Dünya Gazetesi 30 Mart 2020

ren a b i t i n e Bugünd nize e t e z a g e kte) i l r i b e l y (ekleri dar a k a ' n a 20 Nis 'dan m o c . a duny lirsiniz ulaşabi

Kurucusu / NEZİH DEMİRKENT

30 Mart 2020 • Pazartesi

#evdekaltürkiye #evdekal.................

t

%X VD\ID\Õ HY YH Lú\HUOHULQL]H DVDUDN #evdekal NDPSDQ\DVÕQÕQ GDKD ID]OD YDWDQGDúÕPÕ]D XODúPDVÕQD \DUGÕPFÕ RODELOLUVLQL]

DUNYA COVER

01 CMYK

DUNYA

COVER 02 CMYK

ABONE DOLAR (TCMB Döviz Satış)

EURO URO (TCMB Döviz Satış)

REPO (Gecelik)

BORSA (BIST 100)

ALTIN

6.4462 (% -0.33)

7.1024 (% 0.41) 0.4

9.55 (% -1.55)

88125.04 (% -3.72)

1622.70 (% 0.48)

ABONEYE NEYE ÖZEL

(İAB-Dolar/Ons)

PETROL (Brent/varil$)

24.73 (%-8.07)

Kurucusu / NEZİH DEMİRKENT

Dağıtımına başlandı 30 Mart 2020 • Pazartesi

OTOMOTİV

A ANKARA SOHBETİ

Satış sonrasında kayıp %50’ye dayandı

B tk sel ürün stokumuz yeterl

OSS Başkanı Z ya Gökalp, trend n süreceğ n öngördü /17

TÜRKİYEM-BİR Başkanı Karakuş: Herkes ht yacı kadar alsın/08 T

V rüse karşı vefa salgını Korona salgınıyla mücadele cephes nde ş dünyası da tahk matı güçlend r yor. “#B rl kte başaracağız” sloganında b rleşen ş nsanları bu zorlu süreçte “ şten çıkarmama” sözü verd Türkiye’de sivil alan, koronavirüs salgınının yol açtığı tahribatı sınırlamaya yönelik topyekün bir dayanışmaya odaklanıyor. Firmalar ve iş dünyası örgütleri ellerindeki olanaklarla bir yandan ihtiyaç duyulan koruyucu sağlık ekipmanlarının üretimine destek olurken, bir yandan da başta çalışanları olmak üzere iş ekosisteminin tüm taraflarını mevcut ve olası kayıplardan korumaya yönelik bir dizi önlemi uygulamaya koyuyor.

Aralarında Koç, Sabancı, Anadolu Grubu, Zorlu, Yıldızlar ve Akfen’in de bulunduğu holdingler, çalışanlarını “işten çıkarmama” taahhüdünde bulundu. /02-03

GÜÇLÜ DESTEKLER, GÜÇLÜ MESAJLAR… HAMDİ AKIN/Akfen Hold ng: Böyle olağanüstü b r durumda bırakın şç çıkarmayı, bunu düşünmek b le vatan ha nl ğ olur.

TUNCAY ÖZİLHAN/Anadolu Grubu: 80 b n k ş l k b r a le olarak gücümüz yett ğ nce çalışanlarımızla yolumuza devam edeceğ z.

LEVENT ÇAKIROĞLU/ Koç Hold ng: Bu zor günler çalışanlarımızın özver l çalışmalarından güç alarak yönet yoruz. B z yaklaşık 100 b n k ş l k büyük b r a ley z.

HAKKI YILDIZ/Yıldızlar Yatırım Hold ng: K mse böyles ne kr t k b r dönemden geçerken şç çıkarmayı düşünmemel .

AHMET NAZİF ZORLU/Zorlu Hold ng: Öncel ğ m z st hdamımızı korumak.

Her patronun yapması gereken önce çalışanına sah p çıkmaktır.

TAHSİN ÖZTİRYAKİ/ İDDMİB: Amacımız; tüm gücümüzü seferber ederek b r tek çalışanımızı b le şten çıkarmadan elele hayatta kalıp hracatımızı daha da artırmak.

"B r yıl satış yapmasak da maaş ödeyeceğ z" Toyota Türk ye CEO’su Al Haydar Bozkurt, “En kötü senaryoya göre, yılsonuna kadar h çb r gel r elde etmed ğ m z b r ortam söz konusu olsa dah , çalışanlarımızın ve a leler n n mağdur olmaması ç n her ay maaş ödeyeceğ z” ded . Bu süreçte öncel kl sosyal sorumluluklarını “devlete ve m llete destek olmak” olarak n teleyen Bozkurt, şten çıkarma olmayacağı g b , çalışanlarını ücrets z ya da zorunlu zne göndermeyecekler n de açıkladı. /17

Dr. Güneş A. Aşık

Prof. Dr. Serdar Sayan

AB, Korona kr z n üye devletler n güçlend rerek aşmaya çalışıyor. Ekonom k mal yet n azaltmaya yönel k kararlarını, art arda devreye alıyorlar. /03

ALAATTİN AKTAŞ

Söz vatandaşta söz şletme sah pler nde

TOYOTA TÜRKİYE/BOZKURT

DÜNYA MASKEYE ÇALIŞIYOR İstihdamı ve kırılgan kesimleri korumak için 6 somut öneri

AROLAT’ TAN

D E N İ Z L İ S A N AY İ O D A S I :

‘Programlı’ sokak yasağı uygulansın Denizli Sanayi Odası (DSO) meclis toplantısından sokağa çıkma yasağı talebi çıktı. İldeki 20 fabrikanın kapandığına ve imalat ekosisteminin sekteye uğradığına işaret eden DSO Başkanı Müjdat Keçeci, üretim zincirinin elzem parçaları dışında kalanların tamamen kapatılmasını ve eşzamanlı olarak programlı sokağa çıkma yasağı uygulanmasını talep ettiklerini söyledi.

04 VAHAP MUNYAR

Cep telefonuyla v rüsün z sürülüp yayılması önlen r m ?

05 ŞEREF OĞUZ

İşyerler ndek mak neler n b lgel k çağı

05 İLTER TURAN

İdl b ve pandem k: Değ şen b rşey var mı?

14

OSMAN NURİ BOYACI/03 TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi öğretim üyeleri Prof. Dr. Serdar Sayan ve Dr. Güneş A. Aşık, DÜNYA'nın çağrısına katılarak, korona günlerinde istihdamı ve kırılgan kesimleri korumak için faydalı olacağını düşündükleri bazı önerileri kaleme aldı: XHanelere nakit desteği için ayrılan 2 milyar yerine, yaklaşık 10 milyon çalışana 10 milyar lira kaynak ayrılması.

XDevletin 'son çare işvereni' olarak müdahalesi kayıtdışı işçi çalıştıran şirketlerin çalışanlarını sigortalatmaları ha-

linde de faydalanabilecekleri bir teşvik olarak sunulabilir.

XToplum yararına çalışma programlarını, salgın yüzünden işini/gelirini kaybedenlere geçici istihdam sağlamak üzere revize etmekte ve canlandırmakta fayda var.

Xİşini kaybedenler için konut kiralarının iki-üç ay için dondurulması ve bunların ev sahiplerinin yıllık emlak, kira geliri vb. vergileri ile mahsuplaştırılması sağlanabilir.

XSGK primlerinin altı ay ertelenmesi yerine bir aylığınasıfırlanması tercih edilebilir. /6-7

Mahf Eğ lmez'den açık mektup: Paraysa para, yasaysa yasa... /05

VEYSİ SEVİĞ OY D E R / Ş A H S U VA R O Ğ LU

Otomot v n sanda büyük kayıp bekl yor Pandem , ağırlıkla maske olmak üzere koruyucu sağlık ek pmanlarına taleb tahm nler n ötes nde artırdı. Salgın önces nde hava k rl l ğ nden muzdar p Asya ülkeler ve hastaneler dışında pek kullanım alanı bulamayan maskeler, salgınla b rl kte yaşanan talep şokunun ardından otomot vden moda devler ne pek çok sektörün hatlarında üret lmeye başlandı. Dünyanın en büyük üret c s Ç n… Günlük üret m kapas tes 116 m lyon adet. Bu da dünya toplamının yaklaşık yarısını oluşturuyor. Talep, uzun vadel s par şler de kapatmış durumda. Altı aylık s par ş n satmamış maske üret c s bulmanın çok zor olduğu bel rt l yor. COVID-19 hastaneler nde ht yaç dokuz kat artmış durumda... ABD stratej k rezerv ne 500 m lyon maske alacağını duyurdu. B rçok ülke maske hracatını yasakladı ya da zne bağladı. Özell kle sağlık çalışanlarını korumak ç n, dünyanın ht yaç duyulan maske üret m kapas tes ne ulaşması 'hayat ' önem taşıyor. HİLAL SARI/14

OSD Başkanı Murat Şahsuvaroğlu, mart ayının üçüncü haftasından itibaren otomobil satışlarının durma noktasına geldiğini, bununla birlikte en büyük durgunluğu nisan ayında beklediklerini söyledi. Şahsuvaroğlu, üyelerine yönelik “işimize, personelimize ve müşterilerimize sahip çıkalım” önerisinde bulundu.

COVID-19 salgını ve mücb r sebep

15 RESÜL KURT

Kısa çalışmada SGK b ld r m nasıl yapılacak?

15

AYSEL YÜCEL/17

DÜNYA FİYATI: 5.75 TL/KKTC: 6.25 TL l www.dunya.com l email: dunya@duny dunya@dunya.com l Rüzgarlıbahçe Mahallesi, Cumhuriyet Cad. Gülsan Plaza No: 22 Kavacık 34805 Beykoz/ İstanbul l TEL : (0216) 440 24 00 l ABONE: (0216) 440 24 70 l SAYI: 10573 - 12130

DUNYA

01 CMYK

30 Mart 2020 • PA Z A RT E S İ / 02

GÜNCEL

Kamu özel şb rl ğ projeler ç n muhalefet part ler hang öner y get rd ?

Koranavirüs salgınının me tutarlarının doğrudan ANKARA GÜNLÜĞÜ ekonomiye etkilerini Türk lirasına çevrilerek Canan Sakarya azaltmak için çeşitli kebir yıl süreyle ertelenmecanan.sakarya@dunya.com simlere dönük bir dizi si, geçiş garantisinin asönlem alınmaya devam kıya alınmasını istedi. ederken muhalefet partileri kaynak olarak İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener de kullanılmak üzere hazine garantili projeleri salgın gerekçesiyle müşteri garantili yol ve gösterdi. CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçda- köprülerin ödemelerinin önce durdurulmaroğlu, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdo- sını salgın bitiminde de, bu modelde yapılan ğan’ın “Ddaha çok fedakarlık yapmamız ge- yol ve köprülerin devletleştirilerek bu zor döreken bir döneme girdik” açıklaması üzerine nemde ekonominin yükünün hafifletilmesi “daha çok fedakarlık” yapması gereken ke- gerektiğini söyledi. simlerin başında hazine garantili köprü, tüCHP Mersin Milletvekili Ali Mahir Başanel, yol, hastane, havalimanı vb. işletmelerin rır, Osmangazi, Yavuz Sultan Selim köprüleri işleticilerinin geldiğini söyledi. Yabancı para ve Avrasya Tüneli için Emprevizyon (Öngöcinsinden verilen garantilerin nedeniyle dev- rülemezlik) ilkesinin devreye alınıp alınmaletin uğradığı zararı önlemek için garanti öde- yacağını sordu. Öngörülemezlik ilkesi ile il-

gili Türk Borçlar Kanunu’nda bir düzenleme olduğunu belirten Ali Mahir Başarır, “Türk Borçlar Kanunu’nun 138. Maddesinde olağanüstü durumlarda sözleşmenin yeni koşullara göre uyarlanması gerekmektedir. Aynı maddenin ikinci fıkrasında emprevizyon ilkesinin yabancı para borçlarında da uygulanacağı açıkça düzenlenmiştir” dedi. Tünel ve köprülerden, koronavirüs salgını nedeniyle araç geçişlerinde yaklaşık yüzde 70 oranında azalma olduğuna dikkat çekerek, “Bu durumda 2020 yılı için hazineye dolayısıyla da vatandaşlarımızın omuzlarına daha fazla yük bindirilecektir” derken CHP Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer, 2020 yılı bütçesinden geçiş garanti bedeli olarak 7.8 milyar lira ödenek ayrıldığına dikkat çekti.

Meclis gündeminde bu hafta Mecl s, Salı günü Sayıştay’da açık bulunan 5 üyel k ç n seç m yapacak. Daha sonra mahalle bekç ler ne l şk n yasa tekl f n n ele alınması planlanıyor. AK Part ’n n geçt ğ m z hafta gündem ne aldığı nfaz nd r m ve erken yaşta evl l kler konusundak çalışmalarını sürdürecek yasa tekl fler n n bu hafta Mecl s’e sunulması beklen yor.

Bugün Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Motorlu Kara Taşıtları 2020 Şubat verilerini açıklayacak.

Kültür ve Turizm Bakanlığı (KTB), Sınır İstatistikleri 2019 verilerini açıklayacak.

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu , Bankacılık Sektörü Toplulaştırılmış ve Grup Bazında Likidite Durumu Bilgileri 2020 Şubat verilerini açıklayacak.

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Tüketici Kredilerine İlişkin İstatistikler 2020 Şubat verilerini açıklayacak.

Yarın Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB), Elektrik Enerjisi Üretim-İletim İstatistikleri 2020 Şubat verilerini açıklayacak.

Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK), İletişim Hizmetleri İstatistikleri 2019 yılı 4. çeyrek verilerini açıklayacak.

Türkiye İstatistik Kurumu, Dış Ticaret İstatistikleri 2020 Şubat verilerini açıklayacak.

İş dünyası v rüse karşı kenetlend İşç çıkarmama sözü verd ler ●

İç nde bulunulan kr z günler nde m lyonlarca nsanın ş rketler nden lk duymak sted ğ h ç kuşkusuz ‘ şten çıkarma olmayacak’ sözü olsa gerek.

Türk ye’n n dört b r tarafından, b rb r nden farklı sektörlerde faal yet yürüten çok sayıda ş rket, yaptıkları açıklamalarla kamuoyuna ‘ şten çıkarmama’ sözü verd .

CEYHUN KUBURLU/ İSTANBUL

XÖNCELİĞİMİZ İSTİHDAMI KORUMAK Zorlu Holding Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet N. Zorlu: Ülke olarak olağanüstü günlerden geçiyoruz. Bu süreçte iş dünyasının temsilcileri olarak hepimizin üstüne düşen sorumlulukları var. Önceliğimiz istihdamımızı korumak. Her patronun yapması gereken önce çalışanına sahip çıkmaktır. Bu nedenle 30 bini bulan ailemizle büyük bir dayanışma içinde çalışıyoruz. Götürebildiğimiz kadar kesinlikle istihdam zincirimizi bozmadan devam etmek istiyoruz.

XİŞÇİ ÇIKARMAYI DÜŞÜNMEK

DAHİ VATAN HAİNLİĞİDİR Akfen Holding Yönetim Kurulu Başkanı Hamdi Akın: Olağanüstü bir durumun içerisindeyiz. Böyle bir durumda bırakın işçi çıkarmayı, bunu düşünmek bile vatan hainliği olur. Bu durumda en son düşünülecek şeydir. İş dünyasının bu tür riskleri var maalesef. Zamanı gelir çok işçi sayısı ile çalışırsınız kimi zaman daha düşük olur.

Dolayısı ile herkesin başına gelecek olan şey bizimde başımıza geldiğine göre kimse birbirinden farklı düşünmemeli. Gerekirse çalışanlar da fedakarlık gösterir ama şir-

ketler de sonuna kadar onların arkasında kalacağından emin olmalı.

XSORUMLULUKLARIMIZI YERİNE

GETİRMEK DURUMUNDAYIZ Anadolu Grubu Yönetim Kurulu Başkanı Tuncay Özilhan: Sadece ülkemiz için değil, tüm insanlık için çok zor ve çok ciddiye alınması gereken bir süreçten geçiyoruz. Birçok şirketimiz bir taraftan toplumda tedbirler konusunda farkındalık yaratacak, bir taraftan da paydaşlarına moral verecek pazarlama ve iletişim çalışmaları yapıyorlar. 80 bin kişilik bir aile olarak gücümüz yettiğince çalışanlarımızla yolumuza devam edeceğiz. İçinde bulunduğumuz bu süreçte toplumumuzun ve işlerimizin sürdürülebilirliği açısından sorumluluklarımızı yerine getirmek durumundayız. Devletimiz, kurumlarımız, toplumumuz ve hatta tüm insanlık ile el ele vererek, üzerimize düşeni yaparak, yardımlaşarak, paylaşarak bu dönemi hep birlikte atlatacağız.

X100 BİN KİŞİLİK AİLEYİZ Koç Holding CEO’su Levent Çakıroğlu: Bu zor günleri çalışanlarımızın özverili çalışmalarından güç alarak yönetiyoruz. Toplumun ihtiyaçların karşılanması ve üretimin aksamaması için sahada canla başla

çalışan arkadaşlarıma şükranlarımı sunuyorum. Biz yaklaşık 100 bin kişilik büyük bir aileyiz. Dayanışma ruhu gücümüzü arttırıyor. En önemli öncelik hepimizin sağlığı. Bu olağanüstü durumun gerektirdiği ihtiyaçlara cevap vermeye çalışıyoruz. Birlikte el birliği ile bu zorluğun üstesinden geleceğiz.

XSEKTÖRÜMÜZ ÇALIŞANINA

MUTLAKA SAHİP ÇIKMALI İstanbul Deri ve Deri Mamulleri İhracatçıları Birliği Başkanı Mustafa Şenocak: Küçükte olsa bu dönemde bile sipariş alan firmalarımız var. Bu nedenle çalışabilecek olan firmalarımız var. Ancak çalışanlardaki tedirginliklerinden dolayı bir çoğu ücretli izinde. Sektörlerimiz çalışanlarına mutlaka sahip çıkmalılar ve çıkacaklarına da inanıyorum. İzine gönderilenlerin tamamı ücretli izinli sayılacaktır.

XTEKNOSA’DAN

CARREFOURSA’YA TRANSFER Sabancı Holding CEO’su Cenk Alper: Salgın sürecinde mağazalarımızdaki faaliyetlerine geçici bir süre ara veren TeknoSA’nın çalışanlarını kısa bir süreliğine CarrefourSA marketlerinde görevlendirk.

Bu zor zamanlarda, toplumsal hayatın aksamaması için dayanışma ruhuyla görev yapan tüm CarrefourSA ve TeknoSA çalışanlarına özverili çalışmaları için teşekkür ediyoruz.

XMİGROS 1000 KİŞİYİ İŞE ALACAK Migros son dönemde sanal market operasyonlarında oluşan yoğun müşteri talebinin karşılanabilmesi ve müşteriler için iş süreçlerinin geliştirilebilmesi için iki haftalık süre içinde 1000 yeni işe alım yapılacağını açıkladı. Koronavirüs salgını nedeniyle dışarı çıkmanın azalmasıyla online alışverişlerde artış görülüyor.

XÇALIŞANLARIMIZLA BÜYÜK BİR AİLEYİZ Yıldızlar Yatırım Holding Yönetim Kurulu Üyesi Hakkı Yıldız: Bence burada önemli olan insanın vicdanı. Kimse böylesine kritik bir dönemden geçerken işçi çıkarmayı düşünmemeli. İş dünyası olarak böyle günlerde elimizi taşın altına koymak çok önemli. Biz çalışanlarımızla büyük bir aileyiz. Ve bu ailenin her bir ferdini düşünmek zorundayız.

XJAPON OPTİK DEVİ İKİ

MARKASI İÇİN SÖZ VERDİ

&$5 DUNYA

02 CMYK

Toyota Otomotiv’den sonra işçi çıkarmama yaklaşımına destek veren bir başka Japon firma da optik sektöründen geldi. Bünyesinde optikte global arenanın iki önemli markasını, Hoya ve Seiko’yu bulunduran Hoya Optik Genel Müdürü Sedat Suat Çam, “Bu dönemi çalışanlarımız ile birlikte, güçbirliği içinde aşacağız. İşten çıkarma

olmayacak” dedi.

XBİR ÇALIŞANIMIZI BİLE

ÇIKARMAYI DÜŞÜNMÜYORUZ İstanbul Demir ve Demir Dışı Metaller İhracatçıları Birliği (İDDMİB) Başkanı Tahsin Öztiryaki: Bu olağanüstü şartlarda Türkiye’de ki tüm sektörlerin devletimiz tarafından destelenmesi gerektiğine inanıyor, bu yönde ilgili Bakanlıklarla görüşmelerimizi sürdürüyoruz. Bu süreçte iş insanları olarak amacımız; tüm gücümüzü seferber ederek bir tek çalışanımızı bile işten çıkarmadan; işçi işveren elele verip çalışarak ayakta ve hayatta kalıp ihracatımızı daha da artırmak.

XGEREKİRSE BİR LOKMAYI PAYLAŞIRIZ Ev ve Mutfak Eşyaları Sanayicileri ve İhracatçıları Derneği (EVSİD) Başkanı Burak Önder: Bu süreç hepimiz için sınav süreci. Çalışanlarımıza, tedarikçilerimize ve müşterilerimize karşı vereceğimiz bir sınav. Bize yakışan bu zorlu süreci birlikte atlatmak için elimizden geleni yapmak, gerekirse bir lokmayı bölüşebilmektir.

XYENİ İSTİHDAM İÇİN DÜĞMEYE BASTIK Çanakkale Dardanel Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Önen: Sadece Türkiye açısından değil dünya açısından zor bir dönemden geçiliyor. Bu mücadele kapsamında biz de Dardanel olarak, halkımızın sağlıklı gıdaya olan talebine cevap verebilmek için çalışmalarımızı hız kesmeden sürdürüyoruz.

Böylesine önemli bir dönemde ek istihdam yaratma çalışmalarımıza başladık. İlk aşamada 200 kişilik yeni istihdam oluşturmak için düğmeye bastık; işe alımlarımız için çalışmalarımızı sürdürüyoruz.

XİSTİHDAMA DEVAM Cotton Box YKB Nuri Turgut: “İstihdamı düşürmeden, bu süreçte kimseyi işinden etmeden üretimi dengeleyebilmek. Mevcut yurtdışı siparişlerimizin zamanında üretimini yapacağız.”

XİŞÇİ ÇIKARMAYACAĞIZ

KİMSE DE ÇIKARMAMALI Yeni İnci Yönetim Kurulu Başkanı Furkan Atakan: Çalışanlarımıza izin verdik.

Sonrasında duruma göre izni uzatacağız ya da çalışmaya başlayacağız. Yeni İnci olarak kredi kullanmayan ve kendi öz sermayemizle iş yapan bir firmayız. Çalışanlarımızı mağdur etmemek için maaşlarını zamanında yatırmaya devam edeceğiz ve hiçbir çalışanımızı işten çıkarmayacağız.

Aynı şekilde ülkemizdeki tüm işverenlerin de aynı tutum içinde olması gerektiğini belirtmek isteriz. Ekonominin ayakta kalması için bunun çok önemli olduğunu düşünüyoruz. Bu süreçte tabii ki müşterilerimize de destekler sunacağız.

30 Mart 2020 • PA Z A RT E S İ / 03

GÜNCEL

AROLAT’TAN ARO

Osman Arolat

osman.arolat@dunya.com

AB: Daha fazla mı?/daha az mı?

AB

“D

aha Fazla Avrupa” 60 yılı aşkın AB geçmişinin sihirli sözcüğüydü. Bu sihirli sözcük Avrupa Komisyonu’nun Devlet Başkanı eşdeğeri olan Alman Başkanı U. Von der Leyen‘in de ağzından düşmeyen bir deyimdi.

Oysa Korona Krizi’nde çok farklı bir yol izlendiği görülüyor. AB 27 olan üye devletinin maliye politikalarını “serbest” yürütmesini kararlaştırıldı. Elindeki 37 milyar euroluk yapısal fonlar ulusal hükümetlerin emrine verildi. Büyük bir olasılıkla yakın zamanda bütçe açıklarını ülkenin milli geliriyle ilişkilendiren Maastricht Kararları “askıya” alınacak. Bir merkezi koronabond ihracıyla ilgili öneri, AB Komisyonu’nda –en azından şimdilik- kabul görmedi. Görünen o ki, AB Komisyonu üyesi

ulusal hükümetlerine “tam serbesti” vererek korona tahribatını aşmaya çalışacak. Hatta Avrupa Merkez Bankası’nın 18 Mart‘ta 750 milyar euroluk tahvil satın alma kararı, euroyu kurtarmak gibi gözükse bile sonuçta ulus devletlerin nefes almasına yarayacak. Önceki borç krizi nedeniyle kapsam dışı tutulan Yunanistan’ın bile tahvil alım kapsamına alınması ilginç gözüküyor. Avrupa'nın ve 27 üyeli, 446 milyon nüfusu olan AB 'nın kanımca 2 noktada ders çıkarması gerekmektedir:

Bugünün notu: Korona kr z n kabul etmeyen ABD ve Brez lya, nüfus sayımı yapılmasını “organ zasyonu zor” gerekçes yle erteleme kararı aldılar.

1- Daha büyük Avrupa daha büyük bir entegrasyonu ile eş anlamlıdır. Bunun hayata geçmesi ortak mekanizmaların kurulması ile mümkün olabilir. Korona Krizi bu mekanizmaların olmadığını belgelemiştir.

2- Ortak mekanizmaların başında “kamu sağlığı organizasyonu” gelmektedir.

Tanı, aşı, maske, alkollü bez stokunu bile düşünmemiş bir Avrupa’nın yurttaşına hesap vermesi mümkün değildir.

AB Komisyonu’nun Arnavutluk ve K. Makedonya ile “tam üyelik” görüşmesi için “onay” vermesi AB geleceğinin, “Daha Fazla Avrupa” içinde aranacağını gösteriyor. Bu noktada AB’nin dokusunu yenilemesi gerekiyor. İtalya örneğinde olduğu gibi ülkelerin “yarı yolda bırakıldım” çıkışları yapmaları kaçınılmaz olacaktır.

1441 H cr Şaban 6 Günün Uzaması 3 dak ka

İNOP İN OP P /1 SİNOP /12

EDİRNE/ 16

TRABZON / 11 KARS/6

BURSA/16 Ş ESKİŞEHİR /13 ANKARA / 11

ERZURUM /5 SİVAS / 8 VAN/ 6

KAYSERİ / 9

İZMİR/19 İ İ 18 DENİZLİ/

1436 Rum Mart 17

İmsak Güneş Öğle İk nd Akşam Yatsı

SAMSUN / 13

İSTANBUL / 16 KOCAELİ /17

DİYARBAKIR / 15

KONYA / 12

MUĞLA/ 16 ANTALYA/ 20

EDİRNE 05:25 06:53 13:23 16:55 19:44 21:06

ADANA/ 21

GAZİANTEP/ 15

İZMİR İSTANBUL BURSA KOCAELİ ANTALYA ANKARA KONYA KAYSERİ ADANA G.ANTEP ERZURUM 05:29 05:17 05:18 05:13 05:18 05:03 05:09 04:55 04:59 04:51 04:30 06:52 06:44 06:44 06:40 06:39 06:29 06:31 06:19 06:20 06:12 05:55 13:21 13:14 13:13 13:10 13:07 12:58 13:00 12:48 12:48 12:40 12:24 16:53 16:46 16:45 16:42 16:39 16:30 16:32 16:20 16:20 16:12 15:57 19:40 19:34 19:33 19:30 19:25 19:17 19:18 19:06 19:06 18:58 18:44 20:57 20:55 20:53 20:51 20:40 20:37 20:35 20:24 20:22 20:14 20:03

Dünya’yı y oku

dunya.com

Anadolu'da 'vefa salgını' büyüyor Türk ye’n n dört b r yanında COVID-19’a karşı kollar sıvandı ESRA ÖZARFAT/ ZEHRA ORUÇ /

DENİZLİ

İZMİR

HİLAL SÖNMEZ / OSMAN NURİ

HAYIRSEVER İŞADAMINDAN 1200 AİLEYE GIDA YARDIMI

İZELTAŞ’TAN 820 ÇALIŞANINA 500’ER TL’LİK DESTEK

Denizli’de hafta sonu koronavirüs nedeniyle 640 çalışanına bir hafta ücretli izin veren Gökhan Tekstil Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Gökşin, 1200 ihtiyaç sahibine ulaştırılması için PASVAK’a gıda yardımı yaptı. Pamukkale Eğitim ve Sağlık Vakfı Aşevi, geçtiğimiz günlerde bulaşma riskini azaltmak için günlük sıcak yemek teslimi yerine iki haftalık periyotlar ile gıda yardımında bulunmaya karar vermişti.

Pamukkale ilçesinde adını taşıyan ilkokul yaptıran hayırsever işadamı Gökhan Tekstil Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Gökşin, PASVAK’a erzak yardımında destek oldu.

Gökşin, Vakıf Başkanı Bülent Topuz ile görüşerek, 1200 kişinin bir haftalık gıda yardımını karşıladı.

Vakıf Başkanı Prof.Dr. Bülent Topuz, “Daha önce PASVAK’ın yeni hizmet binasına da bağışta bulunan hayırsever Gökşin’in bu defaki bağışı hem bir kriz yönetimine doğrudan katkıda bulunması, hem de bu katkıyı kendisinin düşünerek hareket etmesi bakımından anlamlı. Denizli insanındaki bu duyarlılık Türkiye’ye örnek nitelikte” dedi.

Gökşin, geçen hafta sonu koronavirüs salgını önlemleri kapsamında fabrikasında çalışan 640 işçiye bir hafta ücretli izin vermişti.

El aletleri sektörünün önde gelen üreticilerinden İzeltaş da, 820 çalışanının bu süreçten olumsuz etkilenmemeleri ve evlerinde gerekli hijyen tedbirlerini alabilmeleri için 500’er TL maddi destek sağladı. Yönetim kurulu başkanlığını Ege Bölgesi Sanayi Odası Başkanı Ender Yorgancılar’ın yaptığı İzeltaş, koronavirüs salgınının Türkiye’de ilk olarak tespit edilmesinin hemen ardından, Sağlık Bakanlığı’nın duyurduğu önlemler ve uyarılar çerçevesinde tedbirlerini en üst düzeye taşıdı. İzeltaş’ta ayrıca personel servislerinde dezenfektan, maske ve eldiven kullanımı zorunlu hale getirildi, servislerdeki kişi sayıları azaltıldı. 820 çalışanın bu süreçten olumsuz etkilenmemesi ve evlerinde gerekli hijyen tedbirlerini alabilmeleri için maddi destek sağlandı. İzeltaş yönetimi ayrıca çalışanlarına iletilen bir mektup ile bu süreçte maddi manevi her türlü destek ile yanlarında olduklarını duyurdu. İzeltaş’tan alınan bilgide bireysel ve kurumsal çapta alınan tedbirlerle bu virüsle savaşma konusunda moral ve motivasyon sağlandığı, insan kaynakları departmanının bu süreçte çalışanlara bir danışman gibi her konuda destek sağladığı dile getirildi.

BOYACI/ AHMET USMAN

BURSA

SANAYİCİ ÇALIŞANA DESTEK VERİYOR Bursa’da otomotiv, makine, tekstil gibi çok sayıda çalışanın bulunduğu tesislerde Covid-19 kapsamında bir dizi önlemler alındı. Pek çok fabrika beyaz yakada evden çalışma sistemine hızlı bir şekilde geçerken, tesislerde çalışmak durumunda olanlar için de güvenlik önlemleri en yüksek düzeye çıkarıldı. Fabrikalar içinde farklı birimlere yönelik ekipler oluşturularak aksiyon planları yapıldı. Öncelikle yurtdışı seyahatinden dönen şirketlerin çalışanları 14 gün süre ile izolasyona tabii tutulurken, tüm yurtiçi ve yurtdışı seyahatler de durduruldu.

Kurum içi eğitim ve toplantılar iptal edilirken, ofisler ve yemekhanelerde de sosyal mesafeyi önceleyen önlemler alındı. Pek çok tesiste çalışanlara hijyen ürünleri dağıtılırken, toplu hareket edilen alanlara da hijyen ürünleri yerleştirildi. Sosyal alanlarda ve yemekhanelerde mesafeler düzenlenirken yemekhanelerde de belirli saatlerde belirli sayıda çalışan alınıyor.

Ortak kullanım alanlarındaki içecek otomatları da belirli aralıklarla dezenfekte ediliyor.

MODEF FUAR ÖDEMELERİ 2 AY ERTELENDİ İnegöl Ticaret ve Sanayi Odası (İTSO) ve MODEF Fuarcılık Yönetim Kurulu Başkanı Yavuz Uğurdağ, 8-13 Haziran tarihine ertelenen 43. MODEF Uluslararası İnegöl Mobilya Fuarı’nda yer alacak firmalara destek haberi verdi.

Başkan Uğurdağ, fuarda yer alacak olan firmaların, fuar ödemelerinin 2 ay ertelendiğini duyurdu.

BEYÇELİK'TE MAAŞ ÖDEMELERİ ERKENE ALINDI COVID-19 salgını nedeniyle Bursa’daki Sheraton ve Aloft otelleri de mayıs ayına kadar faaliyetlerini durdurdu. Beyçelik Holding bünyesindeki Sheraton ve Aloft otellerinin kapanmasının ardından evde kalacak çalışanlar için gıda yardımı yapılırken, maaşların da ödemeleri erkene alındı. Akademika Ambalaj Yönetim Kurulu Başkanı Ramazan Kaya da, virüs salgını nedeniyle birçok işyerinin kapısına kilit vurmak ve üretime ara vermek zorunda kaldığı bu dönemde oluklu mukavva ve ambalaj sektörlerinin acil öncelikli ihtiyaçların karşılanabilmesi için üretimine devam ettiğini belirtti.

Sektörlerinin hayati öneme sahip ilaç, tıbbı malzeme, gıda, tarım ve temizlik malzemesi üreticilerinin ambalaj ihtiyacını karşıladığına dikkati çeken Kaya, “Topyekûn mücadelenin bir parçası olduğumuza inanıyoruz.

Ayrıca yaşanan bu süreçte yurt dışından gelen kâğıtlar konusun da bir sıkıntı yaşanmaması için gerekli önlemlerin alınması bekliyoruz” diye konuştu.

DUNYA

03 CMYK

GAZİANTEP

SANKO’DAN 21 BİN PAKET GIDA YARDIMI Sanko Holding, geçmiş kriz dönemlerinde olduğu gibi virüs salgınına yönelik de ilk harekete geçen grupların başında yer aldı. Daha önce çalışanlarına 1000’er lira para yardımında bulunan, Sanko şirketlerinden yapılan tüm satışların vadelerini, ‘vade farklı ilave edilmeksizin’ 60 gün erteleyen Sanko Holding, şimdi de Gaziantep Valiliği’nin “Kalbe Dokun, Gönül Kazan” sloganı ile başlattığı “Gönül Seferberliği” kampanyasına, 21 bin paket gıda yardımıyla destek sağladı. Holdingden yapılan açıklamada, ihtiyaç sahibi 21 bin aileye ulaştırılacak paketlerde, 5’er kilogram yağ, şeker, pirinç ve makarna bulunduğu bildirildi.

Sanko Holding Onursal Başkanı Abdulkadir Konukoğlu, “İçinde bulunduğumuz hassas dönemden çıkışımız için bireysel önlemlerin yanı sıra, toplumsal dayanışmanın da gerekliliğine inanıyoruz. Her zaman çalışanlarımızın, müşterilerimizin ve ülkemizin çıkarını ön planda tutarız. Ülkemiz ve milletimiz varsa biz de varız. Bu anlayışla var olduk, olmaya da devam edeceğiz. Her şeyi devletten bekleyerek hiçbir millet layık olduğu değere ulaşamaz” değerlendirmesinde bulundu.

Konukoğlu, kurucusu olduğu ASCE İnşaat’ın da müşterilerine destek olmak için mart ve nisan taksitlerinin ödeme vadesini 60 gün ertelediğini ve bu taksitlere herhangi bir vade farkı uygulanmamasına karar verdiğini kaydetti.

ÇORUM

AHLATCI HOLDİNG, İŞSİZ KALANA KAPISINI AÇTI Çorum merkezli Ahlatcı Holding, koronavirüs salgını nedeniyle işini kaybeden 330 kişiye iş vereceğini, 3 bin 300 olan toplam istihdamını yüzde 10 artıracağını duyurdu. Ahlatcı Holding Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Ahlatcı, “Devletimize, milletimize, ekonomimizin gücüne ve ülkemizin aydınlık geleceğine güveniyoruz. Tarihe destanlar yazmış milletimizin bu küresel felaketin de üstesinden geleceğine inanıyoruz. Bu güven ve inançla, 3 bin 300 çalışanımızdan bir tekinin bile işine son vermeyeceğimizi, tersine, istihdamımızı yüzde 10 artırarak, başka işletmelerdeki işini kaybetmiş 330 kişiye daha iş vereceğimizi kamuoyuna saygıyla duyuruyoruz” açıklamasını yaptı.

KAYSERİ

KAYSERİ ŞEKER'DEN EVDEN ÇALIŞAMAYANA ÜCRETLİ İZİN Koronavirüs sebebiyle aksiyon alan işletmeler arasında yer alan Kayseri Şeker, faaliyetlerini, imkânı olan çalışanları evden çalıştırma, evden çalışma imkânı olmayan çalışanlarını ise ücretli olarak izne çıkarma yönünde düzenledi. Kayseri Pancar Ekicileri Kooperatifi Yönetim Kurulu Başkanı Hüseyin Akay, “Şu an fabrikamız faaliyette değil. Bu nedenle fabrika kısmında zaten çalışanlarımız yok ancak ofis ve işletme kısmında da yeni düzenlemelere gittik. Evden çalışma imkânı olan çalışanlarımızı evlerine yönlendirdik. Evlerinden çalışma imkânı olmayanları da ücretli olarak izne gönderdik" bilgisini paylaştı.

Tur zmc lerden sağlık çalışanına tam destek TÜRKİYE'de dün akşam t bar yle koronav rüs kaynaklı vaka sayısı 9.217'e hayatını kaybedenler n sayısı se 131'e yükseld . Oteller n hastane çalışanlarına açan tur zmc ler n sayısı her geçen gün artıyor.

The Marmara Oteller Grubu yönet m , İstanbul'un en öneml noktalarından Taks m Meydanı'nda bulunan oteller n n odalarını çevrede görev yapan sağlık çalışanlarına ücrets z olarak açtı. Koç Hold ng, D van İstanbul ve D van İstanbul

C ty oteller n corona v rüsüne karşı kahramanca mücadele eden sağlık çalışanlarının h zmet ne sundu. Koç Hold ng de D van oteller n bu zorlu dönemde sağlık çalışanlarının h zmet ne sundu. İstanbul’da Dosso Doss markası le otel yatırımları yapan ve şleten Dosso Doss Hold ng yönet m kurulu başkanı H kmet Eraslan, Sultanahmet’tek otel n sağlık çalışanlarının h zmet ne sunduğunu açıkladı. Grubun

Eczacıbaşı'ndan kampanya Otellere hijyen hizmeti veren Eczacıbaşı Profesyonel, "Sağlık çalışanlarımıza kapılarını açan otellerin hijyeni için gereksinim duyulan dezenfektan ürünlerinin yanı sıra temizlik kağıtları ve kimyasal ürün ihtiyaçlarını iki markalarımızla destekliyoruz.

Sadece ülkemizi değil tüm dünyayı etkisi altına alan COVID-19 ile mücadelede, bireysel ve kurumsal, hepimizin yüksek sorumluluk bilinci ile davranacağına ve bu mücadeleyi kazanacağımıza yürekten inanıyoruz" açıklamasını yaptı.

Sultanahmet’te bulunan otel Dosso Doss Old C ty’den tüm sağlık çalışanları yararlanab lecek.

