem na adres: Magazyn60+ Wydawnictwo Bauer, ul. Motorowa 1; 04-035 Warszawa Regulamin nagradzania jest dostępny na stronie: www.magazyn60plus.pl w zakładce regulaminy. 54

Magazyn 60+

*suplement diety

Magazyn60_11-2020

Articles inside

Co potrafi korektor?

Senior pod dobrą opieką Gdzie i jak szukać pomocy

Bo miłość to największa siła Nie daj się jesiennym smutkom

Dieta w chorobie wrzodowej

Porady zza lady

Małgorzata Niemirska