Nowy Dziennik 2010/08/19 Weekend

Weekend

ILUSTROWANY MAGAZYN “NOWEGO DZIENNIKA”

21 SIERPNIA 2010 | NUMER 571

¸APAå Z¸ODZIEJA

Weekend | NDZ | 21 SIERPNIA 2010 | 2

felieton Janka

UCZCIWY JAK ¸ZA JAN LATUS Z szukaniem osoby o nieposzlakowanej uczciwoÊci jest troch´ tak jak z kimÊ, na kogo zawsze mo˝na liczyç. To najwy˝szy komplement, jaki drugiemu cz∏owiekowi mo˝na powiedzieç, ale czy w stu procentach prawdziwy? Zawsze mo˝na liczyç? I nigdy, ale to przenigdy nie zawiedzie? A tam, takich ludzi nie ma, nie ma idea∏ów.

Podobnie jest z osobami o nieposzlakowanej uczciwoÊci. ¸adne to sformu∏owanie, ale czy naprawd´ mo˝na byç uczciwym w ka˝dej minucie ˝ycia? ˚e ka˝dà osob´ mo˝na skorumpowaç, przekona∏em si´ b´dàc ch∏opi´ciem. Niektóre nauczycielki w szkole podstawowej i póêniej w liceum ostentacyjnie nie przyjmowa∏y od dzieci (czyli: za pieniàdze ich rodziców) prezentów na swoje imieniny czy na Dzieƒ Nauczyciela. Czasem, strasznie si´ krygujàc, przyjmowa∏y kwiaty. Lekarze ju˝ wówczas byli w tych sprawach bardziej elastyczni, rutynowo przyjmujàc prezenty w postaci koniaku z Peweksu (w póêniejszych latach bez ˝enady brali pieniàdze). Ja te˝ stara∏em si´ byç uczciwym ch∏opcem, starajàc si´ nie zawieÊç – z gruntu uczciwych – rodziców. Jednak˝e pewnego dnia coÊ we mnie p´k∏o.

Nauczycielka chemii w moim liceum ostentacyjnie stawa∏a w sto∏ówce na koƒcu kolejki, nie pozwalajàc, aby uczniowie jà przepuÊcili. Inni nauczyciele nie kr´powali si´ i podchodzili po swoje mielone i pomidorowà bez kolejki, ona jednak˝e pozostawa∏a w zgodzie ze swoimi pryncypiami. A˝ tu, pewnego dnia, nie wiadomo, czy za poduszczeniem ucznia, czy po prostu si´ podda∏a, podesz∏a bez kolejki. Od tej pory ju˝ robi∏a tak zawsze, a my odetchn´liÊmy z ulgà.

Czy istnieje ktoÊ w stu procentach uczciwy? Znam wiele osób, które zawsze oddadzà mi pieniàdze i które

nie zabra∏yby niczego z mojego mieszkania. Ale byç mo˝e ktoÊ z nich wynosi z biura spinacze, inny za∏atwi∏ synowi prac´ w urz´dzie miejskim, a jeszcze ktoÊ inny kupujàc akcje opar∏ si´ na poufnej informacji.

Czy w stu procentach, zawsze i wsz´dzie uczciwa by∏a Matka Teresa z Kalkuty, Dalajlama, W∏adzio Gomu∏ka, Ghandi? Tak jak nie ma ludzi, którzy zawsze mówiliby prawd´, tak i pewnie nie ma ludzi zawsze uczciwych.

Próba oceny uczciwoÊci rozciàga si´ na ca∏e kraje. Âmieszne to, ale powa˝ne instytuty naukowe opracowujà listy krajów najbardziej i najmniej skorumpowanych. Jak mo˝na oceniç ca∏y kraj? Sumujàc uczciwoÊç wszystkich obywateli? Mno˝àc i dzielàc, wyliczajàc Êrednià? Pewnego roku na szczytach jest Finlandia czy Dania, a na dole – jakieÊ afrykaƒskie paƒstwo rzàdzone przez kacyka. Kto to liczy i jak?

Koreaƒczycy uchodzà za ludzi pracowitych i uczciwych. Ci mieszkajàcy w USA ci´˝ko pracujà i pilnie si´ uczà. Ale czy ka˝dà cen´ w warzywniaku podajà uczciwie, co do centa? A w Korei, czy raz na jakiÊ czas nie wybuchajà afery korupcyjne o miliardowej skali?

W Japonii mo˝na zostawiç cenne rzeczy na parkowej ∏awce i nikt nic nie zabierze. Kradzie˝e i w∏amania sà rzadkoÊcià, a przeci´tny obywatel nie stara si´ oszukaç paƒstwa. Jednak˝e szefowie wielkich korporacji i wysocy urz´dnicy paƒstwowi co i raz sk∏adajà publiczne przeprosiny i chylàc si´ ze wstydu ust´pujà ze stanowiska, gdy˝ zosta∏o im udowodnione przekupstwo na wielkà skal´. Poza korupcjà rozpowszechniony jest tam nepotyzm o bizantyjskiej skali. Czy ozna-

cza to, ˝e Japoƒczycy sà nieuczciwi? Cudzy portfel odniosà, ale stanowisko dadzà tylko synowi kolegi... na którym miejscu plasuje to Japoni´ na Êwiatowej liÊcie skorumpowanych krajów?

Czy Stany Zjednoczone sà krajem uczciwym? Polski czytelnik zaÊmieje si´ szyderczo i zacznie wymieniaç przyk∏ady uk∏adów, korupcji i nepotyzmu na budowie i w fabryce, ˝e nie wspomn´ o instytucjach federalnych i miejskich. Pewnie to i prawda. Z drugiej strony, podczas przerwy w przedstawieniu bez obaw zostawiam na fotelu palto i torb´, w wielu ma∏ych miejscowoÊciach nie zamyka si´ domów, a ludzie sobie tam wzajemnie ufajà.

Mo˝e i dom mo˝na zostawiç otwarty w ma∏ym mieÊcie, ale w moim oddziale Chase Bank na Manhattanie klienci notorycznie kradnà d∏ugopisy, mimo ˝e sà przytroczone do stolika linkà. Pisano te˝ ostatnio o nagminnym na miejskiej pla˝y Coney Island okradaniu ludzi z – pozostawionych bez nadzoru na r´czniku – rzeczy osobistych.

Na którym miejscu wÊród narodów skorumpowanych nale˝a∏oby wi´c umieÊciç USA? Na pewno przed Nigerià i Wenezuelà. Ale czy przed Polskà? Zdania by∏yby tu podzielone (zale˝y, czy czytelnik mieszka w Stanach, czy w Polsce). Zapewne zgodzimy si´, ˝e Niemcy pozostajà krajem wi´kszego ni˝ w USA porzàdku, poszanowania prawa i uczciwoÊci. Ale czy wszyscy Niemcy? Czy zaliczamy do tej grupy posiadajàcych niemieckie obywatelstwo Turków, Serbów, Polaków? Podobnie rzecz ma si´ ze Szwajcarami, których mielibyÊmy ochot´ podzieliç na uczciwych (rdzennych) i cwaniaków (gastarbeiterów).