Anadolu’dan da destek var Kapılarını açan b r d ğer otel de İstanbul Fat h’dek NAN Otel oldu. NAN Otel Genel Müdürü Abdullah Yücesoy, “Otel m z n b r bölümünü, geces n gündüzünü feda eden sağlık çalışanları arkadaşlarımıza tahs s etmeye karar verd k" ded . Sağlık çalışanlarına otelde konaklama mkanı sunan Sakarya Uygulamalı B l mler Ün vers tes (SUBÜ) Rektörü Prof. Dr. Mehmet Sarıbıyık, Sakarya İl Sağlık Müdürlüğü le koord nasyon ç nde olduklarını söyled .

S nop Gerze’de se tur zmc Hüsey n Yüksek de zaman gözetmeks z n çalışan sağlık çalışanlarına Beyaz Otel’ n kapılarını açtığını duyurdu.

Mers n’dek Grand Boss Su t Otel de b r hafta oteller n sağlık çalışanlarına ücrets z olarak açmıştı.

30 Mart 2020 • PA Z A RT E S İ / 04

GÜNCEL

5 DAKİKADA BİR HAFTA ANALİZ Dr. H. Bader Arslan bader.arslan@dunya.com

Geçtiğimiz hafta açıklanan Mart ayı güven endeksleri, virüs salgınının Türkiye ekonomisi üzerindeki öncü etkilerini göstermişti.

Bu hafta ise iki önemli veri resmi daha net görmemizi sağlayacak.

PMI endeksi ve dış ticaret verileri. Çarşamba sabahı açıklanacak olan PMI (satınalma yöneticileri endeksi) Türkiye’de sanayi üretiminin ve dolaylı olarak da büyümenin seyrine ilişkin bir gösterge.

21 ay boyunca 50 seviyesinin altında kalan Türkiye PMI imalat endeksi, Ocak ve Şubat ayların-

Türk ye’den lk sonuçlar! da 51,3 ve 52,4 ile peş peşe 50’nin üzerinde değer alarak sanayide büyüme işareti vermişti. Ancak Ocak başında Çin ve çevresindeki ülkelerde, Şubat başında ise Avrupa’da yayılmaya başlayan virüs salgını, 11 Mart’tan itibaren etkilerini Türkiye’de de göstermeye başladı. Bu nedenle önce hizmet sektörlerinde hemen ardından ise sanayide talep yavaşlama başladı. Bu haftaki PMI verisi bize Mart ayında sanayinin resmini çizecek.

PMI verisinde, geçen hafta açıklanan tüketici güven endeksindeki yükseliş gibi tuhaf bir sonuç görme olasılığı düşük. Çünkü tüketici güveni anketi ayın ilk ya-

rısında yapılıyorken, PMI anketleri ayın 2. ve 3. haftalarında yapılıyor. Bu nedenle Mart ayında endekste bir gerileme ile karşılaşabiliriz. Gerilemenin şiddeti ne olur bilinmez ama diğer ülkelerde durum pek parlak değil.

Geçen haftaki Flaş Euro Bölgesi PMI İmalat Endeksi 39,5 ile son 11 yılın en düşük düzeyine inmişti. ABD’deki Flaş PMI İmalat Endeksi ise 49.2 ile yine son 11 yılın en düşük düzeyine indi.

Yani 2008-2009 küresel krizindeki düzeylere. Flaş veriler, PMI anketlerinin yüzde 85-90’ının değerlendirilmesi ile hazırlanan öncü göstergeler. Yani 1 Nisan’da açıklanacak asıl sonuçlar da bun-

YURT İÇİ

lara yakın bir düzeyde gelecek.

Perşembe sabahı Mart ayı ihracat ve ithalatına ait geçici veriler açıklanacak. Tüm ülkelerin ihracatı ve ithalatında sert düşüşler olurken ve iç piyasada satışlar durma noktasına gelmişken, Türkiye’nin de ihracat ve ithalatında düşüş göreceğimiz kesin.

Ancak salgının bizdeki etkisi 11 Mart’tan sonra başladığı için dış ticaretteki (özellikle ithalat) etkiler Mart ayından ziyade Nisan’da daha net ortaya çıkacak.

Karamsarlıkta aşırıya kaçmayalım Tamam, bu kriz başka krizlere benzemiyor. Ne zaman biteceği,

Çarşamba 10: Mart ayı PMI Perşembe 10: Mart ayı geç c dış t caret ver ler Cuma 10: Mart ayı TÜFE

YURT DIŞI

ne kadar zarar vereceği bilinmiyor; kabul. Ama biz krizlere bağışıklığı olan bir ülkeyiz. Şimdiye kadar ulusal ya da uluslararası pek çok krize maruz kalmış ve hepsinden daha güçlü çıkmış bir ülkeyiz. Başımızı öne alıp kara kara düşünmek yerine; en kö-

Salı 04: Ç n Mart ayı PMI Salı 17: ABD Mart ayı tüket c güven endeks Çarşamba gün boyu: Dünyadan PMI ver ler Cuma 15.30: ABD Mart ayı şs zl k oranı

tü günleri geride bırakıp ayağa kalktıktan sonra neleri daha doğru yapmamız gerektiğini düşünelim.

Söz vatandaşta, söz işletme sahiplerinde...

S EKO / ANALİZ

Alaatt n Aktaş ala.aktas@gmail.com

ağlık boyutu bir yana koronavirüsün ekonomide yol açtığı ve giderek daha fazla açacağı tahribat çok büyük. Günlerdir bu soruna dikkat çekmeye, neler olduğunu ve gelecekte neler olabileceğini irdelemeye çalışıyoruz.

Sorundan yalnızca bir kesim etkileniyor değil. Sorun, domino taşlarının yıkılması gibi hemen

herkesi etkiliyor. İşte bu gerçekten hareketle 23 Mart Pazartesi günkü yazımızda, köşemizi bir gün sorunun taraflarına açacağımızı belirttik.

Bugün bize iletilen görüşleri özetlemeye çalışacağız. Bu arada okurlarımızdan gelen görüşlerin hiçbirinde isim kullanılabileceği özellikle belirtilmediği için biz isimleri saklı tutmayı uygun bulduk.

K ra ve ücret; ödeyen ç n de dert, ödenen ç n de...

Birkaç gün önce arabama bindim ve Ankara'da dolaştım. Başkentin o hep kalabalık caddeleri bilimkurgu filmlerdeki gibi boş, çoğu işyeri kapalı.

Bazı işyerleri kapısına zorunlu olarak kilit vurdu. Bazıları ise hem çalışanlar açısından kaygı duyulduğu için, hem de zaten müşteri gelmediği için artık açık kalmaya gerek duymuyor. Onlar da kendiliklerinden

"İşyer m z kapalı, k rayı ödeyemey z k ..."

Koronanın yol açtığı ekonom k kr zden etk lenmeyen neredeyse yok. Ama en öneml sorun şs zl k ve refah kaybı olacak.

Kapanan şyerler yüzünden bugüne kadar hep şveren konumunda olan yüzb nler de şs z tanımına g recek. D kkat ed n z, şs zl ğ n tanımı değ ş yor artık. İnsanlar şler n , şyerler n ve daha kötüsü umutlarını y t rmek üzere. Hasta ölmek üzereyse yan etk lere bakmadan her önlem alınır.

Ankara'dan yazan bir okurum yeni bir işyeri açmanın heyecanını nasıl bir anda yitirdiklerini anlatıyor: "Kardeşim ve ben iki ortağımızla birlikte Kızılay'da ocak ayında bir kafe açtık. Çikolata ağırlıklı tatlılar satacağımız bir kafe.

Dekorasyona çok para harcadık, bu bölgede kiralar da zaten çok yüksek, ama umutla işe giriştik.

Kendi kendimize yeter durama gelmek üzereyken korona krizi patlak verdi ve üniversiteler tatil edilince işler aksamaya başladı.

Tam 'Hiç yoktan iyidir' diyorduk ki bu sefer benzer tüm yerler gibi bizim işyerimiz de kapatıldı.

15 bin liranın üstünde kiramız var. Stopaj falan derken kira

giderimiz 20 bin lirayı buluyor.

Dokuz elemanımız vardı, hepsini mecburen evlerine gönderdik.

Onlara şimdilik maaşlarının bir kısmını ödeyebiliyoruz ama bunu uzun süre devam ettirmemiz mümkün değil. Şimdi işyeri sahibimizle oturup konuşacağız, ne yapabiliriz, diye. Kira ödeyecek paramız yok. Ödeyemeyince ne olacak, bilmiyoruz. Karşı tarafı da düşünüyoruz. İşyeri üç kişinin ortak mülkü. İkisinin kira dışında geliri var, birinin bildiğimiz kadarıyla yok.

Biz kira ödeyemezsek o kişi ne yapacak inanın onu bile düşünüyoruz. Kapalı işyerleri için üç ay kira ödenmemesi tahliye gerekçesi olmayacak ama bu kiranın karşılanması

kapalı kalmayı tercih ediyor.

Korona yüzünden ortaya çıkan ekonomik kriz giderek büyüyecek.

Krizin en yakıcı tarafı da işsizlik ve refah kaybı olacak.

4.5 milyon dolayındaki işsiz sayısı birkaç milyon kişi artarsa şaşırmayalım.

O yüzden ne yapılacaksa şimdi yapılmak zorunda. Geçenlerde "Para basmak mı, şimdi değilse ne zaman"

diye yazdık. Hasta ölmek üzereyse her önlem denenir. Bizim ekonomimiz de ölmek üzere. Ne yapacaksak, olabilecek yan etkileri düşünmeden şimdi yapmak zorundayız.

Sorunun yalnızca çalışanların sorunu olmadığını da görmemiz gerekiyor. İşyerlerini de ayakta tutabilmeliyiz ki sorun geride kaldığında çalışılacak yerler olsun.

Ya k ra le geç nenler n durumu? değil ki, yalnızca öteleme. Virüs tehlikesi geçse ve üç ay sonra işyerimizi açsak bile ne kadar zamanda toparlanabiliriz, şimdi ödeyemediğimiz kirayı o zaman ödeyecek güce ulaşabilir miyiz, bilmiyoruz. Devlet, bu kira konusunda bir şey yapmak zorunda."

Yıllardır Ankara'da yaşayan biri olarak Kızılay civarını çok iyi biliyorum. On beş yıl çalıştığım Anka Ajansı da Kızılay'daydı.

Kızılay civarında müşterisi ağırlıkla üniversite öğrencisi belki yüzlerce pub, kafeterya, lokanta ve benzer işyeri vardır. Dolayısıyla bu kapatma kararından sonra yalnızca Kızılay'da en az birkaç bin kişinin işsiz kaldığını söylemek yanlış olmaz.

Konu yine işyeri kirası... Bu okurumuz masanın karşı tarafında oturuyor: "1 Mart-1 Haziran 2020 tarihleri arasında kapalı olan işyerlerinin kiraları ödenemeyince tahliye davası açılması yasaklanmış. Yani operasyon tamam, artık bu karardan yüz bulmuş hangi kiracı önümüzdeki üç ayda kira öder acaba? Bu durumda, bu kiracıların ödediği kira ile geçimini sağlayan, kredi kartını ödeyen, vergisini ödeyen,

ödemezse cezası çatır çatır tahsil edilen işyeri sahipleri ne yapacak? Demokrasi istiyoruz; kiracılara verilen borç ödememe hakkından biz de faydalanmak istiyoruz; eşitlik ve adalet olursa seviniriz. Kiracısı kira ödemeyen, yani geliri kesilen mülk sahiplerine ne gibi haklar verilecek acaba, bir açıklama duyabilirsek çok memnun oluruz."

Belli ki kira gelirinden yoksun kalan okurumuz fazlasıyla öfkeli.

Tümüyle haksız diyebilir miyiz?

Çek n n arkası yazılacak d ye karalar bağlayan var Bir okurum açıklanan ekonomik paketten hiçbir şey çıkmadığını dile getiriyor ve yaşadığı hayal kırıklığını ifade ederek yazıyor: "Benim biri AVM içinde, biri cadde üstünde iki halı mağazam var. Ben aylık 200 bin lira çek ödemek durumundayım. Mağazalara giren çıkan yok. Ben bu çekleri nasıl ödeyeceğim?

Benim 21 yıldır bir tane dahi çekimin arkası yazılmadı.

Cumhurbaşkanı'nın açıklamasını dört gözle bekledik, ama bir şey çıkmadı."

Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın 18 Mart'ta Çankaya'da açıkladığı önlemler paketiyle ilgili olarak "Gözümüzü televizyona dikip ne çıkacak diye bekledik ama hayal kırıklığına uğradık" diyen yalnızca halı mağazası sahibi okurum değil. Diğer mektuplarda da bu hayal kırıklığının izlerini görmek mümkün.

"Şu ş b ts n, b r süre ş almayacağım" Bir yakınımın evi bulunan eski bir apartmana asansör yapılıyor.

Asansörü yapan firmanın sahibiyle tanıştım. İnsan kendini ister istemez bir korona sohbeti içinde buluyor. Geçenlerde telefonda konuştuk, işlerinin durumunu sordum, herkes gibi o da dertliydi: "Şu işi bir tamamlayayım, muhtemelen bir binaya daha asansör yapacağım, sonrasını bilemiyorum. Önümüzü görme şansımız yok, muhtemelen bir

süre hiç yeni işe girişmeyeceğim.

Asansör için bazı parçaları ithal etmek zorundayız. Ama şu koşullarda nasıl ithalat yaparız ki.

En iyisi önümüzdeki sis dağılana kadar beklemek."

Sisli ortam ve önünü görememek... İş aleminin en sevmediği durum... İş yapsanız paranızı alabilecek misiniz, yapmasanız şirketin devamlılığını sağlayabilecek misiniz...

İŞLEM ÜCRETİ İKİ ÖNCE BİLDİRİLECEK

Asgari ödeme tutarı ve faiz düştü BDDK, kredi kartında asgari ödeme sınırını %30’dan %20’ye düşürürken, Merkez Bankası kredi kartı faizlerini 0.15 puan aşağı çekti. 1 Nisan’dan geçerli olmak üzere, aylık azami akdi faiz oranı %1.40’tan %1.25’e düşürüldü. Yabancı para cinsi işlemlerde aylık azami akdi faiz oranı %1’e indirildi. Öte yandan TCMB, bankaların ticari

DUNYA

04 CMYK

müşterilere yönelik bazı işlem ücretlerinin yeniden belirlenme usullerinde değişiklik yaptı. İşlem ücretinde değişiklik, uygulamaya konulmadan önce MB'ye bildirilecek. Bankalar işlem ücretlerinde değişiklik yaptığında internet sitelerinde ilan edecek. İşlem ücreti değişiklikleri iki gün önceden müşteriye bildirilecek.

30 Mart 2020 • PA Z A RT E S İ / 05

GÜNCEL

ÖNERİ - YORUM ÖNE

Şeref Oğuz

seref.oguz@dunya.com

MAHFİ EĞİLMEZ’DEN AÇIK MEKTUP: PARA GEREKİYORSA PARA, YASA GEREKİYORSA YASA

İşyerindeki makinelerin bilgelik çağı ngörü: Stanley Kubrick, 2001 Uzay Destanı filminde, uzay istasyonunu kontrol eden HAL 9000 adlı bilgisayarın, kontrolden çıkıp astronotlara saldırmasını anlatır. Senaryosu, bilim kurgu romanlarının babası Arthur C. Clarke’a ait filmde HAL, dönemin en gelişkin bilgisayarı olarak pek çok işi aynı anda yapabilmekte; bir insan gibi yüz tanıyıp, dinleyip, anlayıp, konuşup, düşünebilmektedir.

Efsane; HAL 9000, aslında IBM’in adından türetilmişti. H-A-L harflerini, 1 geri alırsak I-B-M ifadesine ulaşırız. Efsaneye göre Clark ve Kubrick; bu tarz şifreleme ile HAL’i aslında IBM’in bir sonraki “eseri” olarak sunmuş bize.

Gerçekleşme; Muhtemelen dava açılmasın diye Clark da Kubrick de bu efsa-

Ö

neyi reddetmişti. IBM daha sonraları “saldırgan bir profil çizdiğinden” HAL ile uzaktan yakından ilgileri bulunmadığını açıklamıştı.

25 yıl önce; IBM’in süper bilgisayarı Deep Blue ile dünya satranç şampiyonu Kasparov karşı karşıya geldi. Maçı Deep Blue 4-2 kazandı. IBM, bilgisayarını Deeper Blue’ya geliştirdi. O dönemde Milliyet’teydik ve Emre Aköz Deep Blue’nun, ben de Kasparov’un kazanacağını savunmuştuk. Bu defa Deeper Blue kazanmıştı.

Netice; Şimdi ise Deep Blue’daki yapay zekâ, neredeyse cebimize girmiş durumda… İşletmelerimiz yapay zekâ ile tanıştı bile. Makineler birbiriyle konuşuyor da biz insanların hala iletişim sorunları olması ne tuhaf…

• Den zl Sanay Odası önerd :

Sokağa çıkma yasağı programlı uygulansın OSMAN NURİ BOYACI-DENİZLİ

Denizli Sanayi Odası’nın (DSO) video konferans yöntemiyle gerçekleştirdiği meclis toplantısından, sokağa çıkma yasağı kararı alınması talebi çıktı.

Sanayiciler olarak sokağa çıkma yasağı kararı alınmasını istediklerini söyleyen DSO Başkanı Müjdat Keçeci, “Ani alınacak bir karar yerine programlı bir şekilde uygulanacak bir sokağa çıkma yasağının alınmasını talep ediyoruz. Üretim zincirinin sadece elzem olan parçalarını bırakıp geri kalanını tamamen kapatmak ve bununla birlikte uygulanacak bir sokağa çıkma yasağının, salgını kontrol altına alarak daha belirsiz bir ortama girmemizi engelleyeceğini düşünüyoruz” dedi.

Bin 538 üyesi bulunan DSO Başkanı Müjdat Keçeci, tekstil ve konfeksiyon fabrikalarının yanı sıra kablo sektöründe de bazı firmaların işçilerine ücretli izin vererek üretimi durdurduğuna da dikkat çekti. Denizli’de üretime ara veren fabrika sayısının 20’ye çıktı-

“15 günlük karant na seferberl ğ yapılsın” Kumluca Ticaret Borsası Başkanı Fatih Durdaş, evini geçindiremeyecek durumda olanların gıda ihtiyaçlarının iş insanları ve hayırseverler tarafından karşılanıp 15 günlük zorunlu karantina uygulamasına geçilmesi önerisi yaptı. Türkiye’nin önemli tarımsal üretim merkezi olan Kumluca’da da koronavirüs salgınının önlenmesi amacıyla alınan önlemler nedeniyle sıkıntı yaşandığını belirten Durdaş, pazarların durduğunu, herkesin evine kapandığını kaydetti.

FİKRİ CİNOKUR/ANTALYA

ğını ifade eden Keçeci, “Özellikle tekstil sektörü emek yoğun bir sektör. Sanayicinin kendine göre siparişi, işi var ama salgın yayılıyor. Önlemlerini alsa da çalışanlarına bulaşmasından endişe ediyor” dedi.

T Z O B B A Ş K A N I B AY R A K TA R :

‘COVID-19 Danışma Kurulu’ oluşturulmalı Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, Covid-19 salgınına karşı yürütülen mücadelede koordinasyonu artırmak amacıyla “Covid-19 Danışma Kurulu” oluşturulmasını önerdi. Bayraktar yaptığı yazılı açıklamada, tarım sektörünün zarar görmemesi amacıyla Tarım ve Orman Bakanlığı bünyesinde bir kurul önerdiklerini belirterek, “Bu kurulda Tarım ve Orman Bakanlığı, Ticaret Bakanlığı gibi kamu kurumları, üretici örgütleri ve üniversiteler bir araya gelmeli. Üretici örgütleri aracılığıyla sahada tespit edilen sorunlar kurul üyelerine iletilmeli, kurul üyeleri ise hızlı bir şekilde aldıkları kararları süreci yürütecek olan ka-

rar vericilere iletmelidir” diye konuştu. Tarımsal üretimin kesilmemesinin kritik önemde olduğuna işaret eden Bayraktar, birlikleri vasıtasıyla gelişmeleri takip ettiklerini belirterek, güncel bilgileri iletebileceklerini vurguladı. Bayraktar danışma kurulunun girdi fiyat değişimleri, arz ve talep dengesi, ithalat ve ihracat taleplerini planlama, üretimin devamlılığı ve ihtiyacın karşılanması, işgücü gelişmeleri, girdi temini sorunları, ani fiyat yükselişlerine müdahale, stratejik ürünlerde planlama, çiftçinin korunması, Covid-19’a karşı korunma, kredi ve finans mekanizmaları konusunda çalışarak politikalar oluşturabileceğini vurguladı. ANKARA / DÜNYA

D E V İ R T E S L İ M T Ö R E N İ YA P I L D I

‘Ulaştırma’da Karaismailoğlu dönemi Gece yarısı yayımlanan Cumhurbaşkanlığı kararıyla görevden alınan Ulaştırma ve Altyapı eski Bakanı Mehmet Cahit Turhan, görevini halefi Adil Karaismailoğlu’na devretti. Karaismailoğlu, bakanlıkta görev yapmaktan her zaman gurur duyduğunu ifade ederek, “Değerli Bakanımızın bilgi ve tecrübelerinden faydalanarak önemli işler yapmaya çalıştık.

Bu kadar kısa süre içinde kendisinden çok şey öğrendik” dedi. Karaismailoğlu, yeni görevini kendisine tevdi eden Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın güvenine layık olmak için gayret göstereceğini ifade etti. Turhan ise görevde bulunduğu süre boyunca Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın liderliğinde

DUNYA

05 CMYK

ülkenin erişim ve ulaşımıyla ilgili birçok hizmete imza attıklarını kaydederek “Önemli bir sorumluluk ve görevdi. Bizden önceki dönemlerdeki bakanlarımız gibi ben de aldığım emaneti yeni bakan arkadaşımız Karaismailoğlu’na devrediyorum. Allah yar ve yardımcısı olsun” diye konuştu.

not YAPAY ZEKÂDAN ÖNCE ORGANİK ZEKÂNI KORU Teknoloj , mak neler b lgeleşt r rken ş, l şk , let ş m ve b lg süreçler n yapay zekâ le donatmak gerekecek. Üret m tezgâhı, robotu ve b lg sayarları kend s nden daha akıllı şletmeler zorlanacak.

Bunun ç n öner m; yapay zekâ ç n çarşıya g t ama evdek organ k zekandan olma… Kab l yet envanter n çıkar ve zek çalışanlarına sah p çık. Z ra onlar yapay zekânı oluşturacak.

Eski Hazine Müsteşarı ekonomist Mahfi Eğilmez, hükümete açık bir mektup kaleme aldı. Eğilmez, koronavirüs salgınıyla mücadelede “iki konuda acil düzenleme” yapılması gerektiğine dikkat çekti. Eğilmez’in, sosyal medya hesabından paylaştığı açık mektup şöyle: “Bugün Türkiye’yi ayakta tutabilmek için öncelikle iki konuda düzenleme yapmaya ve hemen uygulamaya geçirmekte acil ihtiyaç var: 1) Kendi yaşamlarını toplum için hiçe sayarak gece gündüz çalışan bütün sağlık personeline her türlü desteği madden ve manen vermekti, onlara yönelik şiddeti önlemek için gereken her şeyi yapmak. 2) İşyeri kapatıldığı için geliri kesilen, üretim durduğu için ürettiğini satamayan, ihtiyaçlarını karşılayamayan, borçlarını ödeyemeyen insanlarımıza maddi destek vermek. Bugün hiçbir konu bunlardan daha önemli değil.

Bugün artık kaç kişiyi, kaç iş yerini, kaç üreticiyi kaybedeceğimizi konuşmaktan çok kaçını kurtarabileceğimizi düşünme zamanı. İş işten geçmeden gerekeni yapmalıyız. Yasa gerekiyorsa yasa, para gerekiyorsa para, malzeme gerekiyorsa malzeme. Bu önerilerin sokağa çıkma yasağıyla tamamlanması gerektiğini de vurgulayayım. Hemen bugün.”

Cep telefonuyla virüsün izi sürülüp yayılması önlenir mi?

T

ÜRKİYE’nin son iki haftada nereVatikan Büyüde, kimlerle görüştüğü kelçisi Lütfulsaptanabiliyor. Ardınlah Göktaş, dan ev ev dolaşılıp onİtalyan gazeteci Milena lara test yapılabiliyor.

Gabanelli’nin bir videoSistemin 11 Şubat’ta sunu paylaştı. bir aplikasyonla daha da İŞ DÜNYASINDA DİYALOG Gabanelli’nin videogüçlendirildiğini vurgusunda Güney Kore’nin ladı: Vahap Munyar vahap.munyar@dunya.com koronavirüs karşısın- Hükümet tarafında aldığı önlemler ve gedan dağıtılan ve akıllı liştirdiği stratejiye ilişkin önemli mesajlar telefonlara da indirilen bir uygulama. Savar. na diyor ki: Hastalık belirtisi varsa şu nuGabanelli, önce Dünya Sağlık Örgü- maradan derhal sağlık yetkililerine bildir. tü’nün tavsiyesine dikkat çekti: Ardından testlerin yapıldığını, zincirleDünya Sağlık Örgütü’nün tavsiyesi me biçimde iz sürüldüğünü kaydetti: net: Virüslüyü bul, izole et, test yap ve tüm -Kim pozitif, kim asemptomatik, kimtemaslarının izini sür.

Güney Kore’de ilk vakanın 2 Şubat 2020’de görüldüğünü anımsattı: -Tüm ülke hemen karantinaya alındı.

Sağlık ve güvenlik birimlerine önemli imkanlar sunuldu.

Bu imkanların şu bölümünün altını özellikle çizdi: -Her vatandaşın izini sürme, cep telefonuyla takip imkanı.

Her telefonun yer değişikliğinin baz istasyonu hücresiyle izlenebildiğine işaret etti: -Bu sayede test sonucu pozitif çıkanın

de az belirti var, saptanıyor. Sonra da tecrit başlatılıyor. Evden çıkmaya yeltenen durduruluyor.

Güney Kore’nin iz sürmeye başladıktan 2 hafta sonra sonuç aldığına dikkat çekti: - Virüs bulaşan kişi sayısı günde 800’den 80’e indi.

Bu noktada İtalya’ya şu mesajı verdi: - Biz de yapabiliriz bunu. Belirti göstermeyip, asemptomatik binlerce insan farkında olmadan, durmadan virüs yayıyor.

Telefon şirketlerinin her şeyin izini sürebildiğine vurgu yaptı: - Telefonun çekmediği yerlerde bile iz sürülebiliyor. Güvenlik birimleri de bu imkanlarla karantinada olan birinin nereye gittiğini görebilir. İzleme konusuyla ilgili topluma garanti verilmesi gereği üzerinde durdu: - Verileri imha garantisi verilecek. Kabus bitince veriler yok edilecek.

Yaşanan küresel salgının herkes için ilk sınav olduğuna dikkat çekip, şu mesajla noktayı koydu: - Özel yaşam diyerek zaman kaybetmeyelim…

Sağlık Bakanlığı ve Bilim Kurulu, dünyadaki başarılı örnekleri yakından izliyor…

Güney Kore modeli, bu aşamada ülkemizde işe yarar mı?

Herkes kendini hasta sayacak TÜRKİYE Teknoloji Takımı Mütevelli Heyeti Başkanı Selçuk Bayraktar, Biosys’in yerlisini geliştirdiği yoğun bakım ventilatörünün seri üretimi çalışmalarını konuşurken Teknik Müdürlüğü’nü yürüttüğü Baykar’daki korona önlemlerini paylaştı: -Bir kere çalıştığımız alanları, personeli taşıyan servisleri sürekli dezenfekte ediyoruz. Ayrıca, çalışma sırasında personel 3 metre mesafe kuralı uyguluyor.

Baykar’ın İHA ve SİHA üretimi yaptığını

Mart ayı maaşına ek 1000 lira veriyoruz BİRÇOK şirkette çalışanlar korona darbesi yüzünden işini kaybetme tedirginliği yaşarken, özel sektörde işçiye ilk özel destek verenlerden biri Sanko Holding oldu: -Zekat fonumuzdan çalışanlarımıza gıda yardımı olarak 1000’er lira veriyoruz.

Sanko, söz konusu 1000’er lirayı 18 Mart’ta çalışanlarının hesabına yatırdı. Benzeri bir adım da Tekirdağ’dan geldi.

Asyaport Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Soyuer, geçen hafta ekibine talimat geçti: -Bu zorlu ve hassas dönemde özverili, gayretli çalışmalarını sahada sürdüren tüm mavi yaka çalışanlarımıza mart ayı maaşlarına ilave olarak 1000 lira net ikramiye verilecek.

Soyuer’in bu kararı yerel medyaya şöyle yansıdı: -Asyaport Limanı ile Kaptan Demirçelik, yaklaşık 2’şer bin kişi olan çalışanlarına koronavirüs önlemleri çerçevesinde 1000’er lira ikramiye desteğinde bulundu.

Bu adımları atabilen şirketler alkışı hak etmiyor mu?

anımsattı: -Havacılık sektöründe kurallara kesin uyulur. Sert disiplinler vardır. O nedenle biz de, ekibimiz de konulan kurallara uyma konusunda deneyim sahibiyiz.

Serviste seyrek oturma düzenine geçildiğini belirtti: -Seyrek oturmak yetmiyor. Kimse artık serviste yer değiştirmiyor.

Hep aynı koltuğa oturuyor.

Toplantılarda da 3 metre mesafe kuralı

uyguladıklarını anlattı: -10 kişilik toplantıyı bile koca konferans salonunda yapıyoruz.

Ardından şu noktanın altını çizdi: -Herkes kendini hasta gibi düşünecek.

“Ben virüs taşıyor olabilirim” diyecek. Araya mesafe koymaya o gözle bakacak.

“Hastayım” veya “O hasta”… Çalışmak zorunda olanlar araya mesafe koymak için böyle düşünecek…

Başka yolu var mı?

30 Mart 2020 • PA Z A RT E S İ / 06

GÜNCEL

Atık sanay ve Cov d-19 ÖMER BENLİ / ESKİŞEHİR SANAYİ

Salgının etk ler yle

ODASI YÖNETİM KURULU ÜYESİ VE BENLİ GRUP YÖNETİM KURULU BAŞKANI

A

nkara Büyükşehir Belediyesi alkışlanacak bir harekete imza attı. Koranavirüs tedbirleri kapsamında Ankara’da kağıt ve diğer atıkları toplayan sokak toplayıcılarına atık toplamayı yasakladı. Ankara’da yaklaşık sayıları 5 bin civarında olan bu kişilere belediyenin barınma evini açarak konaklama ve gıda temini sağlayacağını duyurdu. Bu harekete Antalya Büyükşehir Belediyesi de katıldı. Diğer belediyelerin de katılacağını tahmin ediyorum.

Sokak toplayıcılarını evimizde atıkları kaynağında ayırmadan kapının önüne bırakmamız sebebiyle çöpleri karıştırarak değerlenebilir atıkları (kağıt, plastik, metal) sağlıksız bir şekilde toplayıp geçimini sağlayan kesim olarak hepimiz biliriz. Aslında atıkları karışık atarak onlara geçim kaynağı sağladığımızı düşünüp kendimizi rahat hissederiz. Evimizde poşetin içine her türlü atıkları bir poşete boşaltıp karışık bir şekilde atarız. İçinde virüslü tıbbi atık niteliğinde maske, ilaç, hijyen malzemesi vb. atıkları da vardır.

Bunlar sokakta toplayıcılar tarafından toplama, gönderildiği tesislerde ayrılma, geri dönüşüm, lojistik gibi evrelerde virüs yayar.

Bu konuya hassasiyet 2005 yılında AB uyum sürecinde çıkan Çevre kanun ve yönetmelikleriyle gündemimize geldi. Gelişmiş ülkelerdeki uygulamaların hepsi incelenerek yayınlanan bu yönetmelik ve kanunlar bu yıla kadar uygulanabilseydi bunları belki konuşmayacaktık. Tüm platformlarda sokak toplayıcılarının Hepatit B, astım, tetanos, difteri vb. hastalıklara maruz kaldıkları konuşuldu. Koranavirüs salgını ile birlikte mevzunun ciddiyeti fark edildi.

Umarım virüs tehlikesi geçtiğinde de sokak toplayıcıları kaderlerine terk edilmezler.

Olması gereken sokak toplayıcılarının gerekli önlemlerin sağlandığı modern toplama sistemine ve kayıt içine alınacak sürekli bir sistemin Türkiye çapında kurulmasıdır. Ülkemizde sadece evlerimizden günde 100.000 ton çöp çıkmaktadır. Bu çöplerin içinde yüzde 15-25 civarında değerlendirilebilir kağıt, plastik,metal,cam atıkları bulunmaktadır. Bu atıkların ekonomik değeri yıllık 2 milyar Euro'yu bulmaktadır. Çöpün içindeki bu atıkların sağlıksız sokak toplayıcıları yöntemi ile ancak yüzde 20'si toplanabiliyor. Kalan kısmı çöpün içinde çöp depolama sahalarında yok olup gidiyor. Aslında sadece evlerden çıkan değerlenebilir atıkları çöpe atarak yıllık 1.5 milyar Euro'yu çöpe gömüyoruz. Bunları gömmek için lojistik ve depolama maliyetleri de cabası.

Korona günler nde st hdamı ve

DR. GÜNEŞ A. AŞIK * VE PROF. DR. SERDAR SAYAN *;** * TOBB EKONOMİ VE TEKNOLOJİ ÜNİVERSİTESİ İKTİSAT BÖLÜMÜ ÖĞRETİM ÜYESİ VE ** SPM DİREKTÖRÜ

G r ş Atık sanayinde sokak toplayıcılarının rolüne dikkat çeken Ömer Benli "umarım, virüs tehlikesi geçtiğinde sokak toplayıcıları kaderlerine terk edilmezler" dedi.

Ülkemizde kağıt, plastik,metal,cam atıklarından ara veya nihai ürün üreten firmalar çok kapasiteli ve modern tesislerdir. Örneğin kağıt geri dönüşüm fabrikalarının hammadde girdisinin yüzde 85'ini atık kağıt oluşturur. Bu fabrikalar hammaddelerinin belli bir kısmını ithal atık girdisi ile sağlamaktadırlar.

Mevcut durumda atıklar ithal edilememekte, kaynaklarının bir kısmını sağlayan sokak toplayıcıları da sistem dışına itilince önümüzdeki günlerde hammadde sıkıntısı yaşayarak üretim kapasitesini düşürme, belki de kapatmak zorunda kalabilirler. Bu fabrikaların ürettiği kağıt, plastik, cam, metal ürünler gıda sektöründe yoğun bir şekilde ambalaj malzemesi olarak kullanılmaktadır.

Dünyayı kasıp kavuran Covid-19 bazı tehlikeleri fark etmemize sebep oldu. Yıllardır önemsemediğimiz ve ülkede sayıları yüzbinler seviyesinde olan sokak toplayıcılarının modern ve kayıt içi toplama sistemini kurarak hastalık yayılması riskinden kurtulabiliriz. Belediyelerin bu kişilere ömür boyu bakım evinde misafir etme şansı bulunmamakta. Gündemimizden virüs belası çıktığında bu konuyu unutmayıp sürdürülebilirlik esaslı önlemler alarak sistematik toplamayı kurmalıyız. Böylelikle hem sanayimizin ihtiyacı bulunan hammaddeyi, kıt kaynaklarımızı ve paramızı çöpe gömmekten vaz geçeriz hem de sağlığımızı koruruz.

Bu konuda öncelikle vatandaşımıza, sonrasında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'mıza, Belediyelerimize büyük görevler düşmektedir.

Covid-19 koranavirüsten kurtulduktan sonra nasıl yapılacağını konuşmaya devam edeceğim.

Sağlıklı kalın.

Aralık 2019’da ortaya çıkan Covid-19 salgını ekonomik etkileri açısından, bugüne kadar gördüğümüz hiç bir şoka benzemiyor. Üretim ve talep daralması el ele gidiyor. Üstelik de hem arz yakasını hem talep yakasını birlikte vuran bu ekonomik etkiler, hemen hemen bütün ülkelerde eş zamanlı olarak ortaya çıkıyor. Kelimenin tam anlamıyla küresel bir şoku yaşıyoruz. Gezegenimizi böylesine sarsan salgını Harvard Üniversitesi’nden Kenneth Rogoff bir “uzaylı istilası”na benzetiyor. Covid-19’un yaratacağı kayıpların dünya gayri safi hasılasının %10’u ile %15’i arasında olabileceği, böylece 1929 yılındaki Büyük Buhranın etkilerini ikiye veya üçe katlayabileceği yönünde tahminler yapılıyor.

Tahribatın nihai büyüklüğü pandeminin ne kadar süreceğine bağlı ve bunu da şu anda kestirmek oldukça zor. Yine de istihdam kayıplarına dair değişik ülkelerden gelen veriler şimdiden ürkütücü. ABD ekonomisinde sırf 14 Mart-21 Mart arasında 3 milyondan fazla işsizlik sigortası başvurusu yapılmış olduğu tahmin ediliyor. ABD’de işsizlik oranının yüzde 30’lara varabileceği telaffuz ediliyor. İsrail’de 2019’un son çeyreğinde sadece yüzde 3,6 olan işsizlik oranı, başta turizm ve diğer hizmet sektörlerindeki işten çıkartmalarla yüzde 16,5’a fırlamış. Bu oranın önümüzdeki dönemde yüzde 25’e varabileceği konuşuluyor. Türkiye ise bu salgına zaten çok yüksek olan (2009 krizindeki değerleri de aşan) işsizlik oranlarıyla yakalandı: TÜİK 2019’un genel işsizlik oranını yüzde 13,7; tarımdışı işsizlik oranını da yüzde 16,0 olarak açıkladı. Zaten çok yüksek seyreden işsizliğe, Covid-19 yüzünden eklenecek işsizler ve bu boyutlarda işsizliğin özellikle düşük gelirli hanehalklarının gelirlerinde yol açacağı yıkım sorunu ekonomik ve toplumsal bir sorun olmanın ötesinde, büyük çaplı bir insani sorunun da habercisi.

Nasıl b r sorunla karşı karşıyayız?

Yaklaşan felakete karşı acilen önlemler üretmeye ihtiyaç var. Ancak Covid-19 salgınının aynı anda hem arz, hem de talep yönlü bir şok olması uygun önlemler bulmayı zorlaştıran bir unsur. Ayrıca talep daralması yaşayan pek çok sektörde bu daralma ekonomik nedenlerle değil, insanların evine kapanması –dolayısıyla alış veriş yapamaz hale gelmeleri– yüzünden yaşandı (en azından başlangıçta gördüğümüz talep şoku büyük ölçüde bu kapanmadan kaynaklandı ve perakendeden sonra tedarik zincirinin diğer halkalarını da etkilemeye başladı). Bu yüzden de, talep artırıcı fiyat indirimlerine zemin hazırlayacak maliyet düşürücü destekler ve vergi indirimleri gibi geçmişte yaşanan bazı ekonomik durgunluk ve kriz dönemlerinde işe yarayan geleneksel önlemlerin bu kez işe yarayacağı çok kuşkulu. Mesela, Türkiye’de açıklanan önlem paketindeki havayolu ve konaklama sektörlerine sağlanan vergi indirimlerinin talepte ciddi bir canlanma yaratmasını beklemek hayalcilik olur. Bu sektörlerin hedef kitlesinin önemli bir bölümü bırakınız fiyat indirimini, üste para verseniz bile talebini artırmayacak. (Esasen talebin artmaması şimdilik halk sağlığı açısından da tercih edilir durum muhtemelen.) Keza sürecin nasıl gelişeceği ve ne kadar süreceğine dair mevcut belirsizlik de birçok sektörde talebi olumsuz etkiliyor.

