Feitenreconstructie 2012-2017

Die Nationaal Coördinator was echt volgens mij dé oplossing voor het gebied wat betreft het optreden van de overheden.

Openbaar verhoor Henk Kamp, 3 oktober 2022

Alders verklaart in zijn openbaar verhoor dat hij als NCG niet begon ‘met een geweldige discussie over ‘wie is bevoegd voor wat’, maar met de hele dag te benadrukken dat dit alleen zou gaan lukken als we het samen deden.’357 Minister Kamp was en is ervan overtuigd dat de Nationaal Coördinator ‘het gebied’ vooruit had kunnen helpen: “de rijksoverheid, de provinciale overheid en de gemeentelijke overheden hebben volgens mij alle bevoegdheden die ze nodig hebben. Als die goed samenwerken en als één geheel constructief optreden om dingen voor elkaar te maken die nodig zijn voor het gebied, en dat onder leiding van de NCG met zijn eigen overheidsdienst Groningen, had dat kunnen lopen.” Dat dit uiteindelijk onvoldoende van de grond komt, wijt minister Kamp aan het gebrek aan samenwerking tussen de drie verschillende overheden.358 Dit ondanks de manier waarop de NCG zich presenteert: als een samenwerking van de twaalf Groninger gemeenten in het bevingsgebied, de provincie Groningen en de rijksoverheid.

Aansprakelijkheid blijft uitgangspunt in samenwerkingsafspraken Naast het schrijven van het eerste meerjarenprogramma gaat Alders in zijn eerste maanden als Nationaal Coördinator met de NAM en het ministerie van Economische Zaken om de tafel om afspraken te maken over de rolverdeling tussen de NAM en de NCG (het CVW blijft als uitvoeringsorganisatie betrokken). Het resultaat van deze onderhandelingen is vastgelegd in een document met samenwerkingsafspraken, dat in maart 2016 wordt ondertekend door secretaris-generaal Camps, NCG Alders en NAM-directeur Gerald Schotman. Alders heeft duidelijk voor ogen wat met deze afspraken bereikt moet worden. In een notitie die wordt gedeeld met het ministerie van Economische Zaken schrijft Alders in oktober 2015 dat het “uiteindelijke doel is om NAM in toepassing en uitvoering op de achterbank plaats te laten nemen en niet in de drivers seat.” De NCG moet genoeg ruimte krijgen om publieke regie te voeren.359 De uiteindelijke afspraken leiden er volgens het ministerie van Economische Zaken voor dat de NAM verder op de achtergrond komt te staan bij de schadeafhandeling en versterking, zodat de NCG ‘op de voorgrond’ kan opereren om zo zijn regierol te vervullen.360

Op basis van de samenwerkingsafspraken krijgt de NCG drie rollen toebedeeld.361 Bij het afhandelen van reguliere schade krijgt de NCG een ‘monitorende’ rol. Dit houdt in dat de NCG toezicht gaat houden op de manier waarop het CVW deze schades afhandelt. Bij complexe schades gaat de NCG een bemiddelende rol vervullen. Dit betekent dat de NCG met betrokken partijen op zoek gaat naar een oplossing voor gedupeerden die kampen met complexe schades. Bij de versterking is een ‘programmatische regierol’ weggelegd voor de NCG. Onderdeel van de samenwerkingsafspraken is de instelling van een Arbiter Aardbevingsschade, die moet zorgen voor een ‘onafhankelijke, laagdrempelige en snelle geschillenbeslechting’. In paragraaf 6.4.6 komt deze Arbiter nader aan bod.

357 Verslag openbaar verhoor van de heer Alders, 28 september 2022.

358 Verslag openbaar verhoor van de heer Kamp, 3 oktober 2022.

359 NCG. Memo inzake uitgangspunten voor de verhouding van NCG met de NAM, oktober 2015.

360 Ministerie van EZ. Nota aan minister Kamp inzake telefoongesprek dhr. Schotman (NAM) inzake omkering bewijslast mijnbouwschade, 30 oktober 2015.

361 Samenwerkingsafspraken EZ, NCG en NAM, maart 2016.

De samenwerkingsafspraken laten onverlet dat de aansprakelijkheid van de NAM leidend blijft bij het afhandelen van schade en in de versterkingsaanpak. Alders heeft weliswaar ‘alle ruimte’ gekregen om zijn rollen te vervullen, maar het kabinet is heel duidelijk dat dit allemaal moet gebeuren binnen de kaders en grenzen van NAM’s aansprakelijkheid.362 Dit is ook expliciet vastgelegd in de samenwerkingsafspraken. De afspraken zien toe op ‘afhandeling van fysieke schade als gevolg van aardbevingen waarvoor NAM aansprakelijk is’ en versterken met ‘het oog op aardbevingsrisico’. Doordat de aansprakelijkheid van de NAM nog steeds leidend is, blijft de NAM een grote rol spelen bij de schadeafhandeling en versterking. Op schadegebied is het nog steeds de NAM die het schadeprotocol vaststelt (wel in overleg met de NCG). Ook bij de versterking houdt de NAM een flinke vinger in de pap. De NAM moet elk versterkingsproject goedkeuren, en na goedkeuring is het de NAM die het CVW opdracht geeft om een project uit te voeren. Alders maakt dan wel alle plannen, maar ‘het moest allemaal goedgekeurd worden door de NAM’ 363

Het idee is dat met de komst van de NCG de schadeafhandeling en de versterking meer in het publieke domein terechtkomen. Dit betekent volgens het ministerie van Economische Zaken en de NAM dat zij meer naar de achtergrond kunnen treden. Secretaris-generaal Camps verklaart in zijn verhoor dat de aanstelling van de Nationaal Coördinator voor het ministerie van Economische Zaken ‘een stap terug’ betekent in de ‘directe bemoeienis’ van het departement met de versterking en de schadeafhandeling: het is nu aan de NCG.364 Op de achtergrond blijft de NAM als aansprakelijke partij echter ook een prominente rol vervullen.

6.4.4 Wetsvoorstel ter versterking van de positie van de Nationaal Coördinator Groningen

Wetsvoorstel moet leiden tot sterkere positie NCG

Alders komt er al snel achter dat de samenwerkingsafspraken zoals die zijn overeengekomen tussen de NCG, de NAM en het ministerie van Economische Zaken, in de praktijk tekortschieten. In het tweede meerjarenprogramma, dat in december 2016 verschijnt, schrijft Alders dat er behoefte is aan sterkere publieke regie. “De NAM op afstand, het CVW als pure uitvoeringsorganisatie en de NCG sterker in een onafhankelijke regierol is de oproep.” Het schadeproces moet onafhankelijker worden ingericht. Ook de ‘omvangrijke en complexe’ versterkingsopgave maakt een sterkere regierol van de NCG noodzakelijk. Bij de versterking moet “de afweging over de vaststelling en toepassing van normen en procedures […] een publieke zijn. Een afweging die ook gepaard moet gaan met doorzettingsmacht.”365 Eerder in 2016, op 14 september, heeft Tweede Kamerlid Stientje van Veldhoven (D66) al de oproep gedaan om te komen tot een ‘werkelijk onafhankelijke schadeafhandeling’ en aan de NCG de daarvoor benodigde bevoegdheden ‘te attribueren’. De motie is Kamerbreed aangenomen.366

362 Verslag openbaar verhoor van de heer Alders, 28 september 2022.

363 Verslag openbaar verhoor van de heer Alders, 28 september 2022.

364 Verslag openbaar verhoor van de heer Camps, 28 september 2022.

365 NCG (december 2016).

366 Kamerstuk II 2015/16, 33529, nr. 288.