“K A R A M A N L I L A R” YERÜSTÜNDEN SĠLĠNEN MĠLLET
Talat Ulusoy
Ayrı harflerle yazarlar ama, Aynı dilde aynı Ģarkıları söylerler ΡΕΣΖΕΜΠΙΜ ΑΡΚΙΙ
Γκεμιλέρδε ταλήμ βάρ Μπαχριελή γιαρήμ βάρ όντα γκιτή ςεφερέ νέ ταληχςίζ μπαςίμ βάρ "Ανε μπενίμ Ρετζεμπίμ Ρετζεμπίμ αναφύρ βερεδζέγιμ Γκεμλ γκελήρ Μπατουμδάν καρλή νταγλάρ αρδιντάν νταγνταγκή τςομπάν νέ αγνάρ γκούλ μεμεήν ταντιντάν
Denizli’den Tokat’a… Karaman’dan Kula’ya, Isparta’dan Kayseri’ye… Ġzmir’den Ġstanbul’a… Her yerde vardılar…
MÜBADELEYE KADAR KÜLTÜRLERİNİ YAŞATAN KARAMANLILAR, TÜRKİYE’DEN SÜRÜLDÜ VE YUNANİSTAN’DA ASİMİLE EDİLDİ.
Anadolu’yu çizdiler, sularını, Ģehirlerini, kasabalarını yazdılar • BU KARAMANLI MĠLLET DE OLA ki?!
KĠM
BĠR KIRIK TAġ, BĠR ÇĠFT EKSĠK SÖZ ÇOK ġEY ANLATIR GÖNÜL KULAĞIYLA DĠNLEYENE Bu muazzam ibadethane ġevketlu PadiĢah sultan … lsirinde, Kayseri Kılkım faziletlu pesiosun kıyahenetinde,.. T…lepoğlu K Murat kalfanın resmi ile, ve bu köyde ikamet eden cümle müminlerin gani imdadı ile, mukaddes Teslis’in ismine bin sekiz yüz otuz beĢ senesinde müceddeten Ah..olu ..., septemvriyosun sekizinde taktislendi 1835 Mezkur kalfanın gayretidir.
Kabirleri yer ile yeksan TaĢları kaldı yadigar “1839 Sekemvriyu 15… AlaĢeherli terzi Yorgo”
KARAHĠSAR’DAN GÖÇMÜġ, KULA’DA GÖMÜLMÜġ KARAMANLI MEZAR TAġI
Gör ne yazmıĢ Haktan … kimseye Ģekva etmem kimseye etmem Ģikayet razıyam fermanıma Ġsmim Anaskiotali Sultan… sevap 1876 … mektebinde verdim gayret… arzum tersi isterim de görmezdim Ġsmim Serafim ve aslım vatanım Karahisar
Bir Örnek: KULA • 1890 Nüfusu;10.041/2144 Karamanlı, • 1901 Nüfusu; 11.911/2561 Karamanlı • 1910 Nüfusu 13.800 Ġslam; 4.300 Karamanlı Ortodoks • 5015 Hane, 485 dükkan, 8 han, 2 hamam, 8 değirmen, 1 dokuma fabrikası
Türkçe adları da vardı, okulları da vardı, sanatkardılar, yönetime katlıyorlardı. Belediye Meclisi: Reis Yusuf Ağa, Müfti RaddeĢer A, Musaoğlu Ġbrahim A, Hancellazade Mehmet Ef. Tb.Mihail E, Katip Ġzzet E, Konstanti E, Yorgaki E, Kom.Mahmut A, Mimar Lazari Ġlkokul 2 öğretmen, 185 öğrenci Ġlk ve ortaokul 4 öğretmen, 115 öğr. Kız Okulu (ilk ve orta) 2 öğretmen, 36 öğrenci.