Salgın ekonomiyi, bazı firma/sektörlerde üretimi sürdürmeyi imkan-

DUNYA

06 CMYK

Stokçuluk, fahiş fiyat gibi olumsuz örneklerde artış yaşansa da koronavirüs salgınına karşı günde 4.500 tıbbi maske üreterek sağlık çalışanlarına destek olmaya çalışıyor. İdari izinli

sız hale getirerek, bazılarında ise yaşanan talep daralması yüzünden üretme ihtiyacını düşürerek ya da ortadan kaldırarak vurdu. Sorun sadece doğrudan etkilenen sektörlerde yaşanan olumsuzluklardan ibaret değil. Bu sektörlerde faaliyet gösteren firmaların girdi temin ettiği, tedarik zincirinin başka halkalarındaki başka sektörlerden firmalar da etkileniyor. Ekonominin tümünde borç-alacak zincirlerinin işlerliği de tehdit altında. Sürecin ne kadar devam edeceği de belirsiz.

Bu ortamda yaratıcı önlemler tasarlamak ve bunları acilen yürürlüğe koymak gerekiyor. Önlem alınması gereken çok alan var ancak biz burada 1) ücretli çalışanların işten çıkartılmalarını önlemeye yönelik olarak alınabilecek bazı önlemler ile 2) yaşamını ücret ya da ücret dışı gelirlerle temin eden insanların yaşadıkları gelir kayıplarını telafi etmek üzere yürürlüğe konabilecek kimi önlemlere yoğunlaşacağız. İstihdamı koruyucu önlemlerin, hem üretimdeki düşüşleri (özel-

Tüm destekler ç nde en etk l olma potans yel ne sah p olan destek kısa çalışma ödeneğ .

Paket n en zayıf kaldığı alan se doğrudan hanehalkına yönel k destekler n azlığı. 'Hel kopter para' den len, bell b r süre ç n her vatandaşa ya da çalışana doğrudan nak t yardımı önlem olarak yürürlüğe konulab l r. likle stoğa üretim yapma şansı olan imalat sektörü işletmelerinde) hem de gelir kayıplarını ve bunların toplam talebi daraltıcı ikinci tur etkilerini sınırlayacak etkiler yapması beklenmeli. Hanehalklarına sağlanacak nakit gelir destekleri ve borç ertelemeleri gibi önlemlere de hem yaşanan toplumsal ve insani sorunları hafifletmeleri hem de toplam talebi canlandırmaya katkıda bulunmaları nedeniyle çok ihtiyaç var. Bu tür desteklerin salgından nispeten az etkilenen gıda, tekstil gibi sektörlerde talebi canlı tutarak ek istihdam kayıpları olmasını önleyici katkıları da olacak kuşkusuz.

Ne yapılıyor?

Başka ne yapmalı?

Türkiye’de hükümetin 18 Mart’ta açıkladığı 100 milyar TL’lik tedbir

paketinin içeriği, istihdam kayıplarının yaratacağı sarmal etkilerin yeterince anlaşılmamış olduğunu düşündürüyor. Nitekim, (konut alımlarında peşinatların düşürülmesinin pakete konmasının yersizliği bir yana bırakılsa bile) açıklanan önlemlerin azımsanamayacak kısmının çözüme katkıda bulunma potansiyeli sınırlı gözüküyor. Bu krizde talebi düşüren asıl unsur, fiyatların yüksekliği ya da gelirlerin düşüklüğü değil, insanların satın alma davranışlarını kökünden değiştirmeye zorlayan ekonomi dışı bir tehdit ile karşı karşıya kalmaları. Arzdaki düşüşler ise kısmen sağlık risklerinin üretime ara vermeyi zorunlu kılmasından, kısmen de daralan nihai tüketim talebinin tedarik zincirine yansımalarından kaynaklanıyor. Öte yandan, açıklanan önlemlerin önemli bir bölümü şirketlerin vergi/prim ve kredi borçlarının ertelenmesi ve yeni kredi kolaylıklarını kapsıyor. Ancak şirketler satışları yoluyla gelir sağlamadıkları sürece -yani yeniden talep canlanmadığı sürece- borçlarının ertelenmesi en iyimser ifadeyle geçici bir rahatlama sağlayacak. Çünkü virüse karşı konan sosyal-mesafe/ karantina/sokağa çıkma kısıtlarının ne kadar süreceği belirsiz, fakat borçların ve kredilerin eninde sonunda ödenmesi gerekecek. Dolayısıyla borç-alacak zincirinin işlerliğini korumaya yönelik önlemler tek başlarına yeterli değil.

Mevcut pakette istihdama yönelik önlemleri şöyle sıralamak mümkün. Şokun etkilerini azaltabilmek için asgari ücret desteğine devam edilmesi (bu destek için 7 milyar TL’lik kaynak aktarılacağı açıklandı); esnek ve uzaktan çalışma modellerinin etkin hale getirilmesi; kısa çalışma ödeneğinin devreye sokulması, faydalanma kriterlerinin kolaylaştırılması ve hızlandırılması; iki aylık telafi çalışma süresinin dört aya çıkartılması. Bu önlemlerin yanı sıra sosyal yardımlar kapsamında en düşük emekli maaşının 1500 TL’ye çıkarılması ve ihtiyaç sahibi ailelere yapılacak nakdi yardımlar için ilave 2 milyar liralık bir kaynak aktarılması da açıklanan tedbirler arasında. 2 milyon aileye sağlanacak bu 1000TL’lik nakit desteği için nasıl bir gelir testi uygulanacağına dair detayları henüz bilmiyoruz ancak bu ve benzeri desteklerde kritik olan husus, hak ediş koşullarının yerine gelip gelmediğini anlamak için uzun sürecek bürokratik işlemlerden ka-

30 Mart 2020 • PA Z A RT E S İ / 07

GÜNCEL

kırılgan kes mler korumak ç n yapılacaklar

mücadele ç n 6 somut öner

mücadele toplumda dayanışmayı duygusunu da artırdı. Manisa'da 6 lisedeki 70 gönüllü öğretmen ve eğitim personeli, olmalarına rağmen gönüllü öğretmenler her sabah saat 08.00'de okula gelerek 17.00'ye kadar üretim yapıyor. (AA)

çınma gereği. Bu desteğe tekrar döneceğiz ama bu noktada ”geç gelen adalet” gibi “geç gelen yardımlar”ın da işe yaramayacağını hatırlatmakta yarar var. Bir başka deyişle, temel amacın hak etmeyenlerin araya karışmasını önlemek değil, en çok ihtiyaç duyan ailelerin desteğe hızlıca kavuşması olduğu unutulmamalı.

Yukarıda sayılan istihdama yönelik tedbirlerden asgari ücret desteği, özel sektörün maliyetlerini düşürmek için işverenlere, işsizlik sigortası fonundan sağlanan bir destek. İŞKUR 2019 yılında 500’den fazla eleman çalıştıran işletmelerde çalışanlar için aylık 100 TL, 500’den az kişi istihdam edenler için ise 150 TL ödüyordu.

2020 için bu desteğin işletme büyüklüğe bakılmaksızın aylık 75 TL olacağı açıklanmıştı ancak korona önlemleri kapsamında bu miktarın 172 TL’ye çıkartılması söz konusu. 24 Mart itibariyle, korona önlem paketi kapsamında bu desteğe ayrılan bütçenin 7 milyar TL olduğu duyuruldu. İyi niyetli bir girişim olmakla birlikte bu destek asgari ücretten çalışmayı sürdürebilenlere yönelik. Salgına bağlı olarak asgari ücretten (ya da kayıtdışı olarak bunun da altında ücretlerle) çalışma şansını da kaybedenlerin yarasına merhem olmuyor.

Kısa çalışma ödeneği, kriz veya zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması veya süreklilik koşulu aranmaksızın işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen en az dört hafta süreyle durdurulması hallerinde, bu işyerinde çalışan sigortalılara çalışamadıkları dönem için üç ayı aşmamak üzere gelir desteği sağlayan bir uygulama. Kısa çalışma ödeneği, sigortalının son on iki aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının % 60’ına denk geliyor. Bu ödenekten, kısa çalışmanın başlamasından hemen önceki 120 günü kesintisiz olmak üzere, son 3 yıl içinde en az 600 gün prim ödemiş olanlar yararlanabiliyordu. Yeni koronavirüs tedbirleri kapsamında yapılan düzenlemeyle 600 gün şartı 450 güne, 120 gün şartı da 60 güne düşürüldü. Bu da olumlu bir düzenleme olmakla birlikte 1) sadece kayıtlı çalışanları kapsıyor; en kırılgan olan, kayıtdışı çalışırken işini kaybetmiş kesi-

DUNYA

07 CMYK

me bir çare sunmuyor 2) kayıtlı çalışanlar için de desteğin başlaması müfettiş incelemesine dayalı bir bürokratik süreç sonunda gerçekleşiyor. Bir kez daha hatırlatmakta yarar görüyoruz ki, bu programlarda temel amaç suiistimali önlemek değil. Gerçek ihtiyaç sahiplerini mağdur etmemek suiistimale engel olmaktan çok daha önemli.

Telafi çalışma teşviği ise çeşitli sebeplerle bir iş yerindeki normal çalışma süresinin azaldığı ya da durduğu durumlarda çalışanların ücretini aldığı, ancak çeşitli nedenlerle çalışmadığı bir süreyi sonradan çalışarak yerine getirmesine yönelik bir destek. Bu da önemli ve potansiyel olarak yararlı bir teşvik.

Uzaktan ve esnek çalışma mevzuatının daha etkin hale getirilmesine dair tedbir de olumlu olmakla birlikte, uzaktan çalışma imkanına sahip olanların büyük bölümünün nispeten yüksek kazançlı, nitelikli ve profesyonel meslek grupların-

Fransa, Hollanda, Dan marka ve İng ltere g b ülkeler geçt ğ m z günlerde çalışanlarını şten çıkarmayan ş rketler n brüt ücret yükler n n yüzde 70 la 90'ını karşılayacağını duyurdu.

OECD genel ne baktığımızda üye ülkeler n yüzde 81' şs z kalan çalışanlara gel r desteğ sağlayacağını açıkladı. da olduğundan hareketle, bunun toplumun en kırılgan kesimlerine yönelik etkisinin sınırlı kalacağını tahmin ediyoruz. Ayrıca satış pozisyonlarında ve imalat, inşaat, tamir ve taşımacılık sektörlerinde çalışanların bu imkandan faydalanmaları pek mümkün görünmüyor. Dolayısıyla bu tedbirin, halk sağlığı açısından son derece yerinde ancak ekonomiye faydası muhtemelen kısıtlı olacak bir adım olacağını düşünüyoruz.

Tüm bu destekler içinde mevcut koşullarda en etkili olma potansiyeline sahip olan destek günlük kısa çalışma ödeneği. Açıklanan pakette yer alan SGK prim ertelemeleri gibi bazı önlemlerin imalat sanayi işletmelerindeki istihdamın korunmasına bir ölçüde yar-

dımcı olacağını, ancak bunların etkisinin pek çok hizmet alt-sektöründe sınırlı kalacağını sanıyoruz.

Paketin en zayıf kaldığı alan doğrudan hanehalkına yönelik desteklerin azlığı. Düşük emekli maaşı alan emeklilere sağlanan destek ile Aile Bakanlığı tarafından belirlenecek 2 milyon aileye 1000 TL tutarında nakit yardımı olumlu ancak yetersiz adımlar. Çok sayıda ücretli ve kendi hesabına çalışan küçük esnafın gelirlerinin tamamını ya da önemli bir bölümünü kaybettiğini, bunların acil nakit desteğine ihtiyacı olduğunu unutmamak lazım. Mesela kapanan kafe, restoran gibi yerlerin sahipleri ve çalışanları için gelir kaybı çok yüksek ve bu durumu vergi indirimi vb. geleneksel teşviklerle telafi etmek mümkün değil. Bu tür işyerlerinin sahipleri için kredi borcu ertelemeleri var ama bu işyerlerinde işten çıkartılanlar, özellikle de tazminatsız çıkartılanlar, kayıtdışı çalıştıkları için işsizlik ödeneği de alamayacak olan insanlar.

Bu kriz Türkiye’yi işsizliğin zaten çok yüksek olduğu bir sırada vurduğundan, kırılgan grupların büyüklüğünün zaten giderek artmakta olduğu bir döneme denk geldi. Özellikle kayıtdışı ya da mevsimlik çalışanlardan işini kaybedenlerin bir bölümü için kimi Belediyelerin sağladığı su borcu ertelemeleri gibi destekler dışında hiçbir koruma mekanizması mevcut değil. Benzer biçimde, ev temizliği, çocuk ya da yaşlı bakımı gibi işleri yapan ve salgın yüzünden bu işlerini şimdilik kaybeden ve ezici çoğunluğu kayıtdışı çalışan insanların gelir kaybını telafiye yönelik mekanizmalar tasarlamak gerekiyor (bunların bir bölümü 1000 TL nakit desteği alacak grupta yer alacak olsa da, bir defaya mahsus olarak yapılacak böyle bir ödemenin yetersizliği çok açık).

Bu noktada Türkiye’deki işgücünün yapısına da göz atmakta fayda var. TÜİK’in rakamlarına göre 2019 sonu itibariyle Türkiye’de 28 milyon çalışan nüfus, 4,5 milyon da işsiz var. Geçici personel ve işçiler dahil kamuda istihdam 4,6 milyon.

Kayıtdışılık oranı tarımda yüzde 87,7; tarım dışında ise yüzde 23,0.

Toplamda 10 milyona yakın insan kayıtdışı olarak istihdam ediliyor ve buna kayıtdışı çalışan Suriyeliler dahil değil. Uluslararası Çalışma Örgütünün ISCO-08 sınıf-

landırmasına göre istihdamın yüzde 5,4’ü kanun yapıcı, yönetici ve müdür; yüzde 11,2’si profesyonel meslek grubuna ve yüzde 6,1’i yardımcı meslek gruplarına mensup; Yüzde 6,9 büro ve müşteri hizmetlerinde çalışırken, istihdamdakilerin yüzde 20,2’si hizmet ve satış elemanlarından; yüzde 14,2’si tarım, hayvancılık, ormancılık ve su ürünleri çalışanlarından; yüzde 12,5’i sanatkarlardan; yüzde 9,2’si tesis ve makina operatörlerinden ve nihayet yüzde 14,2’si nitelik gerektirmeyen işlerde çalışanlardan oluşuyor. Eğer çok muhafazakar bir varsayımla, mevcut krizin en çok satış ve niteliksiz işleri vuracağını varsayarsak, hem virüse yakalanma hem de işsizlik riski altındaki istihdamın oranı yaklaşık yüzde 34,4. Buna büro ve müşteri hizmetleri, sanatkarlar ve makina operatörlerini de eklediğimizde oran yaklaşık yüzde 64,3’e çıkıyor.

Halen çalışan nüfusun yüzde 18,2’si tarımda; yüzde 0,4’ü madencilikte; yüzde 18,4’ü imalat sektöründe; yüzde 1’i elektrik, gaz, buhar ve kanalizasyonda; yüzde 5,5’i inşaatta ve yüzde 56,5’i hizmetler sektöründe istihdam edilmiş durumda. Hizmetler sektörünün alt kırılımlarından toptan ve perakende ticaret toplam istihdamın yüzde 14’ünü; ulaştırma ve depolama yüzde 4,5’ini; konaklama ve yiyecek hizmetleri yüzde 6,1’ini; finans, sigorta ve gayrimenkul faaliyetleri yüzde 2,2’sini; eğitim yüzde 6,4’ünü ve insan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri yüzde 5,3’ünü barındırıyor. Özetle, işgücümüzün profiline baktığımızda büyük ölçüde düşük ve orta nitelikli, yaklaşık üçte biri kayıtdışı çalışan ve yarısından fazlası hizmetler sektörü çalışanlarından oluşan bir istihdam yapısı görüyoruz. Bu tablo ve mevcut koşullar altında derin bir talep düşüşünün ve görülmemiş düzeyde bir işsizlik artışının önüne geçmek üzere önereceğimiz ek önlemler şöyle: “Helikopter para” denilen, belli bir süre için her vatandaşa ya da çalışana doğrudan nakit yardımı yapılması. Bu birçok ülkenin yürürlüğe koyduğu bir önlem. Mesela yazının hazırlandığı gün itibariyle ABD’de her yetişkin bireye 1000 ABD doları ödenmesi gündemdeydi. AB’de de benzer ödemeler yapılmasına dair tartışmalar sürüyor.

Bunlar Türkiye’de 2 milyon haneye sağlayacağı açıklanan 1000 TL’lik nakit desteğinin muadili. Ancak maalesef hem meblağ, hem de kapsam bakımından bu desteğin canlandırıcı etkisi oldukça kısıtlı görünüyor. Bunun yerine, hem sosyal yardımlar veri tabanı hem de Maliye Bakanlığı’nın veri tabanı kullanılarak aylık kazancı asgari ücret ya da altı olan herkese daha yüksek miktarlar ödenmesi daha iyi bir politika seçeneği gibi gözüküyor. TÜİK’in hanehalkı işgücü mikro verileri 2018 yılında ücretsiz aile işçileri hariç istihdamın yaklaşık yüzde 61’inin aylık kazancının 2000 TL altında olduğunu gösteriyor (2018 yılında asgari ücret net 1603 TL idi). Kayıtlı istihdamın yaklaşık yüzde 55’inin; kayıtdışı istihdamın ise yaklaşık yüzde 95’inin 2018 yılında aylık geliri 2000 TL’nin altında kalmış. Dolayısıyla pakette hanelere nakit desteği için ayrılan 2 milyar TL yerine, belli bir gelir testi uygulanarak yaklaşık 10 milyon çalışan hedeflenebilir ve buna ayrılan kaynak 10 milyar TL’ye çıkarılabilir. (Hiç çalışan üyesi olmayan ve yoksulluk yardımları vb ile geçinen hanelere mevcut destekler sürmeli.)

Devletin “son çare alıcısı (buyer of last resort)” olması, ya da en

1

2

azından “son çare işvereni” rolünü üstlenmesi. Lokanta-kafe işletmeciliği, konaklama, toptan ve perakende satış sektörlerinden ve/veya satış pozisyonundaki istihdamdan başlanarak (yani ilk aşamada yaklaşık 6 milyon çalışan ile) krizden en fazla etkilenen sektörlerdeki işgücü maliyetlerinin bir süreliğine devlet tarafından karşılanması. Bu öneri kısa çalışma ödeneğine benzemekle birlikte, kapsamı çok daha geniş ve koşulsuz. Yeni geçirilen düzenleme ile kısa çalışma ödeneği şartları kolaylaştırılmış olsa dahi, başvuruların değerlendirilme süreleri ile teftiş süreleri dikkate alındığında bu tedbir kapsamında gereken hızda sonuç alınması hala kolay görünmüyor. Diğer taraftan devletin “son çare işvereni” olarak müdahale etmesi kayıtdışı işçi çalıştıran şirketlerin de çalışanlarını sigortalatmaları halinde de faydalanabilecekleri bir teşvik olarak sunulabilir ve kayıtdışını azaltmak için de etkili bir yöntem haline gelebilir. Bunun oldukça yüksek maliyetli olacağı açık olsa da, halen yaşadığımız kadar derin ekonomik daralma sürecinde çok ihtiyaç duyulan türde bir tedbir olacağını düşünüyoruz. Nitekim Fransa, Hollanda, Danimarka ve İngiltere gibi ülkeler geçtiğimiz günlerde çalışanlarını işten çıkarmayan şirketlerin brüt ücret yüklerinin yüzde 70-90’ını karşılayacağını duyurdular. OECD geneline baktığımızda üye ülkelerin yüzde 81’i işsiz kalan çalışanlara gelir desteği, yüzde 67’si ise istihdama korumaya yönelik şirketlere yardım sağlayacağını duyurdu.

2008-2009 krizi sonrasında devreye sokulan ve İŞKUR’ca yürütülen Toplum Yararına Çalışma programlarını (TYP) da salgın yüzünden işini/gelirini kaybedenlere geçici istihdam sağlamak üzere revize etmekte ve canlandırmakta fayda var. Mevcut haliyle toplum yararına işler çevre düzenlemesi, okullarda temizlik, onarım, restorasyon, ağaçlandırma ve kamusal alanın yeşillendirilmesi gibi işleri içeriyor. Faydalananların asgari ücret karşılığı 9 ay boyunca istihdam edilmesini öngören TYP virüsle mücadele kapsamında tanımı genişletilerek kullanılabilecek çok yararlı bir araç. Hastane ve kamusal alanların dezenfekte edilmesi, hastanelerin ek destek

3

SGK pr mler n n altı ay ertelenmes yer ne b r aylığına sıfırlanması etk l b r önlem olab l r. Bu süre gerekt ğ nde uzatılab l r. Kend hesabına çalışanların da kayıplarının telaf ed lmes , Almanya örneğ nde olduğu g b , b r öncek yılın kazanç beyanlarına bakılarak hayata geç r leb l r. ve temizlik personeli ihtiyaçlarını karşılamak, koruyucu maske dikimi gibi işleri de kapsayacak şekilde genişletilecek TYP, salgın yüzünden işini ya da gelirini geçici olarak kaybedenlerin bir bölümüne çok yararlı bir istihdam ve gelir alternatifi sunabilir. Kamusal alanların, şu anda kapalı olan okul ve resmi dairelerin dezenfekte edilmesi gibi işlerin TYP kapsamında kısa süreli (ancak salgının seyrine göre uzatılabilir biçimde) ve esnek (sadece haftanın belli günlerinde çalıştırmak üzere) istihdama da izin verecek biçimde acilen yürürlüğe sokulmasının, başta gündelikçi olarak ev hizmetleri, çocuk ve yaşlı bakımı gibi işlerden temin ettikleri geliri geçici olarak kaybedenler ol-

mak üzere önemli bir ihtiyacı karşılayacağını düşünüyoruz. İşini kaybedenler için konut kiralarının tamamen veya kısmen iki ya da üç ay için dondurulması ve bu meblağların ev sahiplerinin yıllık emlak, kira geliri vb. vergileri ile mahsuplaştırılması. Yunanistan işsiz kalan çalışanların Mart ve Nisan aylarında kiralarının yalnızca yüzde 60’ını ödemelerine imkan veren bir düzenlemeyi hayata geçirdi. Japonya’da ise elektrik ve su gibi giderlerin ödemelerinin ertelenmesi imkanı verildi. Kira ve konut harcamaları bir çok ülkede olduğu gibi ülkemizde de hanehalkı harcamaları içinde en büyük payı olan harcama gruplarından.

TÜİK’in rakamlarına göre toplam harcamalar içindeki payı %20 (Kuzeydoğu Anadolu)-%30 (İstanbul) arasında.

SGK primlerinin altı ay ertelenmesi yerine bir aylığına (gerektiğinde uzatılmak üzere) sıfırlanması. Bunun yanı sıra kendi hesabına çalışanların kayıplarının kısmen telafi edilmesi de yine bir tedbir olarak düşünülebilir. Örneğin Almanya kendi hesabına ve bağımsız (freelance) çalışanların kayıplarını, bir önceki vergi yılındaki kazanç beyanlarına bakarak, telafi etmeyi taahhüt ediyor. Türkiye’de tipik olarak düşük beyanname vererek vergi kaçıran bu kesimin, bu yönteme göre yararlanabileceği destekler ister istemez sınırlı olacağından, bu kesime seyyanen ödenecek nakit miktarı da belirlenebilir.

Tüm bu önerilerin yanı sıra, ülkemizdeki yaklaşık 3,8 milyon Suriyeli “koruma altında”. Bunlar için nasıl destekler sağlanacağı büyük bir soru işareti. Zaten artmakta olan yabancı düşmanlığı dikkate alındığında, Suriyeliler için ayrılacak ilave kaynakların kamuoyu nezdinde popüler olmayacağı kesin. Ancak ortada devam eden bir insani kriz var ve büyük oranda kayıtdışı çalışan Suriyelilerin bu krizden çok daha kötü etkilenmesi muhtemel. Türkiye’de kayıtdışı çalışan Suriyeli sayısı yaklaşık bir milyon olduğu tahmin ediliyor ve bunun 200 bini çocuk. Bu olağanüstü koşullarda ne T.C. vatandaşlarını, ne de insani yardıma muhtaç Suriyelileri mağdur etmemek için diğer tüm kaygıların bir kenara bırakılması ve tüm kaynakların seferber edilmesi gerek. Bu kapsamda Suriyeliler için AB, Dünya Bankası ve UNHCR gibi uluslararası kuruluşlardan temin edilecek kaynakların artırılması için de çaba gösterilmesi hayati önem taşıyor.

4

5

6

Sonuç Özetle, olağanüstü zamanlardan geçtiğimizin bilinciyle, açıklanan tedbirleri genişletmek ve özellikle istihdama yönelik ilave tedbirleri çok hızlı bir şekilde hayata geçirmek gerekiyor. Yukarıda altını çizdiğimiz üzere, çok keskin bir ekonomik daralmanın önüne geçmek için, faydalanıcı seçiminde hakkaniyet aramak adına bürokrasiyi uzun tutmak yerine mümkün olduğunca çok ihtiyaç sahibine ivedilikle destek sağlamak gerekiyor.

Salgının seyrine bağlı olarak, gerekirse enflasyon ya da kamu borç yükü kaygısı gözetmeden (Fransa, Danimarka ve İngiltere örneklerinde görüldüğü gibi) faydalanma kriterlerini evrensel tutmak ve kısa bir süreliğine devletin son çare işveren olarak müdahale etmesine olanak tanımak gerekiyor.

Unutmayalım ki evde kal çağrıları ile sağlığını korumaya çalıştığımız iş gücünün yaşayacağı maddi ve manevi kayıpları kontrol etmediğimiz sürece bu virüsün ekonomi üzerinde yaratacağı tahribat daha da büyüyecek.

30 Mart 2020 • PA Z A RT E S İ / 08

YURT HABERLERİ

“Kamu alacaklarına ilişkin işlemler de durdurulsun” MEHMET NABİ BATUK/MERSİN

Türk Arap Ülkeleri İş İnsanlar Derneği (TURAB) Çalışma Grupları tarafından hazırlanan, koronavirüs salgınının ekonomiye etkilerine karşı alınması gereken önlemleri içeren “Ekonomik Koruma Çözüm Önerileri” başlıklı rapor, kamuoyuna sunuldu. Raporla ilgili bilgi veren TURAB Genel Başkanı Canan Sunay, küçük ve orta ölçekli işletmelerin (KOBİ) bu sürece yüksek banka borçları ile yakalandığına dikkat çekti. İşletmeleri ayakta tutacak uygulamaların ve desteklerin hayati önem taşıdığına vurgu yapan Sunay, icra iflas işlemlerinin

durdurulmasına yönelik kararın benzerinin, amme alacaklarının tahsili prosedürleri yönünden de verilmesinin isabetli olacağını belirtti. Sunay, raporda yer alan

sorunların çözümüne yönelik 15 maddelik taleplerini şu şekilde sıraladı: X Bankacılık ve finans sektörüne olan kredi borçları faizsiz 6 ay ötelenmeli ve tüm ticari aktörlere kredi imkanı sağlanmalı.

X Kredi Garanti Fonu devreye sokularak ihtiyaç sahibi işletmelere faizsiz işletme kredisi sağlanmalı.

X Çalışanların sigortalı olma şartları kaldırılmalı, çalışanların SGK’ya ödenmesi gereken primleri kurum tarafından karşılanmalı, işletmelerin 6 ay vergi ve muhtasar borçları ertelenmeli.

X 2020 Nisan’da beyan edilmesi

gereken gelir ve kurumlar vergisi hiç alınmamalı.

X İşletmelerin bekleyen tüm vergi iadeleri ile kamu idarelerinden olan her türlü alacaklar bir an önce yapılmalı.

X İşçi çıkartmak zorunda kalan işletmelerin işçi hak ve alacaklarına, devlet desteği sağlanmalı.

X İşbaşı eğitim programlarının kapsamı ve içeriği genişletilmeli, yararlanma şartları tüm işverenleri kapsayacak şekilde genişletilerek sigortalılık şartı kaldırılmalı.

X İşletmelerin su, elektrik gibi sabit giderlerinin karşılanması için destek sağlanmalı ve faizsiz kira yardımı yapılmalı.

LC WAİKİKİ VE MAVİ ONLİNE SATIŞI DA DURDURDU Tüm dünyayı etkisi altında alan koronavirüs salgını nedeniyle geçtiğimiz hafta mağazalarını kapatan ünlü giyim markalarından LC Waikiki ve Mavi, online satışlarını da durdurma kararı aldı. İnternet siteleri üzerinden açıklamada bulunan markalar bu önlemi çalışanlarının ve müşterilerinin sağlığını korumak amacıyla aldığını ifade etti. Her iki şirket de haberi “Geçici bir süre kapalıyız” başlığıyla müşterilerine duyurdu. Firmalar önceden verilmiş siparişlerin ise müşterilere ulaştırılacağı bilgisini verdi.

“Et, yumurta ve b tk sel ürün stokumuz yeterl , herkes ht yacı kadar alsın” ANKARA SOHBETİ HÜSEYİN GÖKÇE huseyin.gokce@dunya.com

Türkiye Yem Sanayicileri Birliği Başkanı Ülkü Karakuş, gıda ürünlerine yönelik talebin normale dönmeye başlasa bile bazı vatandaşların gereksiz stok yapmaya devam ettiğini bildirdi. Buna karşın Türkiye’de yeterli miktarda gıda maddesi stokunun bulunduğunu vurgulayan Karakuş, petrol fiyatındaki düşüşle birlikte etanol üretiminin sıkıntıya girdiğini, hammadde maliyetinin de yüzde 30 arttığını aktardı. Ankara Sohbetleri’ne konuk olan Karakuş, Ankara temsilcimiz Ferit Parlak’ın sorularını cevaplandırdı.

Türkiye ve dünya zor bir süreçten geçiyor, özellikle gıda üretiminin ön aşamasını oluşturan yem sektörü ne durumda?

Yem sektörü de tıpkı ülkemiz gibi zor günlerden geçiyor. Uluslararası piyasalarda yaşanan son gelişmeler, hammadde fiyatını aşırı yükselttiği gibi erişim de çok sınırlı kaldı. Son olarak dünya petrol fiyatının düşmesiyle birlikte, etanol üretilirken ortaya çıkan yem hammaddesi üretimi de durdu. Bu ürünün arzı durunca, başta soya olmak üzere alternatif protein kaynaklarının fiyatı çok yükseldi. Soyanın ton fiyatı 350 dolardan 450 dolara, 200 dolarlık ayçiçeği küspesi yüzde 15’lik artışla 230 dolara yükseldi. Yanı sıra nakliye maliyetleri de ciddi ölçüde yükseldi. Şoförler taşıma işine girmek istemediği gibi, taşıma maliyetleri de yüzde 40 civarında artış gösterdi.

Yem sanayii bir ara endüstri koludur. Girdilerini büyük oranda bitkisel üretimden alır ve ürettiğini hayvansal üretime verir. Hububat●

lar, yağlı tohumlar ve bunların yan ürünleri gibi yem hammaddelerinin karma yem maliyetine etkisi yüzde 85-90 civarındadır. Yani karma yem fiyatlarının azalması veya artması daha çok yem hammadde fiyatları ile ilişkilidir. Bu nedenle yem fiyatlarının artış nedenleri irdelenirken yem hammadde fiyatlarına bakmak en doğru yaklaşım olmaktadır. ● Bu somut sorunların çözümü-

ne yönelik neler yapılabilir?

Ekonomi yönetimi, stopaj, muhtasar gibi yükümlülüklerin beyanname ve ödeme sürelerini uzattı.

Ancak biz sektör olarak önümüzdeki dönemde nelerle karşılaşacağımızı bilemiyoruz, ciddi bir belirsizlik var. Ulaştırma Bakanlığı’na, araç trafiğinde gerileme olduğuna ve lojistik maliyetleriyle ilgili acil önlem alınması gerektiğine ilişkin yazı yazdık.

"DÜNYANIN HER YERİNE GIDA GÖNDERİYORUZ" ●Koronavirüs salgını market raflarına yansıdı. Bu süreçte gıda maddesi üretiminde ve piyasaya sunumunda sorun var mı?

Son günlerde tüketicilerin koronavirüs nedeniyle özellikle gıda ürünlerinin bulunamayacağı endişesi ile panik halinde marketlere gidip ihtiyaçlarının çok üzerinde alışveriş yaptıklarını gözlemliyoruz. Türkiye’nin an itibarıyla hem bitkisel üretimde hem de hayvansal üretimde kendine yeterliliği üst seviyede. Özetle söyleyecek olursak, bitkisel üretimde un başta olmak üzere ekmek, makarna bulgur, nohut, pirinç gibi ürünlerde kendine yeterliliği de mevcuttur ve stokları da tüm ihtiyaçları karşılamak üzere müsaittir. Türkiye, hayvansal ürünlere geldiğimizde kırmızı et başta olmak üzere süt, yumurta, ta-

Kurucusu/Nezih Demirkent

Türk ye Yem Sanay c ler B rl ğ Başkanı Ülkü Karakuş, “Gıdada aşırı talep normale dönmeye başladı.

Petrol f yatındak düşüş hammadde mal yet n yüzde 30 c varında artırdı. Üret m sürec tehl kede, arpa ve mısırda gümrük verg s sıfırlanmalı” ded .

vuk, hindi ve balık gibi ürünlerde de kendine yeter. Büyük üretici firmalardan aldığımız rakamlara baktığımızda gıda konusunda paniğe gerek olmayacak miktarda stoklar mevcut. Türkiye’de şu anda sınırların kapalı olmasından dolayı ihracata verilmek üzere üretilen ürünlerin de iç piyasada kaldığını hesap ettiğimizde korkulacak bir durumun olmadığı aşikârdır. Ülkemiz 140’a yakın ülkeye un ihracatı, 101 ülkeye süt ürünleri ihracatı, 50-55 ülkeye de tavuk yumurta ve hindi gibi ürünlerin ihracatını yapmaktadır. Adeta dünyanın her yerine gıda gönderen bir ülkede gıda kıtlığından söz edilmemesi gerekir.

Bu noktada bazı market zincirlerinin ‘ürün bulamıyoruz’ açıklamalarının da çok doğru olmadığını söyleyebilirim. Üreticilerimiz, istedikleri kadar süt, et, yumurta gibi gıda maddelerini teslim etmeye hazırlar. Bir diğer önemli hammaddemiz yağlı tohumlara ulaşım da durma noktasına geldi. Şu anda sanayicimizin elinde yeterli stok var ama

yarın bu stoklar da olmayacak. Bu yüzden arz açığının karşılanması için, limanlarda bekleyen gemilere uygulanan prosedürün esnetilerek bir an önce millileştirmenin yapılması gerekiyor. Üstelik kur artışı sebebiyle arpa ve mısırda maliyet çok yükseldiği için bu aşamada gümrük vergilerinin sıfırlanması, manüpilatif fiyat hareketlerinin önlenmesi için çok önemli.

TÜRKİYE YEM SANAYİSİ, AB'DE BİRİNCİ SIRADA ● Bu gelişmeler dışında, Türk yem sanayisinin, dünya ve Avrupa yem sanayi içindeki konumu ve bu alandaki beklentilerinizi paylaşabilir misiniz?

Türkiye yem sanayisi son yirmi yıldır her yıl ortalama yüzde 10 büyüme gösteriyor ve karma yem üretimimiz yıllık 25 milyon tona ulaşmış durumda. Sanayimiz bu büyüme ile karma yem üretimi bakımından dünyada 7’nci, AB’de ise 1’inci sıraya yükselmiş durumda. AB28 ülkelerindeki karma yem üreti-

AYRINTI

Yayın türü: Yaygın süreli • Sayı: 12160 • 30 Mart 2020 İmtiyaz sahibi: NASIL BİR EKONOMİ MEDYA HABER BASIN A.Ş Yönetim Kurulu Başkanı Hakan Güldağ Genel Koordinatör Vahap Munyar

Başyazar Osman Arolat

Başdanışman Rüştü Bozkurt

Yayın Kurulu Başkanı Şeref Oğuz

Dünya’nın haberi

DÜNYA Gazetesi ve eklerinde yayınlanan tüm haber, yazı, makale, resim, çizim, grafik ve fotoğrafların Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ve Basın Kanunu’ndan doğan her türlü hakları Nasıl Bir Ekonomi Medya A.Ş’ye aittir. İzin alınmaksızın, kaynak gösterilerek dahi kısmen veya tamamen iktibas edilemez.

Genel Yayın Koordinatörü Talip Aktaş

Genel Yayın Yönetmeni-Tüzel Kişi Temsilcisi Koordinatör Ömer Türkdönmez Didem Eryar Ünlü

Sorumlu Yazıişleri Müdürü Handan Sema Ceylan Araştırma Müdürü Bader H. Arslan

Haber Koordinatörü Mustafa Kemal Çolak Dünya Online Yönetmeni Ferhat Polat

Görsel Yönetmen Birol Teoman Dijital Yayın Koordinatörü Selçuk Altun

EDİTÖRLER Aysel Yücel (İstihbarat), Kerim Ülker (Haber Araştırma), Faruk Şüyün (Kültür-Sanat), Mehmet Bars (Fotoğraf), Veysel Ağdar (Piyasalar) Şebnem Turhan (Finans), Hilal Sarı (Dış Haberler) Hüsniye Güngör (DÜNYA Executive)

Ankara Temsilcisi Ferit Barış Parlak

Yazarlar Temsilcisi Ali Ekber Yıldırım

Temsilciler Koordinatörü Ömer Faruk Çiftçi (Bursa)

BÖLGE TEMSİLCİLERİ Gülsüm Erdem Emen (Adana); Mehmet Kara (Antalya);

Osman Nuri Boyacı/Funda Akkoyun (Denizli); Mahir Solmaz (Diyarbakır); Tülay Taşkın (Eskişehir); M. Tekin Çiçek (Gaziantep); Çağlar Bakır, Deniz Aslan, Hakan Kılıç, Halim Aslan, Salim Aslan (İstanbul); Yaşar Kuş (İzmir); Ali Eskalen (Kahramanmaraş); Oktay Ensari (Kayseri) Sabiha Toprak (Kocaeli); İbrahim Çiçekçi (Konya); Hasan Coşkun (Sakarya); Osman Şişko (Trabzon); Fahriye Kutlay Şenyurt (Mersin) KOORDİNATÖR DANIŞMAN Zafer Sadıkoğlu (Bölgeler) YAYIN DANIŞMA KURULU Alp Orçun, Alaattin Aktaş, Bumin Doğrusöz, Cahit Düzel, İlter Turan, Ruhi Sanyer, Resul Kurt, Osman Ulagay, Servet Yıldırım, Veysi Seviğ REKLAM Nazlı Demirel (Koordinatör) M. İhsan Gök (Rezervasyon) 0216 440 24 68 ABONE Mecit Yılmaz (Koordinatör) 0216 440 24 70 İDARE Serkan Eroğlu 0216 440 24 82

DÜNYA Online Web: www.dunya.com

İletişim: dunyaweb@dunya.com Reklam: onlinereklam@dunya.com

Merkez: Rüzgarlı Bahçe Mahallesi, Cumhuriyet Cad. Gülsan Plaza No: 22 Kavacık 34805 Beykoz/ İstanbul Telefon: (0216) 440 24 00 e-posta: dunya@dunya.com Yazıişleri: (0216) 440 24 22 Fax: (0216) 440 24 98/99 İstihbarat: (0216) 440 24 21 Araştırma: (0216) 440 24 49 Reklam: 0216 440 24 60 Baskı: Turkuvaz Haberleşme ve Yayıncılık A.Ş. Akpınar Mah. Hasan Basri Cad. No: 4 34060 Sancaktepe-İstanbul 0212 354 39 09 Ankara- Esenboğa Yolu, 13. km, Pursaklar/Ankara Dağıtım: Turkuvaz Dağıtım A.Ş. Abonelik ve şikayetleriniz için: 0216 440 24 70-71-72-73-74 Adres değişiklikleri için fax: 0212 355 77 46 DÜNYA Gazetesi, basın meslek ilkelerine uyar. Yanlış yayınlardan kaynaklanan cevap ve düzeltme hakkına riayet eder. Yayınımızla ilgili her türlü eleştiri ve şikayetlerinizi paylaşabilirsiniz.

handan.ceylan@dunya.com

DUNYA

08 CMYK

www. dunya .com

Ormanlar/meralar s telere manzarayken...

