Magazyn60plus_12-2020 by doz60plus

NR 12 (75) GRUDZIEŃ 2020, CENA 2,49 ZŁ (W TYM 8%VAT)

MAGAZYN 60+

Kuracje pachnące

świętami POPRAWIĄ NASTRÓJ I TRAWIENIE, ZŁAGODZĄ OBJAWY INFEKCJI

jak to działa

ZADBAJ O WĄTROBĘ KIEDY CHORUJE I JAK JEJ WTEDY POMÓC

ZDROWOTNA MOC DAŃ WIGILIJNYCH DLACZEGO WARTO JE JEŚĆ, NIE TYLKO W BOŻE NARODZENIE

sposobów na zachowanie młodości na dłużej

LAURA ŁĄCZ ZAWSZE BYŁAM STRAŻNICZKĄ RODZINNYCH TRADYCJI

Po prostu

wybacz Psycholog radzi, jak uwolnić się od poczucia doznanej krzywdy

Gdy prezent nie dotrze na czas

Czyli co robić, by uniknąć kłopotów z przesyłką kurierską

Dzień

dobry!

Święta to magiczny czas radości, wybaczania, rodzinnych spotkań, zatrzymania się na chwilę.

choć tegoroczne Boże Narodzenie jest inne z powodu pandemii, to wciąż możemy ocalić jego najpiękniejsze tradycyjne momenty. Przecież rodzinne spotkania mogą się odbywać także online. Prezenty bez problemu kupimy wcześniej przez internet (zerknijcie do naszej rubryki prawnej, co robić w przypadku kłopotów z przesyłką kurierską). A siła i głębia przeżywania tych niezwykłych dni zależy od nas samych, a nie zewnętrznych okoliczności.

Miło nam poinformować, że Magazyn 60+ zdobył SREBRO w konkursie Power of Content Marketing, w kategorii Zdrowie, za efektywne wykorzystanie potencjału dotarcia do odbiorców. Nagrodę dedykujemy naszym Czytelnikom!

Przy okazji przyrządzania wigilijnych potraw, warto zauważyć, ile mają w sobie cennych dla naszego zdrowia składników i, za radą naszej ekspertki, gotować je częściej niż tylko od święta. A także to, że świąteczne aromaty: korzenne przyprawy, cytrusy, wanilia nie tylko koją nasze zmysły na Gwiazdkę, ale mogą też leczyć nasze ciała w ciągu całego roku. O tym, jak wykorzystać ich moc, piszemy w naszym temacie miesiąca. I wreszcie życzę Wam, moi Drodzy, wraz całym zespołem redakcyjnym, wspaniałych, ciepłych Świąt Bożego Narodzenia. Dużo zdrowia i przede wszystkim zdrowia. Ale także dobrych rodzinnych relacji, nieprzemijającej pogody ducha, optymizmu, spełnienia marzeń, stawiania sobie i osiągania wciąż nowych celów. Miłej lektury!

Ewa Dembowska Redaktor prowadząca

Magazyn 60+

Spis treści

Zobacz, co w numerze...

28 INSPIRACJE MIESIĄCA 6 Magiczne Boże Narodzenie

Dlaczego warto je celebrować

TEMAT MIESIĄCA

8 Zdrowie pachnące świętami

Jak skutecznie stosować olejki do aromaterapii

DBAM O ZDROWIE 12 Nowe metody badania

Gwiazdkowe chorowanie 14 Jak to działa Wątroba 18 Szybka diagnoza – Gdy masz kłopoty z pęcherzem 20 Profilaktyka – Jak wybrać dobry termometr List do redakcji

Witam, znów jak co miesiąc przeczytałam z zainteresowaniem wasz październikowy numer. Supertrafne artykuły, poruszone tematy i problemy. Mnie do gustu przypadł szczególnie jeden: „Mądry rodzic dorosłych dzieci”. Sama jestem mamą dorosłej córki i uzmysłowiłam sobie, ile mądrych rzeczy tam przeczytałam. Jak ważne jest umieć zachować tą magiczną granicę i wiedzieć, kiedy nie przesadzić z rodzicielską opieką. Tak wiele obserwuję cierpiących matek, które nie umieją pogodzić się z faktem dorosłości swoich dzieci. Cóż, po cichu jestem z siebie trochę dumna. Dziś wiem, że umiem poświęcić czas na dbanie o siebie, jednocześnie dbając o dziecko. To bardzo ważne, by zachować wewnętrzną równowagę i dojrzałość emocjonalną, której życzę wszystkim rodzicom. I znów czekam na kolejny numer magazynu 60+. Małgorzata Kowalczyk 4

Magazyn 60+

Na Państwa listy czekamy pod adresem: magazyn60plus@bezrecepty.eu Autora najciekawszego listu nagrodzimy zestawami produktów. Regulamin dostępny na stronie: www.magazyn60plus.pl w zakładce regulaminy.

Poznajcie naszych

ekspertów

JEM ZDROWO

22 Zdrowotna moc wigilijnych potraw

WIEŚCI Z APTEKI 19 Porady zza lady 26 Zapytaj farmaceutkę 32 Chrzan pospolity

Drodzy Czytelnicy misją Ekspertów DOZ.pl jest dostarczanie rzetelnych rad, a Program Ekspertów DOZ.pl umożliwia Wam kontakt z farmaceutami. Ich wsparcie możecie uzyskać, pisząc do „Magazynu 60+”, ale też za pośrednictwem czatu, na Facebooku i na portalu DOZ.pl

MGR FARMACJI

JOANNA NACZYŃSKA

PODEJMUJE TEMATYKĘ ZDROWEGO STYLU ŻYCIA I RECEPTUR APTECZNYCH

ŻYJĘ ZDROWO 28 5 sposobów na...

zachowanie młodości

DR N. FARMACEUTYCZNYCH

KRZYSZTOF SŁOMIAK

MAM PYTANIE DO... 34 Laura Łącz

AUTOR TEKSTÓW O NOWYCH TECHNOLOGIACH I CHOROBACH CYWILIZACYJNYCH

MGR FARMACJI

ERNEST NIEWIADOMSKI

SPECJALISTA FARMACJI KLINICZNEJ, ZAINTERESOWANY OPIEKĄ FARMACEUTYCZNĄ

Jestem wciąż młoda duchem

JESTEM PIĘKNA

38 Ekstrafryzura z cienkich włosów

MAM PRAWO

W stworzeniu tego wydania „Magazynu 60+” pomogli nam również:

40 Prezent (nie) na czas

LEK. MED.

DOROTA ŁUKASZUK LEKARZ RODZINNY, GERIATRA

Reklamacja usługi kurierskiej

TO JEST MÓJ CZAS

42 Świąteczny czas pojednania 46 Podróże Dzisiaj w Betlejem 48 Nowości kulturalne 50 Krzyżówka z nagrodami

KLAUDIA MAJKA DYPLOMOWANY PSYCHOLOG

MGR INŻ.

BARBARA LASOTA ABSOLWENTKA WYDZIAŁU ŻYWIENIA CZŁOWIEKA SGGW, PASJONATKA DIETETYKI

Magazyn 60+

Inspiracje miesiąca

Magiczne

Boże

Narodzenie W tym roku wszystko wygląda inaczej, przygotowaniom do świąt towarzyszy obawa o zdrowie swoje i najbliższych, a ograniczenia sprawią, że zapewne spotkamy się w wąskim gronie. Ale to wcale nie umniejsza ich wagi i tego, że możemy wiele zrobić, by spędzić je jak najlepiej i najzdrowiej... TEKST MAGDALENA BAUMAN

6 Magazyn 60+

kalendarium

DLACZEGO ŚWIĄTECZNE RYTUAŁY SĄ WAŻNE Psychologowie nie mają wątpliwości, że święta, a zwłaszcza Wigilijna Wieczerza, do której zasiada cała rodzina, mają dla nas wielkie znaczenie. Dania przygotowane według tradycyjnych receptur, pięknie nakryty stół, przełamywanie się opłatkiem, wreszcie upominki pod choinką, na które czekają najmłodsi... Świąteczne rytuały, niezmienne od pokoleń, budują naszą tożsamość, DAJĄ POCZUCIE BEZPIECZEŃSTWA I PRZYWRACAJĄ RÓWNOWAGĘ. A to istotne elementy naszego zdrowia. Zgodnie z tradycją, tego dnia nikt nie powinien być sam, stąd talerz dla niespodziewanego gościa. Pamiętajmy o tym szczególnie w tym roku. Rozejrzyjmy się wokół, może obok nas, za ścianą jest ktoś potrzebujący pomocy, opuszczony? Poślijmy też ciepłe myśli wszystkim, którzy w święta nie usiądą do stołu z rodziną, by w tym czasie walczyć o nasze zdrowie i życie – lekarzom, pielęgniarkom, ratownikom medycznym.

GRUDZIEŃ 1-10 grudnia Dni walki z gruźlicą i chorobami płuc

Przypominają o konieczności systematycznego wykonywania kontrolnych badań, np. RTG – najlepszej metodzie oceny zagrożenia gruźlicą, rakiem płuc i POChP. Wcześnie wykryte mogą być skutecznie leczone!

5 grudnia Międzynarodowy dzień wolontariusza i pomocy cierpiącym

Ustanowiony 35 lat temu przez ONZ. Uhonorowuje zaangażowanie i nieodpłatną pracę na rzecz pokoju, niesienie pomocy humanitarnej i medycznej na całym świecie.

NOWOŚCI MEDYCZNE Nagroda Nobla

7sek.

Z UST DO ŻOŁĄDKA

Tylko tyle czasu zajmuje transport połkniętego przez nas pożywienia do żołądka, gdzie zostaje poddane działaniu enzymów trawiennych. Możemy ułatwić lub utrudnić pracę tego organu – wszystko zależy od właściwego rozdrobnienia pokarmu już w jamie ustnej. Każdy kęs powinniśmy przeżuć kilkanaście razy i pozwolić mu się dokładnie wymieszać ze śliną, dzięki czemu dojdzie do strawienia pierwszych cukrów. Nie spieszmy się, bo żołądek musi mieć wystarczająco dużo czasu na wydzielenie odpowiedniej ilości soku żołądkowego. Nie należy też rozrzedzać jedzenia, popijając w trakcie posiłku. Pamiętajmy o tych zasadach przy świątecznym stole!

Laureatami tegorocznej nagrody Nobla z medycyny i fizjologii zostali Harvey J. Alter, Michael Houghton oraz Charles M. Rice. za odkrycie wirusa zapalenia wątroby typu C, wywołującego marskość i nowotwory tego organu. Więcej o przełomowym odkryciu przeczytasz na stronie 14.

Co dziś wiemy o koronawirusie

W mediach trafiamy na wiele fałszywych informacji na temat SARS-COV-2. Żeby zapobiegać ich skutkom, Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) stworzyła listę najczęstszych mitów, pomyłek i wątpliwości dotyczących nowego koronawirusa i wywołanej przez niego epidemii. Znajdziemy je na oficjalnej stronie pacjent.gov.pl. Co ważne, dane są stale aktualizowane! https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/koronawirus-co-o-nim-wiemy

Magazyn 60+

Temat miesiąca

Zdrowie

pachnące świętami

DOMOWYCH KURACJI NA POWSZECHNE DOLEGLIWOŚCI

Igliwie, korzenne przyprawy, cytrusy, wanilia… Już podczas przygotowań do Gwiazdki nasze domy eksplodują aromatami, które nie tylko kojąco mogą wpływać na nasze zmysły, ale też leczyć ciało. Na jakiej zasadzie działają? I jak z nich korzystać? TEKST DIANA OŻAROWSKA-SADY

Magazyn 60+

złowiek jest w stanie wyczuć ponad 10 tysięcy zapachów. Niektóre z nich potrafią silnie wpływać na podświadomość, zwiększać wydajność organizmu i łagodzić schorzenia. Takich funkcjonalnych aromatów jest mnóstwo. Tym razem skupimy się na tych, które kojarzą się ze świętami. Są one bowiem bogatym źródłem olejków eterycznych, które mogą przynieść ulgę przy powszechnych zdrowotnych problemach. Warto to wykorzystać.

Na unormowanie cholesterolu – cynamon

Chroni przed wolnymi rodnikami naczynia krwionośne i redukuje powstawanie złego cholesterolu LDL. Co istotne, w celach zdrowotnych do bezpośredniego spożycia stosuje się tzw. cynamon cejloński, który pochodzi głównie z Indii, Madagaskaru, Brazylii, Karaibów i Sri Lanki. Zwróć na to uwagę, bo na półkach z przyprawami znajduje się też tańszy cynamonowiec wonny (produkują go głownie Chiny, Wietnam, Japonia, Korea i Indonezja). Jest on bardziej pikantny niż cynamon cejloński, ale zawiera więcej kumaryn, których nadmiar szkodzi naszej wątrobie. Jak stosować?

Przez 2 tygodnie dodawaj sproszkowany cynamon cejloński do potraw lub herbaty (w sumie do 1/2 łyżeczki dziennie), potem zrób dwutygodniową przerwę i ponów kurację. Warto wiedzieć

Cynamon cejloński pomaga również regulować poziom cukru we krwi, ma właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze i doskonale rozgrzewa. W tej ostatniej roli szczególnie sprawdzają się gotowe herbatki

warto wiedzieć

JAK KORZYSTAĆ Z OLEJKÓW? Do inhalacji

– lepiej nie stosuj kominków aromaterapeutycznych, bo nadmiernie podgrzewają olejek niszcząc jego lecznicze właściwości. Olejków nie wlewaj też do nebulizatora, bo rozbija on płyn na tak drobne cząsteczki, że trafiają głęboko do oskrzeli, a olejki mogłyby sprowokować ich skurcz. Wybierz inha-

lację parową lub kup dyfuzor rozpylający olejki (przykładowy na zdjęciu). Możesz też wpuszczać je do nawilżacza lub oczyszczacza powietrza – jeśli producent na to zezwala.

Na skórę – nigdy nie stosuj olejków w postaci nierozcieńczonej. Mogą silnie podrażniać i uczulać. Wykorzystując je do

z jego dodatkiem. Zawierają często także inne rozgrzewające przyprawy i zioła, np. imbir, goździki.

Przy suchym kaszlu 2 i zapaleniu gardła – napój anyżowy

Anyż gwiaździsty (gwiazdkowy) pobudza wydzielanie śluzu i ułatwia jego odkrztuszanie, łagodzi też infekcję dróg oddechowych. Jak stosować?

Zalej szklanką zimnej wody 2 łyżeczki gwiazdek przyprawy. Na wolnym ogniu doprowadź do wrzenia i gotuj kwadrans. Przecedź, przestudź i dodaj 3 łyżki miodu lipowego. Wymieszaj. Pij 4–5 razy dziennie po 1/4 szklanki. Warto wiedzieć

W kuchni stosujemy anyż gwiaździsty. Sama nazwa – anyż czy anyżek to prawidłowe określenie rośliny z rodziny selerowatych – chodzi o zdecydowanie częściej wykorzystywany w ziołolecznictwie biedrzeniec anyż. Z gwiazdkową przyprawą łączy go fakt, że obie rośliny zawie-

masażu zawsze mieszaj z neutralnym olejem np. migdałowym. Podobnie rób nim dodasz olejek do kąpieli. Chodzi o to, by unoszące się na wodzie drobinki olejku nie miały kontaktu ze skórą.

rają olejek eteryczny obfitujący w anetol. Mają też nieco zbliżone właściwości – oprócz wspomnianego już działania wykrztuśnego, działają też rozkurczowo oraz wiatropędnie.

Przy reumatyzmie 3 – masaż olejkiem goździkowym

Goździki zawierają eugenol – związek zapachowy (na marginesie: występuje on także w cynamonie), który ma potwierdzone właściwości przeciwzapalne i znieczulające. Jak stosować?

Gdy dokuczają ci stawy, zmieszaj 2 krople olejku goździkowego z łyżką oleju z winogron lub migdałów. Posmaruj dłonie miksturą i okrężnymi ruchami wymasuj bolesne miejsce, a potem owiń je tak, by utrzymać ciepło. Warto wiedzieć

Z goździków można też robić odwar (przepis jak przy napoju anyżkowym, ale bez miodu) do

Magazyn 60+

płukania bolącego gardła lub jamy ustnej, jeśli mamy problem z aftami lub paradontozą.

REKLAMA

Temat miesiąca

Na rozgrzewkę 4 i wzmocnienie – napój imbirowy

Swój ostry smak imbir lekarski zawdzięcza głównie trzem olejkom eterycznym: to ginerol, zingeron i cytral. Za ich sprawą ma też właściwości rozgrzewające, przeciwzapalne i wspierające odporność (stymuluje produkcję limfocytów T). Jak stosować?