•
•
BEYAZOĞLU, PAZAROĞLU, YAGCIOĞLU, DURAKOĞLU, BALYEMEZOĞLU, DURSUNOĞLU, AZAPOĞLU, KURTOĞLU, KAHYAOĞLU, BALOĞLU, KABAKOĞLU, KARAGÖZ, ÇÖMLEKÇĠOĞLU, RENÇBEROĞLU, KALENDEROĞLU, ASLANOĞLU, ÇOLAKOĞLU AYVAZOĞLU, KÖROĞLU, ÇAKIROĞLU, KARAKUZU HURġĠTOĞLU Mimar, marangoz, dülger, çeĢmeci, pabuççu, Ģekerci, boyacı, çakmakçı, saatçi, taĢçı, bakırcı, kuyumcu, gergefci
KULA: GÜZEL ĠBADETHANELER YAPTILAR Dört büyük kilise (Agios Gıorgios, Panaya, Taksiarhis, A.Haralambos Kilisesi) ve üç küçük (Agios Fanurios, Panayiça, Agi Anargiri)
KULA’da PANAYA/MERYEMANA KĠLĠSESĠ
Bakî kalan kubbede bir hoĢ sadâ imiĢ
Karaman yazısıyla İncili Şerif OKUYABİLİRSİNİZ TÜRKÇE’dir
Sadece kendilerine evler, kiliseler yapmadılar; çeĢmeler camiler, mescitler de yaptılar
Kurşunlu Cami Osmanlı dönemi- 1496
Öyle güzel evler yaptılar
ĠYĠ MĠMAR, ĠYĠ SANATKARDILAR
Sadece evler değil “çukur çeĢme”ler yaptılar, KULA.
iki alfabeli tüzükleri vardı NAKKAŞ
KALEMKAR ve SIVACI ESNAFI CEMİYETİ faslı evvel cemiyetin teşkili meyanındadır Birinci madde-Esnafın ihtiyacatıyla sınıflarının terakkisini ve müracaatlarında esnaf umurundan mütevellit ihtilaf ve müşküllerini muslih suretiyle hal ve fasıl etmek ve şifahi ve tahriri vukubulan müracaatlarında selahiyeti kanuniyelerini muhafaza ve malullerine muavenette bulunmak ve aralarında tahdis eden ihtilafatı izaleye gayretle terakkiyi sanata medar olacak mütalaatı esnafa tebliğ ve onları tergib…
Okullar yaptılar… -Kız Mektebi-KULA
ĠN MĠYDĠ CĠN MĠYDĠ BENĠ ADEM MĠYDĠ SAKLI TARĠHĠN YOK O YOK YÜZLERĠ
O EġĠKTEN ATLAYIP O KAPIDAN GELĠN GĠREN O MUYDU?.. Karamanlı Gelin Kula’da b,r Ortodoks evi
BLUMENTAL BĠRADERLER Fevkalade GRAMMOFON KOVANLARI/ ORFEON REKOR/ Kovanlarında umum Eklisiyasitika asmatalar Toptan satıĢ: Ġstambol’da Katırcıoğlu yanında 47
Küçük Asya AraĢtırmaları Merkezi’nden sözlü tarih notları (1959’da baĢlandı)
Hıristos Kantos
Ġfigenia Aksar oğlu • • •
1903 Kula doğumlu. Babası Nikos Papazoğlu manifaturacı. “Evde Türkçe konuĢuyorduk. Okulda Türkçe konuĢanlara bir metelik ceza verirlerdi.” “Evlerde masa yerine sofra kullanılırdı, erkeklerle kadınlar ayrı otururlardı.”
• Despina Yanusi • • •
1888 Kula doğumlu. Babası Aksarlı (Akhisar) Saraydaroğlu “Anadilimiz Türkçe idi. Rumcayı okulda öğrenirdik. Yunanca kitaplarımız vardı. Dinimize sahip çıkardık.”
•
1886 Kula. Üç kuĢak Kulalı. Kula’da Ġbtida ve RüĢtiye okumuĢ, RüĢtiye’de Arapça öğrendi. Ssonra Ġzmir Ġdadisi’nde okudu ve Ġstanbul Darülfünun’da Hukuk’tan mezun oldu. On iki Müslüman talebe ile birlikte burslu olarak Saray tarafından Paris’e gönderildi. 1914’te Ġstanbul’da hakim olarak göreve baĢladı. 1918’de “savcı”lığa atandı! 1954’te Atina’ya göçtü.