Fer t Parlak fer t.parlak@dunya.com Yem, gübre hammaddeler n n (soya, a.sülfat...) 1 aylık f yat artışı yüzde 30’a yaklaştı...

Dışa bağımlılığımız, sten len f yatın fazlasını versek de (korona neden yle) get remey ş m z se end şey artırdı...

Başkan Karakuş’un anlattıkları mevcut duruma ve yapılması

gerekenlere ışık tutuyor... *** Koronayı suçlarken!

Yem ve gübre kaynağı olan 14 m lyon hektar mera (kamulaştırıp ıslah etmed ğ m z), 24 m lyon orman alanımızı mı?

S te/konut/v llalara manzara yaptık....

Aynı kültürel sosyal yapı sayes nde, 24 m lyon tarım araz s n n en az 15 m lyonunu en fazla yüzde 30 ver mle şleyeb lme vasfı da kazandık!

mindeki büyüme ise son 20 yılda ortalama yüzde 1.5 seviyesinde.

Sektörümüzdeki bu büyümenin AB ülkelerinden farklı olmasının bazı nedenleri var. Ülkemizin coğrafi ve iklim koşulları hayvansal üretimimizin daha çok entansif şekilde ilerlemesini teşvik etti. Yani Türkiye’de hayvan beslemede AB ülkelerine kıyasla daha fazla karma yem kullanılıyor. Sanayimizdeki karma yem üretim artışlarının devam edeceğini, ancak daha önce AB ülkelerinde olduğu gibi belli bir noktadan sonra daha düşük oranlarda gerçekleşeceğini öngörüyoruz. Bu büyüme öngörümüz elbette bazı kriterlere dayanıyor. Öyle ki Türkiye’de kişi başına hayvansal ürün tüketimlerinin gelişmiş ülkelere kıyasla düşük olması ülkemizin hayvansal üretim anlamında önünde bir gelişim potansiyelinin olduğunu gösteriyor. Bunun yanında hayvansal ürün ticaretinin önemli bir bölümü de Türkiye’nin komşusu olduğu ülkeler etrafında cereyan ediyor. Kişi başına hayvansal ürün tüketimimizin ve hayvansal ürün ihracatımızın artması da yem üretiminde artış anlamına geliyor. Ancak bu büyümeden; ekonomimizde iyileşme ve gelir seviyesinde artış olması durumunda söz edebiliriz.

Yatırımlarda esk ye göre ger leme var X Mevcut yem sanayicileri içinde yeni yatırım yapmayı planlayanlar var mı? Yatırım iklimini değerlendirebilir misiniz? Ülkemiz ekonomisindeki daralma, döviz kurlarındaki artış, sektör mensuplarımızın büyüme anlamında daha dikkatli ilerlemesine ve yeni yatırımlarını bir miktar ertelemesine neden oldu. İçinde bulunduğumuz dönemde yatırımlarda önceki yıllara kıyasla gerileme görülüyor.

Ancak az da olsa yeni yatırımları da gözlemleyebiliyoruz.

X Karma yem sanayisinin hayvansal üretime ve ekonomimize katkıları neler?

Karma yem sektörü arpa, mısır, buğday, çavdar, gibi ürünlerin yanı sıra kepek, küspe, melas gibi gıda olarak tüketilemeyen ürünlerin yem olarak ekonomiye kazandırılmasını sağlıyor ve böylece hem ekonomiye hem de çevrenin korunmasına katkıda bulunuyor. Karma yem sektörü, kaynakların optimum fayda ile kullanılmasını, yüksek verim ve minimum maliyetle hayvansal gıda üretimini sağlıyor. Çoğu üretici yıl boyu kaba yem ve yem hammaddesini sürekli temin edemediği için yem fabrikaları üreticinin bu ihtiyaçlarını kesif yem sağlayarak gideriyor. Yıllık 50 milyar TL’ye yaklaşan cirosuyla karma yem sanayi, vadeli yem satışları ile hayvancılık sektörünü 10 milyar TL civarında dolaylı yoldan destekliyor. Ülkemizde 600’e yakın yem fabrikası bulunuyor ve bu fabrikalar kalite ve fiyat anlamında birbirleriyle sürekli bir rekabet halinde. Bu rekabetten ise en çok ülkemiz hayvancılığı fayda sağlıyor. Karma yem fabrikaları finansal gücü, teknik bilgisi, depolama ve nakliye avantajları gibi nedenlerle en uygun maliyetlerle karma yem üretebiliyor. Tüm bunlar göz önüne alınarak karma yemler üzerindeki olumsuz algının giderilmesi, yem kaynaklarımızın israf edilmemesi ve ülke hayvancılığımızın gelişimi için önem taşıyor.

AKDENİZ HUBUBAT, BAKLİYAT, YAĞLI TOHUMLAR VE MAMULLERİ İHRACATÇILARI BİRLİĞİ

S tar ayfa afı ç nd er an kle ha r A zır H lan BİB mı ştı r.

DOSYA /

● 30 MART 2020 PAZARTESİ

“Tedar k z nc r n n korunması ç n uluslararası ş b rl kler artırılmalı” Koronav rüsün küresel gıda tedar k z nc rler üzer nde olumsuz etk yarattığına d kkat çeken AHBİB Başkanı Hüsey n Arslan, tüm ülke ekonom ler n n b rb r yle etk leş m hal nde ve b rb r n tamamlayıcı rol oynadığını kaydett . Arslan, “Bu açıdan Türk ye, koronav rüse karşı t caret hayatının zarar görmemes ç n bölgesel ve uluslararası ş b rl kler n güçlend rmel ” ded .

Ç

in’in Wuhan şehrinden tüm dünyaya hızla yayılan koronavirüs nedeniyle dünyanın en büyük ekonomilerine sahip olan ülkelerin karantina uygulamalarına başlamasıyla tedarik zincirinde yaşanan kırılmalar tüm sektörlerde olduğu gibi gıda ihracatçılarını da olumsuz etkiliyor. Havalimanı ve limanlarda başlatılan karantina uygulamaları konteyner taşımacılığında teslimat süresini ve maliyetleri artırırken, sektör boş konteyner bulmakta zorlanıyor. Koronavirüsün uluslararası pazarda yarattığı yeni etkenlerin iyi okunması gerektiğini ifade eden Akdeniz Hububat, Bakliyat, Yağlı Tohumlar ve Mamulleri İhracatçıları Birliği Başkanı Hüseyin Arslan, “Tüm ülke ekonomileri birbiriyle etkileşim halinde ve birbirini tamamlayıcı rol oynar. Bu etkileşimde belirli bölgelerde yaşanabilecek küçük bir hareket kısıtlaması bile yeni gelişimlere neden olabilir. Bu açıdan Türkiye, koronavirüse karşı ticaret hayatının zarar görmemesi için bölgesel ve uluslararası iş birliklerini güçlendirmeli” dedi.

Loj st k sorunlar çözülürse hracattak boşluğu Türk f rmalar doldurab l r Virüsün küresel gıda tedarik zincirleri üzerinde olumsuz etki yarattığına dikkat çeken Hüseyin Arslan, dünyanın en büyük susam üreticilerinden biri olan Çin’de üretiminin yüzde 27’sinin gerçekleştirildiği bir bölgede başlatılan karantina uygulaması nedeniyle susam ticaretinin kesintiye uğradığını ve tedarikçi ülkelerin zor durumda kalmamak için hızla alternatif pazar arayışına başladığını kaydetti. Susam örneğinde olduğu gibi birçok sektörde yüzlerce ülkenin yeni güvenli alternatif pazar arayışında olduğuna dikkat çeken Başkan Arslan, “Tedarik zincirlerinde yaşanan kırılmaların sonuçlarının artı ve eksi yönlerini Türk iş dünyasının iyi okuması gerekiyor. İhracat pazarlarımızda oluşan boşluklar, navlun fiyatlarının düşürülmesi ve boş konteyner sorununun çözülmesi ile Türk firmalar için birer fırsata çevrilebilir.

Bunun örneğini şu an başta tekstil olmak

“ZİNCİR MARKETLER UZUN SÜRELİ STOKLARLA ÇALIŞMALI” Koronav rüsün etk ler nden korunmak ç n Türk ye’n n kend stok yönet m konusunda çok hassas davranması gerekt ğ n n altını ç zen Hüsey n Arslan, bu süreçte temel gıda ürünler nde f rmaların uzun sürel stoklarla çalışmasını teşv k edecek uygulamaların gel şt r lmes n n gerekl l ğ ne d kkat çekt . Arslan, olası b r v rüs salgını yaşandığında büyükşeh rlerdek en öneml ht yaç malzemes n n şu anda Avrupa’da yaşandığı g b uzun ömürlü temel gıda ürünler olacağını bel rterek, “Bu yüzden mevcut f rma yönet mler şletmeler n opt mum değerlerde yönetmek sted kler ç n özell kle z nc r market pol t kaları yen den gözden geç r lmel ve stokları artıcı pol t kalar oluşturulmalı. Çünkü opt mum yönet m demek m n mum stok, maks mum c ro demek. Gıda sektörü ç n ş rketler n opt mum yöntemlerle yönet lmes bu g b kr z durumlarında uygun değ l.

Z nc r marketler v rüs tehl kes geçene kadar depolarında nsanların bel rl b r süre gıda ht yacını tem n edeb leceğ b r stoku mutlaka bulundurması lazım” ded .

DUNYA

09 CMYK

1.2 m lyar dolar TÜRKİYE’NİN YILIN İLK İKİ AYINDA GERÇEKLEŞTİRDİĞİ HUBUBAT, BAKLİYAT, YAĞLI TOHUMLAR VE MAMULLERİ İHRACAT TUTARI

186 m lyon dolar AHBİB’İN YILIN İLK İKİ AYINDA GERÇEKLEŞTİRDİĞİ HUBUBAT, BAKLİYAT, YAĞLI TOHUMLAR VE MAMULLERİ İHRACAT TUTARI

üzere birçok sektörde yaşıyoruz. Türkiye, bu dönemde lojistik sorunlarını çözerse ihracatın önünü büyük bir hızla açmış olacak” diye belirtti.

“İnsanlar, kr z dönemler nde geleneksel tüket m alışkanlıklarına dönüyor” Koronavirüs salgını ile birlikte insanların evlerinde geçirdiği sürenin uzadığını ve gıda ihtiyaçlarını daha çok geleneksel yöntemlerle karşıladığına dikkat çeken Hüseyin Arslan, bakliyat tüketim oranlarında da gözle görülür bir artış yaşandığının altını çizdi. Arslan, “Avrupa ülkelerinde yaşanan bu virüs paniği neredeyse tüm market raflarını boşalttı. İnsanların ilk tercih ettiği ürünlerin başında da geleneksel olarak bakliyat ürünleri, makarna gibi temel gıda ürünleri geliyor. İnsanlar, kriz dönemlerinde genellikle geleneksel tüketim alışkanlıklarına dönüyor; aynı durum, Covid-19 etkisini yaşadığımız bu günlerde de görülmektedir. Bakliyat tüketim oranlarında yaşanan bu artış ile tedarik zincirinde yaşanan sıkıntıların konunun paydaşları tarafından ele alınıp, bir değerlendirmenin yapılması gerekiyor. Biz şu anda ürünlerimizi kendi imkânlarımızla büyükşehirlere gönderebiliyoruz ama olası bir karantina uygulaması sonrasında ticaretin nasıl işleyeceğine ilişkin bir öngörümüzün olması lazım” ifadesini kullandı.

“Sektör, boş konteyner bulmakta zorlanıyor” Çin başta olmak üzere virüse karşı başlatılan karantina uygulamaları nedeniyle konteyner taşımacılığında navlun maliyetlerinin hızla yükseldiğini ifade eden Hüseyin Arslan, “Virüsün başladığı ülke olan Çin 1.5 milyarlık bir insan potansiyeline sahip.

Dünya imalat sanayinde Çin mallarının payı yüzde 20 civarında. Adeta dünyanın üretim merkezi konumunda olan bu bölgeye doğal olarak büyük bir konteyner hareketi oluyor. Bu ülkeye gönderilen konteyner ge-

01

02

03

TÜRKİYE’NİN VE AHBİB’İN YILIN İLK İKİ AYINDA EN FAZLA HUBUBAT, BAKLİYAT, YAĞLI TOHUMLAR VE MAMULLERİ İHRACATI GERÇEKLEŞTİRDİĞİ ÜLKE

TÜRKİYE’NİN VE AHBİB’İN YILIN İLK İKİ AYINDA EN FAZLA İHRAÇ ETTİĞİ HUBUBAT, BAKLİYAT, YAĞLI TOHUMLAR VE MAMULLERİ ÜRÜN GRUBU

IRAK

PASTACILIK ÜRÜNLERİ

YILIN İLK İKİ AYINDAKİ SEKTÖR İHRACATINDA MERSİN 70.8 MİLYON DOLARLA 3’ÜNCÜ ADANA 52.3 MİLYON DOLARLA 5’İNCİ, KARAMAN 37.3 MİLYON DOLAR İLE 8’İNCİ SIRADA YER ALIYOR

mileri karantina uygulamaları nedeniyle yükünü indirmek için uzun bir süre bekliyor. Karantina nedeniyle yükünü boşaltmasına rağmen limandan çekilemeyen gemiler oluyor. Bu durum konteynerlerin teslimat sürelerinde uzamalara neden olurken maliyetleri de artırıyor. Öte yandan konteynerler boşalmadığı için yeni bir ürün temin edip, başka bir limana gönderemiyorsunuz.

Ticarette de kopmalar yaşanıyor. Şu anda belirli bölgelerde konteyner birikimleri yaşandığı için konteyner bulma noktasında da büyük sıkıntı yaşanıyor” dedi.

Irak ve İran sınır kapılarının kapatılması ile özellikle Ortadoğu ülkelerine yapılan ihracatın olumsuz etkilendiğini belirten Hüseyin Arslan, Irak sınırında kurulan tampon bölgenin özellikle temel gıda ürünleri ihracatının maliyet kalemlerinde yüksek artışlara neden olduğunu kaydetti. İhracat faaliyetlerinin zarar görmemesi için gümrüklerdeki işlemlerin ve aktarma işlemlerinin daha hızlı yapılması gerektiğini dile getiren Arslan, şöyle devam etti: “Şu anda konteynerler Sağlık Bakanlığı’na bağlı uzman personellerin gözetiminde Irak’ta kurulan tampon bölgeye gidiyor, Iraklı ta-

şımacılara mallar teslim ediliyor. Ancak bu uygulama, katma değeri az olan temel gıda ürünlerinin maliyet kalemlerinin çok fazla yükselmesine neden oluyor. Bu yüzden Türkiye’nin başta Irak ve İran olmak üzere sınır ülkeleri ile bir araya gelip, ticaret faaliyetlerinin sağlıklı bir şekilde yürütülmesi için tüm imkânlarını masaya yatırması, gerekli tedbirleri alması gerekiyor.”

Sert f kalı yerl tohum ve havza uygulamaları tarımı rahatlatab l r Hububat ve baklagil grubunda üretim sezonunun mayıs ayında başlayacağını ifade eden Hüseyin Arslan, nisan ayındaki iklim koşullarının uygun olması halinde rekoltede artış yaşanacağını öngördüklerini belirtti. Geçen sezonda bazı ürünlerde fiyatların çok yükselmemesi için ithalata başvurulduğunu ifade eden Arslan, “Temel konuları çözdükten sonra bu topraklarda üretimle ilgili sıkıntı yaşanacağını düşünmüyorum. İşte bu noktada tohum, ekim alanları ve havza projeleri ile ilgili çalışmaların dikkatlice takip edilmesi halinde sorunlar hızlıca çözüme kavuşturulabilir. En önemlisi de üretim politikalarına uzun va-

deli bakmak gerektiği. Tarımı geliştirmek için bir yıllık değil 10 yıllık politikalara ihtiyacımız var” dedi. Üretimde rekolteyi yükselten sertifikalı tohum kullanımının yaygınlaştırılması için çiftçileri teşvik edici çalışmalar yapan ticaret borsalarının finansal olarak desteklenmesi gerektiğini vurgulayan Hüseyin Arslan, “Yerli tohum kullanımı ile ilgili hem bir artımız hem de bir eksimiz var. En büyük artımız sahip olduğumuz tohum potansiyelimiz. Eksimiz ise çiftçilerin sertifikalı tohum kullanımının yetersiz olması.

Bu konuda ticaret borsaları bünyelerinde kurulan tohumculuk şirketleri ile uygulamalar yapılarak sertifikalı tohum kullanımı özendiriliyor. Ancak daha etkin çalışmaların yapılabilmesi için ticaret borsalarına ucuz maliyetli finansal destek sağlayacak projelere ihtiyaç duyulduğuna dikkat çeken Arslan, “Örneğin Mersin Ticaret Borsası bünyesinde kurulan şirketin bütçesi, yetersiz finans kaynağı nedeniyle 1 milyon lira gibi düşük bir rakam. Mersin’de ve diğer illerde sertifikalı tohumda daha etkili ve geniş bir çalışmanın yapılması için söz konusu şirketlerin ucuz finansmana erişim sorunun çözülmesi gerekiyor” yorumunda bulundu.

Hububat, bakliyat ve yağlı tohumlar üretiminin artırılması için havza uygulamasının revize edilmesi ve bu alanda sürdürülebilir yöntemler ve politikalar geliştirilmesi gerektiğini anlatan Hüseyin Arslan, “Türkiye’nin her tarafında her ürünü yetiştiremezsiniz. Bölgenizdeki toprağın ve iklim özelliklerine göre en uygun tarım ürünü ne ise onu yetiştirmek durumundasınız. Türkiye’de bu alanda geliştirilen havza uygulamaları başlangıçta çok iyiydi.

Ancak mevcut havza sayısının artırılması sonucunda uygulama getirildiği noktada anlamını yitirdi” ifadesini kullandı. Sahip olunan 786 bin kilometrekare toprağın her metrekaresini en iyi şekilde değerlendirmek gerektiğini dile getiren Arslan, bu yüzden arazilerin özelliklerine uygun ekim dikim yapılacak imkânları ve politikaların oluşturulmasının şart olduğunu söyledi.

Sağlıklı ve dengeli beslenme için ana gıda maddelerinden biri olan bakliyatın Dünya Bakliyat Günü etkinlikleri ile farkındalığının artırıldığını, günümüzde bakliyat ürünlerini geleneksel yollarla tüketmeyen başta Kuzey Amerika ve Avrupa ülkelerinde olmak üzere tüketimde belirgin artışlar yaşandığını kaydeden Arslan, “Eski dönemlerde bakliyat ürünleri sadece karbonhidrat kaynağı olarak görülüyordu. Ancak günümüzde birçok ülkede hazırlanan diyet listelerinde bakliyat ürünleri kullanılmaya başlandı. Daha sonra biyoteknoloji alanında önemli gelişmeler yaşandı. Bezelye sevmeyen insanlar bezelyeden yapılmış makarna yemeye başladı.

Bugün itibarıyla biyoteknoloji ile dengeli beslenme konusunda bakliyat ürünlerinden yeni sağlıklı gıda ürünleri yapılıyor” şeklinde konuştu.

30 Mart 2020 • Pazartes / 10

AHBİB

Bakl yat ‘özel ürün’ statüsünde değerlend r lecek Ö. Abdullah Özdem r Mers n T caret Borsası Başkanı ve Ulusal Baklag l Konsey Başkanı

B

akliyat sektörü, 1980'li yıllarda Türkiye’de altın çağını yaşamıştı. Verilen destekler, Toprak Mahsulleri Ofisi’nin (TMO) alım stratejisi ve Nadas Alanlarının Daraltılması Projesi gibi politikalar neticesinde dünya bakliyat üretiminin ve ihracatının merkezi konumundaydık. Ancak, 1994 yılında sona eren Nadas Alanlarının Daraltılması Projesi ve aynı yıldan itibaren TMO'nun yemeklik tane baklagilleri alım kapsamından çıkarması nedeniyle, başta mercimek ve nohut olmak üzere, kuru baklagiller çiftçilerimiz açısından cazip olmaktan çıktı. Uzun yıllar bakliyat üretiminde ve dolayısıyla ihracatında yaşanan sert düşüş nedeniyle rekabetçi gücümüzü kaybederek sektördeki hakimiyetimizi yitirdik.

Son beş yılda ek m alanları yüzde 31, üret m yüzde 14 arttı Her ne kadar bu olumsuz tablo ile karşı karşıya olsak da devletin son

TMO özell kle son k yıldır üret mden t carete kadar sektörün tüm süreçler nde akt f olarak yer alıyor.

Böylece, kend s nden beklen len regülatör rolünü amacına uygun b r şek lde yer ne get r yor. Ayrıca; Bakanlık 2019 yılının Aralık ayında yayınladığı 'Baklag l Sektör Pol t ka Belges ' le bakl yatı bundan böyle Kanada’da olduğu g b özel ürün statüsünde değerlend receğ n bel rtt . beş yıldır bakliyata verdiği önemi artırması ve uyguladığı yapıcı politikalar geleceğe yönelik umutlarımızı artırıyor. İlk olarak üreticilere verilen nohut, mercimek ve kuru fasulye için kilogram başına 10 kuruş olan fark ödemesi, 2015'ten bu yana kademeli olarak artırıldı ve 2018 yılından itibaren 50 kuruş olarak uygulanıyor. Verilen desteklerdeki artışın başladığı 2015 yılından bu yana ülkemizde bakliyat ekili alanlar yüzde 31 ve üretim yüzde 14 artış gösterdi. Nohut dış ticaretinde net ihracatçı konuma ulaştık.

Diğer yandan, görev alanına bakliyatın da eklenmesiyle birlikte, TMO özellikle son iki yıldır üretimden ticarete kadar sektörün tüm süreçlerinde aktif olarak yer alıyor. Böylece, kendisinden beklenilen regülatör rolünü amacına uygun bir şekilde yerine getiriyor.

Bakanlık, üret me vme kazandıracak pol t kalar bel rled Ayrıca; Bakanlık 2019 yılının Aralık ayında yayınladığı 'Baklagil Sektör Politika Belgesi' ile bakliyatı bundan böyle Kanada’da olduğu gibi özel ürün statüsünde değerlendireceğini belirtti.

Kuru tarım alanlarında bakliyatın ekim nöbetine girmesi, bakliyat üretiminde havza modelinin adına uygun olarak oluşturulması, ihracat pazarlarının kaybedilmemesi için uygun kalite ve miktarda bakliyat üretilmesi, üreticilerin bilinçlendirilerek talebe uygun üretimin teşvik edilmesi ve Ar-Ge hizmetlerinin artırılması gibi hedeflerin önümüzdeki dönemde üretim hacmimize ivme kazandıracağı kanısındayım.

Belirlenen bu önemli hedeflere ulaşılması amacıyla bakanlık son dönemde önemli çalışmalar gerçekleştiriyor. Örneğin baklagillerin ekim nöbetine girmesi için eğitim-yayım faaliyetleri yapılması ve TAGEM ile birlikte güdümlü proje yürütülmesi çalışmalarına başlandı. Ekim alanlarını ve verimi artırmaya yönelik Elazığ, Konya, Niğde ve Nevşehir illerinde kuru fasulye üretimini yaygınlaştırmak için proje faaliyetlerine geçildi. Ayrıca verimde ve alanda artış ile ithalat-ihracat dengesinde var olan açığın kapatılması amacıyla üreticilerin bilinçli olarak üretim yapması ve sertifikalı tohum kullanımının yaygınlaştırılması yönünde çalışmalar devam ediyor.

SEKTÖR, ALTIN ÇAĞINI YENİDEN YAKALAYACAK Bakl yat üret m nde artışı engelleyen nedenlerden b r tanes ver m sorunu. Üret c ler m z n ht yaç duyduğu kal tel ve dayanıklı tohum çeş tler n üretecek altyapı mutlaka oluşturulmalı. Üstel k ülkem zde sert f kalı tohum kullanımı oldukça düşük sev yede. Sert f kalı tohum üret m ve kullanım destekler de uzun yıllardır aynı sev yede bulunuyor.

Devletten beklent m z, sert f kalı tohum üret m ve kullanımına ver len destekler n artırılarak

Arz açığı bulunan kuru baklag llerde üret m n artırılması hedeflen yor Sektör olarak, özellikle son beş yıldır dile getirdiğimiz sorunlarımızın sahiplenildiğini görmek ve bu sorunların aşılması hususunda bakanlığın icraat odaklı faaliyetleri bizlere büyük moral ve motivasyon kaynağı oluyor. Özellikle son beş yılda alınan bu kararların olumlu sonuçlarını görmeye başladık an-

yaygınlaşmasının sağlanması.

Bakanlık tarafından oluşturulan ve hayata geç r lmeye başlanan bu pol t kalar net ces nde üret m hacm m zde yaşanacak artış le orantılı olarak lk etapta kend kend ne yeten ve tak p eden aşamada bakl yat hracatında yen den rekabetç olan b r ülke konumuna ulaşab leceğ m z kanısındayım.

Böylece sektörümüz 1980'l yıllarda yaşadığı altın çağını yen den yakalayab lme mkânı bulacak.

cak atılması gereken ilave adımlar olduğu kanaatindeyim. Arz açığı bulunan kuru baklagillerde üretimin artırılması amacıyla 2018 yılının Mart ayında Tarım Bakanlığı'na bağlı Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü ile Tarım Kredi Kooperatifleri Merkez Birliği arasında iş birliği protokolü imzalanmıştı.

Orta Anadolu Bölgesi’nde yer alan dokuz ilde nadasa bırakılan yaklaşık 50 bin dekar alana nohut eki-

mi yapmak suretiyle başlayan proje kısmen genişleyerek devam ediyor. Ancak, Türkiye’de yaklaşık 34 milyon dekar nadasa bırakılan alan var. Eğer bu proje alan olarak çok daha geniş ölçekte ve kuru fasulye ile mercimek gibi diğer ürünleri de kapsayacak şekilde genişletilirse, bakliyattaki arz açığının kapanmasına ve verimlilik artışının sağlanmasına büyük katkı sağlayacağına inanıyorum.

Başhan Tarımsal, bu yıl yurt dışı yatırımlara yönelecek B

akliyat, hububat ve yağlı tohumlar üretiminde ve işlemesinde Türkiye’nin öncü markaları arasında yer alan Başhan Tarımsal Ürünler, bir yandan 81 ilde kurduğu satış ağı ile iç pazarda genişlerken diğer yandan da ihracat yaptığı ülke sayısını 80’e çıkararak söz konusu pazarlarda hakimiyetini güçlendirmeye devam ediyor. Başhan Tarımsal Ürünler, 2020 yılında ise özellikle yurt dışı yatırımlara yönelecek. Başhan Tarımsal Ürünler Yönetim Kurulu Üyesi Yusuf Memiş, Rusya’ da antrepo ve bakliyat, yağlı tohum ve yem ürünlerine özel hammadde üretim tesisi yatırımı için proje hazırlığında olduklarını kaydetti. Ayrıca Mersin, Kırgızistan ve Rusya’ daki mevcut tesislerinde tam kapasite üretim yapmayı hedeflediklerini belirten Memiş, “Bu doğrultuda yüzde 25’lik bir kümülatif ciro artışı öngörüyoruz” dedi.

“B şkek’tek fabr kayla komşu ülkelere de ürün tedar k sağlıyoruz” Mersin’de yer alan fabrikalarında günlük 600 ton mercimek, 350 ton bulgur, 500 ton taneli bakliyat, 250 ton çeltik üretim kapasitesi bulunduğunu ifade eden Yusuf Memiş, ayrıca günlük 750 ton kapasiteli paketleme tesisinde de 500 gramdan 5 kilograma kadar yastık ve dik paket üretimi ile günlük 40 bin adet gıda kolisi hazırlayabildiklerini kaydetti. Şirketin Balıkesir fabrikasında

DUNYA

10 CMYK

günlük 250 ton üretim kapasiteli çeltik fabrikasının bulunduğunu aktaran Memiş, “Kırgızistan’ın başkenti Bişkek’te 55 bin metrekarelik alan üzerinde 10 bin metrekarelik kapalı üretim alanı bulunan fabrikamızda günlük 150 ton mercimek ve 300 ton taneli bakliyat üretim kapasitemiz mevcut. Bişkek fabrikamızın bulunduğu lokasyon itibarıyla da Kırgızistan’ın yanı sıra komşu ülkelere de ürün tedariki sağlıyoruz” ifadesini kullandı.

Memiş, Rusya’nın Azov kentinde yer alan fabrikalarında da bakliyat, yağlı tohum ve hububat üzerine depolama ve terminal hizmeti verdiklerini belirterek, “Ayrıca Kırgızistan, Rusya ve Birleşik Arap Emirlikleri’nde de yurt dışı satış ve pazarlama ofislerimiz bulunmakla

birlikte WFP ve ICRC başta olmak üzere birçok uluslararası yardım kuruluşları ile çalışıyoruz” dedi. Şirketin genel cirosunun 2019 yılında bir önceki yıla göre yüzde 20 arttığını kaydeden Yusuf Memiş, özellikle dış ticaret oranlarında önemli bir artış yaşadıklarına dikkat çekti. 2019 yılı sonunda üretimi aktardıkları dış pazar hacminin yüzde 67, iç pazar iş hacminin ise yüzde 33 olarak gerçekleştiğini anlatan Memiş, “Son yıllarda hem dünyada hem de Türkiye’de yaşanan ekonomik durgunluk sektörümüzü çok fazla etkilemedi. Bu nedenle 2019 yılında yaptığımız yatırımların dönüşü ve yeni pazarlara açılmamız ile birlikte kümülatif ciromuzu yüzde 38 artırarak toplam ciromuzu yaklaşık 1.4 milyar TL’ ye

çıkardık” açıklamasını yaptı. Dış ticaret hacminin cirodaki oranının ise yüzde 65 olduğuna dikkat çeken Memiş, “yurt içinde özellikle ev dışı tüketime verdiğimiz ağırlıkla yurt içi ciroda yüzde 75 artış sağladık. Öte yandan sürdürülebilir büyüme stratejimizi gerçekleştirmek için 2019 yılının ikinci yarısında Mersin’de 40 bin metrekare alanda kurduğumuz ve 200 kişiden fazla yeni istihdam sağladığımız yeni fabrikamızı devreye aldık. Amacımız kalite standartlarımızı artırarak, müşterilerimize kesintisiz hizmet verebilmek” dedi.

'Yemc Bey' üret me başlıyor Mersin’de endüstri 4.0 altyapısıyla yapılan 25 ürün çeşidinde günlük bin ton üretim kapasitesine sahip yeni yem üretim tesislerinin 15 Nisan 2020 tarihi itibariyle ‘Yemci Bey’ marka ismi ile üretime başlayacağını kaydeden Memiş, “Yem grubundaki uzman kadromuz ile hayvan yetiştiricilerine verimli ve ekonomik hayvancılık çözümleri sunacağız. Dağıtımda başta iç pazarı hedeflemekle birlikte ileriki dönemlerde dış pazarlara açılmayı planlıyoruz. Hedefimiz sektörde üretimden son tüketiciye kadar sunduğumuz kalite ve hizmet ilkelerimiz ile fark yaratmak ve gerek yurtiçi gerek ise global arenada yeni yatırımlarla sektöre yön veren öncü bir marka olmaktır” diye konuştu.

“MERSİN, KIRGIZİSTAN VE RUSYA’ DAKİ TESİSLER TAM KAPASİTE ÇALIŞTIRILACAK” Yen yılda hem yurt ç nde hem de yurt dışında büyüme yatırımlarını sürdürecekler n fade eden Yusuf Mem ş, 2019 yılında st hdam oranlarını b r öncek yıla göre yüzde 25 artırarak 316 k ş den 397 k ş ye çıkartıklarını kaydett .

Yen yatırımlarımlarının hayata geçmes le b rl kte yen st hdam alanları yaratacaklarını fade eden Mem ş, “Önümüzdek süreçte yurt dışı yatırımlarımıza ağırlık vereceğ z. Yıl ç nde

Rusya’da antrepo ve bakl yat, yağlı tohum ve yem üzer ne hammadde üret m tes s yatırımı planlıyoruz. Y ne bu yıl Mers n, Kırgız stan ve Rusya’dak tes sler m z tam kapas te le çalıştırmak ç n hazırladığımız projeler hayata geç receğ z.

Bu doğrultuda da ocak ayı ç nde yaptığımız koord nasyon toplantılarımız sonucunda yüzde 25’l k b r kümülat f c ro artışı öngörüyoruz” d ye konuştu.

30 Mart 2020 • Pazartes / 11

AHBİB

TMO’nun alım garant s bakl yatta rekolte artışını get rd Son 15 yılda ek m alanlarında görülen daralmanın önüne geçmek, üret m düşüşünü engellemek ve üret m avantajı olan ürünlerde hracatçı konuma geleb lmek amacıyla TMO, üret c lere 25 yıl aradan sonra ürün alım garant s sağladı.

Böylece b rçok bakl yat ürünün rekoltes nde artış yaşandı.

2019 yılında nohut ve yeş l merc mekte rekor sev yede rekolte alındı.

bin ton iken 2018 yılında 117 bin tona, 2019 yılında ise 127 bin tona yükseldi” dedi.

Bakanlık ve TMO tarafından uygulamaya konulan politikaların prim uygulaması ve diğer destekler, sulanabilir alanların artması, sertifikalı tohum kullanımının yanında, üretimde hayata geçirilen modern teknikler gibi faktörlere bağlı olarak arttığını dile getiren Ahmet Güldal, TÜİK verilerine göre 2002 yılında 2.1 milyon ton olan mısır üretiminin, 2019 yılında yüzde 186 artış göstererek 6 milyon ton seviyelerine ulaştığını vurguladı. Güldal, “Türkiye’de yıllık mısır tüketimi ise ikame ürünlerin fiyatına bağlı olarak 7.5-8 milyon ton seviyelerinde. 2019 yılında üretimimiz tüketimin yüzde 75’ini karşılar düzeye ulaştı” diye konuştu.

T

ÜİK verilerine göre 2019 yılında Türkiye’nin toplam kuru baklagil üretiminin bir önceki yıla göre yüzde 0.4 artışla 1 milyon 230 bin ton olarak gerçekleştiğini ifade eden TMO Genel Müdürü Ahmet Güldal, son 15 yılda ekim alanlarında görülen daralmanın önüne geçmek, üretim düşüşünü engellemek ve üretim avantajı olan ürünlerde ihracatçı konuma gelebilmek amacıyla TMO tarafından üreticilere 25 yıl aradan sonra ürün alım garantisi sağlandığını söyledi. Güldal, böylece birçok bakliyat ürünün rekoltelerinde artışlar yaşandığını kaydetti. Geçtiğimiz üretim sezonunda nohut ve yeşil mercimekte rekor seviyede rekolte alındığını ifade eden Ahmet Güldal, çeltik ürünlerinde de ithalatı azaltan rekolte oranları kaydedildiğini ifade ederek, 2019-2020 alım döneminde TMO’nun iştigal alanına giren ürünler için ödediği toplam tutarın 5.7 milyar TL olduğunu kaydetti. Güldal, rekolte başarısının sağlanmasında Tarım ve Orman Bakanlığı’nın desteklemelerinin de büyük önem arz ettiğini ifade etti.

“Nohutta thalatçı konumdan hracatçı ülke konumuna yükseld k” TMO’nun bakliyat piyasalarını yakından takip ettiğini ve olası bir üretici mağduriyeti oluşmaması adına hasat öncesinde bakliyat alım fiyatlarını açıklamaya özen gösterdiklerini belirten Ahmet Gül-

TMO Genel Müdürü Ahmet Güldal

ÇELTİK ÜRETİMİNDE CUMHURİYET TARİHİNİN REKORU KIRILDI Üret mde artışın görüldüğü d ğer b r baklag l grubu olan çelt k ürünler nde de alım f yatlarını hasattan önce Eylül 2019’da açıkladıklarına d kkat çeken Ahmet Güldal, “2018 yılında ton başına; 2 b n 600 TL olan Osmancık çeş d çelt k f yatı yüzde 17 artırılarak 3 b n 50 TL, 2 b n 400 TL olan Ronaldo ve Vasco çeş d çelt k f yatı yüzde 21 artırılarak 2 b n 900 TL, 2 b n 200 TL olan Luna çeş d çelt k f yatı yüzde 23 arttırılarak 2 b n 700 TL olarak bel rlend . Çelt k üret m nde 2019 yılında 1 m lyon tonluk b r rekolteye ulaşılarak Cumhur yet tar h n n en yüksek üret m rekoru kırıldı.

Arz açığı yaşanan p r nçte her geçen yıl kend ne yeterl l k oranı daha da yüksel yor” açıklamasını yaptı.

dal, 2019 yılında kabuklu kırmızı mercimek alım fiyatının ton başına 2 bin 500 TL, nohut alım fiyatının ton başına 3 bin 300 TL, yeşil mercimek alım fiyatının ise ton başına 3 bin 50 TL olduğunu kaydetti. Kuru fasulyede ise piyasa fiyatlarının üretici lehine gelişmesi nedeniyle alım fiyatını açıklamadıklarını ifade eden Güldal, alım garantisinin sağlanmasının ardından nohut ve yeşil mercimek üretiminde rekor se-

viyelerin kaydedildiğini vurguladı. Güldal, son iki yılda nohut ekim alanlarının yüzde 32, yeşil mercimek ekim alanlarının ise yüzde 72 arttığını belirterek, “Üretimimiz ise 2019 yılına gelindiğinde 2017 yılına göre nohutta yüzde 34 artışla 630 bin tona, yeşil mercimekte yüzde 45 artışla 44 bin tona yükseldi. Özellikle nohutta artan üretim sayesinde Türkiye net ihracatçı konumuna geldi. Nohut ihracatımız; 2017 yılında 23

“TMO alım f yatları hasattan önce açıklanacak” Hububatta 2019-2020 ekiliş üretim dönemini yakından takip ettiklerini ifade eden Ahmet Güldal, üretim maliyeti çalışmalarına sahada başladıkları bilgisini verdi. Üretim, maliyet, yurt içi ve dışı piyasa fiyatları, ekonomik gelişmeler gibi unsurları dikkate alarak 2020 alım politikasını oluşturmayı hedeflediklerini söyleyen Güldal, şöyle devam etti: “Kurumumuz buğday üretimini teşvik etmek amacıyla son iki yıldır alım fiyatlarını hasat döneminden önce açıklıyor. 2020 yılı alım döneminde de müdahale alımı yaptığımız tüm ürünlerde hasat öncesi üreticilerimizi memnun edecek müdahale alım fiyatlarını açıklayacağız. Ülke genelinde hububat gelişimi normal seyrediyor.”

