ecoTips jan-feb-maa 2018 over Klimaat & Omgeving

TRENDS in SUSTAINABLE BUSINESS

Klimaat & Omgeving Zijn hout en papier echt (niet) duurzaam Hoe zou het nog zijn met de bodemsanering in Europa De milieucoรถrdinator = in de eerste plaats een manager

ecoTips 18.01 - Jaargang 23, nummer 1 (jan/feb/maa 2018)

Ecoklik www.co2logic.com

We berekenen, verminderen en compenseren uw CO2-uitstoot CO2logic is gespecialiseerd in het berekenen, verminderen en compenseren van CO2-uitstoot. Wij begeleiden en helpen bedrijven bij het identificeren, rapporteren en uitvoeren van hun strategie voor duurzame ontwikkeling.

Elk bedrijf is verschillend, daarom kiezen we voor een ‘op maat’ benadering.

Sommige zijn aanwezig in de dienstensector terwijl andere industriële bedrijven zijn. Er zijn multinationals met veel sites overal ter wereld, anderen hebben één hoofdkantoor vanwaar alles gebeurt,... Maar ze hebben allemaal één ding gemeen, namelijk een CO2-

2. VERMINDEREN:  CO2 verminderingsadvies (kantoren, productie, fleet, logistics, gedrag...)  Energie-audits  Financiële analyse van de verschillende verminderingsscenario’s om prioriteiten te stellen  Change Management 3. COMPENSEREN:  Niet reduceerbare CO2-uitstoot compenseren om CO2 Neutral te worden  CO2-neutraliteit advies  Carbon management (‘Kyoto’ en ‘Voluntary’)  Advies en ontwikkeling van Gold

“By opting for CO2 neutrality, a company or organisation chooses to take responsibility for the true impact of its CO2 emissions instead of shifting it to society” voetafdruk afkomstig van verschillende maar gelijkaardige bronnen: energie (elektriciteit, gas, stookolie,…), transport (vloot, bedrijfsvluchten, logistiek,…), afval (papier, plastiek, organisch),…

CO2logic helpt u een overzicht van deze CO2-uitstootbronnen te krijgen, opportuniteiten of dreigingen te identificeren, strategieën voor duurzame ontwikkeling ontplooien, prioriteiten voor vermindering toepassen, intern en extern communiceren,…

We berekenen, verminderen en compenseren uw CO2-uitstoot.

1. BEREKENEN:  Carbon footprinting/auditing gebruik makende van het Bilan Carbone® (ADEME gecertificeerd) en/ of het GHG Protocol van het World Resource Institute/World Business Council on Sustainable Development, beide compatibel met ISO 14064.  Analyse van de levenscyclus (Life Cycle Analysis) en product/service carbon footprinting (PAS 2050 BSI) 14

ecoTips 17.1 - circulaire economie

Standard, CDM, VCS of andere VER projecten (bijvoorbeeld CO2-credits verdienen bij het ontwikkelen van CO2-reductieprojecten) 4. COMMUNICEREN:  Samen met uw departement communicatie of PR-/marketing-/ reclamebureau

 We zorgen ervoor dat deze communicatie duidelijk en correct is  Het is onze overtuiging dat bedrijven die iets positiefs doen voor het milieu door iedereen gezien en gekend moeten worden Cases: Lotus Bakeries en MVO, Delta Lloyd wordt de eerste CO2-neutrale levensverzekeraar in België, Strategisch

advies voor de Vlaamse Overheid, departement LNE. CO2logic is de eerste Carbon Disclosure Project (CDP) accredited provider voor de Benelux en ondersteunt de CO2prestatieladder in België.

Huidevettersstraat 60A, Rue d’Accolay 15-17, 1000 1000 Brussel Bruxelles Tel. +32 (0)478 41 30 07 info@co2logic.com www.co2logic.com

Halen we onze klimaatdoelen alleen op papier of ook in de praktijk?

Laatst zag ik een vermakelijk filmpje van Arjen Lubach uit zijn programma ‘Zondag met Lubach’. Je moet de video maar eens bekijken, het is te bekijken via de ecoTips LinkedIn en Facebook pagina. In het fragment zet Lubach een aantal ‘groene stroomschokken’ op een rij; leugens zo je wil, over de groene stroom in Nederland.

Wat blijkt? De Nederlanders doen het goed, 69% van de Nederlanders neemt groene stroom af. Maar Lubach zou Lubach niet zijn, als hij die stelling niet met een aantal rake opmerkingen en bewijzen onderuit haalde: Groene stroom uit je stopcontact is geen groene stroom, is meestal nep, stelt in het totale energieverbruik helemaal niets voor, enzovoort. Waarmee hij in zijn sappige taaltje wil zeggen: wij Nederlanders zijn misschien wel goed in het doen alsof we goed bezig zijn, maar we zijn helemaal niet goed bezig, we maken onszelf en de rest van de wereld iets wijs.

En vermits het spreekwoord zegt: “Een Nederlander krijgt zelfs een product verkocht dat niet werkt . Een Belg krijgt zelfs een product dat werkt, niet verkocht.” … zou ik hem nog geloven ook. Alleen …

Ik ga ervan uit dat dit verhaal in België gelijkaardig is. Waarschijnlijk zelfs nog beter, of in deze context eigenlijk slechter. Want als er iets is wat niemand beter kan dan wij Belgen, dan is het wel ‘foefelen’, ‘zorgen dat de rekening klopt’, ‘op papier de begroting in evenwicht houden’. Ik heb de cijfers niet

gecheckt maar ga er maar van uit dat ook onze groene stroom cijfers mooier ogen dan ze in werkelijkheid zijn.

En dan denk ik terug aan wat Hans Bruyninckx, hoofd van het Europese Milieu Agentschap, zei tijdens de laatste Vlaamse klimaattop. Dat we het de eerste jaren nog kunnen redden door kleine ingrepen en systematisch en continu verbeteren. En dat we zo onze eerste doelstellingen nog zullen halen.

En dus zullen denken dat we goed bezig zijn, onszelf op de borst kloppend. Maar dat gaat ons niet helpen om onze doelen ook in 2050 te halen. Daarvoor moeten we radicale veranderingen doorvoeren, echt onze manier van produceren en consumeren veranderen.

Want klimaatneutraal worden, dat bereik je niet met enkele boekhoudkundige ingrepen.

OK, we zijn experts in het doen kloppen van de rekening. Maar onze bedrijven moeten laten zien dat ze ook echt goed zijn in duurzaam transformeren. Ik ben ervan overtuigd dat we dat kunnen. En ik zet met plezier zo’n voorbeelden in the picture zodat ze ook anderen kunnen inspireren.

Laat maar komen!

Hoofdredacteur

Cover door Jan Van Craesbeeck (VIZOOG) Vurige draak (Vizoogcollectie) Piemonte Italië De basisvorm van deze draak is een notenhouten plank die horizontaal op de grond lag met nerven die door de elementen uitgevreten werden. De ‘mond‘ was al aanwezig en de natuurlijke oogholte stond op de juiste plaats. Een stuk dat van de rechterzijde van de plank loskwam, werd de tong.

COLOFON ecoTips wordt samengesteld op basis van gegevens beschikbaar binnen de wetenschappelijke, technologische en juridische actualiteit op datum van het ter perse gaan. De uitgever neemt geen verantwoordelijkheid voor informatie waarvan blijkt dat zij onvolledig, niet meer actueel of achterhaald is. De uitgever en de auteurs kunnen niet aansprakelijk gesteld worden voor geschillen of schade, van welke aard ook, die het gevolg zijn van handelingen of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie.

Adviesraad Raf Bouckaert, HSEQ Expert Peter De Bruyne, M-tech Karel Gemmeke, VAL-I-PAC Kurt Gutschoven, Vinçotte Kris Merckx, Sertius Filip Raymaekers, Profex Guido Redant, oprichter en oud-hoofdredacteur ecoTips Dirk Reynaert, Bureau Veritas Joerdi Roels, QUESS Philippe Tavernier, POM Werkten mee aan deze editie Hilde De Wachter, Koen Vandepopuliere, Toon Wassenberg, Peter Thoelen, Katrien Van Miert, Jo De Wachter, Mieke Vercruijsse, Xavier De Moor

ecoTips volgt de ‘trends in sustainable business’ op de voet en houdt je op de hoogte.

Actuele nieuwsberichten vind je via ecoTips.org en onze sociale mediakanalen op LinkedIn, Facebook, Twitter en Google+.

Abonnees krijgen elke maand een extra nieuwsbrief en hebben ook toegang tot het online magazine.

Tijdens onze evenementen, de ecoTips Bizzclubs, beleef je duurzaam ondernemen in de praktijk.

ecoTips magazine verschijnt 4 keer in print en online eT 18.1 - Klimaat en omgeving Focus op water, land, bodem, lucht, klimaat, milieu verschijnt op 13 maart eT 18.2 - ecoknowledge Focus op kennis, opleidingen, netwerken, innovatie en ecodesign verschijnt op 12 juni eT 18.3 - Bedrijf en maatschappij circulaire economie, materialen, mvo verschijnt op 11 september eT 18.4 energie, mobiliteit en slimme technologie verschijnt op 11 december

Zorg ervoor dat je gezien wordt!

Contacteer ecoTips voor een inhoudelijke, publicitaire samenwerking. Word ook Partner In Duurzaamheid!

ECOR EPOR TAGE EN ECOK LIK ZIJN PUBL ICITA IRE FORM ULES 04

ecoTips 18.1 - klimaat en omgeving

Fotografie Koen Vandepopuliere, Toon Wassenberg, Pexels, Unsplash, Freepik, Dreamstime, Responsible Office, Paper Chain Forum, Ugent, Bois Antique Kaftontwerp VIZOOG Vormgeving Ken Moens, Drukkerij Verspecht, Londerzeel Hoofdredactie & Online redactie Hilde De Wachter Abonnementen Pergamino bvba info@ecotips.org +32 (0)13 29 46 04 Een ecoTips abonnement kost 65 euro (incl. btw) en omvat 4 edities van ecoTips magazine (online en in print), online toegang tot extra artikels en achtergrondinformatie, en 1 deelname aan een ecoTips Bizzclub evenement.

Overschrijven doe je op ING IBAN: BE28 3350 3225 9620; SWIFT / BIC: BBRUBEBB Advertenties, publiciteit en partnerships Bie Van Cleuvenbergen +32 (0)475 49 48 24 bie@b-net.be Verantwoordelijke uitgever: Pergamino Hilde De Wachter Steenweg Diest 4 3271 Scherpenheuvel-Zichem Drukkerij Verspecht springt bewust om met natuurlijke grondstoffen en vertaalt dit in de praktijk door het gebruik van bio-inkten, FSC-papier, en een 100% chemieloze prepress.

Meer info: verspecht.be

ecoTips januari-februari-maart 2018 Klimaat & Omgeving 03 Intro

Halen we onze klimaatdoelen alleen op papier of ook in de praktijk?

07 Ecopinie

14

Katrien Desrumaux, BE Planet: "Bedrijven en burgers, een geslaagd huwelijk voor een beter leefmilieu"

FOCUS OP KLIMAAT EN OMGEVING 08 Hoe zou het nog zijn met de bodemsanering in Europa?

10 #wearemobility – Multimodaliteit moet verplaatsingen aangenamer maken

12

Duurzaam kantoormateriaal aankopen is verrassend eenvoudig maar niemand doet het

14 Papierketen toont meer ambitie inzake duurzaamheid 18 Boekenuitgeverijsector blijft onder de radar 20 Alle kunststofverpakkingen op de Europese markt in 2030,

26

moeten recycleerbaar zijn

24 Een goede milieucoördinator is vooral een manager 23 Energiebarometer 26 CAPTURE

Wordt Vlaanderen wereldleider in grondstofhergebruik?

28 ETS Europa

Europese emissiehandel ETS in een nieuw kleedje

30 Bois Antique

Een nieuw leven voor hout van oude schuren

30

32 Intersolution

Batterijen, nieuwe trend op de PV-markt

34 Europa

1 Europese markt is belangrijke troef voor Belgische bedrijven

36 Europa

Terugblik op vakbeurs Recycling in Gorinchem (Nl)

37 Wereld Economisch Forum

Bedrijven moeten nu onmiddellijk bijdragen

38 Boekrecensie

Eeuwige winst – Hoe circulaire economie werkt voor ondernemers

37

42 Flashback

ecoTips terug in de tijd: 1998 en 2003

klimaat en omgeving - ecoTips 18.1

05

Maintenance en Pumps & Valves: voor de vierde keer een gedroomde combinatie Op 21 en 22 maart 2018 opent Antwerp Expo haar deuren voor de duobeurs MAINTENANCE en PUMPS & VALVES. Met meer dan 340 exposanten bieden deze technologiebeurzen een totaalbeeld van de oplossingen en innovaties in beide sectoren.

Er is een rijkelijk gevuld randprogramma met onder andere de Digital Innovation Tour, de ‘BEMAS Innovation Award’ en een reeks ‘Masterclasses’. Easyfairs organiseert de vakbeurzen parallel om zo te komen tot één totaalconcept dat een mooi overzicht biedt in zowel onderhoud, shut downtechnologie en productiebetrouwbaarheid als procesapparatuur, kleppen en pompen.

De events mogen steevast rekenen op het bezoek van zo’n 5.500 beslissingsnemers, ingenieurs en technici, actief in een brede waaier van industriële domeinen en dienstverlening.

Voor elk wat wils Traditiegetrouw zetten MAINTENANCE en PUMPS & VALVES innovatie in de spotlights.

Dit jaar is er de ‘Digital Innovation Tour’ voorzien. Event Manager Wim Kegelaers: “We

laten zowel een publieks- als professionele jury de beste nieuwigheden kiezen. De innovaties die de meeste stemmen krijgen, mogen trouwens op een award rekenen. Daarnaast is er ook een ‘Innovations Discovery Tour’ waarbij op woensdagnamiddag, donderdagvoormiddag en donderdagnamiddag telkens vijftien personen onder begeleiding van een bekende maintenance manager de beste innovaties volgens BEMAS mogen ontdekken.

Netwerken als rode draad Om bezoekers en standhouders de kans te geven op een informele manier met elkaar van gedachten te wisselen, voorziet Easyfairs een ‘Afterwork Event’ op woensdag tussen 18 en 20 uur tijdens de nocturne. Wim Kegelaers: “Daarnaast richten we ook twee gezellige netwerkbars in. Achteraan hall 4 is er een ‘bruin café’ en centraal in hall 3 vind je ‘Café Den Atelier’ waar iedereen een drankje kan nuttigen.”

Ook opnieuw van de partij: de “Masterclasses” Easyfairs probeert met haar vakbeurzen altijd een toegevoegde waarde te bieden in de vorm

van kennisoverdracht. Vandaar dat ze dit jaar opnieuw een reeks masterclasses organiseert.

“Wim Kegelaers: “Het programma is samengesteld op basis van een marktbevraging waarop 745 professionelen hebben gereageerd.

Hieruit hebben we twaalf items geselecteerd waarop gerenommeerde sprekers dieper zullen ingaan, o.a. over hergebruik van proceswater, veilig onderhoud in industriële omgevingen, industrie 4.0 strategie in de Vlaamse voedingsindustrie, hoe onderhoudstechniekers vinden, … ” Meer info easyfairs.com/nl/maintenance-2018/ maintenance-2018/

Bedrijven en burgers, een geslaagd huwelijk voor een beter leefmilieu Duurzaamheid zit steeds meer in het DNA van bedrijven. Deze organisaties zien het niet als een probleem dat ze moeten oplossen, maar veeleer als een kans die ze kunnen grijpen. Nieuwe economische modellen beginnen zich te ontwikkelen, waarbij samenwerking en kruisbestuiving tussen verschillende actoren centraal staan.

N

aast bedrijven, zijn ook burgers en verenigingen steeds meer het brein achter innovatieve en creatieve ideeën die voor een mindshift zorgen zodat een hele dynamiek in gang wordt gezet met een positieve impact op het milieu als resultaat.

Maar beide werelden hebben niet altijd de kans om elkaar te ontmoeten, laat staan met elkaar in dialoog te gaan. Vaak vragen bedrijven zich af hoe ze kunnen bijdragen tot de sociale, economische en ecologische uitdagingen. Bij de Belgische stichting Be Planet vindt men het antwoord op deze vraag.

Be Planet vult een lacune op in de sector van duurzame ontwikkeling door de brug te slaan tussen deze twee werelden en synergieën te creëren.

zijn oorspronkelijke ecologische functie te herstellen. De vzw werkt daarom een plan uit waarbij de latente energie die aanwezig is in de wal gebruikt wordt als ‘warmwaterbatterij’ voor de ast van de hoeve.

Burgers en het maatschappelijk middenveld nemen actie; het is de bakermat voor tal van duurzame, innovatieve en creatieve projecten

Sociale economie als antwoord op ecologische uitdagingen We stellen vast dat veel van die burgerprojecten naast het ecologisch verhaal ook van het socio-economisch aspect een speerpunt maken.

Win-win samenwerkingen tussen gepassioneerde burgers en betrokken ondernemingen zijn een onuitputtelijke bron voor de uitwisseling van kennis, ervaring en expertise wat alleen maar een gunstige invloed heeft op de transitie naar een duurzame samenleving.

Neem nu ‘De heerlijkheid van Heule’, een open ecologische hoeve als ontmoetingsplaats voor de mensen uit de buurt, een initiatief van de vzw Oranjehuis in Kortrijk.

Rondom de hoeve ligt een wal die ze wensen op te waarderen door

Voor het Kortrijkse bedrijf Van Marcke, Belgische marktleider in de distributie van sanitair en centrale verwarming, was het evident om in dit project te investeren. Naast een financieel duwtje in de rug kunnen ze ook hun technische competenties inzetten en zo hun engagement voor een betere leefomgeving versterken en valoriseren.

De organisatie Cyréo illustreert mooi hoe beide aspecten met elkaar verzoend worden door haar activiteiten uit te breiden met een nieuw project dat reclamebanners omtovert in nieuwe voorwerpen, denk maar aan rugzakken, bloempotten, portefeuilles, … Een toonvoorbeeld van circulaire economie dus.

Naast het ecologisch aspect slaagt Cyréo er in om een belangrijke maatschappelijke rol te spelen door mensen terug op de arbeidsmarkt te brengen. Deze productielijn steunt immers volledig op personen die al geruime tijd zonder werk zitten.

Het is dus perfect mogelijk om via een creatieve en concrete manier op lokale en kleine schaal te werken aan de transitie naar een nieuwe samenleving met nieuwe vormen van solidariteit en economie binnen de grenzen van de planeet.

Katrien Desrumaux is partnership manager bij Be Planet. Met twee diploma’s op zak, vertaler en bedrijfseconomie- en management, begon ze haar carrière als commerciële kracht voor bedrijven zoals Leerdammer en Danone. Daarna zette ze de stap naar de culturele sector en werkte gedurende 7 jaar voor het departement Corporate Development van het Paleis voor Schone Kunsten. Tijdens deze periode behaalde ze het diploma Postgraduate Master in European Studies. In 2016 gooide ze het over een andere boeg en zet ze sindsdien haar kennis en ervaring in fondsenwerving en corporate partnerships in voor een duurzame samenleving.

klimaat en omgeving - ecoTips 18.1

07

Hoe zou het nog zijn met … … bodemsanering in Europa?

Tekst: Hilde De Wachter Beeld: Dreamstime Rond de eeuwwisseling was het in Vlaanderen al bodemwetgeving en bodemverplichtingen wat de klok sloeg: decreten, besluiten, periodieke verplichtingen volgden elkaar op, fondsen als BOFAS en VLABOTEX zagen het licht.

En met al die verplichtingen steeg ook het aantal bodemsaneringsdeskundigen en het aantal saneerders. De sector was positief: al die kennis en ervaring die we in Vlaanderen opdeden, zouden we binnenkort ook kunnen gebruiken in andere Europese regio’s. Volgens een studie van EY in 2013 had Vlaanderen zo’n 10 jaar voorsprong op bijvoorbeeld Wallonië wat bodemsanering betreft.

O

ndertussen is het aantal bodembureaus geslonken: samengesmolten, overgenomen, gestopt. En ook de innovatie in de bodemsaneringstechnieken is gestagneerd. Waarom is de rest van Europa niet gevolgd? Waarom hebben we met onze kennis en ervaring de wereld niet kunnen veroveren?

Gefragmenteerde initiatieven Aangezien wetgeving een belangrijke driver voor innovatie kan zijn, schetst Bavo Peeters, Policy Officer bij DG Environment van de Europese Commissie, eerst het Europese beleidskader. “In 2006 keurde Europa voor

de eerste keer een bodemstrategie goed.

Die was op verschillende pijlers gestoeld: onderzoek en innovatie stimuleren, bodembeschermende maatregelen integreren in nationale en Europese regelgeving, sensibiliseren rond het belang van een gezonde bodem, en het invoeren van bindende Europese bodemwetgeving. Er werd een bodemrichtlijn goedgekeurd in het Europees Parlement maar deze werd door een aantal landen in de Raad geblokkeerd. In 2014 trok de Commissie haar voorstel uiteindelijk noodgedwongen terug in. Het Milieu Actie Programma besteedde vervolgens wel heel wat aandacht aan bodemkwaliteit. Zo werd een expertengroep opgericht die twee keer per jaar samenkomt om te bekijken hoe de bodem op Europees vlak beschermd kan worden via een bindend wettelijk kader. Zij hebben onder andere een inventaris samengesteld van nationale en Europese bodembeschermende beleidsinstrumenten. Daaruit blijkt dat er her en der wel beleid en wetgeving rond bodem is maar dit is gefragmenteerd en zeker niet gecoördineerd tussen verschillende landen. Europees zijn er bijvoorbeeld wel de Industrial Emissions Directive en de Environmental Liability Directive die de aanpak van bodemverontreiniging mee bepalen, maar er zijn geen eengemaakt kader, geen geharmoniseerde regels en geen

Europese normen en definities.” Volgens Peeters is het afwachten welke prioriteit de nieuwe Commissie die aangesteld wordt na de Europese verkiezingen in mei 2019, zal geven aan bodembescherming.

Peeters benadrukt dat er op internationaal vlak ook heel wat gebeurt. “Eerst en vooral zijn er de Sustainable Development Goals (SDG) van de Verenigde Naties. SDG 15 heeft het over ‘Leven op het Land’ en het stoppen en herstellen van landdegradatie.

Ook UNEP is sinds kort vrij actief wat bodemverontreiniging betreft. Eind 2017 werd in het kader van UNEA-3 nog een resolutie rond bodemverontreiniging aangenomen.

Het Global Soil Partnership (GSP) van de FAO focuste vroeger eerder op bodem in functie van landbouw maar heeft nu ook meer aandacht voor bodemverontreiniging. Van 2 tot 4 mei 2018 organiseert het GSP over dit onderwerp trouwens een grootschalig symposium in Rome”.

Daarnaast zitten individuele landen en regio’s niet stil. Begin 2017 bracht het Ecologic Institute uit Berlijn, in opdracht van de Europese Commissie, een overzicht uit met nationale en Europese beleidsinitiatieven in verband met bodem. Bodem wordt daarin veel breder bekeken dan enkel De meest voorkomende verontreinigende stoffen in bodemverontreiniging bij industrie en puntbronnen, zijn minerale oliën en zware metalen

08

ecoTips 18.1 - klimaat en omgeving

bodemverontreiniging en –sanering.