Odmierz 2 łyżeczki sproszkowanego kłącza imbiru i (jeśli masz) łyżeczkę zmielonego pyłku pszczelego. Wymieszaj ze 100 ml płynnego miodu. Jeśli się skrystalizował, upłynnij go nieco w wodnej kąpiel, ale nie podgrzewaj, by nie stracił leczniczych właściwości. Odstaw miksturę w ciemne miejsce (np. do szafki) na 3-4 dni, by się „przegryzła”. Potem wykorzystuj do przygotowywania napojów – rozpuszczając łyżeczkę w herbacie lub wodzie o temperaturze do 40 stopni C. Warto wiedzieć

W aptece znajdziesz gotowe syropy na bazie miodu i imbiru. Są też imbirowe pastylki do ssania, które możesz stosować jako antidotum na nudności, także te związane np. z chorobą lokomocyjną.

zestresowanych 5Dla – olejek pomarańczy

Ma działanie przeciwskurczowe i antydepresyjne. Pomaga przy nadpobudliwości i zaburzeniach snu. Jak stosować?

Do spryskiwacza wlej pół szklanki wody i 10 kropli olejku pomarańczowego. Wstrząśnij. Rozpylaj kilka razy dziennie w pokojach, w których przebywasz. Możesz też taką miksturę wlać do dyfuzora przeznaczonego do aromaterapii. Warto wiedzieć

Olejek pomarańczowy zawiera limonen, cytral i cytronelal, które występują też w innych cytrusach. Warto go łączyć z pochodzącymi z nich olejkami – w tabeli opisujemy właściwości tych z mandarynki, grejpfruta i cytryny. Z połączenia olejku pomarańczowego i cytrynowego możesz np. przygotować od-

Olejki przechowuj z dala od światła (i słonecznego, i sztucznego) oraz miejsc, które się nagrzewają.

Jakie olejki eteryczne kupować? Przede wszystkim zerknij na etykietę. Unikaj produktów z określeniem „olejek zapachowy”, „olejek identyczny z naturalnym”, czy „olejek perfumowany” – mogą służyć najwyżej za odświeżacze. Te o właściwościach leczniczych są określone jako „naturalne olejki eteryczne”, a w opisie producent podaje, z jakiej części rośliny zostały pozyskane. 10

Magazyn 60+

świeżający, aseptyczny płyn do płukania ust. Wystarczy, że do 1/3 szklanki wody wpuścisz po 2 krople olejku pomarańczowego i cytrynowego. Zamieszaj i gotowe!

katarze 6Przy – inhalacja sosnowa

Olejek sosnowy pozyskuje się przez destylację igieł, szczytowych gałązek i szyszek. Swój zapach zawdzięcza gównie octanowi bornylu i kamforze. Hamuje namnażanie bakterii i dezynfekuje. Pomaga też udrożnić drogi oddechowe. Jak stosować?

Wlej do miski litr gorącej wody i wpuść 7 kropli olejku. Pochyl się, przykryj głowę ręcznikiem. Przez 5 minut powoli wdychaj przez nos opary. Zabieg powtarzaj raz dziennie, aż do wyzdrowienia. Warto wiedzieć

Przy uczuciu zatkanego nosa możesz też sięgać po sztyfty z olejkami eterycznymi (zwykle oprócz sosnowego zawierają np. eukaliptusowy). Są wygodne w użyciu, bo można je nosić przy sobie i po prostu wąchać w razie potrzeby.

Przy kłopotach 7 skórnych – napar z majeranku

Majeranek działa przeciwzapalnie, łagodzi zmiany trądzikowe i owrzodzenia, rozjaśnia przebarwienia. Jak stosować?

Łyżeczkę suszonego majeranku zalej szklanką wrzątku, przykryj i od-

staw na kwadrans. Przestudzonego naparu używaj zamiast toniku – do przemywania skóry. Warto wiedzieć

Ziołowo-korzenny, orzeźwiający zapach majeranku to efekt zawartości terpinenu, linalolu i limonenu. Te lotne związki doskonale inhalują np. podczas kataru. Aby skorzystać z ich właściwości, można np. smarować okolice nosa odrobiną maści majerankowej.

niestrawności 8Przy – napar z kminku

Głównym składnikiem olejku kminkowego jest karwon, który ma działanie ściągające, wykrztuśne, wiatropędne i wspomagające trawienie. Jak stosować?

Rozdrobnij 1/2 łyżeczki suszonych owoców kminku i zalej 2/3 szklanki wrzątku. Przykryj i odstaw na kwadrans. Przecedź. W razie dolegliwości trawiennych pij do 3 razy dziennie po porcji ciepłego naparu. Warto wiedzieć

Kminek (także pod postacią olejku) wykorzystywany był już w starożytnej medycynie hinduskiej. Uznawano go za antidotum na problemy żołądkowe, stany zapalne, bóle głowy i kolki jelitowe.

bólom głowy 9Przeciw – olejek grejpfrutowy

Choć ma skład zbliżony do innych olejków z owoców cytrusowych, szczególnie sprawdza się w przypadku wyczerpania, skłonności do migren i bólów głowy np. będących skutkiem stresu. Jak stosować?

Wpuść 4-5 kropli olejku do dyfuzora z wodą lub skrop chusteczkę i od czasu do czasu ją powąchaj. Warto wiedzieć

Wdychanie olejku grejpfrutowego pomaga zmniejszyć skłonność do nadmiernego zatrzymywania płynów przez organizm, ułatwia też odchudzanie i kontrolę wagi.

SPRAWDŹ, JAK DZIAŁAJĄ Olejki eteryczne, oprócz aktywnych związków odpowiedzialnych m.in za ich zapach, zawierają też garbniki, flawonoidy czy mikroelementy i witaminy. Ich skład oraz w efekcie właściwości lecznicze, zależą od tego, z jakiej rośliny pochodzą.

ŹRÓDŁO OLEJKU

WŁAŚCIWOŚCI

EUKALIPTUS

łagodzi przeziębienie i poprawia samopoczucie

TYMIANEK

przy niskim ciśnieniu krwi i depresji

MANDARYNKA

orzeźwia umysł i poprawia nastrój

GOŹDZIKI

uśmierzają bóle (np. reumatyczne i zębów), odstraszają też komary

CYTRYNA

wzmacnia nerwy, ułatwia oddychanie, działa aseptycznie

GREJPFRUT

przy wyczerpaniu, otyłości, zastoju płynów

JODŁA

wzmacnia organizm, łagodzi infekcje górnych dróg oddechowych

CYNAMON

łagodzi zmęczenie i bóle mięśniowe, usprawnia trawienie i rozgrzewa

KARDAMON

pobudza, rozgrzewa, przeciwdziała skurczom

IMBIR

działa przeciwzapalnie, rozgrzewa i usprawnia krążenie krwi

POMARAŃCZA

łagodzi arytmię i. dolegliwości układu pokarmowego, pomaga przy zaburzeniach snu

SOSNA

odkaża, działa wykrztuśnie, łagodzi przebieg infekcji górnych dróg oddechowych i bóle reumatyczne

WANILIA

relaksuje, ma właściwości przeciwzapalne

Magazyn 60+

Dbam o zdrowie

NOWE METODY BADANIA

Gwiazdkowe chorowanie

– kiedy teleporada wystarczy? LEK. MED. DOROTA ŁUKASZUK LEKARZ RODZINNY, GERIATRA

Boże Narodzenie to czas beztroski. Dobrze by było, żeby nie zakłóciły go żadne problemy ze zdrowiem. A jeśli już się przytrafią, warto wiedzieć, jak sobie z nimi poradzić.

czasie świąt zwykle życzymy sobie i bliskim zdrowia i dobrego samopoczucia. Chwilę później jednak zasiadamy przy suto zastawionym stole i jemy – dużo i tłusto. Dlatego właśnie w okresach świątecznych nasz układ pokarmowy przeżywa szok. My zaś czujemy się ociężali i nierzadko odczuwamy bolesne kłopoty żołądkowe. Ale nie tylko. Z obserwacji wynika, że okres okołoświąteczny sprzyja także innym problemom ze zdrowiem. Jak samemu sobie pomóc, a kiedy konieczna jest pomoc lekarza, zapytaliśmy lek. med. Dorotę Łukaszuk, lekarza rodzinnego i geriatrę.

Pani Doktor, czy problemy gastryczne lepiej leczyć samemu w domu, czy potrzebna jest nam profesjonalna pomoc?

Wszystko zależy od tego co się dzieje. Jeśli to tylko niestrawność wynikająca ze zmiany diety i przejedzenia, wystarczy napić się ziołowej herbaty lub zażyć lek wspomagający trawienie. Warto też po prostu wyjść na spacer – ruch wzmacnia perystaltykę jelit i poprawia trawienie. Podobnie jak... deser. Odrobina słodkości po jedzeniu wspomoże wydzielanie enzymów trawiennych. Ale uwaga! Jeśli ból brzucha jest bardzo silny, nie mija po zażyciu leków rozkurczowych i utrudnia funkcjonowanie, trzeba jechać na SOR (Szpitalny Oddział Ratunkowy).

Co jeszcze jest wskazaniem do takiej wizyty?

Na pewno pomocy na SOR-ze trzeba szukać w przypadku urazów, ale tylko takich, które umożliwiają bezpieczne przewiezienie chorego do szpitala. Takim urazem jest np.

uwaga! OPARZENIE – CZĘSTE W ŚWIĘTA!

Pierwsza pomoc polega na długim i obfitym polewaniu urazu zimną wodą. Jeśli oparzenie ma nie więcej niż 10 cm średnicy, można próbować je leczyć samodzielnie, zabezpieczając ranę gotowym opatrunkiem. Jeżeli jest większe, trzeba wybrać się na SOR. Z pomocy świątecznej zaś korzystamy wtedy, gdy oparzenie, nawet niewielkie, w naszej ocenie nie goi się prawidłowo. 12

Magazyn 60+

złamanie ręki. W przypadku podejrzenia złamania nogi, szyjki kości udowej czy urazu kręgosłupa lepiej wezwać karetkę – ratownicy medyczni poprawnie zabezpieczą miejsce urazu, a to zmniejszy ryzyko komplikacji.

A co w przypadku problemów kardiologicznych?

Niestety, w czasie świąt tego typu historie dość często przytrafiają się seniorom. Nadmiar emocji związany z przygotowaniami i spotkaniami z bliskimi może przeciążyć układ krążenia i przyczynić się do problemów kardiologicznych, np. skoku ciśnienia i migotania przedsionków. W przypadku pierwszego objawu czasem sprawdza się... wypicie ciepłej herbaty. Powoduje to odpływ krwi do jelit, a co za tym idzie obniżenie ciśnienia. Można też zażyć działający doraźnie lek zawierający kaptopryl. Warto mieć go w swojej apteczce! Jeśli ciśnienie wciąż utrzymuje się na wysokim poziomie, zalecam kontakt ze świąteczną pomocą. Nawet w formie teleporady – lekarz tam dyżurujący oceni sytuację i zaleci dalsze postępowanie, być może będzie to zmodyfikowanie dawki leków przyjmowanych na stałe.

Jak sobie pomóc, gdy odczuwamy nierówne bicie serca?

W takiej sytuacji pierwsza pomoc polega na wykonaniu tzw. próby Valsavy. Trzeba zatrzymać powietrze i przeć na odbyt. Jeśli to nie pomoże, można wykonać masaż jednej strony szyi (masaż zatoki). Jeśli wciąż odczuwamy nierówne bicie serca, należy zadzwonić po karetkę. Pogotowie wzywamy także wtedy, gdy pojawią się objawy zawału lub udaru: silny ból głowy lub w klatce piersiowej, drętwienie ręki i nogi po tej samej stronie, opadanie kącika ust.

Pani doktor, jesteśmy w okresie infekcyjnym. Co robić, jeśli objawy przeziębienia pojawią się w czasie świąt?

Zaczynamy od leczenia domowego – wypoczywamy, stosujemy leki z paracetamolem, zażywamy witaminę C, cynk. Jeśli po 3 dniach nie odczuwamy poprawy lub gorączka osiąga 39 st. C, konieczne jest osłuchanie chorego. Należy wówczas zadzwonić na świąteczną pomoc lekarską i umówić się na wizytę bezpośrednią.

rozmawiała Agnieszka Czechowska

Dbam o zdrowie

Wątroba największe laboratorium

JAK TO DZIAŁA?

organizmu

Działa jak najsprawniejsza oczyszczalnia świata. Jest jednocześnie zakładem produkcyjnym i magazynem, a do tego ma niezwykłe zdolności regeneracji! TEKST MARZENA BARTOSZUK

ątroba jest najbardziej skomplikowanym organem wewnętrznym ze wszystkich, jakie posiadamy. To również jeden z najważniejszych narządów, bez których nie moglibyśmy żyć. Funkcje, które opisaliśmy przy rysunku powyżej, to zaledwie niewielka, aczkolwiek bardzo ważna, część jej działalności na rzecz organizmu. Aż trudno sobie wyobrazić, że poza tym odpowiada jeszcze za... 500 innych zachodzących w nim procesów. Skromna, często niezauważana wątroba (nie jest unerwiona, więc nigdy nie boli), jest jednak obiektem zainteresowania największych światowych naukowców z całego świata. Okazało się, że odkrycie wirusa, który niszczy jej strukturę zostało uhonorowane tegoroczną Nagrodą Nobla w dziedzinie medycyny i fizjologii (trafiła ona do trzech badaczy – są to dwaj Amerykanie Harvey J. Alter i Charles M. Rice oraz Brytyjczyk Michael Houghton). Wirus, o którym mowa to powodujący zapalenie wątroby wirus C (inaczej WZW C). Przez wiele lat był poważ14

Magazyn 60+

nym problemem na całym świecie. Dopiero dzięki jego wyizolowaniu i opisaniu w 1988 roku można było opracować wykrywające go testy, a następnie zaproponować chorym, których liczbę szacuje się na ponad 70 milionów (!) skuteczne terapie. Wirusy typu C, podobnie zresztą jak ich wcześniej odkryci pobratymcy oznaczeni literkami A i B, oraz nowsze podtypy D, E i F, nie są jednak wyłącznymi winowajcami problemów z wątrobą. Szkodzi jej bowiem także wiele innych czynników, jednak na szczęście niemal wszystkim można skutecznie zapobiegać. Trzeba tylko wiedzieć w jaki sposób.

Co nam leży na wątrobie?

Według starożytnej medycyny chińskiej każdy z naszych narządów wewnętrznych powiązany jest z określonym rodzajem emocji, które mają na niego najsilniejszy wpływ. W przypadku wątroby są to złość, agresja i frustracja. Powiedzonka typu „żółć mnie zalewa” czy też „coś mi leży na wątrobie” doskonale odzwierciedlają ten stan rzeczy. Dlatego, dla dobra wą-

REKLAMA

NAJWAŻNIEJSZE FUNKCJE, JAKIE PEŁNI TEN NARZĄD OCZYSZCZA I ODTRUWA

Filtruje krew i neutralizuje różne toksyny (m.in. chemikalia, alkohol) oraz metabolizuje leki.

WYTWARZA I SYNTETYZUJE

Produkuje każdej doby od 250 do 1100 ml żółci niezbędnej do trawienia tłuszczów oraz aż 85 proc. wszystkich białek znajdujących się w osoczu (m.in. albuminy, białka krzepnięcia i aminokwasy). Uczestniczy w przemianach hemu, przekształca nadmiar węglowodanów w tłuszcz (który potem magazynuje) oraz wytwarza i uwalnia glukozę (jest więc zbiornikiem tego podstawowego materiału energetycznego), a także liczne enzymy. Syntetyzuje też cholesterol i trójglicerydy.

MAGAZYNUJE

Gromadzi głównie żelazo i witaminy: A, D, K a także niewielkie ilości B12 i C – uruchamia te rezerwy w razie potrzeby.