Spróbujmy na koniec zastanowiç si´, czy Polacy mieszkajàcy w USA sà szczególnie uczciwi. Wielu znowu si´ rozeÊmieje i wyliczy dowody na naszà nieuczciwoÊç: pos∏ugiwanie si´ “lewymi” papierami, niewyp∏acanie pensji pracownikom, oszukiwanie wspólników w interesach, nie mówiàc ju˝ o dodawaniu tajemniczych substancji przy wyrobie serdelków. Z drugiej strony, Polacy raczej nie tworzà gangów, nie w∏amujà si´ do mieszkaƒ i samochodów. Równie˝ nie kradnà palt i toreb podczas przerwy w spektaklu (choçby dlatego, ˝e do teatru i opery nie chodzà).

Czy wynika z tego, ˝e Polacy w USA sà uczciwsi od Polaków w kraju? Kto to zwa˝y, kto to zmierzy?

Nie da si´ byç cz∏owiekiem stuprocentowo uczciwym. Pracowaç nad sobà oczywiÊcie trzeba, ale zadr´czaç si´ te˝ nie warto. Jak wsz´dzie, tak i tu wskazany jest umiar.

LISTY: latus@dziennik.com

ZDJ¢CIE | PIOTR POWIETRZY¡SKI ILUSTRACJA NA OK¸ADCE | MARCIN KULABKO

Weekend | NDZ | AUGUST 21, 2010 | 3

Polska na zimno

CZEGO TO POLAK NIE UKRADNIE W XXI wieku papier toaletowy nadal wydaje si´ dobrem, które warto nawet ukraÊç...

EWA ÂRÓDKA

Jeszcze 10 lat temu w Europie powszechnie znane by∏o z∏oÊliwe powiedzenie, udajàce slogan turystyczny: “Jedê do Polski, twój samochód ju˝ tam jest”. ByliÊmy, niestety, znani z kradzie˝y i przerzucania aut naszych zachodnich sàsiadów dalej na wschód. Gin´∏y tak˝e, w niesamowitej iloÊci, samochody w Polsce. Statystyki policyjne z koƒca lat 90. mówià o ponad 70 tysiàcach skradzionych pojazdów w ciàgu roku! Na celowniku u z∏odziei by∏y wszystkie marki i modele. Starsze sprzedawa∏o si´ na cz´Êci albo “po˝ycza∏o”, aby pojeêdziç i porzuciç, a nowe i bardziej ekskluzywne sprzedawa∏o si´ po odpowiednim “tuningu” pokàtnie na gie∏dach. To dzi´ki temu Polak, zanim wysiad∏ ze swojego samochodu, zak∏ada∏ blokad´ w skrzyni biegów, w∏àcza∏ immobilizer i autoalarm, a na kierownicy rozpina∏ szprych´, która uniemo˝liwia∏a manewry. Jednak przez 10 lat sytuacja uleg∏a zmianie i teraz ju˝ nie trzeba stosowaç tych wszystkich zabezpieczeƒ naraz. Dzi´ki wzmocnieniu si´ gospodarki i poprawieniu warunków ˝yciowych przeci´tnego Kowalskiego, samochód przesta∏ byç towarem luksusowym i nieosiàgalnym. OczywiÊcie samochody ginà nadal, ale teraz rocznie jest to ju˝ tylko 16 tys. aut. WÊród ulubionych marek z∏odziei nadal przewa˝ajà porzàdne niemieckie modele.

Karty odchudzone

A skoro samochody przesta∏y byç najbardziej chodliwym towarem, to co jest teraz na topie? Wraz z rozwojem technologii i po wejÊciu do UE, Polska wkroczy∏a w er´ kradzie˝y elektronicznych. Kiedy tylko do u˝ycia powszechnie wesz∏y bankomaty i karty p∏atnicze, z∏odzieje natychmiast ruszyli do dzie∏a. Co ciekawe, prozaiczne kradzie˝e kart tylko w po∏owie przyczyni∏y si´ do kradzie˝y elektronicznych pieni´dzy. Równie popularny sta∏ si´ skimming, czyli kopiowanie danych z kart. Bolàczkà ogólnodost´pnych polskich bankomatów sta∏y si´ z∏odziejskie kamery, Êledzàce wyBolàczkà ogólnodost´pnych polskich bankomatów sta∏y si´ z∏odziejskie kamery

¸upem z∏odziei w Polsce najcz´Êciej padajà volkswageny: passat i golf (na dole)

Zdj´cia: Archiwum

Niemieckie nadal w cenie

bierany numer PIN na klawiaturze, w parze z nak∏adkà na wlocie maszyny, skanujàcà pasek magnetyczny karty. W miejscach, gdzie p∏aci si´ kartà, nieuczciwi sprzedawcy zacz´li pos∏ugiwaç si´ bardzo ma∏ym urzàdzeniem skanujàcym dane z karty; wystarczy, ˝e karta b´dzie przez chwil´ w d∏oni z∏odzieja, aby uzyska∏ on dost´p do wszystkich danych i... mo˝e ruszaç na zakupy na nasz koszt. Rocznie liczb´ oszukaƒczych transakcji szacuje si´ na oko∏o 20 tys. W 2007 roku w ten sposób Polakom zgin´∏o 14 mln z∏.

Zwolnieni kradnà

Dwa lata temu amerykaƒska firma Cyber-Ark, zajmujàca si´ ochronà informacji w firmach na ca∏ym Êwiecie, przeprowadzi∏a w Polsce badania na temat stosunku pracowników do poufnych danych. Ponad 40% przebadanych rodaków otwarcie stwierdzi∏a, ˝e wynios∏a wa˝ne firmowe dane ze swojego poprzedniego miejsca pracy. Powodem by∏a najcz´Êciej potrzeba zab∏yÊni´cia albo przekonania do siebie nowego pracodawcy i podsuni´cia mu, jak przyn´ty, informacji o konkurencji. Nielepsza w swoim podejÊciu by∏a jednak reszta badanych.

