Nowy Dziennik 2010/02/04 Weekend

Weekend

ILUSTROWANY MAGAZYN “NOWEGO DZIENNIKA”

POCIÑG PRZYSZ¸OÂCI

6 LUTEGO 2010 | NUMER 543

Weekend | NDZ | 6 LUTEGO 2010 | 2

felieton Janka

PODRÓ˚ ZA JEDEN UÂMIECH JAN LATUS Piotr M. postanowi∏ wsiàÊç do pociàgu byle jakiego, nie dbaç o baga˝, nie dbaç o bilet. Ale bez peronówki i bez wa˝nego biletu nie chcieli go wpuÊciç na peron. Wróci∏ wi´c do hali kas. Gdy swoje odsta∏ w kolejce, kasjerka powiedzia∏a mu, ˝e to nie ona jest od udzielania informacji. Stanà∏ wi´c w kolejce do informacji, by w koƒcu dowiedzieç si´, ˝e kuszetka do Warny odje˝d˝a o 8 wieczorem, ale czy sà miejsca, to ju˝ musi dowiedzieç si´ w kasie. Gdy odsta∏ swoje do kasy, i ju˝, ju˝ dochodzi∏ do okienka, kasjerka posz∏a na drugie Êniadanie. Poszed∏ wi´c do jeszcze innej kolejki, by tylko dowiedzieç si´, ˝e sypialne i kuszetki sprzedajà na pi´trze. Tam wreszcie kupi∏ bilet, ale pani nie mia∏a reszty, wi´c poszed∏ do kiosku, gdzie nie chcieli mu rozmieniç pieni´dzy, wi´c kupi∏ “Playboya”, gum´ do ˝ucia Orbit, czekoladki Mars, kos´ i serwis obiadowy. Gdy wszed∏ na peron, pociàg ju˝ odje˝d˝a∏, rzuci∏ si´ wi´c w pogoƒ i ostatkiem si∏ uchwyci∏ stopni. Przedtem jednak wykona∏ d∏ugi, po˝egnalny poca∏unek z Olgà Wasiliewiczównà, która wiedzia∏a, ˝e on ju˝ z tej podró˝y nie wróci, a jej przyjdzie zostaç samej w gu∏agu. Ju˝ w korytarzu Piotr zaczà∏ zaglàdaç do przedzia∏ów klasy drugiej. Pierwszy weso∏a grupa wype∏ni∏a w ca∏oÊci. W drugim para, nie ˝yczàc sobie wspó∏pasa˝erów, zamkn´∏a drzwi od Êrodka. Wszed∏ do trzeciego, a tam ˝o∏nierzyk schowany pod paltotem chrapie. Odpocznij sobie, ˝o∏nierzyku, wytrzeêwiej, do matuli jedziesz z jednostki, ˝o∏nierzyku, a mo˝e uciek∏eÊ, by matul´, matk´ swà w t´ wigilijnà por´ zobaczyç. A obok niego pleban przysadzisty z koszyka kie∏bas´ wyjmuje i sól, i okowit´, i bochen chleba wyrychtowany przez koÊcielnà Zoch´. “Dzieƒ dobry” Piotr grzecznie mówi i siada, a tu pomidorem dostaje od dziecka nadpobudliwego. Dziecko miny robi, za nos go targa, uszy wyrywa. Przesiada si´ wi´c Piotr M. do kolejnego przedzia∏u, a tam gitara, alpaga, m∏odzie˝ dorod-

na Êmieje si´ perliÊcie, a weso∏o si´ kuksa, za ∏by bierze, za kolana ∏apie, kole˝anki obmacuje. Nie ma wÊród nich miejsca dla Piotra, idzie wi´c dalej, zgarbiony, z tobo∏kiem Samsonite, przez korytarz, i in˝yniera Mamonia mija. A ten mówi: “Nadgania, nadrabia. Pod Malborkiem by∏ 20 minut spóêniony, a teraz ju˝ dwanaÊcie.

Znam te strony, cementowni´ w Ma∏kini w∏aÊnie min´liÊmy. Mo˝e dojedziemy na czas do Berdyczowa”. Okno otwiera, przeciàg robi i jara sporta bez filtra i z innym in˝ynierem m´skà rozmow´ o kolejach prowadzi. ˚ony ich w przedziale dzieci przek∏adajà, piersià karmià, przyrod´ i histori´ na mijanych krajobrazach objaÊniajà. Omija ich Piotr M., sielanki nie chcàc przerywaç.

Siada w kolejnym przedziale. Sam jest, rozpiera si´ wi´c, siedzisko wymaszcza, a tu jakaÊ si∏a pot´˝na w oparcie go wciska, a oparcie drewniane jest, bo takie sà ∏awy w hinduskich pociàgach. T∏ok w przedziale niemo˝ebny, dzieci mu na kolanach siedzà, kozy beczà, kury gdaczà, pariasi na zewnàtrz wagonu uczepieni jak winogrona.

Do tunelu wje˝d˝ajà, wyje˝d˝ajà ju˝ bez pariasów, którzy porwani p´dem w tunelu zostali. A ci na dachach piknik sobie robià, muzyki s∏uchajà, filmy oglàdajà z bogatej oferty zapewnianej przez koleje Deutsche Bahn. I przyspiesza nagle pociàg, ale stukotu nie s∏ychaç, bo na poduszce magnetycznej jedzie i za oknami tylko smugi pod∏u˝ne widaç zamiast przyzb i pastwisk z poczciwymi krowami rasy polskiej. A krowy w Indiach Êwi´te sà. Piotr chce coÊ kupiç, próbuje wi´c okno rozewrzeç, ale przyspawane ono. Szkoda, bo na peronach stacyjek baby siedzà i jagody ze Êmietanà sprzedajà, i kumys, ˝urek w s∏ojach i coca-col´ w puszkach niesch∏odzonà, i piero˝ki smaczne domowe, maniok, bataty, hamburgery, a tak˝e zestawy garnków ze stali nierdzewnej, chiƒskie zabawki, baterie i zniszczone wydania Dostojewskiego i Milewskiego. Nagle pociàg zapa-

da si´. To wiadukt si´ wali nad peruwiaƒskim kanionem Colca. In˝ynier Malinowski za g∏ow´ z rozpaczy si´ ∏apie, polonijni podró˝nicy zdj´cia sobie do gazety robià. Ale pociàg jakoÊ si´ uchwyci∏ metalowymi z´bami kó∏ drugiego brzegu i dalej dziarsko si´ wspina. Puf, puf, sapie lokomotywa. Ogniomistrz Kaleƒ dodaje w´gla do kot∏a. Oj, zagrza∏aby si´ moja Olga Wasiliewiczówna, a i ja bym jà ogrza∏, ˝e hej! Idzie Piotr dalej, z toalety skorzystaç. Tam jednak oÊmiu studentów w butach narciarskich si´ gnieêdzi, o ∏ask´ konduktora proszà. Flaszeczk´ panu kierownikowi damy i coÊ w r´k´, przecie˝ rodzin´ ma, co ma paƒstwu oddawaç. Do drugiej wi´c toalety chce wejÊç, by d∏onie z py∏u obmyç, lecz tam Emmanuelle pi´kna w mi∏osnych jest uÊciskach z Jamesem Bondem. Kochajà si´ w wersji soft-porno, bez penetracji. Idzie dalej w´drowiec i do pierwszej klasy si´ nieÊmia∏o wkrada. A tam kryszta∏y, Orient Express, dach szklany, dywany perskie, a maharad˝a jajecznic´ na boczku z pieczywkiem i herbatà ekspresowà szykuje. Agresywny wyrostek w dresie i szaliku Jagiellonia Bia∏ystok rozbija stoliki kijem bejsbolowym i kusi: “Zimne pywo!”.

