Feitenreconstructie 2012-2017

met 28.000 huizen, maar dat de maatregelen dan wel tien jaar moeten gelden.326 Deze stand van zaken vormt de input voor de onderhandelingen over het bestuursakkoord 2014.

5.5.4 Bestuursakkoord 2014: samenbrengen van wensen Rijk en provincie Begin 2014 proberen Rijk en regio tot een akkoord te komen. Er ligt een advies van de commissie-Meijer en ook de voorstellen van de interdepartementale werkgroep zijn bekend. Inzet van de provincie is om de maatregelen die de commissie-Meijer heeft geadviseerd als uitgangspunt te nemen en zo veel mogelijk in een akkoord vast te leggen. Aan de kant van het Rijk liggen er de leefbaarheidsvoorstellen die Economische Zaken heeft uitgewerkt en waarover met de NAM is gesproken. Het bestuursakkoord 2014 zal de resultaten van de commissie-Meijer en de interdepartementale werkgroep Leefbaarheid samenbrengen, zoals deze paragraaf laat zien.

Onderhandelingen bestuursakkoord met stoom en kokend water Bij de start van de overleggen om tot een akkoord te komen, bestaat er een belangrijk verschil in het schaalniveau van de voorstellen die op dat moment op tafel liggen. De commissie-Meijer adviseert om met een fonds te komen voor het hele aardbevingsgebied en ook fors geld uit te trekken voor een duurzaam economisch perspectief voor de regio. De voorstellen vanuit het ministerie hebben enkel betrekking op de gemeente Loppersum en omgeving, met een focus op leefbaarheid. Wel wordt in deze periode duidelijk dat minister Dijsselbloem niet meegaat in het eerdere ambtelijk advies om geen steun te verlenen aan leefbaarheidsmaatregelen.327 Dijsselbloem heeft Kamp eind 2013 gesproken en aangegeven dat hij begrijpt “dat er iets moet gebeuren voor het gebied wat verder gaat dan vergoeden / repareren van schade”. Hij geeft aan dat er wel een koppeling moet zijn: “als de gaskraan (deels) dicht zou moeten dan is er geen ruimte voor extra investeringen in het gebied”. Hij besluit het eerdere ambtelijke advies met een waarschuwing voor precedentwerking dan ook niet te volgen en meer geld vrij te maken op de rijksbegroting. Hij laat in antwoord op de nota weten dat hij zich “niet op bedragen heeft vastgelegd”, maar dat “500 miljoen zou kunnen” 328

Het bedrag dat gevraagd werd, dat miljard, is er ook gewoon gekomen. Ik heb me daar ook nooit tegen verzet.

Openbaar verhoor Jeroen Dijsselbloem, 9 september 2022

Max van den Berg en William Moorlag gaan op 9 januari 2014 rechtstreeks in gesprek met minister Kamp. Minister Kamp besluit vervolgens dat, nu er geld beschikbaar is, er onderhandeld mag worden over de te nemen maatregelen. De onderhandelingen starten snel en vinden in het daarop volgende weekend plaats in een Van der Valk hotel in Wassenaar. Deelnemers zijn vertegenwoordigers van de provincie, gemeenten, de NAM en het ministerie van Economische Zaken. Als basis voor de onderhandelingen dient een tekst die door de provincie is opgesteld. Deze wordt onderwerp voor onderwerp doorgewerkt. Na een weekend onderhandelen met deze kleine club mensen (bestuurders met ondersteuning) en periodieke ruggespraak, komen de partijen met stoom en kokend water op zondagnacht tot een basistekst voor een akkoord. Ook voor de NAM is het volgens directeur Van de Leemput belangrijk om tot een akkoord te komen en draagvlak voor de gaswinning te houden: “Draagvlak en het gevoel van: kijk, er is hier een hoop aan de hand en daar is NAM toch verantwoordelijk voor, dus daar moeten we ook meehelpen aan de oplossing en dat kunnen we niet alleen, dat moet in overleg”.329

326 Ministerie van EZ. Nota aan minister Kamp inzake overleg gaswinning Groningen d.d. 9 december 2013, 6 december 2013.

327 Ministerie van Financiën. Notitie aan minister Dijsselbloem inzake bezoek minister Kamp Groningen, 27 juni 2013.

328 Ministerie van Financiën Notitie aan minister Dijsselbloem inzake bevingen Groningen, 6 december 2013.

En omdat er best wel robuuste elementen in het plan van de minister zaten, is het voorstel gedaan om te gaan onderhandelen om te kijken of het congruent gemaakt zou kunnen worden met het advies van de commissie-Meijer.

Openbaar verhoor William Moorlag, 14 september 2022

De tekst krijgt op maandag echter niet de volledige goedkeuring bij de betrokken organisaties. Moorlag: “In de dagen erna begon het te pruttelen. […] op een bepaald moment kregen we een compleet herschreven tekst. Ik meen dat het op de woensdag was”. De NAM wil na contact met de juridische afdeling van Shell het akkoord niet tekenen, ondanks de directe betrokkenheid van directeur Van de Leemput bij het opstellen. De strekking van het akkoord met bestuurders gaat volgens de juristen verder dan de (privaatrechtelijke) aansprakelijkheid van de NAM en is in de ogen van de aandeelhouders van de NAM “een wel erg politiek document”. 330 Zowel ExxonMobil als Shell hebben bezwaren ten aanzien van het onderhandelingsresultaat waaraan NAM-directeur Van de Leemput heeft meegewerkt: “Dat viel officieel net buiten het mandaat, dus dat leidde bij Exxon meteen al tot problemen. Ik kan me nog herinneren – dat was mijn dieptepunt met Exxon – dat daar met een kruideniersmentaliteit, met een pennetje alle line items van het akkoord werden langsgelopen: waarom zoveel voor dit, waarom zoveel voor dat? Nou, aan het einde van de avond was dat er ook allemaal doorheen geduwd. En toen was er ook een soort hiccup bij Shell, vanuit een juridisch perspectief”, aldus Benschop. 331 Het bestuursakkoord omvatte de verwachting dat het uitgaveniveau ook na vijf jaar gehandhaafd bleef. Daar verzette ExxonMobil zich tegen. Van de Leemput geeft bij de aandeelhouders aan dat niet-tekenen geen optie is: “Als jullie vinden dat het verkeerd geformuleerd is, dan is dat toch even jammer, maar ik kan nou niet teruggaan en zeggen dat dit woord dit moet zijn en noem maar op”. 332

Dat pennetje zat toen vooral bij Esso, eerlijk gezegd, en later kwam nog weer het juridische pennetje van Shell. Dat zijn van die ongemakken die je soms meemaakt. Daar zijn we wel doorheen gegaan.

Openbaar verhoor Dick Benschop, 8 september 2022

330

331