Kurulu l sanslı depo kapas tes 4.7 m lyon ton TMO’nun 1993 yılından itibaren uyguladığı emanet alım sistemi ile temellerini attığı Lisanslı Depoculuk sisteminde son verileri paylaşan Ahmet Güldal, 2016 yılında 805 bin ton olan kurulu lisanslı depo kapasitesinin günümüzde yüzde 480 artarak 4.7 milyon tona ulaştığını kaydetti. Türkiye’de 91 firma tarafından 128 noktada li-

sanslı depoculuk faaliyetinin yürütüldüğünü aktaran Güldal, “Kurumumuz 2016 yılında, Türkiye kapalı depo açığının giderilmesini, ürünlerin daha sağlıklı koşullarda depolanmasını, lisanslı depoculuk sisteminin geliştirilmesini ve ülke geneline yaygınlaştırılmasını amaçlıyor. Bu kapsamda belirlenen yerlerde 10 yıl kiralama garantisi verilmek suretiyle ‘Özel Sektöre Uzun Süreli Kiralama Yoluyla Lisanslı Depoculuk Kriterlerine Haiz Hububat Siloları Yaptırılması’ sürecini başlattık” şeklinde konuştu. Bu proje ile 2.4 milyon ton kapasiteli deponun yapımı için sözleşme imzalandığına dikkat çeken Güldal, “Bu depoların 1.3 milyon tonluk kısmı faaliyete başladı. Diğer depoların ise yapım süreci devam ediyor. Ayrıca kurumumuz, 2016 yılına kadar sadece ortağı olduğu TMOTTOBB LİDAŞ firması üzerinden alım yaparken, 2016 yılından itibaren TMO ile protokol imzalayan tüm lisanslı depolara teslim edilen ürünler için alım garantisi verdi ve bu uygulama ile birlikte lisanslı depo yatırımlarına hız kazandırıldı” dedi.

“Sert f kalı buğday tohumu kullanımı 2020’de yüzde 20 arttı” TMO’nun iştigal alanına giren ürünlerde ürün veriminin ve kalitesinin artırılması için sertifikalı tohumluk kullanımını desteklediklerini ifade eden Ahmet Güldal, sahada yaptıkları çalışmada 2019-2020 ekiliş döneminde sertifikalı buğday tohumu kullanım oranının bir önceki döneme göre yüzde 20 artış gösterdiğini kaydetti. Buğdayda kaliteli ürünlere yüzde 4 ilave prim vererek, sertifikalı tohum kullanımını artırmayı amaçladıklarını aktaran Güldal, “Sertifikalı tohum kullanımının çiftçiler arasında yaygınlaştırılması için bizzat üreticilerle iletişim kuruyoruz. Her şeyden önce üretici sertifikalı tohum kullanımının kendilerine sağladığı gelir artışını görüyor ve bu da kullanım oranlarını gün geçtikçe artırıyor. Biz de uyguladığımız kaliteye dayalı alım sistemiyle, üreticilerin kaliteli üretim yapmak için gerekli çabanın içine girmelerini teşvik ediyoruz” diye konuştu.

Aves, altyapı yatırımları ile perakendede daha hızlı ilerleyecek Ayç çek yağı markaları Safya le 70’ aşkın ülkeye hracat yapan Aves, markalı ve endüstr yel satışlarda 2023 yılına kadar pazar payını yüzde 10’a çıkarmayı hedefl yor. Haz ran 2020’de devreye g rmes planlanan üret m hattı le kend rekorunu kırmaya odaklanan ş rket, daha güçlü b r altyapı le perakende pazarında hızla lerleyecek.

M

ersin’de 120 dönüm arazi üzerine kurulu tam entegre modern tesislerinde Türkiye ham ayçiçek yağının önemli bir kısmını tedarik eden Aves, ayçiçek yağı markaları Safya ile 70’i aşkın ülkeye ihracat yapıyor. Şirket, bitkisel yağların üretimi ve uluslararası ticareti, biyodizel üretimi, bitkisel yağ depolama, gayrimenkul sektörü, açık deniz gemi yükleme ve boşaltma platformunda faaliyet gösteriyor.

2019 yılında yurt içi ve dışı satışlarında tonaj artışı kaydettiklerini belirten Aves Enerji Yağ ve Gıda Sanayi Genel Müdürü Onat Angı, Safya’nın markalı ve endüstriyel satışlarda 2023 yılına kadar pazar payının yüzde 8 ila 10 arasında olmasını hedeflediklerini belirtti. Aves’in 2015 yılından bu yana Safya ile pazar payını her yıl artırdığını vurgulayan Angı, “İstikrarlı bir büyüme sağladık. 2020 yılının ilk çeyrek verileri ile bir önceki yıla göre toplam satışlarımız yüzde 25 arttı. Haziran 2020’de devreye girmesi planlanan üretim hattımız ile kendi rekorlarımızı kırmayı planlıyoruz. Daha güçlü bir altyapı ile perakende pazarında daha hızlı ilerleyeceğiz” dedi.

Ortadoğu, Asya Pas f k ve Afr ka’da markalaşma çalışmaları sürüyor Safya ile özellikle Ortadoğu, Asya Pasifik

DUNYA

11 CMYK

ve Afrika pazarında markalaşma yolunda önemli bir başarı sağladıklarını ifade eden Onat Angı, “Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri gibi bazı hedef ülkelerde marka pazarlama bütçeleri oluşturuyoruz. Süpermarketlerde ürünün rafa çıkmasını ve pazarlanmasını sağlıyoruz. Tanıtım kampanyalarıyla da distribütörlerimizi destekliyoruz, pazar paylarını artırmalarına yardımcı oluyoruz.

Ayrıca private label üretimimize de devam ediyoruz” ifadesini kullandı.

ABD’den Japonya’ya kadar geniş bir ihracat ağlarının olduğunu belirten Onat Angı, ağırlıkla Ortadoğu, Asya Pasifik ve Afrika bölgelerine ihracat yaptıklarını söyledi.

Angı, 2019 yılında yaklaşık 50 milyon dolarlık ihracata imza attıklarını kaydetti. Ayrıca 2019 yılını yüzde 10’luk ciro artışı ile kapattıklarını aktaran Angı, “2019 yılının son çeyreğinde ciddi bir ihracat talebi alan firmamız ihracatta yüzde 40 seviyesinde bir büyüme gerçekleştirdi. Bu trend 2020 yılının ilk aylarında da devam etti. 2020 yılının sonunda ciroda yüzde 35 düzeyinde bir artış öngörüyoruz” diye konuştu.

Atıklardan katma değerl üret m yapıyor Rafinasyon işlemlerinden kalan atıkları, katma değeri yüksek ihraç ürünlere dönüştürmeyi hedeflediklerini ifade eden Onat Angı, bu kapsamda 2018 yılının son aylarında hayata geçirdikleri arıtma ve

DOLUM TESİSİ YATIRIMININ BU YIL BİTİRİLMESİ HEDEFLENİYOR Kapas te artırımı yatırımlarından da bahseden Onut Angı, 2019 yılında yaklaşık 4 m lyon euro bütçe le başlattıkları dolum tes s yatırımını 2020 yılının k nc yarısı t barıyla tamamlamayı planladıklarını kaydett . Söz konusu tes s yatırımı le en büyük hedefler n n üret m mal yetler n aşağı çekerek bulundukları

asit kırma ünitesi kapasite artırımı ve modernleştirme yatırımı ile asit yağ üretimine başladıklarını vurguladı. Angı, tesisteki kapasite artırımı yatırımının ardından atıklarla ilgili çok ciddi Ar-Ge çalışmaları başlattıklarının altını çizdi.

Yılda 1 m lyon ton b tk sel yağ, küspe ve b yod zel üret m yapılıyor Onat Angı, yağlı tohum işleme ve biyodizel tesisinde günlük bin 500 ton kırma, 700 ton rafineri, bin 100 ton dolum kapasitesiyle yılda 1 milyon ton bitkisel yağ, küspe ve biyodizel üretimi yapıldığını belirtti.

Tesislerinde daha çok soya, ay çekirdeği,

pazarlarda rekabet gücünü artırmak olduğunu kaydeden Angı, “Ambalajlama konusunda sektörde öncü sayılacak bazı yen l kler yapmayı planlıyoruz.

Mers na markalı pamuk yağının tanıtım çalışmalarına yoğunlaştık. Ayrıca yıl ç nde S mya markası altında Kanola yağı üret m ne başladık” ded .

mısır, kanola, aspir, keten ve çiğit gibi yüksek protein değerine sahip yağlı tohumların işlendiğini ifade eden Angı, yemeklik ham yağın yanı sıra kanola, soya, aspir gibi yağ üretimi yaptıklarını ve atık yağlardan 50 bin ton kapasiteyle biyodizel elde ettiklerini kaydetti.

Aves’ n loj st k tes sler mal yet avantajı yaratıyor Aves’in Mersin’de sahip olduğu 220 bin metreküp kapasiteli, Türkiye’nin en büyük üçüncü petrol ve bitkisel yağ depolama tesisi ve SAVKA’nın açık deniz gemi yükleme ve tahliye limanıyla önemli bir lojistik

KURULUŞU: 1995 BAŞLICA ÜRETİM KALEMLERİ: AYÇİÇEK, KANOLA, SOYA, ASPİR YAĞI VE BİYODİZEL AYÇİÇEK YAĞ MARKASI: SAFYA SAFYA İLE İHRACAT YAPTIĞI ÜLKE SAYISI: 70 YILLIK BİTKİSEL YAĞ, KÜSPE VE BİYODİZEL ÜRETİMİ: 1 MİLYON TON 2019 YILI DOLUM TESİSİ YATIRIMI: 4 MİLYON EURO 2019 İHRACATI: 50 MİLYON DOLAR ÜRETİM ALANI: 120 DÖNÜM

maliyet avantajına sahip olduğunu belirten Onat Angı, “Aves, Mersin limanına yakın stratejik konumu, SAVKA platformu ile tedarik zincirini tamamlıyor. 12 metre draftta, 80 bin DWT kapasitesi ile aynı anda iki geminin yanaşıp, boşaltım ve yükleme yapabileceği deniz platformuna sahip tek tesis olan SAVKA, hem yerel hem de uluslararası petrol ticareti yapan şirketlere yönelik de hizmet veriyor. Aves Mersin Terminali’ne ait Doğu ve Batı Depolama Tesisleri ise 210 bin metreküp kapasitesine sahip olmakla birlikte hacimleri 1000 metreküp -15 bin metreküp arası değişen 46 tanktan meydana geldi” dedi.

30 Mart 2020 • Pazartes / 12

AHBİB

Hububat, bakl yat ve yağlı tohum üret m n artırmak zorundayız Al Ekber Yıldırım aey@dunya.com

G

ezegenin yaşadığı en büyük felaketlerden birisine dönüşen ve Çin'den başlayıp, dünyaya yayılan yeni koronavirüs ( COVID - 19) tarım ve gıdanın önemini bir kez daha gösterdi. Dünya ve elbette Türkiye bundan gerekli dersi çıkarmalı. Virüs nedeniyle işyerlerini, alışveriş merkezlerini, bankaları kapatabilir, insanların sokağa çıkmalarını yasaklayabilirsiniz. Fakat, kırsalda tarımda tarlayı, bağı bahçeyi kapatamıyorsunuz. Üretim devam ediyor, devam etmek zorunda. Çünkü insanların tedavi olmak için sadece ilaca değil gıdaya da ihtiyacı var. Yaşamaları için tarımsal üretim şart. Bu çerçeveden bakınca, tarımsal üretimin sürdürülebilir

olması, doğa ile dost bir üretim için kıt kaynakların en verimli biçimde değerlendirilmesi gerekiyor. Üretimin planlanması ve kendine yeterlilik temel hedef olmalı.

Türkiye bu yönüyle çok büyük potansiyele sahip. Özellikle tahıllarda, bakliyat ürünlerinde bir çok ürünün gen merkezi. Bu potansiyel doğru değerlendirildiği taktirde kendine yeterli bir ülke olmanın ötesinde ciddi bir ihracatçı da olabilir. Ancak, uygulanan yanlış tarım politikaları nedeniyle ne yazık ki Türkiye ithalatçı bir ülke konumuna getirildi. Üreten çiftçi bile tüketici olmaya başladı. Aslında üretim yapmak için ciddi çaba gösteren, yüksek girdi maliyetlerine rağmen üretimi sürdüren ciddi bir kitle var.

Ç ftç , ürün f yatına göre üret me karar ver yor Ancak yeterli para kazanamadıkları için her yıl farklı bir ürüne yönelmek zorunda kalıyorlar. Tarım ve Orman Bakanlığı'nın her ay yayınladığı ‘Ürün Masaları Raporları’nda da yer verildiği gibi çiftçi o yıl hangi ürün para ediyorsa o ürünü ekiyor. Yani fiyatına bakarak üretime karar veriyor. Çiftçi para kazanabilmek için o yıl hangi ürünün fiyatı yüksekse onu tercih ediyor.

YAĞLI TOHUMLARDA İTHALAT BAĞIMLILIĞI Benzer durum yağlı tohumlarda da yaşanıyor. İthalata bağımlı yapı, Türk ye'y zorluyor. Tarım ve Orman Bakanlığı'nın ver ler ne göre mısır thalatı 2018'de 2 m lyon 122 b n ton ken, 2019'da 3 m lyon 593 b n tona ulaştı. Ayç çeğ thalatı da y ne katlanarak arttı. 2018'de 712 b n ton olan thalat, 2019'da 1 m lyon 136 b n tona ulaştı. İthalattak artışın en öneml neden üret m n planlı olarak yapılmaması, ç ftç n n para kazanamaması. Üret m yer ne thalatı destekleyen pol t kalar uygulanıyor. Üret m artmıyor ama tüket m artarak

Çok sayıda çiftçi tercihini aynı yönde kullanınca bu kez üretim artıyor, fiyat düşüyor ve sadece bir yıl içinde üretici o üründen tekrar vazgeçiyor. Bunun temel nedeni üretim planlamasının olmayışı. Bu konuda sayısız örnek verilebilir. Pamuk üretiminden mısır üretimine, buğdaydan, yağlı tohumlara veya yağlı tohumlardan diğer ürünlere geçiş gibi bir çok örnek var. Fakat, son yılların en somut olanı buğday ile nohut üretimi arasındaki tercih. Özellikle 2016'dan sonra buğday ambarı olarak bilinen İç Anadolu'da buğdaydan nohut üretimi-

devam ed yor. Üret m artmayınca ht yaç thalatla karşılanıyor. 2020 üret m yılına bakıldığında hububat ve bakl yatta üret m artışı beklen rken yağlı tohumlarda aynı artış pek mümkün görünmüyor. Özell kle makarnalık buğday f yatının yüksek seyretmes neden yle buğdaya yönelme var. Yapılması gereken thalat yer ne üret m odaklı b r tarım pol t kası uygulamak. Türk ye, üret m planlayıp hububat,bakl yat ve yağlı tohumlar üret m n b rb r n n alternat f olmaktan çıkarmalı, heps nde ht yaca uygun olarak üret m artırmalı.

ne geçiş başladı. Türkiye'nin nohut üretimi 455 bin tondan 630 bin tona yükseldi. Aynı dönemde buğday üretimi ise 21 milyon 500 bin tondan 19 milyon tona geriledi. Buğday üretimindeki düşüşü tek başına nohut üretimine bağlamak elbette doğru değil. Bu dönemde genel olarak ülkede tarla ürünlerinden meyveciliğe bir geçiş oldu. İthalatın artmasıyla birlikte yerli üretim azaldı.

Nohutta kend ne yeterl l k nasıl sağlandı?

Fakat buğday üretiminden kaçış ile nohut üretimine yönelme çarpı-

cı bir sonuç ortaya çıkardı. Nohut üretimindeki artışa bağlı olarak ithalat azaldı. İhracat arttı. Türkiye nohut üretiminde kendi kendine yeterli duruma geldi. Nohut ithalatı 2018 yılında 93 bin ton, ihracatı ise 117 bin ton olarak gerçekleşmişti. 2019 yılında nohut ithalatı yüzde 86 azalarak 13 bin tona geriledi. Buna karşılık ihracat 127 bin tona çıktı. 2018'de 24 bin ton olan net ihracat 2019'da 114 bin tona yükseldi. Nohut üretimi ve ihracatındaki artışın sürdürülebilir hale gelmesi, ithalatın yeniden artmaması için üretimi destekleyici poli-

tikaların uygulanması ve çiftçinin para kazanması gerekiyor. Üretim artışına bağlı olarak çiftçinin sattığı nohutun fiyatı düşüyor. Bu düşüşü telafi edecek destekleme mekanizması devreye sokulmalı. Ayrıca, üreticiden ucuza alınan nohut tüketiciye pahallıya satılması da mutlaka önlenmeli. Fiyatın yapay olarak artırılması ithalatı yeniden gündeme getirecek.

Buğdayda ise, Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre Türkiye'nin 2019 yılı buğday ithalatı 8 milyon 374 bin tonu ekmeklik ve 1 milyon 453 bin tonu makarnalık buğday olmak üzere 9 milyon 827 bin ton oldu. Nohut ithalatının yüzde 86 azaldığı 2019'da buğday ithalatı yüzde 56 arttı.

Türk ye kend buğdayı le mamul hraç etmel Türkiye'nin buğday ithalatının önemli bölümü un, makarna ve diğer mamul ürün ihracatı için yapılıyor. Türkiye un ihracatında dünyada ilk, makarnada ise ikinci sırada. İthalata dayalı bir ihracat yerine üretime dayalı ihracat benimsense, ithalat yerine kendi üreteceği buğday ile un ve makarna ihracatı yapsa ülkeye çok büyük katma değer sağlanmış olur.

Dünya Bakliyat Günü 2 yaşında

M

İhracat fırsatları azalan Karaden z Ülkeler , bakl yat üret m n düşürüyor

K

aradeniz ülkelerinin 2017 yılındaki rekor hasat istatistiklerinin ardından başta Hindistan'ın bakliyat ithalatına getirdiği kısıtlamalar ve lojistik sorunlar nedeniyle üretim oranlarında başlayan gerileme sürüyor. Düşük üretim maliyetleri nedeniyle global bakliyat pazarlarındaki rekabet avantajını korumaya çalışan Rusya, Ukrayna ve Kazakistan gibi Karadeniz ülkeleri ürün kalitesinin ve yelpazesinin sınırlı olması nedeniyle enerjisini iç pazara yönlendiriyor.

Rusya’nın AB’dek bezelye hracatındak payı yüzde 25'e düştü Karadeniz’de en büyük bakliyat üreticilerinden biri olan Rusya'nın bezelye ihracatındaki hız, son altı yıldaki en düşük seviyede seyrediyor. Rusya son olarak 20182020 sezonunda bir önceki döneme kıyasla bezelye ihracatını 430 bin tondan yüzde 33 azalışla 288 bin 500 to-

DUNYA

RUSYA, BEZELYE İHRACATINI YÜZDE 33 AZALIŞ İLE 288 BİN 500 TONA DÜŞÜRDÜ

na düşürdü. AB'ye yapılan ihracatını da büyük ölçüde azaltan Rusya’nın AB’deki bezelye ihracatındaki payı yüzde 51'den yüzde 25'e düştü ve ihracat hacmi yüzde 68 düşerek 71 bin 200 ton oldu.

Ukrayna’da bezelye üret m n n kârlılığı 2018 yılında olumsuza döndü Ukrayna'daki ekili alan ve üretim oranları 2018 yılında yüzde 38.1, 2019 yılında da yüzde 25.9 düştü. En büyük düşüş nohut, mercimek ve sarı bezelyede gerçekleşirken Ukrayna Devlet İstatis-

12 CMYK

UKRAYNA'DAKİ EKİLİ ALAN VE ÜRETİM ORANLARI 2019’DA YÜZDE 25.9 DÜŞTÜ

KAZAKİSTAN, MERCİMEK EKİMİNİ YÜZDE 68.7 BEZELYE EKİMİNİ YÜZDE 21 AZALTTI

tik Komitesi'ne göre ülkedeki başlıca bakliyat ürünü olan bezelye üretiminin kârlılığı 2018 yılında olumsuza döndü. Ukrayna'nın dünya bezelye üretimindeki payı 2018'de yüzde 6 iken 2019 yılında yüzde 4'e düştü. 1 Ocak 2017'de Ukrayna ile AB arasında yürürlüğe giren Ortaklık Anlaşması ile ihracat miktarı arttı ancak Hindistan'a yapılan ihracattaki azalma oranını sadece kısmen dengeledi. 2019-2020 sezonunda ise Ukrayna’nın toplam bezelye ihracatı bir önceki döneme göre yüzde 23 düşüşle 283 bin 220 ton oldu.

Kazak stan’ın merc mek ve bezelye üret m azaldı Karadeniz bakliyat pazarlarında 2016-2018 yılları arasında elini güçlendiren Kazakistan da ise 2019-2020 sezonunda en büyük ihraç ürünleri olan mercimek ve bezelye üretimi azaldı. 2018 yılına göre lojistik sorunlar, Hindistan’ın ithalatı engelleyici önlemleri nedeniyle mercimek ekimi yüzde 68.7, bezelye ekimi yüzde 21 azaldı. 2019-2020 Eylül ile Kasım arasındaki dönemde bezelye ihracatı bir önceki döneme göre yüzde 12 düşüşle 17 bin 800 tona geriledi.

ersin Ticaret Borsası’nın ev sahipliğinde düzenlenen özel resepsiyonda 10 Şubat Dünya Bakliyat Günü ikinci kez kutlandı. Katılımcılara bakliyat ürünlerinden yapılan özel yemeklerin ikram edildiği etkinlikte bakliyatın üretimi, tüketimi ve ihracatı ile ilgili veriler ele alındı. Akdeniz Hububat, Bakliyat, Yağlı Tohumlar ve Mamulleri İhracatçıları Birliği (AHBİB) Başkanı Hüseyin Arslan, Dünya Bakliyat Günü ilanının ardından kullanılmaya başlanan ‘Sürdürülebilir tarım için bakliyat’ sloganının beş yıl sonra biyoteknolojide yaşanan gelişmelerle ‘Sürdürülebilir gelecek için bitkisel protein’ çağrısına dönüştüğünü belirtti. Bakliyat ürünlerinden yapılan katma değeri yüksek humus ve analog et gibi ürünlerdeki artan talebe dikkat çeken Arslan, “200 dolarlık bakliyatın ayrıştırılan proteini 8 bin dolara satılıyor. Dünyada günümüzde 2 milyon ton bakliyat, protein üretimi için kullanılıyor. Et yerine geçen bitkisel ürünlerde yaşanan yüksek talep nedeniyle bu rakam daha da büyüyecek” diye konuştu.

“Üret m ve tüket m artırılmalı” Mersin Ticaret Borsası Yönetim Kurulu Başkanı Ö. Abdullah Özdemir de Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü'nün (FAO) dünya bakliyat ekonomisine ilişkin hazırladığı rapora göre dünya genelinde kişi başına düşen bakliyat tüketim miktarının 21 gram, hububatın 400 gram, etin de 133 gram olduğunu söyledi. Özdemir, “Türkiye'nin 80'li yıllardaki 2 milyon tonluk bakliyat üretimi, bugün 1 milyon tona indiyse, burada bir üretim kaybı

söz konusu. Bakliyatın çok faydalı bir besin kaynağı olması nedeniyle üretimi de tüketimi de artırmamız lazım" dedi.

“Kırmızı merc mek ve kuru fasulyeye poz t f ayrımcılık yapacağız” Bakliyatın anavatanı ve gen merkezinin Anadolu olduğunu ifade eden TMO Genel Müdürü Ahmet Güldal ise bakliyat üretimine ve çiftçilere sağlanan destekleri anlattı. 2016 yılında başlattıkları destek projeleriyle bakliyat üretimini artırdıklarını ifade eden Güldal, özellikle nohut ve mercimekte ekimlerin artması ve rekoltenin fazlalığına bağlı olarak güçlü bir stokları olduğunu kaydetti. Ancak, kırmızı mercimekte ve kuru fasulyede planladıkları üretim kapasitesine ulaşamadıklarını belirten Güldal, “Bundan sonra hem bakanlık hem de TMO olarak nohut ve yeşil mercimekten ziyade kırmızı mercimek ve kuru fasulyeye pozitif ayrımcılık yapacağız. Onların üretimini de artırmak için ağırlık vereceğiz" açıklamasını yaptı.

“Baklag llerden yüksek katma değer oluşturacak yen ürünler de yapmalıyız” Dünya nüfusunun 2 milyardan fazlasının proteinini baklagillerden karşıladığına dikkat çeken Mersin Valisi Ali İhsan Su da “İnsan beslenmesinde proteinin yüzde 22'si baklagillerden sağlanıyor.

Dünyada yaklaşık 40 milyar dolarlık yemeklik baklagil üretimi gerçekleşiyor.

Baklagillerden yüksek katma değer oluşturacak yeni ürünler de yapmalıyız ve yapıyoruz. Bunları piyasaya sunma seviyesine gelmeliyiz" diye belirtti.

30 Mart 2020 • PA Z A RT E S İ / 13

FİNANS / BORSA

bileşik faiz yüzde 11 ve 10 yıllık tahvilde yüzde 13 üzerinde bulunuyor.

PİYASA ANALİZİ Selçuk Altun

Hastalığın yayılma hızı ve vaka/ölüm oranlarına dair haberler, ABD’den perşembe günü gelecek haftalık işsizlik başvuruları ve cuma günü açıklanacak olan istidam verisi yakından izlenecek.

NE OLACAK: Büyük miktarlı parasal ve mali teşvikler sonrası piyasalarda görülen toparlanma çabalarının, koronavirüs salgının artarak devam etmesi nedeniyle sınırlı kalması bekleniyor. Tedavi için bir ilaç/aşı bulunmadıkça, hayatın henüz normale dönmediği bu günlerde, yukarı yönlü hareketlerin satış fırsatı olarak değerlendirileceği ifade ediliyor. Diğer taraftan, BIST’ten yabancı çıkışının güçlü şekilde devam ettiğini hatırlatan analistler, yurtiçinde vaka ve ölüm sayısının giderek artmaya başlaması nedeniyle kısmen de olsa TL varlıkların sınırlı negatif ayrışabileceği uyarısında bulunuyor.

selcuk.altun@dunya.com

NE OLDU: Piyasalar geçen haftayı parasal ve mali teşvikler sonrasında toparlanmaya çalışarak geçirdi. Dünya borsalarındaki yükselişe paralel Borsa İstanbul da yukarı yönlü bir seyir izledi. Yaklaşık 10.000 puanlık bir aralıkta dalgalanan BİST 100 endeksi, haftalık bazda yüzde 2,71 değer kazandı ve 88.125 puana geldi. Dolar/TL kuru ise, hafta içinde Eylül 2018'den beri ilk kez 6.60'ın üzerini test ettikten sonra, açıklanan önlemler sonrasında 6.38'e kadar geriledi. Kur, haftayı 6.45 civarında tamamladı.

Gösterge 2 yıllık gösterge tahvilde

TBB’n n destek paket ne katılımlar artıyor TBB’nin açıklamasında, uygulamaya katılacak olan bankaların katılımlarını en kısa sürede kamuoyuna duyuracakları belirtilmiş, aynı gün İş Bankası, Yapı Kredi ve Denizbank bu uygulamaya dahil olduklarını bildirmişti.

Hafta sonu, 3 banka daha uygulamada yer alacağına dair açıklamada bulundu.

Garanti BBVA, Türk Ekonomi Bankası (TEB) ve Alternatif Bank da TBB’nin işletmelere yönelik Hazine destekli, KGF kefaletli kredi protokolüne katılma kararı aldıklarını belirtilerek, 30 Mart’tan itibaren başvuruları kabul edeceklerini duyurdular.

Ak ş Gayr menkul Yatırım Ortaklığı, tahs sl sermaye artırımına l şk n SPK’ya yaptığı başvuruyu ülke ve dünya genel nde yaşanan koşullar neden yle ger çekt .

DÖVİZ Kurları

lerarası ve şehir içi ulaşıma yayıldı. Zorunlu olmadıkça (sağlık, gıda alışverişi gibi) insanların evde kalması gerekiyor.

Salgına karşı alınan önlemlerle birlikte başarı şansı artıyor. Buna karşın ekonomideki daralma sertleşiyor. Şubat ayına büyümede “V şeklinde canlanma” tahminiyle başlayan iktisatçıların tahminleri artık “V şeklinde daralmaya” döndü. Salgına karşı kısa sürede başarı sağlanamazsa ekonomide “U şeklinde daralma” senaryoları konuşulmaya başlanacak. ABD, Avrupa ve Asya’nın eşanlı olarak daraldığı uzun süreli bir durgunluk senaryosunda Türkiye’nin pozitif ayrışma şansı çok düşük.

Hal böyle olunca toplumun çeşitli kesimlerinde alınan önlemlere karşı “alçak sesli itirazlar” başladı. Vatandaş haklı. Gelir dağılımı-

GENİŞ AÇI

Serhat Gürleyen sgurleyen@isyatirim.com.tr

Y

eni vaka ve kayıp sayısı çığ gibi büyürken koronavirüs (Covid – 19) salgınına karşı önlemler küresel olarak artıyor. Sosyal mesafeyi ve izolasyonu artırmak için tavsiye niteliğiyle başlayan önlemler, zorunlu uygulamalara dönüyor.

Türkiye de benzer şekilde Covid-19 salgınına karşı önlemlerin dozunu artırıyor. Yurtdışı seyahatlerle başlayan kısıtlamalar, şehir-

BORSA Günlük

Korona virüsü kaygılarının ekonomiler üzerindeki etkilerinin takip edileceği ve piyasa fiyatlamasının bir kez daha yüksek volatiliteye sahip olmasına aday bir haftaya daha başlıyoruz. Geçtiğimiz hafta Fed başta merkez bankalarının ve hükumetlerin ekonomilere ve piyasalara destek vermek amaçlı açıkladıkları devasa paketler bir miktar normalleşmeyi beraberinde getirmiş ve dolar likiditesine ulaşmak amaçlı yapılan satışlar hız kesmişti. Ama oynaklığın hala yüksek olduğunu ve belirsizlik ortamı devam ettiği sürece yüksek kalmaya devam edeceğinin altını çizmeliyiz. Bu hafta piyasanın ana gündem

maddeleri; hastalığın yayılma hızı ve vaka/ ölüm oranlarına dair haberler, ABD’den perşembe günü gelecek haftalık işsizlik başvuruları ve cuma günü açıklanacak olan istidam verisi olacak. Geçtiğimiz hafta görülen işsizlik başvurularındaki şok yükseliş sonrasında tarım dışı istihdamda eksi 100 binlik rekor bir düşüş bekleniyor. Öte yandan, Çin’den salı günü gelecek PMI ve Avrupa’dan hafta boyu gelecek yoğun veriler haftanın takip edilecek unsurları olacaktır. Bunlara ek olarak piyasalar Trump’ın ABD’de işyerlerine geri dönüşü yakına çekme amacı ile yapabileceği söylemler de takip edecek.

PARA TRAFİĞİ

Cem TÖZGE Ata Yatırım

İş m z gücümüz yaşamak olmalı….

U YG U L A M A DA Y E R A L A C A K B A N K A S AY I S I 6 O L D U

Türkiye Bankalar Birliği’nin (TBB) açıkladığı çek ödeme destek kredisi ve ekonomik istikrar kalkanı kredi desteği paketlerine katılan bankaların sayıları artıyor.

Geçen hafta cuma günü TBB, bankacılık sektörü tarafından ekonomik faaliyetin desteklenmesi için çek ödeme destek kredisi ve ekonomik istikrar kalkan kredisi olmak üzere iki yeni destek açıklamıştı.

Bu destek ile firmaların önceden kesilmiş çeklerinin ödenmesine kolaylık sağlamak amacıyla 10 milyon liraya, işletme sermayesi desteği olarak da 50 milyon liraya kadar kredi kullandırılabilecek.

Piyasalarda bu hafta neler konuşacağız?

BİLİYOR MUSUNUZ??

B

3,72 3 72

BİST 100

88125.04

kapanış

DOLAR SERBEST PİYASA kapanış

nın bozukluğu, işsizliğin yüksekliği ve tasarruf oranının düşüklüğü dar gelirli çalışan kesimin ve küçük orta boy işletmelerin ekonomideki daralmaya karşı dayanma gücünü sınırlıyor. Türkiye’de vaka sayısı ve kayıp oranının düşük olmasından yola çıkıp alınan önlemleri aşırı bulan ve eleştiren görüşe katılmıyorum. Alınan önlemler gereklidir ve aşırı değildir. Daha önce alınsa daha iyi olurmuş. Ama zararın neresinden dönsek kardır.

Detaylarını burada paylaşamayacağım. Ama Türkiye ve dünya verisinden yola çıkıp önümüzdeki haftalarda yeni vaka sayısını ve kayıp sayısını tahmin eden bir model kurduğunuzda durumun ciddiyetini ve alınan önlemlerin zorunlu olduğunu görüyorsunuz. İyi haber: Eğer yurdumun insanları Ankara tarafından uygulama-

EURO

0,72 0 72

SERBEST PİYASA

6.4480

kapanış

FAİZ

0,88 0 88

GÖSTERGE TAHVİL

7.0890

kapanış

ya alınan önlemlere uyarsa nisanın üçüncü, dördüncü haftasından itibaren vaka sayısı ve ölümlerin azalmaya başladığını göreceğiz.

Kötü haber: Hastalığın sağlık sistemini kilitlemeden kontrol altına alınması için sosyal mesafe ve izolasyon önlemlerinin mayıs ayında devam etmesi gerekiyor. Haziran ayında muhtemelen normal yaşamımıza geri döneceğiz. Yaşadığımız travmayı zamanla unutacağız, daha doğrusu unutmaya çalışacağız. Enseyi karartmayalım. Türkiye bu zorlukların üstesinden gelecek kadar güçlü. Ümidimizi, moralimizi kaybetmeden evde kalarak uzaktan çalışarak yaşamımızı sürdüreceğiz. Şairin dediği gibi yaşamak şakaya gelmez, büyük bir ciddiyetle yaşayacağız. Önümüzdeki iki ay bütün işimiz gücümüz yaşamak olacak.

0 0,02 02 11.30

A ALTIN GRAM/TL G kapanış

0.42 0 42 335.53

28-29-30 Mart 2020

KAZANDIRANLAR

BORSA İSTANBUL - BIST 100

Tüm h sse senetler n n detayları ç n www.dunya.com

YATIRIM KAZANDIRANLAR Haftalık get r (%)

Haftalık get r (%) 60.49 60.21 60.00 59.40 59.12 58.94 58.64 58.36 57.80 55.69 55.00 54.17

Mond T re Kutsan Penguen Gıda Uzertaş Boya Escort Teknoloj Ersu Gıda Smart ks Yazılım Desa Der Sekuro Plast k Rhea G r ş m Oylum Sına Yatırımlar Ek z K mya Merko Gıda

KAYBETTİRENLER KURLAR

ABD Doları Avustralya Doları Danimarka Kronu Euro İngiliz Sterlini İsviçre Frangı İsveç Kronu Kanada Doları Kuveyt Dinarı Norveç Kronu S. Arabistan Riyali 100 Japon Yeni Bulgar Levası Yeni Rumen Leyi Rus Rublesi 100 İran Riyali Çin Yuanı Pakistan Rupisi Katar Riyali

DÖVİZ ALIŞ

DÖVİZ SATIŞ

EFEKTİF ALIŞ

6.4346 3.8977 0.94850 7.0896 7.8483 6.6683 0.64279 4.5689 20.7074 0.60890 1.7132 5.9006 3.6044 1.4579 0.08218 0.01523 0.90252 0.03868 1.7535

6.4462 3.9231 0.95316 7.1024 7.8892 6.7111 0.64945 4.5895 20.9783 0.61299 1.7163 5.9397 3.6515 1.4769 0.08325 0.01543 0.91433 0.03918 1.7765

6.4301 3.8798 0.94784 7.0846 7.8428 6.6583 0.64234 4.5520 20.3968 0.60847 1.7003 5.8788

T.C. T C MERKEZ BANKASI

DİĞER DÖVİZLER Arjantin Pesosu Azerbaycan Y. Manatı Brezilya Reali Çek Korunası Endonezya Rupisi Güney Afrika Randı Güney Kore Wonu Hindistan Rupisi Hong Kong Doları Irak Dinarı Macar Forinti Malezya Ringgiti Meksika Pesosu Mısır Lirası Polonya Zlotisi Singapur Doları Suriye Lirası Tayland Bahtı Ürdün Dinarı Yeni İsrail Şekeli

DÖVİZ FİYATI 1.6470 6.7735 0.9627 9.9679 108.79 1.4065 10.54 3.7560 1.1018 1.2218 3.2362

Dolar Euro İsviçre Frangı İngiliz Sterlini Japon Yeni S. Arabistan Riyali İsveç Kronu Norveç Kronu Danimarka Kronu Avustralya Doları Kanada Doları

TL KARŞILIĞI 0.10039 3.8058 1.2821 0.26039 0.00040 0.36719 0.00527 0.08599 0.83090 0.00539 0.02003 1.4876 0.27450 0.40892 1.5645 4.4923 0.01252 0.19774 9.0938 1.7901

ALTIN FİYATI A

PARİTELER P EUR/USD E USD/YEN U USD/CHF U GBP/USD G EUR/GBP E /

13 CMYK

SATIŞ

6.4460 7.0870 6.6810 7.8710 5.9300 1.7110 0.6430 0.6060 0.9470 3.8980 4.5520

6.4480 7.0890 6.7150 7.9100 5.9600 1.7190 0.6460 0.6090 0.9510 3.9180 4.5750

335.43 305.24 241.50 191.19 301.88 2229.05 541.34 2263.41 2213.41 1620.20 2.66

SATIŞ 335.53 307.34 251.64 196.28 332.17 2268.00 558.61 2365.45 2255.23 2.67

LİBOR

1.1004 108.77 0.9627 1.2228 0.9006

O/N 1 ay 3 ay 6 ay 12 ayy

-18.67 -16.01 -14.00 -11.51 -10.40 -8.41 -8.20 -7.38 -7.05 -6.74 -6.67 -6.53

PAHALI Endekse göre QNB F nans F n. K r.

HUB G r ş m Reysaş Loj st k İş Bankası (A) Burçel k Vana İş Bankası (B) Reysaş GMYO Ged k Yatırım Hold ng İhlas Gazetec l k Info Yatırım Gübre Fabr k.

QNB F nansbank

2576.54 1292.74 856.22 851.01 774.44 769.45 635.91 573.34 545.62 470.33 457.74 446.44

UCUZ

ALIŞ

ALIŞ

24 Ayar Altın 22 Ayar Altın 18 Ayar Altın 14 Ayar Altın 22 Ayar Tel Bil. Cum. Altını Cum. Çey. Altın Reşat Lira Hamit Lira Altın ons (dolar) 900 Ayar Gümüş

Cuma günü TCMB tarafından 15:30 itibariyle açıklanan gösterge sterge kkurlarıdır.

DUNYA

6.4559 3.9467 0.95535 7.1130 7.9010 6.7212 0.65094 4.6070 21.2930 0.61440 1.7291 5.9623

Haftalık get r (%) Metro Yatırım Ortaklığı İş Yat. Ort. Adana Ç mento (C) İş F n.K r.

Kap tal Yat. Hold ng Enerj sa Enerj Peker GMYO Serve F lm Prodüks yon Özak GMYO Ereğl Dem r Çel k Kervansaray Yat. Hold ng QNB F nans F n. K r.

SERBEST S PİYASA

ÇARPRAZ KURLAR Avustralya Doları Danimarka Kronu İsviçre Frangı İsveç Kronu Japon Yeni Kanada Doları Norveç Kronu S. Arabistan Riyali 1 Euro 1 İngiliz Sterlini 1 Kuveyt Dinarı

EFEKTİF SATIŞ

0. 61 0.98 1.45 1.07 0.96

dunya.com/dovizbulteni

Endekse göre İdeal st Danışmanlık Denge Hold ng Avrupa Yatırım Hold ng İş F n.K r.