UCZESTNICZY W WIELU PROCESACH

Bierze udział w termoregulacji (wytwarza ciepło), rozkłada zużyte erytrocyty, odgrywa ważną rolę w różnego rodzaju zakażeniach, w tym w posocznicy (neutralizuje zagrażające nam drobnoustroje chorobotwórcze). troby, dobrze jest nie dopuszczać do kumulowania się tego rodzaju nieprzyjemnych uczuć i na bieżąco starać się rozładowywać pojawiające się napięcia. Co jeszcze może przeszkodzić w pracy naszego prywatnego laboratorium? Za mało ruchu, za dużo kilogramów Siedzący tryb życia i nadwaga to powiązane ze sobą problemy. Jaki mają one związek z wątrobą? Szczególnie groźna jest dla niej tzw. otyłość brzuszna, która charakteryzuje się nagromadzeniem tkanki tłuszczowej w obrębie jamy brzusznej oraz w hepatocytach (komórkach wątroby). Może to prowadzić do schorzenia nazywanego niealkoholową stłuszczeniową chorobą wątroby oraz upośledzenia funkcjonowania tego narządu. NASZA RADA: Jeśli chcesz sprawdzić, czy otyłość brzuszna to także twój problem, weź centymetr krawiecki i zmierz obwód brzucha na wysokości pępka – jeśli przekracza on 88 cm (u mężczyzn 94 cm), pora na mądre odchudzanie (patrz kolejny punkt). ●

Zbyt szybkie chudnięcie Eksperci twierdzą, że tzw. „diety cud” działają na wątrobę tak samo źle, jak nadmiar kilogramów. Bardzo niekorzystne są dla niej również duże i częste wahania wagi (np. efekt jo-jo). Dlaczego? Jest to narząd, który bierze udział w przetwarzaniu tłuszczu (także tego pochodzącego z oponki na brzuchu), zatem każdy stracony przez nas kilogram musi przez wątrobę „przejść”. Druga ważna kwestia: w tkance tłuszczowej latami gromadzą się różne toksyny, które podczas odchudzania także trzeba zneutralizować. Jeśli zatem ktoś chudnie bardzo szybko (np. 10 kg w miesiąc) obciąża wątrobę tak samo, jak gdyby w tym czasie zjadł taką ilość tłustego boczku, w dodatku zaprawionego szkodliwymi substancjami. NASZA RADA: Zastosuj się do rady dietetyków, którzy zalecają chudnięcie w tempie ok. 2-4 kg miesięcznie. Najlepiej postaw na racjonalną dietę z dużą ilością warzyw, a małą potraw smażonych i ciężkostrawnych. Takie menu odciąża wątrobę i sprzyja procesom jej regeneracji, o czym napiszemy w dalszej części tekstu. ●

● Słodycze Jest oczywiste, że zwiększają ryzyko otyłości i to wystarczający powód, dla którego lepiej ich unikać. Ale nie jedyny! Słodycze, zwłaszcza te produkowane przemysłowo, zawierają dwie substancje, które mocno szkodzą wątrobie: tłuszcze trans i syrop fruktozowy.

CO NAS BUDZI W ŚRODKU NOCY? Według medycyny chińskiej, między godziną 1 a 3 w nocy wątroba pozostaje w stanie swojej największej aktywności. Jeśli zatem często budzisz się w tym czasie, sprawdź, czy twoja wątroba jest zdrowa.

Magazyn 60+

NASZA RADA: Gdy nie potrafisz odmówić sobie deseru, wybierz domowy biszkopt z jabłkami.

REKLAMA

Dbam o zdrowie

● Palenie papierosów Ten nałóg jest przyczyną co czwartego przypadku nowotworu wątroby! To chyba wystarczający argument za rzuceniem palenia. A osoby, które kusi, by zastąpić tradycyjne papierosy elektronicznymi, powinny wiedzieć, że jest coraz więcej dowodów na to, że e-papierosy mogą powodować... stłuszczenie wątroby. NASZA RADA: Możliwie szybko skończ z nałogiem. ● Lekarstwa plus alkohol Większość starszych osób, przyjmujących na co dzień sporo leków, przestrzega zasad niełączenia ich z alkoholem. Jednak mało kto wie, że po wypiciu mocnego trunku powinno się unikać nawet tabletek przeciwbólowych (szczególnie z paracetamolem).

MIESIĄCE

bez alkoholu poprawi kondycję wątroby. A potem? Warto w ogóle nie pić, albo chociaż nie przekraczać dziennie 60 g alkoholu etylowego (to limit dla mężczyzn, dla kobiet wynosi maks. 20 g – czyli nie więcej niż 2 lampki wina).

NASZA RADA: Czytaj ulotki leków! Przestrzegaj zaleceń rezygnacji z alkoholu w trakcie ich przyjmowania. A jeżeli masz jakiekolwiek problemy z wątrobą, wyeliminuj go, nawet jeśli leków aktualnie nie bierzesz.

Wątroba na testach

Wiele chorób, które niszczą ten narząd długo przebiega w ukryciu. Oczywiście można odczuwać dolegliwości bólowe w jego okolicy, gdyż powiększony uciska na mocno unerwioną otrzewną (wtedy właśnie mówimy, że boli nas wątroba). O istnieniu problemu mogą świadczyć również: powiększenie obwodu brzucha, dolegliwości trawienne (wzdęcia, nudności), zmiana koloru moczu na bardziej intensywny, swędzenie skóry, a także przewlekłe zmęczenie. Jeśli któreś z wymienionych dolegliwości wydają ci się znajome, poproś lekarza rodzinnego o skierowanie na USG jamy brzusznej oraz tzw. próby wątrobowe (oznaczenie poziomu AST i ALT) – można je uzyskać nawet podczas teleporady. Potem trzeba jednak iść do przychodni. Jeśli wyniki badań będą niepokojące, konieczna jest dalsza diagnostyka pod kierunkiem specjalisty. Uwaga! Do oceny zmian zachodzących w wątrobie wykorzystywane są od niedawna testy laboratoryjne FibroTest i FibroMax lub badania specjalnym urządzeniem FibroScan, które mo-

warto wiedzieć !

NAJCZĘSTSZE CHOROBY TO… WIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY

Chorobę wywołuje jeden z sześciu odkrytych obecnie wirusów, z których najczęstsze są trzy: A, B i C. WZW A nazywana jest chorobą brudnych rąk i przenosi się drogą pokarmową. Główne źródła zakażenia 16

Magazyn 60+

się wirusami B i C to: zabiegi medyczne (np. u dentysty), nakłuwanie skóry (narkomania, tatuaże), stosunki seksualne. Przeciwko WZW A i WZW B istnieją szczepionki, nie ma jednak dotychczas takiej, która skutecznie zapobiegałaby zakażeniu się wirusem typu C.

STŁUSZCZENIE WĄTROBY Najczęstsza

postać tego schorzenia, czyli Niealkoholowa Stłuszczeniowa Choroba Wątroby (NAFLD) dotyka aż 9 milionów Polaków! Jej występowanie jest w znacznym stopniu związane z epidemią otyłości, nadciśnieniem tętniczym, cukrzycą typu drugiego i zespołem metabolicznym oraz podwyższonym stę-

żeniem cholesterolu. Częściej chorują mężczyźni niż kobiety, a do czynników ryzyka rozwoju NAFLD należą podeszły wiek oraz zbyt szybkie chudnięcie. W leczeniu ogromne znaczenie ma modyfikacja stylu życia, polegająca przede wszystkim na zmianie nawyków żywieniowych oraz zwiększeniu aktywności fizycznej.

gą zastąpić biopsję wątroby. Można je wykonać (na razie odpłatnie) w niektórych laboratoriach.

Akcja regeneracja

Wątroba ma zdolność do samonaprawy. Jest to związane z obecnością w niej komórek macierzystych, z których mogą powstawać hepatocyty (komórki, z których jest zbudowana). A to oznacza, że prawie nigdy nie jest za późno na regenerację tego organu. Dlatego słuchaj zaleceń lekarza prowadzącego. Poza tym … ● Zmień dietę. Zrezygnuj z tłustych smażonych kotletów schabowych – możesz zastąpić je duszonym indykiem czy pieczonym kurczakiem (bez skóry). Używaj wyłącznie dobrej jakości olejów roślinnych (np. rzepakowego), jedz dużo warzyw (jeśli masz wzdęcia po surówkach, możesz jarzyny gotować na parze). Ważne, by jeść 4-5 mniejszych posiłków dziennie (zamiast 3 dużych), co sprawi, że wątroba nie będzie zbyt mocno obciążana. ● Stosuj ziołowe wspomaganie. W ramce obok znajdziesz rośliny lecznicze, które pomagają w pracy tego narządu – kuracja powinna trwać kilka miesięcy, bo hepatocyty odbudowują się powoli.

też działa !

ZIOŁOWE WSPOMAGANIE KARCZOCH

W wyciągu z korzeni i liści tej rośliny znajduje się cynaryna, która pobudza wydzielanie żółci i przyspiesza opróżnianie pęcherzyka żółciowego. W terapii stosuje się gotowe preparaty. Są dostępne w aptece (płyn, tabletki).

DZIURAWIEC

Ziele tej rośliny ma działanie żółciopędne, rozkurcza drogi żółciowe i zapobiega tworzeniu się kamieni. Wspomaga też trawienie tłuszczu. Torebkę lub łyżeczkę suszonego dziurawca wy-

starczy zalać szklanką wrzątku i pić po tłustych posiłkach.

OSTROPEST

Zawiera sylimarynę – naturalny kompleks flawonoidów, który chroni wątrobę przed toksynami, ma działanie przeciwzapalne i regenerujące oraz zapobiega marskości. Ekstrakty z ostropestu można stosować długotrwale.

REKLAMA

Dbam o zdrowie

Masz kłopoty z pęcherzem?

SZYBKA DIAGNOZA

Powtarzające się nagłe parcie na pęcherz, niepełne jego opróżnianie, popuszczanie lub zbyt częste oddawanie moczu oraz związany z tym ból czy dyskomfort zawsze trzeba skonsultować z lekarzem. Ale co takie dolegliwości mogą oznaczać? Te najczęściej występujące pokazuje nasz diagram. TEKST DIANA OŻAROWSKA-SADY

S prawdź ! TAK

NIE

Czy odczuwasz ból w trakcie oddawania moczu?

TAK

NIE

Mocz zaczął intensywniej pachnieć?

TAK

Czy chcąc oddać mocz musisz odczekać kilka sekund zanim pojawi się jego strumień?

NIE

Oddajesz znacznie większą ilość moczu niż zwykle?

NIE

TAK

TRUDNO STWIERDZIĆ, potrzebna jest dalsza diagnostyka

NIE

Ból zlokalizowany jest tuż powyżej pasa – po jednej stronie lub obu stronach pleców? Czujesz ból w dole brzucha i oddajesz mocz częściej niż dotychczas? Masz jeden lub więcej z poniższych objawów: - ciągłe zmęczenie - duże pragnienie - nawracające zapalenie pęcherza

Mimowolnie popuszczasz mocz podczas, np. kichania, podnoszenia czegoś cięższego?

ZWĘŻENIE CEWKI MOCZOWEJ ALBO – U MĘŻCZYZN – OBJAW PRZEROSTU GRUCZOŁU KROKOWEGO Problem wynika ze zmniejszenia średnicy cewki, co utrudnia oddawanie moczu. Stan taki może być spowodowany m.in. obecnością ciała obcego (np. kamienia „schodzącego” z nerki), być następstwem zakażenia lub urazu (np. podczas cewnikowania). U mężczyzn ucisk na cewkę lub na pęcherz może także wynikać z przerostu prostaty. Co robić: Lekarz rodzinny skieruje cię do urologa. W przypadku zwężenia cewki może być konieczne jej operacyjne poszerzenie.

Magazyn 60+

TAK

pęcherza moczowego. Co robić: Lekarz rodzinny skieruje cię do urologa. Gdy wykonasz badania (m.in. moczu i USG nerek), dobierze terapię – zwykle antybiotykami.

PRAWDOPODOBNIE DOSZŁO DO ZAPALENIA PĘCHERZA TAK

Infekcja najczęściej jest skutkiem wtargnięcia przez cewkę moczową bakterii E. coli, która bytuje w jelicie grubym. Co robić: Idź do lekarza. Zleci ci zapewne badanie moczu i przepisze chemioterapeutyk lub antybiotyk. Pij dużo wody, zażywaj witaminę C i suplementy z żurawiną.

TO MOŻE BYĆ JEDEN Z OBJAWÓW CUKRZYCY TAK

Mówimy o niej, gdy we krwi utrzymuje się za wysoki poziom glukozy (od 126 mg/dl, na czczo). Stan ten fatalnie odbija się na całym organizmie. Utrudnia też walkę z infekcjami i nasila do nich skłonność, także do nawracającego zapalenia pęcherza. Co robić: Idź do lekarza POZ, trzeba zbadać mocz i poziom glukozy we krwi.

WYSIŁKOWE NIETRZYMANIE MOCZU (NTM) TAK

Gdy słabną mięśnie dna miednicy, wysiłek (np. gdy kichasz) powoduje parcie na pęcherz i popuszczanie moczu. Co robić: Jeśli objawy nie są nasilone – niekiedy wystarczą ćwiczenia wzmacniające mięśnie dna miednicy (tzw. Kegla). Gdy schorzenie jest zaawansowane – urolog może zaproponować zabieg naprawczy. REKLAMA

START

BYĆ MOŻE TO ODMIEDNICZKOWE ZAPALENIE NEREK. Często jest powikłaniem nieleczonej infekcji

Wieści z apteki INTERNETOWE KONTO PACJENTA (IKP)

KSYLITOL I ZATOKI?

Ksylitol, określany też jako cukier brzozowy, jest doskonale znany jako substancja słodząca. To jednak nie jedyne jego zastosowanie. Obecnie rozkwit przeżywają preparaty do płukania nosa i zatok. Dodatek ksylitolu do takich wyrobów medycznych, według niektórych doniesień, ma zapobiegać przyłączaniu się bakterii do nabłonka jamy nosowej i w efekcie zmniejszać możliwość infekcji zatok. Pamiętajmy jednak, że najważniejszy jest regularny wysiłek fizyczny na świeżym powietrzu.

Porady

Internetowe Konto Pacjenta to rewolucyjne narzędzie w systemie ochrony zdrowia, które ma uporządkować rozproszone dotąd informacje medyczne o naszym stanie zdrowia w jednym miejscu. Tutaj możemy znaleźć historię recept wystawionych, zrealizowanych, a także tych, które zostały zrealizowane częściowo. Warto wiedzieć, że osoby starsze, które nigdy nie korzystały z internetu i nie czują takiej potrzeby, mogą upoważnić kogoś bliskiego do obsługi ich IKP.

zza lady

OLEJ Z CZARNUSZKI SIEWNEJ NA ODPORNOŚĆ

Obecnie surowce zielarskie przeżywają swój renesans. Tak jest w przypadku czarnuszki siewnej (Nigella sativa L.), określanej też mianem „czarnego kminku”. W infekcyjnym sezonie najbardziej doceniamy jej immunomodulujące właściwości. Związki aktywne oleju z czarnuszki (głównie tymochinon) z jednej strony mobilizują układ odpornościowy, a z drugiej działają przeciwzapalnie i „wyciszająco” w stanach, kiedy układ odpornościowy „szaleje”. Kupując olej zwracajmy uwagę, aby był on dobrej jakości (tłoczony na zimno, w ciemnej butelce, ze sprawdzonego źródła). Olej ma specyficzny, ostry smak, ale można go spróbować złagodzić dodając np. soku z malin.

DR N. MED. MGR FARMACJI

JUSTYNA WODOWSKA

To warto wiedzieć o aptecznych produktach i związanych z farmacją przepisach. CYNAMON I JEGO DOBROCZYNNE WŁAŚCIWOŚCI

Okres świąt wielu z nas kojarzy się z pachnącymi cynamonem piernikami. W aptece można kupić kosmetyczne prezenty o takim aromacie (korzenne peelingi do ciała czy rozgrzewające olejki do kąpieli). Warto też jednak wiedzieć, że cynamon ma korzystny wpływ na procesy trawienne, a dodatkowo obniża poziom glukozy we krwi. W aptece można zaopatrzyć się w preparaty zawierające korę cynamonu w kompleksie z innymi składnikami regulującymi poziom cukru (liść morwy białej czy Gymnema Sylvestre).

Magazyn 60+

Dbam o zdrowie

PROFILAKTYKA

Jak wybrać dobry

termometr?

W czasie sezonu infekcyjnego używamy go częściej, niż byśmy chcieli. Dlatego tak ważna jest jego jakość. Powinien być dokładny, bezpieczny i trwały. Na który warto postawić? TEKST AGNIESZKA CZECHOWSKA

iedyś sprawa była prosta – w aptece dostępny był tylko i wyłącznie termometr rtęciowy. Miał on swoje zalety – był np. dokładny. Ale i wady – czas pomiaru wynosił ok. 5 minut, a ze względu na szklaną obudowę łatwo go było zbić. A wtedy zaczynały się prawdziwe kłopoty, bowiem rtęć pozbawiona osłony jest bardzo toksyczna. Szybko zaczyna się ulatniać, a jej opary wywołują m.in. silne bóle i zawroty głowy oraz zaburzenia świadomości i koordynacji ruchowej. Między innymi z powodu takich szkodliwych działań w 2009 roku przestano produkować termo20

Magazyn 60+

metry rtęciowe. Nie można ich już kupić w żadnej aptece. Bez problemu zaś dostać można termometry elektroniczne, douszne, paskowe, galowe, na podczerwień... Wybór jest naprawdę ogromny. Zatem, na który rodzaj się zdecydować?