Okumuş insanları vardı • Evangelinos Misailidis, 1820 Kula-1890 İst.
• Çürükçüoğlu Nikolaki, 1861 İzmir-1922 • İstavri Fikr, Birgili. 1895’te Ahenk’te, 1897’de “Şule-i Edep”te yazmaya başlar. Ödemiş gazetelerinde yazıları vardır.
• TEMİSTOKLİ ETHENA • Tercüman, 1896’da İzmir’de Rumca’dan Türkçe’ye 2 cilt lugat
KÜRRE-Ġ ġARKĠ BAHRĠ MUHĠTĠ KEBĠR-BAHRĠ MUHĠTĠ HĠNDĠ-BAHRĠ MUHĠTĠ ATLAS (Ġlk kitap: Gülizarı Ġmanı Mesihi, 1524)
OkumuĢ insanları pek çoktu •
MĠNAS HAMOUDOPOULOS (1843 İzmir-1908)
•
PANAYOT MÜMTAZ
•
Yazar, gazeteci, Rumca-Türkçe şair, oyun yazarı, muallim. İzmir (1901), Hizmet (1906. Müstecabizade ve Bezmi Nusret), Amaltiya, Armoniya, Nea Smirni Rumca gazetelerine de yazdı. 1908’de Baha Tevfik’in yeniden çıkardığı İzmir gazetesine katıldı. 1909 Mart ĠMTĠYAZ dergisini çıkarmaya başladı. Muhtemelen Rumca mukabili OMĠROS ile paralel çıkıyordu. İMTİYAZ başlığının sağında ve solunda Kur’an ve Ġncil’den iki ayet vardı. “Maksadımız, Mesleğimiz yazısından: “Türkiye’nin saadet ve selameti, bilhassa Türklerle Rumların samimi bir surette ahenk ve itilaf dairesinde geçinmeleriyle temin edilmiĢ olacağı bugün herkesçe muterif ve müsbit bir hakikattir…bugün aralarında mezheb perdesinden baĢka ırk ve milliyet sıfatları itibarıyla büyük bir fark bulunmayan kan kardeĢi iki kavmin tarihi tekamülü bunu iktiza ediyor.” İMTİYAZ, Ġttihatçı yanlışları eleştirdi ve fazla yaşamadı. 1914 SavaĢ baĢladıktan sonra haber YOK
•
• • • •
• • • • • • • •
Gazeteci, mebus, savcı 1869 Türkçe-Rumca AYDIN gazetesi (Mehmet Salim ile birlikte) 1871 PROODOS, kardeşi Hristos ile (Terakki)
1878 Ġzmir mebusu (1877’de YeniĢehirlizade Hacı Ahmet, Evliyazade Hacı Mehmet, BenefĢevizade Emin, Cartalzade Yanako, Ispartalızade Agop Ef.seçilmiĢlerdi. Yanako istifa edince…)
• • • •
1878 İzmir’de vaizlik 1882 Midilli MÜDDEĠUMUMĠ
1885-1896 Atina, Osmanlı Elçiliği’nde müsteĢar 1897 DİYARBAKIR vali muavini.
• •
Ġlk “Türk” romanı hangisiydi? 1- ġ. Sami, “TaaĢĢuku Tal’ât ve Fitnat”, 1872
2- SamipaĢazade Sezai, “SergüzeĢt”, 1889 3- Namık Kemal, “Ġntibah”, 1876 4- A. Mithat Efendi, “Hasan Fellah…”, 1874
TamaĢai Dünya ve Cefakar ül CefakeĢ - Cildi Sani
Evangelinos Misailidis ĠġTE ĠLK TÜRKÇE ROMAN Kulalı
telif olunarak kendi matbaasında tab olunmuĢtur.
