Przeglàd Polski TYGODNIOWY DODATEK KULTURALNY nowego
dziennika
2 LIPCA 2010
HALINA NIEDZIELSKA
Ojciec amerykaƒskiej rewolucji Z
anim pad∏y pierwsze salwy armatnie pod Lexington i rozegra∏a si´ bitwa o Concord, Anglicy rozes∏ali za Adamsem listy goƒcze, wyznaczajàc cen´ za jego g∏ow´. Doceniajàc wag´ niepodleg∏oÊciowej i zarazem obrazoburczej myÊli, brytyjska w∏adza w koloniach uzna∏a go niebezpiecznego radyka∏a, który usi∏uje zburzyç ustabilizowany ∏ad spo∏eczny. Adams ukrywa∏ si´ u patriotów, nie zaprzestajàc ani na moment dzia∏alnoÊci. Nie uda∏o si´ go pochwyciç, niezale˝nie od wyznaczenia wysokiej nagrody.
Polityczne i ekonomiczne przes∏anki rewolucji W Ameryce Pó∏nocnej dokonywa∏ si´ stopniowy proces umacniania w∏adzy centralnej, którà reprezentowa∏ zarówno panujàcy monarcha, jak i brytyjski Parlament. Niezale˝nie od zachowania dawnego podzia∏u terytorialnego, Rady i Ogólne Zgromadzenia coraz bardziej traci∏y wp∏yw na zarzàdzanie swojà kolonià. Nie decydowa∏a o tym jakaÊ szczególna myÊl polityczna, tylko teoria ekonomiczna zwana merkantylizmem. Jej twórcy twierdzili, i˝ o bogactwie ka˝dego narodu stanowi dodatni bilans handlowy, który wymaga rozwoju gospodarki, eksportu i ograniczenia importu. Prawo do nak∏adania lokalnych podatków utrzymywa∏o kolonistów w z∏udnym przekonaniu, i˝ gospodarujà dla w∏asnego dobra, tym bardziej, i˝ udawa∏o im si´ doÊç ∏atwo ominàç Navigation Act. Nak∏adajàc niezbyt wysokie c∏o na towary importowane z Anglii, zakazywa∏ on przy tym wolnego handlu. Zarówno eksport, jak i przywóz dokonywa∏ si´ wy∏àcznie za poÊrednictwem brytyjskich statków, co praktycznie uniemo˝liwia∏o budow´ w∏asnej floty. Rozwijajàc przemyt na du˝à skal´, korzystano z us∏ug korsarzy. Znacznie gorszy w skutkach by∏ zakaz zak∏adania w∏asnych manufaktur, co przekszta∏ca∏o kolonie w angielskà baz´ surowcowà. Brak równowagi w bilansie handlowym – towary przemys∏owe mia∏y wy˝sze ceny – powodowa∏ wzrost zad∏u˝enia wobec
macierzy. Odwrotnà stronà uzale˝nienia ekonomicznego by∏a zwi´kszajàca si´ podleg∏oÊç polityczna, a w tym przekreÊlenie niezawis∏oÊci sàdów. Dopiero w po∏owie XVIII wieku zacz´∏y powstawaç nielegalne huty ˝elaza (w dolinie Hudsonu) i du˝e warsztaty rzemieÊlnicze, pe∏niàce rol´ manufaktur. Przychylni kolonistom lub te˝ przekupni gubernatorzy patrzyli na to przez palce. Pokojowo usposobieni Amerykanie nie widzieli wi´kszego powodu do rozbudowywania armii w zamorskiej posiad∏oÊci Anglii, tym bardziej, i˝ ponosili oni wszystkie ci´˝ary na utrzymania wojska. Zosta∏o ono zaanga˝owane do walk o sporne terytoria w Nowym Âwiecie. Okupione wielkim kosztem zwyci´stwo w wojnie z francuskà Kanadà (1754-63), nie tylko spowodowa∏o ogromne straty ludzkie i materialne na miejscu, ale i opró˝ni∏o królewski skarbiec w Londynie. Uznawszy, i˝ koloniÊci powinni partycypowaç w pokryciu d∏ugu publicznego z tego tytu∏u, brytyjski Parlament uchwali∏ w 1765 r. tzw. Stamp Act. Ka˝da najdrobniejsza transakcja, czynnoÊç, akt prawny itp. wymaga∏y zakupienia znaczka skarbowego o odpowiedniej wartoÊci. Wzbudzi∏o to powszechne oburzenie w Ameryce. Op∏aty skarbowe by∏y jednym z najgorszych pomys∏ów finansowych. Po pierwsze, nie da∏o si´ ich praktycznie wymusiç, a po drugie sta∏y si´ one zarzewiem buntu. Na interwencj´ Williama Pitta, brytyjskiego premiera (1766-68), uchylono je po trzech latach. Tym niemniej, Korona nie zrezygnowa∏a z haraczu, tote˝ op∏aty skarbowe zastàpi∏y bardzo wysokie i ∏atwe do Êciàgni´cia c∏a na importowane towary, w tym cukier i herbat´. Tym razem reakcje by∏y znacznie ostrzejsze, gdy˝ obawiano si´ zrujnowania miejscowej gospodarki.