P´dzi TGV i p´dzi, mija zamki nad Loarà i pola ry˝owe. Jedzà pasa˝erowie jajka na twardo, a z bibu∏ek pobierajà palcami sól i pieprz. Z termosów bucha herbata z cytrynà dobrze os∏odzona, zimne Êwiat∏o bije z ekranów laptopów na twarze biznesmenów codziennie tras´ Warszawa-Katowice przemierzajàcych. To Inter City jest, pierwsza klasa, nie w kij dmuchaj, tak wi´c zaraz wafelki w polewie dostanà i kubek neski w podarunku od kolei. A kelner mówi do przy tym: “Passportkontrole!”. I psem Szarikiem szczuje.

Chroni si´ Piotr M. przed tym zgie∏kiem, do kolejnej toalety wpada, a tam pot´˝ny Igor bez oka od ty∏u metalowà linkà go dusi i drzwi otwiera, i na zewnàtrz wypchnàç usi∏uje. Broni si´ Piotr, gdy˝ w walizce pluton posiada, który ca∏à kul´ ziemskà zniszczyç mo˝e.

Dêga agenta Igora no˝em z Warsu, wy∏upuje mu drugie oko plastikowym widelcem, którym batonik prince polo podrobiç zamierza∏. Wyciera skrwawione r´ce szarym karbowanym papierem toaletowym. Wchodzi do sypialnego, zamyka mahoniowe drzwi. Wrzàtek i czaj od konduktora zamówiç ju˝ zamierza, a tu na ∏ó˝ku, w pon´tnym mundurze wopistki, patrzy na niego zalotnie caryca Marusia we w∏asnej osobie.

LISTY: latus@dziennik.com

ZDJ¢CIE | ARCHIWUM ILUSTRACJA NA OK¸ADCE | PLAKAT REKLAMOWY PKP CARGO

Weekend | NDZ | FEBRUARY 6, 2010 | 3

co w g∏owie piszczy (8)

Deszcz trwa∏. Z jednym dniem przerwy, ju˝ od miesiàca, i wcià˝ zapowiadany na kolejne dni. Na schodach i ulicach MAGDALENA wala∏y si´ puszki od red bulla WYPYCH i coca-coli, kubki od kawy.

Spo∏ecznoÊç usi∏owa∏a resetowaç si´, podtrzymywaç nastrój, nie zasypiaç w pracy, próbowa∏a zmieniç pogod´ w sobie. By∏ Êrodek lata i ludzie wyglàdali zabawnie w spodenkach i kaloszach. Jedni zak∏adali swetry i kurtki, inni tylko nosili w proteÊcie parasole. A logiczne panienki chodzi∏y po ka∏u˝ach we flip-flopach i mia∏y mokre nogi. Wszyscy ziewali, jakby Êwiat ich nudzi∏.

DziÊ, zamiast red bullem, postanowi∏am si´ zrobiç czekoladowym rollermopsem za pi´çdziesiàt centów. Takim, po którym cukier szaleje w vesselach pe∏ne pi´ç minut. MyÊl´, ˝e rapper “50 cent” mia∏ w∏aÊnie tego rollermopsa na myÊli, gdy obra∏ sobie nazw´. Na drugim miejscu stawiam na bibu∏ki do zawijania “Bamboo”.

Mimo ˝e dawa∏ preteksty ∏atwe do usprawiedliwienia, deszcz mi nie sprzyja∏. Mamrota∏am, zamiast mówiç, i zamiast mówiç, pisa∏am do wszystkich listy. Przesta∏am si´ odzywaç do tego stopnia, ˝e nie obrzuci∏am jak zwykle epitetami zaczepliwego low income spod sklepu, gdzie kupowa∏am bibu∏Internet ki, znaczy te batoniki. Rozstàpili si´ na bozaspokaja∏ ki ze zdziwienia, gdy nie zareagowa∏am wrzaskiem na hey, baby doll, pewnie mywszystkie Êlàc, ˝e jestem chora. Pewnie by∏am. potrzeby, Deszczem usprawiedliwione by∏o równie˝ niewychodzenie z domu. To by∏a dobra okaw∏àczajàc zja, by pisaç PowieÊç. Mój przyjaciel pisarz potrzeby Irlandczyk wyjecha∏ do lasów tropikalnych emocjonalne. Meksyku, by pisaç PowieÊç. W odosobnieniu, s∏uchajàc wiecznego deszczu i olewajàc To tam Irlandi´ oraz swój loft na Bushwicku, pope∏ni∏ fatalny b∏àd, bo u nas te˝ by∏ deszczowy po pó∏nocy Meksyk i te˝ by∏a samotnoÊç. faceci Zasiad∏am przy stole i roz∏o˝y∏am notatprzyznawali, ki. Otworzy∏am laptop i Êwiat wirtualny natychmiast mnie wessa∏. Przeczyta∏am new˝e chodzi im sy, sprawdzi∏am wszystkie skrzynki pocztowe, potwierdzi∏am sobotnie spotkanie, wenie tylko sz∏am na portale i pogrà˝y∏am si´ w ja∏owej o seks. dyskusji z g∏upim Amerykaninem, który ciàgle nie dawa∏ za wygranà; sprawdzi∏am, co robià znajomi, sprawdzi∏am, co robià nieznajomi i czy T. sobie ju˝ przypadkiem nie zmieni∏ statusu na in relationship, potem przypomnia∏a mi si´ piosenka Kobranocki, wi´c jà znalaz∏am na YouTube, co przypomnia∏o mi, ˝e zaniedba∏am ostatnie odcinki programów, które Êledzi∏am, co uÊwiadomi∏o mi, ˝e nie mog´ tak sp´dziç ca∏ego dnia, ale wtedy okaza∏o si´, ˝e Irlandczyk z Meksyku jest w trybie online i chce rozmawiaç.

W naszej cywilizacji to z komputerem utrzymywa∏o si´ najÊciÊlejsze kontakty towarzyskie. Internet zaspokaja∏ wszystkie potrzeby, w∏àczajàc potrzeby emocjonalne. To tam po pó∏nocy faceci przyznawali, ˝e chodzi im nie tylko o seks. Opisywali swoje patologiczne, skrywane pragnienia mi∏osne, i okazywa∏o si´, ˝e sà ludêmi.

Przez komputer przep∏ywa∏y ludzkie profile, ca∏e rejestry statystyczne, ka˝dy pisa∏ reklam´ siebie, transkrypcj´ swojego Êwiata. Pojawia∏y si´ anonsy, zaproszenia, zapowiedzi imprez ludzkoÊç scalajàcych. Przez internet poznawa∏o si´ ludzi, podtrzymywa∏o znajomoÊci, a potem internetem wysy∏a∏o si´ te cholerne listy po˝egnalne.

Istnia∏y strony, na których trwa∏a wieczna impreza wirtualna. Pojawiali si´ na niej ciekawi ludzie, mo˝na by∏o z nimi porozmawiaç, pijàc przy tym piwo z w∏asnej lodówki. Wydawa∏o si´, ˝e w∏aÊciwie nic z realnego Êwiata nie jest ci potrzebne. A potem wy∏àcza∏am komputer i okazywa∏o si´, ˝e jestem sama, w zimnym mieszkaniu, skulona w jednej pozie, g∏odna i oszukana.

Foto: Archiwum

CZŁOWIEK SIĘ ŻYWI CZŁOWIEKIEM

Zmusi∏am si´ do wyjÊcia. Cz∏owiek siedzàc w domu cholernie dziczeje. KtoÊ zaprasza∏ na domówk´ i siedzenie u kogoÊ innego w domu wyda∏o mi si´ najbardziej bezpieczne w moim stanie przezi´bienia zmys∏ów.

Wysiad∏am na zachodniej stronie Manhattanu. Mój telefon, równie˝ pod∏àczony do sieci, zapika∏ jak tylko wysz∏am z metra, domagajàc si´ mej uwagi i mego powrotu. Wy∏àczy∏am go bohatersko, niemal bojàc si´, ˝e sama zaraz zgasn´.