Dünyanın seyri cefa eden ve cefa çeken
EVANGELĠNOS MĠSAĠLĠDĠS (1820-1890)KĠM OLA? • 18 Yaşında İzmir’e geldi, Philologikon Gymnassion’a (Protestan) okuluna girdi ve bitirdi. • Amaltiya gazetesi yazı heyetinde yer aldı. • 1838 civarında İzmir’de, TÜRKÇE öğretmenliği yaptığı sanılıyor.Alaşehir’de öğretmenlik yaptığı biliniyor. • Ġlk eseri 1844 Ġzmir baskısı “Mahzen-i Ulûm” ya da “Ġrfanname”dir. Karamanlidika!!! • Kulalı, Papazoğlu Misailidis’in oğlu. • Haftalık “Şark” siyasi mecmuasını çıkardı, “Mektebi Fünunu Şarkiyye” rsale dizilerini yayınladı. • 1850 Ġzmir yangınından sonra Ġstanbul’a gitti, 1851’de ANATOLĠ (Karamanlika)gazetesini çıkarmaya giriĢti ve kırk yıl sürdürdü. • Rumca “Mikra Asya” gazetesi ve “Kokorikos” mizah dergisini yayınladı..
ÇÜRÜKÇÜOĞLU NĠKOLAKĠ 1861-1922 • • •
• • • • • •
• • • • • •
Avukat, gazeteci. Tevfik Nevzat ile ortak avukatlık bürosu var. Almanya dr.tahsilli. Coya Han ve Alyoti Ferhanesi’nde bürosu olmuş. La Reform (FR) gazetesi sorumlu müdürü. 1902’de devralıyor(9 Eylül 1922) ve Bıçakçızade Hakkı’nın Ġzmir gazetesine (1904’e kadar olmalı) sorumlu müdür oluyor. 1911’de H.Ahmer yk üyesi. 1914 İl İdare Meclisi üyesi. 1918’de Sabitzade Emin Süreyya ile ortak avukatlık bürosu. 1918 Aralık onunla birlikte Islahat gazetesini çıkarır.(La Reform’un Türkçesi olmalı) 1919 Şubat “Türk Rum Matbuat Cemiyeti” kuruluş çalışmaları.(Islahat, Köylü, Müsavat bu çabanın içinde; Anadolu ve Duygu sabote ediyor.) Dikkat Yunan öncesi!
Yunan idaresinde yine Vilayet Ġdare Meclisi üyesi. (ĠT’yi eleĢtirileri var. Sakallı Nureddin’i ziyarette Klimanos ile beraber Hrisostomos’un yanındadır. Faili meçhul! Stavros Çürükçüoğlu, 1896 İzmir-1966 Bern), Tıp Prof.Dr. Bakterioloji ve toplum sağlığı.
Müdirimesul: Ġdareye müteallik mevad içün müdiri mesule umuru tahrireden dolayı sahibi imtiyaz Hakkı Bey’e müracaat olunur. ÇÜRÜKÇÜOĞLU NĠKOLAKĠ ΤΣΟΥΡΟΥΚΤΣΟΓΛΟΥ ΝΗΚΟΛΑΚΙ Δ ρεκτεθρ]γεραντ Dr. N. Zurukzuoglou
Fi 13 ġubat 1320/ 25 ġubat Alafranga sene 1905 Menfaatı umuma hadim, mesleğimize muvafık her nevi evrak ve asar maateĢekkür derc olunur. Olmayan iadeedilmez. Nüshası 60 paradır. Cumartesi günleri neĢrolunur. Siyasi, fenni, ilmi, ticari Osmanlı gazetesidir.
ISLAHAT 31 Ağustos 1922 SABĠTZADE EMĠN SÜREYYA ÇÜRÜKÇÜOĞLU NĠKOLAKĠ
KİTABI MUKADDES-1911 ve ROMA TARİHİ-1882
SIHHATİN SIRRI-1912 ve KOMFUKIYOS-1851
ΑΓΓΕΛΙΑΦΟΡΟ-
HABERCĠ - ÇOCUKLAR İÇİN
“ÇOCUKLARI BANA GELMEYE BIRAKIN” Luk. 1H’. 16
Cilt ς - İstanpol 1 Ağustos1877 – Nom.8 Merdivenden yokarı çıkan balık
YEROSTATİS •
• • • •
Yani Çocukluk kemaletimin vukuatleri Leon Melas cenaplarınca Yunanice tasnif olundu F.I.G. Aristofulus’tan Türkçe lisana tercüme oldu K.Nikolaidi Filadelfiyalı’nın tabhanesinde basılmıştır. 1866
Mükemmel YERUSALEM TARĠHĠ Müellifi Savvas S. Alyakiyozoğlu Maarif Nezareti ve Matbuat Müdüriyeti ve fi 27 TeĢrinievvel 1318 tarihli ruhsatiyesiyle tabolunmuĢtur.