Europese bodems staan volgens het rapport onder druk op verschillende vlakken: erosie, overstromingen, landverschuivingen, verlies van organische stof, verzilting, vervuiling, verdichting, afdichting, verlies van biodiversiteit. Rond deze bedreigingen zijn al heel wat beleidsinitiatieven genomen, waardoor vaak heel veel verschillende wetgevingen en regelgevingen van toepassing zijn op bodem. En deze zijn niet noodzakelijk op elkaar afgestemd.

Wat verontreinigde bodem door industrie en puntvervuiling betreft, schat het Europees Milieu Agentschap dat er in Europa zo’n 2,5 miljoen potentieel verontreinigde sites zijn die onderzocht moeten worden. Daarvan denkt men dat er zo’n 340.000 sites gesaneerd moeten worden. Een derde van deze gronden is reeds geïdentificeerd en zo’n 15% is al behandeld. Het rapport noemt ontgraving de traditionele vorm van saneren. De activiteiten die verantwoordelijk zijn voor deze verontreiniging, bestaan voor een derde uit gemeentelijke en industriële stortplaatsen en –afvalbehandeling. Andere veel voorkomende veroorzakers van verontreiniging zijn de metaalindustrie en tankstations. In sommige landen komt daar nog de mijnbouw bij. De meest voorkomende verontreinigende stoffen zijn minerale oliën en zware metalen.

Het rapport vergelijkt vervolgens de verschillende wet- en regelgevende initiatieven in Europa en komt tot de vaststelling dat er coördinatie, consistentie en systematiek ontbreekt. Een overkoepelende Europese bodemrichtlijn is dus toch niet zo’n slecht idee.

Weinig innovatie in saneringstechnologie Als de dwingende hand van de wetgeving ontbreekt, is er ook innovatief weinig ontwikkeling te verwachten, zo blijkt.

Peeters haalt er een OESO-rapport van 2015 bij waar de patenten in verschillende milieutechnologieën wereldwijd vergeleken worden ten opzichte van 1990. Het enige compartiment dat daalt is dat van de bodemsaneringstechnologie. In referentiejaar 1990 bedraagt de innovatie-index 100. Dat cijfer steeg naar 125 in het begin van de jaren 90 om dan af te nemen. In 2011 bedraagt de index nog maar 50: tegenover 1990 is het aantal wereldwijd afgeleverde patenten dus gehalveerd. Ter vergelijking: patenten in verband met elektriciteit en energie-efficiëntie bij productie, overbrenging en distributie zitten in stijgende lijn. In 2011 is het aantal uitgereikte patenten verdubbeld tegenover 1990, terwijl innovaties in windenergie zelfs maal 40 gaan …

“Die beweging zie je ook in Europa,” vult Peeters aan. “In de jaren ’80 was het windstil in de bodemtechnologie. Begin jaren ’90 wakkert de activiteit aan, met een enorme stijging in de tweede helft van de jaren ’90, gevolgd door een serieuze daling tot vandaag. Innovatie in

In de jaren ’90 en begin 2000 nam het aantal deskundigen en bodembureaus spectaculair toe maar ondertussen zijn velen gefusioneerd, overgenomen of gestopt. Onderzoek en innovatie in bodem, volgt die neerwaartse trend.

bodem is grosso modo een zaak van wat we gemakkelijkheidshalve West-Europa kunnen noemen. België speelt een relatief kleine rol. Het mag nog maar eens duidelijk zijn dat innovatie dikwijls gedreven wordt door wetgeving. Vlaanderen was een voorloper maar als er geen vraag meer is naar innovatie, dan valt het stil. We zien bijvoorbeeld dat bedrijven en projectontwikkelaars vaak afkering staan ten opzichte van nieuwe technologie.

Wanneer je saneert door ontgraving, ben je vrij zeker dat de verontreiniging verwijderd is.

Nochtans is er wel potentieel voor duurzame bodemsaneringstechnieken die minder invasief zijn. Denk aan saneringen die de benodigde energie opwekken via hernieuwbare bronnen of een WKK; of biogebaseerde technieken en fytoremediatie.” Peeters wijst bijkomend op het probleem van diffuse bodemverontreiniging waar nog steeds geen kostenefficiënte en curatieve oplossingen voor zijn. Ook waterbodemsanering krijgt steeds meer aandacht. “Ultiem is het wel de bedoeling dat we er via Europese en nationale wetgeving voor zorgen dat preventie gestimuleerd wordt en dat de kans op nieuwe verontreiniging zo beperkt wordt. Als we daar in slagen, zal sanering enkel nog in uitzondelijke gevallen, zoals bij calamiteiten, nodig zijn.”

In Vlaanderen wil OVAM het historisch passief tegen 2036 weggewerkt hebben.

Daarnaast heeft OVAM de doelstelling om jaarlijks innovatieve onderzoeks- en saneringstechnieken te ondersteunen.

Ook Europees zijn er subsidies te krijgen, bijvoorbeeld onder Horizon 2020 waar het Inspiration project ontbrekende kennis rond bodem moet inventariseren. En in het Life programma is er ruimte voor piloot- en demoprojecten rond bodem.

Ook EFRO ondersteunt grote saneringen en ontwikkelingsprojecten. In INTERREG vinden we dan weer het CityChlor-project terug.

Er beweegt dus hier en daar nog wel iets rond bodem, maar het blijft onderbelicht. Dat komt ervan als je met je hoofd in de grond zit natuurlijk …

SDG 15 – Bescherm, herstel en bevorder het duurzaam gebruik van ecosystemen op het vasteland, beheer bossen duurzaam, bestrijd woestijnvorming, stop landdegradatie en draai het terug en roep het verlies aan biodiversiteit een halt toe.

Trots op onze

Partner in Duurzaamheid WERNER & MERTZ PROFESSIONAL BENELUX Drève Richelle 161 K box 29 1410 Waterloo Tel: +32 (0)2 352 04 00 infoS@werner-mertz.com www.wmprof.com

klimaat en omgeving - ecoTips 18.1

09

Eerste keer #wearemobility tijdens autosalon Multimodaliteit moet verplaatsingen aangenamer maken Tekst en beeld: Toon Wassenberg Van 12 tot 21 januari vond het 96ste Brusselse autosalon plaats. Deze tweejaarlijkse hoogmis van de Belgische automobielsector evolueerde de afgelopen jaren naar een event dat niet enkel auto’s en moto’s in de schijnwerpers plaatst.

Er is steeds meer aandacht voor de veranderende rol van wagens in onze mobiliteit. Dat zorgde voor interessante contrasten: een Bentley Mulsanne met een stedelijk verbruik van 23,4 liter per 100 km in de ene hall, elektrische plooifietsen van Ahooga in de andere.

Multinationale wagenconcerns in de ene hall, kleinschalige start-ups waaronder heel wat Belgische in de andere.

D

ie laatste kon je terugvinden in de hall onder de noemer ‘We Are Mobility’ of #wearemobility. Voor het eerst richtte salonorganisator FEBIAC hiermee een themahall in voor huidige en toekomstige mobiliteitsoplossingen.

Eerste keer #weraremobility ecoTips ging een kijkje nemen op de deelbeurs #wearemobility. De deelbeurs omvatte een test- en demonstratiepiste voor individuele vormen van mobiliteit zoals eenwielers, hoverboards, steps en scooters. Er was aandacht voor geconnecteerde mobiliteit via apps, mobiliteitsdiensten zoals financiering of leasing van fietsen of bakfietsen, energie of oplaadmogelijkheden, voor verzekeringen en stedelijke bereikbaarheid. En verder stands met aanbieders van gedeelde mobiliteitsoplossingen gaande van steps, fietsen, scooters tot carsharing, auto’s met chauffeur en openbaar vervoer.

10

ecoTips 18.1 - klimaat en omgeving

Naast dit deelsalon van vier dagen telde #wearemobility nog twee parallelle assen. Een Forum met debatten over mobiliteitsonderwerpen vanuit verschillende perspectieven: institutioneel, industrieel, technologisch, energetisch en innovatief (www.eaf2018.eu). En een platform ter ondersteuning van al deze actoren, dat (micro-)investeringen in deze vernieuwende vennootschappen makkelijker maakt. Voor dit laatste liep er een crowdfundingactie waarbij zes start-ups (Modalizy, BePark, Freedrive, Pikkup, Kowo en Hytchers) mits het ophalen van hun eigen vooropstelde bedrag, een bonus bovenop kregen via een samenwerking tussen Autosalon vzw, Febiac en BNP Paribas.

Koning auto Terug naar de exposanten op de deelbeurs.

Het blijft natuurlijk het Autosalon en het mag dan ook niet verbazen dat de hoofdmoot rond auto’s draaide. Zencar en hun samenwerking met BMW-verdeler Ginion zetten hun elektrische i3 deelauto in de aandacht.

Ubeeqo is eveneens een autodeelsysteem.

Pikkup bezorgt u een privéchauffeur die met uw auto rijdt en levert shuttlediensten.

Hytchers draait om gecombineerd pakjes leveren voor wie autoverplaatsingen doet en betaalt in brandstof. BePark en Yellowbrick zijn parkeerapps; Europcar een klassieke autoverhuurder. DriveNow is een Duits deelsysteem van BMW’s en Mini’s in samenwerking met autoverhuurder Sixt in de grotere steden van 9 Europese

landen. Ook Uber kon niet ontbreken en waar Autogids voornamelijk over schrijft, vertelt de slogan ‘De referentie voor alles over auto’s’.

Elk van deze initiatieven probeert op zijn manier een nieuwe invulling te geven aan wat de mobiliteitsuitdagingen van vandaag zijn.

In de wetenschap dat een gemiddelde auto 92% van de tijd geparkeerd staat, zijn alle stappen om met het wagenpark efficiënter om te gaan meer dan welkom. De combinatie van deelwagens met apps lijkt een match made in heaven. En dat men daarbij steeds vaker kijkt naar elektrische vloten is mooi meegenomen. Maar hoe je het ook draait of keert, als je naar de initiatiefnemers kijkt kan je er niet om heen dat het tegelijk gaat om een overlevingsstrategie van automerken en autoverhuurders. Ze anticiperen op een gewijzigde houding ten aanzien van de auto, niet in het minst bij jongeren en stedelingen.

Multimodaal Maar gelukkig slaagde deze eerste #wearemobility er toch ook al in om niet louter autogerichte mobiliteitsoplossingen te tonen. Ook zachtere verkeersmodi, intermobiliteit en gecombineerde verzekeringsproducten lieten zich zien, zij het met mondjesmaat.

Vervoersmaatschappij MIVB en de diensten mobiliteit en leefmilieu van het Brussel Hoofdstedelijk Gewest presenteerden hun aanbod. Leefmilieu Brussel lichtte bijvoorbeeld de aangekondigde Low Emission Zone in Brussel toe. De stad Antwerpen bemande een stand waar ondermeer samen met Belfius Bank de integratie van het Slim Naar Antwerpen pakket met de Olympus App van de bank in de kijker stond.

Best Start-Up Award Aan de crowdfundingactie hogerop vermeld, was een verkiezing van de beste start up gekoppeld. Modalizy stelde tijdens het salon zijn multimodale mobiliteitsoplossing voor aan professionelen en het brede publiek en kwam als winnaar uit de bus. Dit na een evaluatie van de verschillende projecten en een debat tussen de juryleden bestaande uit mobiliteitsexperten.

Het centrale deel van de #wearemobility hall was vrijgehouden als testzone voor elektrische steps (van Micro), hoverboards, monowheels (Flywheels) en elektrische fietsen (Stromer).

De trendy helmbouwers van Nutcase zorgden hier voor een slimme aanvullende product placement. In de onmiddellijke omgeving van de testzone, ook standen met de elektrische deelscooters van Scooty, de dito ultralichte plooifietsen van Ahooga en van Cycle Valley dat een volledige lease-, huur- en verkoopservice van elektrische bedrijfsfietsen aanbiedt, inclusief onderhoud, pechverhelping en verzekering.

Modalizy biedt via één geïntegreerd platform aan professionelen de mogelijkheid om gebruik te maken van de diensten van haar partners, stuk voor stuk aanbieders van één of meerdere modi. Het gaat daarbij om openbaar vervoersmaatschappijen, deelauto’s, deelfietsen, parkings en dergelijke meer. Maandelijks wordt het mobiliteitsgebruik gezamenlijk in één overzicht gefactureerd. Handig voor de eigen mobiliteitsbehoeften van zaakvoerders en freelancers, maar ook voor werkgevers die hun medewerkers een mobiliteitsbudget willen aanbieden met veel keuzevrijheid. Handig ook voor gedoe met de btw, die meteen maandelijks verrekend zit en gedaan met het verzamelen van bonnetjes allerhande.

Als buitenbeentje troffen we nog Pal-V aan.

Het bedrijf kondigde aan in maart te komen met wat het de eerste vliegende auto in serieproductie noemt, de Pal-V Liberty. ‘A car that flies. A plane that drives’. Zolang iedereen een vliegbrevet nodig heeft om er mee de lucht in te kunnen, zal het zo een vaart niet lopen. Niettemin toont het bedrijf één van de mogelijke uitwegen uit de file waar iedereen hard naar op zoek is vandaag. Maar zoals zoveel op het autosalon: niet voor ieders portemonnee.

Aan de award was ook een prijs gekoppeld: een cheque van 35.000 euro die Modalizy naar eigen zeggen zal gebruiken om verder te investeren in de ontwikkeling van een MaaS-platform (Mobility as a Service) en het verder

uitrollen van hun complete oplossing voor het beheren van mobiliteitsbudgetten.

Auto’s verkopen met fietsen Op weg naar de uitgang viel ons nog iets op. Blijkbaar doen fietsen auto’s verkopen.

Tussen de koppen van de vele bezoekers en de glimmende daken van de tentoongestelde bolides door stak er haast bij elk merk ergens een op een dak gemonteerde hippe fiets bovenuit. En niet enkel bij Volkswagen, Toyota en Volvo, maar ook bij BMW, Lexus, Mercedes en Porsche. Meer dan eens ging het zelfs over een eigen fietsmerk. Op de Bentley Mulsanne niet, neen.

Het opentrekken van het autosalon met aandacht voor meer multimodaliteit is zeker toe te juichen. Zelfs de hardnekkigste autofreak kan er nog moeilijk om heen dat het combineren van zijn autogewoontes met andere vormen van verplaatsingen het leven echt wel gemakkelijker kan maken. Maar er zijn wellicht nog enige edities van #wearemobility nodig om de autodominantie op de weg te milderen.

Want for the record: de traditionele file van en naar het autosalon bestond ook dit jaar (nog) niet uit fietsen, bussen, monowheels, steps en autocopters.

Blijkbaar doen fietsen auto’s verkopen. Bij haast elk merk stak er ergens een op een dak gemonteerde hippe fiets bovenuit.

klimaat en omgeving - ecoTips 18.1

11

Duurzaam kantoormateriaal aankopen verrassend eenvoudig … waar wacht iedereen dan op?

Tekst: Katrien Van Miert Beeld: Responsible Office Wie op 21 of 22 januari door de gangen van de Paper Show in de Mechelse Nekkerhal wandelde, hield de ogen toch best af en toe op de grond gericht. Toegegeven, op een vakbeurs vol originele papierwaren, innovatieve kantoorartikelen en zuurtjeskleurig schoolgerei, is dat alles behalve eenvoudig. Maar het loonde wel de moeite. Groene vloertegels wezen je immers de weg naar de duurzaamste producten in de sector.

Gelukkig kan je deze artikelen niet alleen op de Paper Show ontdekken. Je kan ze ook gewoon kopen in de winkel of bij een dealer.

Duurzaam aankopen in 2020 p de kop van de Nekkerhal bevindt zich de stand van Responsible Office, het zenuwcentrum van de Paper Show voor alles wat duurzaamheid betreft. Tal van groene artikelen staan er netjes uitgestald en je kan er een babbeltje slaan met diverse certificatieorganisaties zoals PEFC en FSC. Responsible Office is een project van de beroepsfederatie Bosta (Belgian Office and Stationery Trade Association). “De Vlaamse overheid engageerde zich om vanaf 2020 enkel nog duurzaam aan te kopen. Om de bergen

O

papier- en schrijfwaren die onze ambtenaren verslinden aan te pakken, riep de overheid onze hulp in,” vertelt Jean-Carlos Bollen, voorzitter van de Bosta-milieucommissie.

“Responsible Office werd initieel opgericht om de overheid op een objectieve manier over geschikte artikelen te informeren. Maar ondertussen richten we ons naar iedereen die er nood aan heeft en proberen we naast informeren ook te sensibiliseren en het aankoopproces te vergemakkelijken.”

Weg met greenwashing De eerste grote uitdaging van Responsible Office bestond in het identificeren van duurzame papier- en kantoorwaren. Maar hoe pak je dat aan? Bollen: “Ons aanvankelijke plan was om alle maatschappelijk en ecologisch verantwoorde initiatieven in de sector te inventariseren. Maar daar moesten we helaas snel van afstappen. Duizenden artikelen werden immers door hun fabrikanten als groen naar voren geschoven.

Maar bekeek je ze in detail, dan bleek die informatie niet altijd even betrouwbaar.

Hoewel de situatie nu minder frappant lijkt dan enkele jaren geleden, maakt onze sector zich wel eens schuldig aan greenwashing. Deze

marketingstrategie waarbij artikelen onterecht als groen gepromoot worden, willen wij als beroepsfederatie volledig uit de weg ruimen.”

Enkel certificaten toegelaten Omdat Bosta het bovendien niet wenselijk vond om de eigen leden te beoordelen, veranderde Responsible Office van koers.

Om aanvaard te worden moeten producten en leveranciers voortaan beschikken over een waardevol duurzaamheidscertificaat.

Bollen: “We werken enkel met keurmerken van onafhankelijke organisaties, die gedragen worden door overheden en grote

Op de Vlaamse markt zal je zelden papier tegenkomen zonder degelijk duurzaamheidslabel. Een ecologische gom produceren is daarentegen een uitdaging van een heel ander niveau.

Beeld: Geert Arijs

De Paper Show groeit elk jaar. Gelukkig neemt ook het aantal duurzame producten toe.

12

ecoTips 18.1 - klimaat en omgeving

ondernemingen. Uiteraard moeten ze kandidaten uitvoerig toetsen op vlak van ecologie en maatschappelijk verantwoord ondernemen. We begonnen met een viertal certificaten. Ondertussen zijn dat er al meer dan 15, waaronder Blauwe Engel, FSC, PEFC, EU Ecolabel en Cradle to Cradle. We krijgen geregeld aanvragen binnen om bijkomende keurmerken te erkennen en die onderwerpen we dan uiteraard ook aan een grondige evaluatie alvorens ze te weerhouden.”

Website vol duurzaam kantoormateriaal Doorstaat het product de certificatietest, krijgt het een plaats op de Responsible Office-website. Daar vind je ondertussen 500 producten van 12 verschillende fabrikanten keurig geordend en doorzoekbaar op trefwoord. Elk artikel wordt voorgesteld aan de hand van een foto, een productbeschrijving, een overzicht van de certificaten met hun geldigheidsdatum en een duurzaamheidsscore. Die laatste berekent Bosta op basis van het aantal behaalde keurmerken en hun belang. Niet alle certificaten wegen hierbij even zwaar door.”

Producttypes Hoewel nog niet alle producttypes aanwezig zijn, krijg je op de website een ruime keuze uit de meest courante kantoormaterialen, van archiefdozen tot telrollen. Binnenkort zou je er zelfs bureaustoelen, kasten en kopieermachines moeten kunnen terugvinden. Bollen: “We zetten ons beste beentje voor om zo veel mogelijk duurzame artikelen online te krijgen. Maar dat is niet voor elk producttype even eenvoudig.

Op de Vlaamse markt zal je zelden een papier tegenkomen zonder degelijk duurzaamheidslabel. Een ecologische gom produceren is daarentegen een uitdaging van een heel ander niveau.”

Om duurzame producten voor je kantoor aan te kopen, volstaat het dus om naar www.responsible-office.be te surfen, artikelen te kiezen en door te klikken naar de site van de dealer. Binnenkort wordt het trouwens nog eenvoudiger. Responsible Office ging de samenwerking aan met 10 verdelers die het volledige gamma zullen aanbieden. “We kozen enkel voor dealers die van nature uit erg met duurzaamheid begaan zijn.

Bovendien verbinden ze zich ertoe om nooit een ander product te leveren dan aangegeven werd in de offerte. In het kader van openbare aanbestedingen is dit wel van groot belang,” aldus Jean-Carlos Bollen. Blijf je graag met je huidige leverancier werken, geeft Responsible Office je volgende tip: “Zoek je aankopen van het voorbije jaar bij elkaar en vraag je dealer om voor elk artikel een duurzaam alternatief voor te stellen. Wij staan klaar om

hierbij te helpen. Je kan de producten voor je prijsvraag ook zelf via onze website selecteren en omzetten naar een Excel-bestand dat je leverancier maar gewoon in te vullen heeft.

Je zal trouwens zeker en vast merken dat een groen artikel niet per se duurder moet zijn.”

Geen excuses Verantwoord kantoormateriaal aankopen is dus eenvoudig en budgetvriendelijk.

Maar zetten overheden, bedrijven en eindgebruikers eigenlijk al de stap?

Bollen: “We hebben nog heel wat sensibiliseringswerk voor de boeg. Het stelt ons teleur dat de overheid tot nu toe weinig concreets gedaan heeft met ons project. 2020 nadert nochtans met rasse schreden. Bij grote bedrijven merken we meer interesse.

Voor hen maakt duurzaam aankopen deel uit van hun Corporate Social Responsibility (of in het Nederlands MVO). Ook krijgen

ecoTip: Jean-Carlos Bollen, Responsible Office: “Zoek je aankopen van het voorbije jaar bij elkaar en vraag je dealer om voor elk artikel een duurzaam alternatief voor te stellen”

quasi 90% van onze productie gebeurt in eigen beheer. Vanaf 2 januari 2020, verbiedt Europa de verkoop van thermisch papier met Bisphenol A (BPA). Met onze winnende kassarollen, die bovendien beschikken over het FSC-label, conformeren we ons nu al met de opkomende regelgeving. Bovendien is ons product niet enkel volledig BPA- maar ook fenolvrij. Dit is een unicum op de Europese markt.” Momenteel laat de vlotte verkoop van het product nog even op zich wachten. “Onze fenolvrije rollen zijn wel wat duurder dan de minder milieuvriendelijke alternatieven. Maar binnenkort zal al het thermisch papier aan strengere eisen moeten voldoen en dan zijn wij uiteraard een stapje voor.”