To nieprawda, ˝e ludzie w Nowym Jorku przemykajà i spieszà si´, nie patrzàc nikomu w oczy. Zawsze o tym czyta∏am, a˝ zacz´∏am si´ im przypatrywaç. W Nowym Jorku ludzie patrzà sobie w oczy. Patrzà przelotnie, ale badawczo i czasem intensywnie. Na dnie spojrzenia dostrzeg∏am ten sam, powtarzajàcy si´ b∏ysk. By∏ to przyczajony g∏ód. Rodzaj g∏odu emocjonalnego z kawa∏kiem strachu oraz nadziejà. To w∏aÊnie znajdowa∏o si´ w oczach nowojorczyków, których mija∏am idàc Êrodkiem wyspy. MyÊl´, ˝e to ci sami ludzie, którzy wracajà do domu i siadajà przed komputerem, by zaspokoiç swój g∏ód.

Gospodarz ucieszy∏ si´ na mój widok, i na widok tego, co przynios∏am. W mieszkaniu p∏on´∏y Êwiece – i bardzo dobrze. By∏o jeszcze niewielu goÊci i prawie nikogo nie zna∏am. Pan domu by∏ jednym WOJCIECH KOZAK z tych artystów, którym zdarza si´ zapraszaç przypadkiem poznanych nieznajomych. Po jednej stronie pokoju ma∏a grupa plàka∏a na gitarach, a na Êrodku kilka osób rozmawia∏o o bejsbolu. Na tym koƒczy∏y si´ interakcje, reszta towarzystwa pi∏a w bezpiecznej od siebie odleg∏oÊci.

Usiad∏am na parapecie mi´dzy butelkà piwa a deszczem. Zawsze przychodzi∏o mi trudno podchodzenie do ludzi i mówienie o niczym, a teraz niemal mia∏am ochot´ coÊ do nich napisaç, zamiast mówiç. Wreszcie podesz∏am do gitar, kiwn´∏am g∏owà, zamkn´∏am oczy i zacz´∏am robiç jakiÊ backvocal, próbujàc zobaczyç przed sobà osiem w∏aÊciwych dêwi´ków z

klucza, by móc si´ w nich swobodnie drzeç. I wydrzeç z siebie ca∏y deszcz, z∏oÊç, agresj´ i samotnoÊç.

To by∏a jedna z tych imprez, gdzie nic si´ nie dzieje, a˝ przychodzi Rosjanka i oznajmia w toku przywitania, ˝e ma na sobie czerwone majtki. I ktoÊ nijakim g∏osem mówi wtedy “to poka˝” i ona pokazuje. Otwiera si´ wi´c nowe piwo, siada na sofie i si´ oglàda. A Ruska robi show, monolog jakiÊ i taniec. Grupa od bejsbola g∏oÊno komentuje i pokrzykuje, a ta od gitar zaczyna coraz ciszej plàkaç. Siadam obok besjbola, chc´ si´ bawiç. Mówià, ˝e nie ma jak dziewczyny ze Wschodu, nie tylko pi´kne cia∏a, ale widaç wyraênie, ˝e myÊlà. Nie rozumiem, gdzie widaç, ˝e Ruska myÊli. Zakrzykujà mnie, ˝ebym w takim razie te˝ pokaza∏a majtki. Podnosz´ si´ po kolejne piwo, ale w po∏owie drogi zatrzymuj´ si´ i kieruj´ ku wyjÊciu. Patrz´ jeszcze na nich. Mo˝e powinnam zostaç, bawiç si´ z nimi ich sposobami, coÊ wykombinowaç, ale nie ma si´ nawet z kim ˝egnaç.

Stamtàd by∏o ju˝ niedaleko do znanego baru. Po drodze zmok∏am, bo bez parasola, ale w barze by∏o ciep∏o i swojsko. Dosta∏am od pani L. zas∏u˝onego, darmowego drinka. Po czym otworzy∏am telefon, który od razu zapika∏ w bezpiecznym rytmie online.

piórkiem w sedno

TURNINHG THE WORLD AROUND

LECI NAD MIASTEM LOKOMOTYWA

“Powoli, powoli, jak ˝ó∏w, oci´˝ale, ruszy∏a maszyna po szynach ospale. Nagle buch!

Ko∏a w ruch...”.

MARIAN POLAK

Zaraz, zaraz... Jakie szyny? I jakie ko∏a, kiedy ju˝ wiadomo, ˝e pociàg przysz∏oÊci nie b´dzie mia∏ ˝adnych kó∏? Z pewnoÊcià nie b´dzie te˝ rusza∏, a tym bardziej jeêdzi∏ powoli, skoro wysi∏ki projektantów zmierzajà w kierunku, by uczyniç future train pojazdem konkurencyjnym pod wzgl´dem pr´dkoÊci dla dzisiejszych samolotów pasa˝erskich. Dodatkowo pociàg, który za dwietrzy dekady stanie do konfrontacji z Boeingiem i Airbusem, musi jeszcze przewy˝szaç wymienione jednostki latajàce pod wzgl´dem komfortu, bezpieczeƒstwa, punktualnoÊci, dost´pnoÊci (topograficznej oraz ekonomicznej) g´stoÊci sieci i cz´stotliwoÊci po∏àczeƒ. Inaczej z samolotem nie wygra.

Tymczasem powinien, bowiem jak do tej Pociàgi pory nie wymyÊlono w dziedzinie transporprzysz∏oÊci tu publicznego niczego równie sensownego, jak komunikacja kolejowa. b´dà Tak, kolejowa, chocia˝ kto choçby raz mia∏ okazj´ przejechaç ca∏à tras´ (sp´dzajàc pozupe∏nie nad dob´ w korytarzu obok Warsu) pociàgiem inne relacji PrzemyÊl – Szczecin, nie uwierzy. Chy˝e dla równowagi podró˝owa∏ te˝ kiedyÊ od obecnego ba TGV z Pary˝a do Nicei albo Lyonu. taboru.

No ale pociàgi przysz∏oÊci majà byç zupe∏nie inne od taboru PKP. Nowoczesne, eleganckie, komfortowe i szybkie. Rozwijajàce pr´dkoÊç powy˝ej pi´ciuset kilometrów na godzin´.

Ju˝ sà takie. Nawet sk∏ady wykorzystujàce tradycyjny nap´d elektryczny i je˝d˝àce po standardowych torowiskach zbli˝ajà si´ dzisiaj do tej magicznej granicy. Obok francuskiego TGV podobne wyniki osiàgajà ekspresowe linie w Japonii i jedna w Chinach (funkcjonuje w Szanghaju). Tak˝e niektóre niemieckie ekspresy kursujà ze Êrednià pr´dkoÊcià 350 kilometrów na godzin´.

Ale wiele (o ile nie wszystko, prócz czynników ekonomicznych) wskazuje na to, ˝e przysz∏oÊç kolei to technologia nazywana w skrócie maglev, która pozwala pociàgom przekraczaç barier´ pr´dkoÊci za pomocà lewitacji. Technologi´ wymyÊlono w Japonii, ale nie ma ona raczej niczego wspólnego z mistycyzmem i sztukà medytacji, natomiast bardzo wiele z banalnym polem magnetycznym. Stàd nazwa systemu maglev, czyli skrót od “magnetycznej lewitacji”.

Sk∏ad unoszàcy si´ lekko nad powierzchnià specjalnie wybudowanej betonowej estakady nie potrzebuje tradycyjnego torowiska ani – oczywiÊcie – kó∏. Pociàg o futurystycznych, op∏ywowych kszta∏tach sunie jak torpeda we wzniesionej stosunkowo wysoko nad ziemià rynnie, przypominajàcej formà profesjonalny tor saneczkowy. Jak doniós∏ “USA Today”, na próbnym, zbudowanym nieopodal Tokio 18-kilometrowym torze rekord pr´dkoÊci prototypowego magleva, wynoszàcy 513 km/h pad∏ ju˝ w grudniu 2003 roku. Future train osiàga t´ pr´dkoÊç 90 sekund po ruszeniu.

