Nowy Dziennik 2010/06/10 Weekend

Weekend

ILUSTROWANY MAGAZYN “NOWEGO DZIENNIKA”

12 CZERWCA 2010 | NUMER 561

DOBRE, BO AMERYKA¡SKIE

Weekend | NDZ | 12 CZERWCA 2010 | 2

felieton Janka

HAVE A NICE WEEKEND! JAN LATUS W miar´ zbli˝ania si´ koƒca tygodnia z rosnàcà obawà czekam, a˝ ktoÊ zada mi pytanie: – Co robisz w weekend? Wiem bowiem, ˝e gdybym chcia∏ byç szczery, musia∏bym odpowiedzieç: nic. – Jakie masz plany na weekend? – ˚adne. – Have a nice weekend! – Thank you but why weekend, of all the days?

Tak jak na walentynki jesteÊmy terroryzowani pytaniem: “co robisz na walentynki” i oczekuje si´, ˝e ten dzieƒ b´dzie dla nas romantyczny i szcz´Êliwy, tak samo zak∏ada si´, ˝e w weekend musimy mieç fun.

Zalety weekendy wydajà si´ jednak mocno przereklamowane. Po pierwsze, weekend to stosunkowo m∏ody wynalazek. “Pami´taj, abyÊ dzieƒ Êwi´ty Êwi´ci∏” – mówi∏o znane nam z lekcji religii przykazanie. Tym dniem przeznaczonym na odpoczynek by∏a tylko niedziela.

W miar´ bogacenia si´ i rozleniwiania si´ spo∏eczeƒstw zachodnich, w drugiej po∏owie XX wieku zacz´∏y si´ rozpowszechniaç wolne soboty. Chciano jednak iÊç jeszcze dalej. Francja np. by∏a ju˝ bardzo blisko wolnych piàtków; do ich wprowadzenia szykowa∏y si´ kolejne kraje, w tym s∏ynàce z pracowitoÊci, jak Niemcy. W tych ostatnim wr´cz zakazywano otwierania w soboty prywatnych biznesów, z wyjàtkiem dy˝urnych sklepów na dworcach.

Pami´tam, jak wolne soboty wprowadzano w PRL-u.

Stopniowo, najpierw skracajàc czas pracy do 1 po po∏udniu, potem og∏aszajàc co drugà sobot´ wolnà, a˝ do pe∏nej szcz´ÊliwoÊci: wolnych weekendów przez ca∏y rok.

DziÊ wolny weekend wydaje si´ ludziom w zamo˝nych krajach niezbywalnym prawem. Stany Zjednoczo-

ne ró˝nià si´ w tym, ˝e w wielu prywatnych firmach, np. sklepach czy restauracjach, pracuje si´ na okràg∏o, Êwiàtek-piàtek. Mniej rygorystyczne sà tu te˝ przepisy w tej mierze. Niemniej weekend i dla Amerykanów – tej wi´kszoÊci pracujàcej w du˝ych firmach i instytucjach – sta∏ si´ Êwi´toÊcià.

Wolny weekend jest sprawà przyjemnà, ale tylko wtedy, gdy spe∏niamy kilka warunków: mamy zaj´cie w ciàgu tygodnia, i to najlepiej intensywne i wyczerpujàce; mamy pieniàdze, aby wydaç je na weekendowe przyjemnoÊci; mamy towarzystwo, aby weekend wspólnie sp´dziç.

Ostatnie lata przynios∏y te˝ inne przymusy. Oczekuje si´ teraz w Ameryce powszechnie, ˝e weekend b´dzie sp´dzany w sposób czynny. Bez wzgl´du na charakter wykonywanej pracy nale˝y w weekend: jeêdziç na rowerze, biegaç, p∏ywaç kajakiem, chodziç po górach, graç w koszykówk´. Szczególnie surowo egzekwuje si´ wymóg uprawiania sportu od ludzi niepracujàcych fizycznie.

JeÊli tylko robi si´ w miar´ ciep∏o, wszyscy muszà wyjechaç z miasta, byç na Êwie˝ym powietrzu. Poniewa˝ wyjazd nawet w bliskie okolice wià˝e si´ z wydatkami i fatygà, ktoÊ czekajàcy na weekend nie ma na nic i dla nikogo czasu w ciàgu tygodnia. W ciàgu tygodnia si´ pracuje, zaj´ta ma byç ka˝da minuta schedule. Za to w weekend nale˝y jak najpr´dzej opuÊciç miasto. Intensywne ˝ycie – intensywny wypoczynek.

Skutek tego jest taki, ˝e ludzi jeszcze trudniej ni˝ zwykle zdybaç, zastaç, spotkaç si´ z nimi. KiedyÊ dni wolne

dawa∏y sposobnoÊç do ˝ycia towarzyskiego. DziÊ, zw∏aszcza w Stanach, w∏aÊciwie nie sposób zaprosiç goÊci, umówiç si´ na spotkanie, zaproponowaç cokolwiek od piàtku wieczorem do niedzieli wieczorem w okresie od maja do wrzeÊnia. Te dni sà przeznaczone dla nas samych, na nasze zdrowie, nasz wypoczynek, naszà frajd´.

To niemal ca∏kowite wy∏àczenie weekendów z ˝ycia spo∏ecznego trwa nadal, mimo ˝e wszyscy ponoç, z powodu recesji i obawy przed utratà pracy, ˝yjà skromniej.

Mo˝e i tak, ale d∏ugi weekend si´ nale˝y.

Najbogatsi latajà na Karaiby prywatnym samolotem, biedniejsi jadà samochodem do letnich domów na Long Island. Biedota, có˝ robiç, bierze pod pach´ desk´ na kó∏eczkach i jeêdzi sobie z górki i pod górk´ po specjalnych murkach w parkach miejskich.

Przymus, ˝eby mieç w te dwa dni fun, dotyczy ludzi starych i m∏odych. A fun to dzisiaj, przypomnijmy, aktywnoÊç. Weekend jest dziÊ dla active people. Przeciwieƒstwem active people sà... passive people? Nie, takiego terminu si´ nie u˝ywa, bo by∏by pejoratywny, a teoretycznie ka˝dy sposób sp´dzania ˝ycia jest równie dobry. Jacy wi´c sà ci nieaktywni ludzie? Thinking people? To z kolei znaczy∏oby, ˝e pozostali nie myÊlà, co jest nieprawdà. Niewa˝ne jednak, jak ich nazwaç. Ludzie, którzy w weekend nie chcieliby uciekaç od ludzi, ale si´ do nich zbli˝yç, sà skazani na niepowodzenie.