Formet Çel k Kapı Rodr go Tekst l Utopya Tur zm Serve F lm Prodüks yon Tekfen Hold ng Taç Tarım Ürünler Mega Pol et len Kuyumcukent Gayr menkul

-80.26 -78.09 -63.64 -60.79 -59.24 -51.15 -49.70 -43.59 -42.42 -41.59 -39.82 -38.23

DİP Taç Tarım Ürünler İdeal st Danışmanlık Denge Hold ng Rodr go Tekst l Avrupa Yatırım Hold ng Serve F lm Prodüks yon Tekfen Hold ng İş Bankası (C) Batısöke Ç mento Metro Hold ng Formet Çel k Kapı Martı Otel

1 yıllık d b ne yakınlık 100.00 98.54 97.41 96.96 95.73 95.41 95.27 93.99 93.68 92.89 92.46 92.31

ZİRVE 1 yıllık z rves ne yakınlık Albaraka PY Batışeh r GMYF 0.00 İş Bankası (A) 0.00 Ged k Y. Men. Değ.

0.00 Albaraka PY One Tower GMYF 0.00 Mükafat PY Ataşeh r Metropol GMYF 0.00 Avrasya Stratej k GMYF 0.00 Q nvest PY Re-P e GMYF 2.46 Eczacıbaşı İlaç 6.67 Info Yatırım 7.76 RTA Laboratuvarları 11.97 Albaraka PY Dükkan GMYF 12.31 Sey tler K mya 13.46

HAFTALIK KAPANIŞ BÜLTEN 27/03/2020 Adana Ç mento (A) Akbank Aksa Aksa Enerj Aks gorta Alarko GMYO Alarko Hold ng Albaraka Türk Alk m K mya Anadolu Cam Anadolu Efes Anadolu Grubu Hold ng Anadolu Hayat Emek.

Arçel k Aselsan Aygaz Batı Ç mento B m Mağazalar B z m Mağazaları Borusan Mannesmann Br sa Bursa Ç mento Coca Cola İçecek Çeleb Çemtaş Ç msa Deva Hold ng Doğan Hold ng Doğuş Otomot v Eczacıbaşı İlaç Eczacıbaşı Yatırım Ege Endüstr Emlak Konut GMYO Enerj sa Enerj Enka İnşaat Erbosan Ereğl Dem r Çel k Ford Otosan Garant Bankası Good-Year Gözde G r ş m GSD Hold ng Gübre Fabr k.

Güneş S gorta Halk GMYO Hektaş İndeks B lg sayar İpek Doğal Enerj İskenderun Dem r Çel k İş Bankası (C) İş F n.K r. İş GMYO İş Y. Men. Değ.

Kardem r (D) Karel Elektron k Karsan Otomot v Kartonsan Kerev taş Gıda Kl masan Kl ma Koç Hold ng Kordsa Tekn k Tekst l Koza Altın Koza Madenc l k Logo Yazılım Mav G y m M gros T caret MLP Sağlık Net Hold ng Netaş Telekom.

Odaş Elektr k Otokar Pegasus Petk m Sabancı Hold ng Sasa Polyester Soda Sanay Şekerbank Ş şe Cam Şok Marketler T. Halk Bankası T.S.K.B. Tat Gıda TAV Haval manları Tekfen Hold ng Tofaş Oto. Fab. Torunlar GMYO Trakya Cam Turcas Petrol Turkcell Tümosan Motor ve Traktör Tüpraş Türk Hava Yolları Türk Telekom Türk Traktör Ülker B sküv Vakıflar Bankası Vestel Yapı ve Kred Bank.

Yataş Zorlu Enerj

Son kapanış 7.08 5.53 6.19 3.23 4.20 10.19 3.94 1.08 48.46 2.77 17.40 13.98 5.21 13.40 23.12 8.32 1.92 50.00 9.16 7.18 7.24 2.92 34.74 59.95 5.06 6.17 11.17 1.46 6.90 5.08 11.30 464.00 1.13 6.21 5.69 15.65 7.33 48.70 7.88 3.13 2.51 1.00 14.18 1.92 1.19 9.40 7.38 7.58 6.29 4.69 2.69 1.21 3.89 1.88 12.87 1.23 317.50 2.90 12.37 13.46 8.92 61.90 8.89 59.70 36.64 22.62 13.77 1.32 10.00 1.27 104.00 34.54 3.01 7.51 7.26 4.80 0.85 3.95 8.80 4.90 0.91 5.64 16.47 12.31 16.50 1.79 2.64 1.82 12.52 4.14 76.00 8.86 6.56 39.56 19.30 4.49 10.10 1.88 5.22 1.03

Haftalık İşlem Hacm 16,115,610 1,761,231,146 53,084,297 97,826,457 18,632,211 119,087,017 268,140,455 240,424,470 56,936,212 248,707,445 81,744,972 83,333,763 20,174,084 376,969,616 4,740,440,383 64,093,876 22,763,575 928,726,142 239,877,679 50,646,251 22,598,312 12,621,450 132,017,588 74,733,724 80,285,102 65,617,591 892,436,284 428,067,782 19,290,006 1,442,491,166 364,998,690 101,455,224 550,483,821 118,198,880 49,646,126 38,693,484 966,141,237 189,980,889 5,850,546,117 86,459,904 116,432,990 127,889,422 737,899,821 470,384,364 82,453,949 259,789,788 117,917,778 1,216,860,011 46,251,370 1,103,791,826 1,403,511,412 341,500,434 129,289,346 957,683,491 256,395,595 453,253,089 51,247,953 93,054,731 200,573,524 297,894,182 134,469,826 1,009,577,856 1,022,423,982 101,156,082 108,705,319 586,327,333 142,108,487 75,116,258 235,659,428 791,712,095 50,514,013 1,116,194,674 1,009,772,661 304,837,750 600,479,703 262,164,563 94,715,462 619,106,577 295,246,093 1,201,378,441 332,814,455 142,679,745 270,423,249 334,673,659 234,373,200 59,528,632 292,878,895 84,698,950 933,370,507 67,974,182 989,874,941 5,728,663,484 771,932,390 23,885,706 150,048,312 989,700,222 402,774,656 1,738,778,596 53,569,186 139,572,944

Ağırlıklı Ortalama

Haftalık En düşük

Haftalık En yüksek

Haftalık Get r

7.09 5.62 6.29 3.38 4.28 10.46 3.99 1.09 48.03 2.76 18.35 13.97 5.18 13.81 23.66 8.61 1.96 51.03 9.39 7.35 7.37 2.85 35.71 61.60 5.15 6.32 11.90 1.52 6.79 5.08 11.76 455.69 1.15 6.54 5.77 15.96 7.46 48.49 7.98 3.29 2.60 1.03 14.55 1.95 1.20 9.72 7.71 8.01 6.30 4.75 2.80 1.24 3.67 1.92 13.33 1.27 322.50 2.94 12.71 13.84 9.00 64.29 9.59 61.41 37.24 22.84 14.64 1.34 10.53 1.31 105.84 34.02 3.06 7.69 7.16 4.82 0.86 4.00 8.69 4.95 0.94 5.78 18.19 12.73 16.49 1.83 2.68 1.86 12.98 4.20 77.66 9.21 6.79 39.85 19.31 4.59 10.51 1.91 5.30 1.03

6.44 5.05 5.87 2.96 3.98 9.65 3.44 1.00 42.50 2.30 17.02 11.55 4.50 12.28 20.12 7.36 1.80 48.70 8.26 6.48 6.11 2.50 32.60 46.20 4.38 5.70 8.10 1.34 4.92 3.34 7.80 387.40 1.07 6.18 5.58 13.90 7.33 40.30 6.76 2.66 2.18 0.87 12.50 1.59 1.01 7.70 5.74 5.80 5.99 4.50 2.68 1.17 3.30 1.76 10.45 1.16 275.50 2.21 9.51 12.38 7.95 49.24 7.33 45.50 28.90 20.48 11.28 1.16 8.01 1.13 96.45 23.56 2.82 7.10 4.87 4.41 0.76 3.69 7.56 4.63 0.86 4.51 13.08 11.56 14.22 1.65 2.32 1.59 12.48 3.66 65.55 7.47 5.81 37.40 18.78 4.32 8.94 1.74 4.84 0.95

7.20 5.91 6.50 3.58 4.48 10.93 4.14 1.14 49.26 2.81 19.78 14.40 5.50 14.20 24.48 8.89 2.02 53.95 10.48 7.59 7.70 2.96 38.02 64.70 5.37 6.64 12.52 1.70 7.05 5.29 12.26 468.10 1.20 7.00 6.07 16.60 8.25 51.85 8.15 3.46 2.72 1.06 15.94 2.04 1.24 10.63 8.35 8.43 6.80 4.96 3.08 1.31 3.92 2.04 14.35 1.33 340.00 3.09 13.50 14.57 9.23 67.30 10.26 65.60 39.00 24.76 15.97 1.40 11.07 1.38 116.00 34.54 3.23 8.13 7.26 4.94 0.89 4.07 9.05 5.12 0.98 6.16 19.15 13.17 17.00 1.92 2.74 1.93 13.95 4.32 80.50 9.56 7.13 42.00 20.46 4.86 10.94 1.97 5.86 1.08

4.12 0.18 -0.16 -0.31 -2.55 -1.07 5.63 0.00 8.65 11.69 -1.75 16.40 6.29 0.98 8.04 4.65 0.52 0.36 11.03 4.82 12.94 9.36 1.40 17.55 7.43 1.82 31.41 1.39 32.69 53.01 44.50 12.13 1.80 -8.41 0.18 5.25 -6.74 11.80 5.63 9.44 8.66 8.70 7.42 11.63 8.18 16.34 20.20 21.47 0.00 -5.06 -11.51 -6.20 10.90 -1.57 15.53 0.00 10.63 23.93 17.25 1.51 5.46 19.96 13.54 22.19 14.50 11.43 23.61 6.45 18.76 4.10 1.50 32.03 0.67 -0.27 39.35 2.35 2.41 1.54 14.88 -2.58 -2.15 20.98 16.55 2.24 8.68 1.13 3.13 7.06 -2.95 6.98 10.55 11.03 8.07 -2.08 1.26 -2.60 5.98 0.00 2.35 1.98

Yılbaşından Get r

UYARI: HİSSE VERİLERİ TAVSİYE DEĞİL BİLGİ AMAÇLIDIR. YATIRIM İÇİN PROFESYONEL KURULUŞLARA BAŞVURULMALIDIR.

-27.09 -31.81 -20.93 -15.00 -22.48 -32.88 -33.78 -29.41 26.46 -36.47 -24.61 -20.52 -14.38 -35.70 10.41 -31.50 -41.99 7.16 -17.99 -37.29 -22.81 -27.06 -10.23 -41.28 -38.89 -32.05 24.25 -20.65 -27.52 36.93 11.77 -20.07 -22.60 -15.97 -11.37 -37.35 -18.92 -26.34 -29.26 -22.72 -51.17 -32.89 56.86 -11.93 -2.46 17.21 -23.92 -1.81 -21.47 -26.83 -29.21 -31.25 -3.40 -29.32 -11.42 -22.15 -18.57 -11.04 -43.98 -33.76 -29.85 -16.41 -11.37 -1.81 -36.72 -6.61 -13.94 -49.23 -23.43 -12.15 -29.27 -60.02 -21.00 -21.28 -6.08 -22.33 -35.11 -25.05 -18.22 -17.09 -24.79 -7.29 -39.37 -36.28 -29.19 -34.91 -24.57 -31.84 -9.28 -35.41 -40.06 -38.73 -10.99 -25.23 -13.69 -18.51 -19.97 -24.19 -28.88 -36.81

Destek

D renç

STCH

6.90 5.50 5.80 3.20 4.20 10.00 3.85 1.07 44.50 2.65 17.00 13.75 5.20 12.75 22.75 8.30 1.85 50.00 9.10 7.00 6.90 2.90 34.50 55.00 4.95 6.10 8.80 1.45 6.90 4.05 11.25 440.00 1.13 6.20 5.50 15.50 7.30 48.00 7.80 3.10 2.50 0.97 8.80 1.90 1.18 8.20 7.30 6.90 6.00 4.65 2.65 1.20 3.70 1.85 12.75 1.23 315.00 2.90 12.25 13.25 8.90 61.00 8.80 57.00 35.00 22.50 13.50 1.23 10.00 1.13 102.50 32.00 3.00 7.40 6.60 4.65 0.85 3.95 8.70 4.80 0.91 4.95 16.25 12.25 15.00 1.77 2.55 1.75 12.25 3.95 75.00 8.40 6.30 39.50 19.25 4.45 9.60 1.88 5.20 1.02

9.10 7.40 7.60 3.85 5.00 15.00 5.40 1.10 48.50 3.90 22.00 16.50 6.00 18.25 23.25 11.50 3.30 51.00 10.75 10.00 7.60 3.70 35.00 97.00 7.80 9.00 11.25 1.77 9.00 5.10 11.50 480.00 1.27 7.10 6.50 24.50 8.60 60.00 10.00 3.50 4.05 1.02 15.25 2.10 1.48 10.00 9.30 9.00 7.00 6.10 2.70 1.75 4.25 2.60 14.00 1.48 325.00 3.20 16.75 19.25 11.25 74.00 10.25 66.00 44.50 23.50 14.50 2.23 13.25 1.43 135.00 74.00 3.55 9.10 7.60 5.80 1.15 4.45 10.00 5.70 1.13 5.90 24.50 17.50 20.75 2.55 3.35 3.35 13.25 6.70 112.50 13.75 6.80 48.50 21.00 5.10 10.75 2.38 5.90 1.65

90.50 64.12 58.73 69.78 64.00 60.68 76.67 66.67 92.29 91.03 64.67 86.98 75.30 68.54 82.10 76.25 67.24 39.90 63.66 77.24 79.30 86.23 65.93 85.86 80.68 68.08 86.51 56.64 97.14 95.97 91.91 82.94 61.54 54.13 48.30 65.91 23.72 74.06 75.43 77.34 71.43 77.55 76.49 79.49 80.33 79.31 79.26 83.36 51.69 49.68 37.50 40.74 81.86 57.14 81.46 70.00 79.37 86.89 81.39 66.29 82.03 81.90 76.60 87.02 83.24 67.11 80.69 79.17 78.75 68.66 53.27 98.19 68.22 60.49 100.00 74.21 79.49 80.70 83.64 63.23 61.11 81.14 80.19 67.30 81.81 60.56 86.07 76.00 47.47 77.50 83.07 83.55 69.81 46.67 46.57 53.70 65.69 62.67 48.69 69.23

RSI

MOM

37.84 31.85 38.39 42.92 25.86 39.04 36.64 34.15 55.24 37.73 36.87 44.93 32.56 29.24 43.64 31.59 27.13 49.51 52.11 36.13 43.98 40.85 35.50 39.76 38.20 30.66 58.40 40.50 40.64 66.57 56.94 37.33 33.38 27.42 40.23 33.29 35.92 32.45 37.24 37.93 33.39 35.32 46.53 42.33 42.20 51.13 37.41 48.26 39.66 33.07 42.55 34.15 52.61 31.35 48.02 36.52 41.81 46.97 35.63 33.79 31.37 45.35 44.31 46.26 33.45 51.86 46.59 30.99 42.74 35.74 32.89 38.60 35.95 35.26 52.40 37.94 33.57 36.33 53.99 35.10 35.76 47.10 43.80 34.01 35.35 32.89 38.56 32.44 41.35 34.20 32.47 37.62 44.78 28.06 42.51 36.65 38.11 33.56 28.78 34.84

CCI

83.99 4.32 81.80 -69.34 78.35 -18.48 90.99 20.84 74.70 -57.66 72.42 43.43 70.74 35.62 80.00 -23.60 98.70 85.65 73.47 30.79 79.31 -8.18 86.72 65.19 81.79 -44.63 72.12 -34.70 84.07 8.85 77.15 -19.35 59.81 -40.24 104.08 -16.34 102.23 75.33 72.60 13.40 82.86 100.25 86.14 43.28 77.03 -31.83 74.94 19.15 79.69 48.28 68.18 -20.00 119.59 121.96 84.88 24.86 71.35 18.34 132.98 150.68 94.17 122.40 69.51 -8.17 81.29 -16.77 79.72 -161.19 88.49 -9.77 76.34 -6.42 88.85 -72.30 66.91 -31.12 82.95 -28.90 71.62 11.28 67.84 -3.91 70.42 9.17 83.17 8.60 78.37 67.10 85.00 20.36 97.61 99.61 69.62 47.24 81.33 123.15 88.59 -10.57 82.14 -78.40 85.94 38.24 74.23 -68.81 91.71 138.42 72.31 -40.47 95.33 74.61 73.65 -43.15 83.55 101.28 86.05 54.18 65.69 -22.17 78.26 -39.38 65.87 -25.44 84.79 72.26 78.67 81.64 78.76 40.86 68.49 -7.17 103.95 77.16 92.48 36.08 66.00 -14.35 77.28 64.01 64.80 -9.73 74.48 -26.22 63.96 16.75 82.69 3.52 88.25 -48.33 83.26 109.41 82.90 24.30 76.58 -26.77 81.78 21.17 103.53 78.11 81.94 -57.81 82.73 -25.43 92.56 51.20 86.90 121.74 82.90 30.67 71.61 -18.67 69.92 -20.85 79.04 8.19 55.15 -1.35 90.46 -15.60 68.32 26.39 75.02 -2.75 75.40 51.75 87.12 60.96 69.85 -48.98 94.24 -6.54 84.72 -51.19 72.14 58.75 82.10 -61.25 68.50 -33.59 77.44 -6.93

Kaynak: F nnet

İş Portföy BIST Tkn. Ağır. Sın. End. H s. Sen. Fonu QNB F nans Portföy Gümüş BYF Albaraka Portföy Katılım H s. Sen. Fonu Tac rler Portföy Değ. Fon Actus Portföy H s. Sen. Fonu Mükafat Portföy Katılım H s. Sen. Fonu (HSYF) Stratej Portföy B r. H s. Sen. Fonu(HSYF) Tac rler Portföy H s. Sen. Fonu (HSYF) Osmanlı Portföy B r nc H sse Sened Fonu Ged k Portföy İk . H s. Sen. Fonu (HSYF) Marmara Cap. Por. Yön. H s. Sen. Fonu (HSYF) İş Portföy Elektr kl Araç. Karma Fon Z raat Portföy Katılım End. H s. Sen. Fonu (HSYF) Aura Portföy H s. Sen. Fonu (HSYF) Osmanlı Portföy İk nc H sse Sened Fonu

29.31 18.16 15.34 15.20 14.99 14.76 14.64 14.25 13.74 13.07 12.96 12.57 12.25 11.61 11.50

YATIRIM KAYBETTİRENLER Haftalık get r (%) Ak Portföy Petrol Yab. BYF Fon Sepet Fonu -4.21 QNB F nans Portföy A.B.D. Dolar Yab. BYF -2.19 İstanbul Portföy Yab. (G.Ol.P y.) Borç. Araç. Fonu -1.41 Ak Portföy AGI Değ. Fon -1.09 İş Portföy PY Euro. Borç. Araç.(Döv z) Özel Fonu -0.87 TEB Portföy K ra Sert. (Döv z) Katılım Fonu -0.64 Q nvest Portföy K ra Sert. Katılım (Döv z) Fonu -0.45 Albaraka Portföy Katılım Fonu -0.28 Z raat Portföy Katılım Fonu (Döv z) -0.28 İş Portföy Euro. Borç. Araç. (Döv z) Fonu -0.09

EMEKLİLİK KAZANDIRANLAR Haftalık get r (%) F ba Em. ve Hay. H s. Sen. Gr. EYF 15.12 Halk Hayat ve Em. Katılım H s. Sen. EYF 14.60 Vakıf Em. ve Hay. Kat. H s. Sen. EYF 14.39 Bereket Em. ve Hay. Katılım H s. Sen. EYF 12.36 Katılım Em. ve Hay. Katılım H s. Sen. EYF 12.25 F ba Em. ve Hay. H s. Sen. EYF 11.64 Anadolu Hayat Em. B.R.I.C. Ülkeler Yab. Değ. EYF 10.34 F ba Em. ve Hay. Mükafat Port. Katılım Değ. EYF 9.86 NN Hay. Em. H s. Sen. EYF 9.85 BNP Par bas Card f Em. H s. Sen. EYF 9.66 F ba Em. ve Hay. Tac rler Por. Değ. EYF 9.57 Av vaSA Em. ve Hay. B.R.I.C. Ülkeler Yab. Değ. EYF 9.25 Av vaSA Em. ve Hay. H s. Sen. Gr. EYF 9.00 Av vaSA Em. ve Hay. H s. Sen. EYF 8.95 All anz Yaşam ve Em. Ata F n. D n. Değ. Gr. EYF 8.85

EMEKLİLİK KAYBETTİRENLER Haftalık get r (%) F ba Em. ve Hay. Perform Portföy Değ. EYF -0.70 Katılım Em. ve Hay. Agr. Katılım Değ. (Döv z) EYF -0.52 BNP Par bas Card f Emekl l k Katılım Katkı EYF -0.01

İSTATİSTİK Fon kategor s Haftalık Endeks get r (%) Emekl l k Fonları (BES) 3.30 Emekl l k Fonları (BES) - Borçlanma Araçları 2.53 Emekl l k Fonları (BES) - Fon Sepet Fonları 3.41 Emekl l k Fonları (BES) - H sse Sened 8.16 Emekl l k Fonları (BES) - Karma & Esnek Fonlar 2.44 Emekl l k Fonları (BES) - Katılım Fonları 3.01 Emekl l k Fonları (BES) - Kıymetl Madenler 7.13 Emekl l k Fonları (BES) - Para P yasası 0.18 Yatırım Fonları 1.39 Yatırım Fonları - Borçlanma Araçları Fonları 0.60 Yatırım Fonları - Fon Sepet Fonları 4.16 Yatırım Fonları - H sse Sened Fonları 9.19 Yatırım Fonları - Karma ve Değ şken Fon 2.08 Yatırım Fonları - Katılım Fonları 0.82 Yatırım Fonları - Kıymetl Madenler Fonları 7.55 Yatırım Fonları - Para P yasası Fonları 0.16

30 Mart 2020 • PA Z A RT E S İ / 14

DIŞ HABERLER

TEDBİRLER ‘UZUN SÜRE’ DEVAM EDEBİLİR

MERKEL: SABIRLI OLUN, NE KADAR SÜRECEK BİLMİYORUZ

Birleşik Krallık Kabine İşleri Bakanı Michael Gove, koronavirüs salgınıyla mücadele için uygulamaya konmuş sıkı tedbirlerin uzun bir süre devam etmesi gerekebileceğini söyledi. Tarih vermeyen Gove konuşmasında ‘sosyal mesafe kurallarının hayati önem taşıdığını’ da bir kez daha yineledi ve sürenin sosyal mesafe kurallarına ne kadar uyulduğuna göre değişebileceğini belirtti. Başbakan Boris Johnson’un ve Sağlık Bakanı’nın virüse yakalandığı ülkede şu anda sokağa çıkma yasağı uygulanıyor. Marketler ve eczaneler hariç tüm mağaza ve dükkanlar kapatıldı. İnsanların evlerini sadece yiyecek ve ilaç gibi temel ihtiyaç maddelerini temin etmek ve işe gidip gelmek için terk edebilecekleri bir karantina uygulanıyor ve ikiden fazla kişinin toplanması yasak. Spor aktivitelerine günde bir kez, aynı evde yaşayanlarla birlikte izin veriliyor. Ülkede 30 milyon haneye gönderilen uyarı mektubunda Başbakan Johnson, kurallara uyulmadığı takdirde daha katı kuralların getirilebileceği konusunda uyarmıştı.

Almanya Başbakanı Angela Merkel, koronavirüs salgını ile mücadele için alınan tedbirler konusunda sabırlı olma çağrısı yaptı. Koronavirüs testi pozitif çıkan bir doktorla teması nedeniyle geçen Pazar gününden bu yana evinde karantinada bulunan Almanya Başbakanı Merkel, bir podcast aracılığı ile mesaj yayınladı. "Yeni kurallar herkes için hissedilir bir şekilde kamusal hayatı asgari düzeye indirdi" diyen Merkel, hedefin virüsün bulaşmaması için temastan kaçınmak olduğunu vurguladı. Almanya'da neredeyse herkesin bu kurallara uyduğunu belirten Merkel, bunun için "kalpten teşekkür ettiğini" söyledi.

Halka "sabırlı olun" çağrısı yapan Merkel, bu zor dönemin ne kadar süreceğini bugün kimsenin söyleyemediğini ifade etti. Almanya’da 29 Mart itibariyle 389 kişi koronavirüsten hayatını kaybederken, toplam vaka sayısı 52 bin 547’ye yükseldi. Son 24 saatte 64 kişi Covid-19 nedeniyle ölürken, vaka sayısı ise 4 bine yakın artış kaydetti.

VİRÜS HAKKINDA HALA BİLİNMEYENLER Merkel, v rüslü b r doktorla temasının ardından kend n karant naya almış, test negat f çıkmıştı.

Dünyanın adını ilk kez aralık ayında duyduğu yeni tip koronavirüs (Covid-19) hakkında bilinmeyen ve bilim insanlarının da bu nedenle kesin konuşmadığı çok fazla unsur var. Bunlardan en önemlileri ise şöyle: Kaç kişiye bulaştı? Gerçek ölüm oranı ne? Vakaların tamamı tespit edilmeden bu veri hesaplanamıyor.

Hastalığım tüm semptomları neler? Kuru öksürük ve ateş en belirgin semptomlar.

Fakat bazı vakalarda ishal, baş ağrısı ve boğaz ağrısı da belirtilen semptomlar arasında. Çocuklar ve gençlerin hastalığın bulaşmasındaki rolü ne? Virüsün kaynağı ne? Neden bazı insanlar daha ağır etkileniyor?

Bağışıklık kazanılıyor mu ve ne süre ile bağışıklık kazanılıyor? Yaz aylarında salgın yavaşlayacak mı?

Virüs mutasyon geçirecek mi? Tüm bu soruların yanıtları, biliminsanlarının bulacağı tedavi yöntemlerini ve aday aşıları doğrudan etkileyecek.

Yen emt a: Koruyucu maske Koronav rüs (Cov d-19) küresel ekonom ye ‘talep şoku’ yaratsa da, maskeye olan taleb uçurdu. Salgın önces nde aklımıza gelmeyen koruyucu maskeler n en büyük üret c s Ç n. Küresel maske üret m n n yarısı Ç n’de gerçekleş yor.

Otomot vden moda devler ne üret m hatları maske ç n değ ş yor.

DIŞ HABERLER HİLAL SARI hilal.sari@dunya.com

Tüm dünyada 30 bini aşkın can kaybına neden olan koronavirüs (Covid-19) salgınında, tüm ülkelerin petrol ve doğalgaz gibi emtialara talebi düşerken, koruyucu maske tüm ülkeler için büyük önem taşıyan emtia niteliğinde bir ürüne dönüştü.

Koronavirüsle mücadelenin ön cephesindeki sağlık çalışanlarının maru kaldığı risk arttıkça, yüz maskesine ve diğer kişisel koruyucu ekipmanlara olan talep de artıyor. Birleşik Krallık’ta küçük bir üretici olan Cambridge Mask CEO’su Christopher Dobbing “Şu anda dünya üzerinde altı aylık üretimini henüz satmamış bir üretici bulmak zor” diyor. Dobbing salgın başladığından bu yana talep nedeniyle fiyatların da 15 kat arttığını belirtiyor. Bangladeş’ten Nepal’e, İsviçre’den ABD’ye dünya salgının yayılmasını durdurabilmek için maske üretiyor.

İht yaç dokuz kat artıyor ABD Hastaneler Birliği Covid-10 hastalarını tedavi eden hastanelerde normal grip salgınına göre dokuz kat daha fazla koruyu ekipman ihtiyacı olacağını öngörüyor. ABD Sağlık Bakanlığı ise Stratejik Ulusal Rezervler için gelecek 18 ay boyunca 500 milyon maske alacağını söyledi. Üret c ler vard yalı çalışıyor ABD’nin en büyük maske üreticilerinden 3M, Owens & Minor ve Cardinal Health Medlina Indust-

İtalya ve İspanya’da 5 b nden fazla sağlık çalışanına bulaştı Avrupa’da salgının en kötü vurduğu İtalya ve İspanya’da resm ver lere göre 5 b nden fazla sağlık çalışanına koronav rüs bulaştı. Avrupa Kom syonu b rl ğ n geleneksel koruyucu ek pman tedar ğ n n taleb n sadece yüzde 10’ununu karşılayab leceğ n

öngörüyor. Kom syon b rl k genel nde 10 kat daha fazla PPE ve d ğer med kal aygıta ht yaç duyulduğunu bel rt yor.

Vaka sayısının 20 Mart t bar yle 3 b ne yaklaştığı Hollanda’da da se vakaların dörtte b r n n sağlık çalışanları olduğu bel rt ld .

Otomot vden moda devler ne üret m hatları maskeye dönüyor Dünyanın ger kalanında da salgının hız kazanmasıyla hastaneler n ve sağlık çalışanlarının ht yacı her gün katlanarak artıyor. Hızla artan taleb karşılayab lmek ç n İk nc Dünya Savaşı’ndan bu yana görülmem ş üret m hattı dönüşümler gerçekleş yor. Otomot vc ler, moda devler , laboratuvarlar maske üret yor. BMW ve Porsche ç n koltuk kılıfı üreten Alman Zettl Automot ve, ş md maske üret yor. İstalya ve İspanya’da Prada

ries, normal üretimlerinin dört katına çıkmak için vardiyalı çalışma sistemine geçtiğini duyurdu.

En büyük üret c Ç n, d ğer ülkere hracata başladı Fransa'da Sağlık Bakanı Olivier Veran, Çin'den 1 milyardan fazla yüz maskesi sipariş ettiklerini açıkladı. Hollanda da yine Çin’den ithal ettiği 1,3 milyon maskenin 600 binini kalitesini yetersiz bulduğu için toplattığını duyurdu. Dünyanın en büyük maske üreticisi şu aşamada Çin ve küresel maske üretiminin neredeyse yarısını gerçekleştiriyor.

Katı sosyal mesafe uygulamalarıyla salgını kontrol altına alabilen ülkede fabrikalar tekrar eski verimine yaklaşırken, Çin hem yurtiçi hem de küresel pazar için maske üretimini hızla artırıyor.

Ç n, günde 116 m lyon adet üreteb l yor Çin devlet televizyonu CCTV’de yer alan habere göre ülke 29 Şubat itibariyle günde 116 milyon maske üretim kapasitesine sahip. Çin Ulusal Kalkınma ve Reform Komisyonu şirketlere salgın sonrasında üretim fazlasını satın alıp depolayacağını söyledi.

Xinhua haberine göre Çin’in petrol şirketi bile maske üretimine katkı vermeye başladı ve mart sonu itibariyle günde 1.5 milyon kapasiteye ulaşacak.

Hükümet n destekled ğ müşter ler n s par şler alınıyor Çin’de salgının pik yaptığı şubat ayında Shenzhen merkezli N95 maske üreticisi Allmed Medical Products’ın tüm maskeleri Çin hükümeti tarafından satın alındı.

Hubei eyaletindeki fabrikalarında şirket bir günde 250 bin N95 maske üretebiliyor ve bu kapasite salgın öncesi dönemin çok çok

üzerinde. Şimdi şirket yurtdışından gelen devasa talebi karşılamaya çalışıyor. Şirket sözcüsü, şimdilik sadece eski müşterilerle ve hükümet tarafından desteklenen müşterilerle anlaşıldığını aktarıyor.

İhracat yasakları ve zabıta baskınları Türkiye’nin de aralarında olduğu Hindistan, Güney Kore, Tayvan, Fransa, Almanya, Ukranya gibi birçok ülke koruyucu maskenin de aralarında olduğu birçok tıbbi ekipmana ihracat yasağı getirdi.

Bazı ülke ve çokuluslu şirketler

ve d ğer moda devler maske üret yor. Çek Cumhur yet ’nde boxer ve tayt üreten Styx de maske üret m ne geçt . İsv çre’n n devlete a t nükleer, k myasal ve b yoloj k savaşlar ç n kurulan laboratuvarı b le maske üret yor. Tab bu laboratuvarın kapas tes kısıtlı, ş md ye kadar 10,2 m lyon maske üretm ş. İsv çre’n n nüfusu 8,2 m lyon ve hükümet n öngörüler ne göre 10,2 m lyon maske, ülken n 10 günlük ht yacına b le yetmeyecek.

ihtiyacı olan ülkelere maske hibe ederken, Türkiye’nin de aralarında olduğu birçok ülke, sıkı regülasyonlara rağmen kaçak olarak yapılan maske sevkiyatlarına el koyuyor.

İk tür maske var!

Biri Asya ülkelerinde hava kirliliğine karşı salgın öncesinde de kullanılan normal ameliyat maskeleri. Diğer kategori ise daha yüksek standartlarda üretilen ve virüsün bulaşmasına neden olan sıvı partiküllerin yayılmasını engelleyen N95 veya FFP (yüz filtreli) olarak geçen maskeler.

İdl b ve pandem k: Değ şen b r şey var mı?

SİYASET PENCERESİ

İlter Turan ituran@bilgi.edu.tr

G

eçtiğimiz iki hafta içinde dünyada koronavirüs dışında herhangi bir olay olmadığı duygusuna kapıldık. Virüs gerçekten de çok çabuk yayıldı. Sadece hayatımızın maddi yönlerini etkilemekten çok öteye, hayatımızın her yönüne, adeta ruhumuza dahi hakim oldu. Fakat diğer olaylar sona ermiş değil. Nitekim, Türkiye Suriye’nin İdlib vilayetinde mücadeleye devam ediyor. Sihirli bir el, sığınmacı krizini birdenbire yok etmedi. Covid-19 çağında acaba o cephelerde neler oluyor?

DUNYA

14 CMYK

Okuyucularımız için İdlib’deki son durumu özetleyebilir misiniz? İsterseniz Türk silahlı kuvvetlerine yapılan saldırı ve Erdoğan’ın Moskova’ya giderek vardığı anlaşmadan başlayalım. Orada, Esad’ın da dolaylı onayının alınmasıyla, M-4 karayolunun Türk ve Rus güçleri tarafından ortak devriyelerle denetleneceği üzerinde anlaşılmıştı. Bu takriben iki hafta önceki durum. Bölgede bazı radikal muhalif unsurların barındığı biliniyordu, Türkiye bunları etkisizleştirecekti. Ruslar da, karayolunun kendilerine tahsis edilen kuşağında aynı sorumluluğu üstleniyorlardı. Ancak, bu taahhütlerin yerine getirilmesi büyük güçlükler arz ediyor. Radikal gruplar, muhtemelen de Heyet üt-Tahrir üs-Şam ya da HTŞ karayolunda çukurlar kazarak devriyeleri engelleme yoluna gitti.

Türkiye radikal unsurları silahlı mücadeleyi bırakarak sivil haya-

ta dönmeye ikna etmekte zorlanıyor. İstemeyerek de olsa, sonunda bu radikal grupların bazılarıyla çatışmak mecburiyetinde kalacağı gerçeğiyle yüz yüze kalıyor. Bunun yanında, başlangıçta güvenli bölgeler kurarak Türkiye’ye gelmiş bir kısım sığınmacının buraya yerleşmesi hedefi şimdilerde daraltılmış, ülkeye yeni bir göç dalgasının engellenmesine odaklanılmış görünüyor.

Basit şekliyle soru şu: Türkiye eşzamanlı olarak hem radikal gruplarla mücadele edip hem de ülkesine yönelen sığınmacı dalgalarını denetleyebilir mi? Bu gruplardan bir bölümü kent ve kasabalara iyice yerleşmiş ve yerel unsurlarla karışmış durumda. Bunlara dönük büyük bir saldırı hem Türk silahlı kuvvetlerine hem de bölgedeki sivillere büyük zarar verir, ayrıca bir göç dalgası yaratır.

Dolayısıyla, Türkiye ancak belirli hedeflere odaklanan harekatlar gerçekleştirebilir.

Bu biraz köstebek avlamaya benziyor. Başarılı olabilir mi, yoksa sadece zaman kazanmak için bir yöntem mi?

Başarılı olacağı çok tartışmalı. Dar bir coğrafi alandan, nispeten iyi örgütlenmiş ve ölmeye hazır gruplardan söz ediyoruz. Durumu daha da çetrefilli kılan husus, kimlerin terörist olduğu üzerinde bir türlü bir mutabakat oluşamaması. Örneğin HTŞ bir terör örgütü olarak kabul ediliyor. Şimdiye kadar Türkiye’nin izlediği siyaset, bu grubun bir mutedil bir milis kuvvetine dönüştürülebileceği merkezinde idi. Başarılı olmadığı aşikar.

Ruslar ve Suriye hükümeti, HTŞ’yi terör örgütü olarak kabul ediyor.

ABD de aynı görüşte olmakla birlikte, Rusların ve Suriye güçlerinin ilerlemesini durdurduğu için, bu tutumunu yumuşatmışa benziyor. Gördüğünüz gibi, zorluklar çok fazla ve Türkiye’nin şu anda izlediği siyasetin uzun vadede başarıyla sonuçlanacağına ilişkin her-

hangi bir emare yok. Şu sıralarda sığınmacı akını koronavirüs salgını dolayısıyla daha da karmaşık bir soruna dönüştü. Türkiye galiba vicdani bir ikilemle karşı karşıya kalacak.

Gerçekten de, korona her şeyi daha karmaşık hale getirdi. Bir kere, salgının Suriye’yi de etkisi altına alacağından kuşku duymak için bir sebep yok. Önemli soru şu: Eğer yüksek sayıda sığınmacı Türkiye’ye doğru harekete geçerse, Türkiye ne yapacaktır? Türkiye’nin elleri kendi salgınıyla zaten doludur. Eğer Türk hükümetinin verdiği bilgilere inanacak olursak, durumun diğer bazı toplumlarda olduğu kadar kötü olmadığı düşünülebilirse de, bu ülkenin kendi acil sorunuyla uğraşırken başka ülkelerden gelen bir göç dalgasını karşılayacak kapasitesi olduğu anlamına gelmiyor. Türkiye vicdani bir ikilemle karşı karşıya kalabilir. Ülkeye girişlere izin veremez ama

insanları ölüme mi terk edecek?

Eğer pandemik Suriye’yi de etkisi altına alırsa ki almaması olanaksız, kim yardıma koşacak?

Gazetelere bakınca ne görüyorsunuz, başta AB ülkeleri olmak üzere hepsi sadece kendi çıkarını kollamak peşinde. Hatta, her biri bir diğerine sevk edilmekte olan malzemelere gayri nizami yollardan el koyarak kendi halkına vermeye çalışıyor. Bu ülkelerden bir şeyler beklemek gerçekçilikten tamamen uzaktır.

Türkiye, bu deneyimden dersler çıkarabilir mi?

Bu deneyimden çıkarılacak ders çok. Mesela siyasal hedeflerinizi gerçekleştirmek için radikal hareketlerle işbirliğine güvenmemelidir. Sonra, dünya değişmiş, uluslararası işbirliğini ön plana çıkaran güzel günler geride kalmıştır.

Sığınmacılar artık sığınacak bir yer bulabileceklerinden emin olmamalıdırlar. Evet, bu ikisi birçok dersin sadece basit örnekleri.

30 Mart 2020 • PA Z A RT E S İ / 15

GÜNCEL / MEVZUAT

“SANAL TİCARET AKADEMİSİ”NE İLK AYDA 6500 KAYIT FARUK ŞÜYÜN

Evde kal, sanal dünyada gez YAŞAM KEYFİ dunya.com/yazarlar

AV. DR. UMUT KOLCUOĞLU

Koronav rüs salgınında ş rketler: Sözleşmelere ne olacak?

HUKUK NOTLARI dunya.com/yazarlar

Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan, tüm vatandaşlara ücretsiz olarak sundukları Sanal Ticaret Akademisi’nden, öğrencilerden ev hanımlarına, esnaf ve sanatkardan kadın ve genç girişimcilere kadar geniş bir hedef kitlenin yararlanabileceğini belirterek, “Koronavirüs nedeniyle evde kalınmasını önerdiğimiz bu dönemde zamanın etkin ve faydalı kullanımı açısından, ticaret ile ilgilenen vatandaşlarımızı Sanal Ticaret Akademisi’ne davet ediyorum” dedi.