Do tego wyniku japoƒska firma Central Japan Railway dochodzi∏a przez cztery ostatnie dziesi´ciolecia kosztem 2,4 mld dolarów. Wynik tych wysi∏ków, futury-

Acela w Bostonie

Francuski TGV

Zdj´cia: Archiwum

Weekend | NDZ | 6 LUTEGO 2010 | 4

Weekend poleca

Chiƒski Maglev styczny “latajàcy pociàg” jest absolutnie bezkolizyjny i zarazem energooszcz´dny, bo przy tak imponujàcej pr´dkoÊci jego zu˝ycie energii wynosi mniej wi´cej tyle samo, co dla standardowego sk∏adu z lokomotywà elektrycznà albo spalinowà. Jedynym mankamentem nowej technologii jest ha∏as oraz... turbulencje. Takie, jak w samolocie. Natomiast najpowa˝niejszym ograniczeniem utrudniajàcym wprowadzenie takich pociàgów do powszechnego u˝ytku sà koszty budowy specjalnych, magnetycznych torowisk na estakadach. Otwarta 1 stycznia 2004 pierwsza na Êwiecie komercyjna linia tego typu funkcjonujàca w Szanghaju ma tylko 30 km, a kosztowa∏a 1,2 miliarda dolarów. W tej sytuacji znacznie wi´ksze przedsi´wzi´cie, jakim mia∏o byç “lewitujàce” po∏àczenie mi´dzy Szanghajem i Pekinem, na razie – z powodu kryzysu ekonomicznego – nie dosz∏o do skut-

Shanghai Airport Maglev

ku. Z podobnych planów wycofali si´ niedawno tak˝e Niemcy. A i American Maglev Technology Inc. na razie nie wysz∏a poza faz´ ambitnych projektów. Trudno si´ dziwiç w sytuacji, kiedy jeden kilometr trakcji dla “nadszynowca” kosztuje 175 mln dolarów.

Na razie ciàgle taniej jest wybudowaç kolejny pas startowy.

Samoloty sà wprawdzie ciasne i niewygodne, latajà rzadko, spóêniajà si´ nagminnie, przewoênicy podnoszà ceny za bilety, a porty wprowadzajà utrudnienia zwiàzane z zagro˝eniem terrorystycznym. I jeszcze trzeba przedtem odstaç swoje w kilometrowych korkach, ˝eby dojechaç na lotnisko. Ale jednak ju˝ teraz rozwijajà one pr´dkoÊci przekraczajàce znacznie pi´çset kilometrów na godzin´. Tak wi´c na pociàgi przysz∏oÊci przyjedzie nam pewnie poczekaç dwie, a mo˝e trzy dekady.

Niemiecki ICE

Weekend | NDZ | FEBRUARY 6, 2010 | 5

podró˝e nie na Weekend

CO KRAJ – TO OBYCZAJ W pociàgu cz´Êciej poznaje si´ wspó∏towarzyszy podró˝y, ∏atwiej wywiàzuje si´ rozmowa, czemu sprzyja choçby sposób rozsadzenia pasa˝erów EWA ÂRÓDKA twarzà do siebie. W wielu krajach kolej jest relatywnie tanim sposobem przemieszczania si´ z jednego miejsca do drugiego – czasem to nawet jedyny mo˝liwy sposób podró˝y. Bywa, ˝e przeja˝d˝ka kolejà jest atrakcjà samà w sobie, jak np. tren de la fresa (truskawkowy pociàg) w Hiszpanii. Jadàc z Madrytu do Aranjuez nie tylko dostaje si´ talerz wspania∏ych, aromatycznych truskawek na drog´, ale w cen´ jest te˝ wliczone zwiedzanie przepi´knych królewskich ogrodów w Aranjuarez (szczegó∏y: museodelferrocarril.org/tren_fresa.htm).

Ale nie zawsze podró˝owanie kolejà jest tak s∏odkie i wygodne.

T∏ok i cudze r´ce pod koszulkà

Podró˝ujàc samodzielnie po Indiach nie mo˝na uniknàç przeja˝d˝ki kolejà – to najtaƒsza, a cz´sto te˝ jedyna mo˝liwoÊç, aby przemieÊciç si´ z jednego miasta do drugiego. To tak˝e wyzwanie dla podró˝ników z Zachodu, poniewa˝ pociàgi sà zwykle ekstremalnie zat∏oczone i doÊç brudne. W ca∏ych Indiach z kolei codziennie korzysta 15 mln ludzi! Na dworcach panuje trudny do opisania harmider, do ruszajàcych pociàgów jeszcze doskakujà ludzie, którzy cz´sto podró˝ujà zawieszeni na zewn´trznych por´czach.

Gdzie si´ Êpi Kupienie biletu na w∏aÊciwy kierunek graw pociàgu niczy z cudem: trudno si´ dopchaç, trudna jednym ∏ó˝ku, no porozumieç z kasjerem, który najcz´Êciej nie mówi po angielsku, i nie mo˝gdzie napastujà, na te˝ liczyç na ˝adne informacje pisemne. Zapewne te˝ za bilet nieÊwiadomie a gdzie zap∏acimy wi´cej (tu cz´sto obowiàzuje podajà tlen. zasada: bia∏y ma kas´, wi´c mo˝e zap∏aciç 10 razy tyle co Hindus). Prawdà jest jednak, ˝e nawet jeÊli ktoÊ poda nam zawy˝onà taryf´, to zapewne tego nie odczujemy. Kobiety powinny si´ przygotowaç na to, ˝e w zat∏oczonych pociàgach b´dà ∏atwym celem do obmacywania, co si´ niestety cz´sto tutaj zdarza. Trudno te˝ coÊ zrobiç w takiej sytuacji – krzyki: “Perv!

Help!” nie zrobià na nikim wra˝enia. Przepchanie si´ do ∏azienki te˝ nas nie uratuje choç na chwil´ od cudzych ràk – toalet tu w pociàgach nie ma.

INDIE Maroko – kolej w rozbudowie

KilkanaÊcie lat temu, z biletem Inter Rail (studencki bilet miesi´czny na koleje w ca∏ej Europie i krajach sàsiadujàcych) w plecaku, wybra∏am si´ w podró˝ – m.in. do Maroka. Jakie˝ by∏o moje zdziwienie, gdy si´ okaza∏o, ˝e w Afryce bilet obejmuje linie, które... sà dopiero w budowie.

Przez trzy tygodnie sp´dzone w Maroku przejecha∏am wi´c kolejà tylko do Casablanki i z Marrakeszu do Tangeru!

DziÊ cz´Êç z tych wtedy planowanych linii jest ukoƒczona, wi´c i Êmielej mo˝na podró˝owaç po szynach po tym fascynujàcym kraju. Przejazdy sà tam tanie, wi´c zawsze lepiej kupiç bilet pierwszej klasy – b´dzie wygodniej i mniej

MAROKO t∏oczno. W drugiej klasie, szczególnie w nocy, zdarza si´, ˝e ktoÊ “do∏o˝y si´” do naszej ∏awki (w gorszych pociàgach sà drewniane ∏awki zamiast siedzeƒ). Ludzie sà tam nieco mniej wymagajàcy ni˝ Europejczycy i wychodzà z za∏o˝enia, ˝e ˝adne miejsce nie powinno si´ marnowaç.

Nie nale˝y te˝ liczyç na wagon sypialny z prawdziwego zdarzenia – tamtejsze sypialne sà najwy˝ej w standardzie polskich kuszetek. Kolejà w Maroku ciàgle nie dojedziemy za góry Atlas. Inne po∏àczenia nale˝y przy planowaniu podró˝y sprawdziç na stronie oncf.ma.