Gdy ktoÊ nie do koƒca kupuje moje teorie, niech spróbuje zaprosiç do domu Amerykanów na sobot´ wieczorem. JeÊli tylko nie jest to wielka okazja, np. wesele (bo urodziny ju˝ nie sà wystarczajàcym powodem), i nie zaprosimy na dwa miesiàce naprzód, mo˝emy byç pewni, ˝e zawsze wygra prywatna przyjemnoÊç: przeja˝d˝ki promem, wyjazdu do znajomych, którzy wynaj´li letni domek.

Co tu zresztà krytykowaç Amerykanów – zobaczmy, co si´ dzieje w Warszawie w ciep∏e weekendy.

Tak wi´c wyeliminowaliÊmy sobie 2/7 ˝ycia. Pozostaje 5/7. Sporo, ale odejmijmy od tego sen, prac´ i ˝ycie rodzinne. Pozostaje odrobinka, ale w tych chwilach, kiedy cz∏owiek idzie z pracy do domu, tak˝e si´ od nas chce odizolowaç: s∏uchajàc muzyki, rozmawiajàc przez komórk´ z osobà trzecià. A wieczorem pukaç do drzwi w tym kraju nie wypada.

Jakie jest wyjÊcie? Nie wiadomo.

Zwolniç z pracy 20 milionów ludzi? PodnieÊç ceny benzyny, a obni˝yç – alkoholu, tortów i Êwieczek? Wprowadziç Dzieƒ bez Telefonu, egzekwowany wysokimi grzywnami? Wolne ˝arty. Zresztà nie o dokuczliwoÊciach d∏ugich weekendów jest tak naprawd´ ten felieton, lecz o tym, ˝e nie mam jachtu i domu w East Hampton i ˝e zawsze pod koniec tygodnia robi´ si´ z tego powodu bardzo z∏y.

LISTY: latus@dziennik.com

ZDJ¢CIE | ARCHIWUM ZDJ¢CIE NA OK¸ADCE | PAP/EPA/LARRY W. SMITH

¸atwo oceniaç w ó k a d o r h c i o w s

Niepolskie oboz y koncentracyj ne

Jestem w Am er go Dziennika”. yce ju˝ prawie 20 lat i praw ie tyle lat jest Ogólnie bioràc em prenumer , z tej gazety je poniewa˝ jest atorem “Now stem zadowol tylko jedna po eony, a wyjÊcia ls ka gazeta. Cho wadzi∏ go pan innego nie mam cia˝, mówiàc Lotus [sic! – , szczerze, Wee Jan Latus] – cz go artyku∏y na kend – gdy pr yta∏em z zach 2 stronie. Obe owytem, a prze cnie, gdy pan Dziennika”, W de wszystkim Lotus zosta∏ re eekend w ogól jedaktorem nacz e mnie nie in straci∏y polot. elnym “Noweg teresuje. Rów o nie˝ jego arty Chc´ si´ równi ku∏y na 2, stro e˝ wypowiedz nie rych piszà ró˝n ieç na temat “p olskich obozów e nieprzychyln e nam gazety. nas dra˝liwy, Moim skromny koncentracyjnych”, o któa dla innych na rodów – atrakc m zdaniem te ny si´ broni. Sa n temat tak dl yjny, nale˝y st ma historia na a arannie zignor s broni, nie na ˝e te paszkwile owaç. Tylko w le˝y jej przesz nale˝y zignor inkadzaç. Jeszcz owaç w imi´ m lej”. e raz zaznacza aksymy: “Psy m, szczekajà – ka Apel pana Lot rawana idzie da usa o to, aby st worzyç specja dzie walczyç z paszkwilam lne stowarzysz i na temat “pol enie wÊród Po niepowa˝ny. lo skich obozów Ka˝dy Polak koncentracyjny nii, które b´bowiem wie, my, lecz gdy ˝e w sprawac ch ” uwa˝am za dochodzi do sp h b∏ahych my raw powa˝ny cie, który potr si´ nie koncen ch, to jesteÊm afi si´ skonce trujey pierwszym ntrowaç ze w Nie mam wielu narodem na Êw spania∏ymi ef fakultetów i dl ek ieta mi.

Przyk∏ady na w∏aÊciwe zmob atego nie jestem za màdry, al e swoje doÊwia ilizowanie si´ towa czy pow dczenie mam. moich rodakó stanie warszaw w to chocia˝b skie lub fakt, ˝e cie upora∏a si y II wojna Êw Polska jako je ´ bezkrwawo iadn w o z niewielu pa latach 80. z us Polacy, jeÊli to ƒstw na Êwietrojem komun jest konieczne, istycznym. Z potrafià si´ zj rody starajà si tego wynika, ednoczyç a˝ do ´ nam dokucz ˝e yç, bo nam za zwyci´stwa. D dobrze, a dlac zdroszczà. M latego inne na zego tak jest? im o re B cesji polska go o Polak nie lic tylko na siebie zy spodarka stoi . Jeden przyk∏ ad: polski prac na to, ˝e paƒstwo i rzàd mu ny, a dlaczego pomogà, liczy ownik na ca∏y ? Bo swojà pr m Êwiecie jest ac´ wykonuje dobre pieniàdz bardzo powa˝ w∏aÊciwie, bo e. Jak pami´ta awie, ˝e za dobr m, w Polsce za obywatel udaw à prac´ dostan wsze tak by∏o a∏, ˝e pracuje. ie : rzàd udawa∏ Cz´sto je˝d˝´ zmieni∏o; mo˝ , ˝e p∏aci, a po do Polski i ni e jestem za m lski e za a∏o spostrzega mo wszystko wczy, bo jestem uwa˝y∏em, aby coÊ si´ ta jesteÊmy post m rz st eg ar go jestem bard ani jako kraj, który gospodar y i ju˝ na emeryturze. Mizo dumny. czo sobie dobr Serdeczne po ze radzi, z czezdrowienia

nie, cena negaSzanowny Pa h rodaków. O yc sz na . ç ia en h kompleksów ¸atwo jest oc szych w∏asnyc na w à tó sj en ek cj fl pa re tywna jest kraju moich ucham w tym ych ró˝Przez 20 lat s∏ isk, posiadajàc ow od Êr h yc ˝n h reró z cych z ró˝nyc pochodzàcych lny, pochodzà ua ymi kt ˝n le ró te in zo ny poziom h si´ bard yc àc uj er ki az lu or kraju b w gionów Polski trwania w tym ze pr lu ce w i motywacjam ego zmierzajà. a celu, do któr i podj´tycelu osiàgni´ci ich decyzjam z ´ si m za ad rowo innym Czy zawsze zg si´ w tym kultu ia an w to anuj´ ap ad wszystkich sz mi w celu za omiast bardzo at ˝ycie N w . ji ie az N w e? Êwieci prawa do in y am m le e ni w i˝ ˝ te, które ed oraz uwa˝am, jà inne cele ni ra ie yb w . ze zy ne lub leps ludzi, któr rdów sà popraw jest zaprzeczeniem i naszych standa yk yt kr lemiki czy ’u.