Inhaalbeweging papiersector Het PEFC-label werkt rond duurzaam bosbeheer. Véronique Chapelle, van PEFC Belgium, merkt dat de Vlaamse papiersector een tandje bijschakelt. “De Belgische bosoppervlakte met PEFC-certificaat situeert zich voor 80% in Wallonië. Maar van de erkende verwerkende bedrijven ligt 70% in Vlaanderen. Deze zijn voornamelijk actief in de houtsector. De papiersector is slechts verantwoordelijk voor een kwart van onze certificaten. Ik merk wel dat die tak aantrekt en er nog steeds een enorm groeipotentieel bestaat. Nu is het vooral zaak om de vraag naar duurzaam kantoormateriaal te vergroten.”

we bijna dagelijks vragen van consumenten over specifieke artikelen en trekt onze website steeds meer bezoekers. Ik zie de duurzaamheidsbeweging in onze sector momenteel als een rising tide. Er broeit iets, maar de big bang moet nog komen.”

Award Traditiegetrouw worden tijdens de Paper Show awards uitgereikt aan de meest innovatieve producten uit de sector. Nieuw dit jaar was de Responsible Office Award. Onder de genomineerden: een navulbare permanent marker (Edding), een ringmap ontworpen volgens het cradle-to-cradle-principe (Esselte), een brievenweger op zonne-energie (Jacob Maul), 100% gerecycleerd geschenkpapier (Rotolux), een milieuvriendelijke hobbyverf (Talens), een ergonomische inductieve pen (Staedtler) en L-mapjes uit chloorvrij papier (Turbel). Ongetwijfeld leuke initiatieven, maar de overwinning ging naar de nieuwe thermische kassarollen van ExaClair. Karina Steyaert, Sales Manager Benelux, geeft tekst en uitleg: “ExaClair maakt deel uit van de groep Exacompta Clairefontaine. Ons bedrijf is volledig verticaal geïntegreerd en

Trots op onze

Partner in Duurzaamheid RESPONSIBLE OFFICE Bruyndonckxstraat 31, 1780 Wemmel Tel. +32 (0)477 56 43 65 info@responsible-office.be www.responsible-office.be

klimaat en omgeving - ecoTips 18.1

13

Paper Chain Forum Papierketen wil meer ambitie tonen inzake duurzaamheid Tekst: Peter Thoelen Zullen de digitale evoluties ervoor zorgen dat bedrukt papier verdwijnt? En hebben we daarmee dan een milieuprobleem, namelijk de ontbossing, opgelost? Zouden we dan duurzamer bezig zijn?

A

lvast niet volgens het Paper Chain Forum (PCF). Dit forum groepeert de meerderheid van de Belgische actoren in de papierketen: van de boseigenaars, over de pulp-, papier- en kartonfabrikanten, de producenten van kartonnen verpakkingen, de magazine- en dagbladpers, de grafische industrie, tot de sector van de papier- en kartonrecuperatie.

Vanzelfsprekend ondersteunen de bedrijven en federaties uit deze keten het gebruik van papier en karton. Maar ze hebben goede argumenten.

Papier als milieuprobleem Wie de milieubeweging wat gevolgd heeft, weet dat de sensibilisering rond papierverspilling, ontbossing en het promoten van het gebruik van gerecycleerd papier al van in de jaren ’70 een actiepunt was. De papiersector heeft daar in de loop der jaren, als één van de pioniers, op ingespeeld.

Ook geholpen door het opstartende afvalbeleid in Vlaanderen, dat zorgde voor een gescheiden inzameling van huishoudelijk papier- en kartonafval, waardoor de recyclage-industrie in die sector rendabel uitgebouwd kon worden. De papiersector speelt dan ook enkele argumenten uit, om aan te tonen dat papier en de productie ervan niet milieuschadelijk zijn.

Zo gebruikt men in de papierproductie hoofdzakelijk bijproducten uit de boskap en de houtzagerijen (uitdunningshout, takken en boomkronen, afval uit de zaagmachines). Het waardevolle hout komt terecht in de bouw, de meubelindustrie enzovoort. Bovendien komt de helft van de papiervezels uit recyclage van oud papier. Van ontbossing voor papierproductie is dus geen sprake: 88% van het door de Europese papierindustrie gebruikte hout, komt uit Europese bossen (waarvan 64% gecertificeerd door FSC of PEFC). En dat groeit aan met jaarlijks 420.000 ha.

De papiersector verminderde haar waterverbruik naar eigen zeggen de jongste 30 jaar met 56%. Ook aan de verbetering van de energie-efficiëntie werkt ze continu: de CO2-uitstoot per kg papier zou 40% minder bedragen dan 20 jaar geleden.

14

ecoTips 18.1 - klimaat en omgeving

Meer ambitie tonen In 2008 ondertekenden alle bij PCF aangesloten federaties dan ook een milieucharter. Naar aanleiding van de tiende verjaardag van dat charter, organiseerde PCF op 8 februari in Brussel het congres ‘Circulariteit en bioeconomie’. Daarbij ondertekenden de leden van PCF een vernieuwd charter, dat duidelijk hogere ambities stelt dan de versie uit 2008.

Waar het charter uit 2008 meer een - soms wat defensieve - mengeling van engagementen, argumenten en feiten was, is het vernieuwde charter echt een zelfbewust charter met duidelijke verbintenissen.

In 2008 stelde het eerste artikel van het charter bijvoorbeeld dat de papierketen zich ertoe verbond om de strijd tegen illegale houtkap wereldwijd te steunen. In tweede lijn sprak het steun uit voor boscertificeringssystemen zoals FSC en PEFC. In 2018 is het eerste engagement geworden: de certificatie van duurzaam bosbeheer promoten. Dat is een belangrijk signaal en een hoger ambitieniveau dan tien jaar geleden.

Paper Chain Forum: De productie van een kilo papier stoot vandaag drie keer minder CO2 uit dan de hoeveelheid CO2 die in deze kilo papier opgeslagen zit

Kwaliteit recyclage verbeteren In het eerste charter wilden de leden van PCF ‘zich verder inspannen om de inzamelingsgraad en de recyclage van papier en karton te verhogen’ en de technische grenzen van het gebruik van recyclagevezels te verleggen. In Vlaanderen wordt vandaag 92% van de ingezamelde huishoudelijke papieren kartonverpakkingen gerecycleerd, aldus FOST+. Het PCF breidt haar engagement nu uit tot medewerking aan de verdere kwaliteitsverbetering van het ingezamelde papier en karton. Al zit dat al behoorlijk goed. FOST+ monitort de instroom van huishoudelijk papier- en kartonafval continu: minder dan 1,5% daarvan is ‘non paper content’.

Wat de huishoudens betreft, zamelt de Vlaamse afvalsector 57 kg papier en karton per inwoner per jaar in. Dat is in totaal 650.000 T oud papier en karton per jaar en ongeveer 1,6 miljoen T voor België. De gemiddelde inzamelingskost bedraagt 72€/T. De marktwaarde ervan schommelt sterk: tussen 10 en 140€/T. Over de jongste 10 jaar komt men echter aan een gemiddelde waarde van 90€/T, wat een stuk hoger ligt dan de gemiddelde kost. Maar die waarde zou wel eens snel kunnen dalen omwille van een wereldwijde marktverstoring (zie kader).

FOST+ stelt wel een daling van de ingezamelde tonnages vast: van 70kg/inwoner in 2007 tot 57 kg/inwoner in 2017. Dit lijkt te wijten aan de digitalisering (kranten, magazines, facturen…). Dat betekent ook dat het aandeel verpakkingsafval relatief gezien vermeerdert in het totale papier- en kartonafval: van 25% in 2007 tot 32% in 2017.

Het aandeel van gerecycleerde producten is dan wel weer gestegen. FOST+ voorspelt een verdere daling van gedrukte kranten en magazines, maar een verhoging van kartonverpakkingen, gezien de stijgende leveringen via on-line-bestellingen door particulieren.

Het nieuwe PCF-charter belooft tevens medewerking aan de verdere ontwikkeling van de gescheiden inzameling buitenshuis.

Volgens FOST+ valt aan de inzameling buitenshuis immers nog veel te verbeteren. Het gaat dan over kantoor- en bedrijfssituaties, sportclubs, evenementen en festivals, jeugdverenigingen, bioscopen, openbaar-vervoerpunten, luchthavens, buitenverblijven…

CO2-uitstoot en ecodesign Het thema CO2 werd tien jaar geleden door PCF nog afgedaan als vanzelfsprekendheid: houtgroei en een betere recyclage van papier zorgden immers voor een betere opslag van CO2. Zoals in de meeste bedrijfssectoren was er tevens een engagement om de energieefficiëntie in de sector te verbeteren. Ook op dat vlak geeft het nieuwe charter een meer geïntegreerd beeld: ‘het PCF promoot en faciliteert verder de vermindering van de CO2uitstoot van de papierketen’ en ‘zal ecodesign promoten en ondersteunen’. Bovendien, volgens de brochure ‘Papier, mythes en feiten’ van PCF ‘stoot de productie van een kilo papier vandaag drie keer minder CO2 uit dan de hoeveelheid CO2 die in deze kilo papier opgeslagen zit’.

Momenteel bestaat 16% van de kostenstructuur van de Europese papierketen uit energiekosten. Tussen 1990 en 2010 is het aandeel hernieuwbare energie in deze sector echter gestegen van 15 naar 38%.

Op het congres had Bernard de Galembert, Director Innovation and Bio-Economy of the Confederation of European Paper Industries, CEPI, het over het defossiliseren van de economie, wat iets anders is dan het de-carboniseren. Niet zomaar een semantisch verschil: de Galembert ziet zelfs een ‘recarbonisering’. Namelijk het vervangen van ‘zwarte koolstof ’ (fossiel) door ‘groene koolstof ’, die gratis geproduceerd wordt via fotosynthese. Dat proces zorgt overigens ook voor de jaarlijkse productie van 100 miljard T cellulose, het meest voorkomende natuurlijk polymeer, dat in de bio-economie ingezet kan worden als bouwsteen voor vele toepassingen.

Waarom niet digitaal De digitalisering heeft te maken met de vervanging van papier door ‘e’, maar niet alleen dat. Een neveneffect van onze sterk en snel veranderende consumptiegewoontes, met name het bestellen van producten via het internet, heeft enorme gevolgen. De toename van de druk op het autoverkeer door de ontelbare individuele aan-huis-leveringen is duidelijk. We weten ook dat het verbruik en de milieu-impact van een grote vrachtwagen veel kleiner zijn dat die van tientallen kleine bestelwagens die nodig zijn om dezelfde vracht te verplaatsen. Maar er zijn gevolgen voor de

Beeld: James Tarbotton op Unsplash

Van defensief naar proactief Het eerder defensieve PCF-charter uit 2008 heeft vandaag plaatsgemaakt voor een duidelijke en zelfbewuste positie in de circulaire economie én voor het opnemen van de verantwoordelijkheden die daarmee gepaard gaan. Dat uit zich in het tweede artikel uit het charter: ‘PCF promoot het gebruik van hout als grondstof ’. Alleen in de laatste levensfase zou hout als brandstof gebruikt mogen worden. Hout en haar samenstellende componenten zijn intussen immers de leverancier geworden voor zeer verscheiden en onvermoede ‘biobased’ producten, zoals textiel, flessen, plastics, voedingsproducten, cosmetica, biodiesel… In de circulaire bioeconomie krijgt hout nieuwe impulsen en mogelijkheden. Volgens PCF is het voordeel van hout ten opzichte van landbouwproducten in de bio-economie, dat houttoepassingen niet moeten concurreren met voedselproductie.

Hoewel: ook inzake landbouwproductie voor de aanmaak van grondstoffen, groeit de consensus dat daarvoor vooral restproducten en niet-voedingsgewassen ingezet moeten worden.

Tenslotte voegt het nieuwe charter een mooie passage toe, namelijk het belang van de lokale economische verankering en dus de lokale verwerking van grondstoffen. Ook dat is immers een premisse in een bredere blik op een duurzame circulaire economie.

Volgens de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven is het publiek er niet altijd van op de hoogte dat de ecologische voetafdruk van digitale toestellen vaak groter is dan die van papier, zeker als men rekening houdt met de elektriciteitsconsumptie van deze toestellen en met de afvalberg van gedumpte digitale toestellen, die zowel gevaarlijkere als moeilijker afbreekbare stoffen bevatten dan papieren afvalproducten’

klimaat en omgeving - ecoTips 18.1

15

hele keten van IT, logistiek, winkelinrichting, en dus ook voor de verpakkingsindustrie. De wereldwijde verpakkingsfabrikant Smurfit Kappa werkt met ‘big data’ en vergelijkt de wensen van klanten met die van 50.000 anderen, om tot een optimale individuele oplossing te komen. Tevens is 30% van hun papier- en kartonverpakkingen PEFC- of FSC-gelabeld.

Digitale oplossingen voor teksten allerhande (kranten, administratie, boeken…) presenteert men vaak als meer milieuvriendelijk dan bedrukt papier. Of dit zo is, is niet zo duidelijk en hangt van vele factoren af.

De Centrale Raad voor het Bedrijfsleven (CRB) formuleerde in februari van vorig jaar een advies aan de regering over een ‘sterke circulaire waardenketen van de papier-, grafische en uitgeverijsector’ (CRB 2017-0329). Daarin stellen de auteurs: ‘Het publiek is er niet altijd van op de hoogte dat de ecologische voetafdruk van digitale toestellen vaak groter is dan die van papier, zeker als men rekening houdt met de elektriciteitsconsumptie van deze toestellen en met de afvalberg van gedumpte digitale toestellen, die zowel gevaarlijkere als moeilijker afbreekbare stoffen bevatten dan papieren afvalproducten’. Op een symosium van VVBAD (Vlaamse Vereniging voor Bibliotheek, Archief en Decocumentatie) in Oostende op 14 september 2017 meldde de Amerikaanse professor Schapps dat de milieubelasting van het produceren van 40 tot 50 gedrukte boeken gelijk staat met de productie van 1 e-reader. Dat zegt dan nog niets over het elektriciteitsverbruik tijdens

Beeld: Paper Chain Forum

10 jaar na het eerste charter, ondertekenen de leden van het Paper Chain Forum een vernieuwde ambitieuzere versie

16

ecoTips 18.1 - klimaat en omgeving

het lezen van de e-reader, en ook niets over de afvalfase van de toestellen. Een studie, geciteerd op de website pappierenkarton. nl vult aan: met een leestijd van 30 minuten per dag is de milieu-impact van een digitale krant vergelijkbaar met die van een gedrukte, papieren krant. Met andere woorden: als je langer dan een half uur leest, wordt de impact van de elektronische krant groter.

Digitaal communiceren is inmiddels goed voor 10% van het mondiale energiegebruik.

Het grootste deel van de benodigde elektriciteit komt uit de verbranding van kolen, aldus Mills in een studie, gefinancierd door de steenkoolindustrie in de US. Deze studie geeft ook een voorbeeld uit een andere sector: het uit de cloud streamen van een HD-film zou meer energie kosten dan dezelfde film op CD, inclusief het transport daarvan. Elektronisch afval is de snelst groeiende component van de gemeentelijke afvalstroom. De hoeveelheid wereldwijd afgedankte elektronische producten bedraagt jaarlijks 20- 50 miljoen ton. Volgens Greenpeace groeit de Europese e-waste stroom ieder jaar met 3 tot 5 %, bijna drie maal sneller dan de groei van de totale afvalstroom.

Hoewel onderdelen uit vele digitale toestellen voor een deel gerecycleerd worden, tonen LCA-studies aan dat e-boeken niet per se minder milieubelasting veroorzaken dan papieren boeken. Cruciaal in de vergelijking blijkt te zijn hoeveel boeken er gelezen worden op een e-reader, hoe lang de e-reader meegaat of effectief gebruikt wordt en wat er in de afvalfase mee gebeurt. In een oudere studie van de Leidense universiteit (geciteerd door Lea Eymann & Matthias Stucki, Institut für Umwelt und Natürliche Ressourcen, ZHAW), lezen we dat voor een bepaald type e-reader de milieubelasting vanaf 3.000 à 5.000 pagina’s lager is dan het lezen van die pagina’s uit gedrukte boeken. Er natuurlijk van uitgaande dat die pagina’s niet geprint worden, bijvoorbeeld voor studie of administratie.

We zijn met steeds meer mensen, we leven gemiddeld steeds langer en we consumeren wereldwijd steeds meer. De druk op energieen grondstofbronnen zal dus toenemen. Ook in de bio-economie wordt het belangrijk om goed af te wegen hoe we zo intelligent mogelijk omgaan met de voorraden: ze zijn in principe onuitputbaar, maar niet bij overconsumptie.

Het eerder defensieve Paper Chain Forum charter uit 2008 heeft vandaag plaatsgemaakt voor een duidelijke en zelfbewuste positie in de circulaire economie én voor het opnemen van de verantwoordelijkheden die daarmee gepaard gaan

China destabiliseert wereldmarkt voor oud papier Zijn we op weg naar negatieve prijzen?

www.m-tech.be www.m-tech.be

Tekst: Coberec/Go4Circle China legt voortaan strenge importvoorwaarden op voor oud papier.

Zo mag papier nog maar 0,5 procent vervuiling bevatten, en dat is te streng voor heel wat Europese lidstaten. Resultaat: de afzetmogelijkheden verkleinen en prijzen voor oud papier kelderen. Helaas is dat ook het geval voor oud papier van goede kwaliteit.

elgië produceert jaarlijks zo’n 1,7 miljoen ton oud papier. Dat papier is van goede kwaliteit, dankzij de performante inzamelsystemen in ons land.

Papier en karton worden immers al jaren apart ingezameld, zowel bij bedrijven als bij de huishoudens. Daardoor voldoet ons papier ook aan strenge internationale normen.

De situatie die we hier in België kennen, is echter niet de standaard. In heel wat Europese landen, waaronder Frankrijk, Engeland en Ierland, wordt papier niet apart ingezameld en is dus sterk vervuild. Traditioneel ging dit papier naar China, dat jaarlijks zo’n 28 miljoen ton oud papier importeerde, en daarmee een van de grotere afnemers ter wereld was.

Maar China wil dit papier niet meer. Vanaf 1 maart 2018 leggen de Chinese autoriteiten strikte voorwaarden op waardoor enkel papier met maximum 0,5% vervuiling het land nog binnen mag. Deze voorwaarde ligt een pak hoger dan de internationaal aanvaarde EN643-norm die een maximumvervuiling van 1,5% voorschrijft.

Chinese importrestricties creëren onevenwicht op de markt Trots op onze Vandaag zamelt de Europese markt 8 miljoen SAMEN WETEN WE VAN AANPAKKEN ton meer oud papier in dan wat de Europese 600.000 ton bedrijfsverpakkingsafval wordt jaarlijks gerecycleerd papierindustrie kan inzetten. En nu China, dat in 2017 nog 9 miljoen ton oud papier VAL-I-PAC uit Europa importeerde, de voorwaarden Koningin Astridlaan 59A bus 11, verstrengt, kelderen de prijzen. De Europese 1780 Wemmel papierfabrieken die traditioneel papier van Tel. +32 (0)2 456 83 10 goede kwaliteit inkochten, gaan nu voor Brits info@valipac.be papier – dat niet apart wordt ingezameld www.valipac.be – dat hen aan 0 euro wordt aangeboden. e bedrijven en afvalophalers leveren al 17 jaar samen met VAL-I-PAC groot werk in het beheren van Onvoldoende dus om de kosten van erpakkingsafval. Vorig jaar werd er, van de 700.000 ton bedrijfsverpakkingen die op de Belgische markt en verwerking te bijvoorbeeld dekken. zo goed als 100% van de kartonnen n zijn, maar liefstinzameling 600.000 ton gerecycleerd.

Zo krijgt

Partner in Duurzaamheid

ngen vandaag na gebruik een nieuw leven. Efficiënt, economisch en beter voor het milieu. Proper gedaan!

SAMEN BEDRIJFSVERPAKKINGSAFVAL BEHEREN EN RECYCLEREN

Ontdek hoe op www.valipac.be

Bruggen Bruggen bouwers bouwers tussen milieu tussen milieu & ONDER NEMERSCHAP & ONDER NEMERSCHAP

Onze expertise –Onze Milieuadvies expertise

Beeld: Dreamstime

B

Het huidige overaanbod heeft ook zware gevolgen voor papier van goede kwaliteit.

Belgische bedrijven bijvoorbeeld moeten nu tevreden zijn met amper de helft van de prijs die ze vroeger voor hun papier kregen.

“Schommelingen in de marktprijzen van grondstoffen zijn legio. De oorzaken van de huidige keldering van de papierprijs zijn evenwel structureel, en vragen ook om structurele maatregelen,” zegt Jan Vermoesen, directeur bij COBEREC en Go4Circle vzw, de bedrijfsfederaties die de Belgische recycleerders van oud papier en karton vertegenwoordigen. Zij pleiten voor een Europees verbod op gemengde inzameling, en meer stimulans voor gescheiden inzameling.

“Voor ons is een volledig gescheiden inzameling, zoals we hier in België al jaren kennen, een essentiële voorwaarde voor een kwaliteitsvolle recyclage en dé basis om het Europese streven naar een circulaire economie waar te maken.”

– – – – – – – – –

Milieucoördinatie Milieuadvies Milieueffectrapport Milieucoördinatie Veiligheidsrapport Milieueffectrapport Natuur Veiligheidsrapport Natuur

Vestigingen Hasselt - Brussel Vestigingen

Gent - Namen - Roermond - Dordrecht Hasselt - Brussel Gent - Namen - Roermond - Dordrecht

Duurzaam ondernemen Boekenuitgeverijsector blijft onder de radar Tekst: Hilde De Wachter Uit het voorgaande artikel blijkt dat de papiersector al jaren kritisch bekeken wordt inzake duurzaamheid van productieprocessen en herkomst van het papier. Toch blijft de sector van de uitgevers van boeken onder de radar van de milieubeweging. Op zich lijkt uitgeven dan ook een vrij milieuneutrale activiteit.

Uitgeven gaat immers over het verzamelen, selecteren en redigeren van teksten en illustraties van auteurs, het organiseren van lay-out, druk- en bindwerk, het klaarmaken van e-publicaties, het regelen van auteursrechten, het in de markt zetten van de boeken, samen met de boekhandel. Veel van deze activiteiten gebeuren op kantoor en elektronisch. Buiten de energie die dat vergt en de verplaatsingen van personeel, is er weinig milieubelasting.

D

e milieubelasting die er is, zit voornamelijk in de drukkerij, het papierverbruik en het transport van afgewerkte boeken.

Beeld: Janko Ferlic on Pexels

Andere prioriteiten Toen het Paper Chain Forum, de Belgische Papier- en grafische industrie in 2008 een milieucharter ondertekende, kwam er geen handtekening van de boekenuitgeverssector.

Deze ontbreekt ook op het vernieuwde charter.

Duurzaamheid schijnt niet echt iets te zijn waar uitgevers als sector tijd en moeite in stoppen. Individueel zijn er wel een aantal mooie voorbeelden. Maar de marges in de uitgeverswereld zijn klein, en de afgelopen jaren is groei voor vele uitgevers niet meer aan de orde. Dat zorgt voor andere prioriteiten.

18

ecoTips 18.1 - klimaat en omgeving

Boekenkopers staan er wellicht niet bij stil, maar het groeiritme en de toenemende snelheid in de markt, heeft ook de boekenmarkt aangetast. Enkele tientallen jaren geleden lag een boek ongeveer 1,5 jaar in de winkelrekken. Momenteel wordt een boek na 6 maanden al uit de stocks van de boekhandels verwijderd, tenzij het om een uitzonderlijk goed verkopende bestseller gaat.