Galowy

Wygląda całkiem jak termometr rtęciowy, tyle że w środku zamiast rtęci ma stop galu, indu i cyny. Oznacza to, że nawet w przypadku zbicia nie jesteśmy narażeni na toksyczne opary. To ważne, bo wiadomo, że w domu o taki wypadek nietrudno. Jest też dość

CZY TO JUŻ JEST GORĄCZKA? Żeby to ocenić, trzeba wiedzieć, jaka jest prawidłowa temperatura ciała danej osoby. Tymczasem normy u osoby zdrowej są naprawdę szerokie i różnią się w zależności od miejsca pomiaru. • jama ustna....................33,2–38,2°C • odbyt . ..........................34,4–37,8°C • błona bębenkowa . ......35,4–37,8°C • dół pachowy.................35,5–37,0°C

precyzyjny – dokładność pomiaru temperatury ciała za pomocą tego typu termometrów wynosi 0,1 st. C. Co istotne, termometry galowe są tanie w eksploatacji – nie wymagają ani zasilania, ani kalibracji. A dzięki szklanej obudowie są łatwe do utrzymania w czystości. Czas pomiaru temperatury waha się w ich przypadku od 4 min (w jamie ustnej) do 10 min (pod pachą). Największym problemem dla osoby niewprawionej może być ich strzepnięcie. Jest to znacznie trudniejsze niż w przypadku termometru rtęciowego. Żeby strzepnąć galowy, trzeba go chwile ogrzać w rękach, a potem energicznie i szybko nim potrząsać. Zalety: niska cena (ok. 10 zł), brak jakichkolwiek kosztów eksploatacji. Wady: długi czas pomiaru; osobie chorej, osłabionej, cierpiącej na reumatyzm może być ciężko go strzepnąć.

naprawdę bardzo dokładny – różnica błędu wynosi 0,1 st. C. Są łatwe w użyciu – wiele modeli wydaje sygnały świetlne i dźwiękowe pomagające właściwie umieścić termometr w uchu. Koszt: od 60 zł. Zalety: bardzo duża dokładność, szybki pomiar, łatwość odczytu – wynik pojawia się na wyświetlaczu, nie trzeba go oceniać na podziałce. Wady: konieczność wymiany baterii, co na szczęście w większości modeli można zrobić samodzielnie w domu; podatność na pole elektromagnetyczne (np. bliskość telefonów komórkowych), które może rozstrajać urządzenia.

Elektroniczny bezdotykowy

Takie termometry są najbardziej zaawansowane technologicznie, dzięki czemu pomiar temperatury ciała odbywa się bez kontaktu fizycznego z badanym. Do kontroli temperatury wykorzystują podczerwień. Odczyt jest bardzo precyzyjny i szybki (wynik pojawia się po 1-2 sekundach). Wynik badania wyświetlany jest na monitorku, a wiele modeli oferuje także możliwość zapisania kilku lub kilkunastu ostatnich pomiarów w pamięci urządzenia. Badana powierzchnia (najczęściej czoło lub skroń) musi być wolna od kremów, sucha, odtłuszczona i odsłonięta (należy odgarnąć włosy). Zalety: błyskawiczny pomiar, dostępność do różnych obszarów ciała, higiena (bez konieczności dezynfekowania, gdy mierzymy temperaturę kilku osób). Wady: cena – dobry termometr bezdotykowy to wydatek co najmniej 150 zł; błędy w pomiarach przy nieprzestrzeganiu zalecanych odległości od skóry czy jej niewłaściwym przygotowaniu (np. spocona skroń albo rozgrzana, bo na tym boku spaliśmy).

Zmiennofazowy (paskowy)

To tzw. termometr jednorazowy. Ma on postać paska wykonanego z tworzywa sztucznego. Tego typu termometrem najczęściej dokonuje się pomiaru temperatury na czole – pasek przyklejamy nad łukiem brwiowym i po ok. 15 sekundach otrzymujemy wynik. Odczyt polega na analizie koloru paska i porównaniu z wzornikiem. Niestety, tego typu termometry nie są zbyt dokładne – błąd pomiaru wynosi 0,3-0,4 st. C. Dlatego polecane są raczej do sprawdzenia, czy temperatura jest podniesiona, a nie do konkretnego jej odczytu. Zalety: niska cena (ok. 50 zł za 100 szt.), brak kosztów eksploatacji, szybki wynik. Wady: niezbyt duża dokładność; osoby, które gorzej widzą mogą mieć problem z oceną koloru na pasku.

Elektroniczny dotykowy

Do wyboru są modele tradycyjne, przypominające kształtem termometr rtęciowy oraz takie, którymi dotyka się czoła lub wsuwa do ucha. Te pierwsze można wykorzystywać do mierzenie temperatury pod pachą, w ustach lub w odbycie. Bardzo popularne i praktyczne są szczególnie elektroniczne termometry douszne. Wynik otrzymujemy już po kilku sekundach i jest on

o tym pamiętaj

PRAWIDŁOWA TEMPERATURA CIAŁA ZALEŻY OD KILKU CZYNNIKÓW • wieku (u osób starszych może być o 0,5 °C niższa), • pory dnia (po południu może wzrosnąć nawet o 0,5 °C), • przyjmowanych leków (wpływ mają np.

neuroleptyki i kuracja hormonalna stosowana w leczeniu nieprawidłowej czynności tarczycy), • wysiłku fizycznego przed pomiarem (podnosi on ciśnienie krwi i temperaturę ciała).

Magazyn 60+

Jem zdrowo

MGR INŻ.

BARBARA LASOTA ABSOLWENTKA WYDZIAŁU ŻYWIENIA CZŁOWIEKA SGGW, PASJONATKA DIETETYKI

ZDROWOTNA MOC WIGILIJNYCH

potraw Nasze życie i życie naszych przodków dzielą lata świetlne. Ale Wigilia niewiele się przez wieki zmieniła. I niech tak zostanie, bo jest niepowtarzalna. A to, co jemy podczas uroczystej kolacji, służy zdrowiu. TEKST BARBARA LASOTA

igilia u króla Jana, „co to po łbach bił pogana” (strofa z wiersza Konopnickiej, w którym opisała zasługi Jana III Sobieskiego) składała się głównie z ryb. Kronikarz zanotował, że zwykle jadano: „łososi rosłych mis jedna, karpi rosłych mis dwie, szczupaków półmisków dziewięć i karpi mniejszych półmisków siedem”. U szlachty też nie brakowało ryb, najczęściej z własnych stawów, ale były także potrawy, które dziś nazwalibyśmy wegańskimi. Chłopi na wieczerzę wigilijną jedli głównie dania z warzyw, roślin strączkowych, mąki, suszonych owoców i grzybów. Z tego, co dawało pole, sad i las. O dziwo, współgrają one ze współczesnymi trendami żywieniowymi. Ponieważ wierzono w magiczną moc orzechów, maku, 22

_Magazyn 60+

miodu, starano się, aby i one pojawiły się podczas tej niecodziennej wieczerzy, poprzedzającej Gody lub Godnie Święta. Tak nazywano Boże Narodzenie. Były więc śliżyki z makiem, pierniczki, w niektórych regionach kutia. Listę postnych dań uzupełniał złowiony w pobliskiej rzece szczupak i najtańsze z ryb – śledzie. Potrawy smażono na oleju. Dziś wszyscy jemy na Wigilię zarówno ryby, jak i potrawy zupełnie wegańskie. Żywieniowcy, którzy badają wartość odżywczą produktów, twierdzą, że takie menu naprawdę jest wartościowe. Zachęcają, abyśmy przynajmniej niektóre specjały, po ewentualnej małej modyfikacji, jadali nie raz w roku, ale włączyli do codziennego jadłospisu. Dowiedzmy się, dlaczego są tak godne polecenia.

Kapusta wzmacnia odporność

To królowa wigilijnego stołu. Nie surowa, lecz kiszona. Dawniej każda zapobiegliwa gospodyni dbała, aby jesienią zakisić przynajmniej jedną dużą dębową beczkę poszatkowanej kapusty. Po to, by urozmaicać zimowe posiłki, chronić domowników przed chorobami i mieć z czego przyrządzić wigilijne potrawy. Dziś wiemy, że kiszona kapusta rzeczywiście podnosi odporność, dostarcza dużo wit. C, A, kwasu foliowego i wielu składników mineralnych. Zapewnia również prawidłowe funkcjonowanie przewodu pokarmowego, bo zawarty w niej kwas mlekowy poprawia trawienie i chroni przed chorobotwórczymi bakteriami. Dostarcza także przeciwutleniaczy, zmniejszających ryzyko nowotworów i chorób serca. Najwartościowsza jest w formie surówki, z marchewką, cebulą, jabłkiem i olejem lnianym. Ale bardzo korzystnie działa także niezbyt długo gotowana i podana z grochem lub fasolą, albo w formie pierogów, jak to ma miejsce w wigilię.

Groch i fasola zawierają fitohormony

Są warzywami strączkowmi cenionymi przez Słowian od niepamiętnych czasów. Według starych wierzeń były symbolem dostatku i miały zapewniać płodność, podobnie jak soczewica. Tym uzasadniano ich wykorzystanie do przyrządzania potraw wigilijnych. Rzeczywiście, wiara w pozytywne działanie ma uzasadnienie. Rośliny strączkowe dostarczają bowiem fitohormonów, podobnych do estrogenów, czyli żeńskich hormonów płciowych. U młodych kobiet mogą pozytywnie wpływać na jajeczkowanie, a starszym paniom ułatwiają przejście przez trudny okres przekwitania. Aby efekt terapeutyczny był zauważalny, trzeba jeść strączkowe jak najczęściej. Nie muszą to być duże porcje, wystarczy nawet łyżka ugotowanej fasoli dziennie. Ponadto w warzywach strączkowych jest bardzo dużo białka i witamin z grupy B.

Grzyby dają smak

Etnografowie twierdzą, że w wieczerzy wigilijnej jest nawiązanie do czasów przedchrześcijańskich. Jednym z takich elementów są właśnie

idealne menu

JAK PRZYGOTOWAĆ DIETETYCZNĄ KOLACJĘ WIGILIJNĄ Niektóre potrawy

wigilijne, chociaż bezmięsne, są dość kaloryczne i ciężkostrawne. W łatwy sposób możemy je „odchudzić” i odciążyć żołądek oraz wątrobę. Po modyfikacji będą jeszcze zdrowsze.

Zamiast karpia smażonego możemy

podać pieczonego razem z warzywami w folii aluminiowej lub pergaminie. Jest pyszny, a nie zawiera dodatkowego tłuszczu. Inny pomysł to pulpeciki z karpia, gotowane w wywarze z warzyw.

Śledzie w oleju war-

to zastąpić wersją w sosie jogurtowym, z jabłkiem i sokiem z cytryny lub w sosie pomidorowym albo w lekkiej

zalewie z soku cytrynowego i wody, z cebulką, marchewką, goździkiem i ulubionymi ziołami.

Kapusta z grochem

będzie lżej strawna, jeśli dodamy do niej sporo majeranku. Kto lubi, może też dodać kminek. Zmniejszmy też nieco ilość grochu.

Pierogi, które trady-

cyjnie obsmażamy na oleju, możemy podgrzać w piekarniku lub przyrządzić pieczone.

Zupę grzybową

ze śmietaną warto zastąpić czystym barszczem czerwonym z uszkami z mąki razowej.

grzyby, które miały naszym przodkom umożliwiać kontakt z duszami zmarłych. Z żywieniowego punktu widzenia grzyby nie dostarczają nam zbyt wielu wartościowych składników. Mają jednak niezwykły aromat, który pomaga nadać zwykłym kluskom, łazankom, pierogom czy kapuście wyrafinowany smak, często nawet lepszy niż potraw mięsnych. Tak więc wykorzystujmy je w codziennej diecie zamiast mięsa, aby uniknąć jego nadmiaru, który zdrowiu wcale nie służy.

Ryby cenne dla serca i mózgu

Zagościły na wigilijnym stole, ponieważ były znakiem pierwszych chrześcijan. Greckie słowo Ichthys (ryba) czytano jako: Jezus Chrystus, syn Boga, zbawiciel. Magazyn 60+_

Jem zdrowo Ich walory zdrowotne są nie do przecenienia. Poza białkiem dostarczają cynku, jodu, selenu, wielu witamin i cennych kwasów tłuszczowych omega 3, których często brakuje w codziennej diecie. Ryby jedzone 2 – 3 razy w tygodniu dbają o nasz układ sercowo-naczyniowy, mózg, o odporność, mięśnie i kościec. Najcenniejsze są dziko żyjące w morzach, ale i nasz karp, którego hodowlę rozpropagowali w Polsce Cystersi (już w XIII w), także ma więcej zalet niż myślimy. To błąd, że zazwyczaj jemy go tylko raz w roku. Gotowany na parze z warzywami jest wspaniałym dietetycznym daniem.

Buraki na długowieczność i dla urody

Nasi przodkowie intuicyjnie lub na podstawie obserwacji i doświadczeń przypisywali im niezwykłą moc. Nauka to potwierdziła. Buraki przede wszystkim bardzo skutecznie eliminują problemy z trawieniem, co ma wpływ nie tylko na prawidłowe funkcjonowanie prze-

pyszne i wartościowe

ZAKWAS BURACZANY Zamiast zakwaszać czerwony barszcz cytryną, ugotujcie go na naturalnym zakwasie z buraków. Jest przepyszny i baaardzo zdrowy. Jedzcie go często, najlepiej raz w tygodniu.

Składniki

1,5 kg czerwonych buraków, 5 ząbków czosnku, 3 liście laurowe, kilka ziaren ziela angielskiego, sól

Wykonanie

Umyte buraki cienko obieramy i kroimy w plasterki, kostkę lub

w słupki. Układamy w kamionkowym garnku lub w słoju, dodajemy obrany czosnek i resztę przypraw. Zalewamy przegotowaną, chłodną wodą z łyżką soli. Obwiązujemy gazą, stawiamy w ciepłym miejscu. Gdy zauważymy pianę, zbieramy ją. Po tygodniu zakwas będzie gotowy. Aby nieco przyspieszyć kiszenie, możemy dodać skórkę razowca.

WIGILIJNA ŚCIĄGAWKA Z KALORIAMI (100 G POTRAWY) • Makowiec • Piernik • Paszteciki z grzybami • Śledź w oleju • Kutia • Pierogi z kapustą i grzybami • Karp smażony

361 352 306 235 210 209 190

• Kapusta z grochem. 158 • Śledź w jogurcie . 122 • Zupa grzybowa ze śmietaną 82 • Kompot z suszu 70 • Karp w galarecie 55 • Kapusta z grzybami . 50 • Barszcz czerwony czysty 20

wodu pokarmowego, ale również korzystnie wpływa na cerę. Działają też krwiotwórczo, regulują ciśnienie, obniżają poziom złego cholesterolu, wspomagają usuwanie toksyn z organizmu i zapobiegają destrukcyjnemu działaniu wolnych rodników odpowiedzialnych za wiele chorób. Im częściej będziemy je jeść w formie jarzyny do obiadu, tym lepiej. Pijmy także zakwas (przepis obok) i jedzmy czerwony barszcz. Nie musi być z pracochłonnymi uszkami. Może być np. z fasolą. Naturalny buraczany zakwas, podobnie jak kwas z kiszonej kapusty, działa niemal jak lek.

Oleje wigilijne bogate w omega 3

Do XVIII wieku w naszej kuchni królował olej lniany, ponieważ uprawialiśmy dużo lnu. W niektórych regionach stosowano też olej konopny. Teraz do wigilijnych dań najczęściej dodajemy olej rzepakowy, ale nie zapominajmy o tamtych dwóch, znacznie starszych. Używajmy ich na co dzień. Podobnie jak ryby, są nieocenionym źródłem kwasów tłuszczowych omega 3, a także witaminy E. Zawierają również sterole roślinne, zmniejszające ryzyko odkładania się cholesterolu w tętnicach.