Pekcan, şu anda temel olarak 3 sertifika programı geliştirdiklerini belirterek, “İç Ticaret”, “Dış Ticaret” ve “Girişimcilik” ders gruplarını tamamlayan bir kişinin ilgili grup için hazırlanan sınavda yeterli puanı

alması halinde sertifika alma hakkı kazandıklarını söyledi.

Platformu 5 Mart’ta kullanıma açtıklarını hatırlatan Pekcan, “Vatandaşımızın ilgisi yüksek oldu. Henüz bir ay bile olmadan 6 bin 500’ün üzerinde kayıtlı kullanıcıya ulaştık, 200’ün üzerinde vatandaşımıza sertifika verdik. İstatistiklerden görüyoruz ki bu kadar kısa bir zamanda hedef kitlemize yayılmayı başarmışız. Kayıt yaptıranların yüzde 22’si öğrenci, yüzde 19’u girişimci, yüzde 13’ü mühendis, 29’u ise esnaf, sanayici ve tüccar” diye konuştu. ANKARA-AA

COVID-19 salgını ve mücb r sebepler

BİZE GÖRE

Veys Sev ğ veysisevig@gmail.com

V

ergi Usul Kanunu’nun 15’inci maddesinin Hazine ve Maliye Bakanlığı’na vermiş olduğu yetki uyarınca; a) Ticari, zirai, mesleki kazanç yönünden gelir vergisi mükellefiyeti bulunan mükelleflerin, b) Koronavirus salgınından doğrudan etkilenen ve ana faaliyet itibarıyla; alışveriş merkezleri dahil perakende, sağlık hizmetleri, mobilya imalatı, demir çelik ve metal sanayii, madencilik ve taş ocakçılığı, bina inşaat hizmetleri, endüstriyel mutfak imalatı, otomotiv imalatı ve ticareti ile otomotiv sanayii için parça ve aksesuar imalatı, araç kiralama, depolama faaliyetleri dahil lojistik ve ulaşım, sinema ve tiyatro gibi sanatsal hizmetler, matbaacılık dahil kitap, gazete, dergi ve benzeri basılı ürünlerin yayımcılık faaliyetleri, tur operatörleri ve seyahat acenteleri dahil konaklama faaliyetleri, lokanta, kıraathane dahil yiyecek ve içecek hizmetleri, tekstil ve konfeksiyon imalatı ve ticareti ile halkla ilişkiler dahil etkinlik ve organizasyon hizmetleri sektörlerinde faaliyette bulunan mükelleflerin, c) Ana faaliyet alanı itibarıyla İçişleri Bakanlığınca alınan tedbirler kapsamında geçici süreliğine faaliyetlerine ara verilmesine karar verilen işyerlerinin bulunduğu sektörlerde faaliyette bulunan mü-

kelleflerin, 1) 01/04/2020 ile 30/06/2020 (bu tarihler dahil) tarihleri arasında mücbir sebep halinde olduğunun kabul edilmesi uygun bulunmuştur.

2) Birinci fıkrada bahsi geçen ana faaliyet alanlarının tespit edilmesinde 24 Mart 2020 itibarıyla vergi dairesi kayıtlarındaki ana faaliyet kodu dikkate alınacaktır.

3) Mükellefin vergi dairesi kayıtlarındaki ana faaliyet kodu itibarıyla birinci fıkradaki sektörler arasında bulunmamasına rağmen ana faaliyet alanı olarak bu sektörlerden herhangi birinde fiilen iştigal ettiğini ispat ve teşvik etmesi halinde, mükellefin mücbir sebep kapsamında olup olmadığının tespitinde ana faaliyet kodu yerine fiilen iştigal edilen ana faaliyet alanı dikkate alınır.

Yukarıda sayılmak suretiyle belirtilen ve mücbir sebep nedeniyle zor durumda olan mükelleflerin; a) 27/04/2020 tarihine kadar verilmesi gereken Muhtasar Beyannameler (Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannameleri dahil) ve Katma Değer Vergisi Beyannameleri ile 30/04/2020 tarihine kadar verilmesi gereken “Form BaBs” bildirimlerinin verilme ve mezkur tarihe kadar oluşturulması ve imzalanması gereken e-Defterlerin oluşturulma ve imzalanma ile aynı sürede Gelir İdaresi Başkanlığı Bilgi İşlem Sistemine yüklenmesi gereken “Elektronik Defter Beratları”nın yüklenme sürelerinin 27/07/2020 Pazartesi, bu beyannamelere istinaden tahakkuk eden vergilerin ödeme sürelerinin 27/10/2020 Salı, b) 27/05/2020 tarihine kadar verilmesi gereken Muhtasar Beyannameler (Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannameleri dahil) ve Katma Değer Vergisi Beyannameleri ile

01/06/2020 tarihine kadar verilmesi gereken “Form BaBs” bildirimlerinin verilme ve mezkur tarihe kadar oluşturulması ve imzalanması gereken e-Defterlerin oluşturulma ve imzalanma ile aynı sürede Gelir İdaresi Başkanlığı Bilgi İşlem Sistemine yüklenmesi gereken “Elektronik Defter Beratları”nın yüklenme sürelerinin 27/07/2020 Pazartesi, bu beyannamelere istinaden tahakkuk eden vergilerin ödeme sürelerinin 27/11/2020 Cuma, c) 26/06/2020 tarihine kadar verilmesi gereken Muhtasar Beyannameler (Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannameleri dahil) ve Katma Değer Vergisi Beyannameleri ile 30/06/2020 tarihine kadar verilmesi gereken “Form BaBs” bildirimlerinin verilme ve mezkur tarihe kadar oluşturulması ve imzalanması gereken e-Defterlerin oluşturulma ve imzalanma ile aynı sürede Gelir İdaresi Başkanlığı Bilgi İşlem Sistemi'ne yüklenmesi gereken “Elektronik Defter Beratları”nın yüklenme sürelerinin 27/07/2020 Pazartesi, bu beyannamelere istinaden tahakkuk eden vergilerin ödeme sürelerinin 28/12/2020 Pazartesi günü sonuna kadar uzatılması uygun bulunmuştur. İçişleri Bakanlığı tarafından alınan tedbirler uyarınca 65 yaş ve üstünde olması veya kronik rahatsızlığı bulunması nedeniyle sokağa çıkma yasağı kapsamına giren mükellefler ve meslek mensupları ile 24/03/2020 tarihi itibarıyla geçerli olan “Aracılık ve Sorumluluk Sözleşmesi” uyarınca beyanname/bildirimleri bu meslek mensuplarınca verilenlerin 22/03/2020 ile sokağa çıkma yasağının sona ereceği tarih (bu tarihler dahil) arasında mücbir sebep halinde olduğunun kabul edilmesi uygun görülmüştür.

T.C. DENİZLİ ASLİYE TİCARET MAHKEMESİ BAŞKANLIĞINDAN İLAN ESAS NO : 2018/1043 Esas BİRLEŞEN DOSYA : 2018/1097 Davacılar, BAŞARI TEKSTİL SANAYİ VE TİCARET A.Ş, MODAEV TEKSTİL PAZARLAMA SANAYİ VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ, FERAH YILMAZ, İSMAİL YILMAZ vekili tarafından açılıp mahkememizde görülmekte olan Konkordato (Adi Konkordatodan Kaynaklanan (İİK 285 İla 308/h)) davası nedeniyle; Mahkememizce alınan 20/03/2020 tarihli ara karar gereğince; 1- İİK.304 maddesi gereğince konkordato tasdik yargılamasına başlanmasına, 2- İtiraz edenlerin itiraz sebeplerini duruşma gününden en az 3 gün önce yazılı olarak Mahkememize bildirmek kaydıyla duruşmada hazır bulunabileceklerine, 3- Asıl ve birleşen dosyalardaki komiser heyetine duruşma gün ve saatini bildirir ihtarlı davetiye çıkarılarak, komiser heyetinin duruşmada dinlenmesine, 4- Duruşmanın 13/05/2020 günü saat 11:10’a bırakılmasına karar verildiği, İİK.nun 288.maddesi uyarınca İLAN olunur.25/03/2020 Resmi ilanlar www.ilan.gov.tr’de

BASIN: 1156961

T.C. BAKIRKÖY 2. ASLİYE TİCARET MAHKEMESİ BAŞKANLIĞINDAN İLAN ESAS NO : 2019/68 Esas Mahkememizin 24/03/2020 tarihli ara kararı uyarınca; İstanbul Ticaret Sicil Müdürlüğü’nün 711429 sicil nolu borçlu AYGÜR AYAKKABI SANAYİ VE DIŞ TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ hakkında konkordatonun tasdikine ilişkin dava dosyasının duruşmasının 13/05/2020 günü saat 11:05’da yapılacağı, 7101 sayılı Kanunla değişik İİK’nun 288/2 madde ve fıkrası uyarınca ilgililere ilanen duyurulur. 26/03/2020 Resmi ilanlar www.ilan.gov.tr’de

DUNYA

15

CMYK

BASIN: 1157095

BELEDİYELERE İLAVE KAYNAK SAĞLANDI

Ruhsar Pekcan: 200’ün üzerinde vatandaşımıza sertifika verdik

Resmi Gazete’de yayımlanan Cumhurbaşkanlığı kararıyla, belediyeler, özel idareler, belediyeye bağlı kuruluşların borçlarına karşılık, vergi gelirlerinden ayrılan paylardaki kesintilerde geçici süreyle değişiklik yapıldı. Buna göre, 2020 Nisan, Mayıs ve Haziran aylarında borçlara yönelik herhangi bir kesinti yapılmayacak. Haziran ayı sonu itibariyle kesintiler normal seyrinde devam edecek, kesinti yapılmaya üç aya ilişkin toplu bir kesinti yapılmayacak.

ANKARA-DÜNYA

Kısa çalışmada SGK b ld r m nasıl yapılacak?

İŞ HUKUKU VE SOSYAL GÜVENLİK (SORULAR-CEVAPLAR)

Doç.Dr. Resul Kurt info@resulkurt.com

E

konomik kriz ve zorluk dönemlerinde, “kısa çalışmalar” ile işyerlerinde hem toplu işçi çıkarmalarının önüne geçilmesi iş hem de işyerlerinin faaliyetlerinin devamı sağlanmasına çalışılmaktadır. 4857 sayılı İş Kanunu’nda “24 ve 25’inci maddelerin (III) numaralı bentlerinde gösterilen zorlayıcı sebepler dolayısıyla çalışamayan veya çalıştırılmayan işçiye bu bekleme süresi içinde bir haftaya kadar her gün için yarım ücret ödenir.” düzenlemesine yer verilmiştir.

Bu madde gereğince iş akdinin askıya alındığı süre zarfında işçinin sadece bir haftaya kadar her gün için yarım ücret talep etme hakkı bulunmakta olup geri kalan süreye ilişkin olarak işçi herhangi bir ücret talep edememektedir.

Bu nedenle de işçi, istihdamda kalmak amacıyla işletme riskini kendisi katlanmaktadır. İş Kanunu 40. madde, işçi (İşçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durması-

nı gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkması halinde ) ve işveren açısından zorlayıcı sebeplerin varlığı halinde (İşçiyi işyerinde bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması halinde ) çalışamayan veya çalıştırılmayan işçiye bu bekleme süresi içinde bir haftaya kadar her gün için yarım ücret ödenir.

4857 sayılı İş Kanunu’na göre; X 24. madde “İşçinin derhal fesih hakkı” başlıklı maddesi “Zorlayıcı sebepler” başlıklı III. bendi İşçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını geciktirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkarsa.

X 40. madde “Yarım ücret” başlıklı maddesi Zorlayıcı sebeplerle çalışmayan ve ya çalıştırılamayan işçiye bu bekleme süresinde bir haftaya kadar her gün yarım ücret ödenir.

Pasif İşgücü Hizmetleri Genelgesi Kısa Çalışma Bölümü “4.3.

Bildirgelerin Onaylanması, Ödeme ve Diğer İşlemler” başlıklı maddesine göre; “Zorlayıcı sebeplerle kısa çalışma yapılması halinde, kısa çalışma ödeneği ödemeleri 4857 sayılı Kanun’un 24’üncü maddesinin (III) numaralı bendinde ve aynı kanunun 40’ıncı maddesinde öngörülen bir haftalık süreden sonra başlar.

Bu nedenle zorlayıcı sebeple en fazla toplam 83 gün süreyle ödeme yapılır.” İş Kanunu’nun 24. ve 40. mad-

deleri doğrultusunda Pasif İşgücü Hizmetlerin Genelgesi’nde belirtildiği üzere; • Genel ekonomik kriz, sektörel kriz ve bölgesel kriz sebebiyle başvurulan Kısa Çalışma ödemelerinde 90 gün süreyle; • Dışsal etkilerden kaynaklanan zorlayıcı sebep (döviz etkisi, COVİD-19 etkisi) ve diğer zorlayıcı sebepler (deprem, yangın vb.) ile başvurulan Kısa Çalışma Ödemeleri’nde 83 gün süreyle ödeme yapılacaktır. Yarım ücret sadece ilk hafta için geçerli olup, sekizinci günden itibaren kısa çalışma ödeneği süresince ve belirtilen eksik çalışma kadar İŞKUR tarafından kısa çalışma ödeneği verilecek, çalışılan süre için de işveren ücret ödeyecektir. Örneğin haftalık çalışılan süre 30 saat, kısa çalışma kapsamında çalışılmayan süre 15 saat ise, o ay 20 gün çalışma ve ücret, 10 gün kısa çalışma ödeneği olabilecektir.

Düzenlemenin mantığı; 4857 sayılı İş Kanunu madde 40’a göre zorlayıcı sebepten dolayı işyerinde faaliyet gösteremeyen çalışanlara işveren 1 haftalık süreyle yarım ücret ödemekle yükümlüdür hükmüne dayanmaktadır. Örneğin, 25 Mart itibari ile kısa çalışma başvurusunda bulunan bir işyerinde, 24’üne kadar çalışılan 24 günlük ücreti işveren ödeyecek. 25 Mart ile 31 Mart arası 7 günlük ücretin yarısını yine işveren ödeyecek. 8. gün olan 1 Nisan itibari ile kısa çalışma ödeneğinden yararlanma başlayacak.

3 0 İ L D E D E N E T İ M L E R YA P I L D I

Emn yet'ten fah ş f yata 105 operasyon, 160 gözaltı Emniyet Genel Müdürlüğü’nce 9-28 Mart günleri arasında 30 ilde yürütülen 105 ayrı operasyonda, fahiş fiyatlarla mal satan 160 kişinin gözaltına alındığı ve çok sayıda ürüne el konulduğu açıklandı. Anadolu Ajansı’nın haberine göre koronavirüs salgınında oluşan talebi istismar edenlere yönelik yürütülen operasyonlarda, 2 milyon 500 bin maske, 142 bin eldiven, 175 bin 608 şişe de-

zenfektan, 2 bin 506 şişe kolonya, 9 bin 840 litre etil, 4 bin 933 litre izopropil ve 340 litre metil alkol ile 15 bin 731 litre kimyasal madde, 1521 tulum ile maske yapımında kullanılan 50 bin 700 metre kumaş ele geçirildi. Şüpheliler hakkında Türk Ceza Kanunu’nun “kullanılan ve tüketilen her çeşit eşyanın özelliğini bozarak kişilerin sağlığını tehlikeye düşürmek”, “kişilerin haya-

tını ve sağlığını tehlikeye sokacak biçimde ilaç yapma veya satma”, “içeriğinde zehir bulunan ve üretilmesi, bulundurulması veya satılması izne bağlı maddeyi izinsiz üretmek, bulundurmak, satmak veya nakletmek” ve “fiyatları etkilemek” ile “Sınai Mülkiyet ve Türk Ticaret kanunlarının ilgili maddelerine muhalefet” maddelerini ihlalden işlem yapıldığı belirtildi.

ANKARA - DÜNYA

T.C. BAKIRKÖY 2. ASLİYE TİCARET MAHKEMESİ BAŞKANLIĞI’NDAN ESAS NO : 2018/1273 Esas Davacı, AKTİF MİMARLIK DEKORASYON VE İNŞAAT MALZEMELERİ SANAYİ TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ’nin mahkememizde görülmekte olan Konkordato (Adi Konkordatodan Kaynaklanan (İİK 285 İla 308/h)) davası nedeniyle; Mahkememiz iş bu dava dosyasının 18/03/2020 tarihli duruşma kararı gereği; İstanbul Ticaret Sicil Müdürlüğünün 353389/0 sicil nolu borçlu AKTİF MİMARLIK DEKORASYON VE İNŞAAT MALZEMELERİ SANAYİ TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ hakkında açılan davanın feragat nedeniyle reddine, Kesin mühletin kaldırılmasına ve İİK madde 288 gereğince kesin mühletin kaldırıldığının ilanına, Hüküm tarihi itibariyle tedbirlerin kaldırılmasına ve komiser heyeti Hukukçu Salih Önder Yeşiltepe, YMM-Bağımsız Denetçisi Adnan Ay ve SMM Deniz Akkaya Mar’ın görevlerine son verilmesine,” karar verilmiş olduğu 7101 sayılı Kanunla değişik İİK’nın 288/2 maddesi uyarınca ilgililere ilanen duyurulur.24/03/2020 DAVACI ŞİRKET: 1- AKTİF MİMARLIK DEKORASYON VE İNŞAAT MALZEMELERİ SANAYİ TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ TİCARET SİCİL NO: 353389/0 VERGİ NO: 0420045379 Resmi ilanlar www.ilan.gov.tr’de

BASIN: 1156811

Durmak yok yola devam. Ama nasıl? da kendisi yaşadıklarımız. Başrol oyuncuları bile tehlike altında. Akıl alır gibi değil.

Koronavirüs tüm dünyayı esir aldı. Dünyanın yaşadığı bu biyolojik savaşın galipleri; temiz, bağışıklık sistemi güçlü, akıllı ve zeki, bilime inanan ve ona uygun yaşayan, güçlü, dengeli beslenen, uyarılara harfiyen dikkat eden, arasına mesafe koymayı başaran insanlar. Bu grup içinden de hastalananlar olabilir ama tedaviye daha kolay yanıt verirler. Ya da hastalığı atlatmaları uzun sürmez. Öyle görünüyor ki korona herkese bir kere uğrayacak. Ama bu durumun kaybedenleri; cahiller olacak. Bana bir şey olmaz deyip uyarılara aldırış etmeyenler,

GEZDİM, GÖRDÜM, YAZDIM

Sam Altınkaya sami.altinkaya@dunya.com

K

orkunç bir film izliyoruz. Senaryosunu kimin yazdığı belli olmayan bir film. Bugüne kadar izlediğiniz bütün korku ve gerilim filmlerini unutturacak türden. Üstelik gerçek hayattan esinlenerek yazılmamış. Şu anda canlı canlı içinde oyuncuyuz. Hayatın tam

maalesef diğer insanlara da bu virüsü hızla bulaştırıyor.

Atatürk boşuna söylememiş “Emperyalizmi yendik, ekonomik savaşı da kazanacağız. Ama asıl savaş cehaletle yapılacak olan” diye. Başımıza ne geldiyse cehaletten gelmedi mi?

Peygamber efendimiz Hz. Muhammed (SAV) “İlim Çin’de de olsa gidip alınız” demiş. Ama biz göz göre göre virüse davetiye çıkarıyoruz.

taya çıktı. Ama biz bunu da hep beden temizliği olarak algıladık.

Temiz olmak sadece vücut temizliği değildir. Temiz bir ruha sahip olmak, temiz düşünmek, temiz konuşmak ve bakmak, temiz beslenmek de önemlidir. Bu savaş ancak temizlikle kazanılabilir.

Korona gibi virüsler kadar tehlikeli olan cehalet virüsüne karşı da temizlik bizi korur.

Temiz bir dünya temiz insanlardan oluşur. O zaman ekonomik gelişme insanları mutlu eder. Para o zaman amaç olmaktan çıkar ve mutluluğun araçlarından sadece biri olur.

Dünya’da hayat sürecek. Ama bilimle dost olanlar yoluna devam edebilecek.

Cehalet v rüsüne karşı tem zl k şart Bu savaşı bilimin kazanacağı kesindir. Ama çok sayıda insan cehaletin yüzünden hayatını kaybedecek. Temizliğin ne kadar önemli olduğu bir kez daha or-

Emrullah Kaymaz, Mehmet Altay Yeg n, Nuray Karabıyık, Hasan Büyükdede Sanay ve Teknoloj Bakan Yardımcısı, Aysun Yılmaz ve Ömer Yürü (Soldan sağa)

YYS Belges olan f rmalar kazanacak Kr zler çözümler de beraber nde get r r. 11 Eylül’de ABD’de yaşanan terör olayları sonrasında, malların daha güvenle p yasalarda dolaşab lmes ç n önce Amer ka B rleş k Devletler ’nde, sonra da Avrupa’da “Yetk lend r lm ş Yükümlü Sert f kası (YYS)” uygulaması get r ld . Y ne b r kr z ortamındayız. Dünya Sağlık Örgütü tarafından pandem olarak lan ed len korona v rüs her sektöre darbe vurduğu g b dış t caret de olumsuz etk led . Bu durumda yetk lend r lm ş yükümlü gümrük yükümlülükler n yer ne get ren,

G r ş mc l k hayat kurtarır G r ş mc l k uzun, zorlu ve sabır steyen b r yoldur. Karşınıza b n türlü engel çıkar. Sen ne b l rs n, esk köye yen adet get rme, bu ş başarılı olmaz, ben m de b r sürü güzel f kr m var ama yapacak adam yok g b sayısız karşı f k r s ze saldırır.

Bugünün dünyasında ekmek aslanın ağzında ya da m des nde değ l.

Sorunun ve problem n olduğu yerded r. D j talleşen dünya da teknoloj üreten ve kullananlar, sorunları çözenler kazanıyor. İnsan hayatını kolaylaştıranlar başarılı oluyor. Düne kadar atık ve çöp dünyanın b r numaralı sorunuyken, bugün korona v rüsü nsanlığın en büyük sorunu oldu. Bunun

g b v rüslere karşı nsan bağışıklık s stem n güçlü kılacak laçları bulanlar, başarılı ve zeng n olacak.

G r ş mc ler sadece yazılım yapıp s stem kuranlar değ l, nsan sağlığı ç n laç ve tedav yöntemler bulanlardan da oluşur. K msen n düşünmed ğ n düşünüp bunu hızla hayata geç renlerd r g r ş mc ler.

Yapılmayanı yapan, üret lmeyen üretenlerd r.

12 yıl önce tanıdığım ve Türk ye’ye g r ş mc l ğ ve teknoloj y anlatan bankacılık sektörünün duayen sm Turgut Boz ve KOBİ’lere ve genç nesle g r ş mc l ğ öğreten Mehmet Sanlı sayes nde bu kavramla tanıştım. Şeh r şeh r

Boz, aynı zamanda Anadolu sanay c s n n teknoloj y kullanarak nasıl hracaat yapılacağını da üret c lere anlattı.Ş md ek b n danışılan adamı Mehmet Sanlı öneml b r k taba mza attı.

“G r ş mc l k Hayattır” k tabında g r ş mc doğulur mu, olunur mu g b pek çok soruya yanıt bulab l rs n z.

Tecrübeler toprak olmamalı derken, Mehmet Sanlı’nın bu eser aynı zamanda ekonom dek daralmaya karşı çıkış yolunu arayanlara da öneml puçları çer yor. Tasarımın ve g r ş mc l k ekos stem n n gel şmes ç n yapılması gerekenler , tecrübeyle spatlanmış f k rler eşl ğ nde okuyab l rs n z.

dolaşıp novasyonu ve g r ş mc l ğ Anadolu sanay c s ne anlatan bu ek p, Türk ye’n n g r ş mc l k yapı taşlarını döşed . KOBİ bankacığına adını yazdıran Turgut Boz kr z zamanlarında üretenler n yanında olup onlara yol gösteren s m oldu.

Kob ler yen pazarlarla tanıştıran

EMTİA PİYASALARI / FİYATLAR Sıcak Haddelenm ş Rulo 1.2 1.5 2 2.5 3 4 5 6-10 arası 12-20 arası

-

Kutu Prof l 0.7-1.2 1.5 2 2.5-7.00 mm arası

-

Doğalgaz Borusu 1/2-4” arası 5”-6” arası 8”-10” arası

-

IPE 80 IPE 100 IPE 120 IPE 140 IPE 160 IPE

-

S yah Testl Boru 1/2”-4” arası 5”-6” arası 8”-10” arası

-

Galvan zl Borular 1/2-4” arası İskele Borusu (İskonto) 26.9-2.5-3.00 mm 33.7-2.5-3.00 mm 42.4-2.5-3.00 mm 88.9-2.5-3.00 mm

Vadel İşlemler Pazarları

Köşebent 30’luk 40’lık 60’lık 70’l k 80’l k 90’lık 100’lük 120’l k

-

-

U Dem r 40 U 50 U 65 U 80 U 100-120-140 U 160 U

-

-

İ Dem r 80 İ 100 İ 120 İ 140 İ 160 İ

-

HAZIR BETON (KDV Har ç) TL /m3 Anadolu Avrupa C 30 230 260 C 35 240 275 C 40 245 280 TUĞLA KİREMİT (KDV Har ç - Peş n) TL/Adet 8.5 Tuğla (190x190) 0.61 13.5 Tuğla (190x190) 0.65 Asmolen (25’l k) 2.65 Asmolen (20) 2.39 Isı tuğla 19’luk 2.25 Baca (Yuvarlak) 150.0 Baca (Kare) 220 Baca (Şöm ne) 300.0

Ø75 7.07 10.22 13.10 23.51 45.55

Tek ve Ç ft Çatal (PVC) Boyut Ø50 50 (TÇ) 5.69 75 (TÇ) 8.54 110 (TÇ) 13.47 110 (ÇÇ) 23.32

Ø75 8.54 12.88 19.49 35.80

BORULAR Su Boruları TL/M 10 ATÜ YYPE lac vert pol et len 20 4.65 25 6.73 32 11.24 40 16.95 50 26.88 75 59.16

84.57

D rsek (PVC) Boyut 45 Açık 87 Kapalı D şl d rsek 20x1/2 20x3/4 25x1/2 25x3/4

Ø50 2.76 3.37

Ø75 4.93 6.53

İç 6.91 9.27 8.43 10.07

Dış 8.97 12.60 10.01 12.60

SAC (KDV Dah l Peş n $/TON) 0.35 940 0.40 900 0.45 870 0.70 850 1.00 830 2.00 780 TEL (KDV Har ç TL/m ) Gal. Örgü (60x60)2.5 mm PVC Kaplı (60x60)3.50 mm Gal. Örgü (50x50)2.5 mm PVC Kaplı (50x50)3.50 mm Gal. Örgü (40x40)3.00 mm PVC Kaplı (40x40)3.50 mm

9.45 15.00 11.20 18.53 24.65 25.97

İNŞAAT DEMİRİ (Kardem r) Düz Yuvarlak (KDV har ç TL/TON) 12-18 mm 2560 20-100 mm (SAE 1010) 3015 130-260 mm (SAE 1040) 3200 130-260 mm (S23JR) 3145

Kütük 12M (S235 JR) Kütük 12M (S185MLZ) ORMAN ÜRÜNLERİ (KDV Har ç TL/ M3) Tomruk 3. SNB Göknar 3. SNB Karaçam 3. SNB Sarıçam

> KERESTE (KDV Har ç) TL/ M3 Çam Doğ. (Ekstra) 1900-2500 Çam Doğ. 1’ nc Kal te 1900-2000 Çam Doğ. 2’nc Kal te 1500 Çam Doğ. 3’üncü Kal te 1100-1300 Göknar Doğrama 1200-1300 Lambr Ekstra 1900-2200 Lambr 1’ nc Kal te 1400 Döşeme Ekstra 2000 Döşeme 1’ nc Kal te 1900 İnşaatlık NB. 1050 İnşaatlık Kereste 1100-1300 KONTRPLAK (Kavak) (KDV har ç TL/adet) 4 mm 220 X 170 75.00 8 mm 220 X 170 115.00 10 mm 220 X 170 139.00 12 mm 220 X 170 166.00 Kontrplak 18 mm 170 X220 250.00

Prof ller (KDV har ç TL/Ton) NPI-U 160-300 (STD) 3100 NPI-U 320-550 (STD) 3170 HEB - 120-200 (STD) 3115 HEB - 220-260 (STD) 3190 G 1-110 (TL) 3190 H1 p k 2165 H2 p k 2130

STRAFOR (KDV dah l) TL/M3 (Paket) 67.10 1cm /10 kg/m3 3cm / 10 kg/m3 64.35 3 5cm /10 kg/m 67.10 2cm / 20 kg/m3 132.00 5cm / 20 kg/m3 119.38 Asmolen 23 cm/ 10 kg (Ad) 20.01

($, ton, peş n) Ürün türü Süspans yon F lml k F lml k Rafyalık F lml k (%100’lük bazda)

(KDV har ç) 953-975 983-1017 1102-1144 1065-1119 990-1017 -

1200-1246 1288-1322

Kaynak: Chemorb s.com (2-8 Mart 2020 dönem yurt ç pol mer f yatları Türk ye depo tesl m , peş n)

> ELEKTRİK TÜKETİCİ FİYATLARI

DUNYA

600-800 1200-1500 1200 800-1000

Nervürlü (KDV har ç TL/TON) 12-32 mm 2543 12-32 mm (yuvarlak) 2343

POLİSTİREN Kr stal Pol st ren Ant şok Pol st ren

Dağıtım S stem Kullanıcıları ORTA GERİLİM Sanay T carethane Mesken Tarımsal Sulama Aydınlatma ALÇAK GERİLİM Sanay T carethane Mesken Tarımsal Sulama Aydınlatma Genel Aydınlatma

2405 2260

ÇİMENTOLU YONGA LEVHA (KDV har ç TL/M2) 06 mm 9.72 8 mm 12.96 10 mm 16.20 12 mm 19.44 14 mm 22.68 16 mm -

> PLASTİK MADDELERİ Ürün c ns Pol v n l klorür (SPVC) Yüksek Yoğ. Pol et len (YYPE) Alçak Yoğ. Pol et len (AYPE) Pol prop len Homopol mer (PPH) Alçak Yoğ. Pol et len (LAYPE) Sudkost k

İşlem M ktarı

130,283 99,606 12,593 2,311 12,934 10,760 13 0 0 0 0 268,500 4 2 2 32 29 3 22 20 2 58 268,558

2,179,534 519,633 144,021 32,377 398,770 43,882 790 0 0 0 0 3,319,007 10,024 5,000 5,024 170 146 24 902 900 2 11,096 3,330,103

İşlem Hacm

S. S. Açık Poz. Say.

1,553,322,315.00 5,545,834,947.50 938,256,717.10 230,767,404.23 136,353,572.51 462,769,963.28 14,565,721.20 0.00 0.00 0.00 0.00 8,881,870,640.83 5,094,920.00 1,075,000.00 4,019,920.00 1,974,000.00 1,705,200.00 268,800.00 5,890,500.00 5,877,500.00 13,000.00 12,959,420.00 8,894,830,060.83

Tek Zamanlı

> HURDA DEMİR SERBEST PİYASA (TL/Ton) DKP 1515 Ekstra DKP 1390 1. grup hurda 1300 2. grup hurda 1250 3. grup hurda Talaş 1050 GEMİ HURDASI (TL/Ton)* Gem hurdası Gem sacı Ekstra (*) İzm r Gem Söküm Sanay c ler Derneğ

Tek Ter ml (Güç bedel har ç-Krş/kWh) Gündüz

Puant

Gece

Dağ.Bedel

47,9493 52,0613 34,9169 47,1977 47,5776

48,6220 52,6721 35,6434 47,7490 -

80,7751 87,6626 62,1031 79,2157 -

22,6713 24,8316 14,4837 22,6038 -

11,2441 19,7890 19,4023 16,2679 18,9937

48,3295 52,2826 34,3800 47,3788 47,7867 28,2244

49,0020 52,8934 35,1066 48,8225 -

81,1551 87,8838 61,5664 79,3969 -

23,0514 25,0529 13,9468 22,7849 - -

17,3969 23,5764 23,0585 19,3723 22,5811 22,5811

16 CMYK

Cumhurbaşkanı Recep Tayy p Erdoğan tarafından açıklanan ekonom k pakette loj st k sektörünün öneml b r paçası olan gümrük müşav rl k h zmet veren ş rketler de destek bekl yor. L man şletmec ler nden acentelere, depoculardan

BİTKİSEL YAĞLAR Ayç çekyağı KDV har ç TL (B ryağ) 1 kg (Pet) 8.70 2 kg (Pet) 16.75 5 kg (Pet) 40.05 10 kg (Tnk) 79.85 18 kg (Tnk) 139.70 Raf ne Ayç çekyağı (Trakyağ) 1 kg 8.25 2 kg 15.80 5 kg 38.15 10 kg 75.20 18 kg 132.15 PEYNİR (KDV dah l/peş n TL) B. Pey. 19 kg (TN) 375.00 B. Peyn r 5 kg (TN) 135.00 B. Pey. (Lüks) 1kg (TN) 35.00 Örgü Peyn r (12 kg) 390.00 Kaşar Peyn r (1 kg) 35.00 Bez Tulum Peyn r (1 kg) 30.00 Lor Peyn r (18 kg) 90.00 Tereyağ (1 Kg) 40.00 PİRİNÇ-BAKLİYAT (Dökme KDV har ç TL/Kg) Gönen baldo p r nç 8.00 P r nç (Osmancık) 6.60 P r nç (Luna) 5.60 Fasulye (Battal/İthal) 10.60 Fasulye 8-8.5 mm 9.40 Fasulye 7.5-8 mm 8.90 Barbunya 9 mm 11.00 Nohut Meks ka 10-11 mm 9.00 Nohut 9 mm (Yerl ) 4.80

> SU ÜRÜNLERİ

İSTANBUL TİCARET BORSASI (Canlı) En az En çok Dana (karkas/kg) 27.14 İnek (karkas/kg) 27.50 Koyun (karkas/kg) 30.00 Kuzu (karkas/kg) 47.50 Sığır (karkas/kg) -

4.20 3.80 6.80 4.80 9.00 7.50 6.00 5.40

ZEYTİN (kg/TL) (KDV har ç/Bursa TB.) S yah zeyt n S yah zeyt n (yağlık) Yeş l zeyt n (kırma)

-

ŞEKER (Konya Top. KDV dah l/TL) Toz Şeker (50 Kg)

-

KURUYEMİŞ (KDV har ç TL/Kg) Badem (Kal forn ya) 70.00 K. Kayısı (1. Kal.) 35.00 Antep Fıstığı (Kab.) 91.00 Fındık (G resun) 57.00 Fıstık (Kabuklu) 20.50 Cev z ekstra (ABD) 69.00 Tuzlu fıstık 26.00 Ayçek rdeğ 16.50 D. Lebleb (Sarı) 14.00 K. Çek rdeğ (Nevşeh r) 38.50 Kuru üzüm (10 Nu.) 15.00 Kuru İnc r (Ekstra) 40.00 UN (KDV Har ç - TL) Un Baklavalık (50 Kg) 107.00-165.00 Un T p550 (50 Kg)102.00-142.00 Un (25 kg) 44.00

52.00

ADANA TİCARET BORSASI Dana Et (kmk/kg) 34.50 Kuzu Et (kmk./kg) 47.00 Sığır (kmk/kg) 30.00 Dana (adet/TL) 6350 Sığır (adet) 11.815 Kuzu (adet) 700

-

AFYON TİCARET BORSASI Dana (karkas/kg) 31.87 Koyun (adet) 960 Kuzu (karkas/kg) 29.20 Sığır (karkas/kg) 25.36

-

DENİZLİ TİCARET BORSASI Dana (karkas/kg) 30.00 Sığır (karkas/kg) 26.24 Kuzu(karkas/kg) 35.00 İnek (adet) 4697

-

ERZURUM TİCARET BORSASI İnek (karkas/kg) 27.00 Dana (karkas/kg) 32.00 Kuzu (karkas/kg) 38.50

-

EDİRNE TİCARET BORSASI Dana (canlı /kg) 17.02 Koyun (canlı/ kg) Kuzu (canlı /kg) 22.70

(TL) En düşük 17.00 26.00 350.00 40.00 150.00 30.00 21.00 110.00 130.00 40.00 20.00 180.00 400.00 150.00 60.00

ANKARA TİCARET BORSASI Dana et (karkas/kg) 36.50 Kuzu et (karkas/kg) 47.00

En yüksek 17.00 26.00 400.00 50.00 160.00 50.00 21.00 130.00 170.00 50.00 20.00 220.00 600.00 190.00 80.00

KONYA 1426 1633 1288 1244

ESKİŞEHİR 1577 1562 1325 1894 1298

POLATLI 1680 1550 1279 -

1.kal te

C ns

Barbunya B ber (Dolma) Brokol Domates Fasülye (Çalı) Havuç (Beypazarı) Ispanak Kabak (Sakız) Karnabahar Kerev z Kıvırcık Kıvırcık (2.Kal te)

10.00 12.00 4.00 3.00 20.00 3.00 3.00 10.00 3.00 5.00 3.00 2.00

Mantar Pancar Patates Pazı Pırasa Roka Salata (Ç.Köy) s lor Sem zotu Soğan (Taze) Tereotu Turp (Kırmızı) Yer Elması

-

YUMURTA (KDV Har ç Adet/Krş.)

Afyon Kayser Yum-B r Duble Esk Ana Yen Ana Yarka P l ç Kılavuz

30.0 29.0 28.0 27.0 22.0 17.0

43.0 42.5 30.0 28.0 24.5 21.0

14.00 4.00 5.00 3.00 2.50 2.00 10.00 8.00 3.00 2.00 2.00 3.00

139.01 8.80 3.00 9.65 8.70 3.20 1.20 1.40

KÜSPELER (İthal) Soya fasulyesi (Adana) Ayçiçeği küs. (Adana) Buğday kepeği (Adana) Mısır kepeği (Adana) Pamuk Çek. Küs. (Adana)

2.49 1.17 1.15 1.28 1.05

YAĞLI TOHUMLAR (Denizli) Anason TTS Haşhaş toh. (Beyaz)TTS Haşhaş toh. (Mavi) TTS Haşhaş toh. (Sarı) TTS Keten toh. TTS FINDIK (TL/Kg) TMO Tombul Kab. (Düzce) Tombul Kab. (Gir.) Tombul Kab. (Ordu) Tombul Kab. (Trab.)

ÇORUM 1314 -

EDİRNE 1603 1569 -

BANDIRMA 1630 1550 -

C ns Ananas (İthal) Armut Avakado Ayva Ç lek (I. Kal te) Er k (Anjel k) Greyfurt H nd. Cev z (İthal) Hurma Karpuz (1.Kal te) Kavun Kestane

1.kal te 12.00 3.00 8.00 9.00 15.00 8.00 3.00 7.00 12.00 5.00 5.00 25.00

C ns K v (Yerl ) L mon Mandal na Mango (İthal) Muşmula Muz (İthal) Muz (Yerl ) Nar Papaya (İthal) Pep no (İthal) Portakal Üzüm

20.80 19.50 16.40 24.81 6.20

16.50-17.00 19.20-20.15 20.00-22.00 18.50-21.00 18.50-20.15

PAMUK İPLİĞİ (KDV hariç TL) 10/1 Open end dok. (telefli) 12.00 10/1 Open end dok. (telefsiz) 14.50 20/1 Open end dok.

15.50 24/1 Open end dok.

16.00 30/1 Open end dok.

16.50 20/1 Karde dokuma 18.00 30/1 Karde dokuma 19.00 36/1 Karde dokuma 20.50 20/1 Penye dokuma 20.00 30/1 Penye dokuma 20.50 36/1 Penye dokuma 22.00 40/1 Penye dokuma 23.00

GÜNLÜK İŞLEMLER Ürün

Birim

ENERJİ Doğalgaz Etanol Kalorifer yakıtı Nafta (Avrupa) Petrol (Brent) Petrol (Batı Teksas) Uranyum*

mmBtu/dolar Dolar/Galon Litre/dolar Dolar/Ton Dolar/ Varil Dolar/Varil Dolar/Lb.