Vroeger lag een boek ongeveer 1,5 jaar in de winkelrekken. Momenteel wordt een boek na 6 maanden al uit de stocks van de boekhandels verwijderd, tenzij het om een uitzonderlijk goed verkopende bestseller gaat.

Boekhandels hebben een ‘recht op retour’: het recht om niet verkochte stocks terug naar de uitgever te sturen. Die kan er dan mee naar de ramsj, of hij kan de teruggestuurde boeken tijdelijk zelf stockeren en later, eventueel via een specifieke actie, opnieuw verkopen. Vele uitgevers doen dat niet graag, omdat het idee overheerst dat de consument geen boeken meer wenst met een publicatiedatum van een paar jaar oud. Het gevolg is dat vele onverkochte boeken vernietigd worden. Soms volgt er dan

wel nog een nieuwe druk, met een ‘vers’ jaartal.

Dat gebeurt bijvoorbeeld met romans van succesvolle auteurs, naar aanleiding van hun 70ste verjaardag, overlijden of sterftedatum.

Boek van nature duurzaam Het is spijtig om vast te stellen dat een boek, bij uitstek een artefact dat zich op het kruispunt van cultuur en winststreven bevindt, dat in principe een bijzonder duurzaam product is - gezien het eindeloos herlezen kan worden tot het uit elkaar valt - veel meer dan vroeger ten prooi gevallen is aan de korte-termijn marktwetten en het hectische consumptiepatroon van vandaag.

Toch is ‘environment’ een van de prioriteiten van de uitgeverssector, zo lezen we op de website van de FEP (Federation of European Publishers), de overkoepelende federatie van uitgeversorganisaties uit de meeste Europese landen. De twee grote bekommernissen daar zijn: de ontwikkeling van een EU ecolabel voor bedrukt papier (voor andere papiersoorten bestaat het al) en de gevolgen van de European Timber Regulation voor uitgevers. Deze regeling wil de kans minimaliseren dat (producten uit) illegaal gekapt hout op de Europese markt verkocht worden. Ze vereist dat marktpartijen die hout of producten uit hout verkopen, ook nagaan of alle inspanningen geleverd zijn opdat de betreffende houtkap geen ontbossing veroorzaakt of illegaal was in het land van herkomst. De FEP argumenteert dat uitgevers hierop geen controle kunnen uitoefenen en vraagt dat de administratieve overlast die dit voor uitgevers zou bezorgen, beperkt zou

Volgens Publishers Weekly daalde de inzet van gerecycleerd papier door papierfabrikanten van 25% in 2009 en 22% in 2012 tot 12% in 2014.

Dat had te maken met de beschikbaarheid van gerecycleerd papier in de VS, het mixen van afvalstromen (zoals papier en glas) en de import van gerecycleerde vezels uit onder meer China, wat zorgde voor het sluiten van een aantal Amerikaanse ontinktings- en recyclagepapierfabrieken.

In dezelfde periode was er sprake van een vermindering van de inzet van gelabeld papier door fabrikanten, hoewel de vraag van uitgevers naar gelabeld papier steeg: 91% van de Amerikaanse uitgevers gebruikte in 2014 gelabeld papier.

In de US hebben wel meer uitgevers aandacht voor milieu en duurzaamheid. Zo zetten grote uitgeversconcerns zoals Macmillan, papierfabrikanten onder druk om niet alleen

Het papier dat HarperCollins verbruikt, is voor 90% gelabeld (FSC of SFI), en 95% van hun in Azië gedrukte boeken zijn op FSC-papier gedrukt.

Kleinere ‘groene’ uitgevers zoals New Society Publishers (Canada) gaan verder en geven een overzicht van vermeden milieu-impacts zoals bomen, afval, water, elektriciteit, broeikasgassen en gevaarlijke stoffen en dit zowel voor fysieke als digitale publicaties. Nog anderen stimuleren werknemers om met de fiets te komen of thuis te werken, gebruiken ecologische inrichtingsmaterialen of halen elektriciteit uit eigen zonnepanelen, of ze maken zo veel mogelijk gebruik van natuurlijk licht.

In de US en Canada bestaat ook de Book Industry Environmental Council (BIEC), zoals er in de UK de Publishers Green Network bestaat. Beide streven naar een vermindering van de milieu-impact van het uitgeversvak.

Beeld: Gaelle Marcel on Unsplash

Nieuw of gerecycleerd papier De grootste milieu-impact van de boekensector ligt in het gebruik van nieuw papier. Bosbeheer en -kap zijn verantwoordelijk voor bijna 63% van de milieu-impact van de boekensector, aldus de website Ecolibris.net. Stappen vooruit zijn dus: meer gebruikmaken van gerecycleerde vezels, gelabeld hout of alternatieve vezels (hennep, kenaf…). Dit laatste is vandaag echter geen realiteit voor het overgrote deel van de uitgeverssector.

meer FSC-gelabeld hout te gebruiken in de papierproductie, maar ook om zo energieefficiënt mogelijk te werken en hernieuwbare energie in te zetten. Ook streeft het bedrijf intern naar ‘carbon neutrality’ en stelde een duurzaamheidsdirecteur aan. De Amerikaanse Hachette-tak verhuisde naar een LEED-Silver gecertificeerd kantoorgebouw in New York, wat ook de interne bedrijfsvoering moet vergroenen.

Er zijn her en der dus wel initiatieven op te tekenen.

Opleidingen aankondigen?

Evenementen in de kijker zetten?

Maak gebruik van de ECOKNOWLEDGE special (online en in print) in ecoTips juni!

Contacteer Bie Van Cleuvenbergen via +32 (0)475 49 48 24 of bie@bie-net.be

Trots op onze

Partner in Duurzaamheid PEFC BELGIUM Centrumgalerij Blok 2, bus 289 1000 Brussel Tel. +32 (0)2 223 44 21 info@pefc.be www.pefc.be

Intekenen kan tot 7 mei klimaat en omgeving - ecoTips 18.1

Beeld: James Tarbotton op Unsplash

worden. Uitgevers zijn immers niet betrokken bij de houtoogst, en geraken dus niet aan de nodige informatie om deze controle uit te kunnen voeren.

19

EU stelt ambitieuze strategie in verband met kunststoffen en plastics voor in energietransitie Alle kunststofverpakkingen op de Europese markt in 2030, moeten recycleerbaar zijn Tekst: Hilde De Wachter Op 16 januari 2018 nam de Europese Commissie de allereerste Europese strategie in verband met kunststoffen en plastics aan. Europa legt hiermee de basis om in de komende jaren een aantal initiatieven te nemen om zo de verspreiding van kunststoffen in de omgeving tegen te gaan.

Hoewel deze strategie nog geen regelgeving of bindende voorschriften inhoudt, geeft ze wel een goed idee van de acties waar we ons de komende jaren aan mogen verwachten.

D

e strategie kadert in het circulaire economie beleid van de Europese Unie en heeft ook linken naar REACH, het beleid rond microplastics, oxo-plastics, het gebruik van kunststofzakken, het inzamelen van afval in havens, het beleid in verband met kritieke grondstoffen en de engagementen over de Sustainable Development Goals. Kortom een complex thema in een complexe samenleving.

Te weinig Europese recyclage Momenteel produceren Europeanen jaarlijks 25 miljoen ton plastic afval waarvan minder dan 30% ingezameld wordt voor recycling; 31% van het kunststofafval wordt gestort en 39% wordt

20

ecoTips 18.1 - klimaat en omgeving

verbrand. In België is het recyclagepercentage voor huishoudelijk plastic verpakkingsafval 39,3% ofwel 83.502 ton plastic gerecycleerd.

Via de uitbreiding van de plastic fractie in de blauwe zak vanaf 2019 streeft FostPlus naar een recyclagepercentage van 63%.

Tweederde van het kunststofafval is afkomstig van verpakkingen. Bovendien komen nogal wat plastics, apart ingezameld of niet, terecht in de verbrandingsoven. En Europa exporteert veel kunststofafval. “Een verlies van waardevolle grondstoffen naar derde landen, dat kunnen we ons niet blijven veroorloven,” klinkt het bij de initiatiefnemers. “Daarvoor willen we alle tools gebruiken die in ons bereik liggen: regelgeving, incentives, fondsen en subsidies, samenwerkingen, …” Frans Timmermans, eerste vice-president en verantwoordelijk voor duurzame ontwikkeling: “De enige echte oplossing ligt in het reduceren van kunststofafval door meer te recycleren en te hergebruiken. We moeten daarom investeren in innovatieve nieuwe technologieën die veilig zijn

voor burgers en leefmilieu maar die ook onze industrie competitief houdt.”

In december 2017 was er al een voorlopig akkoord over de doelstelling om 65% van verpakkingsafval te recycleren tegen 2025 en 70% tegen 2030, met daarbij een specifiek doel voor verpakkingsafval gemaakt van kunststoffen: 50% tegen 2025 en 55% tegen 2030.

Circular by design Waar er in het verleden vooral gewerkt werd op het inzamelen en recycleren van afval (met Vlaanderen als koploper voor het inzamelen en recycleren van reststromen in Europa) en dus daarbij vooral de aanbodzijde aanwakkerde, zet Europa nu ook in op ecodesign om zo de vraagzijde van de keten warm te

Werner Annaert van de bedrijfsfederatie van recyclagebedrijven, Go4Circle, verwoordt het zo: “De Europese strategie zet duidelijk in op meer recyclage. Dat kunnen we alleen

maar toejuichen. Maar voor ons is er weinig sprake van zogenaamde pull-maatregelen.

Er is wel sprake van een Green Public Procurement, waarbij er voorgesteld wordt om voor openbare aanbestedingen voorwaarden op te leggen voor een zekere recycled content in de producten en materialen die overheden aankopen. Maar er zijn te weinig initiatieven om de afzet van gerecycleerde materialen te verzekeren. Als we afval steeds meer gaan recycleren, gaan er steeds meer recyclaten beschikbaar zijn. We moeten ervoor zorgen dat die vlot hun weg vinden naar de markt, bijvoorbeeld door btw-verlaging op producten met gerecycleerde materialen zodat ook de consumenten aangespoord worden om dergelijke producten te kopen. Zo niet riskeren we de afvalberg te vervangen door een recyclageberg. Het is meer dan tijd dat de vele goede woorden omgezet worden in concrete daden.”

CO2-impact wereldwijd Dat de productie van kunststoffen en de verbranding van kunststofafval een serieuze impact heeft op de wereldwijde CO2-uitstoot, spreekt voor zich. Het gaat om naar schatting 400 miljoen ton CO2 per jaar. Indien we erin zouden slagen om alle kunststofafval wereldwijd te recycleren dan zou dit een energiebesparing betekenen van 3,5 miljard vaten olie per jaar.

Zwaar weer voor microplastics en oxoplastics In het kader van de Europese kunststoffenstrategie is er extra aandacht voor microplastics en oxo-plastics.

Recent hoor je steeds meer berichten over zeer kleine kunststofdeeltjes (kleiner dan 5 mm) die terechtkomen in het milieu, in dieren, in onze voeding en dus ook in ons eigen lichaam. Sommige daarvan worden doelbewust aan producten toegevoegd, bijvoorbeeld in cosmetica, andere zijn het resultaat van de afbraak van kunststoffen.

In het kader van REACH (Registration, Evaluation, Authorisation and Restriction of Chemicals Regulation) worden de doelbewust gebruikte microplastics nu onder de loep genomen. Er volgt naar alle waarschijnlijkheid een verbod op het gebruik van deze doelbewust gebruikte microkunststoffen.

Oxo-plastics zijn dan weer kunststoffen die zo ontworpen zijn dat ze gemakkelijk afbreken, bijvoorbeeld onder invloed van warmte of UV-stralen. Maar omdat deze afbraak enkel onder bepaalde omstandigheden gebeurt, is het bijna onmogelijk te bepalen wanneer deze kunststoffen zullen degraderen indien ze in de natuur terechtkomen. Daarbij komt dat er potentieel toxische stoffen kunnen vrijkomen bij de afbraak van deze oxo-kunststoffen en dat ze het recyclageproces van reguliere kunststoffen kunnen verstoren. Daarom start de EU een procedure om deze oxo-plastics te beperken.

Inzetten op innovatie Om de verschillende spelers in de waardeketen dichter bij elkaar te brengen, is er nog veel werk aan de winkel, zowel in de hoofden als op het terrein.

De EU voorziet alvast 100 miljoen euro extra voor projecten die inzetten op het ontwikkelen van slimmere en beter

Foto: Pexels

maken. Het is de bedoeling dat verpakkingen op zo’n manier ontworpen worden, dat ze recycleerbaar ‘by design’ zijn. Het zou daarbij bijvoorbeeld helpen dat de additieven die aan kunststoffen toegevoegd worden, gereguleerd worden. Sommige van deze additieven zorgen er namelijk voor dat de kunststoffen moeilijk herbruikbaar zijn voor andere toepassingen.

Daarnaast kijkt Europa op welke manier kunststof kan ingezameld worden om ervoor te zorgen dat de output van het recyclageproces een grondstof oplevert die waardevol is voor de verpakkingsproducenten.

Gerecycleerde grondstoffen moeten immers kunnen concurreren met hun ‘maagdelijke’ alternatieven. En Europa wil samenwerken met de producenten van plastic verpakkingen om hen te overtuigen om gerecycleerde kunststoffen te gebruiken. Deze aanpak moet een antwoord bieden op de problemen die de recyclagebedrijven nu aankaarten, namelijk dat ze de gerecycleerde materialen moeilijk verkocht krijgen omdat er onvoldoende vraag naar is. Uit cijfers blijkt dat de vraag naar gerecycleerde plastics maar 6% van de totale grondstofkunststofvraag omvat. Tegen 2030 wil de EU deze vraag gevoelig zien stijgen, met een factor 4.

klimaat en omgeving - ecoTips 18.1

21

recycleerbare plastic materialen. Dit komt bovenop andere al bestaande initiatieven zoals de 250 miljoen euro die al gebruikt werd in Horizon 2020 voor projecten in dit thema.

Daarnaast kijkt de EU naar de kunststoffenindustrie. De industrie wordt uitgenodigd om deel te nemen aan een oefening die moet bekijken of het mogelijk is om 10 miljoen ton gerecycleerde plastics in nieuwe producten te verwerken tegen 2025.

Waarom niet gewoon inzetten op biodegradeerbare kunststoffen?

Het lijkt een voor de hand liggende oplossing om alle gewone plastics te vervangen door hun biodegradeerbare vorm. Maar dat is het niet.

De Europese Unie wijst op het ontbreken van duidelijke labels voor deze producten, zodat consumenten moeilijk het verschil kunnen vaststellen tussen de verschillende soorten plastics. Op die manier kunnen ze net voor meer afval zorgen dan voor minder afval.

Daarnaast ontbinden sommige van deze plastics maar in specifieke omstandigheden en neemt dit ook zijn tijd. Of ze moeten behandeld worden in bedrijven die daarin gespecialiseerd zijn.

Gooi je ze bij de reguliere plastics, dan kunnen ze het recyclageproces van deze kunststoffen compromitteren, met alle gevolgen van dien.

Daarom zal de EU eerst inzetten op nieuwe regels voor labelen van deze kunststoffen.

Bedrijven nemen initiatieven Hoewel het aandeel van gerecycleerde grondstoffen in producten nog onvoldoende is, zitten bedrijven niet stil. Dat blijkt uit een aantal mooie business initiatieven, binnen en buiten Europa: • Werner & Mertz, producent van schoonmaakproducten, heeft al een fles uit 100% gerecycleerde HDPE (r-HDPE) op de markt, engageert zich om tegen 2025 voor 100% herbruikbare, recycleerbare en composteerbare verpakkingen te gebruiken, en zet zijn schouders onder het recyclaat initiatief in Duitsland • Dell Technologies gebruikt gerecycleerde kunststoffen, sommige ook afkomstig vanuit de oceaan, in de verpakking van de laptop XPS 13 • Waterfabrikant Evian engageert zich om nauw samen te werken met de Ellen MacArthur Foundation en tegen 2025 alle plastic flessen te vervaardigen uit 100% gerecycleerde kunststoffen 200.000 nieuwe banen in de circulaire economie De Europese Commissie maakt zich sterk dat de kunststoffenstrategie niet alleen goed is voor het milieu en onze gezondheid, maar ook voor de economie. Zo gaan de initiatiefnemers, vice-president Frans Timmermans, vice-president Jyrki Katainen, en de commissarissen Karmenu Vella en Elzbieta Bienkowska ervan uit dat het initiatief zal leiden tot 200.000 nieuwe banen in Europa tegen 2030.

Wat volgt er nu?

Het mag duidelijk zijn dat het aannemen van de plastics strategie door de Europese Commissie slechts het begin is. Op diverse vlakken en in uiteenlopende regelgevingen is er nog veel werk te doen. We lichten er een paar zaken uit: • Indien alles vlot gaat, zal de Commissie later in 2018 het voorstel voor plastics voor eenmaling gebruik indienen. Het zijn namelijk bij voorbaat deze plastics die gemakkelijk in de omgeving terecht komen. Denk daarbij aan drankflesjes en hun dopjes, zakken, verpakking van snoep, ballonnen, verpakking van voeding, wegwerpkopjes en bestek, …

• De nieuwe richtlijn in verband met havenontvangstvoorzieningen is naar het Europese Parlement en de Raad. Deze moet er mee voor zorgen dat het voor schepen eenvoudiger wordt om hun afval aan wal te brengen. Nu lozen nogal wat schepen dit (illegaal) op zee.

• De bespreking in verband met de herziening van de richtlijn over verpakking en verpakkingsafval moet opgestart worden en er moeten in de loop van 2019 richtlijnen volgen.

22

ecoTips 18.1 - klimaat en omgeving

Meer info De volledige Europese strategie in verband met kunststoffen vind je op de website van Europa

De beloftes van de nieuwe kunststofstrategie van de Europese Commissie in een notendop 1.

Recycling interessant maken voor het bedrijfsleven: Nieuwe voorschriften inzake verpakkingen worden ontwikkeld ter verbetering van de recycleerbaarheid van op de markt gebruikte kunststoffen, en voor een grotere vraag naar gerecycleerde kunststoffen. Naarmate er meer plastic wordt ingezameld, moeten er betere en grotere recyclinginrichtingen worden gebouwd, en er moet een beter en genormaliseerd systeem komen voor de afzonderlijke inzameling en sortering van afval in de hele EU. Dit zorgt voor een besparing van honderd euro per ingezamelde ton. Het biedt ook een grotere meerwaarde voor een meer concurrerende en veerkrachtige kunststofindustrie.

2.

Plastic afval terugdringen: Europese wetgeving heeft in verscheidene lidstaten al geleid tot een aanzienlijke vermindering van het gebruik van plastic zakken. Europese lidstaten waren al verplicht (sinds november 2016) om maatregelen te nemen die het gebruik van plastic zakken terugdringen. De EU wil een reductie van 50% in 2017 en van 80% in 2019, vergeleken met de cijfers van 2010.

De nieuwe plannen zullen zich nu richten op ander plastic voor eenmalig gebruik en vistuig, als ondersteuning van nationale bewustmakingscampagnes en voor de vaststelling van de reikwijdte van in 2018 voor te stellen nieuwe EU-regels, op basis van een raadpleging van belanghebbenden en bewijsstukken.

De Commissie zal verder maatregelen nemen ter beperking van het gebruik van microplastics in producten, en normen voor biologisch afbreekbare en composteerbare kunststoffen vaststellen.

3.

Vervuiling op zee een halt toeroepen: De nieuwe regels inzake havenontvangstvoorzieningen pakken zwerfvuil op zee aan, via maatregelen die ervoor moeten zorgen dat scheepsafval en op zee ingezameld afval niet worden achtergelaten maar naar land teruggebracht en daar correct worden beheerd.

Tevens inbegrepen zijn maatregelen ter vermindering van de administratieve lasten voor havens, schepen en de bevoegde autoriteiten.

4.

Investeringen en innovatie stimuleren: De Commissie zal richtsnoeren voor de nationale autoriteiten en Europese bedrijven opstellen over de wijze waarop plastic afval aan de bron kan worden geminimaliseerd. De steun voor innovatie zal worden geïntensiveerd, met een bijkomend bedrag van 100 miljoen EUR voor de ontwikkeling van slimmere en beter recyclebare kunststofmaterialen, voor efficiëntere recyclingprocessen en om gevaarlijke en verontreinigende stoffen uit gerecyclede kunststoffen op te sporen en te verwijderen.

5.

Aanzetten tot wereldwijde wijzigingen: De Europese Unie maakt haar eigen huiswerk, en verder werkt ze samen met partners uit de hele wereld op zoek naar mondiale oplossingen en om internationale normen te ontwikkelen. Ze blijft ook steun verlenen aan anderen, zoals ze eerder deed met de sanering van de Ganges in India.

R E t e m o r a b e i g r Ene update januari 2018

De electriciteitsprijzen op de lange termijnmarkt zijn sinds begin dit jaar bezig aan een dalende trend

D

Niettegenstaande de grote problemen rond de gasvelden van Groningen hebben de gasprijzen ook hun dalende trend ingezet sinds begin dit jaar

bron: ICE Data

eze dalende zogenaamde bearish trend kan voornamelijk verklaard worden door enerzijds heel lage spot elektriciteitsprijzen. De reden hiervoor lag vooral in het extreem warme weer in januari, uitzonderlijk grote hoeveelheden windproductie en de hoge nucleaire beschikbaarheid. Anderzijds zagen we in het begin van 2018 een sterke daling van de gasprijzen (zie verder). Daarnaast zien we recent ook een fikse daling van de kolenprijzen die het huidige bearishsentiment versterken. Het laagste niveau van de cal19 was mid-februari net onder 38 euro/MWh. Deze dalende trend zet zich ook voort in andere landen (NL, FR & DE).

bron: ICE Data

De neerwaartse trend wordt veroorzaakt door enerzijds het warme weer (een lage vraag), grote hoeveelheid renewables (dus minder nood aan gasproductie) en de recente lagere kolen- en olieprijzen. De grote onzekerheid - wat de gasvoorraden betreft – is de situatie in Groningen en hoe snel/veel de productie daar zal verminderd worden. (zie verder ‘Weetjes’) Olieprijzen staan sinds een aantal weken onder druk

bron: ICE Data

bron: ICE Data

De daling van de elektriciteitsprijzen wordt momenteel wel wat getemperd door de stijging van de prijs van CO2-emissierechten.

bron: ICE Data

Deze dalende trend komt er enerzijds door de recente verkoopgolven op de financiële markten en anderzijds door de historische productieniveaus van olie wereldwijd. Ook het hoge productieniveau van schalie-olie in de Verenigde Staten speelt hier een cruciale rol. Deze trend kan zich gemakkelijk omkeren mochten de spanningen tussen Iran/Saudi-Arabië of US/Noord-Korea terug oplopen.