Orzechy na mądrość i szczęście

Powinniśmy wyrobić w sobie nawyk ich chrupania codziennie, np. na podwieczorek. Wystarczy kilka sztuk. Mogą być laskowe i włoskie, które tradycyjnie podaje się na Wigilię, ale cenne są też nerkowce, migdały i piniowe. Poprawiają pamięć i nastrój, zapobiegają demencji i pomagają się wyciszyć.

Suszone owoce zamiast słodyczy

Na wigilijnym stole naszych przodków nie mogło zabraknąć suszonych jabłek, gruszek, śliwek. Wykorzystywano też zamorskie rodzynki, a czasem figi. Robiono z nich tradycyjny kompot, dodawano do kutii i jedzono jako słodką przekąskę. Wprawdzie zawierają sporo cukru, ale występuje on w towarzystwie błonnika, pektyn i mnóstwa składników mineralnych. Dlatego suszone owoce są o wiele zdrowszym deserem niż ciasta czy ciasteczka, godnym polecenia od święta i na codzień. 24

_Magazyn 60+

Wieści z apteki

Zapytaj

farmaceutkę

Wątpliwości Czytelników dotyczące domowych sposobów i preparatów aptecznych rozwiewa redaktorka prowadząca Magazyn 60+ mgr farmacji Ewa Dembowska

pytanie

Dowiedziałem się, że przy problemach ze stopami z powodu cukrzycy lepiej nie stosować plastrów na odciski. Czy to prawda i co w takim razie powinienem robić? Marek z Białegostoku W przypadku pacjentów z cukrzycą niezmiernie ważna jest profilaktyka zapobiegająca powstaniu stopy cukrzycowej, czyli odpowiednia higiena, zabiegi kosmetyczne, wszystko co chroni przed tworzeniem się odcisku, gdyż ten cukrzyka nie boli i w efekcie łatwiej przeoczyć, gdy dochodzi do komplikacji. Diabetycy powinni być w stałym kontakcie ze specjalistą od stóp – podologiem i jemu powierzyć usuwanie istniejących odcisków. Podstawową profilaktykę możemy jednak stosować sami – sięgając po kosmetyki dla diabetyków i przestrzegając standardów higienicznych. Pacjent powinien też mieć prawidłowo dobrane obuwie i wkładki i być pod opieką lekarza. To ważne, bo leczenie zaawansowanych przypadków stopy cukrzycowej jest bardzo trudne, gdyż tak naprawdę brak jest idealnych preparatów ułatwiających gojenie się ran. 26

Magazyn 60+

pytanie

Czy ciśnieniomierz nadgarstkowy mierzy dokładnie? Chciałabym taki sprezentować mamie, żeby nie miała problemu z korzystaMałgorzata z Opoczna niem z niego.

Ciśnieniomierz nadgarstkowy uważany jest za urządzenie najmniej wiarygodne w pomiarach ciśnienia tętniczego ze wszystkich rodzajów przyrządów dostępnych na rynku – nadgarstkowych i naramiennych elektronicznych i mechanicznych. Lekarze kardiolodzy zwracają uwagę na sposób pomiaru ciśnienia oraz zdiagnozowane schorzenia pacjenta (np. miażdżyca). Dokonując pomiaru doprowadzamy do ucisku żył i tętnic, a te na przedramieniu są grubsze niż te w okolicy nadgarstka. Ciśnieniomierze elektroniczne, w tym nadgarstkowe, mierzą ciśnienie tętnicze wyczuwane dzięki strumieniowi krwi, który płynie pod mankietem i powoduje jego

drgania. Zatem małe, zmiażdżycowane naczynia w nadgarstku nie sprzyjają prawidłowemu pomiarowi. Kontrola ciśnienia tętniczego przyrządem nadgarstkowym nie jest wskazana również dla osób otyłych – warstwa tkanki tłuszczowej skutecznie tłumi drgania cienkich naczyń nadgarstka. Lepiej i dokładniej dokonać pomiaru ciśnieniomierzem zakładanym na przedramię.

DRODZY CZYTELNICY, Zapraszamy do wspólnego tworzenia rubryki. Przysyłajcie pytania e-mailem na adres magazyn60plus@bezrecepty.eu

Żyję zdrowo

sposobów na zachowanie

młodości

Tempo starzenia się nie zależy jedynie od genów, lecz także od tego, jak sami traktujemy własny umysł i ciało. Zobacz, co możesz zrobić, by spowolnić ten proces i cieszyć się zdrowiem przez długie lata.

TEKST MAGDALENA ŁUKÓW

aukowcy obliczyli, że organizm ludzki jest zaprogramowany na 120 lat życia. A jednak umieramy znacznie wcześniej. Średnia wieku Polki wynosi 87,6 roku, Polaka jest nawet niższa – 81,8 roku. Oczywiście to tylko statystyki, na które „pracują” także ci, którzy odchodzą zdecydowanie za wcześnie. Na to, jaki wiek osiągniemy, ma bowiem wpływ wiele czynników, m.in. 28

Magazyn 60+

zapisana w genach skłonność do niektórych chorób, zanieczyszczenie środowiska, w którym mieszkamy czy rodzaj pracy, jaki wykonujemy – ta fizyczna na ogół szybciej odciska piętno na organizmie niż biurowa. Jak dowodzi przykład mieszkańców japońskiej wyspy Okinawa, najliczniejszej grupy 100-latków na naszej planecie, ważny jest także także styl życia. Fundamentem długowieczności jest dieta. Ale nie tylko...

Piramida żywienia z Okinawy

B. GĘSTE (3.0-9.0) Np.sery, tłuszcze.

Produkty dzieli się tu na 4 grupy wg tzw. gęstości kalorycznej. Aby ją policzyć, liczbę kalorii w 100 g produktu dzielimy przez jego masę, czyli np. 100 g oliwy to 882:100=8,82. Najmniej gęste produkty nie wymagają ograniczania, po gęściejsze sięgamy do 4 dziennie, po średnio gęste raz dziennie, a po najgęściejsze maksymalnie 3 razy w tygodniu.

ŚREDNIO GĘSTE (1.6-3.0) Np. jajka, mięso czerwone, pieczywo. NIEZBYT GĘSTE (0.8-1.5) Np. gotowane makaron lub fasola, ryż brązowy. NAJMNIEJ GĘSTE (do 0.7) Np. warzywa, owoce, mleko sojowe, beztłuszczowy jogurt i zielona herbata.

Jedz mniej, a dobrze

Myśl pozytywnie

Ludzie cieszący się sędziwym wiekiem podGdy zapytamy Polaka jak się czuje, zwykle zacznie kreślają, że nigdy się nie objadają. W ich mewyliczać mnóstwo problemów, Amerykanin odnu przeważa chude mięso i ryby, świeże wawrotnie. Na pytanie How are you? odpowie Fine, czyli rzywa, owoce, dania gotowane i pieczone, dobrze, choć czasami świat wali mu się na głowę. I warto a nie smażone. Posiłki obfitują w nieprzetworzoną żyww sobie tę amerykańską cechę pielęgnować. Jest nieźle, ność, bogatą w kwasy omega 3 i 6 (częste braki omega 3 a będzie jeszcze lepiej! Wiele z nas niepotrzebnie bowiem martwi się na zapas, oczekując najgorszego, dołuje w naszej diecie łatwo można uzupełnić stosując odpowiednią suplementację), wapń oraz flawonoidy (silnie rzeczami, które na to nie zasługują lub tymi, na które nie działające antyoksydatny), zapobiegające starzeniu się ma wpływu. Specjaliści radzą też, aby ograniczać kontakty z ludźmi, którzy wciągają nas w swoje prokomórek. Warto jeszcze zwrócić uwagę, że blemy, a otaczać tymi, od których płynie dowspomniani mieszkańcy Okinawy jadają też UDOWODNIONO, bra energia. Pozytywny stan ducha szybko bardzo różnorodnie, ale nie piją krowiego mleka i alkoholu, nie jedzą czekolady czy ŻE SAMOTNOŚĆ się udziela. oliwy z oliwek. SKRACA ŻYCIE.

Śpij, ile potrzebujesz

WARTO WIĘC DZIELIĆ JE Z INNYMI.

Nie przypadkiem mawia się, że sen to najlepsze lekarstwo, bo tylko wtedy nasz organizm może się w pełni zregenerować. Gdy śpimy, we wszystkich układach trwają prace naprawcze, a w mózgu dochodzi do tzw. kąpieli neurobiochemicznej. Niedobry snu i brak czasu na regenerację prowadzą do wielu chorób, np. nadciśnienia, cukrzycy, nowotworów, depresji, a nawet... tycia. Ile wynosi norma snu? Jedni potrzebują 5, inni 8 godzin. W starszym wieku ważne są też drzemki. Powinny trwać albo 15 min, by tylko trochę dać organizmowi odpocząć, albo 90 minut, by sen przeszedł przez fazy płytkie REM i głębokie NREM.

Marz i planuj

Niektórzy mawiają, że starość zaczyna się wtedy, gdy z aktywnych uczestników życia zmieniamy się w jego obserwatorów. Coś w tym jest, bo nawet wtedy, gdy zdrowie wciąż pozwala nam na rozmaite działania, często sami z nich rezygnujemy. Tymczasem warto wciąż robić coś nowego, a pomysłów, nawet najbardziej szalonych, nie odkładać na później. Jeśli dziś zrezygnujemy np. z dalekiej podróży, nie ma pewności, że za rok czy dwa wciąż będziemy mieli na nią ochotę i siłę. Liczy się tu i teraz, choć oczywiście dobrze jest mieć długofalowe marzenia i planować ich realizację. Teraz wszyscy borykamy się z zakazami związanymi z pandemią, ale warto pomyśleć, co zrobimy, gdy obostrzenia znikną! Magazyn 60+

Żyję zdrowo DZIĘKI RUCHOWI I DIECIE BOGATEJ M.IN. W WITAMINĘ D CZY KWASY OMEGA 3 ŁATWIEJ ZBUDUJEMY ODPORNOŚĆ.

Metryka a wiek biologiczny…

Rusz się z kanapy

REKLAMA

By te marzenia zrealizować, dobrze jest utrzymać ciało w formie. I tu też warto wziąć przykład z japońskich stulatków, którzy potrafią znakomicie dopasować rodzaj aktywności do wieku i stanu zdrowia. Dużo chodzą pieszo, uprawiają ogródki i ćwiczą np. tai chi, czyli gimnastykę w stylu slow, która trenuje jednocześnie ciało i umysł. U nas ta forma ćwiczeń nie jest znana, ale od czego są spacery, jazda na rowerze, czy nordic walking? Nasze serce stanie się silne jak dzwon, jeśli będziemy się ruszać systematycznie, około 30-40 minut dziennie. Najlepiej na powietrzu, a jeśli aura nie dopisuje, porozciągajmy ciało w domu, poćwiczmy z hantalmi siłę mięśni. Obok pokazujemy zaledwie kilka przykładowych ćwiczeń, więcej znajdziemy w programie opracowanym przez Ministerstwo Zdrowia oraz Krajową Izbę Fizjoterapeutów na: https://fizjoterapiaporusza.pl/aktywny-senior

… to nie to samo! Dwie kobiety urodzone w identycznym czasie mogą się starzeć w zupełnie innym tempie. Zła wiadomość jest taka, że wg specjalistów średnio jesteśmy starsi w stosunku do swojej daty urodzenia o 8 lat i to nie w efekcie genów, a własnych nawyków.

To nas postarza najszybciej ❍ przejadanie się i częste jedzenie żywności

wysokoprzetworzonej ❍ niedobory snu, stres i używki oraz brak ruchu (wg naukowców ten ostatni czynnik może skracać życie nawet o 7 lat!)

To nas odmładza najbardziej ❍ dieta roślinna bogata w produkty

zawierające antyoskydanty ❍ dużo ruchu i odpowiednia ilość snu

Jak określa się wiek biologiczny? Istnieje kilka metod. Jedni uważają, że trzeba zbadać wiele parametrów, np. oznaczyć poziom glukozy, lipidogram, enzymy wątrobowe. Inni, że wystarczy ocena procesu, w którym do białek przyłączają się cukry. Oszacowuje się to po wykonaniu skanu skóry ręki ultrafioletem za pomocą lasera oraz analizie uzyskanego odbicia. Takich ocen może jednak spójnie dokonać jedynie specjalista i nie są to powszechnie dostępne badania. Warto wiedzieć!

W internecie znajdziemy jednak wiele testów, dzięki którym sami orientacyjnie obliczymy swój wiek biologiczny. Wystarczy wpisać w wyszukiwarkę hasło „wiek biologiczny test”.

Magazyn 60+

TE ĆWICZENIA CIĘ ODMŁODZĄ

rozciągaj ciało ćwicz siłę mięśni Usiądź prosto, weź do rąk hantle (1-2 kg). Następnie prostuj rękę w zgięciu łokcia i przyciągaj do ramienia. Powtórz ile zdołasz na każdą rękę. Ręce możesz też unosić do góry lub wyciągać poziomo przed siebie.

Usiądź wygodnie na podłodze, oprzyj ręce na podłodze po jednej stronie ciała. Zegnij nogę od strony, z której trzymasz ręce i staraj się powoli je przesuwać najdalej za siebie. Zrób tak po 10 razy na każdą stronę ciała. Możesz też wyciągać ręce jak najdalej przed siebie, usiłując dotknąć palcami rąk do stóp albo próbować wyciągać naprzemiennie raz lewą raz prawą rękę do góry, jakbyś próbowała zerwać jabłko z drzewa. Powtórz po 10 razy na każdą rękę. REKLAMA

Wieści z apteki

Chrzan pospolity SMACZNY I ZDROWY Uprawiany od ponad 2000 lat jest doskonałą przyprawą, która ma też właściwości lecznicze. W medycynie ludowej łagodzono nim wiele dolegliwości, m.in. zapalenie korzonków, reumatyzm, przeziębienie, katar, szkorbut. Świeże liście przykładano przy bólach głowy. TEKST MAŁGORZATA ŚWIGOŃ

kstrakt z chrzanu możemy spotkać np. w suplementach wspomagających leczenie infekcji górnych dróg oddechowych. W domowych kuracjach najczęściej używa się świeżych korzeni, a czasem także rozdrobnionych suszonych. Roślina zawiera glikozyd siarkocyjanowy, olejek eteryczny, sole mineralne (fosfor, siarkę, potas, wapń, żelazo, magnez, sód), fitoncydy, witaminy C, B, E, prowitaminę A oraz enzymy, cukry, białka i aminokwasy. Chrzan ma działanie przeciwreumatyczne, bakteriobójcze, wykrztuśne, odkażające. Używany jest jako środek rozgrzewający, pobudzający ukrwienie, a także poprawiający apetyt. Uwaga! Spożywania chrzanu powinni unikać chorzy z marskością wątroby oraz ze stanami zapalnymi nerek lub przewodu pokarmowego.

S yrop

na apetyt

10 dag oczyszczonego i utartego korzenia zmieszaj z 0,5 szklanki przegotowanej, ostudzonej wody i zostaw pod przykryciem na pół godziny. Następnie przecedź płyn przez płótno lub gazę, dodaj około 10 dag miodu, wymieszaj. Dorośli mogą zażywać po 1 łyżce 3 razy dziennie, a dzieci po łyżeczce, także 3 razy dziennie. 32

Magazyn 60+

S os

O kład

z chrzanu

Utrzyj drobno 1/4 świeżego korzenia chrzanu, dodaj kilka łyżeczek wody, by powstała gęsta papka. Miazgę połóż na bolący staw, nakryj gazą i ceratką. Trzymaj w cieple przez kilka minut. Jeżeli masz wrażliwą skórę, zabezpiecz ją przed położeniem okładu oliwą lub olejem kokosowym. Warto dodać do chrzanu po łyżeczce sproszkowanego kłącza tataraku i korzenia żywokostu. Da to jeszcze lepszy efekt leczniczy. Okład zmniejsza ból, obrzęk, poprawia ruchomość stawu.

chrzanowy

Włóż do rondelka łyżkę masła, poczekaj aż się roztopi, dodaj 2 łyżki mąki, podsmaż na złoty kolor. Zdejmij rondel z ognia, wlej 1,5 szklanki bulionu warzywnego lub rosołu. Cały czas intensywnie mieszaj, by nie było grudek. Dodaj 2-3 łyżki startego chrzanu (może być ze słoika), dopraw cukrem i sokiem z cytryny. Ponownie zagotuj. Gdy trochę przestygnie, dodaj kwaśną śmietanę. Doskonały do sztuki mięsa lub jajek w koszulkach.

