ecoTips

Afgiftekantoor Gent X I P106341 I Tweemaandelijks tijdschrift I www.ecotips.org I Jaargang 20 n 6 I december ‘15 - januari ‘16

TRENDS IN SUSTAINABILITY

EDITIE

MVO MVO in de confectie Meer dan een modewoord

COP21

De oplossing of meer van hetzelfde?

Duurzame samenleving Met kruisende generaties

KLIMAATZAAK TERUG- EN VOORUITBLIK

ISO 50001 DE TOEKOMST?

MEGATRENDS BELEID 2030-2050

milieu, veiligheid en ruimtelijke planning

• Milieuvergunningsaanvragen • Extern milieucoÜrdinator • Interactief beheer van bodemonderzoeken • Begeleiding MER en VR • On-line milieu- en veiligheids E-klassement • Managementsystemen (ISO 14001) • Begeleiding Charter Duurzaam Ondernemen • Milieu-audit

• Veiligheidsinstructies • Risico-analyses • Dynamisch risicobeheersysteem • Audit welzijnswetgeving • Opleidingsmatrix • Globaal preventieplan • Managementsystemen (OHSAS 18001,VCA) • Brandveiligheid en evacuatie-oefeningen

• Planologisch attest • Site ontwikkeling en inrichting • Stedenbouwkundige vergunning • Stedenbouwkundig attest • Handhaving en regularisatie • Begeleiding mobiliteit

$EERLIJKSTRAAT A „ " :WEVEGEM "ELGIp 4EL „ &AX „ WWW WIELS PARTNERS BE

plannen doen slagen

COLOFON

DECEMBER ‘15-JANUARI ‘16

inhoud

ADVIESRAAD R. Bouckaert, HSEQ Expert P. De Bruyne, M-tech F. De Mulder, IVC Group K. Gemmeke, VAL-I-PAC K. Gutschoven, Vinçotte K. Merckx, Sertius G. Redant, Recorder BVBA D. Reynaert, Bureau Veritas J. Roels, QUESS P. Tavernier, POM D. Wiels, Wiels & Partners

05 VOORWOORD 06 KORT 08 MVO IN DE CONFECTIESECTOR

WERKTEN MEE AAN DEZE EDITIE Brent Ceyssens, Carlo Mol, Christ Segers, Daniella Segers, De Klimaatzaak Dimitri Barbe, Filip Lietaer, Guido Redant, Hilde De Wachter, Jan Laplasse, Jasser Auda, Jef Staes, John Schellnhuber, Leen Scheers, Out of Use, Ward De Saedeleer, Werner Annaert FOTOGRAFIE Jerry De Brie, Igor Prudenziati, Dreamstime, Shutterstock

12

COLUMN CORE

14

DE SYNERGIE TUSSEN MILIEUZORG EN ENERGIEBEHEER

18

Maak kennis met MobiOne

Is ISO 50001 de toekomst?

PRIJZEN VOOR BESTE DUURZAAMHEIDSRAPPORTEN UITGEREIKT Zet je duurzame initiatieven in de kijker

22 MAAK FANS VOOR JOUW GROEN

18

VERHAAL

Zet je duurzame initiatieven in de kijker

25 COLUMN JEF STAES

HOOFDREDACTIE Guido Redant - guido@ecotips.org Hilde De Wachter - info@ecotips.org

Kruisende generaties voor een duurzame samenleving

26 COP21

ABONNEMENTEN Pergamino bvba info@ecotips.org ecoTips verschijnt zes maal per jaar en is verkrijgbaar als abonnement, inclusief toegang tot het digitaal archief, door in te tekenen op www.milieumagazine.be

Meer dan een modewoord

Terug- en vooruitblik op het klimaatakkoord

32 COLUMN DE KLIMAATZAAK De rechtszaak uit liefde

34 FUSIE AGENTSCHAP ONDERNEMEN EN

8

ADVERTENTIES Pergamino bvba www.milieumagazine.be

IWT TOT VLAIO

Vlaanderen maakt het verschil

38 MEGATRENDS IN DUURZAAMHEID Beleidsaccenten 2030-2050

41

UITGEVER Recorder bvba Hazelnotedreef 18 8750 Wingene

MANAGEMENTSYSTEMEN: BRON VAN OPPORTUNITEITEN Nieuwe versie ISO 9001 en ISO 14001

43 ELEKTRISCHE MOBILITEIT IN VLAANDEREN

Wat na de proeftuin elektrische voertuigen

22

48

GROENE GIDS

Gedrukt volgens het Graphius Greenline productieproces op papier van verantwoorde herkomst met vegetale bio-inkten, zonder gebruik van alcohol en volledig CO2-gecompenseerd

ecoProfiel, ecoKLIK en ecoReportage zijn publicitaire formules ecoTips wordt samengesteld op basis van gegevens beschikbaar binnen de wetenschappelijke, technologische en juridische actualiteit op datum van het ter perse gaan. De uitgever neemt geen verantwoordelijkheid voor informatie waarvan blijkt dat zij onvolledig, niet meer actueel of achterhaald is. De uitgever en de auteurs kunnen niet aansprakelijk gesteld worden voor geschillen of schade, van welke aard ook, die het gevolg zijn van handelingen of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie.

december-januari 2015 | 6

Lid van UPP

3

Aardgas eindelijk uit de kast!

Aardgas heeft lang genoeg alleen maar binnen gezeten. In uw huizen. In uw verwarming. Verstopt in de boilerkast. Nu is de wereld klaar voor zijn samengeperste variant: CNG (kort voor Compressed Natural Gas).

Hele resems automerken bieden al aardgasmodellen aan. En ook de politiek is mee. Vanaf nu betaalt u in Vlaanderen geen verkeersbelasting en BIV meer voor een auto op aardgas.

Toon uw ware aard. Kies voor rijden op aardgas.

Zo stoot u 95 % minder fijn stof uit. En u bespaart makkelijk 500 euro per jaar. Zonder enige inspanning.

Maak snel kennis met deze brandstof, die u al langer kent van thuis.

Doe de test op dats24.be

VOORWOORD

The future’s so bright, I’ve got to wear shades* Je hebt het laatste nummer van 2015 in handen. Meteen ook het laatste nummer met Recorder als uitgever. ecoTips werd 20 jaar in 2015. Guido besliste dat het tijd was om voor de volgende 20 jaar een nieuwe weg te kiezen. Voor ecoTips magazine en voor zichzelf. En die nieuwe weg, die loopt voor ecoTips langs Pergamino als uitgever, met ondergetekende als hoofdredacteur.

Niet eenvoudig lijkt het me, om na 20 jaar je kind uit handen te geven.

Maar zoals het ook met echte kinderen gaat: op een dag moet je ze loslaten. Want je wil ze toch ook niet voor altijd in huis houden natuurlijk …

Dus daarom koos ik als titel voor mijn eerste voorwoord ‘The future’s so bright, I’ve got to wear shades.’* De toekomst ziet er goed uit voor Guido, die het nu wat rustiger aan kan gaan doen. Voor mezelf, want een nieuwe uitdaging, dat is altijd interessant. Een beetje ‘back to the roots’ wat het milieu- en duurzaamheidsthema betreft, en een variant op het thema, wat de hoofdredactie betreft. Ik ben namelijk ook hoofdredacteur van CAP Magazine, een tijdschrift voor paardenliefhebbers.

Voor jou als lezer staan er een aantal nieuwe ontwikkelingen voor ecoTips op stapel. Die zal je in 2016 stap voor stap ontdekken. Het belooft een inspirerend jaar te worden.

Maar ook voor alle bedrijven en organisaties die met duurzaamheid bezig zijn, in België en internationaal, ziet de toekomst er veelbelovend uit. In december kwamen we tot een ambitieus klimaatakkoord in Parijs. Een beslissing die onze wereld en onze samenleving ingrijpend zal veranderen in de komende jaren. Al zal er nog veel ijs moeten smelten vooraleer we echt op de goede weg zijn. Maar toch, een akkoord van die omvang was onverhoopt en geeft dus heel veel hoop voor de toekomst.

Geniet van deze ecoTips met maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) als thema!

Hilde De Wachter Hoofdredacteur

ecoTips volgt de ‘trends in sustainability’ op de voet en houdt je op de hoogte. Actuele items vind je via www.milieumagazine.be en in onze maandelijkse nieuwsbrief. Achtergrondinformatie, interessante praktijkvoorbeelden, innovatie en inspiratie, dat krijg je allemaal in ecoTips magazine. Ook in 2016 verschijnt ecoTips zes keer.

december-januari 2015 | 6

* ‘The future’s so bright’, is een song van Timbuk 3. Bekijk de clip en beluister de song via https://youtu.be/8qrriKcwvlY

5

KORT Out of use en Natuurpunt roepen bedrijven op om te recycleren

Oude GSM of laptop in ruil voor een stukje bos Out of use uit Aarschot en Natuurpunt slaan de handen in elkaar om bedrijven aan te zetten tot de recyclage van hun oude van

GSM’s, PC’s en laptops. Begin november startten ze een grootschalige inzamelactie met steun

Umicore. amper 1 a 2 procent van alle GSM-toestellen wordt vandaag gerecycleerd of herbruikt en voor

IT-materiaal is dat slechts 48 procent. Voor ondernemingen die hun elektronisch afval aanleveren, koopt Natuurpunt een stukje grond waarop bomen geplant worden. te banking bij hooikt.

KBC kwam zelf bomen planten tijdens de nationale boomplantdag van Natuurpunt in Konings-

Tekst: Out of Use - Beeld: Igor Prudenziati

december-januari 2015 | 6

Elektronisch afval niet bij restafval doen “Teveel bedrijven doen hun elektronisch afval bij het gewone afval,” zegt Mark Adriaenssens, zaakvoerder van Out Of Use. “Daardoor is de kans groot dat het niet op de juiste manier verwerkt wordt. Alle materialen die bij Out Of Use binnenkomen, selecteren wij in eerste instantie op hergebruik. Als ze niet in aanmerking komen voor hergebruik, worden ze op een correcte manier gerecycleerd.

Tijdens dit recyclingproces herwinnen we waardevolle grondstoffen en worden gevaarlijke stoffen als lood en kwik verwijderd. Wat veel ondernemers niet weten is dat ze hierdoor ook CO2 uitstoot vermijden. Het herwinnen van secundaire grondstoffen geeft veel minder CO2 uitstoot dan de ontginning van nieuwe grondstoffen.

Per gerecycleerde ton elektronisch afval vermijden we maar liefst 1,44 ton CO2 uitstoot. Dus wie meedoet aan onze actie draagt bij tot een beter leefmilieu. Dat staat ook in het certificaat dat de deelnemende bedrijven van ons krijgen.”

6

Erwin Schoeters, generaal manager retail & priva-

Per 4 GSM'S 1 boom Per vier ingezamelde, niet-werkende gsm’s steunt Umicore Natuurpunt om een boom en bijhorende vierkante meter grond aan te kopen. En voor elke werkende gsm en laptop of com-

puter steunt Out Of Use Natuurpunt met een vierkante meter bos. Chris Steenwegen, Algemeen Directeur bij Natuurpunt: “We hopen met deze actie genoeg bedrijven te overtuigen om in totaal zo’n 10.000 nieuwe bomen te kunnen planten. Ieder deelnemend bedrijf ontvangt een certificaat met vermelding van het aantal bomen dat geplant wordt dankzij hun recyclage-inspanningen. We nodigen hen bovendien uit om zelf de bomen te komen planten. Zo is KBC hier vandaag op de Nationale Boomplantdag van Natuurpunt aanwezig om hun bomen te planten in ruil voor de 100 PC’s die ze aanleverden. We zijn maar al te blij met hun medewerking.”

Erwin Schoeters, General Manager Retail & Private Banking bij KBC : “Bij KBC hechten we belang aan de wereld van morgen, het maakt deel uit van ons DNA. De steun aan innovatieve en duurzame initiatieven zoals deze actie is dan ook vanzelfsprekend. Door het aanleveren van onze 100 oude PC’s verminderen we onze ecologische afdruk en dragen we daarenboven bij tot meer bos in Vlaanderen.”

Meer info via http://www.outofuse. com/nl/recyclerenvoornatuurpunt

THE FINE ART OF PRINTING

WWW.GRAPHIUS.COM Eekhoutdriesstraat 67, B-9041 Gent (Oostakker) +32 9 251 05 75 info@graphius.com

14/11/14 08:55

december-januari 2015 | 6

2014.11.14_Advertentie_Graphius_A5-liggend.indd 1

7

MVO

MVO in de confectiesecto meer dan een nieuw modewoord Hoe start je als bedrijf met maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO). Een MVO-scan is een goed begin. Bel-Confect, een bedrijf uit

Dottenijs dat gespecialiseerd is in de confectie van werk- en veilig-

heidskledij, was zich bewust van de kansen en mogelijkheden die hen biedt.

MVO

Hun productie specialiseert zich in custom made projecten.

Verder verdelen ze veiligheids- en werkschoenen en leveren op de Belgische,

Nederlandse, Duitse en Noord-Franse markt.

Als KMO met subcontractors in het buitenland, voerden ze in samenwerking met van

Consultes een MVO-scan uit om na te gaan in welke fase

MVO-implementatie het bedrijf zich momenteel bevindt. In een vol-

gende stap bepalen ze de van de prestaties op

MVO-initiatieven om een continue verbetering

MVO-vlak te realiseren.

Tekst: Filip Lietaer en Christ Segers, Bel-Confect - Dottenijs, Leen Scheers, Consultes - Zwevegem - Beeld: Bel-Confect

december-januari 2015 | 6

Wat betekent MVO voor Bel-Confect?

8

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen is voor ons een bewuste keuze om op een doortastende wijze economische, sociale en milieu gerelateerde streefdoelen te integreren in de strategie van onze onderneming.

Deze integratie steunt op een evenwicht tussen de drie pijlers People, Planet en Profit.

- ‘Profit’ is noodzakelijk om de continuïteit van onze onderneming te verzekeren. Dit laat ons toe verder te investeren in de groei van onze onderneming en het welzijn van onze medewerkers; - De ‘People’ vormen de motor van onze activiteiten. Vermits wij actief zijn in een sector die soms een dubieuze reputatie heeft op het vlak van delokalisatie en de daaraan verbonden problematiek met betrekking tot werk-

omstandigheden en mensenrechten, met zelfs kinderarbeid, is het voor Bel-Confect uitermate belangrijk dat wij hier conform de internationale richtlijnen handelen; - ‘Planet’: het is duidelijk dat de wereldwijde energieproblemen, de afvalproblematiek en de impact van grond- en hulpstoffen een onomkeerbaar effect hebben op ons milieu.

Specifiek voor de textielsector denk ik hier aan het gbruik van water en chemische bestrijdingsmiddelen bij de productie van katoen en het gebruik van schadelijke chemicaliën in de stoffenindustrie.

Wij zijn het maatschappelijk aan onszelf verplicht om onze ecologische ‘footprint’ te verkleinen en te zoeken naar nieuwe, milieuvriendelijke toepassingen in de confectie van

Bel-Confect maakt werk- en veiligheidskledij

werk- en veiligheidskleding.

Waarom koos Bel-Confect ervoor een MVO-scan volgens de ISO 26000-richtlijn uit te voeren?

De keuze om te werken volgens de ISO 26000-richtlijn is enerzijds ingegeven door het formele karakter dat van een ISO-standaard uitgaat. ISO is algemeen bekend. Bovendien is het een internationale richtlijn met een breed draagvlak. Anderzijds zijn het vooral de inhoudelijke aspecten van de richtlijn die een meerwaarde bieden aan onze onderneming. Zo zijn er de MVO-principes waar onze onderneming invulling aan geeft: verantwoording en verantwoordelijkheid, transparantie, ethisch gedrag, respect voor belangen van stakeholders, respect voor de wetgeving, respecteren van internationale gedragscodes en respect voor de mensenrechten.