Ten rodzaj po re iv -v ir vo sa o Pah zasad zdeprawowa∏ ko podstawowyc is ow od Êr e ki ls sad.

Nie sàdz´, i˝ po Panu tych˝e za e wszczepi∏o ni oba z duy os gd az ni or b z lu ar na jako dziennik n, Pa lepszych i˝ , ko am ac Uwa˝ eraç liter powinien dobi u, tolerankt le z´ te do in à zà sz ˝à do towaç wy˝ en ez pr az or sformu∏owaƒ ludêmi. órzy sà tylko ther talk cji dla ludzi, kt t talk AT, but ra no o “D : ià ów m Amerykanie TO people”. and kind it is!

How tolerant KI rdecznie se . SEMLA-PULAS Pozdrawiam DR HALINA M t .ne ne nli to op hpulaski@

STA¸Y CZYTEL NIK

“NOWEGO DZ IENNIKA” BOGDAN ROZW ADOWSKI

zofiarozwadowsk i@verizon.net

WOJCIECH KOZAK

piórkiem w sedno

Panie Latus, ma Pan problem Witam Pana, Czytuj´ “Nowy Dziennik” od 1992 roku i przyznam si´, ˝e nie zwracam uwagi na nazwiska piszàcych.

KiedyÊ, w Polsce, pasjonowa∏em si´ sobotnim czytaniem “Polityki”. To nie by∏o czytanie – to by∏o celebrowanie. Dzisiaj chyba mój Êwiat przyspieszy∏, bo raczej przeglàdam gazety i wiadomoÊci Êledz´ bardziej w internecie. Bardzo lubi∏em w Polsce oglàdaç programy przyrodnicze, np. o podwodnym Êwiecie.

Dzisiaj ju˝ mnie to tak nie pociàga ,bo sam nurkuj´.

Wi´c to wszystko si´ jakoÊ pozmienia∏o i pewnie jakiÊ w tym udzia∏ ma nasze kochane USA. Ale na temat.... no wi´c (mo˝e to z mojego obecnego ograniczenia) prawie w ogóle nie znam nazwisk osób piszàcych, bo nie zwracam na to uwagi. Z jednym wyjàtkiem – dosyç cz´sto zaskakujà mnie felietony przez Pana pisane. I o dziwo, nie dlatego, ˝e si´ z nimi nie zgadzam; przeciwnie – uderzam si´ w czo∏o i mówi´: “w∏aÊnie tak”. Ale z drugiej strony wiem, ˝e moje opinie nie zawsze sà dobrze widziane w towarzystwie moich przyjació∏ Polonusów. Wi´c jak ja mam ma∏y problem, bo ma∏e jest grono, z którym si´ mog´ podzieliç – to Pan masz du˝y problem, adekwatny do wielkoÊci grona.

Tak czy inaczej, lubi´ Pana czytaç.

Z powa˝aniem TOMASZ (NAZWISKO ZNANE REDAKCJI) MASPETH, NJ

POLSKA POWÓDè

Weekend | NDZ | JUNE 12, 2010 | 3

listy do Weekendu

FRANKENBAKTERIA Zero, trzydzieÊci cztery. Mniej ni˝ pó∏ procent. Tyle wynios∏y w ubieg∏ym roku MARIAN POLAK

nak∏ady bud˝etowe przeznaczone w Polsce na finansowanie nauki.

Kraje za∏o˝ycielskie Unii Europejskiej wydajà na te cele troch´ wi´cej, bo Êrednio 1,8 procent. Natomiast Stany Zjednoczone – 2,6 proc. Plus ogromne pieniàdze pochodzàce z biznesu, bo przecie˝ nowe technologie oznaczajà kolosalne zyski.

A przecie˝ jeden procent PKB oznacza w USA – i to pomimo globalnego kryzysu ekonomicznego, który najbardziej dotknà∏ w∏aÊnie Ameryk´ – nieco inne kwoty ni˝ ten sam procent nad Wis∏à.

W tej sytuacji trudno si´ dziwiç, ˝e na liÊcie najbardziej istotnych dla post´pu cywilizacyjnego wynalazków i odkryç naukowych na ka˝dà setk´ tych dokonanych w Stanach przypada raptem kilka pozycji spoza Ameryki.

KilkanaÊcie dni temu Êwiat obieg∏a sensacyjna informacja. Po wielu latach usi∏owaƒ nareszcie uda∏o si´ cz∏owiekowi stworzyç sztuczne ˝ycie.

Wprawdzie wczeÊniej próbowano tego nieraz, zarówno w Pradze (Golem), jak i na Wyspach Brytyjskich (Galatea), ale tym razem, choç sztuczne ˝ycie przybra∏o ostatecznie ma∏o atrakcyjnà wizualnie postaç prymitywnej bakterii, w przeciwieƒstwie do jego wszystkich wymienionych wy˝ej literackich protoplastów jest ono jak najbardziej prawdziwe.

Tego prze∏omu, którego skutków nie potrafimy jeszcze w∏aÊciwie oceniç, dokona∏ “najwi´kszy megaloman wÊród biotechnologów” Craig Venter. Rodowity Amerykanin z Salt Lake City. Venter sfinansowa∏ swojà prometejskà robot´ z w∏asnej kieszeni, jest bowiem nie tylko wybitZ USA pochodzà nie zdolny, ale te˝ bogaty.

Zanim rozpoczà∏ badania nad anii takie wynalazki, macjà swojej “Frankenbakterii”, jak taÊma opatentowa∏ na przyk∏ad metod´ sekwencjonowania DNA, dzi´ki któprodukcyjna, rej prace nad Human Genome Probomba atomowa, ject zakoƒczy∏y si´ znacznie szybsamolot odrzutowy, ciej, ni˝ planowano. Przy okazji Venter zarobi∏ krocie i móg∏ bez szyb naftowy czy przeszkód rozpoczàç prac´ nad stworzeniem sztucznego ˝ycia. Z pokarta kredytowa. zyskaniem zewn´trznych funduszy na tego rodzaju eksperyment móg∏ byç zresztà w konserwatywnej pod wieloma wzgl´dami Ameryce spory problem, czego dowodzà kontrowersje dotyczàce choçby badaƒ nad komórkami macierzystymi (swojà drogà, gdyby nie to, amerykaƒska nauka z pewnoÊcià nie odda∏aby pola w dziedzinie klonowania Brytyjczykom, tymczasem pierwszeƒstwo w tym wzgl´dzie ju˝ na zawsze nale˝eç b´dzie do Iana Wilmuta i owieczki Dolly).