• Yerusalem’in tarihini Hz.Adem’den başlayarak Hz. Ömer döneminde Müslümanların sehri ele geçirmesine kadar ayrıntılı olarak ele almıstır. • Müslümanların ilk kıblesi de olan Kudüs, Kubbetü’s-Sahra’ sıyla, ağlama duvarıyla, Golgotha tepesindeki kilisesiyle üç dinin mensuplarınca kutsal sayılmıs; kitap, bu üç dinin mensuplarının birbirleriyle yüzyıllar içerisindeki ilişkilerini islemistir. ------------------------------------------------------------------------------------------------
• •
STAMBOLDA TabolunmuĢtur. 1903 Babiali civarında Ebussud caddesinde Hanımlara Mahsus Gazete matbaası
ANTOLOJĠ PAPAZA NASĠHAT • • • •
Hıristiyan mezhebinin talim ve tarifi ĠĢbu kitabı mütalaa eden bilcümle itikatlı Hıristiyanlara Dibaçe-Prologos Ey muhib kardeĢler dünyanın Ģehveti geçer lakin Allahı azimüsĢan hazretlerinin iradei semedaniyesini icra eden ilelebet baki kalır ve O’nun yegane oğlu Ġsa el Mesih’e iman ederek O’nun bize verdiği tenbihatı üzere yekdiğerimizi sevdiğimizde dahi O’nun iradei semedaniyesini icra etmiĢ oluruz.
NISFI KÜRREİ ŞARKİ
Hayatın içinden…
TEK HEKĠM, ÜÇ DĠL, ÜÇ DĠN, TEK YURT
21 Mart 1923 AHENK Adi bir vatan haininden düĢman diyarında bir nutuk Geçenlerde Yunanistan’da Makedonya müslümanlarının mübadele edilmesi hakkında cebren yaptırılan miting esnasında … bir hain tarafından bir nutuk irad edilmiĢti, iĢbu iğrenç nutuk(u).. karilerimize bu hainlerin alçaklıktaki dereceül sefaletini göstermek için naklediyoruz. ... Vatan hissi hiçbir vakitte bizleri yurdumuzdan, yurtlarımızdan ayıramayacaktır. Vatanımıza, evlerimize, kasabalarımıza olan merbutiyetimiz pek âli hisler pek samimi duygularla mazinin ne eski bir zamanından baĢlar ve mübadele prensibini ortaya atanlar, bu his, bu merbutiyeti kalbimizden söküp atamazlar. Kemalist mezalimi hak ve ad(a)l(et)in tecelliyatı önünde sönecektir. … Bu mübadele prensibini ortaya atanlara Avrupalılara, bu nahak uğurda çalıĢanlara karĢı protestolarımızı ilan için buraya toplandık. … Biz huzur ve rahat, ve emniyet içinde vatanlarımızda yaĢamak istiyoruz. Avrupa’dan bu huzuru, bu emniyeti temin edecek çarelerin tespitini talep ediyoruz. Binaenaleyh, adaleti, insaniyeti ayakları altında ezmek isteyenler kahrolsunlar, bizi memleketimizden, vatanımızdan, ananelerimizden ayırmaya çalıĢanlar kahrolsunlar... Zalim hiçbir vakit payidar olmaz. Zalimlerin zevali muhakkaktır ve pek yakındır. Binlerce masum halkın kalbi olan feryadı temenniyatını Cenabı Allah’a karĢı refi vala ediyorum. Kemalistler zalim ile, zulmüne alet olan avanesiyle, hempasıyla beraber kahrolacak, vatanlarımızda yekdiğerimize karĢı samimiyet ve hissi insaniyetle emin ve saadet içinde yine bu binlerce halk hep beraber yaĢayacaktır…