Daarnaast zijn er de zeven MVO-kernthema’s die wij, in samenwerking met Consultes, onderworpen hebben aan een MVOscan. Op basis daarvan zullen wij een aantal MVO-initiatieven op vlak van bestuur, mensenrechten, arbeidsomstandigheden, milieu, eerlijke handel, consumentenaangelegenheden en ontwikkeling van de lokale gemeenschap, verder uitwerken.

Wij zijn ons ervan bewust dat deze richtlijn niet limitatief is, maar een leidraad is om MVO structureel in onze bedrijfsvoering te implementeren volgens de ‘plan-do-checkact’-cyclus.

een vermindering van de CO2-uitstoot door dit als criterium mee te nemen bij de aankoop van nieuwe bedrijfswagens. Ook onderzoeken wij, in samenwerking met Arbesko, de mogelijkheid om eco-veiligheidsschoenen te produceren met milieuvriendelijke materialen.

Het leder van deze schoenen werd natuurlijk gelooid (chroomvrij) in leerlooierijen die beschikken over een waterzuiveringsinstallatie en het gezuiverde water hergebruiken. De binnenvoering is gemaakt van gerecycleerd materiaal uit PET-flessen.

Hoe motiveert Bel-Confect haar werknemers om een succes te maken van het MVO-verhaal?

Door onze eigen mensen actief in het MVO-traject te betrekken. Zo denken wij aan een fiscale groepsbonus voor onze werknemers wanneer de vooropgestelde MVO-targets worden behaald. Iedere werknemer kan een bijdrage leveren aan energiebesparing, minder papierverbruik en het aanbrengen van nieuwe MVO-ideeën. Ook belangrijk is hen te informeren over de gerealiseerde verbeteringen zowel intern (dikwijls resulterend in besparingen) als extern (klanten vragen naar onze MVO-inspanningen) zodat iedereen betrokken is bij het behalen van onze doelstellingen.

Wat is de grootste MVO-uitdaging van Bel-Confect in de volgende vijf jaar?

Het thema van de CO2-neutraliteit doet zijn intrede. Vooral de overheden nemen deze voorwaarde op in hun aanbestedingen. Op zich een heel nobel doel, ware het niet dat in

“Op lange termijn is inzetten op MVO de enige juiste keuze” Welke volgende stappen zal Bel-Confect nemen om haar MVO-doelstellingen te realiseren?

Wij zijn momenteel, in samenwerking met Consultes, het MVO-kader van Bel-Confect aan het uittekenen waarna wij concrete MVO-doelstellingen zullen vooropstellen.

Tijdens het uitvoeren van de MVO-scan hebben we gemerkt dat al heel wat elementen aanwezig zijn, maar dat deze verder geïntegreerd moeten worden in ons beleid en gedocumenteerd zodat we ze kunnen opvolgen, evalueren en, indien nodig, bijsturen. Als voorbeeld, zullen wij onze niet EU-leveranciers een gedragscode laten ondertekenen waarin zij de verbintenis aangaan om te handelen volgens de tien principes van de UN Global Compact en werken wij verder aan

onze artikelen, veiligheids- en werkkleding, en in deze tijden van besparingen nog al te vaak de laagste prijs als belangrijkste selectiecriterium geldt. Bedrijven die zwaar inzetten (lees : investeren) op vlak van MVO en het verminderen van hun ecologische ‘footprint’, worden algemeen geprezen.

Maar in de praktijk zien we dat MVO nog maar zelden een criterium is in het beslissingsproces van de klant. Vandaar het belang om, zowel nationaal als internationaal, te streven naar een betere bekendheid van de ISO 26000-richtlijn. Inzetten op MVO is op lange termijn sowieso de enige juiste keuze.

Stakeholdermanagement loopt als een rode draad door MVO. Hoe pakt Bel-Confect dit aan?

december-januari 2015 | 6

or

MVO

9

MVO

Door het ondertekenen van een gedragscode zullen onze subcontractors zich verbinden tot het respecteren van de mensenrechten, het bieden van veilige werkomstandigheden en sociale bescherming aan hun werknemers, anti-discriminatie en het respecteren van het milieu.

Hoe onderscheidt Bel-Confect zich op MVO-vlak van andere ondernemingen in de sector?

Filip Lietaer en Christ Segers, CEO’s van Bel-Confect Eerst en vooral is er de identificatie van onze stakeholders. Onze primaire stakeholders zijn onze werknemers, aandeelhouders, klanten, leveranciers, subcontractors, adviesraad, keuringsorganismen en financiële adviseurs. Doordat wij op een industriezone gelegen zijn en er geen vervuilende activiteiten uitoefenen, zijn er op vlak van overheid, milieugroeperingen en buurtcomités geen problemen te noteren. Zij behoren tot onze secundaire stakeholders. Wij vinden het belangrijk om een goede communicatie met onze stakeholders te onderhouden en

caten zoals ISO 14001, ISO 9001 en Oeko-Tex en publiceren een duurzaamheidsverslag met een beschrijving van de inspanningen die zij leveren op het vlak van MVO. Onze confectieproductie situeert zich hoofdzakelijk in Tunesië, waar wij met een vast platform werken dat de productie uitbesteedt aan lokale Tunesische ateliers. Onze productiemanager is één week per maand ter plaatse en bezoekt op reguliere basis de ateliers waarmee wij samenwerken. Naast de kwaliteit en afwerking van ons product, zijn het respecteren van de mensenrechten (zoals

“Niet alle keurmerken voor duurzaam textiel zijn een garantie. Er zitten ook commerciële labels tussen. Een vereenvoudiging en uniformering is nodig.” hun behoeften en verwachtingen te kennen.

Daarom zullen we minstens elke twee jaar een stakeholdervergadering houden waarop onze werknemers, aandeelhouders, adviesraad, klanten en leveranciers uitgenodigd worden. Het management zal er de resultaten van onze MVO-inspanningen toelichten en in samenspraak met onze stakeholders nieuwe targets vooropstellen.

december-januari 2015 | 6

Op welke manier draagt Bel-Confect bij aan een duurzame productie van textiel in het buitenland?

10

Doordat onze kledij gemaakt wordt van technische weefsels, die doorgaans CE-gekeurd moeten zijn (antistatisch, vlamvertragend...), werken wij met Europese stoffenfabrikanten uit België, Nederland, Frankrijk en Duitsland. Deze bedrijven beschikken over certifi-

minimum lonen, het respecteren van de wettelijke uurroosters en het verbod op kinderarbeid) en het bieden van veilige en hygiënische werkomstandigheden een belangrijke criterium bij de keuze van onze toeleverancier.

Onze producten uit Azië (Pakistan en China) betrekken wij bij een beperkt aantal toeleveranciers van wie wij heel goed weten waar en hoe ze produceren. Deze bedrijven kunnen ons ook de nodige normeringen voorleggen zoals ISO 9001, ISO 14001, SA 8000 en Oeko-Tex. Bij ons zal je geen producties aantreffen in obscure ateliers waar in mensonwaardige situaties gewerkt wordt. Vanuit ons MVO-verhaal zullen we onze samenwerking met onze buitenlandse subcontractors blijven evalueren, documenteren en aantoonbaar maken voor onze stakeholders.

Je hebt, zoals in de meeste sectoren, de bedrijven die op lange termijn denken – wij noemen ze onze concullega’s – en die net als Bel-Confect werk maken van een MVO-beleid.

Dikwijls behoren deze confectieateliers tot dezelfde federaties als deze waar Bel-Confect lid van is. Helaas zijn er ook de bedrijven die op korte termijn denken – wij noemen ze de cowboys – die wild om zich heen schieten en zich enkel op ‘quick profit’ richten zonder rekening te houden met ‘people’ en ‘planet’.

Uit ervaring weten wij dat dit soort firma’s meestal passanten zijn. Het jammerlijke is dat ze de marktmechanismen wel ernstig verstoren. Vandaar nog eens ons pleidooi voor een bredere bewustwording van MVO. Er bestaat een hele lijst van keurmerken voor duurzame textiel. Wat is uw visie hier over?

Dit is een moeilijke vraag. Enerzijds zijn deze keurmerken zeer gevraagd door de klanten als een soort garantielabel. Anderzijds zitten er veel commerciële labels tussen, waarbij in sommige gevallen de jaarlijkse bijdrage belangrijker is dan de beoordeling van de firma’s zelf. Voor multinationals en grote bedrijven is het behalen van dergelijke labels ook iets makkelijker dan voor een KMO, zowel qua kostprijs als qua administratieve rompslomp die het behalen van dergelijke labels met zich meebrengt. Wijzelf zouden graag een vereenvoudiging en uniformering van het aantal labels zien, maar dit zou vanuit Europa moeten gebeuren en daar ontbreekt het meestal aan politieke moed.

Transparantie is een belangrijk principe van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Op welke manier past Bel-Confect dit MVO-principe toe?

Wij zullen tweejaarlijks een duurzaamheidsverslag publiceren op onze website. Er zal een contactpersoon vermeld worden voor extra duiding bij acties en cijfers.

Leen@Consultes.be

Maintenance Pumps & Valves U vindt er uw oplossing op maat op vlak van: Industrieel onderhoud | Asset management | Pompinstallaties | Productiebetrouwbaarheid | Uitrusting voor industriĂŤle processing Alle grote spelers en innovaties op 1 locatie en 2 beursdagen

20 & 21 april 2016 | Antwerp Expo Registreer u voor uw gratis bezoek met code: 108 op www.easyfairs.com/mai-pumps2016 MAIN MEDIA & CATALOGUE PARTNERS

MEDIA PARTNERS

COLUMN

Studenten van CORE vertellen over hun werk

Maak kennis met

MobiOne

een elektrisch stadsvoertuig, geschikt voor autodelen

Achttien masterstudenten van Campus Groep T, Faculteit Industriële Ingenieurswetenschappen, hebben zich verenigd in een coöperatieve vennootschap,

CORE cvba-so. In samenwerking met partners en vennoten ont-

wikkelen zij projecten rond efficiënt en duurzaam energiegebruik, die ze ondersteunen tot hun realisatie.

december-januari 2015 | 6

Tekst: Brent Ceyssens, Core-Leuven - Beeld: Core

12

CORE was een van de eerste organisaties die toetraden tot het ambitieuze project “Leuven Klimaatneutraal in 2030”. Binnen dit kader werken ze samen met enkele partners onder andere aan een project in de Muntstraat van Leuven. Het energiegerbruik van vijftien restaurants wordt in kaart gebracht om zo een daling

van hun verbruik te realiseren. Daarnaast voert het team ook enkele energiestudies uit bij industriële bedrijven of kleine Vlaamse brouwerijen, waaronder brouwerijen Bosteels en Huyghe.

Rationeel Energiegebruik gaat echter ver-

der dan energiestudies. In het CAVES-project wordt een methodologie uitgewerkt om het energiegebruik van scholen op een coöperatieve manier aan te pakken. De focus ligt vooral op het sensibiliseren en opleiden van de gebouwgebruikers. Ook in SMERGY staat sensibilisatie centraal: 18- tot 27-jarigen

COLUMN Prototype van het Mobi-design

worden in dit Europees project aangemoedigd om zoveel mogelijk energie te besparen in hun kot of woning. Gebruikers kunnen zich aanmelden op de website www.smergy.be en aan de hand van de tool punten scoren met energiebesparingen. Zo worden jongeren op een speelse manier gesensibiliseerd om na te denken over hun energiegebruik.

Project in de kijker: MobiOne Enkele jaren geleden werd vanuit CORE het MobiOne programma opgestart. Binnen dit project wordt gezocht naar een nieuwe vorm van mobiliteit in en rond de stad. Steden worden steeds chaotischer en de huidige aanpak omtrent mobiliteit voldoet niet meer. De doorstroom in een stad zou zo aangenaam mogelijk moeten verlopen, maar in de praktijk wordt het vaak al snel een frustrerende bezigheid. Er is duidelijk nood aan een andere aanpak.

Vanuit deze problematiek ontstond dan ook het MobiOne programma. Als eerste stap in dit programma wordt een nieuw stadsvoertuig ontwikkeld – de Mobi. Een voertuig dat het comfort van een auto combineert met de milieuvriendelijkheid van een fiets.

De Mobi is een laag lichtgewicht voertuig waar twee mensen naast elkaar plaatsnemen in een recumbent positie, zoals bij een ligfiets.

Dit voertuig moet perfect kunnen functioneren in een stedelijke omgeving. Er werd ge-

De Mobi zal in staat zijn om een maximum snelheid van 45 km per uur te halen. Bovendien is de wagen uitgerust met pedalen waarmee de gebruiker zelf energie kan opwekken tijdens zijn verplaatsing. Dit systeem werkt volledig autonoom en zal de snelheid van het voertuig dus niet beïnvloeden. Via een smartphone app zal de gebruiker wel in staat zijn om de trapweerstand aan te passen. Er wordt niet enkel gedacht aan het milieu maar ook aan de fitheid van de gebruiker.

Het comfortgehalte mag hier niet onder lijden. Zo zal het voertuig omhoog en omlaag kunnen bewegen om het in- en uitstappen te vergemakkelijken, en zullen zowel trappers als stoel verstelbaar zijn. Dit maakt dat elke gebruiker zich vanaf het eerste ogenblik op zijn gemak zal voelen en geheel ontspannen zijn verplaatsing kan maken.

Voorgaande jaren werd reeds veel tijd besteed aan het uitdenken van ideeën en maken van

berekeningen. Komend academiejaar zou het project resultaatgericht moeten doorbreken.

Voor elke submodule wordt tegen het einde van het academiejaar een testopstelling verwacht. Wanneer deze puzzelstukjes verzameld zijn, kan het echte puzzelen beginnen.

De ontwikkeling van een nieuw soort voertuig maakt slechts deel uit van het beoogde nieuwe mobiliteitsconcept. Stadsmobiliteit is een complex gegeven dat niet enkel door ingenieurs van CORE kan opgelost worden.

Niet alleen de technische kant, maar ook domeinen als logistiek, veiligheid, productie enzovoort, moeten onderzocht worden. Er is nood aan een breed netwerk dat verschillende actoren samenbrengt en hen op een eigen manier laat bijdragen aan de denkoefening rond duurzame mobiliteit. Dit staat echter nog in de beginfase, en de zoektocht naar geschikte partners is volop bezig.

Heb jij een sterke visie omtrent duurzame mobiliteit? Of denk je op een of andere manier een rol van betekenis te kunnen spelen in dit verhaal? Aarzel dan niet om ons te contacteren!

De gebruikers nemen plaats in een recumbent positie, zoals bij een ligfiets

brent.ceyssens@thinkcore.be www.thinkcore.be of www.facebook.com/thinkcore

december-januari 2015 | 6

kozen voor een puur elektrische aandrijving.

Zo kan er gemakkelijk aan energieregeneratie gedaan worden tijdens de remfase. Hierbij wordt bewegingsenergie opgeslagen bij het remmen en later gebruikt bij het optrekken.

13

MANAGEMENT

Is ISO 50001 de toekomst?

De Synergie tussen milieuzorg en energiebeheer Als je tijd en geld steekt in een energieonderzoek, waarom dat dan niet meteen schoeien op de leest van ISO 50001? Deze internationale standaard voor energiemanagement met richtlijnen voor een gestructureerd energiebeheer, helpt bedrijven om op een systematische manier aan hun energiebeheer te werken. leidt onmiskenbaar tot energiebesparing en broeikasgasreductie.

Dit

Bijkomend voordeel van een energiemanage-

mentsysteem is dat je niet alleen alle technische aspecten onder de loep neemt, maar meteen ook het energiebewustzijn bij de medewerkers aanscherpt.

december-januari 2015 | 6

Tekst: Daniella Segers, Vinçotte - Vilvoorde - Beeld: Shutterstock, Dreamstime

14

Bij de opzet van ISO 50001 werd ervan uitgegaan dat het energiemanagementsysteem van een bedrijf kan geïntegreerd worden in reeds bestaande managementsystemen van het bedrijf. De norm is volledig compatibel met bestaande zorgsystemen zoals bijvoorbeeld ISO 9001 en ISO 14001. Bedrijven die reeds een milieumanagementsysteem hanteren, krijgen via de ISO 50001 nu de kans om zich meer in detail op het energiebeleid te focussen. Bedrijven die reeds voldoen aan de ISO 14001-standaard voor milieumanagement hebben trouwens al een belangrijke weg richting energiestandaard afgelegd. Zij hebben immers reeds de van toepassing zijnde wetgeving in kaart gebracht en kennen de systematiek van de milieuaspectenanalyse en PDCA (Plan-Do-Check-Act). In tegenstelling tot ISO 14001 waar dikwijls de milieucoördinator of milieuverantwoordelijke de trekker van het systeem is, zal dit bij de ISO 50001 in grote bedrijven vooral de energiemanager zijn,

en bij andere bedrijven de facility manager of onderhoudsverantwoordelijke.