Na szcz´Êcie post´p naukowo-techniczny tylko w niewielkim stopniu dotyczy biotechnologii. Tote˝ w innych dziedzinach, z medycynà w∏àcznie, Amerykanie nie majà sobie równych nigdzie na Êwiecie.

Za oceanem wymyÊlono w ostatnim stuleciu (oraz nieco wczeÊniej) nie tylko gum´ do ˝ucia, nowoczesnà pre-

Pierwsza automatyczna skrzynia biegów

Zdj´cia: Archiwum

Weekend | NDZ | 12 CZERWCA 2010 | 4

Ameryka na ciep∏o

Pierwsza bomba atomowa zerwatyw´ (patent na wulkanizacj´ nale˝y do spadkobierców Charlesa Goodyeara), coca-col´, d˝insy, pigu∏k´ antykoncepcyjnà i elektrycznà gitar´ (czyli sex, drugs and rock’n’roll).

Z Ameryki pow´drowa∏y w Êwiat tak˝e pierwsze radia, maszyny do szycia, telewizory, pralki automatyczne, odkurzacze, zmywarki oraz lodówki. Ale te˝ skaner MRI, prozac i sztuczne serce doktora Jarvika. Oprócz sprz´tu AGD stojàcego dzisiaj w ka˝dej kuchni amerykaƒscy wynalazcy dorzucili do Wikipedii tak˝e kilka innych pomys∏ów, rewolucjonizujàcych naszà wspó∏czesnà rzeczywistoÊç, znacznie bardziej kontrowersyjnych ni˝ patent na klimatyzator.

Z USA pochodzà i takie wynalazki, jak taÊma produkcyjna, bomba atomowa, samolot odrzutowy, szyb naftowy czy karta kredytowa, wi´c spokojnie mo˝na teraz oskar˝aç Ameryk´ o negatywne skutki globalizacji, polityk´ paƒstw OPEC i wyciek w Zatoce Meksykaƒskiej, zagro˝enie za strony Iranu dla pokoju na Êwiecie, globalne ocieplenie oraz Êwiatowy kryzys ekonomiczny.

Natomiast co do The Pill, to bywa ona uznawana za przyczyn´ Êwiatowego kryzysu rodziny (choç równie dobrze mo˝na uznaç dat´ rozpocz´cia jej produkcji – rok 1959 – za koniec epoki dominacji patriarchatu i domowego niewolnictwa kobiet).

Pierwszy komputer

Poza tym z prze∏omowymi odkryciami bywa po prostu tak, jak z wykorzystaniem no˝a do chleba. Mo˝na u˝ywaç go do krojenia razowca, a mo˝na podciàç komuÊ gard∏o. Co jednak nie znaczy, ˝e wszystkie no˝e powinny zostaç skonfiskowane i zastàpione przez elektryczne krajalnice.

Ta zasada odnosi si´ zresztà do idei post´pu w ogóle. Dobre i z∏e strony posiadajà wi´c tak˝e inne epokowe wynalazki z Ameryki rodem, bez których trudno wyobraziç sobie rzeczywistoÊç. Na przyk∏ad komputer pod∏àczony na sta∏e do internetu (bo i jedno i drugie wymyÊlono przecie˝ w USA).

Nasza Odra nie by∏a wprawdzie wiele gorsza. No ale nad Odrà na badania naukowe wydaje si´ 0,34 procent PKB. A nad Potomakiem (uwzgl´dniajàc ró˝nic´ w wysokoÊci produktu krajowego, wyra˝onà w liczbach bezwzgl´dnych) dziesi´ç razy tyle. Sà wi´c rezultaty.

Weekend | NDZ | JUNE 12, 2010 | 5

Weekend w muzeum

ARS AMERICANA W powszechnej opinii Ameryka, choçby z racji wieku, w czym jak w czym, ale w dziedzinie sztuk pi´knych w ˝adnej mierze nie stanowi konkurencji dla dorobku Europy.

RzeczywiÊcie, jeÊli wziàç pod uwag´ dziedzictwo minionego tysiàclecia, to jest to przekonanie znajdujàce potwierdzenie w artefaktach wype∏niajàcych przecie˝ tak˝e nowojorskie Metropolitan Museum.

Owszem, za oceanem napisane zosta∏y najciekawsze rozdzia∏y historii twórczoÊci najnowszej, co zdaniem cz´Êci krytyków pozwala uwa˝aç Nowy Jork za aktualnà stolic´ sztuki Êwiatowej, ale jest to w tej chwili przywództwo raczej tytularne, s∏abnàce na rzecz Londynu z jego s∏ynnà Tate Modern.

W minionym stuleciu by∏o kilka takich dekad, kiedy Ameryka pe∏ni∏a w dziedzinie sztuk plastycznych rol´ niekwestionowanego lidera. Trudno wyobraziç sobie histori´ artystycznej awangardy bez pop-artu, konceptualizmu czy abstrakcji ekspresjonistycznej. Ale i tutaj pierwszeƒstwo nale˝y si´ w gruncie rzeczy Europie, choçby dlatego, ˝e historia amerykaƒskiej awangardy zaczyna si´ od s∏ynnej wystawy najnowszej (wówczas) sztuki z kontynentu – Armory Show – która odby∏a si´ w Nowym Jorku w roku 1913. Poza tym pop-art to w gruncie rzeNajwi´kszym czy pomys∏ brytyjski, tyle ˝e rzeoryginalnym czywiÊcie rozwini´ty twórczo w∏aÊnie w Stanach Zjednoczoosiàgni´ciem sztuki nych. Na dobrà spraw´ wi´c najamerykaƒskiej wi´kszym oryginalnym osiàgni´pozostaje abstrakcja ciem sztuki po nowojorskiej stronie oceanu pozostaje abstrakcja ekspresjonistyczna. ekspresjonistyczna (czyli – jak to ujmujà tradycjonaliÊci – “bohomazy”, najpowszechniej kojarzone z twórczoÊcià Jacksona Pollocka). Inna sprawa, ˝e akurat AbEx sama w sobie zupe∏nie wystarcza, by wiek dwudziesty uwa˝aç w dziejach sztuki za epok´ Stanów Zjednoczonych.

Ale to jeszcze nie wszystko, co w dziedzinie sztuki najnowszej da∏a Êwiatu Ameryka.

Bowiem Stany Zjednoczone wznios∏y do dziejów sztuki powszechnej coÊ byç mo˝e jeszcze bardziej wa˝nego, ni˝ “Lavender Mist” i “Broken Obelisk”. Tym czymÊ jest koncepcja “demokratyzacji” twórczoÊci najnowszej.

