Feitenreconstructie 2012-2017

over het functioneren van het CVW. Voor de uitvoering van werkzaamheden rondom schadeherstel en versterking zijn er daarnaast twee gezamenlijke boards: een decision review board, dat de plannen rondom schade en versterking goedkeurt, en een joint tender board om beslissingen te nemen over de contracten die het CVW afsluit.320 Direct betrokkenen van het CVW en de NAM bevestigen dat er veelvuldig contact is tussen beide partijen. Hut verklaart dat het vele contact een verklaarbaar en logisch gevolg is van de gekozen constructie, waarbij het CVW in opdracht van de NAM zijn taken uitvoert. Daarbij hoort regelmatig overleg zodat de NAM op de hoogte blijft van waar het CVW mee bezig is en tegenaan loopt. Ook wijst Hut op dat de complexiteit van de versterkingsopgave, die veel overleg vergt.321 De NAM ziet dit naar eigen zeggen als een dilemma. In zijn verhoor onderschrijft NAM-directeur Schotman dat er afstand moest zijn tot het CVW. Tegelijkertijd wil de NAM naar eigen zeggen dat het CVW goed van de grond komt, wat zich in de praktijk vertaalt in een grote betrokkenheid: “ik denk dat wij […] daar toch net iets te veel zijn doorgeslagen”, verklaart Schotman.322

We hebben nadrukkelijk geprobeerd om het Centrum Veilig Wonen mogelijk te maken, om op een veel meer expertiseniveau schade af te handelen. We hebben daar nadrukkelijk afstand gecreëerd.

Openbaar verhoor Gerald Schotman, 7 september 2022

Ik denk dat het CVW nooit is losgekomen van NAM omdat de aansprakelijkheid […] altijd bij NAM is blijven liggen.

Openbaar verhoor Gerald Schotman, 7 september 2022

De analyse dat er weinig afstand is tussen het CVW en de NAM wordt al snel gemaakt. In maart 2015 observeert de commissie van toezicht dat de onafhankelijke positie van het CVW ten opzichte van de NAM ‘een punt van aandacht’ is. De commissie van toezicht wijst erop dat het in de opstartfase van het CVW goed is dat de NAM de nieuwe uitvoeringsorganisatie ondersteunt, maar dat het CVW ‘de scheidslijn tussen ondersteuning en bemoeienis als zeer precair’ ervaart.323 De commissie van toezicht vindt het belangrijk dat er meer afstand komt tussen het CVW en de NAM, al zal dat volgens haar niet gemakkelijk zijn vanwege de aansprakelijkheid van de NAM.324 Uit een audit naar het CVW die adviesbureau KPMG in 2017 uitvoert, komt hetzelfde beeld naar voren. KPMG signaleert dat de NAM ‘(zeer) dicht’ op de CVW-organisatie zit. KPMG werpt de vraag op of de ‘(zeer) directe operationele en financiële aansturing het juist effect sorteert’, en of de NAM het CVW voldoende ruimte geeft om zijn taken te vervullen. De NAM geeft aan de analyse van KPMG niet te onderschrijven.325

Uiteenlopende direct betrokken personen bevestigen in de openbare verhoren het beeld van

320 Deloitte. CVW 2.0 manual, 20 december 2017.

321 Verslag openbaar verhoor van de heer Hut, 12 september 2022.

322 Verslag openbaar verhoor van de heer Schotman, 7 september 2022.

323 CVW. Brief van de Commissie van Toezicht aan minister Kamp, 31 maart 2015.

324 CVW. Rapportage over 2015 van de Commissie van Toezicht CVW aan minister Kamp, 19 februari 2016.

325 KPMG. Audit CVW – een nulmeting, 29 september 2017.

KPMG. Onder hen de secretaris-generaal van het ministerie van Economische Zaken (Maarten Camps), de verantwoordelijk gedeputeerde van de provincie Groningen (Eelco Eikenaar) en de secretaris van het Gasberaad (Susan Top).

De afstand tussen NAM en CVW is volstrekt onvoldoende geweest.

Openbaar verhoor Maarten Camps, 28 september 2022

In mijn ogen was het CVW een verlengstuk van de NAM.