Co czwarty pracownik stwierdzi∏, ˝e gdyby straci∏ prac´, to spakowa∏by si´ razem z danymi ze swojego komputera. Ot, na wszelki wypadek, bo to zawsze mo˝e si´ przydaç w przysz∏oÊci – jeÊli nie dla w∏asnych korzyÊci, to mo˝na tak˝e w ten sposób pomóc komuÊ bliskiemu zdobyç prac´. 85% badanych wie, ˝e jest to dzia∏anie nielegalne, ale tylko po∏owa z nich wià˝e te czyny z mo˝liwoÊcià utraty pracy. Najch´tniej wynoszone sà informacje dotyczàce kontaktów z klientami oraz has∏a dost´pu do komputerów, baz itp. Pracownicy u˝ywajà do tego celu pojemnych pen drive’ów, s∏u˝bowych skrzynek elektronicznych z których wysy∏ajà sobie e-maile na prywatnà poczt´ oraz wydruków – zrobionych oczywiÊcie na s∏u˝bowym papierze i biurowej drukarce.

Bonus do pensji

O nieuczciwych tendencjach Polaków mo˝na si´ by∏o sporo dowiedzieç z pierwszej serii programu “Zawody” (TVN Style, 2009), w której byli pracownicy ró˝nych bran˝ dzielili si´ z widzami mrocznymi sekretami swoich profesji. Z tych spowiedzi przed kamerà wynika∏o, ˝e wiele osób pracujàcych w zak∏adach us∏ugo-

wych czuje jakiÊ wewn´trzny imperatyw i przyzwolenie na to, aby braç sobie do domu rzeczy, które majà w pracy. Barmani wynoszà wi´c cytryny, wyka∏aczki, a nawet sól. Sprzàtaczki “nie muszà” kupowaç Êrodków czystoÊci do w∏asnych mieszkaƒ. Fryzjerzy odlewajà sobie troch´ lepszego szamponu czy farby, aby kole˝ance w domu po znajomoÊci zrobiç pasemka “darmowym” produktem. Z biur ginie papier toaletowy (szczególnie jeÊli w ∏azience nierozsàdnie, bo na widoku, k∏adziona jest druga, zapasowa rolka), a nawet r´czniki papierowe. Wszystko, co trudno policzyç i 10 NAJCZ¢ÂCIEJ skontrolowaç zu˝ycie, le˝y w wi´kszej iloÊci i czego sporo KRADZIONYCH zu˝ywa si´ w pracy, w du˝ej SAMOCHODÓW (2009): mierze “wychodzi” z nieuczVolkswagen Pa ssat – 1770 sz ciwymi pracownikami, a ka˝tuk Volkswagen Go lf dy w∏aÊciciel firmy, który by∏ – 1318 Audi A4 zaproszony do programu, – 555 Audi A6 mia∏ takich opowieÊci na ko– 494 Fiat 126p py. Sól, wyka∏aczki, r´czni– 377 Skoda Octavia ki... przecie˝ to kosztuje gro– 320 sze, po co to kraÊç. Czy to Toyota Corolla – 320 objaw jakiej narodowej maFiat Cinquecent o nii, genetycznej przypa– 271 Seat Leon d∏oÊci po erze PRL-u, kie– 266 Fiat Seicento dy wszystko wydawa∏o si´ – 255 wspólne, czyli niczyje? (za: wp.pl)

FILMY O Z¸ODZIEJACH I RABUSIACH

Na bogactwo filmów o z∏odziejach i rabusiach móg∏by pokusiç si´ niejeden z nich. Uchylmy nieco wrota tego skarbca.

¸UKASZ BADULA ¸UKASZ DZIADKIEWICZ Gdy stewardesa samolotu lecàcego z Portland do Seattle otrzyma∏a od jednego z pasa˝erów karteczk´, pomyÊla∏a, ˝e to dwuznaczna propozycja. Na wyraêne polecenie m´˝czyzny jednak przeczyta∏a jà. Nieznajomemu nie w g∏owie by∏o flirtowanie. W walizce pasa˝era znajdowa∏a si´ bomba. Nieznajomy za˝àda∏ 200 tys. dolarów w nieoznaczonych banknotach oraz dwa zestawy spadochronów. Obs∏uga samolotu zastosowa∏a si´ do jego ˝àdaƒ. Na jednym z lotnisk FBI przyBywa i tak, ˝e gotowa∏o okup. Maszyna wylàdowa∏a, ale porywacz zmyÊlnie nie dopuÊci∏ do into kryminaliÊci terwencji antyterrorystów. Po otrzymaniu tego, co wymusi∏, zwolni∏ pasa˝erów, wzorujà si´ a za∏odze nakaza∏ ponowny start. Kiedy na obrazach przelatywali nad stanem Waszyngton, jakby nigdy nic za∏o˝y∏ spadochron i wyfilmowych. skoczy∏ z okupem. Ten efektowny rabunek stanowi kanw´ filmu “The Pursuit of D.B. Cooper” (1981) w re˝. R. Spottiswoode’a i, choç trudno w to uwierzyç, zdarzy∏ si´ naprawd´ dziesi´ç lat wczeÊniej. Wsiadajàc do samolotu przedstawia∏ si´ on jako Dan Cooper. Policja nigdy nie odnalaz∏a ani jego, ani pe∏nej kwoty okupu. Wytwórnia Universal Pictures promujàc swój film zaoferowa∏a a˝ milion dolarów temu, kto namierzy i z∏apie przest´pc´. OczywiÊcie bez skutku.

To, co czyni histori´ Coopera elementem mitologii wspó∏czesnej popkultury, to fascynacja kradzie˝à doskona∏à. Przest´pstwem, gdzie rozmach Êrodków i precyzyjny harmonogram nie naruszajà spo∏ecznego miru – z∏odziej si´ga po z∏ote runo, ale nikogo nie krzywdzi. Jednostka wygrywa z systemem, grajàc na nosie w∏adzom niejako w imieniu szeregowych, wzdychajàcych do bogactwa obywateli.

Nic dziwnego, i˝ w skarbnicy lubianych przez kino motywów znalaz∏ si´ równie˝ wczeÊniejszy o dekad´ od przypadku Coopera rabunek. To napad stulecia, dokonany w Wielkiej Brytanii, na moÊcie niedaleko Buckinghamshire. 15-osobowy gang wtargnà∏ do pociàgu pocztowego i bez u˝ycia broni palnej skrad∏ przewo˝one pieniàdze o ∏àcznej kwocie ponad 2 mln funtów.

Cz∏onkowie grupy dowodzonej przez Bruce’a Reynoldsa szybko awansowali do miana superbohaterów. Ronnie Biggs, po ucieczce do Brazylii, skutecznie drwi∏ sobie z brytyjskiego wymiaru sprawiedliwoÊci, a jego losy sta∏y si´ podstawà scenariusza filmu Lecha Majewskiego “Wi´zieƒ Rio” (1988). Z kolei Bustera Edwardsa w ciep∏ej tonacji przedstawi∏ komediodramat “Buster” (1988) z Philem Collinsem w roli g∏ównej.