Otó˝ to w∏aÊnie w Ameryce, na poczàtku minionego stulecia stworzone zosta∏y teoretyczne podstawy powszechnego dzisiaj przekonania, ˝e sztuka nie jest – tak jak by∏a od niepami´tnych czasów w Europie – zaj´ciem

Alexander Calder, “Eagle”

Ilustracje: Archiwum

BO˚ENA CHLABICZ

Jackson Pollock, “Convergence” dla elit. I jeszcze, ˝e nie da si´ jej sprowadziç do roli kosztownego landszaftu nad kanap´, a w wymiarze spo∏ecznym – do narz´dzia propagandy, religijnej, historycznej czy paƒstwowej.

To – oczywiÊcie – te˝, ale stanowi ona przede wszystkim Êrodek komunikacji i edukacji spo∏ecznej. Ujmujàc rzecz w najwi´kszym mo˝liwym uproszczeniu – zdaniem przedstawicieli “nowej estetyki” (pragmatycznej) to w∏aÊnie obiekty artystyczne posiadajà niedost´pnà innym Êrodkom przekazu zdolnoÊç do syntetyzowania wiedzy odnoszàcej si´ do “istoty” czasów, w których powsta∏y, do symbolizowania tego wszystkiego, co sk∏ada si´ na esencj´ wspó∏czesnoÊci, i nast´pnie – do przekazywania tego swoim odbiorcom w specyficznym “doÊwiadczeniu estetycznym” Mówiàc po ludzku, wed∏ug estetyków-pragmatystów, kiedy patrzymy na obiekt plastyczny, intuicyjnie zdobywamy kompleksowà wiedz´ o sobie i Êwiecie. Takie doÊwiadczenie wzbogaca zaÊ zarówno poddane dzia∏aniu sztuki jednostki, jak i ca∏e spo∏eczeƒstwa.

W rozumieniu twórców tej nowej filozofii sztuki (reprezentowanych przede wszystkim przez Johna Deweya) dzie∏o sztuki, aby pe∏ni∏o dobrze swojà rol´, powinno byç autonomiczne, czyli niepodleg∏e niczemu, prócz woli artysty. I najlepiej, aby by∏o wspó∏czesne, co o tyle zrozumia∏e, ˝e wówczas rzeczywiÊcie reprezentuje “ducha naszych czasów”. No i – co mo˝e w ogóle najwa˝niejsze – miejscem ekspozycji takiego obiektu powinna

byç ogólnodost´pna przestrzeƒ publiczna.

Bo przecie˝ – zdaniem amerykaƒskich pragmatystów – sztuka jest dla ludzi i powstaje po to, ˝eby by∏a oglàdana.

Nie powinna wi´c ukrywaç si´ przed odbiorcà w muzeum.

Ta idea, realizowana dzisiaj w parkach i na ulicach nie tylko Ameryki, ale ca∏ego Êwiata, nosi w praktyce nazw´ “public art”. I nie ma – w∏aÊciwie – takiej mo˝liwoÊci, by ktokolwiek z nas nie potknà∏ si´ na swojej drodze, choçby raz, o takie w∏aÊnie “dzie∏o publiczne”.

Tak wi´c nawet uj- Barnett Newman, “Broken Obelisk” mujàc spraw´ w kategoriach czysto statystycznych, to w∏aÊnie koncepcja public art wydaje si´ najwi´kszym wk∏adem Ameryki w histori´ sztuki powszechnej.

Weekend | NDZ | 12 CZERWCA 2010 | 6

felieton z Utah

HERBATKA

Foto: PAP/EPA/Matthew Cavanaugh

Stó∏ pod drzewem by∏ d∏uRush Limbough podobno w swojej radiowej audycji tej powieÊci tuszowa∏ przest´pstwa ludzi popierajàcych gi, ale wszyscy trzej siedzie- puszcza piosenk´ “Barack the Magic Negro”. wybór Nixona, bo Hoover nienawidzi∏ Kennedych i w li w jednym rogu. Dwaj pili W serialach dzielni agenci FBI walczà z przest´pca- ogóle libera∏ów, a tak˝e czarnych. herbatk´, trzeci spa∏. Gdy mi. W powieÊciach kryminalnych ró˝nie, czasem wca“The Quiet Game” jest pokr´cona prawie jak by∏ seAlicja si´ zbli˝a∏a, stwory le nie. Wiem, bo czytam krymina∏ów sporo, przeci´t- rial “Lost”, ma kilka wàtków, sporo erotyki, ale wàtek STANIS¸AW krzycza∏y: nie 7 tygodniowo. Najdalej poszed∏ Greg Iles. W jego FBI jest g∏ówny. Jeszcze gorszy jest nast´pca HooveKOKESZ – Nie ma miejsca! Nie ma powieÊci “The Quiet Game”, która kilka lat temu by∏a ra, fikcyjny dyrektor FBI. Trup Êciele si´ g´sto, agenci miejsca! bestsellerem, FBI od góry do do∏u to mordercy. Do Êmier- majà najnowoczeÊniejszà broƒ, ale bohater powieÊci z – Jest du˝o miejsca – powiedzia∏a i siad∏a. ci w roku 1972 na czele bandy sta∏ Edgar Hoover. W wielu straszliwych i nieprawdopodobnych opresji wy– Pocz´stuj si´ winem. chodzi ca∏o i wszystko zmierza do optyAlicja rozejrza∏a si´, ale by∏a tylko hermistycznego fina∏u, bo w dodatku znajdubatka. Tea party. je mi∏oÊç. Ca∏o wychodzà te˝ z opresji je– Nie widz´ wina. dyny porzàdny agent FBI oraz autor.

– Nie ma wina.