Przeja˝d˝ka w chmurach

PERU Do niezapomnianych wra˝eƒ nale˝y podró˝ jednà z najwy˝ej po∏o˝onych kolei na Êwiecie – peruwiaƒskà Ferrocarril Central Andino przez Andy. Z Limy do Huancayo (miasto w Andach po∏o˝one na wysokoÊci 3200 m. n.p.m.) jedzie si´ co prawda 12 godzin, ale ka˝da minuta tej podró˝y jest warta sp´dzonego czasu i pieni´dzy. Pociàg jedzie m.in. przez najwy˝ej po∏o˝ony tunel na Êwiecie – Galera Tunel – a tak˝e przez stalowe mosty zawieszone mi´dzy groênymi wzgórzami. Widoki pot´˝nych gór w chmurach dooko∏a, niesamowita przestrzeƒ i przede wszystkim – wysokoÊç, niejednego turyst´ doprowadzi∏y do nerwowego rozmyÊlania, czy tory sà porzàdnie u∏o˝one i czy pociàg

Zdj´cia: Archiwum

Podró˝ kolejà ma w sobie magi´, jakiej nie ma ani przelot samolotem, ani przejazd autokarem.

nie zsunie si´ w przepaÊç. Nie ma obaw – linia ta by∏a konstruowana w XIX w. przez polskiego in˝yniera (Ernesta Malinowskiego) i jak do tej pory dzia∏a bez problemu. W pociàgach sà butle tlenowe dla tych, którym z powodu choroby wysokoÊciowej lub stresu zabraknie tlenu.

Kto chcia∏by doÊwiadczyç przeja˝d˝ki po Andach, powinien wczeÊniej sprawdziç na stronie ferrocarrilcentral.com rozk∏ad pociàgów, bo jest ich tylko par´ w miesiàcu. Najbli˝szy odjazd z Limy – 12 lutego.

Niemiecka jakoÊç

Koleje niemieckie – Deutsche Bahn – chlubià si´ punktualnoÊcià, szybkoÊcià i niezawodnoÊcià. Za t´ jakoÊç trzeba jednak s∏ono p∏aciç.

Aby np. przejechaç w 2 godziny z Saarbruecken do Stuttgartu, trzeba za bilet drugiej klasy w pociàgi Inter City zap∏aciç oko∏o 60 euro. DB A: oferuje jednak i taƒsze – UWAG CH Y C M E I N A alternatywy. W weePOCIÑG kend mo˝na przejechaç T¸OK W w dowolne miejsce Niemiec za zaledwie 37 euro. Co wi´cej, ten specjalny weekendowy bilet (Schoenes Wochenende Ticket) obejmuje grup´ pi´ciu osób podró˝ujàcych razem! Skorzysta∏am z tej oferty – owszem, by∏o tani, ale... niezbyt szybko i niezbyt komfortowo. Przejazd z Saarbruecken do Stuttgartu zajà∏ mi jakieÊ 6 godzin, mia∏am trzy przesiadki – w tym jednà z pó∏godzinnà przerwà na stacji, która nie mia∏a toalet – a pociàgi by∏y bardzo niewygodne. Te i inne podobne bilety w kolejach niemieckich obejmujà bowiem wy∏àcznie przejazdy powolnymi pociàgami regionalnymi. W ten sposób nauczy∏am si´, ˝e w Niemczech najlepiej dzia∏a to, za co si´ dobrze p∏aci – kolej tak˝e.

Weekend | NDZ | 6 LUTEGO 2010 | 6

Polska na zimno

DO STOLICY CORAZ DALEJ Przed wojnà pociàg z Warszawy do Gdaƒska jecha∏

Kiedy spojrzeç na rozk∏ad jazdy z lat trzydziestych, mo˝na tam znaleêç informacj´, ˝e ekspresowy pociàg z WarszaPRZEMEK wy do Trójmiasta, jeden z flaGULDA gowych okr´tów s∏ynàcej z punktualnoÊci i solidnoÊci kolei z czasów II Rzeczypospolitej, przemierza∏ ten ponadtrzystokilometrowy odcinek w czasie niewiele d∏u˝szym ni˝ trzy godziny. Kiedy zaÊ zerknie si´ na rozk∏ad najnowszy, przygotowany ponad pó∏ wieku póêniej, znaleêç tam mo˝na szokujàcà informacj´: pociàg potrzebuje dziÊ wi´cej ni˝ pi´ciu godzin, ˝eby pokonaç ten sam odcinek.

A przecie˝ dziÊ na tej trasie je˝d˝à pociàgi o wiele nowoczeÊniejsze i szybsze ni˝ w tamtych czasach.

Zapowiada∏o si´ dobrze. Zaraz po wojnie pociàg ze stolicy nad morze jecha∏ troch´ d∏u˝ej ni˝ zanim nasta∏y czasy PRL-u, ale ten czas doÊç skutecznie skracano.

Dzia∏o si´ tak w∏aÊciwie bez wielkich przeszkód do lat 90., kiedy to nastàpi∏ krach. Paradoksalnie wiàza∏ si´ on z okresem, kiedy rzàd, a potem tak˝e Unia Europejska zacz´∏y hojnie dofinansowywaç remonty i modernizacje infrastruktury kolejowej. Z kopyta ruszy∏y wi´c roboty. I to podwójne: niemal równolegle ekipy robotników pojawi∏y si´ na torach i na peronach, modernizujàc obie cz´Êci kolejowej sieci. Cel by∏ jasny, a urz´dnicy odpowiedzialni za t´ kwesti´ szermowali opty-

mistycznymi has∏ami. Dzi´ki wymianie torów i lepszemu wymodelowaniu zakr´tów, dzi´ki nowoczeÊniejszym peronom, wiaduktom i tunelom, tras´ mi´dzy Warszawà a Trójmiastem mia∏y przemierzaç najnowoczeÊniejsze wagony, modele wyposa˝one w tzw. wychylne pud∏a, dzi´ki którym na zakr´tach nie muszà zwalniaç. Zapowiedzi by∏y obiecujàce: podró˝ ze stolicy nad morze mia∏a skróciç si´ do dwóch godzin. Dla pasa˝erów cz´sto je˝d˝àcych tà trasà, przyzwyczajonych do co najmniej pi´ciogodzinnej podró˝y, brzmia∏o to nieprawdopodobnie, ale kiedy porówna∏o si´ to do d∏ugoÊci podró˝y na odcinku podobnej d∏ugoÊci, z Krakowa do Warszawy, trwajàcej w∏aÊnie dwie godziny, wszystko nabiera∏o sensu.

Niestety, w rzeczywistoÊci sytuacja nie jest tak dobra. Po pierwsze: nieustannie przesuwane sà terminy zakoƒczenia remontów i oddania do eksploatacji poszczególnych odcinków. Po drugie: okres przejÊciowy – nie doÊç, ˝e coraz d∏u˝szy – staje si´ coraz bardziej k∏opotliwy. Oto bowiem, na skutek remontu kolejnych cz´Êci trasy, pociàgi albo je˝d˝à bardzo wolno, albo jeszcze gorzej – muszà przemieszczaç si´ objazdami. W obu przypadkach podró˝ trwa o wiele d∏u˝ej, ni˝ nakazywa∏by rozsàdek, o wiele d∏u˝ej, ni˝ trwa∏a przed wojnà. Co wi´cej – ostatnio okaza∏o si´, ˝e remont wykonany zosta∏ w taki sposób, ˝e wagony z wychylnym pud∏em i tak nie b´dà mog∏y podró˝owaç tà trasà. Nawet

Zdj´cia: Archiwum

krócej ni˝ dziÊ. Jak to mo˝liwe?

Zima zaskoczy∏a kolejarzy kiedy skoƒczà si´ ju˝ wi´c nieznoÊne remonty, podró˝ i tak nie b´dzie tak krótka, jak wczeÊniej zapowiadano.

Jak to si´ skoƒczy? Nie wiadomo. Pojawiajà si´ pierwsze optymistyczne sygna∏y – najnowszy rozk∏ad jest pierwszym od d∏u˝szego czasu, w którym po∏àczenie z Warszawy do Gdaƒska nie uleg∏o wyd∏u˝eniu.

