Feitenreconstructie 2012-2017

De new deal kwam in 2015. Ik schetste al eerder dat 2014 wat mij betreft een jaar was waarin er in zekere zin nog duidelijkheid was. We dachten: 40 is oké, we moeten het vertrouwen herstellen in Groningen et cetera. In 2015 ging alles aan de haal, gingen we naar steeds lagere niveaus en uiteindelijk naar 27. In die periode begon denk ik ook het inzicht in te dalen, ook binnen Shell, dat we naar een totaal ander arrangement moesten. Er moest meer duidelijkheid komen over de productie. We wilden niet meer dat er werd uitgegaan van “minder is beter en kijk maar waar je uitkomt”. Op die manier werken, werd inderdaad “een moeras zonder ankers” genoemd.

Openbaar verhoor Ben van Beurden, 13 oktober 2022

Van Beurden vond dat er beter moest worden afgesproken hoe de lusten en de lasten verdeeld zouden moeten worden. “Dat heb ik meermaals bepleit, al vanaf begin 2015. We genoten uiteindelijk in Nederland met z’n allen van de lusten van Groningen, maar de lasten zaten uiteindelijk bij de Groningers. Dus het hele idee van gasdeling, en daarmee ook het creëren van een draagvlak in Groningen, was in mijn optiek terecht. Dat waren we overal ook gewend, bij alle andere operaties die we op de wereld uitvoerden. De regio wordt altijd op een speciale manier of ontzien, of op een of andere manier financieel bijgestaan, zeker als er ongemak is. In Nederland was dit niet aan de orde.” Die compensatie (lusten) voor de Groningers moesten volgens Van Beurden door de Staat worden betaald.253 Het is opvallend dat Van Beurden hier het woord ‘ongemak’ gebruikt, terwijl het over gevaar voor de veiligheid gaat.

Uit een mailwisseling van 4 december 2015 tussen onder meer Schotman, Benschop en Van de Leemput, komt naar voren dat Shell een winningsniveau van 27 miljard kubieke meter kan accepteren, maar dat dit wel in het licht moet worden gezien van kosten, extra inspanningen en aansprakelijkheid, en dat dit ook op die manier ‘geframed’ dient te worden.254

Voorbereiding op gesprek Van Beurden met Rutte

Op 4 december 2015 spreekt Van Beurden weer met minister-president Rutte. Ter voorbereiding op dit gesprek stuurt NAM-directeur Schotman op 30 november 2015 een mail naar Shell waarin hij onder andere ingaat op drie scenario’s voor het SodM-advies dat die week verschijnt en de opties die de minister van Economische Zaken heeft voor het te nemen winningsbesluit. Ook Benschop levert input voor dit gesprek en mailt op 2 december 2015 aan Van Beurden:

“We see opportunity of a New Deal to support a stable 27 bcm scenario to be concluded by q2 tied to 2016 WiPla [winningsplan, red.].” Hierbij geeft hij aan dat de Nederlandse overheid in dat geval een koppeling voor de lange termijn dient te maken met de energietransitie:

“Gas Revenues for Energy Transition”. De overheid zal hier per jaar 1 à 2 miljard euro van de gasopbrengsten voor moeten aanwenden. Daarnaast geeft Benschop aan dat het belangrijk is om regionaal politiek draagvlak te hebben. “We need to push more direct interest (value share) for the region in coming months”.

Benschop heeft een toekomstbeeld waarbij de minister van Economische Zaken af kan van jaarlijkse goedkeuringen en waarbij de NAM zich zou kunnen binden aan het meerjarige NCG-programma, afhankelijk van goedgekeurde productieniveaus. In december zal een team van Shell en de NAM verder werken aan een beïnvloedingsplan (“influencing plan”) om de deal in het tweede kwartaal van 2016 te kunnen implementeren. Indien geen New deal wordt gesloten zijn de beste alternatieven volgens Benschop: heronderhandelen over de MOR en het terugbrengen van kosten in geval van het importscenario, of “hand back license and seek compensation whilst production still high”. Beide opties verlagen de waarde voor de aandeelhouders significant: “will still have significant value erosion” respectievelijk “also likely to erode significant value for shareholders”, zo schrijft Benschop bij deze twee opties. Benschop vermeldt ook dat de “lifecycle” kosten zijn toegenomen van 5,3 miljard tot 8,4 miljard euro als gevolg van versterking en meer schadeclaims.255

Tijdens het gesprek op 4 december 2015 legt Van Beurden naar eigen zeggen de ‘new deal’ op tafel bij de minister-president. Van Beurden verklaart over dit gesprek in zijn openbaar verhoor:

Ik denk dat de minister-president al vrij snel in reassurance mode was. Hij zei: “Nee, nee, 27 is goed. Dat begrijp ik wel en het moet ook inderdaad niet veel lager. Dat begrijp ik wel.” Hij zei ook: “Ik begrijp jouw problemen wel, Ben, want het breekt op een gegeven moment als jij inderdaad steeds minder mag verdienen terwijl de kosten omhooggaan.” Ik heb wel gezegd dat we dan ook moeten praten over die meeropbrengstregeling, want dat past niet meer, dat kan niet meer uit. Dat heb ik wel aangekaart.

Openbaar verhoor Ben van Beurden, 13 oktober 2022

In een conceptterugkoppeling van het gesprek tussen Van Beurden en Rutte voor onder andere de NAM-raad valt te lezen dat Van Beurden aandacht heeft gevraagd voor de (financiële) positie van de NAM, met name bij een import-scenario (ook wel aangeduid als ‘market reversal scenario’), waarbij het Groningveld als sluitpost dient. “CEBB [interne aanduiding van Ben van Beurden, CEO Shell, red.] stressed that a ‘reversal scenario’ is untenable for NAM, would result in a loss for the State of 100 bn and would trigger a discussion on the future of the NAM; detailing that NAM retains around 10% of the income but carries 36% of any additional cost.” Rutte gaf aan dat hij de NAM waardeert, dat hij de productie stabiel wil houden op 27 miljard kubieke meter en dat hij zich bewust is van de monetaire effecten. De ministers Dijsselbloem en Kamp vinden dit ook: “We also asked the support of the PM to ask the coalition parties and their MP’s to react rationally (to a 27 miljard m3 decision) and to allow NAM and +NCG time to show what can be achieved, whilst politically speaking the parties can keep their options for extra budget open as elections approach.” Daarnaast vraagt Van Beurden ook aandacht voor een andere verdeling van de gasbaten. “CEBB expanded on building local (sharing some of the income in Groningen) and national support (dedicating part of gas income for energy transition)” 256