Metamorfoza oprycha

Udane akcje Coopera i rabusiów Reynoldsa oraz admiracja dla ich poczynaƒ nieêle obrazujà uprzywilejowanà pozycj´ z∏odziejstwa w kulturze masowej. Byç mo˝e jednak kolejnoÊç jest inna. A jeÊli te malownicze przypadki biorà êród∏o w∏aÊnie w kinie? To ono przecie˝ od zarania dziejów podkreÊla∏o heroiczny wydêwi´k z∏odziejskiej profesji. Od awanturniczych inscenizacji ludowych podaƒ typu Robin Hood i majàcego rodowód literacki Arsene Lupina, po-

Zdj´cia: Materia∏y promocyjne

Weekend | NDZ | 21 SIERPNIA 2010 | 4

Weekend w kinie

W “Reservoir Dogs” Êcigajàcy stajà si´ Êciganymi przez opartego na faktach “Bonnie i Clyde”, po westernowe historie o napadach na banki na czele z “Butch Cassidy i Sundance Kid”. A póêniej kolejne i kolejne.

Zuchwa∏e kradzie˝e królujàce na ekranach jeszcze w epoce kina niemego poczàtkowo s∏u˝y∏y egzemplifikacji dydaktycznych treÊci. Szybko jednak moralistyk´ zastàpi∏a fascynacja z∏odziejskim warsztatem. Filmowi przest´pcy coraz cz´Êciej posiadali twarz albo b∏yskotliwych perfekcjonistów, albo ˝yciowych rozbitków. Stàd wzrastajàca autonomia swoistego gatunku kina kryminalnego czy sensacyjnego, który opowiada∏ o wielkich skokach. Na bank, muzeum, jubilera – po cokolwiek, co jest wartoÊciowe i w równym stopniu wymaga kunsztu, co obiecuje nowy rozdzia∏ w ˝yciu.

Mniej lub bardziej realistycznie

Struktura fabu∏y o przemyÊlanym napadzie zosta∏a dopracowana z koƒcem lat 40., gdy triumfy Êwi´ci∏o kino noir, zrywajàce z uczciwymi postaciami i tematykà prostych wyborów ˝yciowych. Za arcydzie∏a tego nurtu wypada uznaç “Asfaltowà d˝ungl´” Hustona (1950) i “Rififi” Dassina (1955). W jednym i drugim chodzi o kradzie˝ bi˝uterii, którà geniusze z∏odziejskiego fachu przeprowadzajà na wzór wystudiowanej operacji logistycznej. Z zimnà kalkulacjà zbrodni kontrastuje jednak czynnik ludzki. Oba mózgi zbrodni – Doc z “Asfaltowej...” i Tony z “Rififi” – b´dàc doskona∏ymi strategami, muszà stawiç czo∏o s∏aboÊci wspólników lub bezwzgl´dnym prawom Êwiatka przest´pczego. Koƒczà tragicznie, a ich odejÊcie jest podwójnym po˝egnaniem: z fachowcami starej daty i z∏udzeniami, co do z∏odziejskiego perfekcjonizmu.

Tego typu wàtek, gdzie idàcy nie po myÊli z∏oczyƒców plan urasta do dramatycznej walki o

przetrwanie, zdaje si´ fascynowaç daleko bardziej ni˝ historie udanych skoków. W bardziej lekkim wydaniu, jak w “Ocean’s 11” Milestone’a (1961, remake Soderbergha 40 lat póêniej plus dwa sequele) przybiera form´ d˝entelmeƒskiego wybryku. Natomiast w wersji mrocznej, jak we “Reservoir Dogs” Tarantina, napad staje si´ podwójnà grà prowadzonà mi´dzy Êciganymi a Êcigajàcymi, gdzie granice mi´dzy obiema grupami zostajà zatarte.

Lecz to, ˝e zbrodnia nie pop∏aca, widz wie ju˝ nazbyt dobrze. Choçby z dzie∏ o stricte komediowej proweniencji. Feralne pomys∏y duƒskiego gangu Olsena czy spalajàcy na panewce plan szajki z rodzimych “Gangsterów i filantropów” (1962), nie pozostawiajà odbiorcy ˝adnej wàtpliwoÊci.

Si´ganie po cudze sprowadza na cz∏owieka tylko same k∏opoty.

Chyba ˝e zbrodnia, jak w “Vabanku” (1982), ma byç osobistym rewan˝em na postaci jednoznacznie negatywnej.

Filmy o rzezimieszkach, w∏amywaczach, rabusiach i ca∏ej reszcie tej czeredy czerpià z ˝ycia.

Ale bywa i tak, ˝e to kryminaliÊci wzorujà si´ na obrazach filmowych. Tak zrobi∏o kilka grup w ró˝nych rejonach Êwiata naoglàdawszy si´ np. “Heat” (1995) Manna. Ba, bywa, i˝ w rzeczywistoÊci dochodzi do akcji, które na ekranie mog∏yby nie wyglàdaç wiarygodnie. Ot, jak choçby ostatnio, gdy w sercu londyƒskiego City, w ekskluzywnym centrum handlowym, obok Banku Anglii, uzbrojony gang dokona∏ w nocy z 14 na 15 sierpnia zuchwa∏ego napadu, okradajàc sklepy jubilerskie. Ciekawe, jakie filmy przedtem obejrzeli...

PIRACI SPOD ZNAKU PALETY

Weekend | NDZ | AUGUST 21, 2010 | 5

Weekend w muzeum

W Paul Kasmin Gallery na Chelsea, w ramach trwajàcej od lipca wystawy indywidualnej, Êwiatowej s∏awy fotografik David LaChapelle wystawi∏ w∏aÊnie prac´ “Wenus i Mars” autorstwa... Sandra Botticellego.

Ilustracja: Archiwum

ALFA OMEGA

David LaChapelle, “Gwa∏t na Afryce” Tyle ˝e teraz kompozycja w∏oskiego mistrza epoki renesansu nosi nazw´ “The Rape of Africa”, a w roli Wenus zamiast Simonetty Vespucci wyst´puje modelka Naomi Campbell. No i w tle malowid∏a w miejsce sielskiego krajobrazu okolic pi´tnastowiecznej Florencji oglàdamy wspó∏czesnà Somali´ i Sierra Leone. Natomiast polatujàce nad mitologicznà parà cherubinki zamiast strza∏ i ∏uków trzymajà w pulchnych d∏oniach karabiny maszynowe.

Plagiat?

Nic podobnego. Po prostu tradycja.

Dzieje sztuk Ca∏e dotychczasowe dzieje sztuk plastyczplastycznych nych to historia adaptacji dziedzictwa artystycznej przesz∏oÊci (zaprzeczenie i wyparto historia cie to tylko inne aspekty tego samego zjaadaptacji wiska) do aktualnych konwencji stylistyczdziedzictwa nych. Za dowód na taki w∏aÊnie, “ewolucyjny rozwój” malarstwa czy rzeêby wystarartystycznej czy bogaty wybór podr´czników do nauki przesz∏oÊci. ikonografii, która jest dyscyplinà badajàcà dzieje motywów i tematów podejmowanych przez artystów kolejnych generacji.