Weetjes: Gasveld in Groningen/Slochteren In 1959 werd het grootste gasveld van Europa ontdekt onder Slochteren. De Staat gaat met de Nederlandse Aardolie Maatschappij, een samenwerking van Shell en Exxon, het gas exploiteren. Vanaf het begin was het duidelijk dat deze gaswinning ook lokale (grote) aardbevingen met zich meebracht (en dus ook veel schade aan de huizen), maar de economische belangen kregen de overhand. Pas in 2014 wil men een eerste keer de gaswinning beperken (van 54 miljard m3 gas naar 42,5 miljard m3 per jaar). Maar het is pas onlangs – begin januari dit jaar – na één van de grootste aardbevingen in Nederland (3,4 op de schaal van Richter) dat men de problemen serieus neemt. Men wil zo vlug mogelijk naar een productie van max. 12 miljard m3 om daarna geleidelijk tot nul te gaan. Dit verhaal wordt vervolgd, maar kan belangrijke impact hebben op de gasprijs in Europa.

De rubriek energiebarometer wordt verzorgd door Condugo, Xavier De Moor, Condugo.com

FOCUS ARBEIDSMARKTPROFIEL

Dirk Putzeys: Een goede milieucoördinator is vooral een manager Tekst: Katrien Van Miert Beeld: Freepik Al meer dan 20 jaar moeten bedrijven met milieubelastende activiteiten een milieucoördinator in dienst hebben.

Veralgemenend gezegd gaat het om bedrijven met een milieuvergunning klasse I. Deze medewerker fungeert als sleutelfiguur in alle processen waarbij een onderneming met het milieu te maken krijgt. Niet iedereen komt zomaar in aanmerking voor deze job.

Milieucoördinatoren dienen een erkende opleiding te volgen en zich jaarlijks bij te scholen. Ze krijgen dan ook een belangrijke en complexe functie voorgeschoteld.

O

p het duurzaamheidsevent van de UHasselt, schetste Dirk Putzeys het profiel van deze milieucoördinator.

Dirk Putzeys behaalde zijn diploma milieucoördinator niveau A op de UHasselt.

Daarna bouwde hij onder andere bij de multinational Avery Dennison, gespecialiseerd in lijmen voor industriële en medische toepassingen, heel wat ervaring op in dit relatief nieuwe werkveld. Momenteel werkt Dirk bij CRH Structural Concrete, producent van op maat gemaakte betonnen prefabelementen voor bouwtoepassingen. In oktober nodigde de Hasseltse Universiteit hem uit om zijn kijk te geven op de talenten en vaardigheden waarover de huidige milieucoördinatoren moeten beschikken. Dat bleken er nogal wat.

Spilfiguur en ploeteraar “Duurzaam ondernemen gaat tegenwoordig constant over de tong,” vat Putzeys aan. “Maar wie is hier vandaag de dag daadwerkelijk mee bezig? We veronderstellen vaak dat overheden en ondernemers concrete stappen zetten. Maar het echte ploeterwerk gebeurt op het niveau van de milieucoördinatoren. Binnen onze bedrijven zijn zij de spilfiguren voor alles wat te maken heeft met ecologie.”

24

ecoTips 18.1 - klimaat en omgeving

De milieucoördinator waakt over de naleving van de regelgeving, evalueert bedrijfsprocessen, adviseert bij managementbeslissingen, rapporteert naar de overheid en krijgt dus, op zijn zachtst gezegd, een uitdagend takenpakket voor de kiezen. Putzeys: “Als milieucoördinator zit je niet gewoon achter een bureautje verslagen te typen. Je moet overal op het bedrijf aanwezig zijn. Aankoop, productie, logistiek, administratie, … geen enkele afdeling is je vreemd. Eender wat op je bedrijf het milieu kan beïnvloeden, detecteer je en geniet je kritische aandacht. Wil je iets veranderen, dan zal je die ideeën moeten verkopen, zowel aan het management als aan de mensen op de werkvloer. Dat doe je door te discussiëren en te animeren. Bovendien zal het management je voorstellen vertaald willen zien in kosten en opbrengsten. Ook dat is een grote uitdaging.

Voeg daar nog eens een berg aan mails, infovragen en inspecties aan toe en je begrijpt dat een gezonde dosis management skills vereist is om deze job tot een goed einde te brengen.”

Tips Gelukkig moeten de milieucoördinatoren dit vandaag niet meer allemaal zelf ontdekken. Met zijn jarenlange ervaring, geeft Dirk graag enkele concrete tips mee: 1. Maak een goede legal compliance matrix.

Dit is een duidelijke oplijsting van alle verplichtingen waaraan je onderneming jaarlijks moet voldoen. Geef aan wie,

2.

3.

4.

5.

wanneer, wat moet regelen. Controleer op het einde van elke maand de vooruitgang en bespreek alles nauwgezet met de directie.

Delegeer: Heel wat taken kan je delegeren als je hierover duidelijk communiceert.

Zo kan je bijvoorbeeld de verplichte milieurondgang aan iemand anders overlaten of bepaalde mensen de taak geven om de afvalstromen in hun afdeling te controleren.

Gebruik een milieu-aspectenmatrix. Dit document helpt je om de milieu-impact van je acties in te schatten en om te bepalen op welke manier je zaken kan verbeteren.

Toon lef en initiatief: Wil het management processen veranderen die je als milieucoördinator niet rond krijgt? Wees dan niet bang om deze weer naar de tekentafel te verwijzen. Durf ook eens een drastische oplossing voor te stellen. Een grote investering kan op lange termijn voordeliger blijken dan ter plaatse te blijven trappelen.

Blijf op de hoogte van evoluties op vlak van lucht, bodem, water, afvalstromen, energie, duurzaamheidsprojecten, regelgeving. Die kennis verzamel je tijdens je verplichte opleiding en bijscholingen en uiteraard ook op de werkvloer.

Ecoklik www.protos.ngo

Wereldwaterdag 2018 ‘de natuur voor water’ Wereldwaterdag vraagt jaarlijks aandacht voor het groot belang van water en roept ook op tot actie. Voor 2018 zijn de schijnwerpers gericht op de natuur en haar eigen herstellende kracht om de waterbalans en -kwaliteit in evenwicht te brengen.

De boodschap luidt: op de natuur gebaseerde oplossingen, zoals herbebossing of het in ere herstellen van draslanden (natte gebieden, moerasland), zijn duurzaam en kosten-efficiënt.

Zij kunnen de watercyclus in evenwicht brengen, de effecten van de klimaatverandering temperen en de gezondheid van de mens verbeteren. We doen beter een beroep op het “natuurlijk kapitaal” dat de natuur ons aanreikt i.p.v. te investeren in kostelijke kunstmatige infrastructuur.

Met allerlei ‘natuurlijke’ oplossingen kunnen we het milieu beschermen en vervuiling tegengaan, 2 centrale doelen in SDG6, de Duurzame Ontwikkelingsdoelstelling gewijd aan ‘schoon water en sanitair’. SDG6 houdt in dat tegen 2030 de beschikbaarheid en het duurzame beheer van water een feit is voor iedereen en overal. Dit jaar zoemt Wereldwaterdag in op SDG 6.6: “Tegen 2020 op water gebaseerde ecosystemen beschermen en herstellen, met inbegrip van bergen, bossen, moerassen, rivieren, grondwaterlagen en meren”. Overigens zou deze natuurlijke aanpak ook bijdragen aan het bereiken van de andere Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen zoals bv. ‘geen honger’, ‘geen armoede’, ‘gezondheid en welzijn’, ‘duurzame gemeenschappen’, ‘leven in water’, ‘leven op het land’,…

boomsoorten aangeplant worden, is minder watervervuilend; • Draslanden zijn een duurzame en efficiënte manier om water vast te houden en water te zuiveren, draslandenzijn ‘groene’ infrastructuur, als tegenhanger van ‘grijze’ of ‘harde’ infrastructuur zoals een dam.

• In steden kunnen ook maatregelen genomen worden gebaseerd op oplossingen die de natuur ons toont: groendaken houden langer water vast en temperen de afloop naar riolen, bestrating kan water doorlaatbaar gemaakt worden, “wadi’s” tussen huizen en appartementen laten het water in de bodem infiltreren om zo onze grondwaterlagen aan te vullen. Deze grondwaterlagen zijn een belangrijk ecosysteem waar we drinkwater uit produceren.

Protos en Integraal Waterbeheer De ngo Protos legt in al zijn projecten de nadruk op een duurzaam beheer van water, waarbij duurzaam betekent: voldoende, overal, voor iedereen en ook voor de toekomstige generaties. Integraal Waterbeheer (IWB) houdt rekening met al deze aspecten en vormt de

rode draad door de projecten. Zo kan je nooit bijvoorbeeld de watervoorziening van een dorp geïsoleerd bekijken, je moet rekening houden met alle factoren en mensen die betrokken zijn, ook de natuur en de stroomopwaartse of stroomafwaartse gebieden. Daarnaast vormt en begeleidt Protos met zijn partners lokale beheercomités van waterinfrastructuur en (sub)bekkenbeheer volgens IWB. Die comités bestaan grotendeels uit de gebruikers zelf die instaan voor de goede werking van hun waterpunt, voor het onderhoud, voor het correct innen van de bijdragen, voor herbebossing, voor anti-erosiemaatregelen, enz.

Kom in actie!

Protos wil rond Wereldwaterdag extra actie ondernemen om méér mensen toegang te geven tot drinkbaar water. De ngo roept op om met je werk, vereniging, vrienden, familie of buren acties op te zetten #VoorDrinkwater.

Surf naar www.voordrinkwater.be voor meer informatie. Of doe je liever een gift #VoorDrinkwater? Dat kan, door over te schrijven op BE22 5230 8036 1747 met vermelding ‘Voor Drinkwater’. Bedankt!

Natuurlijke oplossingen De oplossingen die in de natuur zelf te vinden zijn, hebben te maken met een goed beheer van de bestaande vegetatie, met bodembeheer en beheer van de draslanden, inclusief rivieren en meren.

Een paar voorbeelden: • De veelvuldige en overvloedige overstromingen als gevolg van de klimaatverandering kunnen ingeperkt worden door bufferzones op de oevers van rivieren aan te leggen of door rivieren (opnieuw) te verbinden met natuurlijke overstromingsgebieden: “geef ruimte aan water”; • Duurzame landbouw met erosiebestrijdende maatregelen, met oeverbescherming of stroken land die met inheemse klimaat en omgeving - ecoTips 18.1

25

Platform CAPTURE bouwt technologie- en businessaccelerator Wordt Vlaanderen wereldleider in grondstofhergebruik?

Tekst: Koen Vandepopuliere Beeld: UGent In 2015 ging het CAPTURE-platform van start. Het wil circulaire economie laten doorbreken in het bedrijfsleven, dankzij radicale innovaties in grondstoffenhergebruik. Het functioneerde tot nu toe actief, maar in alle stilte. Tot 22 november 2017, toen het liet weten dat het een eigen gebouw krijgt van 7.000 m2, met daarin een technologie- en businessaccelerator. Enkele investeerders leggen er alvast, samen, 15,2 miljoen euro voor op tafel. De ambities zijn niet gering: CAPTURE wil Vlaanderen laten uitgroeien tot wereldspeler in grondstofhergebruik.

C

APTURE staat voor ‘Centre for Advanced Process Technology for Urban REsource recovery’. Het is een samenwerking - een platform - van professoren, technologen en meerdere private en publieke partners. Het focust op drie zogenaamde pijplijnen: water, CO2 en plastics. De partners beschouwen deze niet als afvalproducten, maar als grondstoffen. Iedereen die relevant is in de grondstoffenrecyclage kan deel uitmaken van het platform. Eén van de initiatiefnemers is Prof. Korneel Rabaey, Universiteit Gent. “We kunnen heel wat technologie ontwikkelen,” stelt hij vast. “Maar die ontwikkelingen komen nog te zelden op de markt terecht, vooral omdat het complex is en er veel belanghebbenden betrokken zijn.”

Daar wil CAPTURE iets aan doen. Hun inzichten moeten het bedrijfsleven ten goede komen. Bijvoorbeeld door te leiden tot succesrijke startups, of helpen bestaande, grote ondernemingen efficiënter en dus winstgevender te werken. Rabaey: “Wat water betreft, gaat het vooral over technologie die water recupereert, of zaken die in het water zitten, bijvoorbeeld stikstof, dat kan worden omgezet naar voeding of bemestingsproducten.

Wat CO2 betreft, gaat het vooral over de conversie van CO2 naar organische producten.

Denk bijvoorbeeld aan ArcelorMittal, dat bioethanol gaat maken van CO uit afvalgassen.

Maar we willen ook CO2 benutten: als je er waterstof aan toevoegt, kan je daar veel hoogwaardige producten van maken. Dan is er nog de pijplijn plastics. Daar kijken we vooral hoe je die stromen kan verwerken zodat ze gebruikt kunnen worden voor nieuwe 26

ecoTips 18.1 - klimaat en omgeving

toepassingen zoals isolatiemateriaal, matrassen, nieuwe flessen of andere producten.”

Accelerator in nieuw gebouw De initiatiefnemers hebben intussen verschillende investeerders overtuigd van hun visie. Universiteit Gent haalt 1,5 miljoen euro boven; het IIC UGent (Incubatie- en Innovatiecentrum Universiteit Gent), een dienstencentrum voor spin-offs van Associatie Universiteit Gent, komt met 4,5 miljoen euro, en Provincie Oost-Vlaanderen legt 0,5 miljoen op tafel. Dan is er nog EFRO (Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling) met 4,8 miljoen, en de Vlaamse regering die met 3,9 miljoen komt. “Dat is veel geld,” beaamt Philippe Muyters, Vlaams minister van Economie. “Maar ik heb vertrouwen in de return on investment. Vandaag ben ik minister van economie, maar ik denk dat ik meer en meer minister word van de círculaire economie, omdat die een grote opportuniteit is. Want denk eens even met mij mee: de afgelopen eeuw is onze wereldbevolking

maal 4 gegaan, maar het verbruik van fossiele brandstoffen ging maal 12, het verbruik van mineralen maal 27, en het verbruik van materialen maal 34. We hebben dus een enorm stijgende vraag naar eindige producten.

En als de vraag heel groot is en het aanbod beperkt, stijgt de prijs van die grondstoffen.

We weten dat wij slecht bedeeld zijn met grondstoffen: we moeten zo goed als al onze grondstoffen importeren. Als we er dus in slagen anders om te gaan met grondstoffen en materialen is dat een winst voor Vlaanderen.

Volgens berekeningen zou een besparing op de materiaalkost 2 tot 3,5 % van het Vlaams BBP opleveren!”

Doel is met het geld een unieke verzameling experts en infrastructuur samen te brengen in een 7.000 m2 groot gebouw. Die ‘accelerator’ moet in 2020 opgeleverd worden op het nieuwe technologiepark Eiland Zwijnaarde.

De eerste drie verdiepingen zullen het technologische deel bevatten: er komen een enorme technologiehal, demo-infrastructuur,

Rik Van de Walle, rector UGent: “We gaan niet alleen ingenieurs of technologen samenbrengen maar bijvoorbeeld ook juridische experten en mensen die verstand hebben van vermarkting van wetenschappelijke ideeën”

Rik Van de Walle, rector van UGent, met Philippe Muyters, Vlaams minister van Economie: “Vandaag ben ik minister van economie, maar ik denk dat ik meer en meer minister word van de círculaire economie, omdat die een grote opportuniteit is”

Zo zal het nieuwe CAPTURE gebouw eruit zien.

Op de foto van links naar rechts: Marnix Botte (Vicevoorzitter IIC UGent), Ignace Lemahieu (Directeur Onderzoeksaangelegenheden van UGent), Philippe Muyters (Vlaams minister van Economie), Rik Van de Walle (rector UGent)

gemeenschappelijke laboruimtes en werkplaatsen. Maar omdat CAPTURE het cruciaal vindt dat deze technologie de wijde wereld ingaat, komt er ook een businessdeel, op de twee bovenste verdiepingen. Kmo’s (onder andere spin-offs) en industriële concerns zullen er kantoorruimte huren om nieuwe activiteiten te ontwikkelen rond water, CO2 en plastics.

De mensen achter CAPTURE weten dat voor het welslagen van een nieuw product en van een nieuw bedrijf verschillende disciplines nodig zijn. Daarom brengen ze verschillende expertisedomeinen samen.

Rik Van de Walle, rector van UGent: “We gaan niet alleen ingenieurs of technologen samenbrengen. We gaan er bijvoorbeeld ook juridische experten bij betrekken, en mensen die verstand hebben van vermarkting van wetenschappelijke ideeën. En we gaan er ook andere universiteiten bij betrekken.”

CAPTURE streeft niet alleen naar samenwerking tussen universiteiten maar ook naar samenwerking met andere kennisinstellingen. Zo is op 22 november een intentieverklaring voor meer samenwerking ondertekend, onder CAPTURE-vlag, tussen UGent en VITO. Rabaey: “Het gebouw kan natuurlijk maar op één plaats staan, maar het platform is er op verschillende locaties. Het is een samenwerking tussen instellingen. Het platform, met de projecten, is al actief. We zijn nu al die activiteiten aan het bundelen en dan wordt het behelpen tot er een gebouw is, waar we fysiek zullen samenzitten.”

Project Improved Binnen CAPTURE lopen al diverse projecten.

Niet binnen het gebouw, natuurlijk, want dat is er nog niet. Maar wel binnen het platform. Een voorbeeld van zo’n project is

Improved. Prof. Arne Verliefde, UGent: “We zien vaak dat de industrie te maken krijgt met een verslechtering van de waterkwaliteit, omdat ze steeds vaker beroep moet doen op alternatieve waterbronnen. Dat kan leiden tot problemen zoals corrosie, of vervuiling in stoomwatercircuits. Binnen Improved werken we aan een oplossing. Daarbij gaan we multidisciplinair samenwerken: het gaat over corrosie - dus materiaalonderzoek -, waterzuivering, energie. We testen ook ter plaatse bij de bedrijven, met een installatie op mobiele schaal, zodat daar duidelijk wordt of het werkt of niet. De overgang van technologie uitdenken naar de inzet ervan in de praktijk zal makkelijker worden door de unieke CAPTURE-infrastructuur, en door al die stakeholders in het gebouw samen te brengen.”

One-stop-shop CAPTURE wil tot ver buiten de landsgrenzen hoge ogen gooien. Rabaey: “De belangrijkste reden voor bedrijven om zich in het CAPTURE-gebouw te vestigen, is dat ze dan vlakbij de technologieaccelerator zitten.

Al die mensen met hun expertise, en al die infrastructuur zijn dan vlakbij, in de verdiepingen eronder. Ook grote bedrijven hebben al die expertise niet in huis. De tweede reden heeft te maken met ontwikkeling van nieuwe technologie. Vroeger gebeurde afvalbehandeling ‘end of pipe’, maar tegenwoordig, omdat de technologie om afval te behandelen ingrijpt op het proces zelf, is er een strategisch voordeel voor bedrijven om sterk bij onderzoek betrokken te zijn.”

Uiteindelijk wil CAPTURE zo een one-stopshop worden voor industrie en overheid in de herwinning van grondstoffen.

waterthema werkt: R2T (Resource Recovery Technology consortium). Mettertijd zal R2T volledig opgenomen worden in dat bredere platform. “R2T is eigenlijk de virtuele waterpijplijn binnen CAPTURE,” legt prof. Verliefde uit. “Het is een betalend platform waarvan bedrijven lid kunnen worden; ze krijgen voor een bedrag inzicht in de resultaten van alle niet-confidentieel onderzoek, vóór publicatie; ze krijgen toegang tot alles wat onze PhD- studenten presenteren, ze krijgen toegang tot netwerkevents, tot Jan Arents die onze platformleider is, ze krijgen jaarlijks toegang tot één stagestudent en één masterthesisstudent. De bedrijven die in dat consortium zitten, zijn ook onze gepriviligieerde partners voor nieuwe onderzoeksprojecten. Hun visie wordt vertaald in projecten die we met CAPTURE willen realiseren. We zijn bezig dat R2T-concept door te vertalen naar CO2 en plastics. We krijgen dus drie zelfgefinancierde pijplijnen met telkens één manager.”

Meer info capture-resources.be www.r2t.ugent.be

Trots op onze

Partner in Duurzaamheid CARMANS Kanaalstraat 14 3560 Lummen Tel. +32 (0)11 45 48 45 info@carmans.be www.carmans.be

Van R2T naar CAPTURE De kiem waaruit CAPTURE is gegroeid, is een consortium dat bijna volledig rond het klimaat en omgeving - ecoTips 18.1

27

Europese emissiehandel ETS in nieuw kleedje Tekst: Toon Wassenberg Elk half jaar organiseren vleva, het Vlaams-Europees verbindingsagentschap, en MiNaRaad Vlaanderen een sessie over Europese energie- en milieuonderwerpen.

Ze doen dit telkens naar aanleiding van het wisselend voorzitterschap van de Europese Raad. Experten kijken terug naar het voorbije voorzitterschap en blikken vooruit op het programma van het nieuwe voorzitterschap.

O

p 18 januari was de wissel tussen Estland en Bulgarije aan de orde.

De halfjaarlijkse sessie voorziet telkens ruimte om een onderwerp verder uit te diepen. Tijdens de vorige sessie was dat de kaderrichtlijn Water waarover je in ecoTips 17.4 meer kon lezen. Deze keer kwam Jos Delbeke, directeur-generaal Klimaat bij de Europese Commissie de nieuwe wind in de Europese emissiehandel (ETS) en de aanpak van de sectoren buiten de emissiehandel (nonETS) toelichten.

Grootste systeem ter wereld Europa kent het grootste emissiehandelssysteem ter wereld: 31 landen nemen er aan deel. Het betrekt ongeveer 45% van alle uitstoot van de broeikasgassen in Europa. Meer dan 11.000 vaste bedrijfsinstallaties worden erdoor gevat en 500 luchtvaartmaatschappijen die in de EU vliegen. De emissiehandel werd in het leven geroepen om de Kyotodoelstellingen te halen.

De eerste mijlpaal voor het systeem was het opzetten ervan.

Het systeem zit erg complex in elkaar maar het principe is in beginsel eenvoudig. Er is afgesproken hoeveel broeikasgassen er jaarlijks mogen worden uitgestoten en die hoeveelheid daalt elk jaar. Bedrijven binnen afgebakende sectoren krijgen een bepaalde hoeveelheid emissierechten. Voor elke ton CO2 die uitgestoten is, moet één emissierecht worden ingeleverd. Wie echter meer wil uitstoten moet emissierechten bijkopen op een veiling waar bedrijven die minder uitstoten, hun recht verkopen. Zo ontstaat handel in emissierechten, gekend als het emissiehandelssysteem. Wie te veel uitstoot, betaalt, wie minder uitstoot dan toegelaten, kan geld verdienen.

De CO2-prijs die beoogd werd met deze handel werd na eind 2008 nooit meer gehaald. De financiële en economische crisis haalde de prijs onderuit. Daarnaast heeft het

28

ecoTips 18.1 - klimaat en omgeving

klimaatakkoord van Parijs in december 2015 de klimaatambities drastisch aangescherpt.

Twee goede redenen om de emissiehandel grondig aan te pakken en ook nieuwe ambities uit te tekenen voor de sectoren die buiten de emissiehandel vallen.