De ISO 50001-norm is gebaseerd op continue verbetering van de energieprestaties (PDCA) en biedt een kader voor een gestructureerd energiebeheer. De norm kan toegepast worden in alle types van organisaties ongeacht de activiteit of de grootte. De norm stelt geen absolute eisen voor energieprestaties behalve dan deze die een organisatie zichzelf oplegt in het kader van haar energiebeleid en de verplichting om te voldoen aan de van toepassing zijnde wettelijke eisen.

Energiebeoordeling De opbouw van het managementsysteem en de planningsfase start bij de energiebeoordeling. De bedoeling is een screening uit te voeren van het bedrijf en zo alle verbruiken in kaart te brengen per energiebron (gas, elektriciteit, brandstof) en per energiegebruik (ver-

lichting, perslucht, verwarming, koeling, …).

Dit kan op basis van energiefacturen, technische specificaties van installaties, energiemetingen en door halfuur- of kwartiergemiddelden op te vragen bij de energieleverancier.

Bij de bepaling van de energieverbruiken is het belangrijk rekening te houden met energiefactoren. Dit zijn factoren die het energieverbruik beïnvloeden: graaddagen (houden rekening met koude en warme periodes), geproduceerde hoeveelheden, bezettingsgraad, benutte oppervlakte, ... Energieverbruik drukt men best uit in kWh/ton of kWh/m² of rekent men om naar standaard condities.

De bedoeling is ook om een prognose te maken van de energieverbruiken voor het volgende jaar. Op deze manier is het mogelijk om regelmatig na te gaan of wat er werkelijk verbruikt wordt, overeenkomt met het geplande verbruik en eventuele afwijkingen in

MANAGEMENT

Eens de energiebeoordeling opgesteld, is het de bedoeling de significante energieverbruikers te gaan bepalen; deze zullen verder in detail bestudeerd worden. Voor de bepaling van de significante energieaspecten kijken we naar de grootste energieverbruikers die ook een potentieel tot verbetering hebben. Het gaat dan bijvoorbeeld om efficiënter energiegebruik, gebruik van hernieuwbare energie, energie-uitwisseling met andere installaties, ... Belangrijk is het nagaan van de bestaande werkwijzen en gewoontes die een invloed

instellingsparameters van koeling, verwarming en verlichting niet gekend zijn door het bedrijf zelf maar volledig overgelaten worden aan een externe firma. Dit komt de betrokkenheid van het personeel bij de bewustwording rond energieverbruik zeker niet ten goede.

Sensibilisatie beperkt zich niet alleen tot de interne medewerkers maar ook externe medewerkers en bedrijven die een invloed kunnen hebben op het energieverbruik moeten betrokken worden bij het energiemanagementsysteem. Dit kan door middel van op-

“De norm ISO 50001 is volledig compatibel met bestaande zorgsystemen zoals bijvoorbeeld ISO 9001 en ISO 14001” kunnen hebben op het energieverbruik en -gebruik. Dikwijls kan er al heel wat bespaard worden door werknemers te sensibiliseren en bewust te maken voor het energieverbruik dat gepaard gaat met bepaalde handelingen of werkwijzen.

Wetgeving en actieplannen ISO 50001 vraagt ook conformiteit met de van toepassing zijnde wetgeving, zoals bijvoorbeeld de wetgeving met betrekking tot energieprestatiecertificaten, EPB-wetgeving maar ook wetgeving betreffende de verhandelbare emissierechten, het benchmarkconvenant, wetgeving met betrekking tot stook- en koelinstallaties.

Is de energiebeoordeling afgerond, zijn de wettelijke eisen bepaald, dan is het tijd om doelstellingen te formuleren, in lijn met het energiebeleid van de organisatie, programma’s en acties op te stellen met duidelijke afspraken voor verantwoordelijkheden, timing en hoe de doelstellingen zullen behaald worden.

Engagement van de directie, betrokkenheid van iedereen Het succes van het energiemanagementsysteem (en van elk managmentsysteem trouwens) is afhankelijk van de betrokkenheid op alle niveaus en in alle functies, vooral van de directie. De norm zorgt er voor dat de directie zich engageert, onder meer door een energiebeleidsplan op te stellen en door alle betrokkenen te sensibiliseren: hoe ga ik om met energie, wat is de invloed van mijn activiteit op de energieprestaties in het bedrijf?

In vele bedrijven is het bijvoorbeeld zo dat de

leiding, sensibilisatie, de opstelling van adequate procedures, handleidingen voor installaties, onderhoud van installaties, richtlijnen voor externen en dergelijke meer. Ook bij nieuwe investeringen, aankoop van machines, installaties en diensten moet rekening gehouden worden met de energieaspecten.

Monitoring en meting Aangezien in de energieanalyse een prognose werd gemaakt van de energieverbruiken in het volgende jaar, moet regelmatig nagegaan worden in hoeverre van deze verwachte energieverbruiken wordt afgeweken en wat daarvan de oorzaken zijn. Door regelmatig deze vergelijking te maken kan tijdig ingegrepen worden bij onverwachte afwijkingen. Belangrijk hierbij is weer rekening te houden met de energiefactoren zoals wijzigingen in het productieproces, graaddagen, enzovoort.

ISO 50001 verplicht organisaties in te grijpen bij significante afwijkingen in energieverbruik. Hiervan moet een register bijgehouden worden en een oorzaakanalyse opgesteld.

De manier van monitoring en meting wordt niet opgelegd door ISO 50001 en zal afhankelijk zijn van organisatie tot organisatie. In sommige bedrijven zal gekozen worden voor een continue monitoring van significante energieverbruikers, terwijl in andere organisaties slechts maandelijks of driemaandelijks verwacht en gemeten energieverbruik zullen vergeleken worden. Organisaties zijn wel verplicht een plan voor verbetering van het meetsysteem op te stellen.

Continu verbeteren Energiestudies in bedrijven zijn momenteel een courante praktijk. In veel gevallen concentreren de analyses en acties zich op de belangrijkste energieverslindende praktijken of verliesposten binnen een organisatie. Bedrijven nemen vaak ad hoc maatregelen omdat ze reeds vermoeden waar zich de grootste bronnen van verspilling bevinden. Energiebeheer volgens ISO 50001 is natuurlijk veel breder.

Het verplicht bedrijven om vooraleer acties te ondernemen eerst een grondige energieanalyse te maken, waarbij het de bedoeling is het volledige bedrijf aan bod te laten komen en op basis van een systematische aanpak alle energieverbruiken op te lijsten. Het voordeel van een energiemanagementsysteem binnen een bedrijf is dat je niet alleen de technische aspecten onder de loep neemt, en werkt aan het energiebewustzijn van de medewerkers, maar dat energiebewustzijn ook meegenomen wordt bij investeringen, aankoop van installaties, van energie zelf en bij de contractbespreking met leveranciers en contractanten.

december-januari 2015 | 6

energieverbruik bij te sturen.

15

MANAGEMENT

Daarnaast is, zoals in elk zorgsysteem, in deze standaard de PDCA-cyclus geïntegreerd, wat toelaat je werking op het vlak van energie continu te verbeteren. Bedrijven zullen door het toepassen van het PDCA-principe eerst de grote verbruiksposten tegenkomen, maar vervolgens automatisch bij de kleinere belanden. Zo komt het hele bedrijf in een verbeterspiraal terecht. De norm zorgt er verder voor dat de directie zich engageert, onder meer door een energiebeleidsplan op te stellen en door alle betrokkenen te sensibiliseren: hoe ga ik om met energie, wat is de invloed van mijn activiteit op de energieprestaties in het bedrijf?

Trends & evolutie voor de komende jaren Een aantal andere normen van de ISO 50000 groep - verschenen in 2014 - geven meer toelichting bij de implementatie van een energiemanagementsysteem: - ISO 50002: Energy audits - Requirements with guidance for use - ISO 50003: Requirements for bodies providing audit and certification of EMS - ISO 50004: Guidance for the implementation, maintenance and improvement of an energy management system - ISO 50006: Measuring energy performance using energy baselines and energy performance indicators - general principles and guidance -ISO 50014 Measurement and verification of energy performance of organizations - general principle and guidance Bedrijven kunnen deze normen gebruiken bij de implementatie of verbetering van hun energiemanagementsysteem.

Naar aanleiding van de introductie van de HLS (High Level Structure - 10 hoofdstuk-

Zijn grote ondernemingen in het Vlaams Gewest vrijgesteld van een verplichte energieaudit omwille van een EN 16001 of een ISO 50001 certificatie? Niet helemaal …

Ben je vrijgesteld van de energieaudit grote ondernemingen omdat je gecertificeerd bent voor EN 16001 of ISO 50001? Dan moest je toch nog tegen 1 december 2015 de webapplicatie van het Vlaams Energieagentschap invullen (http://energieloket.vlaanderen.be/).

Hiervoor baseer je je op je energieplan of op de resultaten van je energiezorgsysteem. De energieaudit uitvoeren moet dus niet meer gebeuren. Het zijn enkel bedrijven die zijn toegetreden tot een energiebeleidsovereenkomst die volledig zijn vrijgesteld en niets moeten invullen.

“De manier van monitoring en meting wordt niet opgelegd door ISO 50001 en zal afhankelijk zijn van organisatie tot organisatie” ken) binnen de ISO normen, zal ook de ISO 50001 in deze structuur worden gegoten. Dit betekent dat de opbouw identiek zal worden aan de ISO 9001:2015 en ISO 14001:2015 normen. Dit zal de integratie van verschillende managementsystemen nog meer bevorderen.

een energie-audit moeten laten uitvoeren) kiezen een aantal bedrijven ervoor om voor de implementatie van een energiemanagementsysteem conform aan de ISO 50001 te kiezen. Zij voldoen dan automatisch aan deze verplichting.

Naar aanleiding van de Europese Energie-efficiëntie Richtlijn 2012/27/EU (EU legt lidstaten op ervoor te zorgen dat ondernemingen die geen KMO’s zijn vóór 5 december 2015

Opgelet! In Vlaanderen is deze richtlijn omgezet via de VLAREM-trein 2013. dsegers@vincotte.be

december-januari 2015 | 6

Praktijkvoorbeeld Emerso Climate Technologies Welkenraedt ISO 50001-certificatie en energiebeheersing

16

Vinçotte heeft Emerson Climate Technologie Welkenraedt gecertificeerd voor de gestructureerde aanpak van zijn energiebeheer. Het is de eerste Europese site van de Emerson-groep die de ISO 50001-certificatie behaalt.

Weer een stap verder in de energiebeheersingsinspanningen van de site.

Emerson Climate Technologies Wel-

kenraedt (ECTW) produceert compressoren voor installaties voor verwarming, ventilatie, airconditioning en industriële koeling. In augustus 2015 werden de inspanningen van deze Belgische productiesite voor de gestructureerde aanpak van zijn energiebeheer beloond met de ISO 50001-certificatie. De site verwacht

hier heel wat voordelen van, in termen van energie-efficiëntie, standaardisering en imago.

ECTW begon meer dan tien jaar geleden met zijn inspanningen op het gebied van energiemanagement. In 2003 engageerde de site zich vrijwillig om haar CO2-emissies te verlagen

MANAGEMENT

Certificatie als stap vooruit In 2014 besliste de site om verder te gaan en begon ze aan een certificatieproces - waarvan de directeur van de site, Guy Kupper, de positieve effecten al heeft kunnen meten. De leiding van de site draait al heel wat jaren rond Managementsystemen voor Veiligheid, Kwaliteit en Milieu (VKM), die respectievelijk gecertificeerd zijn volgens ISO 9001-2008, OHSAS 18001 (2007) en ISO 14001 (2004).

Een site kan haar energieverbruik uiteraard beheren zonder gecertificeerd te zijn, maar het certificatieproces leidt tot een methodische en systematische benadering. Vinçotte licht het hele proces door om de bronnen van energieverbruik te vinden en te achterhalen hoe men beter kan doen.

Daarnaast garandeert de certificatie de duurzaamheid van het systeem.

Door de jaarlijkse audits kan men zich er immers van vergewissen dat niets aan het systeem ontsnapt. Dat heeft een positief effect op het imago van een site, zowel binnen de groep als naar klanten en de gemeenschap toe.

Door de invoering van het energiemanagementsysteem dat is gecertificeerd volgens de ISO 50001 –norm kon ECTW het management standaardiseren, het duurzaam kaderen in een proces van continue verbetering en

het teamwerk binnen de site versterken.

Een samenwerking met hoge toegevoegde waarde Het is een multidisciplinair team, bestaande uit leden van de departementen Maintenance, Manufacturing, Finances, Process en Performance, dat het energiemanagementsysteem van ECTW heeft ontwikkeld en de certificatie heeft voorbereid. Het systeem moest eenvoudig zijn, kunnen worden geïntegreerd in het bestaande VKM-managementsysteem en kunnen worden gecertificeerd binnen een termijn van zes maanden.

De certificatieaudit werd door Vinçotte uitgevoerd in juli (een dag audit van de documentatie) en augustus 2015 (vier dagen terreinaudit).

Een site als ECTW, die gewend is aan certificatieprocessen, heeft goed begrepen dat deze audits kansen bieden om haar beheersystemen te verbeteren, en dus betere resultaten te behalen. Vinçotte is er eerst en vooral om de onderneming te ondersteunen in haar aanpak, verbeteringspistes te identificeren en praktische aanbevelingen te geven die zijn aangepast aan de noden van de site. Zo konden er verbeteringspistes voorgesteld worden die heel goed ontvangen werden. Op het einde van de terreinaudit waren bepaalde aandachtspunten die bij het begin van de audit werden vermeld, al opgelost!

Uitwisseling van goede praktijken In zijn auditrapport vestigt de auditor ook de aandacht op goede praktijken die andere, gelijkaardige sites zouden kunnen inspireren. Bij ECTW wees de auditor zo op de energiemeters die werden geplaatst op de meest energieverslindende uitrustingen.

Deze meters konden vanop afstand opgevolgd worden door de afdeling onderhoud. Verder wees de auditor op het pilootproject dat bestond uit de installatie van een warmtepomp met een thermisch vermogen van 490 kW. Hierbij recupereert men de energie die wordt afgegeven door de testinstallaties en de belangrijkste wasprocessen die nodig zijn voor de productie, van warm water te voorzien. Met deze investering van meer dan 800.000 euro hoopt de site op termijn de elektrische verwarming van de ontvettingsbaden en de aanvullende verwarming van bepaalde opslaghallen te vervangen.

De site heeft haar certificatie eind augustus 2015 behaald. Ze is drie jaar geldig, op voorwaarde dat elke jaarlijkse follow-up audit bevestigt dat het ingevoerde systeem blijft voldoen aan de eisen van de internationale norm.

Deze follow-up audits zullen de gelegenheid zijn voor andere interessante aanbevelingen om de site te helpen om haar energiebeheersing nog te verfijnen.

december-januari 2015 | 6

in het kader van de branche-akkoorden tussen Agoria (de Belgische federatie van de ondernemingen van de technologie-industrie) en het Waalse Gewest.

17

MANAGEMENT

Aandacht voor duurzaamheidsrapportering stijgt

Prijzen voor het beste

duurzaamheidsrapport 2015 uitgereikt

Op 12 januari 2016 werden de jaarlijkse Awards for Best Belgian Sustainability Reports uitgereikt tijdens december-januari 2015 | 6

een netwerkevent op de

18

ren.