Coraz bli˝ej ju˝ do magicznej daty, która zakoƒczyç musi nie tylko remont tej trasy, ale tak˝e wiele innych wa˝nych inwestycji w Polsce. To roku 2012, kiedy odbywaç si´ b´dà, organizowane wspólnie przez Polsk´ i Ukrain´, mistrzostwa Europy w pi∏ce no˝nej. Tysiàce kibiców b´dzie musia∏o jakoÊ si´ przemieszczaç mi´dzy miastami, w których odbywaç si´ b´dà mecze. Gdaƒsk jest jednym z nich – i byç mo˝e to oka˝e si´ b∏ogos∏awieƒstwem dla podró˝nych i przyczynà, dla której czas po∏àczenie mi´dzy stolicà a Trójmiastem wreszcie ulegnie skróceniu.

wyrwij, zachowaj

KOLEJKA ZESZ¸A DO PODZIEMIA Metro, czyli kolejka miejska, to m∏odsza i bardziej zaawansowana technologicznie pochodna “prawdziwej” kolei.

Tak by∏o w Londynie, gdzie w po∏owie dziewi´tnastego stulecia (1863) powsta∏ pierwszy subway na Êwiecie (zwany tam underground lub tube). A potem w Glasgow, Bostonie, Pary˝u i wreszcie tak˝e w Nowym Jorku, gdzie – rzecz ciekawa – realizacja pomys∏u na pociàg jako Êrodek masowego transportu miejskiego zacz´∏a si´ od inwestycji na Brooklynie.

Kiedy po ulicach Manhattanu ciàgle jeszcze kursowa∏y – w charakterze dzisiejszych autobusów i ˝ó∏tych taksówek – powozy konne, Austin Corbin, przemys∏owiec który dorobi∏ si´ majàtku mi´dzy innymi na budowie i eksploatacji linii kolejowych, w tym LIRR, rozpoczà∏ pierwszà wielkà inwestycj´ w nowojorski subway system od budowy kolejki miejskiej ∏àczàcej Manhattan z... Manhattan Beac oraz z ca∏à resztà Coney Island, która w∏aÊnie wtedy zrobi∏a Êwiatowà karier´ w charakterze najbardziej znanego nadmorskiego kurortu Ameryki. To pierwsze “metro” w szczegó∏ach technicznych nie ró˝ni∏o si´ w∏aÊciwie niczym od tradycyjnej kolei parowej, a jedynym powodem, dla którego brooklyƒskà inicjatyw´ Corbina uwa˝a si´ za poczàtek dziejów nowojorskiego subwaya jest okolicznoÊç, ˝e by∏a to sieç lokalna, traktowana jak Êrodek masowego transportu miejskiego.

Wprawdzie ju˝ dziesi´ç lat wczeÊniej, zanim jeszcze wi´kszoÊç mieszkaƒców Manhattanu pozna∏a i doceni∏a uroki prototypu metra, co niedziela doje˝d˝ajàc za kilka centów na pla˝e Coney Island, na Manhattanie wybudowano wzd∏u˝ Dziewiàtej Alei pierwszà takà w Ameryce lini´ miejskiej kolejki nadziemnej, nazywanej El (od elevated). T´ samà, której zabytkowa estakada sta∏a si´ teraz punktem wyjÊcia do stworzenia postmodernistycznej wersji wiszàcych ogrodów Êródmiejskich. Ale “Elka” operowa∏a na zaledwie niewielkim odcinku jed-

nej ulicy. No i bli˝ej ni˝ do klasycznej kolei by∏o jej na przejechaç autem przez Manhattan w godzinach szczypoczàtku do górskiej kolejki linowej. Dopiero w 1871 tu. W tej sytuacji wzgl´dy ekologiczne i ekonomiczne roku mechanizm linowy zastàpi∏y lekkie parowozy. to tylko okolicznoÊci wzmacniajàce si∏´ podstawowePierwsza linia metra z prawdziwego zdarzenia, a wi´c go w tej sprawie argumentu – zat∏oczenia nowojorskich takiego, które zgodnie z amerykaƒskà nazwà subway ulic, których z oczywistych wzgl´dów nie da si´ przeoperuje pod ziemià, powsta∏a w Nowym Jorku dopiero cie˝ poszerzaç w nieskoƒczonoÊç. w 1904 roku i po∏àczy∏a City Hall ze stacjà Grand CenW tej chwili nowojorskie metro nale˝y do najintensywtral, nieco póêniej docierajàc do Times Square i dalej, niej wykorzystywanych systemów kolei miejskiej na Êwiea˝ do 180 Ulicy na Bronksie. cie, pod wzgl´dem liczby pasa˝erów (prawie dwa miliarKilka dekad zaj´∏o budowniczym nowojorskiego me- dy rocznie) ust´pujàc jedynie subwayom w Moskwie, Totra sprz´gniecie w jeden system ju˝ istniejàcych nadziem- kio i Seulu. Natomiast w Ameryce jest pod tym wzgl´dem nych i podziemnych linii openie do pobicia, przewo˝àc rujàcych w ró˝nych cz´Êciach rocznie wi´cej podró˝nych, Manhattanu oraz na Brooklyni˝ wszystkie Êrodki transpornie w jeden funkcjonalny sytu miejskiego w ca∏ych Stastem transportu miejskiego. nach Zjednoczonych razem By∏oby szybciej, ale – jak to wzi´te. Subwaye osiàgajà ten w Ameryce – swoje kawa∏ki wynik wlokàc si´ around the subwaya budowa∏y i eksploclock po 299 milach (396 km) atowa∏y osobne spó∏ki, tote˝ torowisk pomi´dzy 468 stacjauzgadnianie zasad eksploatami, od Coney Island po najcji i podzia∏u zysków zaj´∏o dalsze kraƒce Bronksu. znacznie wi´cej czasu ni˝ saW sto lat po tym, jak pierwme prace budowlane. szy parowóz z gromadà waW koƒcu jednak jakoÊ si´ goników pokona∏ podziemuda∏o podpisaç stosowne ny tunel mi´dzy City Hall i umowy, a nowojorskie meGrand Central, trudno wyotro, któremu na poczàtku nie braziç sobie Nowy Jork bez wró˝ono d∏ugiej przysz∏oÊci, Wypadek nowojorskiego metra w 1905 r. metra i jego specyficznej subfunkcjonuje ju˝ pó∏tora wiekultury. A przecie˝ gdy poku i wszystko wskazuje na to, ˝e przetrwa przynajmniej wstawa∏a, rzadko kto wró˝y∏ kolei podziemnej na Madrugie tyle, bo to w∏aÊnie kolej b´dzie przysz∏oÊcià lo- nhattanie przysz∏oÊç, bowiem – jak to ujà∏ ówczesny makalnego masowego transportu miejskiego. ˚e nie ma lep- gnat finansowy Russell Sage – the people of New York szego wyjÊcia, rozumie ka˝dy, kto choç raz próbowa∏ will never go into a hole in the ground to ride.

Foto: Archiwum

ALFA OMEGA

Weekend | NDZ | FEBRUARY 6, 2010 | 7

Weekend w kinie

POCIĄGI POD FILMOWYM NADZOREM Ka˝dy jest w stanie wymieniç filmy, których choç fragmenty dziejà si´ pociàgach.

¸UKASZ DZIATKIEWICZ

Albo te przynajmniej ze scenà w przedziale czy z pociàgami w tytule. I nic dziwnego, bowiem kolej pozostaje wa˝na w ˝yciu ludzi od wielu lat. W losach filmowych bohaterów nie mog∏o byç wi´c inaczej.