Openbaar verhoor Eelco Eikenaar, 26 september 2022

Wij noemden het eigenlijk altijd in één adem: NAM/CVW. Dat was voor ons een en hetzelfde. Het waren andere gezichten en het was 40 kilometer verderop – Assen en Appingedam – maar daarmee had je het ook wel gehad, ja.

Openbaar verhoor Susan Top, 27 juni 2022

De nauwe betrokkenheid van de NAM bij het CVW lijkt hoofdzakelijk voort te komen uit NAM’s behoefte om ervoor te zorgen dat het CVW binnen de kaders van NAM’s aansprakelijkheid blijft opereren zodat er niet ‘onnodig’ geld wordt uitgegeven aan schadeherstel of versterking. Van de bedoeling dat het CVW op ‘enige afstand’ van de NAM zijn taken uitvoert komt daardoor weinig terecht.

Secretaris-generaal Maarten Camps van het ministerie van Economische Zaken zegt dat de betrokkenheid van de NAM bij het CVW op voorhand ‘anders’ is ingeschat: “We hebben gedacht dat de NAM een contract zou sluiten met het CVW, waarbij het CVW in zelfstandigheid en binnen een ruim mandaat besluiten zou kunnen nemen over schadeafhandeling en versterking en niet voor heel veel losse dingen ook weer contact zou moeten leggen met de NAM […]. Dat blijkt dus – daar zijn we gaandeweg ook achter gekomen – onvoldoende het geval te zijn geweest.”326

De nauwe band tussen de NAM en het CVW roept de vraag op in welke mate het CVW onafhankelijk kan opereren. Voor bewoners en andere betrokkenen – de Groninger Bodem Beweging, de Dialoogtafel – is dit een belangrijke vraag. Er is veel weerstand tegen de constructie waarin de slager zijn eigen vlees keurt en de NAM als veroorzaker van schade ook de partij is die beoordeelt of schades vergoed worden. Met de introductie van het CVW is de NAM niet langer de beoordelaar. Het is dan wel van belang dat het CVW vrij en onafhankelijk kan handelen, en geen verlengstuk is van de NAM.

Boek 3

Feitenreconstructie 2012-2017

Volgens de NAM kan het CVW zelfstandig werken, maar wel binnen de ‘aansturingslijnen’ van de NAM.327 De NAM blijft bepalen wat het beleid en de uitgangspunten zijn voor de schadeafhandeling en versterking, en het CVW voert uit. Bij de schadeafhandeling betekent dit bijvoorbeeld dat de schade wordt beoordeeld door deskundigen die het CVW inhuurt, maar de beoordeling van de schade plaatsvindt op basis van een schadeprotocol dat is vastgesteld door de NAM. Het CVW en de NAM ontkennen in de verhoren dat de NAM ooit heeft gestuurd op bepaalde schadeafhandelings- of versterkingsuitkomsten.328 In deze paragraaf zal de betrokkenheid van de NAM en het CVW nader besproken worden in relatie tot schadeafhandeling en versterking.

Tekstkader 6.7 Financiering CVW

Voor de financiering van het CVW is het onderscheid tussen drie verschillende posten (of ‘percelen’) relevant:

• Perceel 1: Alle uitgaven die worden gedaan met betrekking tot de eigen bedrijfsvoering. Hieronder vallen bijvoorbeeld de salarissen van de eigen medewerkers. Tegenover deze uitgaven staat een ‘marktconforme’ beloning van de NAM: een toeslag op de uurtarieven van de CVW-medewerkers. Zolang deze beloning hoger uitvalt dan de gemaakte kosten, behaalt het CVW winst.

• Perceel 2: Uitgaven voor werkzaamheden gedaan in het kader van inspectie en beoordeling van panden (voor zowel schadeafhandeling als preventief versterken), verricht door bedrijven ingehuurd door het CVW.

• Perceel 3: Uitgaven voor werkzaamheden gericht op schadeherstel en het uitvoeren van preventieve versterkingsmaatregelen, verricht door bedrijven ingehuurd door het CVW.

Uitgaven voor perceel 2 en 3 worden direct door de NAM voldaan. Het idee is dat er (op papier) geen afhankelijkheid bestaat tussen de vergoeding die het CVW van de NAM ontvangt (perceel 1) en de kosten die het CVW maakt op het gebied van schadeafhandeling en versterking (percelen 2 en 3).