KBC-hoofdzetel. De Awards zijn een initiatief van het Instituut van de Bedrijfsreviso-

De prijs stimuleert en bekroont ondernemingen en organisaties die op transparante en innovatieve wijze

communiceren omtrent hun economische, sociale en milieuambities en resultaten.

Tekst: Jan Laplasse, IBR - Brussel - Beeld: IBR en Dreamstime

MANAGEMENT

De jury, samengesteld uit 26 vertegenwoordigers uit de publieke, academische, economische (waaronder ook bedrijfsrevisoren) en socialprofitsector, onder het voorzitterschap van bedrijfsrevisor Marc Daelman, beoordeelde dit jaar 58 ingediende rapporten, drie meer dan in 2014 en bijna een verdrievoudiging ten opzichte van 2008. Die stijgende trend in België ligt volledig in lijn met het toenemend aantal duurzaamheidsrapporten dat door de Global Reporting Initiative (GRI) in haar Sustainability Disclosure Database sinds 2014 wordt geregistreerd en met de trend waarbij steeds meer rapporten (elementen van) geïntegreerde verslaggeving bevatten.

Volledig G4 gebaseerd Voor de editie 2015 werden de selectieprocedure en de beoordelingscriteria voor het eerst volledig gebaseerd op de GRI G4-Guidelines.

Deze internationaal aanvaarde richtlijnen, die in mei 2013 door de GRI werden aangenomen, boden voor de jury een sterke en duidelijke basis om te delibereren. De criteria werden onderverdeeld in drie delen: inhoud (55 procent), kwaliteit (30 procent) en algemene indruk (15 procent) van het rapport.

Zoals in 2013 en 2014 werd bij de toekenning van de prijs ook dit jaar een onderscheid gemaakt in vier verschillende categorieën: • Grote organisaties; • Kleine en middelgrote ondernemingen (KMO’s) ; • Niet-gouvernementele organisaties (NGO’s); • Andere organisaties (zoals universiteiten, scholen, socio-economische organisaties en overheidsinstellingen)

Nog in de categorie ‘grote organisaties’ kreeg Spadel een nominatie voor haar beknopt en duidelijk verslag evenals voor haar inspanningen om tot een geïntegreerd verslag te komen. Spadel schreef een uitzonderlijk rapport zowel qua leesbaarheid als materialiteit. De Jury wenst het fantastische werk in de GRI tabel, de duidelijke langetermijnperspectieven en de vergelijking met de resultaten van het voorbije jaar te onderstrepen.

Cap Conseil leverde het beste rapport in de categorie KMO’s. Het betreft haar tweede rapport, dat verbeteringen bevat ten opzichte van haar eerste rapport dat al in 2012 werd genomineerd. Voor een dergelijke kleine structuur betreft het een kwalitatief sterk rapport met een originele lay-out en daardoor ook een pedagogische insteek. De jury haalde als sterke punten de goede materialiteitsanalyse en de integratie van de stakeholder visies aan. Cap Conseil speelt hiermee een voorbeeldrol voor KMO’s die de richting kiezen van geïntegreerde duurzame ontwikkeling.

Nog in de categorie KMO’s werden twee bijkomende finalisten genomineerd die voor het eerst een duurzaamheidsrapport hadden ingediend. De rapporten van enerzijds Harzé J.-Van Est. en anderzijds JSR Micro werden door de jury genomineerd omdat ze heel helder, goed gestructureerd, evenwichtig en eenvoudig te lezen zijn. De rapporten hebben een aantrekkelijke vormgeving en geven blijk van een uitzonderlijke evolutie van dergelijke kleine ondernemingen. De jury waardeerde eveneens de informatie over de voor-

uitgang van de doelstellingen, de prima stakeholder matrix, de structuur die voorzien is voor elke prioriteit, alsook de vermelding van de problemen van een bedrijf op haar weg naar duurzaamheid.

In de categorie NGO’s is de jury onder de indruk van het heel duidelijke en evenwichtige rapport van ProNatura. Pro Natura is oprecht en eerlijk (bijvoorbeeld geeft mislukkingen toe en vermeldt eveneens projecten die on hold werden gezet), hetgeen het rapport heel authentiek maakt. De betrokkenheid van de stakeholders is verankerd in de bedrijfsactiviteiten en het verslag voorziet in een hoge graad van vergelijkbaarheid in de tijd.

In de categorie ‘andere organisaties’ werd geen winnaar aangeduid maar werden twee organisaties uit twee verschillende sectoren en met heel uiteenlopende doelstellingen ex aequo genomineerd: FEVIA – Belgian Food Industry en het Federaal Instituut voor Duurzame Ontwikkeling (FIDO). De jury is er van overtuigd dat indien deze organisaties inzake duurzaamheidsrapportering nog aan maturiteit zouden winnen en de aanbevelingen van de jury van dit jaar zouden opvolgen, ze op korte termijn het niveau van een Award-winner kunnen behalen.

Het rapport van FEVIA biedt een goed evenwicht tussen positieve en negatieve feiten. Het betreft een sectorieel verslag met veel interessante vergelijkingen en inhoud met een materialiteitsmatrix. Het getuigt van een echte betrokken-

De jury feliciteert Solvay in de categorie ‘grote organisaties’ voor haar zeer volledig, helder en goed gestructureerd rapport dat gebaseerd is op de G4-richtlijnen: in het bijzonder de materialiteit, de betrokkenheid van de stakeholders, de gedetailleerde data, de externe assurance en de focus op de sociale impact werden door de jury geapprecieerd. Solvay heeft de laatste jaren een duidelijke vooruitgang op het vlak van duurzaamheidsrapportering nagestreefd.

www.sustainabilityreport.be

december-januari 2015 | 6

De winnaars van de Awards 2015 zijn: Solvay in de categorie ‘grote organisaties’, Cap Conseil in de categorie ‘KMO’s’ en ProNatura in de categorie ‘NGO’s’. In de categorie ‘andere organisaties’ eindigden FEVIA en het Federaal Instituut voor Duurzame Ontwikkeling ex aequo als finalisten. Andere finalisten met een bijzondere nominatie waren Spadel (grote organisatie) en de KMO’s Harzé J.-Van Est en JSR Micro.

19

MANAGEMENT

heid vanwege de sector. De jury waardeerde de brede consultatie van de stakeholders, de sterke focus op kinderen en de concrete presentatie van zijn governance.

De Jury heeft ook het rapport van het FIDO zeer duidelijk en leesbaar bevonden.

Het geeft een realistisch beeld weer van hun situatie (te weinig budget en werkkrachten) en een interessante materialiteitsbenadering en matrix.

De Jury bestempelt dit rapport als een uitstekende start en tegelijk ook een goed voorbeeld voor de publieke sector.

Trends en specifieke aandachtspunten van de jury inzake duurzaamheidsrapportering Sinds de focus bij duurzaamheidsrapportering op de G4-richtlijnen komt te liggen, is het van belang dat organisaties de context beschrijven waarin ze actief zijn. Een goed rapport mag zich niet beperken tot een ‘good news show’ maar dient evenwichtig en transparant te zijn, met de nodige aandacht voor zwakheden.

Een tweede accent ligt bij de transparantie over de governance structuur.

De G4-richtlijnen raden aan dat het rapport beschrijft hoe de samenstelling en structuur van het hoogste bestuursorgaan de doelstellingen van de organisatie kunnen dienen en hoe die doelstellingen gerelateerd zijn aan economische, sociale en milieufactoren.

Een andere tendens is zeker het toenemend aantal online en interactieve formaten. Hoewel de jury erkent dat dit meestal wel de leesbaarheid van de rapporten bevordert, waarschuwt ze er toch voor dat deze vormelijke evolutie niet ten koste mag gaan van de inhoud en een goed gebalanceerde presentatie van de organisatie.

december-januari 2015 | 6

Er is ook een trend dat meer en meer organisaties afstappen van een jaarlijkse rapportering, maar eerder twee-of driejaarlijks rapporteren.

20

Op de criteria ‘duidelijkheid’ (clarity) en ‘nauwkeurigheid’ (accuracy) scoren rapporten meestal goed. ‘Duidelijkheid’ slaat volgens G4 op de mate waarin de organisatie informatie toegankelijk en begrijpelijk maakt voor zijn stakeholders. Om de performantie van een organisatie te kunnen inschatten, moet die informatie ook voldoende nauwkeurig en gedetailleerd zijn.

Het criterium ‘betrouwbaarheid’ (relia-

bility) daarentegen verdient meer aandacht. Hoewel externe assurance van duurzaamheidsrapporten (nog) niet verplicht is, wijst de GRI er op dat het een belangrijke toetsing is die de geloofwaardigheid en betrouwbaarheid van (de informatie in) deze rapporten ten goede komt.

informatie inzake duurzaamheid nog dikwijls in een afzonderlijk hoofdstuk van het jaarverslag wordt gepubliceerd en dus nog niet (direct) gerelateerd is aan de financiële informatie.

Hoewel er trage vooruitgang wordt geboekt, zijn de meeste rapporten eerder gecom

Online informatie over duurzaamheidsrapportering •

GRI-Global Reporting Standard Initiative: www.globalreporting.org

•

AccountAbility - AA 1000: www.accountability.org

•

Duurzaamheidsverslaggeving: http://duurzaamheidsverslaggeving.be

•

International Integrated Reporting Committee: www.theiirc.org

•

Award Best Sustainability Report: www.sustainabilityreport.be

EU richtlijn Vorig jaar kreeg de duurzaamheidsverslaggeving een eerste Europese wettelijke basis. Op 15 november 2014 publiceerde het Publicatieblad van de EU een nieuwe richtlijn die aan bepaalde grote ondernemingen oplegt dat ze in hun jaarverslag een niet-financiële verklaring opnemen met informatie over milieu, sociale en personeelsaangelegenheden, eerbiediging van mensenrechten en de bestrijding van corruptie en omkoping. De lidstaten dienen deze richtlijn tegen 6 december 2016 om te zetten in nationale wetgeving. Hoewel vandaag dus nog niet verplicht, blijkt dat al 80 procent van de BEL 20 ondernemingen deze informatie (of een deel ervan) in een afzonderlijk duurzaamheidsrapport of in hun jaarverslag opgenomen heeft. Daarvan doorstaat 40 procent de toetsing van een onafhankelijke assurance uitgevoerd door een bedrijfsrevisor.

Marc Daelman - Als gevolg van deze nieuwe wetgeving mogen we de komende jaren meer verslaggeving rond duurzaamheidsthema’s verwachten, al dan niet in het jaarverslag of in een afzonderlijke publicatie. Willen deze rapporten geloofwaardig en betrouwbaar overkomen, dan zal ook de betekenis van de externe assurance aan belang winnen. De ervaring leert dat de

bineerde dan werkelijk geïntegreerde verslagen. De toepassing van de G4-richtlijnen zouden de ondernemingen kunnen helpen om over te stappen naar geïntegreerde verslagen, de basisstap voor duurzame beslissingen. Dit is ook de reden waarom de evaluatiecriteria sinds dit jaar volledig op de G4-richtlijnen werden gebaseerd.

Marc Daelman, voorzitter van de jury, is erg opgetogen met de blijvende interesse in de Award en het stijgende aantal ingediende rapporten, die online geconsulteerd kunnen worden op www. sustainabilityreport.be.

Vlaanderen is ondernemen

IWT & Agentschap Ondernemen

Twee sterke pijlers vanaf nu één brug Als Agentschap Innoveren & Ondernemen bedienen we vanaf 2016 bedrijven eenvoudigweg samen

AGENTSCHAP INNOVEREN & ONDERNEMEN

VLAIO.be

Zet je duurzame initiatieven in de kijker

Maak fans voor jouw groen verhaal

Je bent als bedrijf bezig met duurzaamheid, in meerdere of mindere mate. Je hebt duurzame investeringen gedaan, je produceert zelf duurzame technieken, of je koos resoluut voor een duurzaam managementsysteem . communicatie .

Heb je er dan al aan gedacht die initiatieven ook te gebruiken in je marketing en

Heel wat bedrijven vergeten dat. En dat is een gemiste kans .

Tekst: Dimitri Barbe, Brand Senses - Lochristi - Beeld: Brand Senses

MARKETING

Een eenvoudige communicatiestrategie Daar ligt inderdaad de sleutel én meteen ook de moeilijkheid. Het is gemakkelijk om alles, zo volledig mogelijk en zo complex mogelijk te vertellen. En we zien vaak klanten en bedrijven die volgens ons hier in de fout gaan.

Je moet dan inderdaad geen keuzes maken welke informatie achterwege te laten of hoe informatie te vulgariseren,… dus gemakkelijk, maar de klant of consument haakt wel onmiddellijk af. Wie leest er nog een halve A4 complexe achtergronden? Je krijgt dit ook niet verteld op een labeltje of etiket, in een advertentie of visual. En als je ze dan toch volledig wil verliezen kies je best voor een fotootje van twee handen, met een wereldbolletje en een groen blaadje…

Een positieve impact op het milieu of een MVO resultaat moet eerst kritisch gecheckt worden.

Daarna kan je dit creatief vertalen en eenvoudig communiceren.

Aandacht voor jouw groen verhaal Gezien de overtuiging van ons communicatiebureau schrikken we er ook niet voor terug om groen (letterlijk dan) in de uitvoering van onze opdrachten te gebruiken. We gebruiken natuur, groen, planten, bloemen in de activatie van onze communicatie. Dat kan natuurlijk niet altijd, maar we zijn er toch creatief in, zelfs in online campagnes. Onbewust hebben mensen een sterke emotionele link met natuur. We zijn ons hiervan niet altijd bewust, maar wetenschappelijk studiewerk bewijst dit wel. Een groen verhaal vertellen aan de hand van een stukje natuur, een pop-up tuin, een boompje, een bloem… werkt écht wel.

Fans maken Natuur en planten zorgen voor veel ‘stopping power’. Mensen staan sneller even stil bij de boodschap die je te vertellen hebt. Maar fans creëren vraagt meer inspanningen: zorg dat je verhaal inhoudelijk, technisch klopt, en breng het eenvoudig maar goed. Blijf continu en consequent op deze boodschap hameren en tracht dit zo goed en ruim mogelijk te brengen. Gebruik daarvoor alle mediakanalen en durf daarin creatief te zijn. Pas dan krijgen mensen na hun éénmalig tof, whaw-gevoel een overtuiging over je product of bedrijf. Ze worden overtuigd dat hun aankoopbeslissing, hun gedrag, keuze en houding een bijdrage kan leveren… en dat vertrouwen mag niet beschadigd worden. Dus blijf authentiek!

Groen, groener, groenst We merken dat veel bedrijven wachten met communiceren tot ze absoluut de groenste leerling van de klas zijn, en alle haalbare certificaten aan de muur hangen… en dat kan lang duren. Durf te communiceren over concrete inspanningen op bepaalde domeinen. En neen, er is niets mis mee om ook te verduidelijken welke weg er nog af te leggen valt. Je bent geen greenwasher als je communiceert over de milieu-inspanningen die je concreet maakt, en bij de ene zal dat inderdaad groter zijn dan bij de andere. Wees je concurrent te groen af! Start met scan over welke topics je best al kan communiceren en welke voor later zijn. dimitri@brandsenses.be

Laatste trends in sustainability?

www.m-tech.be

Bruggen bouwers tussen milieu & ONDER NEMERSCHAP

Die vind je via www.milieumagazine.be onze facebookpagina of onze linkedIn-pagina.

Onze expertise – – – – –

Milieuadvies Milieucoördinatie Milieueffectrapport Veiligheidsrapport Natuur

Vestigingen Hasselt - Brussel Gent - Namen - Roermond - Dordrecht

m-tech_BE_2015_adv245x60_ecotips_02A.indd 1

december-januari 2015 | 6

Groene merkbeleving Ieder bedrijf is de maatschappij en zichzelf verplicht duurzaam en maatschappelijk verantwoord te ondernemen. Dit is een evidentie, en hiermee vertellen we niets nieuws.