Post-Kyoto Weet je nog? De zogenaamde 20-20-20 doelstellingen? In 2008 spraken we in Europa af de uitstoot van broeikasgassen met 20% te verminderen ten opzichte van 1990, de energie-efficiëntie met 20% te verhogen en 20% van de energie duurzaam op te wekken.

En dat alles tegen 2020. Wat we uit het Kyototraject hebben geleerd, is dat we er in de EU in zijn geslaagd om sinds 1990 de uitstoot van broeikasgassen met 23% te doen dalen, terwijl het BBP in de EU met 53% groeide.

We zijn er in geslaagd om groei en uitstoot te ontkoppelen. Maar we hebben ook geleerd dat we op weg naar quasi klimaatneutraliteit in 2050 steeds straffere jaarlijkse dalingen nodig hebben.

De afgelopen jaren werden de trajecten richting 2030 uitgetekend en onderhandeld.

De grote ambities werden eerder al afgeklopt: 40% minder broeikasgassen, minstens 27% hernieuwbare energie en minstens 30% energiebesparing. Parallel liepen en lopen herzieningen van tal van Europese richtlijnen.

Over energieprestaties van gebouwen, over hernieuwbare energie, marktregulering, governance, CO2-uitstoot van auto’s, bestelwagens, bussen en vrachtwagens, afbouw fluorhoudende gassen en dergelijke meer.

Allemaal met het oog op het halen van die aangescherpte doelen richting 2030 en verder naar 2050.

Dus kreeg ook het emissiehandelssysteem een make-over.

Akkoord over aanpassingen emissiehandel De Europese raad bereikte eerder al een informeel akkoord in november 2017 onder Ests voorzitterschap en op 6 februari werd het dossier bij plenaire stemming in het Europees Parlement afgerond.

De vooropgestelde 40% daling van de uitstoot van broeikasgassen tegen 2030, betekent min 43% via emissiehandel (met daarin ook de elektriciteits- en energieproductie en de luchtvaart) en min 30% voor de zogenaamde non-ETS, met daarbij wegtransport, gebouwen, afvalsector, landbouw, … Wat dat laatste betreft zal België een inspanning moeten leveren van 35%. De inspanningen om samen in de EU 30% te halen zijn verdeeld over de lidstaten onder meer op basis van het bbp per inwoner.

De teksten in het akkoord voorzien onder meer in een toename van de jaarlijkse vermindering van de op de markt te brengen emissierechten met 2,2% ten opzichte van 2021. Die afbouw was aanvankelijk trager, namelijk 1,74% per jaar. Deze factor zal voortdurend opnieuw worden bekeken, maar kan pas in 2024 verder verhogen.

Ook afgesproken: een verdubbeling van de capaciteit van het zogenaamde ETS Market Stability Reserve. Hiermee komen overtollige emissierechten op de markt. Wanneer dit systeem in werking treedt, slorpt het elk jaar tot 24% van de overtollige emissierechten op de eerste vier jaar. Bedoeling is om de prijs te doen stijgen en zo ook de prikkel om de emissies te verminderen.

Nieuwe fondsen Een moderniseringsfonds moet de modernisering van energiesystemen in EU-

Jos Delbeke blijft kritisch voor het Belgische klimaatbeleid: “Het gulle beleid ten aanzien van salariswagens is een grote rem op het keren van de trend van stijgende CO2-bijdrage vanuit het verkeer. We zitten krap als het gaat over het halen van de doelstelling hernieuwbare energie. En tot slot blijft België al te vaak een belabberd figuur slaan op internationale klimaatfora omdat interne verdeeldheid tussen gewesten en het federale niveau al te vaak tot lange besluiteloosheid leidt.”

lidstaten met een lager inkomen forceren.

Het Europees Parlement heeft overigens de financieringsregels aangescherpt, zodat het fonds kan worden gebruikt voor kolengestookte projecten, met uitzondering van stadsverwarming in de armste lidstaten.

Een aanvullend innovatiefonds verleent financiële steun aan projecten van hernieuwbare energie, carbon capture and storage en koolstofarme innovatieprojecten.

Jos Delbeke wees uitdrukkelijk op de opportuniteiten die dit innovatiefonds biedt voor België. Er zal aanvankelijk niet minder dan 450 miljoen euro in het fonds zitten voor de periode 2021-2030, maar dat wordt wellicht nog aangevuld met tientallen miljoenen afkomstig van andere mechanismen uit de emissiehandel.

Carbon leakage De nieuwe teksten geven ook aandacht aan het immer controversiële fenomeen van ‘Carbon Leakage’ (koolstoflekkage). Dit gaat over het risico dat bedrijven hun productie buiten Europa zouden kunnen verplaatsen als gevolg van het beleid inzake emissiereductie.

Als dat gebeurt, lossen we globaal niets op, maar zijn de jobs en investeringen wel verloren voor Europa. De sectoren met het hoogste risico krijgen hun emissierechten gratis. Minder kwetsbare sectoren zullen gratis 30% krijgen.

Kritisch voor België Delbeke toonde zich als vertegenwoordiger van de Europese Commissie al vaker kritisch ten aanzien van het eigen vaderland.

Ook tijdens deze vleva-sessie wees hij op belangrijke uitdagingen en tekortkomingen in België. De echte knelpunten komen wat hem betreft al jaren op hetzelfde neer. Het gulle beleid ten aanzien van salariswagens is een grote rem op het keren van de trend van stijgende CO2-bijdrage vanuit het verkeer. We zitten krap als het gaat over het halen van de doelstelling hernieuwbare energie. Eind 2015 bedroeg het aandeel hernieuwbare energie 7,9%. Dat veronderstelt nog een toename van 5,1% in de enkele jaren die ons nog resten tot 2020. En tot slot blijft België al te vaak een belabberd figuur slaan op internationale klimaatfora omdat interne verdeeldheid tussen gewesten en het federale niveau al te vaak tot lange besluiteloosheid leidt.

Niettemin haalt de optimist in Delbeke het steeds wanneer hij het woord neemt. Dat bleek ook weer uit zijn finale conclusies op 18 januari: “De Europese architectuur voor het klimaatbeleid van de toekomst staat er. De competitiviteit van de Belgische industrie op lange termijn zal afhangen van haar capaciteit om te innoveren, maar het kan zeker. En de Belgische doelstellingen zijn absoluut haalbaar, maar vragen wel duidelijke en structurele bijsturingen in het beleid.

Als doctor in de economie en chef klimaat van de Commissie, was Jos Delbeke meer dan 25 jaar de stille drijvende kracht achter de Europese klimaatonderhandelingen. Hij schuimde in de jaren ‘90 de wereld af om het Kyotoprotocol te laten ratificeren, tekende voor Europa de plannen uit om de broeikasgassen in toom te houden en was één van de architecten van de emissiehandel. Jarenlang was hij als Directeur-Generaal van het DirectoraatGeneraal Klimaat (DG Climate) de hoogste Belg in rang bij de Europese Commissie.

Bij het ter perse gaan van ecoTips viel het bericht binnen dat Jos Delbeke op anderhalf jaar voor zijn pensioen op een zijspoor gezet wordt binnen de Europese Commissie. Hij is daarmee slachtoffer van een stoelendans tussen Europese topambtenaren.

De alom gerespecteerde Delbeke ziet zo de kans verloren gaan om het nieuwe beleid ook in de praktijk nog mee op de sporen te zetten.

Trots op onze

Partner in Duurzaamheid THE SHIFT Hoogstraat 139 1000 Brussel Tel: +32 (0)2 503 54 18 hi@theshift.be theshift.be

klimaat en omgeving - ecoTips 18.1

29

CIRCULAIRE ECONOMIE IN DE PRAKTIJK

Een nieuw leven voor hout van oude schuren

Iedere plank zijn eigen verhaal Tekst: Mieke Vercruijsse, PEFC Beeld: Bois Antique

Recuperatie zit in de lift. Ook voor hout.

Een duurzame oplossing, want de CO2 die opgeslagen zit in het hout, blijft op die manier nog eens honderden jaren opgeslagen. Het PEFC-gecertificeerde bedrijf Bois Antique biedt producten aan die vervaardigd zijn uit hout afkomstig van oude schuren, boerderijen en molens. Een mooi verhaal dat zaakvoerder Milu Voicu gepassioneerd uit de doeken doet.

Je hebt in eerste instantie een passie voor het bos. Heb je dat al van kindsbeen af? azeker. Ik ben geboren in een klein dorp in Roemenië en achter het huis van mijn grootouders was er een bos. Ik heb er eigenlijk het grootste deel van mijn kindertijd en jeugd doorgebracht. Ik trok er op uit om het bos te ontdekken en om er te gaan spelen met mijn vrienden van ‘s morgens vroeg tot ’s avonds laat.

En ik voel me nog steeds enorm aangetrokken tot het bos. Het is een plaats waar ik tot rust kom. Ik kan me er even terugtrekken, ver weg van de dagdagelijkse beslommeringen. Noem het misschien mijn geheime bron van energie en evenwicht. En mijn voorliefde voor het bos is onlosmakelijk verbonden met mijn voorliefde voor hout. Hout wekt een speciaal gevoel bij me op omdat het afkomstig is van een levend product. Bovendien heeft hout een verhaal te vertellen en dat vind ik enorm boeiend.

Werk je met lokaal hout?

Onze afbraakwerken en productieateliers bevinden zich in vier Europese landen, namelijk Roemenië, Polen, Tsjechië en Slovakije. We kunnen dus wel stellen dat het gaat over lokaal hout en niet over hout van de andere kant van de wereld. Voor ons is het ook belangrijk om te werken met ateliers ter plaatse en dus ook de lokale economie te stimuleren.

J

En iedere plank is uniek ...

Inderdaad. Hout kan ten eerste ongelimiteerd gebruikt worden in alle decoratieprojecten, in het produceren van meubels, in kunst en in nog veel meer. Het bijzondere is dat het hout zeer divers is. Geen enkel meubel dat met de hand gemaakt werd, is identiek.

Jouw bedrijf, Bois Antique, opgericht in 2011, werkt louter met recuperatiemateriaal. Vanwaar dit idee?

Vanaf het begin was het de bedoeling om een bijdrage te leveren aan het behoud van onze natuurlijke bronnen, in dit geval de bossen. Dit kan onder andere door oud hout te hergebruiken. Dit hout verkrijgen we door de afbraak van oude gebouwen, zoals schuren, boerderijen, molens ... Recuperatiehout is van goede kwaliteit en bovendien is het een rendabel materiaal voor nieuwe gebouwen.

Ik ben er dus in geslaagd om de menselijke en milieuwaarden te integreren in de economische aspecten.

30

ecoTips 18.1 - klimaat en omgeving

Milu Voicu van Bois Antique: “Ik ben er in geslaagd om de menselijke en milieuwaarden te integreren in de economische aspecten van ons bedrijf”

Het verhaal van de afbraak is niet zo’n simpel verhaal?

Neen. Recuperatie van oud hout is minutieus werk en vraagt kennis van zaken. Het afbraakproces dient met zorg te gebeuren, zonder planken te beschadigen. Bovendien moeten we alle nagels en ander materiaal verwijderen. Deze materialen houden we eveneens opzij voor recyclage. Eenmaal afgebroken, moeten we het hout opslagen op een droge plaats. Tenslotte maken we - op maat van de klant - een nieuw product met het oude hout. Dit gaat gepaard met verschillende behandelingen en afwerkingen.

Iedere plank heeft zijn verhaal door zijn afkomst en iedere plank is uniek. Dat vind ik een bijzonder aspect van onze producten. Dit laat ook toe om creatief met het materiaal om te gaan en te spelen met kleuren, motieven, houtsoorten ...

Tot welke producten verwerken jullie het oude hout?

Ons gamma is door de jaren enorm uitgebreid en nu bieden we producten aan die zich perfect

lenen voor alle soorten projecten, of het nu over een renovatie, een nieuwbouw of een kleine opfrissing gaat. We hebben vier grote categorieën producten. De wandbekleding, zowel voor binnen als voor buiten. Verder maken we deuren voor binnen en buiten. Dan hebben we ook plaatmateriaal in ons gamma, bijvoorbeeld voor een keuken of een tafel.

Tenslotte zijn er de planken, bijvoorbeeld voor vloerbekleding. En zoals gezegd: alles op maat van de klant.

Jullie integreren het hout zowel in rustieke als in moderne projecten?

Ja, ik sta soms versteld van de creativiteit van architecten. De mix van kleuren, bijvoorbeeld om een wand te bekleden, is zeer populair, in alle stijlen. Je kunt met plaatmateriaal ook zeer strak gaan en dit hout gebruiken voor een keuken die geïntegreerd is in een moderne woning. Oud hout van de els bijvoorbeeld leent zich uitermate goed voor hedendaagse, moderne designprojecten. Een binnenmuur bekleed in recuperatiehout kan ook een woning volledig veranderen. En ook mooi meegenomen: hout in een woning is heel gezond omdat het werkt als een filter.

Zijn er projecten waar je uiterst fier op bent?

Dat zijn er uiteraard veel, maar ik heb vooral een bijzondere herinnering aan één van onze eerste grote projecten.Het ging om het integreren van oud hout in een hedendaagse vakantiewoning in Zuid-Frankrijk. Het huis was gelegen in een schitterende regio, midden de natuur. De eigenaar was verliefd geworden op onze producten en wilde oud hout gebruiken voor de muren, plafonds, vloeren en zelfs voor zijn bad. We hebben alles op maat gemaakt en daar met een heel team zes weken gewerkt. Er zaten heel leuke aspecten in dat project, zoals de woonkamer met oude balken in eik die minimum 200 jaar oud waren. De badkamer was de eyecatcher want we hebben hier een originele deur van een schuur in geïnstalleerd. Dit project heeft ons vooral de vele mogelijkheden van ons materiaal doen ontdekken.

Jullie zetten in op duurzaamheid. Kozen jullie daarom voor PEFC-certificatie?

Ik vind het uiterst belangrijk om PEFCgecertificeerd hout te verkopen. Duurzaam bosbeheer past volledig in de visie van ons bedrijf. Bovendien kunnen we ons zo ook

onderscheiden van de concurrentie. Wij hebben in het verleden al projecten aan onze neus zien voorbijgaan omdat we niet beschikten over een eigen PEFC-certificaat, de fameuze Chain of Custody. In openbare projecten vragen ze enkel nog gelabeld hout en zonder eigen certificaat konden wij hier niet aan voldoen. Nu bieden we producten aan die 100% gerecycleerd en PEFC-gecertificeerd zijn. Op deze manier kunnen we onze klanten bewijzen dat we een bijdrage leveren voor de toekomst van onze bossen en dat is belangrijk.

De last om het certificaat te verkrijgen, viel al bij al mee. We hebben een uitstekende begeleiding gekregen van PEFC en van de groepsmanager.

Ik heb hier alleen maar lovende woorden voor.

Ik voelde dat de visie van PEFC bij ons bedrijf past, dus heb ik ook geen moment getwijfeld om op de kar te springen.

En wat zijn de toekomstplannen?

We zullen dit jaar een showroom openen in BelgiĂŤ, zodat de klanten de producten ook echt kunnen voelen. Daarmee gaan we breder op de markt. Tot nog toe zijn we vooral actief op de professionele markt, maar we willen onze pijlen nu ook richten op de particulieren. Het is de bedoeling dat we dan nog meer inzetten op technische adviesverlening. www.boisantique.eu www.pefc.be Wat is PEFC? Programme for the Endorsement of Forest Certification is het grootste boscertificatiesysteem ter wereld met meer dan 300 miljoen hectare gecertificeerde bossen en 19.800 gecertificeerde bdrijven.

In BelgiĂŤ gaat het om 298.000 hectare bossen en 484 bedrijven.

Bois & Habitat Van 23 tot en met 26 maart staat in Namen de beurs Bois & Habitat op het programma. Deze beurs staat volledig in het teken van bouwen en inrichten met hout. Je vindt hier meer dan 180 toonaangevende ondernemingen die hun passie voor hout delen met de bezoekers. PEFC Belgium organiseert de bezoekerswedstrijd. Hiervoor ging de vzw een partnerovereenkomst aan met het PEFC-gecertificeerde bedrijf Bois Antique.

Wie enkele vragen over PEFC juist oplost, maakt kans op een schitterende eettafel in oude eik (waarde 2.855 euro) of een koffietafel vervaardigd uit oude eiken treinbilzen (waarde 1.930 euro). Deelnemen aan de wedstrijd kan ter plaatse (stand 2015-2017) of via het deelnemingsformulier dat op de website van PEFC Belgium zal verschijnen. PEFC Belgium heeft ook vrijkaarten voor de beurs.

Trots op onze

Partner in Duurzaamheid ALLANTA Hendrik van Veldekesingel 150 3500 Hasselt Tel. +32 (0)11 87 09 44 info@allanta.be www.allanta.be

klimaat en omgeving - ecoTips 18.1

31

Eerst de productie, dan de opslag Batterijen, nieuwe trend op de PV-markt Tekst en beeld: Koen Vandepopuliere Na een onderbreking van drie jaar vond op 17 en 18 januari in Flanders Expo te Gent de zevende editie plaats van InterSOLUTION, de vakbeurs voor zonne-energie. Er waren ruim 80 exposanten en 2.348 bezoekers.

Onder meer de opslagmogelijkheden van de duurzaam opgewekte energie blijken van toenemend belang.

T

echnisch gezien is het mogelijk om af te koppelen van het net, bevestigen verschillende standhouders. Dan ben je onafhankelijk van het distributienet. Maar het is vooral financieel een uitdaging, en daardoor weinig interessant, klinkt het unisono. Wat wél steeds interessanter wordt, is een groter deel van de zelf geproduceerde elektriciteit ook zelf te verbruiken, zij het niet de volle 100%. Wat dat betreft, kunnen opslagmiddelen goede diensten bewijzen.

Distributienet als batterij Standaard zijn fotovoltaïsche systemen aangesloten op het elektriciteitsnet. Dat net werkt als een grote ‘batterij’ waarin elektriciteit wordt afgestaan en opgenomen. Maar steeds meer particulieren en bedrijven wekken zelf energie op, wat het net steeds moeilijker kan dragen. Bart De Reuse, Country Manager Belgium bij Krannich Solar: “Naarmate we meer hernieuwbare energie op het net sturen, groeit de kans dat het net af en toe uitvalt. Het zou eenvoudiger zijn en een stabieler net opleveren als iedereen een batterij zou laten plaatsen om de geproduceerde energie op te slaan. En ´s avonds, eens de zon weg is, gebruik je eerst de energie uit je eigen batterij en belast je het net dus niet.”

Paul van Deursen, Business Development Manager bij de Solarclarity Group: “Opslag bij PV-systemen, is echt nodig. We zien dat markten als Duitsland, Australië, Engeland, hard groeien. Hoe komt dat? Wel, vooral omdat het verschil in prijs tussen een kilowattuur die gekocht moet worden en een kilowattuur die geleverd wordt aan het net, er ver uit mekaar loopt. Door dat prijsverschil kan je een batterijsysteem aanschaffen en rendabel laten draaien. Die situatie komt er ook aan in België.”

Zelf energie opslaan Tal van merken brengen batterijsystemen uit, bleek op de beurs. Voorbeelden zijn Axitec,

32

ecoTips 18.1 - klimaat en omgeving

LG, BYD, Mercedes, SolaX, Fronius, Nissan, Enphase, BMW, Tesla, Greenrock, ... De meeste zijn lithium-ionaccu’s, al waren er ook andere, zoals lithiumijzerfosfaat- en AGM-batterijen.

De vreemde eend in de bijt was ongetwijfeld die van Greenrock: een zoutwaterbatterij met Cradle-to-Cradle-certificaat. Maar eigenlijk vormen batterijen slechts één van de mogelijkheden om elektriciteit op te slaan. Neem firma Fronius, dat vooral inzet op de particuliere markt. Haar Technisch Adviseur, Sjef Zijmans, geeft voorbeelden van opslagmogelijkheden voor particulieren: “Opslag van elektriciteit van PV-panelen kan het makkelijkst door de energie in te zetten voor warmtepompen of warmwaterproductie.

Ook elektrische auto’s spelen hun rol: straks hangen heel wat elektrische auto’s aan de lader, op je werk of thuis. De accu van de elektrische scooter kan eveneens zonne-energie opslaan.

Stel dat je 15.000 kWh opwekt. Een derde verbruik je zelf op het moment dat je het opwekt. Je kan een batterij bijplaatsen. Dan kom je op 60 tot 70% eigen verbruik: dat is het optimum. Met extra batterijcapaciteit en eventueel een generator, kom je aan 80 tot 90%, of zelfs hoger.”

De meeste specialisten zien vooral voor particulieren financiële voordelen in batterijopslag maar het zal ook voor een aantal bedrijven gunstig worden

Er waren ook standhouders die net focussen op de bedrijvenmarkt. Eén ervan is Ysebaert nv. Frank Ysebaert, Managing Director bij de firma: “Bedrijven met meer dan 10 kW piek hebben een aparte meter die meet hoeveel je teruglevert aan het net. Ze krijgen daar een kleine vergoeding voor. Dan kan je de teveel geproduceerde elektriciteit beter opslaan en ´s avonds of ´s nachts gebruiken. Batterijopslag verhoogt de private energievoorziening van bedrijven van 30 naar 70%. Overigens kan, ook in bedrijven, opslag van groene stroom

Vreemde eend in de bijt: een zoutwaterbatterij, met Cradleto-Cradlecertificaat

elders dan in de batterijen. Zo werken de meeste bedrijven niet in het weekend. Als dan de PV-panelen elektriciteit produceren, zou je bepaalde verbruikers kunnen inschakelen.

Bijvoorbeeld kan je dan een vorkheftruck opladen of bepaalde koelingen van elektriciteit voorzien. Wat precies de mogelijkheden zijn, hangt af van de aard van het bedrijf.”

Niet-speculatieve businesscases Er is geen one-size fits all: dat is ook waarop van Deursen hamert. Hij geeft enkele voorbeelden van mogelijke businessmodellen. “De meest bekende manier om gebruik te maken van een batterij is load shifting,” begint hij. “Die is meestal voor particulieren van belang. ‘s Middags wordt stroom opgewekt door de zonnepanelen, maar op dat moment ben je niet thuis, zodat je dan niet zoveel energie gebruikt.

Dat overschot wordt opgeslagen in de batterij. ‘s Avonds kom je thuis en gebruik je de stroom uit je batterij, dus je eigen opgewekte stroom.

Zo hoef je niet ‘s middags terug te leveren aan het net voor 6 cent, om die dan ‘s avonds voor 25 cent weer in te kopen. Het kan ook voor bedrijven interessant zijn als ze meer opwekken dan ze direct verbruiken, en ze de stroom uit de batterij ‘s avonds of ‘s nachts kunnen gebruiken.”

Een ander businessmodel is peak shaving, wat in belangrijkere mate voor ondernemingen interessant is. Van Deursen: “Stel bijvoorbeeld dat een bedrijf een lift heeft met een verbruik van 3x55A, terwijl het een 3x50A elektriciteitsaansluiting heeft. Het krijgt dan een

te hoge piek voor de aansluiting. Daardoor ga je over je aansluitlimiet en zou je een zwaardere aansluiting moeten aanschaffen. Dan heb je een hoger tarief terwijl je die pieken maar een paar keer per dag of week nodig hebt. Voor die piek zou je de batterij kunnen inzetten. Zo kan de 5A die de netaansluiting tekort komt uit de batterij geleverd worden, en de overige 50A uit het net.