Fel protest en veel kritiek op winst CVW Het CVW noemt zichzelf een ‘bewonersgerichte organisatie’ en zegt dat bij alles wat het doet de bewoner centraal moet komen te staan. Met bewonerstevredenheidsonderzoeken probeert het CVW een vinger aan de pols te houden. Deze onderzoeken laten zien dat schademelders het CVW in 2015 beoordelen met gemiddeld een 7,1.329 In de loop der jaren zwelt de kritiek op het CVW echter aan. De organisatie krijgt te maken met verschillende protestacties door bewoners en gedupeerden. Het grootste kritiekpunt is dat het CVW niet onafhankelijk is. In september 2016 bezetten leden van de Groninger Bodem Beweging (GBB) het gebouw in Appingedam. De GBB uit kritiek op de schadeafhandeling door het CVW en vindt dat te veel schades niet worden vergoed, met een ‘zee aan C-schades’ (schades beoordeeld als niet door bevingen veroorzaakt) als resultaat.330 In december 2017 voert de GBB opnieuw actie bij het CVW. Dit keer vanwege het nieuws dat het CVW in 2016 2,4 miljoen euro winst heeft behaald.331 Enkele maanden later, in maart 2018, beginnen actievoerders bij het CVW-kantoor een hongerstaking tegen de gaswinning.332

327 Verslag openbaar verhoor van de heer De Haan, 30 juni 2022.

328 Verslag openbare verhoren van de heer Hut, 12 september 2022 en de heer Schotman, 7 september 2022.

Tot mijn verbazing kon dat Centrum Veilig Wonen als instituut zelfs winst maken. Ik dacht: winst maken? Dat is toch al te gek voor woorden? Je moet gewoon zorgen dat de schade wordt vergoed.

Openbaar verhoor Herman de Muinck, 27 juni 2022

Het CVW is een private onderneming met winstdoelstelling (zie paragraaf 5.4.3 van hoofdstuk 5). Aandeelhouders van het CVW zijn ingenieursbedrijf Arcadis en schadebedrijf CED. Er is jaarlijks ophef over de miljoenenwinst die het CVW behaalt. De Groninger Bodem Beweging en Tweede Kamerleden reageren ontstemd op het nieuws dat het CVW miljoenen winst behaalt.333 Het blijkt voor bewoners en andere betrokkenen moeilijk te verteren dat een organisatie die zich bezighoudt met het oplossen van problemen van Groningse gedupeerden, tegelijkertijd miljoenen winst boekt. Ook rijst de vraag of het verdienmodel het CVW prikkels geeft om zo weinig mogelijk schadevergoedingen uit te keren, of zo min mogelijk te besteden aan de versterking. De Groninger Bodem Beweging vindt het schandalig dat het CVW winst maakt en noemt het ‘bloedgeld’. De secretaris van de Groninger Bodem Beweging wil daarnaast dat er duidelijkheid komt over het verdienmodel van het CVW. “Hoe maken ze winst? Is er een verband met het grote aantal schades dat wordt afgewezen en het stempel C-schade krijgt?”334

Ook Tweede Kamerleden mengen zich in de discussie over de winsten van het CVW (zie figuur 6.7). In december 2017 neemt de Kamer een motie aan van het Kamerlid Beckerman (SP), waarin staat dat het ‘zeer ongewenst’ is dat het CVW winst maakt.335 Daarnaast vraagt Van Tongeren (GroenLinks) aan minister Wiebes (Economische Zaken) opheldering over het verdienmodel van het CVW. Wiebes schrijft eind 2017 dat de inkomsten van het CVW voortkomen uit de ‘opdrachtverlening door NAM’. De inkomsten van het CVW staan volgens Wiebes los van de kosten van schadeherstel en versterkingsmaatregelen. Die kosten worden rechtstreeks door de NAM voldaan.336 Het CVW ontkent dat er een verband is tussen hoe schades

330 RTV Noord (8 september 2016).

331 Eemskrant.nl (15 december 2017).

332 RTV Noord (12 maart 2018).

333 RTV Noord (19 december 2017); RTV Noord (23 oktober 2018).

334 Hofslot, van (9 december 2016).

335 Kamerstuk II 2017/18, 34775-XIII, nr. 86.

336 Kamerstuk II 2017/18, 33529 nr. 402.