Bedrijven die hier tegen zondigen zullen het gelag betalen! De uitdaging is dus niet om dit te doen, maar wel om deze duurzame inspanningen ook op een toffe, toegankelijke en efficiënte manier te communiceren. We weten uit ervaring dat het rationeel opsommen van feiten en cijfers geen groene perceptie creëert.

Hoe waardevol en noodzakelijk deze informatie ook mag zijn, het is belangrijk te zoeken naar een eenvoudige communicatiestrategie die een positieve beleving opwekt: “Whaw, dit is tof, dat apprecieer ik, hier kies ik graag voor….” Dít is het gevoel dat we met onze communicatie moeten opwekken!

18/03/15 11:35

23

ECOKLIK

Portfolio.ovam.be bundelt voorbeeldprojecten van lokale besturen Lokale besturen doen vandaag al heel wat voor een propere bodem en een duurzaam afval- en materialenbeheer. Repaircafés organiseren, oude gasfabrieken omtoveren t nieuwe buurten, bedrijven en tot burgers sensibiliseren rond zwerfvuil, evenementen verduurzamen, (stookolie)tankenslagen organiseren …

Het zijn maar enkele voorbeelden van waardevolle samenwerkingen tussen lokale besturen en de OVAM. Een gloednieuwe website - portfolio.ovam.be - bundelt een hele reeks van dergelijke interessante voorbeeldverhalen. Aan de hand van diverse projecten en de achterliggende verhalen zoals dit verwoord worden door de mensen achter het project, wil de OVAM vooral illustreren op welke manier zij kan inspireren, participeren, samenwerken... kortom: op welke manier de OVAM het verschil kan maken.

Zo is er bijvoorbeeld de getuigenis van de Emmaüsschool in Aalter, die op haar traject naar ‘de school van morgen’ op een vervuilde stookolietank stootte. Of het verhaal van de materialenscan voor nieuwe kmo’s op de Gentse Wiedauwkaai. Of hoe Zwevegem het zwerfvuil verzwelgt... om er maar een paar te noemen. De meer dan veertig verhalen zijn opgedeeld in de categorieën ‘leven’, ‘vrije tijd’, ‘werken en ondernemen’, ‘wonen’ en ‘beleid en besturen’.

De website bevat bovendien een leuke gadget. Onderaan de homepagina vindt de bezoeker een kaart van Vlaanderen, waar de verschillende projecten/verhalen geografisch gesitueerd worden aan de hand van gekleurde pictogrammen. Met één klik kom je terecht op een verhaal in jouw buurt.

december-januari 2015 | 6

Bovendien is de OVAM steeds op zoek naar nieuwe projecten. Kent u een project dat een plaats verdient op onze website? Wilt u een nieuw project realiseren in uw gemeente?

Laat het ons weten via

24

voorbeeldprojecten@ovam.be.

COLUMN Jef Staes over duurzaamheid

Kruisende generaties voor een duurzame samenleving

Die zoektocht naar nieuwe en duurzamere processen vereist in de eerste plaats competentie, een woord dat me doorheen mijn loopbaan heeft gefascineerd. De betekenis ervan is tweeledig. Uiteraard moet je met kennis van zaken spreken, de nodige vaardigheden hebben en ook situaties en trends correct kunnen inschatten. Zonder deze vaardigheden kan je onmogelijk foute processen met het juiste inzicht bijsturen.

Er is ook een tweede, minder gekend luik aan het begrip 'competentie'. Want zonder de nodige bevoegdheden, kan je jezelf onmogelijk competent beschouwen. Iemand is dus competent als hij de nodige vaardigheden heeft en over de nodige bevoegdheden beschikt. Als één van deze elementen ontbreekt, dan ben je eigenlijk incompetent. En dat is de voornaamste reden waarom verkeerde, lees niet-duurzame ingrepen, worden uitgevoerd, terwijl de juiste ingrepen geen kans krijgen. Er zijn gewoon teveel incompetente mensen. Mensen zonder de juiste vaardigheden maar met de bevoegdheid of macht.

In het verleden liep de ontwikkeling van vaardigheden en bevoegdheid vaak samen.

Dat is ook logisch want in een wereld die niet snel verandert, resulteert veel herhaling in meer vaardigheden, meer macht en meer

loon. Oudere werknemers werden competenter in alle betekenissen van het woordOok bij jongeren was er een groter respect voor de hierarchie en ze liepen vaak in de schaduw van de anciens. Er was dan ook weinig samenwerking waarbij jongeren en ouderen als gelijke partners zochten naar oplossingen. Het was eerder een verhaal van meester en gezel waarbij de meester steeds de oudere was.

Vandaag is er echter iets fundamenteel veranderd. De toevloed aan informatie zorgt ook voor een enorme toename aan nieuwe inzichten, producten en diensten. Die realiteit zet de oude zekerheid waarbij leeftijd, loon, bevoegdheid en vaardigheden impliciet elkaar versterken, op de helling.

Duurzame oplossingen vinden in een snel veranderde wereld vereist een bijzonder hoge leerspanning en leervaardigheid. Het vraagt de capaciteit om snel informatie te vinden en te verwerken. Het is net daar dat het schoentje vandaag wringt. Vele jongeren hebben vandaag het leervermogen en de toegang tot informatie, maar ontbreken de bevoegdheid en macht om nieuwe oplossingen te implementeren. Ze zijn dus eigenlijk

incompetent. Maar ook oudere werknemers zijn vandaag incompetent. Ze hebben dan wel de macht, maar mankeren vaak de 'agility' om de nieuwe trends en inzichten op te volgen. Uiteraard speelt passie vaak een bijzondere rol, maar door de band ligt hun leervermogen veel lager.

Als we echt duurzame oplossingen willen bedenken en implementeren, is er nood aan meer 'Kruisende generaties'. De oudere generatie moet van zijn kant bereid zijn om bevoegdheid af te staan en de jongere generatie moet kundigheid en leervaardigheid overbrengen. Dan hebben we pas echt een kruisende generatie en is er hoop om naar een duurzame samenleving te evolueren.

Dit principe heeft een enorme impact op onderwijs en werken. We hebben een herbronning nodig om duurzame oplossingen te vinden. En juist hierover, de zoektocht naar een nieuw evenwicht tussen jongeren en ouderen, is het dat ik in de volgende columns een aantal denkpistes wil aanreiken. Wat kan de impact zijn van kruisende generaties op competentieontwikkeling en de evolutie naar echte duurzaamheid.

Wie is Jef Staes?

Jef Staes is keynote spreker, auteur, expert en ondernemer. Zijn innovatieve ideeën over de toekomst van bedrijven en onderwijs, zijn een inspiratiebron voor velen. Met de Engine Of Innovation (EOI) Mindset biedt hij CEO’s en managers een nieuwe innovatiestrategie.

Meer info via www.redmonkey.be

december-januari 2015 | 6

Duurzaam betekent voor mij heel eenvoudig dat je iets lang kan volhouden. Of het nu over onderwijs of industrie, over energie of mobiliteit gaat, doet er niet zo veel toe. Een duurzame maatschappij zoekt naar oplossingen en zet fouten in het systeem recht.

Hierdoor kan ze langer doorgaan en wordt ze duurzamer. Wat blijkt nu dat veel systemen en producten die we ontwikkeld hebben in het verleden helemaal niet duurzaam blijken te zijn. Denk maar aan ouderen die op vijftigjarige leeftijd worden afgeschreven, of jongeren die zich hoegenaamd niet thuis voelen in het onderwijs of de wereld die door deze onduurzaamheid naar een hogere temperatuur gaat. Het is dus normaal dat duurzaamheid vandaag meer dan alle aandacht vereist

25

COP21 Brengt COP21 de oplossing of meer van hetzelfde?

Terug- en vooruitblik op het

Klimaat akkoord

De préconferentie aan COP21, door Greenacco

Op 12 december 2015 bereikten de wereldleiders en onderhandelaars een akkoord om de opwarming van de aarde te beheersen en onder de

2 graden Celsius te houden. Dat is je waarschijnlijk wel bekend. Maar wat

betekent dit voor de aarde, de mensen, de bedrijven?

Moeten we blij zijn en hoopvol? Of is het akkoord maar

een symbolische daad en stellen we onze verwachtingen best bij?

Tekst en beeld: Hilde De Wachter, ecoTips

december-januari 2015 | 6

ecoTips volgde de ontwikkelingen op de voet en woonde net voor de klimaattop een ‘pré-top’ bij in Rieti, Italië, georganiseerd door Greenaccord. Gedurende drie dagen kwamen wetenschappers, politici, activisten en vele anderen hun mening verkondigen over het klimaatgebeuren en de opwarming van de aarde.

26

Pessimisme troef Eén ding viel op tijdens de eerste dag van de conferentie, toen vooral de wetenschappers aan het woord kwamen. Iedereen was enorm pessimistisch over de mogelijke uitkomst van COP21, dat op dat moment nog moest beginnen. Alle sprekers waren overtuigd van de

noodzaak om ver onder de 2 graden Celsius opwarming te blijven maar niemand geloofde dat er in Parijs daarover een akkoord zou be-

graden opwarmen.

Een voormalig regeringslid van de Indiase re-

“Time is temperature” reikt worden. Dat sommige landen, waaronder België, zonder INDC (Intended Nationally Determined Contribution) naar Parijs kwamen, stemde iedereen somber. Die INDC’s geven namelijk aan wat een land precies wil gaan doen de komende jaren, tot welke maatregelen ze zich willen verbinden. Bovendien rekende iemand voor dat de maatregelen in de wel neergelegde INDC’s ruim onvoldoende waren. De aarde zou minstens 4,5

gering kwam vertellen dat India in de komende jaren vooral zou gaan investeren in kolencentrales, omdat het nu eenmaal een enorme bevolkingsgroei te verwerken heeft en dit een enorme druk op de economie legt. Niet echt iets wat je wil horen op een conferentie over klimaatopwarming.

Het onverhoopte werd waarheid Toch verbaasden de regeringsleiders vriend

COP21

en vijand. Ze kwamen toch tot een klimaatakkoord. En wat voor één! Eentje dat de landen ertoe verbindt om de opwarming van de aarde gemiddeld onder de 2 graden Celsius te houden. Met als doelstelling niet meer dan 1,5 graad te stijgen. En met aandacht voor nieuwe opkomende economieën.

Niemand die het had verwacht. Velen van de sprekers op de préconferentie waren zelf getuige van het akkoord of traden op als onderhandelaar. Wij vroegen een aantal van hen om een reactie na 12 december. Die lees je op de volgende pagina’s. Uiteraard vroegen we ook dichter bij huis naar een reactie, bij FEBEM en de Klimaatzaak. Ook hun reactie lees je hierna.

Zijn we op de goede weg?

De vraag die velen zich stellen, na dit onver-

hoopte succes: zijn we nu op de goede weg?

Of leidt de weg ons toch nog naar de afgrond?

Feit is alvast dat de landen die het akkoord bereikten, zichzelf heel veel huiswerk gaven.

Vele INDC’s zijn ontoereikend en moeten dringend bijgestuurd. Want ‘time is temperature,’ om eens een bekend spreekwoord te parafraseren. Hoe langer de maatregelen uitblijven, des te moeilijker om de doelstelling te halen.

Het zal de komende maanden en jaren duidelijk worden wat dit akkoord in de praktijk betekent. Hoe het onze levensstijl, onze manier van ondernemen en leven, zal veranderen.

Want dat er iets zal moeten veranderen om de doelstelling te halen, daar twijfelt niemand meer aan ‘Business as usual,’ is voorbij.

Reactie van de Klimaatzaak op het COP21-klimaatakkoord

De klimaatconferentie van Parijs die een maand geleden plaatsvond zou een langverwacht internationaal verdrag moeten opleveren dat qua gewicht en impact het Kyoto-protocol (1997) en de daaropvolgende teleurstellende conferenties ver achter zich zou laten. De klimaatsveranderingsproblematiek klom de laatste jaren steeds hoger op de agenda van zowel de burger, de media, de bedrijven als de politiek.

wind die vanuit het noorden waaide alwaar een bevriende organisatie de rechter wist te overtuigen om de regering te wijzen op diens nalatigheid. Maar zelfs de inzet van vele andere bezorgde organisaties, tot zelfs een open brief vanuit de bedrijfswereld, wisten voorlopig onze politici niet te overtuigen om met een ambitieus Klimaatakkoord op de proppen te komen. Na zes jaar van gekibbel moesten ze dan wel een akkoord bij

“Het COP21-akkoord maakt Klimaatzaak spijtig genoeg niet overbodig” vzw Klimaatzaak en zijn 10.000 mede-eisers mogen fier zijn daar in eigen land een grotere bewustzijnsvorming rond geschapen te hebben.

Klimaatzaak stelde de vier verantwoordelijke regeringen in gebreke, startte een rechtszaak en hoopte zo de politiek wakker te schudden. Een meevaller was de voortstuwende

elkaar scharrelen omdat COP21 eraan kwam. België vertrok de eerste dagen zelfs naar Parijs zonder enige overeenkomst tussen de gewesten. Ons land kreeg hiervoor de niet te benijden prijs Fossil Of The Day. Proficiat alweer.

Maar wat betekent de uitslag van

het internationale akkoord voor Klimaatzaak?

Fantastisch dat er überhaupt een akkoord is gesloten met 195 landen: een historisch feit! Het is eindelijk dé bevestiging van wat de wetenschap al jaren beklemtoont: dat er meer gedaan moet worden om klimaatopwarming tegen te gaan. Dat een 2°C opwarming dé absolute grens is die we niet mogen overschrijden, maar dat een limiet van 1,5°C volgens de laatste wetenschappelijke bevindingen nog beter zou zijn.

Ok, dat is duidelijk, een Belgische klimaatzaak is dus overbodig geworden? Was dat maar zo. Konden we maar besluiten dat we die zware piste niet moesten nemen. Dat we konden applaudisseren voor het Belgische, Vlaamse, Brusselse en Waalse beleid inzake een ambitie om echt te kiezen voor een duurzame toekomst.

Een plan dat op tafel zou liggen dat oprecht bewijst dat de urgentie van deze dreigende problematiek au sérieux genomen wordt. Helaas.

december-januari 2015 | 6

ord in Rieti

Is Klimaatzaak overbodig na COP21?

27

COP21 De huidige, bijna spontaan ingediende nationale plannen zijn ruim onvoldoende om die doelstellingen te halen. België tekende tijdens de klimaattop van de VN in Cancún (2010) al voor enige goede wil in de juiste richting, maar dat bleken slechts woorden te zijn want het trackrecord tot nu toe laat zien dat er onvoldoende daden zijn gesteld om zelfs deze bescheiden ambities te halen.

Het is nog te vroeg, maar van enige hoopvolle aanpak is voorlopig geen sprake, in tegendeel: er werden de laatste weken beslissingen genomen die niet laten uitschijnen dat er in de nabije toekomst verandering komt.

Onze regeringen lieten zelfs blijken

eerst te willen wachten op het verdict vanuit Europa, dus in plaats van te handelen als beschermende huisvaders, reageren ze als kinderen die regels nodig hebben - dit in tegenstelling tot een aantal voorbeeldige andere Europese landen die een voortrekkersrol spelen.

Het COP21-akkoord maakt de Klimaatzaak dus niet overbodig. De wetenschap leert ons niets nieuws en de akkoorden gingen altijd al die richting uit. Maar op het vlak van uitvoering en daadkracht is er helaas nog heel wat werk aan de winkel. We zijn niet voor niets Fossiel van de Eeuw.

Al zes jaar onderhandelden onze ministers over de verdeling van klimaat-

inspanningen voor 2020, die intussen al lang onvoldoende bleken. In plaats van de boost van COP21 te gebruiken om de bevolking toe te spreken met krachtdadige woorden die een duurzame toekomst inleiden en meteen ook te bewijzen dat we wel degelijk de Levenslustigste van de Eeuw zijn, bleef het opvallend stil aan politieke kant. Een gemiste kans en ook een duidelijk signaal dat de druk die vzw Klimaatzaak oplegt nog verre van afgenomen is en nog zal moeten opgevoerd worden.