Pradzieje

Zdj´cia: Archiwum

Gdy narodzi∏ si´ film, kolej parowa nie budzi∏a ju˝ sensacji, bowiem mia∏a ju˝ kilkadziesiàt lat. Nie zmienia to faktu, i˝ niespodziewany wjazd pociàgu w sal´ teatralnà wywo∏ywa∏ pop∏och wÊród widzów. Co prawda, wbrew cz´stemu przeÊwiadczeniu, nie dosz∏o do tego na pierwszym publicznym pokazie kinowym, który mia∏ miejsce w Pary˝u 28 grudnia 1895 r. (ten dzieƒ uznano za narodziny X muzy), ale reszta zgodna jest z prawdà. Gdy “Wjazd pociàgu na stacj´ w Ciotat” (1 min) mia∏ premier´ w styczniu nast´pnego roku kolejnego, nie wszyscy wysiedzieli na swoich miejscach. Od tej pory kino fascynuje si´ kolejà i wykorzystuje na wszystkie mo˝liwe sposoby we wszelkich swych odmianach gatunkowych. Specjalne miejsce zajmujà w niej przeró˝ne rodzaje opowieÊci sensacyjnych.

Amerykanin Edwin S. Porter nale˝y do pionierów kina. W 1903 r. przedstawi∏ on “The Great Train Robbery”.

Akcja jest niezwykle prosta – bandyci napadajà na pociàg, ograbiajà pasa˝erów i wagon pocztowy, nast´pnie uciekajà na koniach, ich tropem wyrusza poÊcig, który ∏apie ∏otrów. Na ten pierwszy w dziejach western wystarczy∏o 12 minut. Ale nie tylko na tym polega∏a jego niezwyk∏oÊç. Pojawi∏o si´ w nim sporo rewolucyjnych innowacji, w tym m.in.: podwójna ekspozycja, kamer´ wprawiono w ruch, zdj´cia robiono w plenerach. A w ostatnim uj´ciu jeden z bandziorów mierzy∏ w zbli˝eniu w widzów, czegoÊ takiego jeszcze nie widziano.

Sk∏ady z sensacjà

Pociàgów w wi´kszoÊci westernów jest pod dostatkiem, niemniej filmy reprezentujàce ten gatunek kr´ci si´ sporadycznie. Za to konwencje rodem z opowieÊci z Dzikiego Zachodu pojawiajà si´ jednak˝e w innych produkcjach, czego przyk∏adem jest “Under Siege 2: Dark Territory” (1995). Jest to druga cz´Êç przygód by∏ego cz∏onka elitarnych oddzia∏ów Navy SEALs, obecnie kucharza. Jako ˝e w roli tej ponownie obcujemy ze Stevenem Seagalem, mamy pewnoÊç, i˝ choç odda∏ si´ pichceniu, to – jak trzeba – przypomni sobie dawne umiej´tnoÊci. A b´dzie to konieczne, gdy˝ terroryÊci opanowujà pociàg, którym podró˝uje wraz z siostrzenicà. Stawkà jest ˝ycie nie tylko ich i innych pasa˝erów, bowiem z∏oczyƒcy przejmujà kontrol´ nad supertajnà i superniebezpiecznà bronià. To niewàtpliwie jeden z lepszych fil-

Weekend

Magazyn Weekend redaguje: Jan Latus, 212-594-2266 w. 25.

Stali wspó∏pracownicy: Bo˝ena Chlabicz, Marian Chlabicz, Stanis∏aw Kokesz, Monika Âli˝, Piotr Milewski, Piotr Powietrzyƒski.

Piszà z Polski: ¸ukasz Dziatkiewicz, Przemek Gulda, Katarzyna

“Ludzie z pociàgu” Kazimierza Kutza mów z SS, bo kosztowa∏, jak na obrazy z nim, niema∏o.

Tak˝e lwia cz´Êç akcji “Uciekajàcego pociàgu” (1985) Andrieja Koncza∏owskiego ma miejsce w p´dzàcym sk∏adzie. Dostajà si´ do niego dwaj uciekinierzy z wi´zienia o zaostrzonym rygorze na Alasce. Pociàg jedzie z pe∏nà szybkoÊcià, tylko ˝e poza tà dwójkà jest w nim jedynie m∏oda pracownica kolei, bowiem maszynista zmar∏. Na zewnàtrz panuje ostra zima, a Êladem zbiegów podà˝a poÊcig kierowany przez powodowanego tak˝e osobistà zemstà naczelnika wi´zienia.

Dwa powy˝sze filmy to przyk∏ady kina sensacyjnego na torach, ale w pociàgach dochodzi∏o tak˝e do bardziej

Krawczyƒska, Ewa Âródka, Daniel Wyszogrodzki.

Reklamuj si´ w Weekendzie. Dzia∏ Reklamy i Marketingu.

Dyr. Dominik Przyby∏o: Tel: 212-594-2266 wew. 34; Fax: 212-594-5538; Displays@dziennik.com

subtelnych, jednakowo˝ morderczych zdarzeƒ. Hitchcock pope∏ni∏ w 1938 r. “The Lady Vanishes”. Z pociàgu jadàcego przez Europ´ znika starsza dama. M∏oda kobieta postanawia wyjaÊniç t´ zagadk´. Hitch opar∏ si´ na powieÊci Ethel Liny White. Bardziej znanà od niej brytyjskà autorkà krymina∏ów by∏a Agatha Christie. “Morderstwo w Orient Expressie” nale˝y do jej najlepszych powieÊci, zaÊ ekranizacja tej˝e Sidneya Lumeta z 1974 r. do najbardziej udanych. Ukochany bohater Angielki, detektyw Herkules Poirot, wraca pociàgiem ze Stambu∏u do Londynu. Gdy jeden ze wspó∏pasa˝erów zostaje zamordowany, tropiciel zbrodni postanawia znaleêç sprawc´. Okazuje si´, ˝e motyw mia∏o wiele osób...

Nasze trasy

W polskich filmach pociàgi odgrywa∏y specjalnà rol´, bo przez d∏ugie lata by∏ to podstawowy Êrodek dalszego transportu. Przywo∏am trzy filmy, ka˝dy zrealizowany przez wybitnego twórc´. “Cz∏owiek na torze” (1956) to pierwszy polski film rozrachunkowy ze stalinizmem.

By∏ równoczeÊnie debiutem pe∏nometra˝owym tragicznie zmar∏ego pi´ç lat póêniej Andrzeja Munka. Pokazywa∏ on etos pracy starego przedwojennego kolejarza w zderzeniu z komunistycznymi realiami i normami.

W podobnym czasie powsta∏y “Pociàg” Jerzego Kawalerowicza (1959) i “Ludzie z pociàgu” (1961) Kazimierza Kutza. Pierwszy by∏ dramatem wspó∏czesnym, drugi okupacyjnym. Kawalerowicz zaprezentowa∏ troje pasa˝erów pociàgu relacji Warszawa–Hel, ka˝dy z nich jest w trudnym momencie ˝yciowym. Sà i inni ludzie podró˝ujàcy tym sk∏adem, w tym cz∏owiek, który kogoÊ zamorduje. Dzie∏o Kutza, mimo dramatycznych wydarzeƒ, jest przede wszystkim obrazem dnia codziennego podczas hitlerowskiej okupacji. Oto pasa˝erowie dwóch uszkodzonych pociàgów oczekujàcy na stacji. Galeria postaci od zwyk∏ych ludzi, poprzez kobiet´ z ˝ydowskà dziewczynkà i konspiratora, na ohydnym szmalcowniku skoƒczywszy. Gdy Niemcy znajdà porzucony karabin, rozp´tajà piek∏o.

Bogactwo filmów z wàtkami kolejowymi jest niezmierne. Prosz´ sobie choçby przypomnieç “Pociàgi pod specjalnym nadzorem”, “Bitw´ o szyny” czy “Genera∏a” Bustera Keatona. A to zaledwie poczàtek filmowych torów.

(Wydawca nie ponosi odpowiedzialnoÊci za treÊç publikowanych og∏oszeƒ. The Publisher disclaims any liability for the content of any advertisement appearing in this magazine).

Piszcie listy do: weekend@dziennik.com

Weekend | NDZ | 6 LUTEGO 2010 | 8

dzia∏ kombatancki

LEGENDA POLSKA: WARS BEZ SAWY

Godzina 4:45 nad ranem. Budzi mnie uporczywy dêwi´k budzika. Zanim zrezygnuj´ i pogrà˝´ si´

Ze stacji kolejowej widaç okna domu mojej babci.