Bankrutujà banki i wszyscy dooko∏a, – Nie by∏o zbyt uprzejmie proponowaç ale najg∏oÊniejsze w Utah bankructwo to wino, którego nie ma. upadek magnata, który mia∏ oficjalny ty– Nie by∏o zbyt uprzejmie siadaç, gdy tu∏ najlepszego m∏odego biznesmena oraz si´ nie by∏o zaproszonà. by∏ pod niebiosa wychwalany przez miejUSA to nie Kraina Czarów, Tea Party scowe gazety i telewizj´. Gene Kwan to skrzyd∏o Partii Republikaƒskiej. Nie piodziedziczy∏ restauracj´ Mikado w Êródjà herbatki pod drzewem, majà poglàdy. mieÊciu Salt Lake City. Wkrótce zaczà∏ Ka˝dy powinien móc robiç, co tylko mu otwieraç nast´pne, tak˝e w Park City. W si´ podoba, a rzàd ma si´ nie wtràcaç i niszczytowym okresie kariery mia∏ lokali czego nie nakazywaç. Pierwszy cel to obakilkanaÊcie, lata∏ w∏asnym samolotem, gra∏ lenie reformy zdrowia. Trzeba wi´c wprow golfa i w tenisa. wadziç jak najwi´cej swoich do WaszyngProblem by∏ taki, ˝e zaciàgnà∏ ogromtonu. Robià to. ne po˝yczki od innych grajàcych w golfa W Utah chcà usunàç starych senatorów, i tenisa, a nie oddawa∏ w terminie oraz zaktórzy sà nimi od lat, i choç republikalega∏ z podatkami. Zaczà∏ wi´c sprzedanie, sà za ma∏o bojowi. Jednego nazwiwaç restauracje, ale i to nie uchroni∏o go skiem Bennett w∏aÊnie od bankructwa. Nie pope∏ni∏ harakiri, uciek∏ usuwajà i na jego miejsce do Seattle. Czekajà go jednak sprawy sàW szczytowym wprowadzajà swojego z dowe. W gruncie rzeczy historia jakich wieokresie kariery Tea Party, na Hatcha dole, ale zrobi∏ si´ du˝y szum. piero si´ szykujà, gdy w Sà aktorki i aktorzy grajàcy 50 lat jedmia∏ lokali przysz∏ym roku wygaÊnie nà rol´ na scenie lub w mydlanej operze i jego kadencja. jakoÊ to znoszà. Inni po kilku latach m´kilkanaÊcie, Niejaki Breithart z Fox czà si´ i nudzà. Podobnie w ˝yciu. Szelata∏ w∏asnym News przemawia∏ na konkspir albo nie Szekspir, bo niektórzy twierferencji Tea Party, ale to, dzà, ˝e aktor w Londynie nazwiskiem Szesamolotem, co zacytuj´ za “New Yorkspir kupowa∏ sztuki napisane przez kogra∏ w golfa kerem”, to jego prywatgoÊ, kto chcia∏ byç anonimowy, jak ci, co na wypowiedê: “W latach piszà pami´tniki polityków czy gwiazd fili w tenisa.

30. ubieg∏ego wieku emimowych, p∏acàcym im za to (nazywa si´ Problem by∏ granci z Frankfurtu przytaki “ghost writer”), a wi´c Szekspir albo jechali, by opanowaç nie Szekspir napisa∏, ˝e Êwiat to wielka scetaki, ˝e...

Hollywood, media, uczelna, na której wszyscy grajà role. nie i rzàd. Uda∏o im si´ Sà tacy, którzy przez ca∏e ˝ycie grajà jedteraz doprowadziç do wyboru na prezynà rol´, ale wi´kszoÊç zmienia role, czadenta Obam´, socjalist´ i marksist´, co sem raz, czasem wiele razy, zale˝nie od by∏o ich celem”. okolicznoÊci albo od fantazji, bo sà aktoTea Party nie ma przywódców ani hierami w ˝yciu. JeÊli jakaÊ rola dobrze mu rarchii, ale robi si´ coraz silniejsza. Majà czy jej le˝y, gra jà d∏u˝ej. zamiar zlikwidowaç rzàdy libera∏ów w – Ja naprawd´ nie wiem, kim jestem.

Ameryce. Do∏àczy∏a do nich Sarah Palin, Wiem, kim by∏am, gdy si´ obudzi∏am ranajwi´ksza teraz gwiazda telewizji. Ju˝ nie no, ale w ciàgu dnia tyle razy si´ zmieniaOprah ani Leno, lecz ona. JeÊli jednak uda ∏am, ˝e teraz doprawdy nie wiem. im si´ obaliç rzàdy libera∏ów, to nie tak Czerwony Król le˝a∏ na trawie i g∏oÊno pr´dko. Naród jest teraz rozproszony. To chrapa∏. nie tak, jak wtedy, gdy pó∏ Ameryki roz– Jak myÊlisz, o kim on Êni? – spyta∏ Twegrzebywa∏o Kaliforni´ w poszukiwaniu edledee. z∏ota, a tysiàce weso∏ych panienek na to – Nikt tego nie mo˝e wiedzieç. z∏oto w miasteczkach czeka∏o. Wszystko – On Êni o tobie! A kiedy si´ obudzi, przeby∏o proste i oczywiste, a nieformalnà stostaniesz istnieç, bo jesteÊ tylko postacià z licà USA by∏o San Francisco. jego snu.

– Napij si´ wi´cej herbatki.

– Kiedy si´ obudzi, bang, i znikniesz – – Nie mog´ wi´cej, bo jeszcze nie pidoda∏ Tweedledum. ∏am.

– Nie! Ja jestem prawdziwa! – zawo∏a– Nie mo˝esz mniej, ale wi´cej mo˝esz. Sarah Palin to najwi´ksza teraz gwiazda telewizji. Ju˝ nie Oprah ani Leno, lecz ona ∏a Alicja i rozp∏aka∏a si´.

Weekend

Magazyn Weekend redaguje: Jan Latus, 212-594-2266 w. 25.

Stali wspó∏pracownicy: Bo˝ena Chlabicz, Marian Chlabicz, Stanis∏aw Kokesz, Monika Âli˝, Piotr Milewski, Piotr Powietrzyƒski.

Piszà z Polski: ¸ukasz Dziatkiewicz, Przemek Gulda, Katarzyna

Krawczyƒska, Ewa Âródka, Daniel Wyszogrodzki.

Reklamuj si´ w Weekendzie. Dzia∏ Reklamy i Marketingu.

Dyr. Dominik Przyby∏o: Tel: 212-594-2266 wew. 34; Fax: 212-594-5538; Displays@dziennik.com

(Wydawca nie ponosi odpowiedzialnoÊci za treÊç publikowanych og∏oszeƒ. The Publisher disclaims any liability for the content of any advertisement appearing in this magazine).

Piszcie listy do: weekend@dziennik.com

Weekend | NDZ | JUNE 12, 2010 | 7

Weekend w kinie

DINER, NIE DINNER! Stany Zjednoczone mogà pochwaliç si´ wieloma daniami i produktami spo˝ywczymi.

Co prawda raczej nie sà one wykwintne, ale i tak (czy w∏aÊnie – dlatego) podbi∏y Êwiat. ¸UKASZ DZIATKIEWICZ ROBERT GA¸ÑZKA

Nie sta∏o si´ to tylko udzia∏em stricte amerykaƒskiego typu lokalu, który widzowie kojarzà z filmów.