P.S.: je kan nog steeds mede-eiser worden of steunen via www.klimaatzaak.be

Reactie van FEBEM op het COP21-klimaatakkoord

Nu proactief worden in plaats van achter de feiten aan te hollen

december-januari 2015 | 6

Op twee weken tijd hebben we 2 belangrijke internationale akkoorden.

Eerder meldde FEBEL al dat het plan van de Europese Commissie om 65 procent van alle afval te recycleren, niet ver genoeg gaat voor pionierslanden zoals België. Zeker niet voor België. Volgens Werner Annaert van FEBEM, de Federatie van Bedrijven voor Milieubeheer, is er een grotere tevredenheid over het akkoord van de COP 21: “Het akkoord is historisch als we kijken naar de omvang (aantal landen), de erkenning van het probleem, de doelstellingen en opvolging. We verwachten nu wel dat onze gewesten het voortouw gaan nemen en niet terug juist binnen tijd de koers uitfietsen.”

28

Afvalvalorisatie biedt niets dan voordelen Afval op een nuttige manier hergebruiken biedt niets dan voordelen.

Niet in het minst in de strijd tegen de CO2-uitstoot. Een voorbeeld: een ton papier recycleren in plaats van verbranden, vermijdt de uitstoot van 750 kg CO2. Bovendien kunnen productiebedrijven hun CO2-uitstoot aanzienlijk afbouwen door primaire grondstoffen

Werner Annaert van FEBEM te vervangen door gerecycleerde producten, de zogenoemde secundaire grondstoffen. Zo komt er bij de productie van glas op basis van gerecycleerd glas 45 procent minder CO2 vrij dan bij de klassieke productie. En dat gerecycleerd glas vinden we hier in België, waardoor er geen lange, dure en vervuilende transporten van mijnen aan de andere kant van de wereld nodig zijn.

Tot slot kan het afval dat niet recycleerbaar is, via verbranding worden omgezet in warmte of elektriciteit.

Verbrandingsinstallaties vermijden 77,8 kg CO2 per GigaJoule warmte en 0,5 kg CO2 per kilowattuur elektriciteit in vergelijking met centrales die energie produceren op basis van fossiele brandstoffen, zoals steenkool en aardgas. Het sluiten van de materiaalkringlopen is dan ook een essenti-

COP21 eel element in de strijd tegen de opwarming van de aarde.

België: voortouw nemen én afspraken nakomen, ook tegenover de bedrijven In januari 2015 publiceerde Thrillist de resultaten van een onderzoek op basis van cijfers van Eurostat en de Wereldbank. Daaruit bleek dat van alle Europese landen België het best

geven waar de nadruk vooral ligt op het gebruik van gerecycleerde grondstoffen.

Momenteel kampt de sector immers met grote moeilijkheden voor het vinden van oplossingen (zowel naar materiaal als energie toe) voor tal van afvalstromen, het houtafval op kop, maar ook kunststoffen en dergelijke. De Vlaamse overheid, en in het

“Van alle Europese landen recycleert België het beste” is in recycleren. Volgens Werner Annaert is dit het resultaat van de pioniersrol van België in het sorteren van afval: “We hebben van in het begin begrepen dat recycleren begint met goed sorteren. Hier bestaat al tientallen jaren de gescheiden afvalophaling voor pmd, gft, papier en karton enzovoort. De Belgen werken daar goed aan mee, dat is al meermaals aangetoond. Daardoor hebben we vrij zuivere afvalstromen die op een economisch rendabele manier te recycleren zijn. Zo zijn er heel wat gespecialiseerde bedrijven ontstaan die afval omzetten in nieuwe producten of secundaire grondstoffen.” Echter, nu is het ook tijd om een beleid gestalte te

bijzonder minister van Energie Turtelboom, moet ook afspraken naar de

bedrijven nakomen. Annaert: “Het energiebesluit meldt dat de Vlaamse overheid de steun moet aanpassen voor de opwekking van groene stroom bij afvalverbranding. De verbranding van organisch afval is immers CO2 neutraal. Het besluit voorziet dat op tijd en stond moet worden berekend hoeveel organisch afval wordt verbrand en bij akkoord van OVAM de steun moet worden aangepast. De herberekening is gedaan, OVAM is akkoord dus als minister Turtelboom haar eigen besluit wil respecteren, dient ze de nieuwe percentages dringend in te voeren. Zo niet verliest het beleid elke geloofwaardigheid bij de bedrijven actief in de groene stroomproductie.”

Wie is FEBEM?

FEBEM vzw is de Federatie van Bedrijven voor Milieubeheer (www.febem-fege.be) en vertegenwoordigt 220 privaatrechtelijke bedrijvenactief in het materialenbeheer en de productie van groene energie uit materialen. Goed voor een tewerkstelling van 8000 mensen en een jaarlijkse omzet van 2,8 miljard euro.

Reactie van Professor Jasser Auda op het COP21-klimaatakkoord

COP21 zal niet werken!

De nationale en internationale politiek in het huidige systeem van natiestaten, en de manier waarop de Verenigde Naties gestructureerd zijn en

functioneren, laten geen echte vooruitgang op het klimaatfront toe. Regeringen zijn ofwel dictaturen ofwel werden ze democratisch verkozen.

Om een lang verhaal kort te maken: dictaturen zitten niet in met mensen of het milieu. Democratisch verkozen regeringen aan de andere kant, zijn er in het beste geval om de belangen van hun natie te verdedigen. In het slechtste geval verdedigen ze de belangen van drukkingsgroepen in deze landen. Maar het is een feit dat een overheidsbeleid en overheidsbeslissingen die het milieu willen beschermen voor de mensheid, tegen de beide belangen ingaan, zeker op korte termijn. Nationale belangen zijn duidelijk gedefinieerd in termen van een economie die moet groeien. Dit

heeft per definitie een negatieve impact op het milieu. Drukkingsgroepen zijn geld gebonden en de druk die ze uitoefenen heeft nog een grotere negatieve impact. Zo lang het concept van gerechtigheid in wetten, politiek en overheden gedefinieerd wordt op basis van nationale grenzen en niet op basis van ethische waarden, zal er niets gebeuren.

De manier waarop we zaken doen, heeft ook nood aan een ethische herziening. ‘Sociale verantwoordelijkheid’ wordt gedefinieerd als een soort van liefdadigheid of gemeenschapswerk waar ondernemingen een klein stukje van hun winst aan doneren. Maar het milieu zal blijven verloederen tot ‘sociale verantwoordelijkheid’ de core

december-januari 2015 | 6

Het nieuws van de COP21 deal en het gejuich en het gejubel dat politici van over heel de wereld toonden, gaven miljoenen mensen wereldwijd een vals gevoel van voldoening.

Het is een ethische verantwoordelijkheid om de waarheid te zeggen, zelfs als dit raar klinkt midden alle vieringen en propaganda. En de waarheid is: er zal geen ommekeer komen in het desastreuze pad dat we de aarde opstuurden, tenzij, zo denk ik er toch over, we de manier waarop we de dingen doen, veranderen: politiek, business en media.

29

COP21

Wie is Jasser Auda?

Professor Jasser Auda is Al-Shabiti hoogleraar van Maqasid Studies aan het Internationale Vredescollege in Zuid-Afrika, en directeur van het Maqasid Instituut, een globale denktank met zetel in Londen, en extern professor islamrecht aan de Carleton universiteit in Canada. Hij geeft lezingen en trainingen over de islam, het islam recht, spiritualiteit en ethiek in een dozijn universiteiten en organisaties wereldwijd. Hij schreef 25 boeken in het Arabisch en het Engels.

business van de bedrijven wordt.

Sommigen zullen zeggen dat dit niet realistisch is. En dat brengt ons terug naar de manier waarop overheden werken. Zo lang overheden hun macht niet gebruiken om ondernemingen te corrigeren, zal er niets gebeuren. En zo lang de media aan het grote geld gebonden zijn, zal er geen publieke druk zijn en zal er dus opnieuw niets gebeuren.

december-januari 2015 | 6

Uiteindelijk is ethiek – en religieuze overtuiging voor diegenen die een religie als ethische referentie gebruiken – één van de weinige oplossingen die ons resten voor de globale milieucrisis. Ethiek – en geloof – gaan over individuele handelingen en zijn dus transnationaal en erg krachtig. Als religieuze en ethische leiders en gemeenschappen wereldwijd samen komen en hun volgers aanmoedigen om actie te ondernemen, individueel en collectief, op een manier die het milieu beschermt en de klimaatverandering kan keren, dan is er hoop. Dit kan ‘wishful thinking’ zijn maar we blijven hopen op ethische politiek, ethisch ondernemen, ethische media en ethische religie! Het is de enige weg uit de crisis.

30

COP21 Reactie van Professor John Schellnhuber op het COP21-klimaatakkoord

De grote transformatie naar duurzaamheid begint Wie is John Schellnhuber?

Hans Joachim Schellnhuber is de Directeur van het Potsdam Institute for Climate Impact Research (PIK). Hij stichtte zelf dit instituut in 1992. Hij is professor theoretische fysica aan de universiteit van Potsdam en extern professor aan het Santa Fe Instituut in de Verenigde Staten. Verder is hij co-voorzitter van het German Advisory Council on Global Change (WBGU).

lijn met de wetenschappelijke risicoanalyse.

Indien het akkoord oprecht uitgevoerd wordt, dan zal COP21 de decarbonisatie van de wereldeconomie induceren tegen het midden van de eeuw. Maar de huidige emissiereductie beloftes (INDC’s of Intended Nationally Determined

Contributions) van de meeste landen zijn onvoldoende en moeten aangepast worden naar een nieuw ambitieniveau in de komende jaren. Toch is dit een keerpunt in onze menselijke activiteit. De grote transformatie naar duurzaamheid begint.

december-januari 2015 | 6

De geesten van Parijs hebben de spoken van Kopenhagen verslagen! Rede en moraal kwamen samen in COP21 en leverden een historisch akkoord dat eindelijk het nationale egoĂŻsme overstijgt.

Het doel om de opwarming van de aarde te beperken tot onder de 2 graden Celsius en 1,5 graden als richtwaarde aan te houden is ambitieuzer dan we verwacht hadden maar wel volledig in

31

COLUMN

De Klimaatzaak blikt terug/vooruit, tevreden/hoopvol

De rechtszaak uit liefde 2015 was het jaar dat De Klimaatzaak volwassen werd.

Na de

lancering wat weggelachen, staat de rechtszaak tegen de staat wegens een laks milieubeleid sterker dan ooit.

Geholpen door het suc-

ces van de

Nederlandse evenknie

december-januari 2015 | 6

Urgenda en de almaar groeiende

32

publieke bewustwording.

Tekst en beeld: Klimaatzaak Brussel

Precies één jaar voor de start van de COP21 in Parijs, op 1 december 2014, traden elf verontruste burgers voor het voetlicht, met een rechtszaak tegen de staat. Genoeg is genoeg, vonden zij: als de politiek nalaat de nodige maatregelen te nemen om haar burgers te beschermen tegen de grote gevaren van klimaatopwarming, moet de rechter onze ministers maar verplichten om de uitstoot van broeikasgassen te beperken. De vier overheden die in België bevoegd zijn voor milieu en klimaat: de federale, de Vlaamse, de Waalse en de Brusselse, kregen een ingebrekestelling in de bus. De pers werd ingelicht en ondanks een laconieke reactie her en der over ‘de klimaat-BV’s’ werd het initiatief een onverhoopt succes. Bijna 10.000 burgers werden mede-ei-

ser, een pak meer dan in Nederland. Een klein team geholpen door ruim honderd vrijwilligers werkt ontzettend hard om blijvend volmachten, steun en geld te ronselen voor de vzw Klimaatzaak.

Intussen maalt de juridische molen. Een gesprek met alle overheden in maart 2015 draaide op niets uit. Begin juni werden de overheden gedagvaard en op 11 juni vond een eerste inleidende zitting plaats. Gezien de Belgische taalwetgeving gebeurde dat voor de Franstalige rechtbank van eerste aanleg. Maar daar liet de Vlaamse overheid weten dat zij de proceduretaal betwist. Dat bleek de start van een complexe carrousel. Het is nu wachten op een nieuw vonnis in januari 2016 over

COLUMN

deze taalkwestie. De vrees bestaat ook dat de Vlaamse overheid aan het Grondwettelijk Hof zal vragen of er geen sprake is van discriminatie inzake taalwetgeving. Dat zou maar liefst twee jaar wraakroepende vertraging opleveren, met passages langs verschillende rechtscolleges, en ertoe leiden dat er jaren na de start van de rechtszaak nog steeds geen debat ten gronde kan worden gevoerd.

bedrijven eisen actie. Groene organisaties als Klimaatzaak, Climate Express, Bond Beter Leefmilieu, Greenpeace en vele andere slagen er in om zeer goed samen te werken voor ons collectief belang. Volgens een enquête van

“2015 was het jaar dat de laatste restjes publieke klimaat twijfel werden geruimd” 2015 was het jaar dat de laatste restjes publieke klimaattwijfel werden geruimd. Massaal rijpt de wetenschap dat het klimaat niet alleen lieve ijsberen treft maar dat we er allemaal mee te maken hebben en dat klimaat, oorlog en vluchtelingen in nauw verband staan. Burgers, middenveldorganisaties en

VRT-Panorama vindt twee op de drie Vlamingen dat België via de rechtbank moet gedwongen worden tot maatregelen. Het is de methode van de laatste kans, niet uit agressie maar uit liefde. Voor de toekomst. Zeker als je ziet dat er na zes jaar gebakkelei nog stééds geen Belgisch akkoord was over de verdeling

van de klimaatinspanningen. Bijna 14.000 burgers trokken op 6 december naar Oostende om hun bezorgdheid over het klimaat te tonen, actie te eisen en hun schaamte uit te schreeuwen over het trieste schouwspel van onze ministers in Parijs. Dat daar 197 landen tot een akkoord kwamen om de opwarming van de aarde tot 1,5 graad te beperken is dan ook een klein wonder.

2015 was het jaar van de bewustwording, 2016 wordt hopelijk het jaar van de actie. Heren en dames politici, toon moed, toon visie, wacht niet op de rechter. Waag het.

P.S.: bekijk ook onze reactie op het COP21-akkoord verder in dit blad sarah@klimaatzaak.be

december-januari 2015 | 6

De Belgische taalkwestie staat in schril contrast met het Nederlandse voorbeeld, waar al na 1,5 jaar uitspraak werd gedaan in eerste aanleg: op 26 juni 2015 won Urgenda het proces tegen de Nederlandse staat. Die werd veroordeeld en gehouden tot maatregelen die leiden tot 25 procent reductie van de broeikasgassen tegen 2020. Ook voor de Belgische Klimaatzaak een hele opsteker. Ons aansprakelijkheidsrecht en onze rechtszaak is namelijk vergelijkbaar, met dat verschil dat hier een boete wordt geëist van 100.000 euro per dag dat de overheden nalaten het vonnis uit te voeren. Geen overbodig detail als we zien hoe het kluwen aan bevoegdheden in dit land nu al munitie geeft om de zwarte piet door te schuiven of vertragingsmanoeuvres in te roepen.

33

BELEID Fusie Agentschap Ondernemen en IWT tot VLAIO

Vlaanderen maakt het verschil Met de fusie van het Agentschap Ondernemen en IWT wil het nieuwe Agentschap Innovatie en Ondernemen (VLAIO) de drempels verlagen en transparanter worden. En voor een keer gaat die fusie niet gepaard met een besparing.

Wel integendeel: het budget wordt verhoogd met drie miljoen euro.

Tekst: Guido Redant, Recorder - Wingene - Beeld: Jerry De Brie In zijn openingswoord laat Philippe Muyters,

Vlaams minister van Werk, Economie, Innovatie en Sport er geen twijfel over bestaan.