Samo istnienie takiej dziedziny badaƒ jest zaÊ mo˝liwe wy∏àcznie dlatego, ˝e w sztukach plastycznych (oraz w literaturze i muzyce) poza nielicznymi aktami Êwiadomego fa∏szerstwa nie istnieje poj´cie “kradzie˝y w∏asnoÊci intelektualnej”. Wszyscy w pewnym sensie naÊladujà bowiem wszystkich. Od tego rozpoczyna si´ zresztà formalna edukacja plastyczna, bo ASP to ca∏e lata uczenia si´ na dokonaniach poprzedników, co zwykle sprowadza si´ do kopiowania ich dorobku. O tym, czyje prace si´ powiela, decyduje z kolei (choç nie tylko) popularnoÊç, czyli... liczba naÊladowców. Im cz´Êciej jest wi´c dzie∏o studiowane, przetwarzane i cytowane przez innych artystów, tym dla niego lepiej. Jego twórca zyskuje w ten sposób prawo do swojej sali w ka˝dym wi´kszym muzeum i uzasadnienie dla trwa∏ej obecnoÊci w podr´cznikach historii.

W wi´kszoÊci przypadków êród∏a tych artystycznych cytatów, wielokrotnie przetwarzanych, reinterpretowanych, banalizowanych i dewaluowanych a˝ do wycofania ich z kulturowego obiegu, ulegajà zatarciu. One same wchodzà zaÊ – przewa˝nie ju˝ anonimowo – do “ikonosfery”, czyli zasobu wàtków, tematów i moty-

wów twórczoÊci artystycznej, sk∏adajàcych si´ na “dziedzictwo intelektualne”.

Niektórzy fachowcy od antropologii twierdzà nawet, ˝e w tym w∏aÊnie momencie motyw (plastyczny, filozoficzny, literacki, filozoficzny) staje si´ “memem”.

CzymÊ na kszta∏t genu, z tà ró˝nicà, ˝e tutaj mamy do czynienia z dziedziczeniem kulturowym. W rozumieniu “memetyków”, którzy przyjmujà, ˝e nie tylko ˝ycie biologiczne, ale tak˝e dorobek intelektualny podlega prawom ewolucji, jej “noÊnikiem” jest mem w∏aÊnie.

A post´p w rozwoju myÊli ludzkiej odbywa si´ na zasadach doboru kulturowego, sterowanego tymi samymi procesami, co ewolucja biologiczna. Memy sà wi´c przekazywane drogà dziedziczenia (poprzez akt komunikacji), podlegajà mutacjom, mno˝à si´, powielajà, rozprzestrzeniajà i wypierajà z puli memowej inne memy, konkurujàc ze sobà w walce o przetrwanie. A wygrywajà (i modyfikujà kszta∏t kultury danej epoki) memy kulturowo najsilniejsze i najlepiej przystosowane. Oraz te najbardziej atrakcyjne. Jak to w ˝yciu...

W Êwietle owej koncepcji, której twórcà jest autor s∏ynnej publikacji “Samolubny gen” i wojujàcy ateista Richard Dawking, memy, czyli motywy kulturowe, sà – jak geny – dobrem wspólnym ludzkoÊci. Tym sensie nie majà w∏aÊciciela, choç ka˝dy mem bierze swój poczàtek w jakimÊ konkretnym dziele i pojawia si´ na ryn-

ku idei w okreÊlonym momencie historycznym. Kiedy jednak zostanie w∏àczony w obieg kulturowy, jego pierwotne pochodzenie przestaje mieç znaczenie. Mem zaczyna ˝yç w∏asnym ˝yciem, emancypowaç si´ od orygina∏u, jednym s∏owem – ewoluowaç.

Tote˝ w przypadku zjawisk kulturowych zdaniem “memetyków” nie mo˝na mówiç o plagiacie czy ∏amaniu praw autorskich w kodeksowym rozumieniu tych˝e. Kopiowanie, przetwarzanie, a nawet parodiowanie motywów plastycznych nie jest wi´c, w ˝adnym razie, kradzie˝à dóbr intelektualnych.

W tym uj´ciu “Mars i Wenus” LaChapelle’a to co najwy˝ej wyraz uznania wobec talentu wybitnego malarza, którego obraz w pi´çset lat po ukoƒczeniu ciàgle stanowi inspiracj´ dla kolejnych pokoleƒ artystów. Ka˝demu wolno domalowaç wàsy na portrecie Mony Lisy, bo taka jest logika kulturowego dialogu. Ka˝dy mo˝e te˝ wykonaç wspó∏czesnà wersj´ “Narodzin Wenus”, bo w taki w∏aÊnie sposób przebiega ewolucja sztuk plastycznych. Mówienie o piractwie w kulturze jest wi´c w∏aÊciwie bezzasadne. No, chyba ˝eby David LaChapelle zamiast swojego “Gwa∏tu na Afryce” dokona∏ czynu nierzàdnego na dobrych obyczajach Êwiata sztuki i wystawi∏ w Paul Kasmin Gallery idealnà kopi´ “Marsa i Wenus” wielkiego Sandra. Podpisanà – dla pewnoÊci – “Botticelli”.

Weekend | NDZ | 21 SIERPNIA 2010 | 6

Polska na zimno

PODKRADANIE NUT Niektórzy muszà p∏aciç odszkodowania, dla innych wystarczajàcà karà jest ju˝ medialna

Weekend

Magazyn Weekend redaguje: Jan Latus, 212-594-2266 w. 25.

Stali wspó∏pracownicy: Bo˝ena Chlabicz, Marian Chlabicz, Stanis∏aw Kokesz, Monika Âli˝, Piotr Milewski, Piotr Powietrzyƒski.

Piszà z Polski: ¸ukasz Dziatkiewicz, Przemek Gulda, Katarzyna

Bon Jovi nem bejsbolowej dru˝yny Red Sox, w swoim utworze “I Love This Town”. Astronomiczna suma wzi´∏a si´ z prostego wyliczenia: Steele chce odszkodowanie w wysokoÊci 100 tys. dolarów od ka˝dego sprzedanego egzemplarza p∏yty Bon Jovi ze spornym utworem. A sprzeda∏o si´ ich oko∏o 4 milionów.

Z oskar˝eniami o plagiat zmaga∏a si´ ostatnio popowa gwiazda Avril Lavigne. Okaza∏o si´ bowiem, ˝e refren jej utworu “Girlfriend” jest bliêniaczo podobny do fragmentu kompozycji grupy The Rubinoos z 1978 roku – wed∏ug oskar˝ycieli artystka zmieni∏a tylko s∏owo “boyfriend” na “girlfriend”.