Czekajàc na pociàg zawsze spoglàdam w tamtà stron´.

Tym razem czarno. Spod wiaty na peronie kieruj´ si´ w stron´ otwartej przestrzeni, bo pani z rozg∏oÊni PKP zasygnalizowa∏a skwierczàcym g∏osem, ˝e Kaszub zaraz wje˝d˝a. Tak mi si´ zdaje, ˝e Kaszub i przypuszczam, ˝e wje˝d˝a, bo niefortunnie komunikaty z megafonu zsynchronizowane sà z hamujàcymi kolejkami SKM do Gdaƒska, i – przy s∏abej jakoÊci dêwi´ku – nigdy nic nie s∏ychaç. Stawiam ko∏nierz i czekam wytrwale. Wkrótce dowiaduj´ si´, ˝e pociàg ma 20-minutowe opóênienie z Gdyni. No tak, poni˝ej zera, szyny zamarz∏y! – myÊl´ sobie. Spoko, do Krakowa nadrobimy!

3 i pó∏ lampy od strony ulicy Marynarzy i s∏ynny 5. wagon zatrzyma∏ si´ tu˝ pod moim nosem. Widz´ jak Kondraty, Kaczyƒscy i inni koledzy, z którymi w poniedzia∏ki cz´sto mam przyjemnoÊç dzieliç wagony do stolicy, szukajà swoich przedzia∏ów. Loosers!

Zajmuj´ jako pierwsza z grupy warsowiczów moje ulubione miejsce na naro˝nej kanapie. Trafi∏ si´ nam dzisiaj najlepszy wagon: ró˝owy, czysty i bez tych wysokich sto∏ków, na których kr´gos∏up wygina ci si´ ku kifozie. Mamy te˝ plastikowe kwiatNa jednej kawie ki w wazonikach, a tak˝e obrusy bez plam nie przetrwam po kawie i rdzawobràzowych stempli firmowych: WARS! Pechowo, obs∏uga nie ponad nale˝y do moich ulubionych. Wol´ jeêsiedmiu godzin dziç z dwoma brunetkami, mi∏ymi paniami, które znajà moje ˝ywieniowe przyw Warsie – zwyczajenia. JakiÊ czas temu wesz∏o rozporzàdzanie, ˝e w pociàgach Intercity nie w koƒcu mnie mo˝na spo˝ywaç alkoholu. To nic, ˝e na kiedyÊ wyrzucà. Warszawie Wschodniej Józek jeden z drugim bezprawnie przechadzajà si´ korytarzami krzyczàc: – Piwko, piwko, zimne piwko! Wszyscy o tym wiedzà. Oni, i ci g∏usi od breloczków pukajà do przedzia∏ów na zmian´.

Dzisiejszy personel z∏oÊliwie nie chcia∏ mi kiedyÊ sprzedaç piwa spod lady. Mówi´: – Poprosz´ piwo bezalkoholowe. Przy czym daj´ im znak okiem, ˝e chodzi mi o to z procentem. Wszyscy trzej, kucharz/barman i dwóch od przewoênych stoisk gastronomicznych (mini-barów) udajà, ˝e nie rozumiejà. Mrugam i mrugam. Jak do Êciany!

Ten za ladà ma zawsze brudne paznokcie. Staram si´ o tym nie myÊleç, gdy zwyczajowo o 9 rano zamawiam “jajów´” na maÊle. Tak si´ sk∏ada,

Foto: Aleksandra CieÊlak-Carey

ponownie w b∏ogim Ênie, pomyÊl´: – Kaszub wygodniejszy jest od Sawy... i jednak wstaj´.

˝e jak rozbija jajka i je potem sma˝y, wczeÊniej zawsze znaczàco zasuwa kotark´ dzielàcà kuchni´ i bar.

Dziwnie wtedy na mnie patrzy. Boj´ si´ jeÊç te jajka, w których zawsze dopatruj´ si´ bli˝ej niezidentyfikowanych glutów, ale jestem g∏odna, wi´c po∏ykam, próbujàc przekonaç sama siebie, ˝e gdzie by tam Polak Polakowi... Poza tym na jednej kawie nie przetrwam ponad siedmiu godzin – w koƒcu mnie kiedyÊ wyrzucà. Zawiesili ju˝ znak z przekreÊlonym laptopem, bo zuchwali biznesmeni rozsiadali si´ przy najlepszych stolikach, rozk∏adali papierzyska i tak o suchym pysku do Warszawy. Ani ˝urku z jajkiem, ani sma˝onej kie∏baski z chlebem... nic!

Ja rozpoczynam dzieƒ od kawy. Jest 6 nad ranem. Siadam do nauki i zaraz s∏ysz´ g∏os zza lady: – Flaczki prosz´ odebraç! – Co? Flaki? O 6 rano? – wzdrygam si´ na samà myÊl. Ach tak, znowu Michnik! Ten to ma saperski ˝o∏àdek!

Na pó∏metku do Warszawy m´˝czyzna z wózkiem s∏odyczy i soczków z Tymbarka zapytuje mnie beznami´tnie: – Która klasa? G∏os mi zadr˝a∏ przy numerze, bo zawsze mam ochot´ powiedzieç, ˝e pierwsza, ale nigdy si´ jeszcze nie odwa˝y∏am. – Druga, i poprosz´ kaw´ – mrucz´ pod nosem i otrzymuj´ przydzielony pocz´stunek. Od jakiegoÊ czasu zrezygnowali z odÊwiehiwum Foto: Arc

ALEKSANDRA CIEÂLAK-CAREY

˝ajàcej chusteczki. PKP zrobi∏o ci´cia bud˝etowe i jak zwykle odbija si´ to na higienie. Do tego kiedyÊ dawali czekoladowe wafelki, potem pierniczki w kszta∏cie serca, a teraz marny herbatnik a la Bebe. Wstyd!

Auç! Cholera! ˚e te˝ do tej pory si´ nie nauczy∏am.

W okolicach I∏awy nie nale˝y piç nic goràcego. Szyny tworzà tu matematyczne wykresy tangensów, a ja zawsze pope∏niam ten sam b∏àd logiczny. Zatrz´sie, z∏api´ równowag´, uspokoj´ goràcy p∏yn w kubku, nachyl´ si´ by popiç, a tu kolejna zmiana wartoÊci krzywej szyny!

Po drugiej kawie bezlitoÊnie ciÊnie mnie p´cherz, wi´c udaj´ si´ do ∏azienki. Id´ w kierunku wagonów 1-4, majàc z∏udnà nadziej´ na luksusy. Wchodz´, zamykam si´ i prawdziwie waham si´, na ile musz´ oddaç mocz. Z dziury podwiewa Êniegiem. Prze∏amuj´ si´ jednak; do Krakowa i tak nie wytrzymam. U˝ywam szarego papieru toaletowego z chropowatymi wybrzuszeniami, a nast´pnie si∏uj´ si´ z peda∏em przy ziemi, aby napompowaç troch´ wody do wymycia ràk. ˚ó∏te myd∏o w formie prostopad∏oÊcianu przywar∏o do umywalki. Nie da si´ go ruszyç.

Pocieram je z wierzchu, ˝eby przed Êniadaniem odÊwie˝yç choç palce. W tym samym momencie woda przestaje lecieç z kranu. Zastanawiam si´, ile osób dotyka∏o tego samego myd∏a, co ja. Znów pompuj´ i z roz˝aleniem wspominam darmowe, mokre chusteczki. Mocz´ d∏onie, wycieram o spodnie i ∏api´ za klamk´, którà z pewnoÊcià otwiera∏o wi´cej osób, ni˝ u˝ywa∏o myd∏a. Podchodz´ do lady, zamawiam jajecznic´. M´˝czyzna uÊmiecha si´ znaczàco. Kurtyna si´ zamyka.