Een ondernemer is pas een ondernemer als zijn bedrijf ‘het verschil maakt’ en dat wil de overheid faciliteren. De analogie met sport is duidelijk. “Als minister moet ik geen medailles winnen, maar moet ik ervoor zorgen dat onze atleten het verschil kunnen maken door te voorzien in infrastructuur, coaching en wetenschappelijk onderzoek. Idem dus met het kmo-beleid: voorzien in infrastructuur, coaching en wetenschappelijk onderzoek. Op federaal niveau gebeurt dat via de taxshift, op Vlaams niveau werken we met een doelgroepenbeleid,” aldus Muyters.

Met de aangekondigde hervorming, wil de overheid haar subsidiebeleid vereenvoudigen en beter afstemmen op de noden van het

december-januari 2015 | 6

Philippe Muyters legt het accent op ‘infrastructuur’, zodat bedrijven het verschil kunnen maken

34

bedrijfsleven: nood aan opleiding, coaching, groeibegeleiding en innovatie. Met de fusie wil het nieuwe agentschap ook de samenwerking stimuleren, tussen bedrijf, onderzoek en overheid (de triple helix), maar ook multidisciplinair tussen diverse bedrijven (speerpuntclusters).

Voor de concrete realisatie van deze doelstellingen ziet Bernard De Potter, transitiemanager bij - nu nog - Agentschap Ondernemen, drie hoofdlijnen: • Alle partners, zoals lokale besturen en VVSG, innovatiecentra, Flanders DC, ondernemingsloketten als Securex, Xerius, vrije en intellectuele beroepen en dergelijke meer, moeten bereikbaar worden via één digitaal loket; • Het nieuwe agentschap wil onderne-

•

mers ook ondersteunen door te zorgen voor een meer positieve beeldvorming in het algemeen, door meer aandacht voor starters en ook door meer ambitie te induceren; De groei van bedrijven tenslotte, moet ondersteund worden door een subsidieprogramma met aandacht voor onderzoek en ontwikkeling, de specialiteit van IWT, en door innovatieve bedrijven op te roepen tot samenwerking (clusters).

De nieuwe kmo-portefeuille De kmo-portefeuille is een mooie illustratie van de aankomende hervormingen. De kmo-portefeuille bestaat sinds 2009 en werd functioneel herwerkt naar een eenvoudiger, krachtiger en duidelijker instrument. Dieter Goossens: "De hervorming van de kmo-por-

Bernard De Potter stelt dat het nieuwe Agentschap voor Innovatie en Ondernemen ook zal zorgen voor een meer positieve beeldvorming én voor een doorgedreven multidisciplinaire samenwerking

BELEID

Transparantie

Dat de kmo-portefeuille niet altijd even duidelijk overkwam, wordt veroorzaakt door twee overlappende factoren. In de eerste plaats had dat alles te maken met de pijlerstructuur, waardoor het voor de gebruiker niet altijd duidelijk was of hij nu een beroep deed op het Agentschap Ondernemen of op de partners van het agentschap (FIT, ...). Daarbovenop kwam dan nog de dubbele doelstelling van de kmo-portefeuille, waar in het ene geval het accent lag op generieke opleiding/ advies (zonder dossierbehandeling) en op gericht strategisch advies/coaching (met dossierbehandeling) in het andere geval.

Door kmo-portefeuille tot twee ‘instrumenten’ te herleiden, willen de initiatiefnemers de structuur transparanter maken. De kmo-portefeuille wordt geherstructureerd in een volledig geautomatiseerd en vereenvoudigd instrument voor ‘opleiding & advies’ en een tweede instrument ‘kmo-groeisubsidie’ (innovatie, transformatie, internationalisering) dat wel nog zal functioneren op basis van dossierbehandeling.

Plafonnering

Het werken met subsidieplafonds, die dan ook nog eens verschillend waren voor elke pijler, werd door de gebruiker zeker ook als knelpunt ervaren. Dat blijkt ook duidelijk uit de statistieken. Waar een theoretisch plafond van 40.000 euro werd ingesteld, blijkt de gemiddelde aanvraag te gaan over een bedrag van... 1.000 euro, met zelfs slechts 500 euro als mediaan. Duidelijk werk aan de winkel.

De vereenvoudigde (geautomatiseerde) kmo-portefeuille (opleiding & advies) zal

daarom enkel nog onderscheid maken tussen kleine ondernemingen en middelgrote ondernemingen.

•

•

Voor de eerste groep, de kleine onderneming, wordt een steunpercentage vooropgesteld van 40 procent, met een maximumsubsidie van 10.000 euro.

Voor middelgrote ondernemingen wordt het steunpercentage vastgelegd op 30 procent, met een maximumsubsidie van 15.000 euro.

De kmo-groeisubsidie (met dossierbehandeling) is een generiek instrument dat wil

inzetten op kmo’s die willen groeien. Het is de bedoeling de groei en competitiviteit van deze kmo’s te verbeteren door gerichte ondersteuning te geven bij hun processen van transformatie, innovatie en internationalisering. Voor het verwerven van de kennis kan de kmo vrij kiezen tussen externe versterking (consultancy) en/of interne versterking (aanwerving).

Dieter Goossens heeft een klare kijk op de nieuwe, geautomatiseerde kmo-portefeuille (enkel nog voor opleiding & advies) en de nieuwe kmo-groeisubsidie (met dossierbehandeling)

Voor de kmo-groeisubsidie wordt het plafond vastgelegd op 25.000 euro, zowel voor externe versterking als voor interne versterking, beiden met een maximum steunpercentage van 50 procent.

Digitale valkuil

In het (oude) digitaal platform van de kmo-portefeuille komen nogal wat ‘termijnen’ voor en dat blijkt voor de gemiddelde gebruiker/kmo soms tot problemen te leiden, vooral met betrekking tot het tijdig aanvragen en storten. In een kmo is het immers vaak zo dat de vooropgestelde termijnen door verschillende afdelingen of contactpersonen dienen nageleefd te worden. En dat durft al eens aanleiding te geven tot misverstanden en/of vertragingen.

Vanaf 1 april 2016 krijgt de vereenvoudigde kmo-portefeuille een volledig nieuwe website, waarin gekozen wordt voor een volledig ‘geautomatiseerd proces’. De gebruiker zal hier kunnen inloggen, zijn gegevens inbrengen, het gevraagde steunbedrag, de gekozen dienstverlener... Nadat de aanvrager zijn eigen aandeel gestort heeft, dient de dienstverlener dit niet meer te bevestigen. Dit soort externe projecten (advies & coaching) zullen automatisch verlopen. Innovatie-, transformatie- en internationaliseringsprojecten kunnen rekenen op een groeisubsidie. Deze zullen niet geautomatiseerd worden en voorwerp blijven van dossierbehandeling.

Ondernemers getuigen Bij de voorstelling van de nieuwe kmo-portefeuille werden drie (zeer gedreven!) ondernemers aan het woord gelaten, elk met een eigen specifieke insteek. Centraal daarin stonden cruciale topics als human resources management, internationalisering en digitalisering.

Human Resources Management

Als CEO van het online recruteringsbedrijf CV Warehouse kon Inge Geerdens HRM toelichten van twee kanten: als recruteringsdeskundige, maar ook als ervaringsdeskundige binnen de eigen onderneming.

Inge Geerdens: “Het menselijk kapitaal is het grootste aandachtspunt voor elke onderneming. Het vinden van de juiste mensen is niet altijd evident, maar wordt wel een stuk gemakkelijker als je focust op ‘attitude’ en niet op ‘kennis en kunde’: hire the attitude, train the skills.

Ook het vasthouden van je personeel - retentie - is een belangrijk element in HRM. In het eigen bedrijf, vragen wij een commitment van twee jaar. Maar ook de werkgever moet zich engageren. Motivatie is een cruciaal punt, dat je met praktische tools kan ondersteunen

december-januari 2015 | 6

tefeuille wil tegemoetkomen aan drie knelpunten die we identificeerden. Zo bestond er nogal wat onduidelijkheid over de structuur in 'pijlers', onduidelijkheid die nog versterkt werd doordat de beperkende 'plafonds' voor alle pijlers anders waren. Ook de digitale applicatie vertoonde een paar 'valkuilen' die we in het nieuwe concept willen elimineren."

35

december-januari 2015 | 6

BELEID

36

door bijvoorbeeld een bonus te geven, of door teambuilding events te organiseren. Bij de toepassing van dergelijke ‘tools’ moet je evenwel goed opletten voor een paar inherente valkuilen. Zo hebben wij ervaren dat een bonus algauw wordt beschouwd als een verworvenheid. Zelf zijn we daarom overgeschakeld naar een systeem waarbij een percentage van de winst (10 procent) als bonus wordt toegekend. Als systeem is dat beter, al moet eraan toegevoegd, als er geen winst is, dit niet door alle werknemers even gemakkelijk aanvaard wordt.

Idem met teambuilding. Toen we dat zelf organiseerden vanuit de directie, kwam er regelmatig wat kritiek: als je iets organiseert mét kinderen, voelen de kinderlozen zich gepasseerd, doe je iets sportiefs, dan voelen de niet-sportieven zich benadeeld...

Uiteindelijk hebben we besloten om het personeel zelf hun event te laten opzetten. Wij stellen budget ter beschikking, zij organiseren. Het werkt beter, maar blijft een delicaat punt dat je in de gaten moet houden. De ene is al een betere organisator dan de andere...

Zo hebben we meegemaakt dat een aantal mensen niet uitgenodigd waren voor een event, gewoon omdat iemand een verkeerde lijst gebruikt had. Dan sta je daar met je overmaat aan tickets of maaltijden of watdan-ook.

De beste motivatie haalt een medewerker uit zijn job zelf. De voldoening om iets goed te doen is groot. Ik ben dan ook een fervent voorstander van het moto ‘Happy clients = happy employees’. Dat geldt zowel voor de

werknemers als voor de werkgever.”

Inge Geerdens (CV Warehouse): hire the attitude, train the skills

Kristof Braems (Medec) deed eerst ervaring op op internationaal vlak, om pas daarna ook in Vlaanderen actief te worden

Internationalisering

Het bedrijf groeibedrijf Medec, fabrikant van anesthesieapparatuur, won vorig jaar de Vlaamse Leeuw van de Export. Een mooie onderscheiding, voor een aspecifieke onderneming als Medec. Aspecifiek, want tot voor kort was Medec énkel actief als exporteur.

Het is pas de laatste twee jaar dat Medec ook in Vlaanderen op de markt komt.

Export naar eigen land, zou je kunnen zeggen.

Kristof Braems: “Medec is actief in niet min-

der dan 96 landen. We verdoven dagelijks meer dan 15.000 personen. Het zal dan ook niet verwonderen dat ‘safety’ en ‘reliability’ tot onze grootste bedrijfswaarden behoren.

Samen met ‘cost efficiency’ natuurlijk. Aan de basis van ons succes, ligt de ‘blue ocean strategy’ of, zoals minister Muyters daarnet zie: ‘het verschil maken’. Dat is niet altijd evident als kmo: je moet zowel de flexibiliteit van een kleine onderneming als de kwaliteit van een multinational kunnen demonstreren. Daarin is ondersteuning heel belangrijk, zowel organisatorisch als financieel. Er zijn tal van kanalen waar je een beroep op kan doen: het Agentschap Ondernemen, Flanders Investment and Trade (FIT), het Agentschap voor Innovatie door Wetenschap en Technologie (IWT), Unizo (kenniscentra), SERR (diversiteit), kenniscentra (SIRRIS), VenBel (O&O) ... om er maar een paar te noemen. Belangrijk is wel dat de steun, steun moet blijven en

geen doel op zich mag worden.

Naast de diverse kanalen, zijn er ook verschillende steunmechanismen, gaande van subsidiëring (rechtstreekse steun) tot vrijstelling van bedrijfsvoorheffing bijvoorbeeld (onrechtstreekse steun). Vaak zijn dit behoorlijk ingewikkelde dossiers, waarbij wij ons graag extern laten begeleiden. Dat mag dan een grotere kost meebrengen, het verhoogt duidelijk de succeskansen van een dossier.

Ik kan de centralisering die vandaag werd voorgesteld dan ook alleen maar toejuichen.

De drempel verlagen is een goede zaak, want de situatie waar de kmo de bomen door het bos niet meer ziet, mag niet wegen op de corebusiness van het bedrijf.”

Digitalisering

Als auteur van het boek ‘Digitale transformatie’ bracht Dado Vanpeeteghem, managing partner van Duval Union Consulting een paar verhelderende inzichten in de toenemende digitalisering van de onderneming.

Dado Van Peteghem: “De digitalisering gaat ontzettend hard. Als we overschouwen wat er de voorbije 25 jaar veranderd is, van de goeie ouwe 64K-modem naar de supersmartphone van vandaag, de exponentiële groei van bedrijven als PayPall, Google en Uber... you ain’t seen nothing yet. We zitten middenin een ‘wave of disruption’: cd’s bestaan nu al bijna niet meer. Zaken als tc, reizen en human resources lopen steeds digitaler. Nieuwe toepassingssectoren kondigen zich dagelijks aan: kleinhandel, gezond-

BELEID

heidszorg, opvoeding, fast moving consumer goods (fmcg)... ik ben er zeker van dat, tegen 2020 ‘all safe havens will be subject to digital disruption’. De digitalisering biedt immers duidelijke voordelen. Zo zijn er weinig of geen kapitaalproblemen (venture capital). Bovendien betreed je van meet af aan (digital by default) een globale markt.

Wat kan de kmo daaruit leren? Twee be-

•

•

Digitalisering is geen technisch proces, maar iets wat problemen oplost. Kijk maar naar Uber: zij zorgen ervoor dat je niet in een lange rij op je taxi moet wachten, zij zorgen ervoor dat je niet in de kou blijft staan omdat je taxi de verkeerde persoon meenam (want ze hebben een foto van jou !) én ze zorgen ervoor (door een beoordelingssysteem) dat slechte klanten en chauffeurs vanzelf uit het systeem groeien.

Maak van de digitalisering een bedrijfscultuur, door er iedereen bij te betrek-

De parallele meet & greet-sessies zorgden voor een intense ervaringsuitwisseling tussen de (meer dan 450) deelnemers aan de Derde dag van de kmoportefeuille die het Agentschap Ondernemen in Beveren organiseerde

•

•

ken. Goede ideeën komen vaak van je medewerkers: geef ze de kans. Zo is PlayStation ontstaan.

Herdenk je huidige businessmodel: ‘disrupt it before somebody else does’. Er bestaan meerdere voorbeelden, zoals het ‘subscription model’ (HelloFresh), de ‘market place’ (de buurderij), ‘on demand’ (Uber).

Breng digitaal in de kern van je bedrijf door het niet aan één persoon toe te vertrouwen, maar alle afdelingen erbij te betrekken. Of gebruik het garagemodel en richt een klein bedrijf op in de perife-

Dado Van Peteghem twijfelt er niet aan dat we op het vlak van digitalisering middenin een ‘wave of disruption’ zitten; en dat creëert kansen

•

•

rie (build), of neem deel aan zo een garage-experiment (participate) of koop een bestaand initiatief (buy).

Ship-it onmiddellijk. De digitale wereld werkt op hoge snelheid. een nieuw product/toepassing wordt gelanceerd op typisch 90 dagen. Het oude model - 2 jaaris achterhaald.

Streef naar digital leadership, zowel door externe specialisten aan te trekken als door intern leiderschap te installeren.”

Besluit Via het Agentschap Innoveren en Ondernemen wil de Vlaamse overheid het bedrijfsleven stimuleren om te groeien, te internationaliseren en te innoveren. Elementen als human resources management, exportgerichtheid en digitalisering zullen in toenemende mate het succes bepalen van de Vlaamse onderneming en haar capaciteit om ‘het verschil te maken’.

Een vereenvoudigde kmo-portefeuille zal de daarvoor beschikbare steunkanalen op een transparante manier dichter bij de ondernemer brengen. dieter.goossens@vlaio.be

december-januari 2015 | 6

langrijke punten: leren doe je niet door te kijken maar door te doen. Ik zou iedereen dus adviseren om per direct zaken op getouw te zetten. Daar komt mijn tweede punt bij: digitaal moet evolueren van de zijlijn naar een fundamenteel onderdeel van de corebusiness.