Oskar˝enia o plagiat nie omijajà tak˝e obrze˝y sceny muzycznej. Niedawno spora afera na tym tle wybuch∏a wÊród fanów punk rocka – okaza∏o si´ bowiem, ˝e jedna z piosenek zespo∏u Anti-Flag (który, nagrywajàc p∏yty w du˝ej wytwórni, dla ortodoksyjnych fanów gatunku, wiernych idea∏om muzycznej niezale˝noÊci, i tak jest spalony) bliêniaczo przypomina utwór jeszcze mniej znanej i du˝o bardziej radykalnej pod wzgl´dem muzycznym grupy From Ashes Rise. Sprawa, choç piosenk´ uznawanà za êród∏o plagiatu us∏ysza∏o mo˝e kilkaset osób na ca∏ym Êwicie, szybko sta∏a si´ bardzo g∏oÊna, ale raczej nie przeszkodzi∏a muzykom Anti-Flag w dalszym robieniu kariery.

Plaga plagiatów nie omin´∏a te˝ polskiej sceny muzycznej. Dwa g∏oÊne przyk∏ady z ostatnich miesi´cy dotyczy∏y bardzo popularnych zespo∏ów Feel i Jeden Osiem L. Ta ostatnia oskar˝ona zosta∏a o bezprawne wykorzystanie w swoim wielkim przeboju “Jak zapomnieç” fragmenKrawczyƒska, Ewa Âródka, Daniel Wyszogrodzki.

Reklamuj si´ w Weekendzie. Dzia∏ Reklamy i Marketingu.

Dyr. Dominik Przyby∏o: Tel: 212-594-2266 wew. 34; Fax: 212-594-5538; Displays@dziennik.com

tu nagrania popularnej amerykaƒskiej grupy rockowej Live, na której czele stoi zresztà muzyk z polskimi korzeniami Ed Kowalczyk. Skutecznie z oskar˝eniami o plagiat poradzili sobie natomiast muzycy poprockowej formacji Feel. Kiedy w mediach po-

Avril Lavign e

Plagiat w muzyce to temat stary jak muzyczny Êwiat. Od zawsze artyÊci oskar˝ajà si´ naPRZEMEK wzajem o podkradanie pomyGULDA s∏ów na piosenki, podkradanie melodii czy brzmieƒ. Co prawda w ostatnich latach temat zaczyna nabieraç innego wymiaru za sprawà rozpowszechniajàcej si´ praktyki samplowania, czyli u˝ywania w swoich utworach fragmentów – najcz´Êciej bardzo krótkich, ledwie kilkusekundowych – cudzych kompozycji, praktyki, która ka˝e w zupe∏nie inny sposób patrzeç na zagadnienie plagiatu. Gdyby by∏o inaczej, kompletnie pozbawiona sensu by∏aby dzia∏alnoÊç takich artystów, jak np.: DJ Shadow czy Girl Talk, którzy przygotowujà autorskie p∏yty, Plaga nie bioràc do r´ki ˝adnego instrumentu i nie plagiatów nagrywajàc ˝adnego dêwi´ku – pos∏ugujà si´ nie omin´∏a tylko i wy∏àcznie fragmentami zaczerpni´tymi z p∏yt innych wykonawców. te˝ polskiej Rozwój technologii swojà drogà, ale dawne przyzwyczajenia – swojà. Mimo wi´c, sceny ˝e coraz cz´Êciej mówi si´ o liberalizacji muzycznej. przepisów i zwyczajów dotyczàcych czerpania od siebie nawzajem dêwi´ków, brzmieƒ i inspiracji, muzycznym Êwiatem nadal od czasu do czasu wstrzàsajà afery o plagiat, utrzymane w dawnym, tradycyjnym stylu. W ostatnich latach tych bardziej znaczàcych i g∏oÊnych by∏o co najmniej kilka.

O plagiat oskar˝eni zostali np. muzycy s∏ynnej grupy Guns’N’Roses, którzy po siedemnastu latach wydali wreszcie swój bardzo oczekiwany przez wszystkich fanów album “Chinese Democracy”. Nie doÊç, ˝e p∏yta nie okaza∏a si´ ˝adnym wydarzeniem artystycznym ani przebojem komercyjnym, na dodatek do wytwórni wp∏ynà∏ pozew od w∏aÊcicieli praw do kompozycji niemieckiego specjalisty od muzyki elektronicznej Ulricha Schnaussa. Twierdzili oni, ˝e Amerykanie wykorzystali w swoich nagraniach fragmenty jego dwóch kompozycji.

Z rekordowym pozwem, opiewajàcym na 400 miliardów dolarów, zmagaç si´ muszà muzycy innej klasycznej amerykaƒskiej grupy rockowej, Bon Jovi. Zaatakowa∏ ich Samuel Battley Steele z Massachusetts, który twierdzi, ˝e bezprawnie wykorzystali tekst jego piosenki “(Man I Really) Love This Team”, b´dàcej hym-

Zdj´cia: Archiwum

nagonka. Plagiatowanie piosenek, choç wcià˝ popularne, coraz mniej si´ op∏aca.

jawi∏y si´ sugestie, ˝e jeden z jej wielkich przebojów, piosenka “Jest ju˝ ciemno” to plagiat kompozycji Carly Simon “Coming Around Again”, sprawa trafi∏a w r´ce specjalnej grupy ekspertów, powo∏anej przez organizatorów sopockiego festiwalu, który zespó∏ wygra∏ w∏aÊnie za sprawà tego utworu. Badajàc nuta po nucie obie kompozycje, cz∏onkowie komisji uznali, ˝e o plagiacie nie mo˝e byç mowy. Piotrowi Kupisze, liderowi grupy Feel, z pewnoÊcià kamieƒ spad∏ z serca. Ale nie ka˝dy muzyk ma takie szcz´Êcie.

(Wydawca nie ponosi odpowiedzialnoÊci za treÊç publikowanych og∏oszeƒ. The Publisher disclaims any liability for the content of any advertisement appearing in this magazine).

Piszcie listy do: weekend@dziennik.com

MARIAN POLAK

To on w∏aÊnie stworzy∏ technologiczne podstawy rozwoju przemys∏u filmowego, a wszystko co wymyÊli∏, natychmiast opatentowa∏. Có˝ z tego jednak, skoro mened˝erowie show-biznesu uciekli z walizkami pe∏nymi Edisonowych patentów do Kalifornii, gdzie nie zdo∏ali ich dosi´gnàç nowojorscy prawnicy. I to w∏aÊnie dlatego Hollywood, zamiast na Broadwayu, powsta∏o w Hollywood.