S ok

na przebarwienia

Utrzyj na drobnej tarce kawałek chrzanu i wyciśnij przez gazę sok. Dodaj 3 łyżeczki do 1/2 szklanki przegotowanej wody, lub jeszcze lepiej – octu winnego. Przemywaj skórę w przebarwionych miejscach dwa razy dziennie: rano i wieczorem.

Mam pytanie do... Laura Łącz

Jestem wciąż

młoda

duchem

Dziadkowie marzyli o innej karierze dla niej, ale ona została aktorką, jak rodzice. Uwielbia występować, kontakt z publicznością dodaje jej energii i sił do działania. Ale kiedy przed Wigilią w jej domu staje choinka, liczy się tylko rodzina i tradycja. ROZMAWIAŁA TERESA ZUŃ

alendarz ma szczelnie zapisany, nawet gdy powracająca pandemia znowu zamyka ludzi w domach. Zawsze widzi możliwości, nie ograniczenia. Nie może grać ani przygotowywać kolejnej premiery z seniorami zafascynowanymi teatrem? Pisze i pracuje nad następnymi książkami dla dzieci. Nigdy nie odpuszcza, nawet jeśli nie ma żadnych spotkań i jest w domu sama, jest dobrze ubrana, uczesana i umalowana. Bo tak samo, jak kiedyś jej mama uważa, że trzeba dbać o siebie... dla samej siebie.

Założę się, że wciąż mieści się pani w sukienkę z balu maturalnego...

To prawda! Całe życie mam taką samą figurę, ponieważ nie mam w ogóle skłonności do tycia. Tak samo zresztą jak moi rodzice, którzy do końca zachowali szczupłe sylwetki. W naszym domu ani razu nie padło słowo „odchudzanie”. Choć mama zwracała uwagę na 34

Magazyn 60+

to, co jemy i pilnowała, by była to dieta lekkostrawna. Sama miała delikatny system trawienny i uważała, że dziecko, czyli ja, tym bardziej powinno jeść rzeczy mało obciążające. Od zawsze więc byłam bardzo szczupłą osobą i nigdy się nie odchudzałam. Nigdy też nie uprawiałam sportu ani się nie gimnastykowałam, ale z tego akurat nie jestem dumna! (śmiech).

Mam to po niej. Bo choć uwielbiam swoją pracę i lubię, gdy zawodowo dużo się dzieje, to po pracy nie umawiam się na wino czy ploteczki, przeważnie też nie zostaję na bankietach, a jeżeli już, to pierwsza z nich wychodzę. Lubię swój dom i lubię spędzać w nim czas.

Nie praktykuje pani nawet spacerów tak zalecanych przez specjalistów od zdrowego stylu życia?

Wielu ludzi pyta mnie o „Klan”. Bardzo lubię grać i bardzo lubię tę moją postać, ale zawodowo robię też mnóstwo innych rzeczy. Od szkoły teatralnej specjalizuję się w poezji polskiej i mam w repertuarze monodramy poetycko-muzyczne, z którymi występuję w do-

Nie lubię spacerów jako takich, bo nie lubię chodzenia bez celu. Co innego, gdy to czemuś służy, gdy muszę iść do sklepu, do pracy czy załatwić coś w urzędzie – wtedy mogę chodzić kilometrami. Od młodości taka byłam, zamiast robić przysiady czy inne gimnastyczne wyczyny, brałam odkurzacz i sprzątałam cały dom albo myłam w nim schody. Natomiast syna zawsze zachęcałam do aktywności, a on polubił bieganie i wszelkie wędrówki. Tak samo zresztą jak kiedyś mój mąż, Krzysztof Chamiec. Przez to jednak nie spędzaliśmy wakacji razem, bo dla mnie wakacje to leżenie na leżaku pod parasolem i patrzenie na morze, a jego ciągle nosiło, ciągle gdzieś by chodził, zwiedzał, szukał atrakcji. Za to jeśli chodzi o życiową i zawodową aktywność, jestem na drugim biegunie. Zdarzało mi się o 6.00 rano wsiąść do samochodu, pojechać do Świnoujścia czy Koszalina na występ, skończyć go o 19, po czym przez godzinę podpisywać moje książki, a potem wrócić do Warszawy, by następnego dnia od rana być na zdjęciach w „Klanie”, a wieczorem poprowadzić jeszcze elegancką galę. Ludziom wydaje się to nadzwyczajne. A dla mnie to codzienność, która zastępuje mi bieganie i gimnastykę.

Wychodzi na to, że kobieta spełniona to kobieta zajęta?

Ktoś nawet napisał o mnie kiedyś „ikona aktywności”! (śmiech) Wydaje mi się, że to ważne. Przykładem dla mnie pod tym względem była moja mama. Całe życie była aktorką Teatru Polskiego w Warszawie, do którego zaraz po studiach razem z ojcem zaangażował ją sam Leon Schiller. I była bardzo nieszczęśliwa i niezadowolona, gdy z powodu wymogów prawa pracy skierowano ją na emeryturę. Oczywiście potem długo jeszcze grywała w teatrze, ale zajęła się też domem, jego remontem i urządzaniem, malowała obrazy, pisała. Zawsze wstawała rano i zawsze – choćby nie wiem co – robiła makijaż i fryzurę, ładnie się ubierała. Zmarła w wieku 90 lat, ale do końca była młoda duchem.

Nie muszę więc chyba pytać po kim ma pani tę niesamowitą energię i urodę.

Jeśli chodzi o urodę to na pewno są jej geny. Ale rodzice byli bardzo różnymi osobami. Ojciec wesoły i bardzo towarzyski, lubił spędzać czas z kolegami, po spektaklu, jak to było wtedy przyjęte, często chodził z nimi do restauracji, mama z kolei była typową domatorką.

To trochę jak Gabriela, którą gra pani w serialu „Klan”.

W repertuarze mam specjalne programy dla seniorów z najpiękniejszą polską poezją czy piosenkami 20-lecia międzywojennego. Na estradzie zaczynałam z mistrzem Januszem Zakrzeńskim. Był aktorem Teatru Polskiego i ze wszystkich młodych koleżanek wybrał właśnie mnie. mach kultury, klubach seniora czy na Uniwersytetach Trzeciego Wieku. Prowadzę też Teatr Seniorów w Karczewie pod Warszawą oraz znany amatorski Teatr KARTA. W tym roku przygotowałam dwie premiery, które teraz, niestety, z powodu pandemii po raz drugi zostały odwołane. „Pamiętnik człowieka” według mojego scenariusza powstał z okazji setnych urodzin papieża Jana Pawła II. Z Teatrem KARTA z kolei przygotowałam jednoaktówki i opowiadania Antoniego Czechowa pod wspólnym tytułem „Oświadczyny”. Zobaczymy, jak sprawy się w Polsce ułożą, ale wciąż mam nadzieję, że jednak te moje przedstawienia przygotowane na ten rok się odbędą, a w grudniu będę mogła jeszcze wystąpić ze spektaklami kolędowymi „Przed zapaleniem choinki” i „Balladą grudniową”.

Sporo tego.

Koledzy żartują czasami, że tylko Zenek Martyniuk ma więcej występów na estradzie! (śmiech) Prowadzę własną agencję artystyczną i mam dużo pracy w całej Polsce. Trzeba widzieć, jak przyjeżdżam na występ na przykład do domu kultury, w obydwu rękach niosąc ubrania, buty, książki, kosmetyki czy akcesoria potrzebne do występu, a jego dyrektor pyta, czy kierowca też już idzie i czy jest ze mną menedżer i księgowa. A ja wszędzie jadę sama i wszystko załatwiam sama. Musiałam się tego nauczyć, choć wcale nie marzyłam o karierze bizneswoman. Zawsze chciałam być artystką. Chcę występować dopóki będę miała siłę, bo kontakt z żywą publicznością jest dla mnie szalenie ważny. Magazyn 60+

Mam pytanie do...

LAURA ŁĄCZ

Aktorstwo ma we krwi. Jej rodzice, Halina Dunajska i Marian Łącz, grali w warszawskim Teatrze Polskim. Dołączyła do jego zespołu, gdy w 1977 roku skończyła szkołę teatralną. Wystąpiła w kilkudziesięciu filmach, serialach i przedstawieniach teatralnych. Teraz oglądamy ją m.in. w serialu „Klan”.

Nie tylko scena

Występując w teatrze skończyła polonistykę. Znana jest przede wszystkim z książek dla dzieci, które zaczęła pisać po narodzinach syna. Teraz szczególnie dumna jest z nowej powieści dla młodzieży pt. „Chłopak z suchą głową”. Przed świętami ukażą się też jej „Nocne duszki”, „Bajki, których jeszcze nie znacie” oraz „Bajki i wiersze na cztery pory roku”.

Nie tylko praca

Jej mężem był aktor Krzysztof Jaxa-Chamiec, starszy o 25 lat. – Nie przeszkadzały nam ani różnica wieku, ani poprzednie związki. Bo to była bezwzględna, bezwarunkowa miłość – mówi. Ma syna Andrzeja, absolwenta prawa.

Dziwi mnie to, bo nigdy nie widziałam pani zdjęć, na których nie wyglądałaby pani inaczej jak spod igły.

To znów zasługa mojej mamy. Była osobą niezwykle skromną, jednak zawsze bardzo o siebie dbała i świetnie wyglądała, mimo że miała ograniczone środki i korzystała z najtańszych kosmetyków, bardzo rzadko chodziła do fryzjera i sama farbowała włosy (podobnie zresztą jak ja). To nauczyło mnie takiej dbałości o siebie na co dzień. Poza tym jestem otwarta na sprawy mody, wiem co jest modne, ale ślepo za modą nie po36

Magazyn 60+

dążam, kupuję rzeczy wyłącznie ponadczasowe, doskonałej jakości, które służą mi wiele lat. Bywa, że nawet bardzo zamożne panie, które spotykam na różnych galach zachwycą się jakąś moją suknią, wtedy myślę tylko: „gdybyście wiedziały, że mam ją od 15 lat”! Nie sztuka wydać mnóstwo pieniędzy na kosmetyki czy ubrania, sztuka wydać mało i dobrze wyglądać. Mnie nauczyła tego mama, ale od czego są pisma poradnikowe dla kobiet i internet! Z tego co widzę, seniorzy sporo starsi ode mnie świetnie sobie z nim radzą i w sieci buszują. Na przykład z paniami i panami z teatru w Karczewie kontaktuję się teraz przede wszystkim za pomocą komunikatorów internetowych.

A jak pani dba o zdrowie?

Wierzę w genetykę. Wiem, co dolegało mojej mamie i na co w związku z tym powinnam zwrócić uwagę ja. Staram się w miarę systematycznie robić profilaktyczne badania kontrolne. W przypadku sezonowych infekcji wierzę w moc witaminy C. Gdy tylko widzę, że chwyta mnie przeziębienie, a mam do nich skłonność, zwiększam jej dawkę i zawsze dobrze to na mnie działa.

ZDJĘCIA: ARCHIWUM PRYWATNE (2)

Nigdy pani nie narzeka.

Nie, nawet teraz, gdy nie ma koncertów i mogłabym narzekać, że nie mam z czego żyć. Żyję jak każdy w tej sytuacji, z oszczędności i staram się robić inne rzeczy. Dużo piszę, wydawnictwa przygotowują wznowienia moich kilku książek dla dzieci, które swego czasu cieszyły się powodzeniem. Mimo wszystko brak pracy aktorskiej jest dla mnie bardzo uciążliwy, bo ja się czuję wciąż młoda duchem, chociaż ze swojego wyglądu byłam, jestem i będę coraz bardziej niezadowolona.

Co panią mobilizuje i pomaga, gdy przychodzi mimo wszystko gorszy dzień?

Aktywność zawodowa i miłość, i przyjaźń z synem. W tej chwili moje dobre samopoczucie bardziej wiąże się z sukcesami syna i jego dziewczyny, niż z myśleniem o sobie. Skończył studia w tym roku i mam nadzieję, że znajdzie pracę, z której będzie zadowolony. Jeżeli wieczorem myślę, że dzień był dobry, to dzieje się tak wtedy, kiedy jakiś mój występ w moim przekonaniu dobrze mi poszedł. Bo, niestety, od śmierci męża, czyli prawie od 20 lat, jestem sama. Kiedy to się stało, syn miał tylko 10 lat, więc skupiłam się na nim i jego edukacji. Na szczęście jestem domatorką, więc dobrze znoszę samotność.

A święta Bożego Narodzenia to dla pani?... ...czas tylko dla rodziny. I to spędzany w wielkim poszanowaniu domowej tradycji. Tak się złożyło, że odeszli wszyscy moi bliscy, zostaliśmy sami z synem, ale to wcale nie oznacza to, że na naszym stole nie znajdzie się to wszystko, co zawsze stawiały na nim i moja babcia, i mama, i kiedy jeszcze zasiadał przy nim mój mąż. Dla mnie święta zaczynają się już kilka dni przed Wigilią, kiedy w salonie pojawia się ogromna żywa choinka. Jest tak wysoka, że zwykle potrzebuję drabiny i pomocy syna, aby ją przystroić. Drzewko zostaje z nami zaREKLAMA

wsze aż do 2 lutego, bo to dzień urodzin mojego męża i mojego syna.

Czego zawsze pani w te świąteczne dni pilnuje, do czego przykłada wagę?

Dla nas bardzo ważna jest Wigilia. Syn ściśle przestrzega postu, choć zwykle chętnie je mięso, a ja nasze tradycyjne dania przygotowuję sama. Robię przepyszne pasztety, karpia, kapustę i zupę z grzybów, które zresztą sami zbieramy jesienią. Ważne jest dla nas to, żeby były te same potrawy i ważne, by było niezmiennie, tak jak za czasów mojego dzieciństwa, gdy żyli moi dziadkowie i rodzice. Opowiadam o tym w moim monodramie „Przed zapaleniem choinki” i wierzę, że tak bardzo się on ludziom podoba, bo moje opowieści są szczere, osadzone w polskiej tradycji.

Czego z okazji świąt będzie pani życzyła sobie i czytelnikom „Magazynu 60+”?

Tego samego, czego życzę absolutnie wszystkim Polakom i ludziom na świecie (a seniorom zwłaszcza) – żeby zakończyła się pandemia i żeby wrócił ten czas, bardzo niedawny zresztą, kiedy mogliśmy się spotykać i być blisko siebie. A sobie, żebym mogła występować i być aktywna do końca życia!

Jestem piękna Umyte włosy podziel asymetrycznym przedziałkiem i wymodeluj z pomocą okrągłej szczotki. Partie włosów z boku przygładź i wsuń za ucho. Grzywkę skieruj na jedną stronę.

Delikatne włosy też można ładnie ułożyć. Sprawdź, jak je ostrzyc i wymodelować, by atrakcyjnie wyglądać przy wigilijnym stole. TEKST ALEKSANDRA JAWORSKA

Ekstrafryzura J

z cienkich włosów

eśli chcesz, by twoje włosy wyglądały na gęściejsze, sprawdź najpierw, co zaproponuje ci fryzjer. Dobre strzyżenie sprawia z reguły, że fryzura wygląda na puszystą. Przy czym naprawdę cienkie pasma najlepiej się prezentują, jeśli są krótkie lub półdługie. Te sięgające za ramiona zazwyczaj są przy38

Magazyn 60+

klapnięte, aby je unieść warto zrobić u nasady trwałą. Szczególnie korzystnie przy cienkich włosach wygląda bob z wycieniowanymi końcówkami. W optycznym zagęszczeniu pomocne są także pasemka (o 1–2 odcienie jaśniejsze od pozostałych włosów) oraz metody, które opisujemy obok.

Pielęgnowanie cienkich włosów ● Myj głowę nawet codziennie. Jeśli pasma mają skłonność do przetłuszczania, szybko tracą puszystość. Wybierz szampon do częstego mycia. Podczas zabiegu masuj skórę. Sprawisz, że cebulki będą lepiej odżywione, a włosy mocniejsze. ● Kupuj odżywki z polimerami. To cząsteczki, które mają ten sam ładunek, co włosy. Osadzając się na nich, sprawiają, że pasma się od siebie odpychają. Mamy wtedy wrażenie, że włosów jest więcej.

dłuższe , uniesione

BOB W DWÓCH WERSJACH

Włosy o długości do żuchwy zostały wycieniowane, co po wysuszeniu dodało im puszystości. Jak to zrobić? Na wilgotne włosy nałóż piankę zwiększającą objętość i zakręć je na wałki. Wysusz pasma, a gdy wałki wystygną, ściągnij je. Loki lekko rozprostuj palcami, grzywką przysłoń czoło. Utrwal uczesanie lakierem.