1.67 0.92 1.07 24.93 21.84 27.20

DEĞERLİ MADEN Altın Paladyum Platin Gümüş

Dolar/100oz Troy/Ons Troy/Ons Dolar/5000oz

1630.60 2145.00 738.40 14.49

ENDÜSTRİYEL MADEN Alüminyum Ton/Dolar Bakır Ton/Dolar Çinko* Ton/Dolar Demir cevheri Mt/Dolar Teneke Ton/Dolar Kurşun Ton/Dolar Nikel Ton/Dolar

Mısır Buğday Ekm. K. Diğer Arpa Çavdar Buğday Ekm. K. Düşük Vasıflı Buğday Mak. Düşük Vasıflı Buğday Makarnalık Buğday Ekm. K. Sert Buğday Ekm. B. Sert

27/03/2020

Ağ. Ort. Fiyat (Kg/TL)

İşlem Miktarı (KG)

İşlem Hacmi (TL)

1,2838 1,6383 1,2577 1,3900 1,6500 1,6664 1,7000 1,5700 -

974.752 229.540 162.273 52.000 27.660 25.580 13.080 6.040 -

1.251.423 376.065 204.089 72.280 45.639 42.627 22.236 9.483 -

10.00 10.00 3.00 12.00 5.00 12.00 8.00 8.00 35.00 7.00 3.00 12.00

C ns Barbunya B ber (Dolma) Brokol Domates Havuç (Beypazarı) Hıyar Ispanak Kabak (Beyaz) Karnabahar Kerev z Kıvırcık Lahana (Beyaz)

1.kal te 7.20 4.20 2.10 1.40 2.20 2.80 1.80 2.80 1.50 1.70 1.10

C ns Mantar Marul (Kıvırcık) Pancar Patates Patlıcan Pazı Pırasa Roka Sem zotu Soğan Kuru Ananas Armut

1545.00 4774.20 1848.00 88.49 14.355.00 1690.00 11.225.00 572.75 346.00 1789.00 116.05 1216.00 51.19 100.95 120.60 308.00 2420.00 118.55 883.50 323.40 0.27 11.10 351.10

(*) 26 MART 2020 27 MART 2020 verileri

BORSA BİRİMLERİ Bushel (Buğday’da): 36.7 Lt. 1 Bushel (Mısır’da): 39 Lt. 1 Gallon (ABD): 3.78 Lt. 1 Gallon (İng.): 4.5 Lt. 1 L bre (lb): 0.450 Kg. 1 Btu: 0.29307111111 Watt / Saat 1 Ounce: 28.35 Gr. 1 Ounce (sıvı): 29.5 Mlt. 1 Troy Ounce: 31.1 Gr. 1 Pound: 0.453 Kg. 1 Gra n: 0.065 Gr

DÜNYA BORSALARI LME: Londra Metal Bor. LIFFE: Londra T caret Bor. NYMEX: New York T c. Bor.

ANTALYA SEBZE 1.kal te

Fiyat

TARIMSAL Buğday Cent/Bushel Mısır Dolar/Ton Kakao Dolar/Ton Kahve (Arabica) cent/kg Kahve (Robusta) Dolar/Lb Pamuk Cent/Lb Büyükbaş hayvan Dolar/Adet Besi sığırı Dolar/Adet Kereste Dolar/Ton Palm yağı* MYR/Ton Portakal suyu Cent /Lb Soya fasulyesi Cent/Bushel Soya küspesi Cent/Bushel Soya yağı Dolar/Lb Şeker Dolar/Lb Rafine şeker Dolar/ton

Firmaların liste fiyatlarından (ortalama) alınmıştır.

Ürün

Mond /Paper 140-350 gr 920 Paper Plus 70-120 gr 820 Kombassan 1. H. E. 70 g/m2 900 Kombassan 1.H. B 70 g/m2 800 Kombassan 1. H.E. 60 g/m2 1000 Kombassan 1.H.B 60 g/m2 900 Apr l/Chambbr l 70-120 gr 840 ŞAMUA KAĞITLAR (Ebat/Euro) Sorapr nt Opaque Crem 50 gr 1350 Sorapres Cream 70-110 gr 920 Sorapres Cream 140 gr 960 KİTAP VE GAZETE (Ebat /Euro) Enso Creamy H gh Bulk 53 gr 800 Snow Br te 55 gr 780 AMBALAJ KAĞITLARı (Ebat/Euro) Kotlas (Kahvereng ) 70 gr.

1000 Ipack (Beyaz) 40 gr.

975 SÜLFİT KAĞITLAR (Ebat/$) Arkhange SK Sülf t 40 gr.

Ipack MF Beyaz 40 gr GRİ MUKAVA (Ebat/Euro) Sol dus630-1134 gr 640 F rmaların l ste f yatlarıdır

> DÜNYA BORSALARI

PAMUK (Adana TL/Kg) Çukur. Std.1B (Roll) Çukur. Std.1 Ege Std. 1B. Sawgin Std. 1HB. Kütlü (Mak. Top. 40) Çiğit (Mak. %3 Emp.) Pamuk Çekirdeği (Roll.)

35.0 35.0 34.0 33.0 32.0 -

İSTANBUL MEYVE 1.kal te

PAMUK (İzmir TL/Kg) 41 Renk Liverpool A (cent/kg)

> Türkiye Ürün İhtisas Borsası ADANA 1700 1500 1320 1280

> SEBZE VE MEYVE HALLERİ İSTANBUL SEBZE C ns

24.21 14.60 25.00

GAZİANTEP TİCARET BORSASI Dana et (karkas/kg) 36.63 Kuzu et (canlı) 890 Sığır et (gövde/kg) 25.00

> HUBUBAT PİYASALARI (Kg/TL) A. K. Sert Buğday E. K. Yarı Sert Buğday E. Bey. Yarı Sert E. Bey. Yumuşak Yeml k K. Buğday Beyaz Arpa Yulaf Mısır

KUŞE (Ebat/Euro) UPM Star Mat Bulk 1.2 70+80 gr 840 UPM Star 70+80 gr 810 H kote orj 90+ gr.

800 H kote / Lum 115-200 gr.

770 H kote / Prescol 90-400 gr.

750 MAGAZİN (Bob n/Euro) UPM Ultra LWC 60 gr 740 Perlen LWC60 gr 675 TEK YÜZLÜ KUŞELER (Ebat/Euro) APP Nev a75- 80 gr.

900 KUŞE BRİSTOL KARTONLAR (Ebat /$) Bohu 190 gr 900 Chenm ng/Bohu 210 gr.

850 N ngbo Chenm ng 230 gr.+ 825 RENKLİ FOTOKOPİ (Paket /$) Excel Pro A4 A3 90 gr. (500 TBK/5’l k) 7.30 120 gr. (250 TBK/6’lık) 5.20 4CC/90 gr. (500 TBK/5’l k) 8.00 4CC /120 gr. (500 TBK/4’lÜk) 12.00 1. HAMUR (Ebat/$) Enso / Berga Wr te 60 gr.

920

-48,127 -3,081 -1,753 -9,422 21,920 1,845 245 0 0 0 0 -38,373 0 5,000 -5,000 122 146 -24 626 624 2 748 -37,625

> TARIMSAL SANAYİ

Nohut 8.5 mm (Yerl ) Bulgur p lavlık K. Merc mek (yerl ) K. Merc mek (İthal) S. Merc mek (Yerl ) S. Merc mek ( thal) Y. Merc mek (yerl ) Y. Mer. (6.5-7 mm/ İthal)

B r m K logram K logram Kutu Kutu K logram K logram Kasa K logram Kasa Kasa Ç ft K logram Kasa Kutu Kasa Kasa

Alabalık Ç pura Hams İstavr t Kalamar Kalkan Kar des Levrek Mezg t Mırlan Palamut (6’lı) Somon Tek r Uskumru Vanoz Zargana

> KAĞIT (KDV har ç)

Açık Poz. Say. Değ.

2,020,640 407,570 624,415 19,038 898,851 45,595 5,622 0 0 0 3 4,021,734 630,754 209,495 421,259 26,662 15,224 11,438 138,247 109,289 28,958 795,663 4,817,397

> ÇEŞİTLİ GIDA MADDELERİ 90

2

PLASTİK BORU KDV Har ç TL/Adet PVC Dublex Boru (ISO 3633-3.2 mm) Boyut Ø50 150 4.06 250 5.78 500 8.07 1000 13.62 2000 26.79

27/03/2020

İşlem Sayısı

VIOP-PAY VIS-TRY VIOP-ENDEKS VIS-TRY VIOP-DOVIZ VIS-TRY VIOP-DOVIZ VIS-USD VIOP-KIYMETLI MADENLER VIS-TRY VIOP-KIYMETLI MADENLER VIS-USD VIOP-ENERJI VIS-TRY VIOP-EMTIA VIS-TRY VIOP-YABANCI ENDEKSLER VIS-TRY VIOP-METAL VIS-TRY VIOP-TLREF VIS-TRY VIOP-VIS-TOPLAM VIOP-PAY OPSIYON-TRY ALIM OPSİYONLARI SATIM OPSİYONLARI VIOP- ENDEKS OPSIYON-TRY ALIM OPSİYONLARI SATIM OPSİYONLARI VIOP-DOVIZ OPSIYON-TRY ALIM OPSİYONLARI SATIM OPSİYONLARI VIOP-OPSIYON-TOPLAM VIOP-TOPLAM /TOTAL

> İNŞAAT MALZEMELERİ ÇİMENTO (KDV Har ç)TL/TON Dökme 52.5 (Fab. tes.)

290.00 P.K.Ç. Dök. 42.5 (Fab. tes.) 280.00 K.Z.Ç/A (Torbalı) 250.00

Gümrük müşav rler de destek bekl yor

Hazırlayan: Veysel AĞDAR Hazırlayan: / Tel:Veysel 0216 440 AĞDAR 24 31

> VADELİ İŞLEM ve OPSİYON PİYASASI

> ÇELİK ($/ton)-KDV har ç Fot/Fob İskenderun Tosçel k

kayıt s stem düzenl ve zleneb l r olan, mal yeterl l k, emn yet ve güvenl k standartlarına sah p bulunan, kend oto kontrolünü yapab len güven l r f rmalara bu belge ver l yor. YYS belges ne sah p olan f rmalar da gümrük şlemler nde kolaylık ve mt yazlara sah p oluyor. Uluslararası b r statü belges olan YYS sah b f rmaların b r araya gelerek kurduğu YYS derneğ yönet c ler , dış t caret n kolaylaşması ç n öner ler n T caret Bakanlığı le Sanay ve Teknoloj Bakanlığı’na g derek öner lerde bulundu.

COMEX: New York Metal Bor. IPE: Uluslararası Pet.Bor. CBT: Ch cago T caret Bor.

ANTALYA MEYVE 1.kal te 7.80 1.70 3.80 3.80 2.00 1.20 0.70 1.00 3.20 9.80 6.80

C ns Avakado Ayva Ç lek (I. Kal te) Elma (Golden) Er k (Anjel k) Greyfurt H nd. Cev z (İthal) Hurma Karpuz (1.Kal te) Kavun Kestane K v (Yerl )

1.kal te 7.80 5.80 5.80 4.80 7.20 1.90 6.00 8.80

C ns

1.kal te

L mon Mandal na Mango (İthal) Muşmula Muz (kg/İthal) Muz (Yerl ) Nar Papaya (İthal) Portakal Portakal (sıkmalık) Üzüm (S yah) Pep no (İthal)

8.20 5.20 7.00 10.50 7.20 4.80 40.00 3.20 2.30 7.00

taşımacılara kadar destek ver l rken, sektörde öneml st hdam yaratan gümrük müşav rler de haklı olarak aynı destekten faydalanmak st yor.

Müşav rl k h zmet veren ş rketler zor duruma g rerse, dış t caret de bundan olumsuz etk lenecek.

AVRUPA ‘GÜVENDİ'

Domates hracatı yüzde 12 arttı Dünyayı etkisi altına alan Kovid-19 salgını nedeniyle bazı ülkeler sınırlarını kapatırken, gıda ihracatı devam ediyor.

Türkiye’den 85 ülkeye yapılan yaş sebze ve meyve ihracatı geçen yılın aynı dönemine göre önemli ölçüde artarken, sektörde en önemli kalemi ise domates oluşturdu. 1 Ocak-25 Mart döneminde yapılan domates ihracat, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 12.26’lık artışla 119 milyon 846 bin dolara ulaştı. Önemli bir ihracat potansiyeline sahip olan biberde de geçen yıla göre yüzde 13,52'lik bir artış yaşandı. Batı Akdeniz İhracatçılar Birliği Başkanı Hakkı Bahar, “Avrupa şu anda güvenli tedarik noktası olarak Türkiye’den ürün talep ediyor” diye konuştu.

EN ÇOK POLİÇE ORDU'DA

Fındıkta 59 b n s gorta pol çes oluşturuldu Türkiye’de 2020 yılının ilk üç ayında fındık için don, fırtına, dolu gibi risklere karşı yaklaşık 59 bin sigorta poliçesi oluşturuldu. Özellikle don nedeniyle ciddi oranda ürün kaybı yaşayan fındık üreticileri, sigorta yaptırarak zarardan korunmaya çalışıyor.

En çok poliçe düzenlenen illerin başında Ordu gelirken, ikinci sırada Giresun, üçüncü sırada ise Düzce yer aldı. Fındık için üreticinin ödeyeceği don priminin yüzde 67’si, fırtına, heyelan, sel, su baskını gibi diğer teminatlar için ise yüzde 50’si devlet tarafından karşılanıyor. Üretici tarafından ödenecek primin yüzde 15'i peşin alınırken, kalan prim tutarı poliçe bitiş tarihinden itibaren en geç bir ay içinde tahsil edilebiliyor.

AA

30 Mart 2020 • PA Z A RT E S İ / 17

OTOMOTİV

'Satışlarda en büyük kayıp n sanda olacak' Otomotiv Yetkili Satıcıları Derneği Başkanı (OYDER) Murat Şahsuvaroğlu, otomotiv sektöründe 2020 yılı başından bu yana talebin arzdan fazla olduğu bir dönem yaşandığını ancak koronavirüs önlemleri nedeniyle nisan ayının en büyük durgunluğun yaşanacağı ay olmasını beklediklerini söyledi. Şahsuvaroğlu, yılın ilk 3 ayındaki satışların önceden yapıldığını belirterek "Mart ayı dahil eski satışların teslimatları halen devam ediyor. Ancak mart ayının 3. haftasından itibaren satışlar neredeyse durma noktasına geldi, servis hizmetleri de önemli ölçüde zayıflamış durumda.

Murat Şahsuvaroğlu

R E N AU LT M A İ S G E N E L M Ü D Ü R Ü B E R K Ç AĞ DA Ş :

Talebi yaz aylarında karşılamayı umuyoruz Renault MAİS Genel Müdürü Berk Çağdaş, koronavirüs salgını nedeniyle arz sorunu yaşandığına dikkat çekerek, “Öncelikle fabrikaların üretime ara vermelerine bağlı olarak, virüsün etkisi tedarik zincirinde daha önce kendini gösterdi. Satış tarafında ise; Türkiye’de otomobil pazarında virüs krizinin etkileri, ertelenen talep karşılanmaya devam ettiği için, mart ayı satış rakamlarına net olarak yansımayacak. Ancak mart ayının son haftasından itibaren önemli bir yavaşlama gözlemliyoruz” dedi.

Ç n'dek y leşme umut verd “Bütün insanlık için önce sağlık temenni ettiğimiz bu zor ve sancılı dönemde, Çin’de üretimin yavaş yavaş yeniden başlaması da aslında iyimser olmak adına güçlü bir işaret” diyen Çağdaş, Renault MAİS olarak 2020 yılı için farklı senaryolar üzerinde çalıştıklarına dikkat çekti. Çağdaş, “Tüm senaryolarımıza baz teşkil eden ortak nokta, sürecin uzunluğu. İyimser senaryoda- ki insanlık adına hepimizin dileği de sanırım bu, ısının artışı ile virüsün yayılma hızının azalması ve ertelenen talebin yaz ayları başında karşılanabilir olması. Bu yılı geçen yıla paralel bir pazar ile kapatabileceğimizi dü-

Servis girişlerindeki daralma mart ayının 3. haftasında yüzde 50-60’lara ulaştı. Muhtemelen nisan ayında en büyük durgunluğu yaşamış olacağız, satışlar ve bağlantılar büyük ölçüde duracak” dedi. Açıklanan desteklerin iş dünyasının şu aşamada bekledikleri destekleri içerdiğini ifade eden Şahsuvaroğlu, "Ancak bu sürecin bilinmezliği göz önünde bulundurularak desteklerin devam ettirilmesi veya yeni önlemlerin alınması gerekebilir. İşçi çıkartılmaması için verilen destekleri önemli buluyorum. İşletmelerin personel giderlerini ödeyebilecekleri imkanların

TOKDER’DE İNAN EKİCİ GÜVEN TAZELEDİ Türkiye’deki araç kiralama kuruluşlarını aynı çatı altında toplayan Tüm Oto Kiralama Kuruluşları Derneği (TOKKDER), 20. Olağan Genel Kurulu’nu gerçekleştirdi. Yönetim Kurulu Başkanlığı’nı sürdüren İnan Ekici, bu göreve yeniden TOKKDER seçildi. Yönetim Kurulu Başkan Yardımcıları ise Ayşegül Gülgör ve Özarslan Tangün oldu. Yeni dönemde görev yapacak olan TOKKDER Yönetim Kurulu; Otokoç Otomotiv CEO’su İnan Ekici, Garanti BBVA Filo CEO’su Ayşegül Gülgör, Enterprise Türkiye CEO’su ve Yönetici Ortağı Özarslan A. Tangün, TEB Arval Genel Müdür Yardımcısı C. Oğuz Petorak, ALD Automotive CEO’su Timur Kaçar, LeasePlan Türkiye CEO’su F. Türkay Oktay, Hedef Filo Yönetici Direktörü Önder Erdem, Oto Plan Yönetim Kurulu Başkanı H. Mürşit Unat ve TRİO Car Rental CEO’su İlhan Yılmaz’dan oluştu.

"B r yıl araç satamasak b le maaş ödeyeceğ z" OTONOMİ AYSEL YÜCEL aysel.yücel@dunya.com

şünüyoruz. Bu noktada da üretimin yüzde 100 kapasite ile ne zaman yeniden hayata geçeceği, otomotivde çarkların dönmeye başlaması için belirleyici olacak” diye konuştu.

Showroomlarda virüse karşı tüm koruma önlemlerini aldıklarını vurgulayan Çağdaş, “Gereken açıklamaları müşterilere videolarımız yardımı ile yapabiliyorlar. Otomobillerini teslim almaya gelen müşterilerimiz için de her türlü önlem alınıyor. Ayrıca ambulans, sağlık sektörü araçları, emniyet ve askeri araçlar gibi kamu hizmeti veren araçlara servis hizmetlerinde öncelik veriyoruz” dedi. Çağdaş, yaşanılan teknolojik dönüşümün, tüm operasyonlara yansımasının da bu süreçten herkesin sağlayacağı fayda olacağını vurguladı.

yaratılması iş sahipleri için en kritik konulardan biri. Yine oluşacak vergilerin bir kısmının 6 ay ötelenmesi ve kredilerde yaşanacak sorunlar için alınan önlemler iş dünyasının beklentilerini karşılayacak düzeyde" dedi. Şahsuvaroğlu sektör temsilcilerine personeline sahip çıkma çağrısında bulunarak, "2-3 ay hiç iş yapamayabilir ama süreç bittikten sonra yoğun bir iş potansiyeline de geçebiliriz. Tüm meslektaşlarıma elbirliği ile bu zor süreci de atlatacağımıza inandığımı belirtmek istiyorum. İşlerimize, personelimize ve müşterilerimize sahip çıkalım” dedi.

Toyota Türkiye CEO’su Ali Haydar Bozkurt, koronavirüs salgını nedeniyle ALJ grup çalışanları ve aileleri, sonrasında temasta olunan müşteri ve üçüncü kişilerin güvenliği için alınan önlemleri açıkladı. Bir kısım çalışanın home ofis çalışmaya yöneltildiğini, işin doğası gereği fiziksel olarak yapılması gereken işler için de, işyerinde alınan önlemlerden bahseden Bozkurt, şu anda satış ve kar etmek gibi hedefleri tamamen geri plana attıklarını, sadece müşterilerin mağdur olmaması için en temel hizmetleri mevcut şartlar altında devam ettirmeye çalıştıklarını söyledi.

Bozkurt, “ALJ Türkiye olarak en kötü senaryoya göre, yıl sonuna kadar satışlar tamamen durduğu ve hiçbir gelir elde etmediğimiz bir ortam söz konusu olsa dahi, çalışanlarımızın ve ailelerinin mağdur olmaması için her ay maaş ödeyeceğiz. Yaklaşık bin kişilik bir ekibin sorumluluğunu taşıdıklarını belirten Bozkurt “Bu süreçte birinci sos-

Toyota Türk ye CEO’su Al Haydar Bozkurt, "B r yıl araç satmasak da, k msey şten çıkarmayacağız, devlet desteğ n de ht yaç sah pler ne bırakacağız” ded .

yal sorumluluğumuz, devlete ve millete destek olmaktır. Her kurum kendi gücüne göre bu sürece destek vermelidir. Biz de, tüm çalışanlarımız ile birlikte iş partnerlerimizin de ödemelerini sene sonuna kadar yapacak şekilde planlamalarımızı yaptık. Bu süreçte kimseyi işten çıkartmayacağımız gibi, kimseyi zorunlu izne göndermeyeceğiz veya üc-

"Ertelenm ş taleple satışlar hızlanacak" Türk ye’de k yıllık ertelenen talep olduğunu bel rten Bozkurt, "Üzer ne bu sürec n taleb de b nd ğ nde, pazarda çok c dd artışlar olacak. Ancak dünya genel nde de ertelenen b r talep olduğunu düşünürsek bu ş ortadan kalktığı anda satış ve serv slerde patlama olacağını gözlemlemek çok zor değ l. O gün geld ğ nde de, tecrübel elemanlara ht yacınız olacak. Ayrıca, yıllardır b rl kte çalıştığınız bu arkadaşlara ve onların a leler ne karşı sorumluluklarınız olduğunu da hatırlatmak ster m”ded .

retsiz izin kullanmaya da zorlamayacağız“ şeklinde konuştu.

“Madd desteğe başvurmayacağız” Ali Haydar Bozkurt, Maliye Bakanlığı tarafından başlatılan kısa çalışma desteğine ihtiyacı olanlara engel olmamak adına başvurmayacaklarını da belirtti. Diğer harcamaları sıfırlaya-

rak, çalışanları yıl sonuna kadar mağdur etmeyecek şekilde planlamalarını yaptıklarını vurgulayan Bozkurt,"Bu tür zor zamanlarda, her bir bireyin, firmanın, kurumun kendi gücüne göre, işin bir ucundan tutması gerektiğine inanıyoruz. Her şeyi yetkili kurumlardan, devletten beklememek lazım, hepimiz sürece destek vermeliyiz“ diye konuştu.

OTO DA G Ö R Ü N T Ü LÜ G Ö R Ü Ş M E T R A F İ Ğ İ İ K İ K AT I N A Ç I K T I

O T O M O T İ V S AT I Ş S O N R A S I Ü R Ü N V E H İ Z M E T L E R D E R N E Ğ İ B A Ş K A N I Z İ YA Ö Z A L P :

2 0 N İ S A N A U Z ATA N VA R

Showroom'ları eve taşıdı

Satış sonrasında kayıp %50’ye dayandı

11Sight Türkiye Ülke Müdürü Ercan Gümüş, korona salgının işletmelerin showroom trafiğini online ortamda devam ettirme ihtiyacı doğduğunu belirterek, “Otomotivde görüntülü anlık görüşme müşterilerimiz son 2 ayda neredeyse 2 katına çıktı” dedi.

Otomotiv bayilerine müşterileriyle iletişimde kolaylık ve yüksek maliyet avantajı sunmayı amaçlayan görüntülü etkileşim platformu 11Sight 11Sight, 2016 yılında Silikon Vadisi‘nde kurulan bir startup teknoloji şirketi.

Kurumların web sayfasına yerleştirilen 11Sight butonu ile müşteriler, tek tık ile mobil cihazları ve bilgisayarları üzerinden video aramaları başlatabiliyor.

Koronavirüs salgını nedeniyle özellikle otomotiv tarafında iş birliği yaptıkları marka sayısının hızlandığına dikkat çeken Gümüş, şöyle devam etti: "Şu anda Türkiye’de Fiat’la birlikte Alfa Romeo ve Jeep de tüm bayilerine 11Sight’ı entegre etti ve satışlarını artırdı. Ayrıca Suzuki müşterileri de bayilere görüntülü görüşme ayrıcalığıyla ulaşabiliyorlar.

FDN Otomotiv grubu, Europcar gibi sektörde öncü müşterilerimiz bulunuyor. Halihazırda iki marka daha 11Sight’ı süreçlerine entegre etme kararı verdi. üç marka ile de görüşmelerimiz devam ediyor” diye konuştu.

Otomotiv Satış Sonrası Ürün ve Hizmetler Derneği (OSS) Başkanı Ziya Özalp, koronavirüs salgınının otomotiv satış sonrası sektörüne etkileri konusunda açıklamalarda bulundu. Özalp, “Son 2 haftalık dönemde, yedek parça toptan satışlarında yüzde 40, perakende mağazalarda ise yüzde 50’lik düşüşler gözlemledik.

Bu rakam, tamirhane kısmında yüzde 55’i buluyor. İş hacmindeki düşüş trendinin dahada artacağını öngörüyoruz” dedi. Özalp, araç üretiminin Avrupa ve Türkiye’de de yavaşlamasıyla derin bir arz sıkıntısına doğru gidildiğini söyledi. Yerli otomotiv üreticilerinin üretim kapasitelerinin yüzde 15 seviyelerine düştüğünü, bu seviyenin üreticiler ve satış sonrası sektörü için sürdürülebilir olmadığını anlatan Özalp, “Karayolu taşımacılığındaki daralma nedeniyle ticari araç bakımlarındaki düşüş daha fazla. İnsanların mobilitesinin azaldığı için hasar ve sigorta ihbarlarında da düşüş var. İnsanların evlerinde vakit geçirmesi de zaruri olmayan ihtiyaçların ötelenmesine sebep oldu, bu da yedek parça talebini azalttı” diye konuştu.

Sektörde nakit akışında ciddi problemler olduğunu dile getiren Özalp, sürecin uzamasının birçok firmayı zor durum-

Fabr kalarda üret me başlama tar h ertelen yor

DUNYA

17 CMYK

11Sight Ülke Müdürü Ercan Gümüş

SUZUKİ BAYİLERİ DE DİJİTALE GEÇTİ Suzuki’nin ülke genelindeki bayilikleri uzaktan satışa imkan veren görüntülü görüşme teknolojisiyle donatıldı.

Müşteriler, otomobil, motosiklet ve deniz motorları hakkında artık showroom’lara gitmeden bilgi alabiliyorlar. Doğan Holding Otomotiv Grubu Şirketleri CEO’su Kağan Dağtekin, “Günümüzde uzaktan bağlantı teknolojileri bir hayli ilerledi, zaman ise çok değerli bir hale geldi. 11Sight ile yaptığımız iş birliği çerçevesinde tüm bayilerimizin dahil olduğu bir altyapı oluşturduk. Artık müşterilerimiz evlerinden çıkmadan bayilerimizi ziyaret edebilir” şeklinde konuştu.

da bırakacağına dikkat çekerek, OSS’nin öncelikli olarak ilettiği öneri ve beklentiler şöyle sıraladı: X 15 gün süreyle işletmeler için resmi tatil ilan edilmesi, çalışanlara ücretsiz izin uygulanması halinde işsizlik fonundan devlet desteği sağlanması; XKOBİ kredilerinin geri ödemelerinin minimum 90 gün ertelenmesi; X İşletmelerin nakit akışının devam edebilmesi adına, ücret ve enerji ödemelerinde kullanılmak üzere %0 faiz ya da 1 yıl geri ödemesiz kredi imkanı sağlanması; X KOBİ’ler için yeni bir KGF paketi sunulması;

X Belirli bir çalışan sayının üzerindeki işletmelere, işyeri hekimine zimmetlenmek üzere test kiti temin edilmesi; X Muhtasar, Gelir Vergisi, SGK, İş Veren Primi ve Enerji (elektrik ve doğalgaz) ödemelerinin minimum 90 gün ertelenmesi, X 2020 senesi için işletmelerimize KDV istisnası uygulanması; X İthalat ve gümrük rejimindeki bürokratik adımların kolaylaştırılması, TSE ve bazı ülkelerden ithalat sırasında alınan ek vergilerin bu yıl için yeniden düzenlenmesi, X Uzaktan çalışmaya imkan sağlayacak sosyal güvenlik kurallarının oluşturulması.

Koronavirüs salgını nedeniyle fabrikalarında üretime ara veren marka sayısı artarken, tarihler de ötelenmeye başladı.

Tedarik zincirinde yaşanan aksaklıklardan dolayı Ford Otosan, Toyota, Honda ve Mercedes’in ardından Renault, Hyundai ve Karsan da üretime ara verdi. Daha önce yeniden üretime başlamak için nisanın ilk haftasına tarih veren markalar da bu süreyi uzatma kararı almaya başladı.

Bu konuda ilk açıklama Mercedes’ten geldi. Şirket yazılı olarak şu açıklamayı yaptı. "Mercedes-Benz Türk olarak, Sağlık Bakanlığı’nın koronavirüsün yayılmaması yönündeki önerileri doğrultusunda, Hoşdere Otobüs Fabrikamızda 5 Nisan ve Aksaray Kamyon fabrikamızda 10 Nisan tarihlerine kadar üretime ara verilmesi kararımızı, çalışanlarımızın ve toplumumuzun sağlığına yönelik tedbirler ile uluslararası tedarik zincirindeki lojistik aksamalar kapsamında uzatmış bulunuyoruz. Mevcut durumda; Hoşdere Otobüs ve Aksaray Kamyon Fabrikalarımızdaki üretime ara verilme kararı 20 Nisan tarihine kadar devam edecek.”

2,7

trilyon dolar

sürdürüleb l r

“Bankalar İkl m Değ ş kl ğ n F nanse Ed yor” başlıklı rapor, Par s Anlaşması’nın Aralık 2015’tek kabulünden bu yana, 35 küresel bankanın fos l yakıtlara her yıl artırmak suret ye toplam 2,7 tr lyon doların üzer nde f nansman aktardığını ortaya koyuyor Hazırlayan: DİDEM ERYAR ÜNLÜ • d dem.eryar@dunya.com

Alman-Türk T caret ve Sanay Odası’ndan koronav rüs web narı Alman-Türk T caret ve Sanay Odası üyeler n ve tüm Alman – Türk ş dünyası paydaşlarını web narlar yoluyla Cov d-19 pandem s , ş yaşamına etk ler , v rüs ekonom s , f nansal aks yonlar, hukuk uygulamalar g b konularda uzman s mlerle buluşturuyor. Ser n n “Koronav rüse B l msel Yaklaşım” başlıklı lk sem ner n 100’ü aşkın katılımcı onl ne tak p ett . Almanya Thür ngen Eyalet Jena Ün vers te Hastanes Septom k - Enfeks yon ve M krob yoloj Araştırma Grubu Başkanı Prof. Dr. Hortense Slevogt, Almanca olarak gerçekleşen ve canlı olarak Türkçeye çevr len web narda; salgının d nam k yayılımı, hastalığın seyr , ölüm oranları ve Alman sağlık s stem n n önlemler g b başlıkları b l msel ver lerle açıklığa kavuşturdu. Sunumun ardından onl ne katılımcıların sorularını yanıtlayan Prof. Slevogt, en büyük merak konularından b r olan v rüsün havalar ısınınca etk s n kaybetme ht mal sorusuna “V rüs 56 dereceye kadar yaşıyor. Brez lya g b sıcak kl mlerde de yayıldığı görüldü. Yan havaların ısınmasının v rüsün yok olmasında maalesef b r etk s yok” şekl nde cevap verd . Web nar ser s n n ”V rüs Ekonom s ve İşletmeler n Korunma Yöntemler ” başlıklı b r sonrak ayağı 1 N san 2020 Çarşamba günü Doç.

Dr. Şevket Sayılgan’ın katılımıyla gerçekleşecek. Web nara katılım Alman-Türk T caret ve Sanay Odası üyeler ç n ücrets z gerçekleşecek.

Odaya üye olmayan lg l lerden https://www.dtr- hk.de/tr/etk nl kler adres nden kayıt olacak lk 100 k ş ç n de katılım ücrets z olacak.

DUNYA

18 CMYK

30 Mart 2020 • Pazartes

40 şeh r COVID-19 dayanışması ç n buluştu YAKIN PLAN DİDEM ERYAR ÜNLÜ didem.eryar@dunya.com

C40 Kentleri, iklim değişikliği ile mücadele etmek için metropollerin bir araya gelerek oluşturdukları bir ağ. C40, tam 15 yıldır iklim değişikliği ile ilgili ölçülebilir ve sürdürülebilir politikalar belirleyen kentleri desteklemek için çalışıyor. İklim krizi ile mücadelede olduğu gibi, COVID-19 salgını ile mücadelede de şehirlere çok önemli bir rol düşüyor. Bu nedenle, C40’ın bugünlerde odaklandığı konu şehirlerin COVID-19 mücadelesindeki deneyimlerini paylaşarak, birbirlerine destek olmalarını sağlamak.

Toplamda 360 milyon nüfusu temsil eden 40 şehrin belediye başkanları geçtiğimiz Cuma günü COVID-19 salgınına yönelik deneyim paylaşımı için online ortamda bir araya geldiler. Los Angeles, Milano, Seul, Londra, Paris, Atina, Boston, Buenos Aires, Dakar, Delhi, Hong Kong, İstanbul, Johannesburg, Lizbon, Madrid, Montreal, Oslo, Roma, San Francisco, Singapore, Tokyo ve Varşova gibi 40 şehrin belediye başkanının katıldığı toplantıda, “birlikten güç doğar” yaklaşımı ile her şehrin salgına karşı aldığı önlemler paylaşıldı. 40 şehir tarafından hayata geçirilen önlemlerden bazıları şöyle:

SEUL: Proakt f ve yaratıcı önlemler Güney Kore’nin COVID-19 ile mücadelesi tüm dünyaya örnek olacak nitelikte. Salgının ilk yayıldığı ülkelerden biri olan Güney Kore, agressif bir şekilde hayata geçirdiği test uygulaması ile salgının önüne geçmeyi başardı.

Kore merkezli Kogene Biotech Co. tarafından üretilen ilk test kiti 4 Şubat’ta onaylandı; test kitlerinin dağıtımı 3 gün içinde gerçekleştirildi. Her gün yaklaşık 250 bin kişiye test yapıldı; yapılan testlerden herhangi bir ücret alınmadı. Seul Belediye Başkanı Won-soon Park, salgına karşı proaktif bir cevap verme-

360 m lyon nüfusu tems l eden 40 şehr n beled ye başkanı C40 Kentler tarafından düzenlenen onl ne toplantıda b r araya geld . İstanbul Büyükşeh r Beled ye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun da katıldığı toplantıda, şeh rler COVID-19 salgınına karşı aldıkları önlemler ve deney mler n paylaştılar.

lere ekonomik, sosyal ve sağlık konularında destek vermek amacıyla Ortak Yardım Fonu oluşturulduğunu belirtiyor.

MELBOURNE: Gel r düzey en düşük olan nüfusun temel ht yaçları karşılanıyor “Yerel mücadeleye ve küresel dayanışmaya ihtiyacımız var” diyen Melbourne Belediye Başkanı Sally Capp, iklim mücadelesinde olduğu gibi, COVID-19 salgını ile mücadelede de şehirlere büyük bir görev düştüğünü söylüyor. Capp, Melbourne’de alınan iki temel önlemin, şehirdeki temizlik önlemlerinin artırılması ve gelir düzeyi en düşük olan nüfusun temel ihtiyaçlarının karşılanması olduğunu ifade ediyor. Melbourne Belediyesi aynı zamanda salgından ekonomik olarak olumsuz etkilenen KOBİ’lere ve küçük esnafa finansal destek paketleri sunuyor.

CURİTİBA: Salgını önlemek ç n novasyon

İSTANBUL: Temel gıda online dağıtım ağı; geçici hastane alanları

C40 Kentler online toplantısına katılan İstanbul Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu, şehirlerin salgınla mücadelede cesur adımlar atması gerektiğini söylüyor. İstanbul Bilim Kurulu’nun oluşturulması; 19 kapalı spor salonu dahil olmak üzere farkı alanların geçici hastaneye dönüştürülmesi, temel gıda ve hijyen malzemeleri için online dağıtım ağının kurulması; otellerle işbirliği yapılarak sağlık çalışanlarına konaklama imkanının sağlanması ve İstanbul Yardımlaşma ve Koordinasyon Merkezi’nin kurulması İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından hayata geçirilen önlemlerden bazıları.

nin çok belirleyici olduğunu söylerken, salgınla mücadelede şehirler ve ülkeler arasında dayanışmanın da büyük önem taşıdığına dikkat çekiyor.

si’nde ise her akşam, Paris halkına "evde kal” çağrısı yapılırken, sağlık çalışanlarına teşekkür mesajları paylaşılıyor.

PARİS: Tek çare sokağa çıkma yasağı Paris Belediye Başkanı Anne Hidalgo, dünyanın üçte birinde olduğu gibi, Paris’te de salgının yayılmasını engellemek; insanları korumak için sokağa çıkma yasağı uygulandığını söylüyor. “Salgının önüne geçmenin tek yolu sokağa çıkma yasağı. Bu yasağa herkesin uyması şart” diyor Hidalgo. Eyfel Kule-

COVID-19 salgınından en fazla etkilenen ülkelerin başında gelen İtalya’da, Milano Belediye Başkanı Guiseppe Sala, odak noktalarının COVID-19’un daha fazla yayılmasını önlemek olduğunu söylüyor. Kriz sonrasında şehrin yeniden ayağa kalkabilmesinin de çok önemli olduğunu ifade eden Sala, işlerini kaybedenler ve zor durumda olan aile-

MİLANO: Ortak Yardım Fonu

Brezilya’nın en yüksek nüfusa sahip olan şehri Curitiba’nın Belediye Başkanı Rafael Greca, salgının yayılmasını engellemek için inovasyonu merkeze aldıklarını söylüyor. Şehirde 3D baskı teknolojisi ile maskeler üretiliyor; koronavirüs belirtileri gösteren hastaların ilk kontrolleri online üzerinden görüntülü olarak yapılıyor.

DELHİ: Örgütsüz şç lere madd destek Hindistan’ın kalabalık ikinci şehri olan Delhi’nin Başbakanı Arvind Kejriwal, “Corona bize geç geldi, o nedenle daha şanslıyız” diyor. 23 Mart'tan bu yana sokağa çıkma yasağı uygulanan şehirde, salgının yayılması da kontrol altına alınmış gibi görünüyor. Kejriwal, sokağa çıkma yasağının ekonomik sonuçlarının göçmen işçiler başta olmak üzere, toplumun gelir düzeyi düşük olan kısmını olumsuz etkilediğini söylüyor. Bu kapsamda, her gün 400 bin kişiye yemek yardımı yapılıyor; sosyal güvenlik ödemeleri öne çekiliyor ve inşaat gibi örgütsüz işçilere yaşamlarını sürdürebilmeleri için 5 bin rupi (yaklaşık 500 TL) civarında ödeme yapılıyor.