W przypadku wynalazcy ˝arówki kradzie˝ w∏asnoÊci intelektualnej, jakiej dokonali w∏aÊciciele MGM i Paramouth, mo˝na by zresztà podciàgnàç pod kategori´ sprawiedliwoÊci historycznej, bowiem Edison sam obficie korzysta∏ z cudzych rozwiàzaƒ (czego dowodzi choçby sprawa dorobku serbskiego imigranta Nikola Tesli).

Z ochronà patentowà w Ameryce od chwili jej wprowadzenia (Patent Bill, 1790) by∏ zresztà w ogóle taki problem, ˝e bardzo cz´sto dochodzi∏o do przyw∏aszczania sobie praw do cudzych wynalazków przez ludzi nie tyle utalentowanych naukowo, co po prostu przedsi´biorczych. Tak by∏o, na przyk∏ad, z maszynà do szycia, klimatyzaCz´sto dochodzi∏o torem czy telewizorem. do przyw∏aszczania To w∏aÊnie trudnoÊci z ustaleniem oryginalnych autorów wiesobie praw do cudzych lu prze∏omowych rozwiàzaƒ techwynalazków nologicznych sta∏y si´ dzisiaj jednym z koronnych argumentów przez ludzi nie tyle na rzecz ograniczenia prawa pautalentowanych, tentowego. A przecie˝ ustawa o praw majàtkowych do co przedsi´biorczych. ochronie w∏asnoÊci intelektualnej i tak ma wyjàtkowo krótkà histori´, która zacz´∏a si´ w XVI stuleciu w Wenecji, by ostatecznie przybraç stosunkowo restrykcyjnà form´ dopiero pod koniec XVIII wieku w Stanach Zjednoczonych.

WczeÊniej wynalazki i nowatorskie rozwiàzania technologiczne nale˝a∏y po prostu do wszystkich. Nie podlega∏y bowiem ˝adnej ochronie. Jedyne, co mo˝na by∏o ukraÊç twórcy zanim za dobra intelektualne zabrali si´ prawnicy, to treÊç dzie∏a oraz nazwisko. Innymi s∏owy – karalne by∏o przyw∏aszczenie sobie czyjegoÊ dorobku poprzez nieuprawnione zmiany w oryginale lub opatrzenie cudzej pracy w∏asnym nazwiskiem. ˚adnej ochronie nie podlega∏y natomiast pomys∏y artystyczne, odkrycia naukowe czy projekty nowatorskich

Ergonomiczny fotel Eero Saarinena

Na czym wyros∏o Hollywood? Na krzywdzie Tomasza Edisona!

rozwiàzaƒ technologicznych. Kradzie˝ intelektualna nie by∏a nigdy tak oczywista, jak zabór mienia materialnego. Przecie˝ – jak argumentujà piraci grasujàcy dziÊ na oceanach internetu – w∏aÊciciel filmu zdj´tego z sieci nadal go posiada! I na dodatek przyw∏aszczone w ten sposób dzie∏o nic nie traci na swojej jakoÊci. A re˝yser, aktorzy i realizator ju˝ otrzymali przecie˝ za swojà prac´ przyzwoite honorarium.

Zresztà tak˝e i w myÊl aktualnych przepisów odkrycia naukowe nie podlegajà ochronie prawem majàtkowym (stosujà si´ do nich jedynie przepisy o w∏asnoÊci inte- 2009 – Mercedes-Benz F-CELL Roadster / 1885 – pierwszy samochód benzynowy lektualnej). Nie mo˝na wi´c skutecznie opatentowaç genialnej koncepcji sta- tura sà dobrem wspólnym ca∏ej ludzkoÊci (w tym taknowiàcej prze∏om w na przyk∏ad fizyce teoretycznej czy ˝e przedsi´biorczych Chiƒczyków) – my wszyscy. Z bunanotechnologii. Prawo tego typu przys∏uguje jedynie d˝etu. Wtedy wynalazki znowu – jak przez liczne stuunikalnym procesom technicznym, s∏u˝àcym produk- lecia, zanim wymyÊlono prawo patentowe – b´dà dla cji czegoÊ nowatorskiego, na przyk∏ad nowych kompu- wszystkich. A kopiÊci ze z∏odziei stanà si´ na powrót terów albo szczepionek. uczciwymi obywatelami.

Co zatem chronià prawa autorskie i patentowe? MóAle jak zapewniç takà sprawnoÊç paƒstwowej machiwiàc najproÊciej – stanowià one gwarancj´ zysków z ny, by zachowaç aktualnà dynamik´ rozwoju naukowetwórczoÊci intelektualnej. go i kulturowego? I nie zamorzyç przy okazji g∏odem Z tym, ˝e gwarancj´ swoistà, dotyczàcà bowiem z re- artystów i akademików? gu∏y nie tyle autora wynalazku czy koncepcji, ile proW koƒcu ktoÊ mo˝e rozwià˝e ów problem, w tej chwiducentów i dystrybutorów dóbr i us∏ug stworzonych na li niebezpiecznie zbli˝ony do s∏ynnej kwadratury ko∏a. A podstawie nowych odkryç. skoro o ko∏ach mowa, to najlepiej nich to uczyni za pieNie bez powodu w bran˝y audiowizualnej najbardziej niàdze jakiegoÊ bogatego koncernu motoryzacyjnego. bronià praw autorskich producenci p∏yt, a w farmakologii – koncerny farmaceutyczne. Ochrona, o której mowa, WOJCIECH KOZAK gwarantuje im bowiem zwrot nak∏adów poniesionych na badania (koncerny) czy – odpowiednio – wdro˝enie produkcji krà˝ków CD. A poniewa˝ prawo autorskie stoi w naszych czasach g∏ównie na stra˝y interesów przedsi´biorców zarabiajàcych na sztuce i rozwoju technologii, jego istnienie i dzia∏anie budzi coraz wi´cej kontrowersji.

Aktor powinien bowiem – w myÊl krytyków tego˝ prawa – zarabiaç na kontrakcie w filmie lub teatrze, wokalista na koncertach, naukowiec na grantach (i etacie w instytucie). Natomiast na rynku powinna obowiàzywaç wolna konkurencja. Nie ma powodu, by pod pretekstem ochrony praw autorskich godziç si´ na istnienie monopoli. Przecie˝ patent na lek ratujàcy ˝ycie daje zazwyczaj fory tylko jednej firmie. Podobnie jak wy∏àczne prawo do dystrybucji p∏yty czy publikacji tomu poezji.

Z drugiej strony – kto wówczas zap∏aci za badania nad nowymi lekami?

I kto zainwestuje w druk i dystrybucj´ ksià˝ki albo p∏yty?