Pe∏na napi´cia scena pierwszego spotkania uciekajàcego irlandzkiego gangstera (Tom Hanks) i Êcigajàcego go p∏atnego zabójcy i fotoreportera w jednej osobie (Jude Law) w filmie “Road to Perdition” rozgrywa si´ w przydro˝nej restauracji, która kszta∏tem i uk∏adem miejsc siedzàcych w lo˝ach przypomina wagon kolejowy. To diner, klasyczny amerykaƒski lokal dla podró˝nych (s∏owo to oznacza równie˝ wagon restauracyjny oraz goÊcia przy stole, sto∏ownika). Producenci tego obrazu filmowego znaleêli prawdziwy z lat 30. i wyposa˝yli go w oryginalny wystrój z epoki. Ale historia tego typu lokali jest d∏u˝sza.

Walter Scott pracowa∏ dorywczo w lokalnej gazecie w Providence w stanie Rhode Island. Mia∏ siedemnaÊcie lat, gdy postanowi∏ sobie dorobiç sprzedajàc kanapki i kaw´ robotnikom wychodzàcym z nocnej zmiany. W 1872 r. posiada∏ ju˝ na tyle pieni´dzy, ˝e kupi∏ wóz konny, który przerobi∏ na knajp´.

Pomys∏ chwyci∏ i wkrótce tak zwane NiAmerykaƒski ght Owls (co na polski nale˝a∏oby przediner t∏umaczyç jako nocne marki) pojawi∏y si´ w wielu miastach i dzia∏a∏y o wiele jest miejscem d∏u˝ej, ni˝ tradycyjne restauracje zamyakcji wielu kane o 20. Do dziÊ dinery sà zwykle czynne do póêna lub wr´cz ca∏à dob´. Ich ciekawych nocny charakter dobrze oddaje jeden z filmów. najs∏ynniejszych obrazów Edwarda Hoppera “Nighthawks” (1942): przedstawia trzy osoby siedzàce póênà nocà przy d∏ugim, typowym dla dinera barze. Tom Waits zatytu∏owa∏ jeden ze swoich albumów “Nighthawks at the Diner” i zapewne dlatego obraz Hoppera cz´sto jest tak nazywany.

Na poczàtku XX wieku na dinery przerabiano kolejowe wagony restauracyjne, a wraz z pojawieniem si´ tramwajów elektrycznych – tak˝e stary, zb´dny tabor konny. Stawa∏y si´ one coraz popularniejsze, a jedno-

Ilustracje: Archiwum

Na poczàtku by∏ wóz

Edward Hopper “Nighthawks” czeÊnie przyciàga∏y zró˝nicowanà i liczniejszà klientel´. Pojawi∏y si´ firmy oferujàce nie tylko wystrój i wyposa˝enie, ale i budynek wyglàdem imitujàcy wagonowy pierwowzór. Dinery przetrwa∏y czas Wielkiego Kryzysu, gdy˝ serwowa∏y domowe posi∏ki po niewygórowanych cenach. W latach 30. autobusy zastàpi∏y tramwaje, wi´c po raz kolejny nadarzy∏a si´ okazja taniego zakupu wagonów.

Rewolucja w technologii po II wojnie Êwiatowej, boom gospodarczy i towarzyszàcy mu wzrost konsumpcji przynios∏y z∏otà er´ dinerów. Mia∏y coraz wi´cej klientów, a w wystroju stosowano najnowsze materia∏y: stal nierdzewnà, laminowane blaty, obicia ze sztucznej skóry i pod∏ogi z lastryko.

Standardem sta∏y si´ szafy grajàce. Nostalgicznym obrazem najlepszych lat jest “Diner” Barry’ego Levinsona, w którym g∏ówne role zagrali, nieznani jeszcze: Mickey Rourke, Kevin Bacon, Daniel Stern i Steve Guttenberg.

Jest rok 1959. Przyjaciele spotykajà si´ w ulubionej knajpie Fell’s Point Diner i sp´dzajà tam ostatnie beztroskie chwile m∏odoÊci.

W latach 60. zacz´∏y dominowaç samoobs∏ugowe fast foody. By odró˝niç dinery od miejsc tego typu, zacz´to nadawaç im wyszukany wystrój, ale kolejna dekada przynios∏a mod´ na restauracje w klasycznym stylu.

D∏ugie menu

“Twin Peaks”

David Lynch osobiÊcie wybra∏ diner, w którym agent Cooper (Kyle MacLachlan) rozp∏ywa si´ nad kawà, pàczkami i ciastem z wiÊniami. W serialu “Twin Peaks” nazwano go Double R Diner, ale naprawd´ nazywa si´ Twede’s Cafe i stoi do dziÊ w North Bend w stanie Waszyngton. W nowojorskim lokalu tego typu pracujà i zakochujà si´ Al Pacino i Michelle Pfeiffer w filmie “Frankie i Johnny”. Równie˝ fatalna noc informatyka w SoHo zaczyna si´ od spotkania z dziewczynà w dinerze (“After Hours” Martina Scorsese). Pecha ma równie˝ Tim Roth obrabowujàcy wraz z dziewczynà klientów

takiego baru w “Pulp Fiction”, bo trafiajà na rasowych gangsterów (John Travolta i Samuel L. Jackson). Z sytuacjà zgo∏a odwrotnà mamy do czynienia w “Historii przemocy”. Dwóch bandziorów przybywa do miasteczka, gdzie napadajà na diner. Jego spokojny w∏aÊciciel (Viggo Mortensen) pozbawia ich ˝ycia nadzwyczaj sprawnie, co da poczàtek wielu dramatycznym wydarzeniom i jednemu zasadniczemu pytaniu – kim on jest? W filmowych dinerach dochodzi tak˝e do wydarzeƒ mniej dramatycznych. I tak to w “White Castle” kelnerka (Susan Sarandon) pracujàca w tytu∏owym dinerze nawiàzuje romans z wyraênie m∏odszym, zamo˝nym m´˝czyznà (James Spader). Oboje sà samotni i oboje stracili kogoÊ bliskiego.

Wspominajàc owego rodzaju knajpy z du˝ego i ma∏ego ekranu nie mo˝na zapomnieç o Peach Pit z serialu “Beverly Hills, 90210”. To w nim rozgrywa∏a si´ wi´kszoÊç akcji, bowiem tam chadzali bohaterowie, a Brandon Walsh (Jason Priestley) nawet tam˝e sobie dorabia∏.

Od lat dinery stojà w USA nie tylko przy drogach, ale i w centrach miast, dlatego to nie tylko, a mo˝e i przede wszystkim, stali klienci tworzà atmosfer´. Bywalcy i obs∏uga pos∏ugujà si´ w∏asnym ˝argonem, który cz´sto przechodzi do j´zyka potocznego. JeÊli us∏yszymy w dinerze: “Adam & Eve on a raft” (Adam i Ewa na tratwie), chodzi o dwa jajka w koszulkach na toÊcie, “Noah’s boy” to plasterek szynki, bo imi´ jednego z synów Noego, Chama, po angielsku brzmi i pisze si´ tak samo jak s∏owo “szynka” (ham), zaÊ zwrot “Two cows, make them cry” (Dwie krowy i niech p∏aczà) znaczy dwa hamburgery z cebulà.