● Kup grube wałki. Nie skręcają włosów w loki, tylko unoszą je u nasady. Zakładaj je na umyte, jeszcze lekko wilgotne pasma. Ułóż starannie końcówki, bo pozaginane nie będą potem ładnie wyglądać. Wysusz pasma lub zaczekaj, aż same wyschną. Podczas ściągania wałków uważaj, by nie ciągnąć za włosy. Utrwal uczesanie lakierem. ● Wypróbuj suchy szampon. Jest idealny nie tylko w awaryjnych sytuacjach, nadaje się też do stylizacji! Wystarczy rozpylić go u nasady, aby włosy się uniosły. Jeśli nie przepadasz za tym preparatem, równie dobrze działa puder stylizujący. Odrobiną proszku posyp suche włosy przy skórze, potem lekko je rozwichrz. ● Susz pod włos, a gdy nadasz kształt fryzurze spryskaj ją lakierem. Możesz podtapirować suche kosmyki u nasady rzadkim grzebieniem, ale rób to raczej rzadko, bo to osłabia i niszczy włosy.

K rótkie ,

cieniowane

ROZWIANE PASEMKA

Długa grzywka i krótki tył, czyli klasyczna fryzura pixie w nowoczesnym wydaniu. Jaśniejsze pasemka optycznie zwiększają puszystość włosów. Jak to zrobić? W umyte pasma wetrzyj odrobinę pianki i wysusz je, przeczesując płaską szczotką. Na suche włosy nanieś trochę pudru stylizującego i rozwichrz kosmyki na czubku. REKLAMA

Stylizacyjne sztuczki

Magazyn 60+

Mam prawo

Prezent

REKLAMUJEMY USŁUGI KURIERSKIE

(nie) na czas

Święty Mikołaj już od dobrych kilku lat kupuje w Internecie, a zamiast z wysłużonych sań korzysta z usług kurierów. Jednak ci przed Gwiazdką mają pełne ręce roboty, więc nie zawsze wszystko się udaje. Co możemy wtedy zrobić?

TEKST WIKTORIA TUREK

aka tendencja utrzymuje się już od kilku przedświątecznych sezonów. Zamawiamy on-line coraz więcej. Choć firmy przewozowe robią, co mogą i od początku grudnia kurierzy pracują od świtu do nocy, nie wszystkie przesyłki dotrą do adresatów na czas, więcej też ulega uszkodzeniu lub ginie. W tym roku zaś zapewne będzie jeszcze trudniej, bo osoby, które kupiły prezenty w tradycyjnych sklepach będą je wysyłać – z racji pandemii wielu z nas zrezygnuje ze spotkania z bliskimi). Dlatego lepiej zawczasu zadbać o to, by prezenty dotarły. Jak to zrobić? Przede wszystkim nie zostawiaj zakupów na ostatni moment. Uwzględnij przy tym też „bezpieczny” 40

Magazyn 60+

czas na dotarcie przesyłki. W przypadku zakupów on-line wszystko trwa dłużej, bo sprzedający musi jeszcze przygotować przedmiot do wysyłki. Gdy paczkę nadajesz sama, pod lupę bierzesz oczywiście tylko czas, jaki firma pocztowa czy kurierska przeznacza na dostawę. Jeśli coś będzie nie tak, działaj.

Gdy dostawa trwa w nieskończoność, choć miało być inaczej Opóźnienie względem deklarowanego terminu doręczenia jest najczęstszą przyczyną reklamacji. Możesz reklamować usługę kurierską, jeśli pierwszą próbę doręczenia podjęto po tzw. gwarantowanym

W arto W iedzieć

U KOGO REKLAMOWAĆ: U SPRZEDAWCY CZY KURIERA? Panuje w tej kwestii bałagan prawny. Wszystko za sprawą braku właściwej, jednoznacznej definicji usługi kurierskiej. W efekcie mamy trzy podstawy prawne, do których możemy się odwoływać. Są to: kodeks cywilny (rękojmia za wady), prawo pocztowe i prawo przewozowe. Schemat wyjaśnia, z których przepisów warto skorzystać w danym przypadku. Każda firma ma też regulamin (który nie może być sprzeczny z ogólnymi przepisami), a większość firm kurierskich wprowadza ułatwienia, np. elektroniczne formularze reklamacji. terminie doręczenia. Nie jest on ustalony odgórnie, należy więc sprawdzić to w regulaminie firmy kurierskiej, która spóźniła się z przesyłką. ● Jeśli dopłaciłaś za ekspresową przesyłkę, którą gwarantował sprzedawca (np. wysyłka 24 h, za dodatkową opłatą), a mimo to zamówienie nie dotarło w terminie, złóż reklamację u sprzedawcy. Musi zwrócić pieniądze, które zapłaciłaś za przyspieszoną wysyłkę towaru.

Otrzymałaś uszkodzoną przesyłkę lub zamówienie jest niekompletne

Tu mamy najwięcej prawnego bałaganu. Często sprzedawca i firma kurierska zrzucają na siebie odpowiedzialność za powstałe wady. Sprzedawca odpowiada za wysłany towar, ale to firma kurierska odpowiada za stan przesyłki – aż do momentu wydania jej adresatowi. Jeśli więc kurier przekazuje ci uszkodzoną, źle zapakowaną paczkę, możesz odmówić jej przyjęcia. Wówczas to sprzedający będzie mógł reklamować usługę. Może to zrobić tylko wówczas, gdy odbiorca nie przyjął przesyłki i zrzekł się na jego rzecz prawa do dochodzenia roszczeń. ● W tym przypadku masz też prawo wymagać od kuriera, by zaczekał, aż otworzysz paczkę. Zły wygląd opakowania wcale nie musi oznaczać uszkodzenia zawartości, ale dla pewności w obecności doręczyciela sprawdź stan towaru i w razie zniszczeń, poproś o spisanie protokołu uszkodzenia. Jeżeli kurier odmawia swojej obecności przy otwieraniu przesyłki – lepiej odmów przyjęcia paczki.

Jeśli paczki nie dostałaś w ogóle, czyli utrata przesyłki

W takiej sytuacji w pierwszej kolejności polecamy reklamację tytułem rękojmi u sprzedawcy. Zamówienie nie dotarło, a w świetle prawa sprzedawca odpowiada za nadany towar aż do momentu doręczenia (art. 548 § 3. Kodeks cywilny). Składając reklamację, podaj numer zamówienia i żądanie: albo ponownego wysłania towaru, albo zwrotu kosztów (w tym także ew. kosztów usługi kurierskiej, jeżeli za nią płaciłaś). Sprzedawca ma 14 dni na ustosunkowanie się do two-

REKLAMACJA PRZESYŁKI Po 30 dniach od terminu doręczenia bądź nadania

Po upływie terminu gwarantowanego, zwykle 2-3 dni

Opóźnienie

Uszkodzenie lub ubytek

Do firmy kurierskiej (prawo pocztowe)

Do sprzedawcy (rękojmia) lub firmy kurierskiej (prawo pocztowe)

Utrata

Do sprzedawcy (rękojmia)

jej reklamacji. Jeżeli nie odpowie, automatycznie oznacza to, że przyznaje ci rację. Możesz reklamować też niewykonanie usługi u przewoźnika. W reklamacji zażądaj zwrotu kosztów towaru (te trzeba będzie wykazać) i opłaty za dostawę. Na złożenie reklamacji masz 12 miesięcy od dnia nadania przesyłki (Art. 92, p.3 Prawa pocztowego). ● Najłatwiej odstąpić od umowy zakupu. Jeśli twoje zamówienie nie dotarło przed świętami i nie jesteś już zainteresowana tym produktem, pamiętaj, że w ciągu 14 dni od daty zamówienia można odstąpić od umowy zawartej na odległość (art. 27 ustawy o prawach konsumenta). Gdy nie dokonałaś przedpłaty, odstąpienie od umowy po prostu zakończy twój problem. Nie musisz przechodzić przez żadną procedurę reklamacji. Ewentualnie przesyłki, która być może dotrze po świętach, możesz po prostu nie przyjmować. Jeśli już zapłaciłaś za zakupy, po odstąpieniu od umowy sprzedawca musi zwrócić ci pieniądze (w ciągu 14 lub 30 dni).

Ważne!

OPINIE SĄ RÓŻNE, A CO MÓWI PRAWO?

Sprawdzanie zawartości przesyłki w obecności kuriera: fakt czy mit? Nie ma ogólnego przepisu, który pozwala otworzyć przesyłkę, której jeszcze nie odebrałaś. Regulaminy firm zwykle pozwalają na to przy przesyłkach za pobraniem. Możesz jednak wymagać od kuriera, by zgodził się na sprawdzenie zawartości paczki w przypadku, gdy dotrze uszkodzona, np. karton jest podarty, koperta rozerwana. Domagaj się spisania protokołu, zrób dokumentację (zdjęcia). Niedozwolony zapis w regulaminach e-sklepów. Pamiętaj! Sprzedawca nie ma prawa stwierdzić, że warunkiem rozpatrzenia każdej reklamacji jest spisanie protokołu w obecności kuriera! To klauzula niedozwolona – towar dobrze zapakowany też może okazać się uszkodzony!

Magazyn 60+

To jest mój czas

Świąteczny

czas

pojednania

KLAUDIA MAJKA DYPLOMOWANY PSYCHOLOG I PSYCHOTERAPEUTA Z KRAKOWA, PRACUJE M.IN. Z SENIORAMI.

Podobno nie jest łatwo wybaczyć, ale na pewno jeszcze trudniej jest żyć z urazą. Zatruwać nią siebie i innych. TEKST ANNA GRZELCZAK

JESTEM WAŻNA

egoroczne święta z pewnością będą różnić się od dotychczasowych. Z powodu izolacji niektórych osób zabraknie przy naszych stołach, ale paradoksalnie ten trudny czas może stać się niepowtarzalną okazją do wyjaśnienia zaszłości, które sprawiają, że choć dzielimy się z kimś opłatkiem, to w głębi duszy wciąż żywimy do niego urazę. O tym, jak wybaczać, aby naprawdę uwolnić się od żalu i wieść szczęśliwe życie wśród tych, których jeszcze niedawno unikaliśmy, opowie Klaudia Majka psycholog z wieloletnim doświadczeniem pracy z seniorami w Domu Pomocy Społecznej i na terapiach indywidualnych.

Czy przebaczanie jest nam potrzebne?

– Jak najbardziej, bo kiedy chowamy urazę i pielęgnujemy w sobie postawę ofiary, to przede wszystkim krzywdzimy sami siebie i odbieramy sobie prawo do przeżywa42 Magazyn 60+

nia dobrych chwil. Tak naprawdę w wybaczaniu chodzi nie o tę druga osobę, bo ona często nie pamięta lub nie jest świadoma wyrządzonej nam krzywdy, lecz o nas samych. Byśmy byli zdolni do przyjęcia tego, co się stało i pójścia dalej bez oglądania się za siebie. Swoim pacjentom często przytaczam cytat z powieści Richarda Paula Evansa „Podarunek”, o mężczyźnie dotkniętym Zespołem Tourette’a, że przebaczanie nie wymaga od nas przymknięcia oczu na coś, co się stało, lecz otwarcia ich na to, co może się zdarzyć.

Bez niego naprawdę nie da się żyć?

– Jako ludzie jesteśmy tak skonstruowani, że potrafimy znieść wiele niedogodności i upokorzeń, tylko że nie wybaczając sprawiamy, że krzywdziciel jest wciąż obecny w naszym życiu. Wpływa na nasze uczucia i wybory, często bardziej niż byśmy chcieli. Uwalnia nas od niego rozprawienie się z przeszłością. Wtedy wreszcie możemy dokonać świadomego wyboru, czy chcemy podtrzymać relację, czy pozwolimy, aby nasze drogi się rozeszły. To uwalniające, prawda? Nareszcie możemy decydować o sobie bez napadów lęków, dziwnych ataków bólu czy złości.

Aż tak odbija się to na naszym zdrowiu?

– Oczywiście, bo wpadamy w trzy pułapki pozbawiające nas radości życia. Tkwimy w żalu o przeszłość, który nie pozwala nam odczuwać wdzięczności za teraźniejszość, co z kolei podsyca lęk o przyszłość. Zapętlamy się w negatywnych myślach. Zatruwamy siebie i innych. Im dłużej tkwimy w negatywnych myślach, tym bardziej cierpimy fizycznie i psychicznie. Zaczynamy chorować, ludzi o innych poglądach traktujemy jak wrogów, a ich relacje z naszym krzywdzicielem jako spisek. Złość i frustracja odcinają nas od dobrych uczuć, a to pierwszy krok do depresji. O tyle poważnej, że często ignorowanej u seniorów. Rodzina, opiekunowie

DLACZEGO WARTO WYBACZAĆ? Przebaczenie wnosi w życie spokój i harmonię Uwalnia od negatywnych myśli i przeciwdziała depresji Wzmacnia układ immunologiczny i sprawia, że ustępują nieokreślone bóle Wyrywa z osamotnienia, poczucia niezrozumienia przez otoczenie Poprawia relacje z samym sobą

i lekarze zrzucają obniżenie nastroju, wycofanie, schorzenia psychosomatyczne na karb wieku, co pogłębia poczucie niezrozumienia. A przecież osoba starsza, mówię o seniorach powyżej 75 roku życia, też ma prawo do emocji.

Mówi pani o progu wiekowym, czyli inaczej traktuje wybaczanie 60-latek, a inaczej osoba po 80 roku życia?

– Osoby 60 plus to często ludzie młodzi duchem, w pełni sił witalnych, pracujący, ciekawi świata, którzy potrafią porwać się na rzeczy niemożliwe. Wydaje im się, że pewne sprawy ich jeszcze nie dotyczą, że mają na nie czas. To się zmienia po 75., 80., gdy zaczynamy się zastanawiać nad tym, jakie było moje życie, a wraz z tą refleksją pojawia się też chęć zmierzenia się z bolesnymi tematami i domknięciem pewnych spraw.

Zatem od czego zacząć?

– Najlepiej od przeżycia raz jeszcze tamtych emocji. Moje zalecenie może wydać się banalne, ale często unikamy konfrontacji z bolesnymi wspomnieniami. Dlatego tak ważne jest, aby w pełni przeżyć

swój ból, krzywdę czy upokorzenie. Wypłakać się, wykrzyczeć, posmucić. A gdy ten stan już minie, spróbujmy spojrzeć na wydarzenie z boku, jakby nas nie dotyczyło. Przypomnijmy sobie, co mówiła tamta osoba. Jak się zachowywała nim nas zraniła? Co my robiliśmy wcześniej? Jaki to był dzień? Co działo się wtedy w jej życiu albo między nami? W ten sposób poszerzamy perspektywę, wychodzimy z roli ofiary i zaczynamy dostrzegać niuanse, a nawet swój udział w zdarzeniu. Może wcześniej powiedzieliśmy lub zrobiliśmy coś, czym ją zraniliśmy? Jeśli nie potrafimy wykonać tego zadania samodzielnie, bo wciąż targają nami emocje, poprośmy o pomoc kogoś, kto będzie nam zadawał pytania, dzięki czemu odtworzymy tamtą sytuację.

Czy to coś zmienia, jeśli okaże się, że nie jesteśmy bez winy?

– Z pewnością pozwoli nam zrozumieć drugą stronę, ale nie umniejszy naszego bólu. Często słyszę, że wybaczanie to proces i wymaga czasu. Zgadzam się z tym, dodam jednak, że czas między uświadomieniem sobie tego, co zaszło, Magazyn 60+

To jest mój czas

Nawet w czasie tak ważnych dla wielu z nas Świąt Bożego Narodzenia czy przedświątecznych przygotowań?

– Chyba wszyscy zdajemy sobie sprawę, że tegoroczne święta będą wyglądały inaczej. Wiele osób spędzi je tylko w gronie najbliższych albo samotnie, przez co będziemy mniej zaabsorbowani przygotowaniami. Powiedziałabym, że kryzys tworzy przestrzeń do podjęcia tematów, na które zazwyczaj brakuje nam czasu, sił albo zwyczajnie odwagi. Pod tym względem sytuacje graniczne bywają wyzwalające, więc namawiam, aby wykorzystać nadarzającą się okazję i narzędzia, jakimi dysponujemy. Wbrew pozorom rozmowa przez komunikator internetowy czy telefon może ułatwić powiedzenie: „Zraniłeś mnie, długo bolała mnie ta sytuacja, ale ci wybaczam”. Dlatego, że wtedy skupiamy się na sobie i na tym, co chcemy powiedzieć. Z racji choćby jakości połączenia internetowego nie możemy obserwować reakcji na nasze słowa ani wchodzić sobie w słowo, więc nic nie będzie nas rozpraszać.