Dit is een theoretisch voorbeeld om de logica te schetsen, maar er zijn legio voorbeelden te bedenken die dit model realiteit maken in bedrijven: warmtepomp, laders, machines, kantoorapparatuur, verlichting.”

Gerelateerd, maar niet gelijk aan peak-shaving is het businessmodel van de contractwaarde: zo dicht mogelijk binnen de gecontracteerde afnamewaarden blijven om verrassende kosten (zoals een duurder contract) te vermijden.

Opnieuw is dat vooral voor bedrijven van belang.

Speculatieve businesscases Er zijn businesscases die nu niet interessant zijn, maar het in de toekomst mogelijk wórden. Ze zijn speculatief en, opnieuw, vooral van toepassing voor bedrijven. Van Deursen: “Een voorbeeld is handelen op de onbalansmarkt. In de toekomst zal het verschil tussen de hoeveelheid opgewekte elektriciteit en de hoeveelheid verbruikte elektriciteit op en van het distributienet, veel groter worden. Het betekent dat er op sommige momenten stroom te veel is en op andere te weinig. Op het moment dat er stroom te veel

is, zal automatisch de prijs omlaaggaan. Op het moment dat er stroom te weinig is, zal automatisch de prijs omhooggaan.”

Wat ook zal kunnen, is Peer 2 Peer Trade.

Van Deursen: “Als gewoon terugleveren te weinig oplevert, gebruik het dan zelf of verkoop de eigen productie aan derden, aan hun panden, of via laadpalen. Een voorbeeld is het gecontroleerd aansturen van zonne-energiesystemen en windmolens met batterijen, zodat ze dienstdoen als virtual power plant.”

Momenteel vooral voor particulieren De meeste van onze gesprekspartners zien vooral voor particulieren financiële voordelen in batterijopslag. Maar het zal ook voor een aantal bedrijven gunstig zijn.

“Weliswaar niet voor allemaal,” stelt van Deursen; “of het voor een bedrijf al dan niet interessant is, moet geval per geval worden bekeken en berekend.”

Ysebaert, tenslotte, wijst op nog een mogelijk voordeel van batterijen: ze kunnen dienstdoen als noodstroomvoorziening. “Bedrijven doen er goed aan om voor hun batterij een ups-systeem te gebruiken, waarbij ups staat voor uninterupted power supply. Als de stroomvoorziening vanuit het distributienet wegvalt, heb je dan toch nog een voeding om een aantal apparaten en andere voorzieningen, bijvoorbeeld computers, cv-pomp, diepvries, van stroom te voorzien,” besluit hij.

Een greep uit de batterijoplossingen die te zien waren tijdens InterSOLUTION

klimaat en omgeving - ecoTips 18.1

33

Situatie Europese energiemarkt Chaos blijft, digitale transformatie nutsbedrijven noodzakelijk Tekst: Hilde De Wachter Sinds 1999 maakt consultancybedrijf Capgemini een analyse van de energiemarkt in Europa. Alleen kijkt Colette Lewiner, Energy and Utilities senior advisor bij Capgemini en bezieler van het rapport, nu voor de eerste keer verder dan de Europese grenzen. Het rapport werd deze keer uitgebracht als analyse van de wereldenergiemarkt.

O

nder andere Perry Stoneman, Executive Vice President en Utilities Global Sector Leader bij Capgemini, vervoegde daarom het team.

Energietransitie binnen 10 jaar volbracht Uit het rapport blijkt volgens Lewiner dat de energietransitie binnen 10 jaar voltooid zal zijn. Maar we mogen ons wel verwachten aan een hindernissenparcours en niet alle regio’s zullen de trip op dezelfde manier meemaken.

Deze zal anders verlopen per regio. Daarom roept Lewiner ook op om interregionaal samen te werken en van elkaar te leren. “Iedereen staat voor dezelfde uitdagingen. We moeten er samen door.”

Stoneman verwondert zich naar aanleiding van het rapport vooral over de scherpe daling van de Levelized Cost of Electricity (LCOE) van energie uit hernieuwbare bronnen. Deze LCOE is een methode om de totaalkost van energieproductie uit verschillende bronnen te berekenen en zo met elkaar te kunnen vergelijken. Dat de kostprijs van hernieuwbare energieproductie daalt, is geweten. Dat deze zo snel daalt, verbaast Stoneman.

Lewiner kijkt vooruit en verwacht dat deze evolutie zich zal verderzetten: “Momenteel is de kostprijs van onshore hernieuwbare energieproductie 25 tot 60 dollar per MWh. Deze zal tegen 2025 nog verder dalen, naar schatting met 30%. Offshore wind is duurder, zo’n 170 dollar per MWh maar ook deze daalt.

En wat zonne-energie betreft, daar overtreffen de grote projecten de stoutste verwachtingen.

In Chili en Saudi-Arabië zijn er projecten met een LCOE van 25 tot 30 dollar/MWh. In Europa zitten we nog aan 60 dollar maar we verwachten een daling met nog 50% over de volgende 10 jaar.”

34

ecoTips 18.1 - klimaat en omgeving

Technologie blijft zich verder ontwikkelen Wereldwijd valt de ontwikkeling op van technologie om energie te produceren.

Zeker in hernieuwbare energie maar ook in traditionele productie worden stappen gezet. In windenergie bijvoorbeeld slaagt men er in om windturbines groter, hoger en efficiënter te maken. Ook de technologie voor energieproductie uit de zon blijft verbeteren. “Dat stemt ons hoopvol,” zegt Lewiner, “maar er blijven 2 grote problemen: hernieuwbare energieproductie blijft een intermitterende productie. De opslagcapaciteit moet zich dus evenredig ontwikkelen. En het blijft een decentraal gegeven waarvoor je veel oppervlakte nodig hebt. In regio’s met woestijnen is dat misschien geen probleem maar in het dichtbevolkte Europa is dat toch een uitdaging.”

Onder andere door technologische verbeteringen daalde de energieprijs het afgelopen jaar. In de Verenigde Staten zette men verder in op schaliegas. De prijs van een vat olie zakte van 50 dollar per barrel naar 30 euro per barrel.

Colette Lewiner, Capgemini: “De kostprijs van batterijopslag daalt minder snel dan de kostprijs van hernieuwbare energie. Toch moet de opslagcapaciteit zich evenredig ontwikkelen met de productie via hernieuwbare bronnen.

Anders blijft de Europese energiemarkt chaotisch.”

Wereldwijd zet men in op grote projecten met hernieuwbare energie. Stoneman: “In Californië en Australië bijvoorbeeld komen er niet alleen grote productieprojecten bij maar ontwikkelt men gelijktijdig ook

het omliggende elektriciteitsnet. Grote energieprojecten worden een consistente trend maar alomtegenwoordig zijn ze vooralsnog niet.”

Klimaatakkoord als motor Uiteraard speelt het klimaatakkoord tijdens COP21 in Parijs een belangrijke rol. “Maar de vrijwillige maatregelen die de verschillende landen er voorstelden, volstaan niet,” waarschuwt Lewiner. “In Europa heeft men in de 2020-verordening ingezet op 3 pistes: hernieuwbare energie, broeikasgassen en energie-efficiëntie. Naar mijn gevoel was dat de verkeerde strategie want de 3 doelstellingen waren onderling niet verbonden en er was geen hiërarchie. Men had enkel de reductie van broeikasgassen als doel moeten stellen en de andere doelen en maatregelen daar aan ophangen. Iets wat ze met de 2030-verordening nu wel doen.”

Wereldwijd ziet Stoneman verschillende snelheden in de energietransitie: “Ondanks Trump gaan individuele staten en steden wel verder met de ontwikkeling van hun hernieuwbare energieprojecten. In Azië zien we dan weer een veel diffuser beeld.

Sommige landen zetten daar nog in op nieuwe steenkoolprojecten om in de stijgende vraag te voorzien. Australië is nog voor 84% afhankelijk van steenkool maar zij zouden wel snel kunnen omschakelen omdat ze zelf veel natuurlijk gas ter beschikking hebben.”

Stoneman is vooral benieuwd wat er zal gebeuren op de eilanden die in 2017 schade opliepen door de orkanen in het Caraïbisch gebied en de VS. “Ook de energieproductie en -distributie werd er getroffen. Zullen deze landen deze gebeurtenis als een kans zien om hun traditionele centrales en netwerken om te schakelen, of niet? Wat daar gebeurt, zal een interessante indicatie zijn voor de manier waarop de energiemarkt wereldwijd kan veranderen.”

Nood aan slimmere energiedistributie In al die evoluties en wijzigingen vinden Lewiner en Stoneman de transitie van de energiedistributie de belangrijkste. “De distributie heeft de meeste impact van de

decentrale productie door hernieuwbare bronnen. Het is op het net dat alle input samenkomt en beheerd moet worden. We hebben dus dringend nood aan een slimmer net en een slimmere distributie.”

Opslagcapaciteit blijft de flessenhals Hoewel de kostprijs van energieopslag ook daalt, evolueert deze trager dan de daling bij hernieuwbare energieproductie. “Momenteel is de kost voor opslag 190 dollar/MWh,” verduidelijkt Lewiner. “Dit zal dalen naar 100 dollar/MWh. De opmars van de elektrische auto zal een grote rol spelen in deze evolutie.”

Chaos op de energiemarkten blijft Met al deze evoluties en transities, mag het niet verbazen dat de energiemarkten chaotisch zijn en blijven. Grote nutsbedrijven hebben het moeilijk om hun winstmarges veilig te stellen.

Volgens Lewiner is het gebrek aan efficiënte

opslagcapaciteit daar mee de oorzaak van.

“Vooral in Europa zien we dat de productie van hernieuwbare energie in de afgelopen jaren sterk ondersteund is door subsidies. Hierdoor zijn er veel projecten bijgekomen. Maar de marktregels zijn niet gewijzigd waardoor ook de traditionele centrales blijven produceren.

Bijgevolg is er op sommige momenten overproductie, bijvoorbeeld wanneer er veel wind is. De producenten en netbeheerders moeten daarmee omgaan. Gelukkig is het subsidietijdperk nu stilaan achter de rug en zien we dat de markt ook flexibeler wordt.

Gevraagd naar de acties die nutsbedrijven kunnen ontwikkelen, is Lewiner duidelijk: “Ze moeten transformeren naar een servicebedrijf.

Hun klanten zijn het belangrijkste. Ze moeten ze beter leren kennen en er nieuwe diensten voor ontwikkelen, bijvoorbeeld rond batterijtechnologie of energie-efficiëntie.

Transparantie is daarbij belangrijk. Een vertrouwensband opbouwen zodat hun klanten ook langer klant blijven, is cruciaal.

Daarnaast moeten ze inzetten op digitale transformatie. We zien dat energiecentrales die gedigitaliseerd zijn, 24% kostenefficiënter zijn dan de traditionele. De Europese spelers kunnen daarin veel leren van hun Amerikaanse collega’s. Daar zijn de centrales in grotere mate gedigitaliseerd.”

De energieconsumenten, of het nu particulieren, overheden of bedrijven zijn, mogen de komende jaren dus meer dienstverlening van de nutsbedrijven verwachten met nieuwe diensten, meer transparantie en duidelijkheid op de facturen, echte groene energie en een betere regeling van de zelfconsumptie van eigen geproduceerde energie. Daar kunnen we als klant niet rouwig om zijn.

Figure: Share of renewables in the Member States' gross final energy consumption 60%

2020 Objective

50%

2015

30%

2005

Het aandeel energie uit hernieuwbare bronnen per Europees land en voor Europa als geheel

20%

40%

10%

s ry rg ta 8 s ic m ic y e ia in ia e ly ia d d m n ia d ia al rk ia ia ia de atv lan str tug ma ton ven an anc uan pa oat man eec Ita lgar elan lan do land ubl lgiu ubl pru ga ou al n-2 y o M io S Cr er Gr g L Fin Au or en Es lo om Fr th p p r r e P in he C Hun mb e B Re Bu I P D S R K et k R Li G Un xe h d u a c N v an L te e i e o p Cz Sl Un ro Eu

0%

e Sw

Source: Institute for Climate Economics (I4CE) with data from Eurostat and the European Commission, 2017.

Marlex is een groeiend multinichekantoor met gespecialiseerde ondernemersadvocaten. Marlex draagt een pragmatische aanpak hoog in het vaandel zodat u concreet en doelgericht geadviseerd wordt.

Het team ‘Overheid en Omgeving’ binnen Marlex beschikt over de nodige specialisatie en kennis om u bij te staan en te begeleiden in alle facetten van het complexe omgevingsrecht:

Dirk Martensstraat 23 - 8200 Brugge Tel: 050/83 20 38 - Fax: 050/83 20 36 advocatenkantoor@marlex.be

• • • • • • •

Ruimtelijke ordening, stedenbouw en milieurecht Bodemrecht Onteigeningen Overheidsopdrachten Agrarisch recht Hernieuwbare energie ...

1 Europese markt belangrijke troef voor Belgische bedrijven Tekst: Hilde De Wachter België is een nettobijdrager aan de Europese Unie. Dat betekent dat we jaarlijks meer geld bijdragen dan dat we er rechtstreeks uithalen. Je zou daaruit kunnen besluiten dat België een slechte deal gemaakt heeft met Europa.

Maar Europa is meer dan de uitkomst van bijdragen versus inkomsten. Denk bijvoorbeeld aan de vele subsidies die Europa geeft voor innovatie, onderzoek en opleiding. Toch blijkt dat niet de belangrijkste troef om in de Europese boot te blijven. Voor Belgische bedrijven is de eengemaakte markt de echte plus.

O

ok bedrijven die actief zijn in duurzaam ondernemen en innoveren, doen hun voordeel met de Europese steun en de eengemaakte markt.

Innovatie subsidiëren en mogelijk maken “Zonder Europese subsidies zou België op vlak van onderzoek niets betekenen,” zegt Michael Gillon van de Luikse universiteit. Gillon is sterrenkundige en ontdekker van exoplaneten.

De ontdekking van het TRAPPIST systeem, de grootste batch van exoplaneten van een gelijkaardige grootte als de aarde ooit ontdekt, was recent nog in het nieuws. “Het onderzoek dat wij doen is erg gespecialiseerd en vergt veel middelen. Mocht Europa dit niet ondersteunen, dan was dergelijk onderzoek in België uitgesloten. Het voordeel is ook dat de EU complementaire projecten ondersteunt.

Zo wordt er niet 2 keer hetzelfde onderzocht maar vullen projecten elkaar aan. Een project is per definitie een tijdelijk gegeven maar indien je een succesvol project hebt, kan je wel een vervolgproject indienen. Zo is er toch continuïteit in het onderwerp van je onderzoek.”

36

ecoTips 18.1 - klimaat en omgeving

Toch zijn er op het subsidiesysteem ook bemerkingen te maken. De administratieve last is enorm en de slaagkans klein. Vooral voor kleine bedrijven is het maar de vraag of het de moeite loont om veel tijd in een aanvraag te stoppen als de kans op succes minder dan 5% is. “Europa is zich bewust van dat probleem,” zegt Steven Van Hecke, EU-expert. “De Europese Commissie moet zich over die anomalie buigen. Vele projecten zijn trouwens samenwerkingen tussen verschillende partijen. Indien er in je project partijen zitten die ervaring hebben met het indienen van projecten, is dat zeker een plus.”

Europa besteedt jaarlijks een mooie som aan ondersteuning voor projecten. Het gaat om ongeveer 136 miljard per jaar en dat budget stijgt nog.

Ook Bio-Base Europe, een pilootfaciliteit voor procesontwikkeling van biogebaseerde producten, gevestigd in Gent, mocht al genieten van Europese steun. De totale investering van meer dan 6 miljoen euro werd voor meer dan 3 miljoen euro gesubsidieerd vanuit het European Regional Development Fund. Bio-Base Europe fungeert als een pilootlocatie voor start-ups en innovatieve bedrijven. Op die manier moeten de individuele bedrijven niet investeren in dure technologie om hun innovatie van laboschaal naar productieschaal te brengen. Dankzij deze infrastructuur konden al 4 bedrijven hun product commercialiseren en zitten er nog een hele rist in de pijplijn.

Belang van eengemaakte markt Patricia Ceyssens, medestichter van WeWatt, een bedrijf dat kantoormeubilair met trappers en oplaadmogelijkheid maakt, wijst op een ander, misschien wel interessanter voordeel van Europa.

“Europa is niet alleen maar een subsidiemachine.

Wij hebben voor WeWatt bijvoorbeeld nog niet met subsidies gewerkt maar we bestaan wel dankzij de Europese eengemaakte markt en de handelsakkoorden die Europa afsluit met derde landen. Enkel onze thuismarkt was te beperkt geweest voor het toch wel specifieke product dat wij maken. En uiteraard helpt het ons bedrijf dat Europa volop inzet op de circulaire economie.”

Ceyssens waarschuwt dat bedrijven soms te veel belang aan subsidies hechten. “Een eerste klant hebben, is zoveel waardevoller. Ik pleit er dan ook voor dat de overheid innovatie in de praktijk ondersteunt door innovatieve producten aan te kopen. De overheid moet de minst kritische koper zijn zodat start-ups een eerste klant kunnen binnenhalen. Referenties kunnen voorleggen, is cruciaal.”

Heel wat Belgische bedrijven genieten van deze eengemaakte Europese markt. Van de totale productenuitvoer uit België gaat 72% rechtstreeks naar andere Europese landen, zonder belemmeringen van grenzen en invoerheffingen.

Meer info European Structural and Investment Funds

Bedrijven moeten nu onmiddellijk bijdragen Klimaatdoelstellingen onder de aandacht op Wereld Economisch Forum Tekst: Katrien Van Miert

H

et is maar liefst 800.000 jaar geleden dat onze atmosfeer nog zo veel CO2 bevatte. Dat toonden ijsboringen op Antarctica al eerder aan. Om dit even in perspectief te plaatsen: De mens wandelde naar schatting pas 200.000 jaar geleden voor het eerst over de aarde. “Beangstigende cijfers brengen vuur aan de lont,” klinkt het hoopvol. “Als we de gevolgen van de verpletterende CO2-opmars deze eeuw nog willen vermijden, moet er nu iets gebeuren.” Maar zelfs als alle landen de engagementen van het Parijse klimaatakkoord waarmaken, zullen we er niet in slagen om de wereldwijde temperatuurstijging onder de gevaarlijke grens van 2 graden Celsius te houden. Ook hier hebben Steed en Reid een concreet cijfertje klaarstaan: “Willen we terug naar het pre-industriële CO2-gehalte in onze atmosfeer, zullen we drie keer zo veel inspanningen moeten leveren.”

Ook voor het bedrijfsleven is hierin een belangrijke rol weggelegd. Sommige multinationals stoten meer broeikasgassen uit dan volledige landen. “De koolstofvoetafdruk van Mars, Incorporated

is even groot als die van Panama”, bekent Grant F. Reid. “Maar we beseffen zeer goed dat we onze verantwoordelijkheid moeten opnemen. Innovatie, efficiëntie en een lokaal aankoopbeleid kunnen bedrijven niet enkel helpen om minder koolstofdioxide te produceren, maar ook om geld te besparen.”

Concreet roepen Steer en Reid alle bedrijven op om in 2018 werk te maken van drie groene actiepunten.

Investeer enkel nog in duurzame technologie Tussen nu en het jaar 2030 zal het bedrijfsleven wereldwijd ongeveer 90 triljoen euro spenderen aan nieuwe infrastructuur. De beslissingen die daarbij genomen worden, kunnen een enorm verschil maken, in goede of in kwade zin.

Investeer daarom enkel in groene technologie en kies steevast voor hernieuwbare energie. Dat is niet enkel de juiste beslissing, maar ook de slimste. Je dijkt lange-termijnrisico’s in, komt op een goed blaadje te staan bij je essentiële partners (klanten, overheden, personeel,…) en bespaart heel wat budget. Reid: “Bij Mars plukken we nu al de financiële vruchten van onze investeringen.”

Grant F. Reid is de CEO van Mars Incorporated, het bedrijf dat ons onder andere Twix, M&M’s, Uncle Benz en Wiskas bracht. Mars Inc. was één van de Amerikaanse topondernemingen die publieke kritiek uitten op de beslissing van Trump om zich terug te trekken uit de klimaatakkoorden van Parijs.

Ga partnerschappen en uitdagingen aan Het ondertekenen van akkoorden moet niet enkel een zaak zijn van overheden. Er bestaan immers ook heel wat initiatieven waar je als bedrijf rechtstreeks je karretje aan vast kan hangen. Zo gingen ondernemingen en investeerders al meer dan 2.600 engagementen aan via het NAZCA-platform, nemen minstens 650 bedrijven actief deel aan de Take Actioncampagne van We Mean Business en stapten 338 ondernemingen in een traject van het Science Based Targets Initiative. Bekijk dus zeker of er ook zo’n project bestaat voor jouw bedrijf.

Geef mee vorm aan de klimaatdoelstellingen van je land Om een mooie toekomst te garanderen, zouden alle landen voor 2020 hun langetermijndoelstellingen moeten verstrengen.

Het bedrijfsleven kan het nodige gewicht in de schaal leggen om mee plaats te nemen aan de schrijftafel. Probeer je overheid voor de VN-top van december ervan te overtuigen dat klimaatrisico’s ook financiële risico’s inhouden.

Stem daarnaast de ecologische ambities van je bedrijf af op die van je overheid. Zo kan je elkaar motiveren en versterken.

Andrew Steer is voorzitter en CEO van het World Resources Institute, een internationale onderzoeksorganisatie waar experten samenwerken met leidinggevende figuren.

Ze focussen zich op zes internationale uitdagingen: voeding, bossen, water, klimaat, energie en steden.

Steer was ook meer dan 30 jaar actief bij de Wereldbank.

Beeld: Pexels

Van 23 tot 26 januari werd het Zwitserse skioord Davos overspoeld door zo’n 3.000 staatshoofden, CEO’s en intellectuelen uit meer dan 100 verschillende landen. Zij tekenden present op het Wereld Economisch Forum (WEF), het jaarlijkse theekransje van de invloedrijkste personen op aarde.

Iedereen keek reikhalzend uit naar de speech van Donald Trump. Maar wij herinneren ons toch vooral de bijdrage van Andrew Steer (World Resources Institute) en Grant F. Reid (Mars Inc.). Zij riepen het bedrijfsleven op om onmiddellijk werk te maken van een grondig milieubeleid en gaven meteen enkele tips mee.

klimaat en omgeving - ecoTips 18.1

37

Boekrecensie

Eeuwige Winst

Hoe circulaire economie werkt voor ondernemers Door Didier Pierre en Geerdt Magiels Tekst: Jo De Wachter In goed 100 bladzijden geven de auteurs een concreet en verhelderend overzicht van de circulaire economie in de Lage Landen anno 2018. Met dit boek bewijzen Pierre en Magiels dat bedrijven die een langetermijn duurzame visie durven vooropstellen, wel degelijk een economisch en ecologisch winstgevend scenario kunnen ontwikkelen. Makkelijk is het niet, boeiend des te meer. De getuigenissen zijn eerlijk, en getuigen van disruptief denken en doen.