Weekend | NDZ | 12 CZERWCA 2010 | 8

wyrwij, zachowaj

TOP 10 USA Co Ameryka ma naprawd´ dobrego?

1. Seriale telewizyjne

niesione poza ojczyzn´ problemy z zaakceptowaniem innych ludzi nagle tracà znaczenie.

4. Lody Haagen-Dazs

To znowu wynalazek spo˝ywczy, znany ju˝ co prawda poza granicami USA, ale warto o nim wspomnieç. Po pierwsze, to lody o niebiaƒskim smaku, robione staromodnymi metodami z najprawdziwszych, pe∏nowartoÊciowych sk∏adników. Co wi´cej, to wynalazek polskich imigrantów: Rose i Reubena Mattusów – brawo!

bywajà “pielgrzymi” z ca∏ego Êwiata, aby zobaczyç budynek, który mieÊci nie tylko 520 sklepów znanych marek, ale tak˝e park rozrywki (Nickelodeon Universe) z kolejkà wysokogórskà i podwodne akwarium w formie tunelu o d∏ugoÊci 300 stóp.

8. Uniwersytety

Zdj´cia: Archiwum

Niektórzy mieszkaƒcy USA (g∏ównie przyjezdni) psioczà na wybrany przez siebie kraj nieustannie. Dla innych – g∏ównie tych, których tam (jeszcze) EWA ÂRÓDKA nie ma – Ameryka jawi si´ jako eldorado mlekiem i miodem p∏ynàce. OczywiÊcie prawda le˝y gdzieÊ poÊrodku, ale niewàtpliwie kraj ten ma par´ rzeczy, za które Wujowi Samowi nale˝y si´ uznanie (kolejnoÊç na top 10 jest absolutnie przypadkowa).

5. Sklepy Apple

Znawcy sztuki filmowej i telewizyjnej twierdzà, ˝e amerykaƒskie produkcje serialowe pomys∏em na scenariusz i kreacjami aktorskimi cz´sto przeÊcigajà filmy z Hollywood. “House M.D.”, “Californication”, “Grey’s Anatomy”, “Breaking Bad”... Lista genialnych seriali jest d∏uga. A wszystko zacz´∏o si´ od “Six Feet Under”, który na zawsze zmieni∏ amerykaƒskà telewizj´ i wprowadzi∏ nowy standard serialu: zabawnego, màdrego, kontrowersyjnego i wzruszajàcego.

2. P∏atki Êniadaniowe

O ile przeci´tny Amerykanin kojarzy si´ z niskim poziomem tzw. wiedzy ogólnej, o tyle absolwenci najbardziej znanych uczelni wy˝szych to inna sprawa. W dorocznych rankingach Times Higher Education na 200 najlepszych uczelni na Êwiecie od wielu lat zawsze na czele listy sà uniwersytety amerykaƒskie. W 2009 w pierwszej 20-ce by∏o ich a˝ 13, a najlepszym okaza∏ si´ Harvard University.

9. Golf

Zadeklarowani mi∏oÊnicy produktów z jab∏kowym logo ciàgnà do Apple Stores jak do technologicznych Êwiàtyƒ. Ci, którzy trafiajà tam przypadkiem, przewa˝nie nie wychodzà stamtàd pr´dko. Ale to nie tylko zas∏uga dobrych produktów. To tak˝e sposób zorganizowania przestrzeni w sklepie i mo˝liwoÊci bawienia si´ – ca∏ymi godzinami – komputerami, telefonami czy iPadami. KiedyÊ nawet zdarzy∏o mi si´ tam napisaç tekst do “Nowego Dziennika”.

6. Autostrady i benzyna

To amerykaƒski wynalazek, który zmieni∏ przyzwyczajenia Êniadaniowe w wielu domach – nie tylko w Ameryce. To dzi´ki braciom Kellogg, zarzàdzajàcym na prze∏omie XIX i XX w. sanatorium w Michigan, Amerykanie zacz´li porzucaç t∏usty bekon i ci´˝kostrawne jajka na rzecz p∏atków kukurydzianych lub zbo˝owych, otràb i granoli. Mnie ˝adne inne p∏atki kukurydziane czy raisin bran nie smakujà tak, jak oryginalne.

3. Wspó∏istnienie kultur

10. Manhattan

Wiem, wszyscy narzekajà, ˝e teraz to jest drogo i z tà benzynà to przesada, ale tych w takim razie zapraszam do Polski. U nas galon benzyny kosztuje ponad 5 dol. i mamy tylko par´ krótkich kawa∏ków autostrady na ca∏y kraj. I od razu docenia si´ mo˝liwoÊç przejechania tanio i szybko np. z Las Vegas do Los Angeles przez pustyni´ Mojave.

7. Mall of America Absoluty fenomen – to, co jest przyczynà zamieszek i wojen w innych cz´Êciach Êwiata, w USA jest mo˝liwe. W du˝ych miastach obok siebie ˝yjà Serbowie i Chorwaci, Hindusi i Sikhowie, ˚ydzi i Palestyƒczycy. Czasem razem pracujà, Êwiadczà sobie us∏ugi albo sà sàsiadami. I nic – ˝adnych waÊni czy ma∏ych wojenek. Wy-

OczywiÊcie nie chodzi o postaç Woodsa, ale o to, ˝e w Stanach jest najlepsze pole golfowe na Êwiecie: Pine Valley Golf Club ko∏o Filadelfii. Obiekt ma nie tylko trudne do “przejÊcia” jezioro, ale i wÊród 18 do∏ków jeden szczególny: “devil’s asshole”. Jednak tylko 1300 osób na Êwiecie ma szans´ si´ z nim zmierzyç – bo aby staç si´ cz∏onkiem klubu, trzeba znaç kogoÊ z zarzàdu.

Mekka zakupoholików i jedna z najwi´kszych na Êwiecie galerii handlowych. Do ma∏ego miasteczka pod Minneapolis przy-

Jako mi∏oÊniczka NYC nie mog∏am si´ oprzeç. Ale czy˝ nie jest to najbardziej fascynujàca wyspa Êwiata – w dodatku, dos∏ownie, czego tu nie ma?! Sà wspania∏e muzea, Êwietne kluby i restauracje, Central Park, Êwiatowa moda, pi´kne wie˝owce, presti˝owe i alternatywne koncerty najwi´kszych gwiazd, gie∏da, niezwyk∏e ˝ycie uliczne i niezliczone mo˝liwoÊci realizowania ka˝dego pomys∏u i aktywnoÊci – na najwy˝szym poziomie.

The best of the best.