No jak to kto – odpowiadajà na to zwolennicy koncepcji, ˝e nauka i kul-

piórkiem w sedno

Ilustracje: Archiwum

PATENT, CZYLI KWADRATURA KO¸A

Weekend | NDZ | AUGUST 21, 2010 | 7

wyrwij, zachowaj

Weekend | NDZ | 21 SIERPNIA 2010 | 8

dzia∏ odzie˝owy

GUESS WHO

W modzie sà to tak zwane ikony, czyli ludzie z pierwszych stron magazynów ilustrowanych. Od lat potwierdza to nie tylko t∏um na HeBO˚ENA CHLABICZ rald Square w godzinach szczytu, ale tak˝e naukowe badania opinii publicznej.

Nie wszystkich celebrytów traktujemy pod tym wzgl´dem jednakowo. Kopiujemy (na co znowu wskazujà niezawodne badania socjologiczne) g∏ównie bohaterów ulubionych seriali. Ale masowa wyobraênia Dlaczego Iman – karmi si´ tak˝e stylem gwiazd nazwijmy to kontrowersyjnych, czego nie da prywatnie si´ ju˝ wyczytaç z ˝adnej ankiety. Zdaje si´, ˝e na szare eminencje mody uliczgustujàca nej powoli awansujà celebryci Êwiadow etolach mie budujàcy swój medialny wizerunek na skandalu i prowokacji. z ró˝owego Teoretycznie to trendy, wed∏ug których marabuta – ubiera si´ nowojorska ulica, wcià˝ dyktuje kultowy serial “Sex and the City”. zosta∏a ikonà Ale wystarczy przejÊç si´ po City, ˝eby mody 2010? zrozumieç, ˝e konfekcyjne gusty m∏odszych pokoleƒ nowojorczyków kszta∏tuje raczej sex in Rodeo Drive. Sàdzàc po kolejkach do sklepu firmowego Abercombie&Fitch, kalifornijskiego desantu w samym sercu SoHo, tutejsza m∏odzie˝ uleg∏a dramatycznej kalifornizacji (czy te˝ raczej kalifornikacji), co sta∏o si´ chyba g∏ównie za sprawà g∏oÊnego serialu z udzia∏em Davida Duchovny’ego, który w “Californication” – jako pisarz Hank Moody – przeniós∏ si´ do Los Angeles w∏aÊnie z Nowego Jorku.

W ka˝dym razie Êrednio co piàty m∏ody cz∏owiek napotkany na odcinku mi´dzy ulicami Houston i Canal w ubieg∏otygodniowe sobotnie popo∏udnie taszczy∏ charakterystycznà torb´ z logo A&F, wypchanà ciuchami. Cz´Êç z nich stanowili turyÊci z Dalekiego Wschodu. Ale reszta to nowojorczycy, co nie dziwi w mieÊcie, gdzie nawet po wyjeêdzie Duchovny’ego – Hanka ciàgle wyst´puje najwi´ksze chyba na Êwiecie zag´szczeniem literatów i poetów przypadajàcych na jednà mil´ kwadratowà.

Trendy popularne na nowojorskiej ulicy z uporem ignoruje jednak CDFA, stowarzyszenie amerykaƒskich projektantów mody, z siedzibà na Manhattanie, które dorocznym trofeum przeznaczonym dla Fashion Icon w tym roku uhonorowa∏o supermodelk´ Iman.

Dlaczego Iman – prywatnie gustujàca w etolach z ró˝owego marabuta – zosta∏a ikonà mody 2010? Zdezorientowane a w tej kwestii Lady Gag lokalne fashion victims postanowi∏ doinformowaç w sprawie dom mody Barney’s, który poÊwi´ci∏ uzasadnianiu decyzji CDFA ca∏à witryn´ wychodzàcà na najlepszy kawa∏ek Madison Avenue. Akcja “Ikona Iman”, wykonaniem przypominajàca nieco peerelowskie gazetki Êcienne, jeszcze zdaje si´ trwa. O ile nie zastàpi∏a jej dotàd chwili kolejna lekcja stylu, tym razem dotyczàca Listy Najlepiej Ubranych 2010, redagowanej przez magazyn “Vanity Fair” – te˝, skàdinàd, z nowojorskim rodowodem.

dekady fenomen y w o d o ss – m Kate Mo Z najbardziej odwa˝nych (co w tym przypadku znaczy idàcych a Rihann pod pràd aktualnie obowiàzujàcych opinii) notowaƒ “Vanity” wypada wymieniç detronizacj´ Michelle Obamy w kategorii najlepiej ubranych kobiet polityki. Tym razem Michelle, uparcie lansowana przez dwa minione sezony na ikon´ stylu oficjalno-dyplomatycznego, ustàpi∏a miejsca bezdyskusyjnie stylowej prezydentowej Francji – Carli Bruni.

Natomiast stawce celebrytów-orygina∏ów przewodzi wokalistka Lady Gaga.

W sektorze mody najch´tniej naÊladowanej przez tak zwanà ulic´ magazyn s∏usznie typuje zaÊ inne gwiazdy estrady – Rihann´ oraz Beyonce, uwzgl´dniajàc uporczywie pomijanà przez CDFA okolicznoÊç, ˝e wi´kszoÊç amerykaƒskiej m∏odzie˝y reprezentuje typ urody odbiegajàcy od standardów wyznaczonych przez Ivank´ Trump czy Paris Hilton.

I ˝e ta sama prawid∏owoÊç dotyLady Gaga czy tak˝e jej specyficznego gustu.

W tym miejscu wypada jednak mimo wszystko pochwaliç przenikliwoÊç Diane von Fuerstenberg i jej kolegów w g∏osowaniu nad modowym fenomenem aktualnej dekady, za który (wprawdzie w ubieg∏ym roku, ale zawsze) uznana zosta∏a brytyjska modelka Kate Moss. W gruncie rzeczy to w∏aÊnie ona przesàdza w tej chwili o tym, co nosi nowojorska ulica. Bowiem w pojedynku na torby firmowe, jaki toczy si´ codziennie na Manhattanie, tylko jedna firma przegrywa na iloÊç (i jakoÊç) z Abercombie, a jest to TopShop (firmowy salon

te˝ na SoHo) lansujàcy garderob´ projektowanà (lub akceptowanà) osobiÊcie przez Kokainowà Kate. A jeÊli ju˝ o modelkach mowa, to niebagatelnà rol´ w kszta∏towaniu stylu nowojorskich nastolatków odgrywa w tym sezonie modelka Anja Rubik, która na wielkich plakatach reklamowych prezentuje nowà kolekcj´ firmy Guess. Problem jedynie w tym, ˝e zak∏adajàc firmowe d˝insy i koszul´ od Guessa ma∏o kto zgaduje, ˝e ubiera si´ jak (guess who?) nasza Ania.

Zdj´cia: Archiwum

Kogo naÊladujemy? Bo ˝e naÊladujemy, to wi´cej ni˝ oczywiste. Wystarczy wyjÊç na ulic´...

Lady Gag a

ss Kate Mo