Możemy też napisać list lub e-mail?

– Nawet wiadomość, SMS. Pisanie jest bardzo ważne ze względów terapeutycznych i dobrze sprawdza się, gdy dana osoba nie żyje lub nie możemy się z nią połączyć. List daje nam możliwość ponownego przemyślenia pewnych spraw, sformułowania myśli, żeby nikogo nie zranić, nie wiemy jednak kiedy i czy na pewno taka wiadomość dotrze do adresata, czy zostanie przeczytana. Czasami wystarczy samo napisanie i rozliczenie się z przeszłością, abyśmy 44

Magazyn 60+

PRZESTAŃ SIĘ OBWINIAĆ

Wyrzuty sumienia niszczą równie mocno, co poczucie wyrządzonej nam krzywdy. Dlatego dr Marilyn Cornish z Auburn University College of Education w USA opracowała czterostopniowy model potrzebny do samowybaczenia:

Skonfrontuj się z przykrym doświadczeniem. Zrozum, że ponosisz odpowiedzialność za swoje czyny, bez względu na to, czy ranisz świadomie, czy ulegasz emocjom.

„Wejdź w buty” osoby zranionej, wyobraź sobie, co mogła czuć w tamtej chwili. Nie krytykuj się, a jedynie przyjrzyj sytuacji z empatią wobec drugiej strony.

Wyciągaj wnioski z przeszłości i chroń się przed powielaniem błędów. Jeśli potrafisz, wykonaj gest pojednania. Zadzwoń lub napisz do osoby, którą zraniłaś. Jeśli nie możesz tego zrobić, staraj się panować nad sobą w przyszłości.

Przyglądaj się sobie. Ucz się zatrzymywać tuż przed tym, gdy dajesz się ponieść emocjom. Przepraszaj na bieżąco, koryguj swoje błędy i żyj zamiast zadręczać się poczuciem winy.

poczuli ulgę. Jednak dla dobrej komunikacji warto usłyszeć zdanie drugiej strony. Jej reakcja naprawdę może nas zaskoczyć, np. może się okazać, że nie wie o naszych problemach, nie pamięta tamtego wydarzenia albo zapamiętała je inaczej i to ona poczuła się zraniona, i wszystkie jej późniejsze działania przepojone były nieufnością wobec nas czy pretensjami. Na to też musimy się przygotować i nie zrażać się reakcją.

Również wtedy, gdy tamta osoba rzuci słuchawką albo poprosi o czas do namysłu?

– Nawet, jeśli zadzwoni pierwsza, żeby wybaczyć nam krzywdę, bo tak też może się zdarzyć. Jak widać wybaczanie daje wiele możliwości, więc tym bardziej warto je trenować. Nie musimy od razu zgadzać się z punktem widzenia naszego rozmówcy, ale powinniśmy uszanować jego uczucia. Powiedzieć: „Dziękuję za to co powiedziałaś/powiedziałeś. To musi być dla ciebie trudne. Daj mi proszę czas na przemyślenie twoich słów”. Pamiętajmy, że aby mieć dobre życie, trzeba mieć dobre relacje z samym sobą i z otoczeniem,

a podstawą tego jest dobra komunikacja. Rozmawianie zamiast zamykania się na inny punkt widzenia. Bo czy słowa: „Wybaczam ci” nie są uwalniające? Często obwiniamy się za mniejsze lub większe przewinienia, ale brakuje nam odwagi albo sposobności, aby wyciągnąć rękę do pojednania. Doceńmy, więc gest drugiej strony, a jeśli jest to z jakiegoś powodu niemożliwe, spróbujmy zrozumieć siebie w tamtej sytuacji, wyciągnijmy wnioski ze swojego postępowania i postarajmy się nie powtarzać błędów. Święta sprzyjają refleksji, więc wykorzystajmy ten czas najlepiej, jak potrafimy, z troską i dbałością o siebie.

Potraktujmy pojednanie jako prezent.

– Najlepszy, bo poprawiający nasze życie ze skutkiem natychmiastowym, bez względu na to czy mamy 40, 60 czy ponad 80 lat. Na każdym etapie życia mamy zadania do wykonania i kryzysy, jakich doświadczamy. Nie unikniemy ich, ale od nas zależy, czy potraktujemy je jak zagrożenie, czy jak wyzwanie, które warto podjąć. A wtedy to, co wydawało się trudnością, może być wyzwalające.

ZDJĘCIA: GRZEGORZ GALASIŃSKI/EAST NEWS (1), SKYDIVE.OLSZTYN.PL (1), FOTORAPORT (1)

a wykonaniem telefonu czy napisaniem listu do tej osoby nie może być zbyt długi, bo zamiast załatwić sprawę znowu zaczynamy zatapiać się w poczuciu krzywdy. Uświadomienie sobie swojej roli powinno jedynie dodać nam odwagi, aby wyjaśnić sprawę.

To jest mój czas

Dzisiaj

w Betlejem TEKST ALICJA DASZKIEWICZ

Tak brzmią pierwsze słowa popularnej kolędy śpiewanej podczas świąt Bożego Narodzenia. Betlejem to jedno z najważniejszych miejsc dla chrześcijan. Właśnie tutaj ponad 2000 lat temu miał urodzić się Chrystus.

azwa tego miasta w języku arabskim oznacza „dom chleba” (bejt lehem) i nawiązuje do urodzajnych okolicznych terenów, na których uprawiano zboża. To tutaj, według Biblii, umarła Rachela i urodził się Dawid, król Izraela. Przede wszystkim jednak Betlejem zasłynęło jako miejsce narodzin Jezusa. Wokół skalnej groty, w której – wedle tradycji – 46

Magazyn 60+

miał przyjść na świat, zbudowano w IV wieku Bazylikę Narodzenia Pańskiego, jeden z najstarszych nieprzerwanie funkcjonujących kościołów na świecie. Prowadzi do niej „Brama Pokory” licząca zaledwie 120 cm wysokości. Mówi się, że zbudowano ją właśnie w taki sposób, aby każdy wchodzący oddawał pokłon, ale faktycznie miała utrudniać najazd wrogów i zrabowanie świątyni.

Grota Narodzenia

Miejsce narodzin Jezusa wskazuje czternastoramienna srebrna gwiazda. W jej środku znajduje się otwór, aby każdy mógł dotknąć historycznej skały, symbolizującej powstanie religii chrześcijańskiej. Półmrok groty rozświetlają świece i lampy oliwne, czuć duszący zapach kadzideł, słychać szepty modlitw w różnych językach: rosyjskim, greckim, angielskim, niemie-

Podczas świąt Bożego Narodzenia całe Betlejem jest pięknie udekorowane. Na Placu Żłóbka, przed bazyliką staje szopka i wielka choinka. Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej. To tu, w wigilijną noc, odbywa się pasterka, w czasie której kulminacyjnym momentem jest przejście do Groty Narodzenia i położenie figurki dzieciątka na srebrnej gwieździe symbolicznie oznaczającej miejsce narodzin Chrystusa.

ckim, polskim... niczym pod Wieżą Babel. Tu, gdzie teraz znajduje się zabytkowa chrzcielnica, miała niegdyś stać studnia, do której wpadła gwiazda betlejemska, kiedy już przywiodła trzech mędrców na miejsce narodzin Zbawiciela.

Grota Mleczna

Według podań, to właśnie tutaj Święta Rodzina przygotowywała się do ucieczki do Egiptu, po tym jak Józef we śnie ujrzał anioła, który nakazał im opuścić Ziemię Świętą. Wówczas kilka kropel mleka karmiącej Maryi miało upaść na ziemię i zabarwić skałę na śnieżnobiały kolor (w grocie występuje jasny tuf). Od wieków przybywają tutaj z pielgrzymką kobiety

Grota Mleczna – sanktuarium maryjne. Znajduje się tu m.in. kopia figury Matki Bożej z podhalańskiego Ludźmierza, a także ołtarz – Tryptyk Jerozolimski – wykonany przez polskiego złotnika Mariusza Drapikowskiego. (i chrześcijanki, i muzułmanki), które zmagają się z bezpłodnością, licząc na pomoc Matki Bożej. Będąc w Betlejem, warto wybrać się też do pobliskiej wioski Beit Sahur, gdzie znajduje się Pole Pasterzy (według tradycji, w tym miejscu Anioł Pański ukazał się pasterzom, przynosząc im dobrą nowinę o narodzeniu Chrystusa). Na niewielkim wzgórzu wśród palm i drzew oliwnych stoi kaplica z malowidłami przedstawiającymi przyjście Jezusa na świat.

Na targu

Trzeba tu również być, aby poczuć do końca atmosferę Betlejem. Gwar, kolorowe stragany, zapach przypraw i gotującej się kawy. Nawoływania kupców zachęcających do kupienia tego, co mają do sprzedania. Wszechobecny chaos. I jak najbardziej należy się targować, cena końcowa jest mniejsza o 25–50 procent!

Mur bezpieczeństwa

Z powodu politycznych zawirowań odgradza on enklawę palestyńską

od terenów należących do Izraela – Betlejem leży bowiem w Autonomii Palestyńskiej. Betonowa granica (mur ma do 8 m wysokości, ciągnie się ok. 500 km i ciągle jest dobudowywany) nazywana jest też murem Banksy’ego, od nazwiska angielskiego artysty street artu – Roberta Banksy’ego. Jego dzieła były jednymi z pierwszych murali pokrywających ściany tego muru. Obecnie znajdziemy tam też graffiti wielu innych artystów. Magazyn 60+

To jest mój czas Masz wolną chwilę? Chcesz się zrelaksować, odpocząć? Oto nasze propozycje, co warto zobaczyć i przeczytać, a czego posłuchać.

OBEJRZYJ

POUFNE LEKCJE PERSKIEGO KINO Gilles, młody belgijski Żyd, podaje się za Persa i cudem unika rozstrzelania. Trafia do obozu koncentracyjnego, gdzie ma uczyć języka, którego nie zna, niemieckiego oficera zafascynowanego kulturą Persji.

Marie-Francine, z zawodu genetyczka, po odejściu męża (do młodszej kobiety), utracie pracy i mieszkania postanawia wrócić do rodzinnego domu. Szuka spokoju i ukojenia, ale zatroskani rodzice ani myślą zostawić córkę samej sobie. Piszą za nią CV i zapraszają na kolacje potencjalnych adoratorów, co rodzi szereg zabawnych nieporozumień. Jak to w komediach bywa, prawdziwa miłość czai się za rogiem, a dokładnie w aptece, gdzie zatrudnia się urocza bohaterka. Pewnego dnia zagląda do niej czarujący kucharz Miguel, z równie skomplikowaną sytuacją życiową... Resztę zobaczcie sami, na pewno będziecie się dobrze bawić! VOD.PL

PRZECZYTAJ

JAK JA ICH KOCHAŁEM Jerzy Antczak

Biografia reżysera i twórcy „Nocy i dni”, jednego z najpopularniejszych polskich seriali, filmu wszech czasów, nominowanego do Oscara. Nie tylko koleje losu bohatera, ale barwna, wielowątkowa historia teatru i kina lat 50-tych, opowiedziana ze swadą i ogromną sympatią do ludzi, którzy wpłynęli na życie artysty. AXIS MUNDI

Magazyn 60+

REBEKA

Daphne du Maurier Sam Alfred Hitchcock sfilmował kiedyś tę powieść. Teraz można ją obejrzeć na platformie Netflix i porównać z oryginałem. Rebeka nie żyje, gdy mąż przywozi do jej posiadłości nową panią de Winter. Nieświadomą, że nieboszczka wciąż ma tam władzę... ALBATROS

ZDJĘCIA: MATERIAŁY PRASOWE

NIE MA TEGO ZŁEGO... PLATFORMA VOD

POZNAJ

APLIKACJA MOJE LECZENIE Dzienniczek kuracji

Bezpłatna i prosta w obsłudze aplikacja, która pomaga w regularnym prowadzeniu kuracji i przypomina o przyjmowaniu leków. W dzienniczku można wybrać medykament z listy, ustalić dawkowanie oraz początek i koniec leczenia. Dni, kiedy należy go przyjąć zostaną pokazane w kalendarzu i przypomniane sygnałem dźwiękowym. Co ważne, aplikacja pozwala obserwować kurację innym członkom rodziny, jeśli udostępnimy ją po wpisaniu do dzienniczka. Nie trzeba się też logować ani podawać żadnych danych presonalnych przy jej zakładaniu.

POSŁUCHAJ LORA SZAFRAN I BOGDAN HOŁOWNIA I tak się trudno rozstać...

Wspaniały koncert nagrany w Studiu Polskiego Radia, podczas którego w jazzującym brzmieniu przypomniano popularne kompozycje Henryka Warsa, Jerzego Wasowskiego i Władysława Szpilmana. POLSKIE RADIO S.A. AGENCJA MUZYCZNA

ANDREA BOCELLI Belive Po bijącym rekordy koncercie „Muzyka Nadziei” w Katedrze Duomo w Mediolanie, przyszedł czas na kolejną, nastrojową płytę artysty. Znajdują się na niej m.in. duety ze śpiewaczką operową Cecilią Bartoli oraz utwór nieżyjącego już Ennio Morricone. SUGAR/DECCA RECORDS.

Wydawca Bez Recepty Sp. z o.o. 94-406 Łódź, ul. Kinga C. Gillette 11 tel. 42 200 75 87 magdalena_ruszkowska@bezrecepty.eu Projekt, redakcja, wykonanie Wydawnictwo Bauer Sp. z o.o., Sp. k. 04-035 Warszawa, ul. Motorowa 1 Recepcja tel. 22 51 70 500 magazyn60plus@bezrecepty.eu www.bauer.pl Redaktor naczelna Izabela Raduszewska Redaktor prowadząca Ewa Dembowska Redaktor kontentu Urszula Zubczyńska Sekretarze redakcji i korekta Magdalena Bauman, Diana Ożarowska-Sady Zespół redakcyjny Marzena Bartoszuk, Agnieszka Czechowska, Alicja Daszkiewicz, Anna Grzelczak, Aleksandra Jaworska, Barbara Lasota, Magdalena Łuków, Małgorzata Świgoń, Wiktoria Turek, Teresa Zuń Projekt graficzny Katarzyna Rawska, Ewa Rozum Opieka graficzna Ewa Rozum, Agata Baranowska, Grażyna Stefek Fotoedycja Kamila Mejran i Agnieszka Posiewka Asystentka redakcji Agnieszka Klepacz Zdjęcie na okładce Forumgwiazd.com.pl / Forum Zdjęcia w magazynie 123RF/Picsel (chyba że zaznaczono inaczej) Reklama pharma Magdalena Ruszkowska tel. +48 665 344 962 magdalena_ruszkowska@bezrecepty.eu Reklama no-pharma Katarzyna Kilanowska tel. 48 692 461 080 Katarzyna.Kilanowska@bauer.pl Druk Drukarnia Prasowa S.A. 92-202 Łódź, aleja Marszałka Józefa Piłsudskiego 82 BĄDŹ EKOLOGICZNY. Wyrzucając papier, wybierz odpowiedni pojemnik.

Magazyn 60+

To jest mój czas

ROZWIĄZYWANIE KRZYŻÓWEK TO DOSKONAŁA FORMA ĆWICZEŃ DLA MÓZGU, A ZARAZEM ZAJĘCIE, KTÓRE POMAGA SIĘ ZRELAKSOWAĆ. ŻYCZYMY DOBREJ ZABAWY:)

ROZWIĄZANIE

Prosimy o nadsyłanie rozwiązania krzyżówki z pomysłem na artykuł do „Magazynu60+” . Autorów najciekawszych propozycji nagrodzimy zestawami produktów. Termin nadsyłania rozwiązań to 28.12.2020 r. Rozwiązania prosimy przysyłać listem na adres: Magazyn60+ Wydawnictwo Bauer, ul. Motorowa 1; 04-035 Warszawa Regulamin nagradzania jest dostępny na stronie: www.magazyn60plus.pl w zakładce regulaminy. 50

Magazyn 60+

DOZVITAL suplement diety

Tonik zawiera aż 11 składników aktywnych, w tym ekstrakt z owoców głogu, witaminy i minerały: • Ekstrakt z owoców głogu jednoszyjkowego wspomaga krążenie. • Cynk, selen, żelazo, witamina D pomagają w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego. • Ryboflawina przyczynia się do utrzymania prawidłowego metabolizmu żelaza.

Magazyn60plus_12-2020

Articles inside

Zdrowie pachnące świętami Jak skutecznie stosować olejki do aromaterapii