A

nders dan in het visionaire boek “Cradle to Cradle” van William McDonough en Michael Braungart uit 2002, beschrijven Pierre en Magiels nauwgezet en aan de hand van praktijkvoorbeelden, hoe 15 jaar later in de Lage Landen, bedrijven stap voor stap, met vallen en opstaan, de omslag maken.

People planet profit stamt uit de 18de eeuw Om te begrijpen waarom een circulaire manier van produceren en consumeren noodzakelijk is, waarom we van een lineaire economie (produceren-gebruiken-weggooien) naar een circulaire economie (afval wordt grondstof, steeds opnieuw te gebruiken in eeuwig draaiende kringlopen) moeten evolueren, nemen de auteurs ons eerst mee naar wat voorafging: twee eeuwen grenzeloze groei. Ze beschrijven hoe de oorsprong van de begrippen duurzaamheid – people, planet, profit (1713, Hans Carl von Carlowitz) en kringlopen - fotosynthese (1779, Jan IgenHousz) diep in de 18de eeuw al uitgebreid te boek gesteld werden. De mens is geen kroon op de schepping, maar een onderdeel van een groot geheel waarin elke schakel even belangrijk is. Voor IngenHousz en Von Carlowitz bestond er geen afval. Alle cycli zijn gesloten. Pas in de industriële samenleving, die zij aan het einde van 18de eeuw zagen ontstaan, werden cycli opengebroken en ontstond afval. Dat laatste is verspilde grondstof. De recyclage, waar wij nu hier in Vlaanderen zo trots op zijn, is eigenlijk een 38

ecoTips 18.1 - klimaat en omgeving

nederlaag, een activiteit die niet nodig zou zijn als de overschotten van het ene proces automatisch grondstoffen waren voor het volgende. Vandaar ook de opkomst van de repairbeweging, die kapotte toestellen wil herstellen, en materialen zo lang mogelijk wil blijven gebruiken zonder waardeverlies.

Gelukkig ontwikkelde het idee dat economische bedrijvigheid zich kan of moet voegen naar de ecologische realiteit van in elkaar verweven cycli. In de jaren 60 van de vorige eeuw brachten opeenvolgende golven van wetenschappelijk inzicht, maatschappelijke verontwaardiging en beleidsmatige ingrepen langzaam verbetering.

Een van de vaandeldragers van de huidige golf is de Ellen MacArthur Foundation (EMF), een Briste NGO. De organisatie brengt onderzoek, ondernemingen en beleid bij elkaar rond harde feiten en concrete doelstellingen.

Ze hanteert daarbij drie basisprincipes, samengebracht in een overzichtelijke figuur.

Waar komt het op neer? Cycli sluiten - hoe kleiner de cirkels, hoe lokaler, hoe duurzamer, en hoe energiezuiniger.

Materialen kunnen en moeten hun waarde behouden. Afschrijvingen spelen geen rol meer.

Daardoor worden activiteiten die zich nu in de marge van het hoofdgebeuren van de lineaire economie afspelen, een kerntaak.

De krijtlijnen die EMF uitzet, zijn eigenlijk niet eens nieuw of onbekend. De mensheid heeft eeuwenlang hersteld en hergebruikt.

Men sprong zuinig met zaken om.

Men herstelde fietsen, schoenen, kledij, werkinstrumenten, … De landbouw – denk aan de familiale, grondgebonden veeboerderij – heeft trouwens een eeuwenoude traditie van circulair werken.

De industriële productie heeft echter een productie-consumptie patroon geinstalleerd dat, terend op goedkope energie (steenkool, olie), groeiende afvalstromen en steeds duurder wordende arbeid creëerde. Nu staan we voor de uitdaging om dit lineaire patroon om te buigen naar cirkels. EMF reikt de nodige hefbomen aan om de cirkel aan het rollen te krijgen: RESOLVE – REgenerate, Share, Optimise, Loop, Virtualise en Exchange.

Circulair werken is eerst en vooral goed nadenken De auteurs nemen ons mee in een manier van werken en denken die verschilt van wat klassieke bedrijfsopleidingen vertellen.

Maar laat je daardoor niet afschrikken. Het draaiboek dat de auteurs voorstellen bevat alle kerngedachten die de weg wijzen naar de cirkel. De zeven wegwijzers die ze voorstellen, zijn niet ingewikkeld. Ze allemaal uitvoeren, is het des te meer. Maar, zo benadrukken de auteurs, niet alles moet of kan ineens, het is een leerproces.

1. Weet waarom In Europa hebben we nauwelijks eigen grondstoffen, en ook voor onze energie zijn we voor een groot deel afhankelijk van het buitenland, of van de grillen van zon en wind. We hebben wel een gigantisch bovengronds materialenreservoir voorradig, opgeslagen en opgestapeld in de vorm van onze gebouwen, wegen en infrastructuur, gebruiksvoorwerpen, elektronica en witgoed. Als we het zorgvuldig gebruik en hergebruik van dit reservoir kunnen combineren met zuinig, hernieuwbaar energiegebruik, stelt het ons in Europa in staat om snel met de circulaire economie aan de slag te gaan. Je zal niet alles kunnen voorzien of anticiperen. Dat

mag echter geen reden zijn om actie voor je uit te blijven schuiven. Het is wel essentieel dat je weet waarom je circulair wil werken.

2. Meten is weten Circulariteit is een vrij nieuw concept in de bedrijfsvoering, en de instrumenten om de circulaire en duurzame werking van een bedrijf in kaart te brengen zijn nog in volle ontwikkeling. De zoektocht naar wetenschappelijke robuuste methodes is nog volop aan de gang, maar dat mag je er niet van weerhouden concrete stappen te zetten.

Ga pragmatisch te werk, een nulmeting als baseline is essentieel, opgevolgd door herhaalmetingen die de evolutie van je bedrijfsprocessen kunnen objectiveren.

Een kernachtige manier om het circulair objectief te kunnen beoordelen is het bepalen van de koolstofvoetafdruk van de bedrijfsprocessen, het bepalen van de CO2uitstoot binnen een levenscyclusanalyse (LCA). LCA is een bekend instrument om externaliteiten (ecokosten) in kaart te brengen.

Maar er bestaan vele alternatieven: Material Circularity Indicator van de Ellen MacArthur Foundation, Material Health Assesment Methodology van de

C2C-school, REPRO - Remanufacturing Product Profiles, Circularity Economy Index, Material Flow Analysis, Sustatool (UAntwerpen), Eco Management and Audit Scheme (EMAS).

Het uiteindelijke doel is te komen tot een ‘gelijk speelveld’. Hier ligt een rol voor de overheid, aldus de auteurs, die deze en toekomstige metingen en analyses kan aanmoedigen (met subsidies), zodat bedrijven makkelijker zicht krijgen op kosten en winsten verbonden met productcirculariteit.

3. Volg de verbetertrajecten Bij het in kaart brengen van de ‘vermeden emissies’ worden interessante trajecten

zichtbaar. Het gaat over emissies die je vermijdt door iets op een andere manier of helemaal niet te doen (bijvoorbeeld geen nieuwe zaken aankopen, maar te herstellen). De echte circulairen vertellen niet over ‘minder dit en minder dat’, maar brengen een positief verhaal over stelselmatig meer en dikwijls andere hernieuwbare grondstoffen, meer groene stroom of meer inzet van miskend talent.

4. Leren door te doen, doen door te leren De getuigenissen van bedrijven die circulair startten, hebben nooit een specifiek, vergelijkbaar uitgangspunt. Ze vonden een specifiek startpunt in hun eigen activiteiten. Patagonia, Mosa, Desso,

Dit boek levert méér dan een aanzet tot een pragmatisch antwoord op veel gestelde vragen over circulair ondernemen.

Het is verplichte lectuur voor iedereen, van student, onderzoeker, over (beginnend) ondernemer, tot medewerker of bestuurslid in een multinationale onderneming.

Een circulaire economie wil kapitaal heropbouwen, of dit nu om financieel kapitaal gaat, geproduceerd, menselijk, sociaal of natuurlijk kapitaal. Deze aanpak verzekert verbeterde stromen van producten en diensten. Het diagram van de Ellen MacArthur Foundation illustreert de continue flow van technische en biologische materialmen doorheen de waardeketen.

klimaat en omgeving - ecoTips 18.1

39

Auping, Interface,… ze hebben jaren nodig gehad om te groeien in het inbedden van circulaire aspecten in alle facetten van hun bedrijf. Met vallen en opstaan.

En het werk is nog niet af. Gelukkig kunnen de beginners van nu terugvallen op de ervaring van de pioniers. Hun praktijkvoorbeelden komen uitgebreid aan bod in het hoofdstuk Leren uit de praktijk – Circulair op de werkvloer, dat het zwaartepunt vormt van het boek.

5. Bouw de keten Circulair ondernemen gaat om samenwerken met diverse, cruciaal gekozen partners, het gaat niet meer om aannemen en doorgeven. Alles begint dus met het bepalen en zoeken van de juiste partners, waarmee je businessplannen open en bloot kan bespreken. Je moet je kwetsbaar opstellen, in alle vertrouwen kunnen werken. Dat is de aanloop van een klassiek bedrijf naar een ‘hybride onderneming’, waarin de traditionele afbakening tussen verschillende ondernemingen verandert van een strakke grens naar een soepele samenwerking.

6. Communiceren Communicatie over het waarom, wat en hoe van de hele transitie is cruciaal. Maar, probeer niet per se iedereen op voorhand te overtuigen. De praktijk leert dat mensen al doende overtuigd geraken van de noodzaak en de schoonheid van de nieuwe aanpak. Wees ook open over moeilijkheden en problemen, naar binnen en naar buiten.

Want dat zijn net de opportuniteiten om te verbeteren.

7. Leg de stapstenen Het terrein ligt nog braak. Wetgeving ontbreekt vaak, pionieren is de boodschap!

De obstakels zijn nu vooral dat de markt (nog) geen vragende partij is. Daarbovenop is de inertie van de markt en logistiek vaak erg groot. En ontbreken er nog objectieve modellen om circulair met lineair te vergelijken.

Bovendien eisen klanten vaak dat een product ‘duurzaam’ is, maar denken ze toch nog vaak aan de korte termijn bij een aankoopbeslissing.

Circulair op de werkvloer – het leerproces in de praktijk Dit is hét hoofdstuk waar de meeste boeken over circulaire economie niet aan toekomen, maar dat van levensbelang is, willen we meer ondernemers inspireren en aanmoedigen om de stap te zetten naar circulair ondernemen.

Het behoud van de intrinsieke waarde van een product staat centraal in al de ‘pioneering cases’. Materialen kunnen en moeten hun waarde behouden. Afschrijvingen spelen geen rol meer. Daardoor worden activiteiten die zich nu in de marge van het hoofdgebeuren 40 40

ecoTips 18.1 - klimaat en omgeving

van de lineaire economie afspelen, een kerntaak. Schoonmaak is bijvoorbeeld de eerste stap in een degelijk onderhoud van materialen. Herstellen wordt weer de gewoonste zaak van de wereld. Een bedrijf als Patagonia maakt zich sterk dat je kapotte buitensportkleding bij hen kunt laten herstellen.

Op het actief van de balans van een bedrijf zal ook een grondstoffeninventaris staan.

Vakkennis van onderhoud en herstel van materialen en producten is dan vereist. De auteurs vragen zich af of hier geen rol is weggelegd om jongeren op te leiden en te coachen, zodat die nieuwe experts in herstel en hernieuwde inzetbaarheid worden.

Daarbovenop stellen ze de vraag hoe de grondstoffen herverdeeld zullen worden.

Zullen ze allemaal in handen komen van de fabrikanten? Dreigt daar geen duister monopolie, waar de consument het slachtoffer van kan worden? Een betere optie is misschien dat de grondstoffen in handen zijn van de consument, aldus de auteurs. Hoe dit precies in zijn werk zal gaan, is op dit moment moeilijk in te schatten.

dat materialen zoveel mogelijk biologisch afbreekbare, natuurlijke monomaterialen moeten zijn. Belangrijk daarbij is dat verschillende materiaalsoorten niet vermengd mogen worden en dat er bijvoorbeeld geen verlijmingen meer gebeuren die materialen besmetten.

Het overbodig maken van lijm had ook grote gevolgen voor tapijtenfabrikant Interface.

Volgens een levenscyclusanalyse bleek de ecologische impact met 90% teruggedrongen.

Vergeleken met 1996, het jaar van de referentiemeting, werd bovendien de totale broeikasgassenuitstoot in de fabrieken van Interface met 95% teruggebracht.

Tegelijkertijd steeg de verkoop met 60%. De koolstofintensiteit daalde in verhouding tot de verkoop met 82 % en de winst verdubbelde.

Bij het bedrijf NNOF- Nearly New Office Facilities, was het analyseren van de koolstofvoetafdruk van heel hun werkproces de eyeopener. Het herstellen van meubilair bleek cruciaal en zo creëerde NNOF zelf de markt voor ‘bijna nieuwe kantoormeubelen’.

Stijn Van Hoestenberghe van Aqua4C: “Ik zou willen dat er een ‘ministerie van LCA’ werd opgericht. Van alle producten en processen zouden we over een levenscyclusanalyse moeten beschikken. Gestandaardiseerd, vergelijkbaar, objectief. Op die manier kunnen consumenten vergelijken.

Het zou ook een instrument zijn waarmee de overheid producenten kan belasten, op basis van de CO2 die ze uitstoten. Zonder dat soort graadmeter blijft duurzaamheid een holle term. Met zo een tool creëer je een gelijk speelveld.

Dat ontbreekt nu nog, waardoor sommige producten veel goedkoper zijn dan ze zouden mogen zijn.”

Praktijkvoorbeelden uit België en Nederland Beddenfabrikant Auping uit Nederland wil in 2020 helemaal circulair zijn.

Heel belangrijk voor het terugwinnen van de waarde is de faciliterende logistiek. Het beheersen van terugkeerstromen vormt een sleutelfactor. Samenwerking, maar ook technologische ondersteuning zijn cruciaal voor ‘reverse logistics’. De ‘point of no return’ moet juist het moment worden waarop de terugkeer ingezet wordt.

Elke afgedankte matras, ook als ze van een ander merk is, kan via het door Auping opgezette Take Back inzamelsysteem terugkeren in de grondstofketen, via recycle partners zoals Retour Matras. Een tweede belangrijke stroom heeft betrekking op ‘design for disassembly’. De derde stroom houdt in

Rotor uit Brussel toont aan dat er in de bouw nog veel te rapen valt. Ze weet dat ze in de binnenste cirkels van hergebruik werken en dus veel besparen. Ze kijkt ondertussen vooral ook naar zaken als kwaliteit van het materiaal, de arbeidsplaatsen die ze creëert, de erfgoedwaarde van wat ze van vernietiging redt en een tweede leven geeft. Langzaamaan verschuift zo de aandacht van recyclage naar hergebruik, in samenwerking met partners in de bouw en met vastgoedspelers.

Andere voorbeelden die aan bod komen zijn de Omegabaarzen van de ecologische visboerderij Aqua4C, grondgebonden melkveebedrijven, DyeCoo textiel verftechniek onder hoge CO2druk, Photanol, LanzaTech, BASF, …

Sluitstuk in een circulair toekomstbeeld is

de uitvinding van de artificiële fotosynthese.

Hier is een grote rol weggelegd voor chemici, biochemici, ingenieurs zowel in de academische als in de bedrijfswereld. Maar ook het invoeren van de totale kosten van de hele levenscyclus van een product (LCA) in het prijskaartje is een complexe opdracht waar meer onderzoek voor nodig is. Circulaire producten en diensten zouden dan goedkoper moeten worden. Stijn Van Hoestenberghe van Aqua4C: “Ik zou willen dat er een ‘ministerie van LCA’ werd opgericht. Van alle producten en processen zouden we over een levenscyclusanalyse moeten beschikken.

Gestandaardiseerd, vergelijkbaar, objectief. Op die manier kunnen consumenten vergelijken.

Het zou ook een instrument zijn waarmee de overheid producenten kan belasten, op basis van de CO2 die ze uitstoten. Zonder dat soort graadmeter blijft duurzaamheid een holle term. Met zo een tool creëer je een gelijk speelveld. Dat ontbreekt nu nog, waardoor sommige producten veel goedkoper zijn dan ze zouden mogen zijn.”

Of waardoor producenten van duurzame, lokale producten onterecht onder druk gezet worden om onder de kostprijs te leveren, nvdr.

Dit boek levert méér dan een aanzet tot een pragmatisch antwoord op veel gestelde vragen over circulair ondernemen. Verplichte lectuur voor iedereen, van student, onderzoeker, over (beginnend) ondernemer, tot medewerker of bestuurslid in een multinationale onderneming.

Trots op onze

Partner in Duurzaamheid Eeuwige Winst Uitgever: LannooCampus www.lannoocampus.be Afwerking: Paperback Aantal pagina’s: 120 Verschijningsdatum: 28/11/2017 EAN: 9789401441018 Nur-code: Algemene economie

PV CYCLE BELGIUM VZW Brand Whitlocklaan 114/5, 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe Tel. +32 (0)2 880 72 60 belgium@pvcycle.org www.pvcycle.be Beeld:Pexels

© Beeld: LannooCampus

klimaat en omgeving - ecoTips 18.1

41

n i g u r Te d j i t e ds Flashback

Waar lag de milieu- en duurzaamheidsprofessional vroeger wakker van? In deze rubriek nemen we de oude ecoTips-edities terug uit de kast en bekijken we wat toen belangrijk was en welke trends zich toen ontwikkelden.

e coTip

Tekst: Hilde De Wachter

1998

ecoTips juli-augustus (derde jaargang) In het zomernummer van 1998 hadden we een uitgebreid gesprek met Johny Cornillie, toen nog voorzitter van de raad van bestuur van het in 2002 failliet gegane SEGHERSbetter technology Group. Onderwerp van het gesprek: de buitenlandse ambities van Vlaamse bedrijven en de ambities van buitenlandse bedrijven in Vlaanderen. Dat kleine bedrijven samensmolten of samenwerkingen aangingen, dat was toen al aan de gang. Volgens Cornillie was dat ook echt nodig wanneer je in het buitenland iets wil betekenen. “Het is wat comfortabeler om de wereldmarkt te kunnen prospecteren in het geheel van een multinationale groep,” zei hij toen. Cornillie zag twee bewegingen in Vlaanderen: omdat onze markt zo interessant is, zijn er heel wat buitenlandse bedrijven geïnteresseerd om hier klanten te vinden. Omgekeerd kunnen de Vlaamse bedrijven met hun kennis en kunde naar het buitenland om daar klanten te zoeken. Maar dan toch liefst niet in je eentje, vult Cornillie aan.

Zoals we in het artikel over de stand van de bodemsanering in Europa al aangaven, heerste in de jaren ’90 het idee dat onze Vlaamse bedrijven klaar waren om de wereld te gaan veroveren omdat ze zoveel kennis en ervaring opgedaan hadden in het thuisland. Cornillie: “De buitenlandse markt is qua omvang oneindig veel groter dan ons eigen potentieel in Vlaanderen. Die markt is reëel, omdat er overal ter wereld waar economische ontwikkeling is, ecologische problemen ontstaan.”

genomen worden om de milieuhinder te voorkomen. Op die manier is er enkel nog sanering nodig voor calamiteiten. De gangbare activiteiten hebben voldoende preventieve en beschermende maatregelen in hun proces opgenomen. Of die tendens effectief gekeerd is, zullen we binnen 20 jaar kunnen zeggen.

Dat mag dan wel zo zijn, maar uit het artikel over bodemsanering in Europa blijkt wel dat milieu-investeringen en –uitgaven voor een groot stuk aangewakkerd worden door wet- en regelgeving. En die liep in de afgelopen 20 jaar duidelijk niet even hard als de economische ontwikkeling en de daarbij horende ecologische problemen. Met de klimaatakkoorden zou die tendens wel eens gekeerd kunnen worden maar dan eerder in de zin dat er bij economische ontwikkelingen van bij de start preventieve maatregelen

2003

ecoTips juni – juli (achtste jaargang) 2003, dat was het jaar dat de laatste categorie periodieke oriënterende bodemonderzoeken voor de eerste keer uitgevoerd moest worden.

Weet je nog, de A’tjes moesten voor 31 december 2003 voor de allereerste keer aan die verplichting voldoen. Een artikel over die nakende deadline kon dus niet ontbreken in het zomernummer van 2003, zodat zij die toen nog niets ondernomen hadden, nog snel in actie konden schieten.

42

ecoTips 18.1 - klimaat en omgeving

Daarnaast hadden we in dit nummer uitgebreid aandacht voor watertechnologie: het waterzuiveringsselectiesysteem WASS van Vito bijvoorbeeld. Dat systeem is nog altijd online te consulteren via emis.vito.be/nl/ wass-waterzuiveringsselectiesysteem. Verder hadden we het over membraanbioreactoren voor de verwijdering van micropolluenten uit afvalwater en het sluiten van (afval) waterkringlopen in een bedrijf.

VAN VAN DE DE LAATSTE LAATSTE TRENDS TRENDS IN IN DUURZAAMHEID? DUURZAAMHEID?

65 euro voor eenkan! abonnement op Dat Dat kan!

Word WordecoTips-abonnee. ecoTips-abonnee.

TRENDS in SUSTAINABLE BUSINESS

JE JEKRIJGT: KRIJGT:  66xxper perjaar jaarecoTips ecoTipsin inde debus bus

dat betekent:

 leuke leukeacties actiesen enwedstrijden wedstrijden  elke elke14 14dagen dageneen eene-nieuwsbrief e-nieuwsbrief

4 keer per jaar een gedrukt magazine in de bus

 de delaatste laatsteinfo infometeen meteenonline onlinevia via onbeperkt online toegang milieumagazine.be, milieumagazine.be, onze onzeFacebook Facebooken en tot het magazine Linked Linked In Inpagina pagina 10 keer ecoTips Bizznews 4 members,

met maar extra artikels enincl. reportages Voor Voor maar65 65euro, euro, incl.

BTW! BTW!

11 keer ecoTips Bizznews 4 all 1 gratis toegang tot een ecoTips Bizzclub

voor 1 persoon, (waarde 60,5 euro)

Maak jouw abonnement nu in orde via ecotips.org bonneer bonneerje jenu nuvia viamilieumagazine.be/abonnement milieumagazine.be/abonnement ecoTips wordt gemaakt met het budget dat we krijgen van onze abonnees, onze adverteerders en onze vrije bijdragers. Die laatsten doen een vrije bijdrage omdat ze goeie journalistiek over duurzaam ondernemen belangrijk vinden. Jij ook? #maakmeehetverschil

|2 april-mei april-mei2016 2016| 2

25 25

Gelijktijdig met

21-22/03/2018 Antwerp Expo

Register for your free visit using your personal code: 2012

on www.maintenance-expo.be Main Media Partners:

Knowledge Partners:

Media Partners: Organised by EASYFAIRS