Edukacja m∏odego radyka∏a Samuel Adams urodzi∏ si´ w 27 wrzeÊnia 1722 r. w Bostonie. Jego ojciec wzbogaci∏ si´ na kupiectwie, zak∏o˝y∏ tak˝e warzelni´ s∏odu do wyrobu piwa, która okaza∏a si´ z∏otym jab∏kiem. Samuel senior pe∏ni∏
Repr. wikimedia
Samuel Adams dzia∏a∏ na rzecz wyzwolenia kolonii spod panowania Anglików jeszcze przed wprowadzeniem znaczków skarbowych i podwy˝szeniu c∏a na herbat´, choç rozwa˝a∏ wtedy wy∏àcznie pokojowe Êrodki.
John Singleton Copley, portert Samuela Adamsa (ok. 1772 r.), w zbiorach Museum of Fine Arts w Bostonie
funkcj´ dziekana w swoim koÊciele. Ufundowa∏ Town Meeting, a wi´c wolne zgromadzenie tzw. wolnych ludzi. Sta∏ si´ równie˝ jednym z za∏o˝ycieli Popular Party, która przyj´∏a póêniej platform´ brytyjskich wigów. Warto wtràciç, i˝ w przeciwieƒstwie do torysów, popierajàcych do koƒca Jerzego III, opowiedzieli si´ oni po stronie amerykaƒskiej rewolucji. Dzi´ki tej partii Massachusetts uzyska∏ nowy status, przybierajàc miano Commonwealth. Odrzucajàc de jure status kolonii, uzyska∏ najbardziej Êwiat∏e rzàdy ze wszystkich posiad∏oÊci. Rada Generalna przyj´∏a jednog∏o-
Ênie wniosek Samuela Adamsa seniora, wyp∏acajàc gubernatorskà pensj´ z lokalnych podatków zamiast ze Skarbca, uniezale˝niajàc go tym samym od Korony. Teoretycy myÊli politycznej uwa˝ajà wspólnoty protestanckie za pierwszà szko∏´ demokracji w Ameryce. I choç w trosce o dusze swoich wspó∏wyznawców purytanie nie grzeszyli tolerancjà, to nie przeciwstawiali si´ powstawaniu innych gmin religijnych. Zarzàdza∏a nim starszyzna z wybieralnà radà. Na pierwszym miejscu stawiano prac´. Zamiast ubóstwa propagowano przedsi´biorczoÊç i bogacenie si´
pod warunkiem w∏aÊciwego spo˝ytkowania pieni´dzy. Osadnictwo nie by∏a niczym innym jak budowaniem kraju od podstaw. W przeciwieƒstwie do Europy nie istnia∏a tu ani dziedziczna hierarchia, ani te˝ sztywne struktury spo∏eczne, które wyznacza∏y miejsce jednostki od kolebki do grobu. Pionierzy uwa˝ali si´ za ludzi wolnych, pos∏ugiwali si´ s∏owem freemen na okreÊlenie swego statusu spo∏ecznego. Mo˝noÊç kszta∏towania w∏asnego losu i towarzyszàca jej ÊwiadomoÊç, której nie sposób przeceniç, ró˝ni∏y ich od mieszkaƒców Europy. MyÊleli o wolnoÊci zanim jeszcze narodzi∏ si´ romantyzm. ➽ 7