Feitenreconstructie 2012-2017

een tijdrovende wetswijziging noodzakelijk, wat ten koste zal gaan van een snelle start van de Nationaal Coördinator. De inschatting van het kwartiermakersteam is dat, ook als de NCG niet over formele bevoegdheden beschikt, de NCG wel degelijk effectief kan zijn als er voldoende ‘doorzettingskracht’ is.351

De gedachte is dat deze doorzettingskracht vanzelf zal ontstaan wanneer de NCG met betrokken bestuurders tot plannen komt om de problemen in Groningen samen op te lossen. In het NCG-instellingbesluit van mei 2015 is opgenomen dat nog ‘onderzocht’ zal worden of “het opportuun is dat betrokken bestuursorganen specifieke bevoegdheden mandateren aan de Nationaal Coördinator.” Burgemeester Albert Rodenboog van Loppersum verklaart in zijn verhoor dat hij er voorstander van was dat de NCG zo snel mogelijk begon. “We hebben gezegd: we hebben iemand nodig. We zijn niet begonnen te klieren over: hoe gaan we dat dan organiseren? Want dan ben je twee jaar verder en we hadden gewoon snelheid nodig”, aldus Rodenboog.352

Het is in 2015 een bewuste keuze geweest van alle betrokkenen om aan de NCG geen formele doorzettingsmacht te geven, maar om erop te vertrouwen dat door de doorzettingskracht die zou ontstaan de NCG voldoende slagvaardig kon opereren.

Tekstkader 6.8 De taken van de NCG

Op basis van het instellingsbesluit van 1 mei 2015 krijgt de NCG de volgende taken:

• jaarlijks een voorstel doen aan de betrokken ministers over het Programma Aardbevingbestendig en Kansrijk Groningen;

• het adviseren van betrokken bestuurders over de uitvoering van het programma;

• voorstellen doen voor de agenda van de onderraad van de ministerraad (de REZIM)/Gedeputeerde Staten/colleges van B en W en op verzoek betrokken bestuurders bijstaan;

• het Coördineren en faciliteren van en bijdragen aan de uitvoering van het programma;

• het bewaken van de voortgang van de uitvoering van het programma en daarover rapporteren aan bestuurders;

• het bevorderen van overleg tussen en met bestuurders;

• het bevorderen van maatschappelijk, politiek en bestuurlijk draagvlak voor het programma en van maatschappelijke participatie in de uitvoering, en bijdragen aan herstel van vertrouwen;

• het bevorderen van communicatie over het programma.

NCG moet zorgen voor een aardbevingsbestendig en kansrijk Groningen

De plannen en maatregelen om de problemen in Groningen het hoofd te bieden moeten terechtkomen in het Programma Aardbevingsbestendig en Kansrijk Groningen (uiteindelijk bekend als ‘het meerjarenprogramma’). Dit is een allesomvattend plan met daarin voor een periode van vijf jaar “alle maatregelen en voorzieningen om de opgaven in Groningen op het gebied van bescherming tegen veiligheidsrisico’s als gevolg van aardbevingen en het voorkomen en afhandelen van schade als gevolg van aardbevingen te realiseren.” De plannen uit het programma moeten zorgen voor een verbetering van de leefbaarheid, duurzaamheid en economie in het aardbevingsgebied. Het programma is dus breder dan het verbeteren van de schadeafhandeling en het op gang brengen van de versterking. De minister van Economische Zaken stelt het programma jaarlijks vast. Het is aan de Nationaal Coördinator om ervoor te zorgen dat het programma tot stand komt, in samenspraak met de betrokken gemeenten, de provincie en het kabinet. Ook moet de NCG ‘faciliteren’ dat de bedachte plannen vervolgens worden uitgevoerd.353 De NCG krijgt ondersteuning van de Overheidsdienst Groningen. Deze dienst bestaat uit twee delen: het ene deel is gevestigd in de regio en het andere in Den Haag. Bij de dienst komen mensen te werken uit de betrokken gemeenten, uit de provincie en het Rijk. Zowel de NCG als de Overheidsdienst Groningen vallen onder de verantwoordelijkheid van de minister van Economische Zaken.

Hans Alders benoemd als NCG

In mei 2015 benoemt minister Kamp Hans Alders tot Nationaal Coördinator Groningen. Alders is geen onbekend gezicht in de provincie. Hij was van 1996 tot en met 2007 commissaris van de Koningin in Groningen. Eerder was Alders Tweede Kamerlid (1982-1989) en minister van VROM (1989-1994) voor de PvdA. Vrij Nederland bestempelt hem in 2020 tot ‘polderkoning’ vanwege zijn rol bij het Schipholdossier en zijn aanpak om met betrokken partijen in gezamenlijk overleg aan een ‘Alderstafel’ tot oplossingen te komen.354

De benoeming van Alders tot Nationaal Coördinator is in lijn met de wens van de regio. Gedeputeerde William Moorlag verklaart in zijn openbaar verhoor dat Alders in de provincie gezien werd als een geschikte kandidaat, en dat de betrokken gemeenten zich achter het voorstel voor zijn benoeming schaarden. “Kamp had andere mensen op het oog. Dat is ook weer heel moeizaam gegaan met de minister […]. Maar goed, dat schip hebben we de haven in weten te keren”, licht Moorlag toe.355 Documenten laten zien dat ambtenaren van Economische Zaken inzetten op een ‘zware, ervaren ambtenaar’ en niet een ‘politiek-bestuurlijk figuur’ zoals de regio voor ogen heeft.356 Met de benoeming van Alders trekt de regio aan het langste eind. Alders begint in juni 2015 als Nationaal Coördinator Groningen. In zijn eerste maanden stort hij zich op het schrijven van het eerste meerjarenprogramma. De publicatie van het eerste meerjarenprogramma volgt in december 2015. In december 2016 volgt het tweede (en laatste).

353 Stcrt. 2015, 12511.

354 Keken, van & Kuijpers (15 april 2020).

355 Verslag openbaar verhoor van de heer Moorlag, 14 september 2022.

356 Ministerie van EZ. Notitie bestuursraad inzake kwartiermaker overheidsdienst Groningen/Nationaal Coördinator Groningen, mei 2015; Ministerie van AZ. Notitie aan minister-president Rutte inzake MR 1mei, agpt. 16. Gaswinning Groningen, 19 april 2015.