Dat is noodzakelijk om te overleven, het komt je bedrijfsefficiëntie ten goede (bijvoorbeeld door alle papier te elimineren) én het helpt je om talent aan te trekken, jonge mensen die openstaan voor digitalisering.

Om dat in de praktijk te brengen, zie ik een aantal duidelijke mechanismen.

37

TRENDS

Megatrends in Duurzaamheid Beleidsaccenten 2030-2050 Tijdens het congres ‘Megatrends in duurzaamheid’, een gezamenlijke organisatie van Argus, de Vlaamse Milieumaatschappij en the Shift, werd hard gezocht naar de hefbomen en systemische transities die de noodzakelijke maatschappelijke veranderingen kunnen bewerkstelligen op lange en middellange termijn.

Dat het

bedrijfsleven daarin een belangrijke rol zal spelen, is zeker.

Tekst: Guido Redant, Recorder - Wingene - Beeld: Jerry De brie Hans Bruyninckx, directeur van het Europees MilieuAgentschap in Kopenhagen, introduceert het concept: ‘the limits of the planet’.

Het congres 'Megatrends' baseerde zich vooral op het gelijknamige MIRA-rapport dat begin 2015 gepubliceerd werd. Het komt erop aan, zo stelde Philippe Dhondt, administrateur-generaal van de Vlaamse Milieumaatschappij, om de geïdentificeerde megatrends te vertalen in een maatschappelijk debat. Dat de wereld in beweging is, kunnen we dagelijks vaststellen: de vluchtelingenproblematiek, het klimaatdebat in

zitter Pieter Leroy, hoogleraar aan de Radboud Universiteit Nijmegen, bogen vier werkgroepen zich elk over één van deze maatschappelijke systemen, systemen waarop de volgende in het MIRA-rapport geïdentificeerde megatrends een duidelijke invloed hebben: • verandering van demografische tegenwichten; • klimaatverandering;

december-januari 2015 | 6

“Je kan niet ‘een beetje duurzaam’ zijn”

38

COP21, circulaire economie... het zorgt allemaal voor een snel evoluerende geopolitiek.

Maar hoe vertalen we dat in ons productieen consumptieprofiel, in onze energievoorziening, mobiliteit, infrastructuur en ruimtlijke ordening?

Onder de deskundige leiding van dagvoor-

•

tekort aan grondstoffen en hulpbronnen; • toenemende multipolariteit van de samenleving; • toenemende kwetsbaarheid van systemen.

Die analyse, aldus Leroy, kan best gesitueerd

worden in drie ‘soorten’ tijd, door de Franse auteur Fernand Braudel gedefinieerd als: • le temps evenementel - de oppervlakkige tijd die geen sporen nalaat; • le temps conjuncturel - de halflange termijn die vaak gekenmerkt wordt door een eigen oorzaak-en-gevolgmechanisme; • le temps structurel - de systemische onderlaag, de langetijdsduur waar andere krachten heersen.

Deze drietrapsmotor, zoals hij in de literatuur genoemd wordt, moet toelaten om ‘historische kennis op te doen en het historisch proces op ‘de longue durée’ te bekijken. Precies het mechanisme, vindt Leroy, dat we nodig hebben om hinderpalen en struikelstenen te overwinnen en ‘geschikte hefbomen’ te identificeren.

Tegen die achtergrond, wil Leroy een antwoord zoeken op vragen als:

TRENDS

•

•

werden de meest relevante trends geïdentificeerd en gekwantificeerd? zijn de maatschappelijke antwoorden die streven naar mitigatie (vermindering) oké? welke hindernissen, hefbomen, strategieën, actoren... hebben we nodig om hindernissen weg te nemen?

De presentatie van Hans Bruyninckx, directeur van het Europees Milieuagentschap in Kopenhagen, trok alvast een paar duidelijke lijnen. Uit het State and Outlook Europe Report (SOER) 2015 blijkt namelijk dat we goed scoren waar het gaat over technische milieuparameters als waterkwaliteit, luchtkwaliteit en dergelijke. We hebben vooral een probleem, aldus Bruyninckx, waneer het gaat over ‘systemen’. Het lijkt op het stokpaardje van Michael Braungart: “het heeft geen zin de dingen goed te doen, we moeten vooral ‘de goede dingen’ doen.” Met deze analyse komt Bruyninckx uit bij dezelfde vier maatschappelijke systemen die eerder gekaderd werden.

Maar er is meer aan de hand. Langzamerhand wordt het duidelijk, dat duurzaamheid geïntegreerd moet worden in alle segmenten van het globaal systeem. Aldus Bruyninckx: “je kan niet ‘een beetje’ duurzaam zijn.” Duurzaamheid mag niet langer beke-

Pieter Leroy, hoogleraar aan de Radboud Universiteit Nijmegen en voorzitter van de MIRA Stuurgroep: nadenken over de systemische verhoudingen tussen toekomst, samenleving, milieu en politiek. ken worden als het overlappende segment tussen ecologie, economie en maatschappij. Neen, duurzaamheid moet gerealiseerd worden binnen de globale totaliteit. En, het is precies daar, bij die ‘globale totaliteit’, dat we tegen grenzen aanlopen.

• Het ‘tekort’ aan grondstoffen, zoals we

“Het heeft geen zin de dingen goed te doen. We moeten de goede dingen doen!”

“Het heeft geen zin de dingen goed te doen.

We moeten de goede dingen doen!”

Vier werkgroepen gingen op zoek naar knelpunten over de thema’s ruimtelijke ordening, mobiliteit, energie en productie & consumptie en naar hefbomen om die knelpunten op te heffen. Wordt vervolgd...

•

dat eerder definieerden, dient vervangen te worden door het ruimere begrip ‘de beperkte voorraad’ grondstoffen. In het kader van een economie die 300 procent zal groeien tegen 2050 is dat niet niks.

Idem met de demografische ontwikkeling en de volkerenstromen die de klimaatverandering teweeg zal brengen.

Ook hier moeten we onze systemen oriënteren op de tien miljard mensen die straks op de aarde wonen, en de problemen (lees: migratiestromen) die dit zal meebrengen. We kijken aan tegen een bevolkingsgroei van 43 procent tegen 2050.

Duurzaamheid, is overleven binnen ‘the limits of the planet’. En dat stelt duidelijke beleidsuitdagingen, zoals vormgegeven in het zevende Environmental Action Program, waar het perspectief reeds verschoven wordt van 2020 naar 2050. Ook het Circular Economy Package, het Raw Materials Initiatieve, de EU Climate Policy en de Sustainable Development Goals (SDG) zijn instrumenten en strategieën waarmee Europa aan de toekomst wil sleutelen.

Megatrends Al zullen de resultaten van de vier werkgroepen nog even op zich laten wachten, toch hoorden we tijdens de conferentie enkele zeer belangwekkende, nieuwe geluiden.

• De term ‘adaptation’ wordt eindelijk uitgesproken. Ook al legt het klimaatdebat en meer specifiek COP21 nog altijd

december-januari 2015 | 6

•

39

TRENDS

Helga Van Der Veken (r) en Hubert David (naast haar), respectievelijk directeur en voorzitter van Argus Leefmilieu, hebben na het congres de Argus-fakkel doorgeven aan Sabine Denis en David Leyssens (The Shift), hier op de tweede rij achter Philippe D’Hondt (VMM) en Hans Bruyninckx (EEA).

•

de klemtoon op ‘mitigation’ (afzwakken, tegengaan) en op concrete doelstellingen als ‘temperatuurstijging van minder dan 2°C’, toch groeit het besef dat, ook àls dat al zou lukken, de mens zich toch zal moeten ‘aanpassen’ aan een nieuw klimaat, niet alleen weerkundig klimaat, maar ook een nieuw klimaat van productie en consumptie. de term ‘resilience’ (veerkracht) geeft aan dat de ‘planeet aarde’ een veerkrachtig systeem is, dat zich kan aanpassen aan veranderende omstandigheden. Op een subtiele manier wordt daarmee echter ook aangegeven dat het de verantwoordelijkheid is van de mens om ervoor te zorgen dat hij zich

•

ontwikkelt binnen ‘the limits of the planet’. de term ‘uitgebreide consumentverantwoordelijkheid’ krijgt in de klassieke consument/producentverhouding plots een nieuwe betekenis. Dit gaat niet langer enkel over meer recycleren of dematerialiseren, hersteleconomie of deeleconomie. De ‘next economy’ zoekt naar nieuwe businessmodellen.

Of we daar geraken met ‘lokale productie op maat’, met ‘kortere ketens’, met ‘deeleconomie’ en ‘performance economie’ is zeer de vraag. Het Centrum voor Duurzaam Ondernemen (UGent Erik Paredis) pleit voor een totaal nieuw model, waarbij niet de verhouding pro-

•

ducent/consument het sturend gegeven is, maar waarin het concept ‘consumptie’ opnieuw gedefinieerd wordt, maatschappelijk, politiek én als norm. de ‘noord-zuid’-verhouding heeft, mede dankzij COP21, een uitgebreide invulling gekregen, invulling waarbij adaptation en (milieu)technologie zeker een belangrijke rol zullen spelen.

Deze ‘nieuwe geluiden’ zijn veel meer dan ‘megatrends’, het zijn mega-uitdagingen voor iedereen die duurzaamheid in het vaandel draagt. guido@ecotips.org

december-januari 2015 | 6

Maak kennis met ons team

40

UW MEERWAARDE IN MILIEU- EN PREVENTIEBELEID Kortrijkstraat 75 bus 1 8550 ZWEVEGEM

Kerkstraat 108 9050 GENTBRUGGE

T +32 (0)56 499 499 milieu@consultes.be preventie@consultes.be

www.consultes.be Consultes-Ad-EcoTips(180x80)150918.indd 1

18/09/15 13:48

MANAGEMENT Nieuwe versies ISO 9001 en ISO 14001

Managementsystemen: bron van opportuniteiten?

In september 2015 werden nieuwe versies gepubliceerd van de normen voor kwaliteits- en milieumanagementsystemen,

ISO 9001 en 14001.

In 2016 is veiligheid aan de beurt. Wat betekent dit voor jou als on-

•

dernemer? In de eerste plaats biedt het je de gelegenheid om je managementsystemen eens flink onder de loep te nemen, en ze vooral als een kans te zien om je bedrijf naar een hoger niveau te tillen.

Ward De Saedeleer, Wiels & Partners - Zwevegem Over welke normen gaat het?

De ISO-normen worden bepaald door de Internationale Organisatie voor Standaarden (ISO), die ze periodiek aanpast aan maatschappelijke en technologische evoluties en input vanuit de bedrijfswereld. ISO 9001 en 14001 zetten bedrijven aan tot betere kwaliteits- en milieuprestaties, wat indirect leidt tot hogere productiviteit, concurrentievoordeel en toegenomen vertrouwen bij stakeholders.

•

•

In de nieuwe ISO-normen is een paragraaf gewijd aan leiderschap.

Dit houdt in dat de directie de eindverantwoordelijkheid draagt voor de doeltreffendheid van het managementsysteem en dat de bedrijfsstrategie in de lijn ligt van het kwaliteits- of milieubeleid.

Stakeholdermanagement wordt nu expliciet vermeld. Bij de certificatie moet je expliciet weergeven welke de eisen en verwach-

•

tingen van belanghebbenden zijn – leveranciers, klanten, buurtbewoners enzovoort – en hoe je daaraan tegemoetkomt.

Ook risicogebaseerd denken heeft in de nieuwe versies een pertinente plaats gekregen. Deze benadering verhoogt de doeltreffendheid van het beleid door op een gestructureerde manier om te gaan met risico’s en kansen.

De vernieuwde normen leggen geen specifieke neergeschreven procedures meer op, bijvoorbeeld over interne audits of het beheer van registraties. In de huidige versies wordt aan de hand van gedocumenteerde informatie vooral gefocust op het eindresultaat, waarbij je moet kunnen aantonen dat de organisatie de eisen van de normen naleeft en de doelstellingen effectief zijn behaald.

Welke kansen bieden de nieuwe ISO-normen?

Wat is er zoal veranderd?

• Een structurele verandering is het vastleggen van de High-Level Structure (HLS). Die omvat de kernelementen en -eisen die voor alle managementsystemen (of het nu gaat om milieu, veiligheid, energie, kwaliteit...) van toepassing zijn. Dit bevordert de integratie van diverse normen, wat resulteert in tijdsbesparing en een betere transparantie.

december-januari 2015 | 6

De nieuwe versies van de normen ISO 9001 en 14001 zijn in september verschenen. OHSAS 18001 omtrent veiligheid wordt in 2016 vervangen door ISO 45001. Er is een overgangsperiode voorzien, waardoor je nog tot maart 2017 gecertificeerd kan worden volgens de oude versies. Daarna zijn alleen de nieuwe van kracht.

41

MANAGEMENT

Bedrijven die al gecertificeerd zijn kunnen deze nieuwe versies aangrijpen voor een make-over van hun managementsystemen, wat zal leiden tot een verdere optimalisatie van de bedrijfsprocessen.

Voor wie nog geen certificaat bezit is dit nu misschien wel het goede moment. Uit eigen beweging en interesse, maar bijvoorbeeld ook onder enige druk van klanten die een certificaat en geregelde externe audits verlangen. Met een ISO-certificaat kan je ze allemaal ‘geruststellen’, wat een behoorlijke (tijds)winst oplevert.

Bovendien leidt de wetgever met zachte hand de ondernemingen naar het toepassen van deze nieuwe normen. Neem nu de krijtlijnen uit de energiebeleidsovereenkomsten tussen de Vlaamse overheid en energie-intensieve bedrijven: je kan die krijtlijnen zelf vertalen op bedrijfsniveau en onder meer een energiecoördinator aanstellen, of je kan aan de eisen voldoen door het energiemanagementsysteem ISO 50001 te implementeren.

Een tweede voorbeeld is het gebruik van Best Beschikbare Technieken (BBT’s) voor GPBV-bedrijven (Ge-

ïntegreerde Preventie en Bestrijding van Verontreiniging): in de Europese BBT’s (die vertaald worden in Vlaamse BBT’s) wordt het implementeren van een milieumanagementsysteem steeds aanzien als een best beschikbare techniek.

Het implementeren van een ISO-gerelateerd managementsysteem is dus geen verplichting maar een aanzet tot een meer gestructureerd bedrijfsbeleid.

ward.de.saedeleer@wiels-partners.be

DUURZAME TECHNOLOGIEËN EN ONDERZOEK

december-januari 2015 | 6

VITO is een op Europees vlak toonaangevend, onafhankelijk onderzoeks- en adviescentrum op het gebied van cleantech en duurzame ontwikkeling.

VITO werkt aan oplossingen voor de grote maatschappellijke uitdagingen van vandaag: klimaatverandering,voedselzekerheid, grondstoffenschaarste, duurzame energievoorziening,vergrijzing …

42

VITO NV Tel. + 32 14 33 55 11 vito@vito.be www.vito.be

MOBILITEIT Op 29 september 2011 ging de Vlaamse Proeftuin Elektrische Voertuigen officieel van start. De proeftuin draaide om innovatie en na

3,5 jaar intensief ‘real-life’ testen is er zeer veel geleerd op vlak van nieuwe pro-

ducten en diensten met betrekking tot elektrische mobiliteit.

De meeste ‘lessons learned’ zijn dan ook van

technologische aard, maar dankzij het proeftuinconcept worden deze producten en diensten direct in een

‘real-life’ omgeving uitgetest waardoor er ook zeer veel bijgeleerd kan worden over de niet-technologische aspecten zoals gebruikersfeedback, business modellen en praktische barrières die de vlotte introductie van een nieuw product of dienst kunnen hinderen.

Tekst: Carlo Mol, EnergyVille/VITO - Genk - Beeld: Energyville

Wat na de proeftuin elektrische voertuigen?

Volt-Air – Microgrid bij Siemens

december-januari 2015 | 6

Elektrische mobiliteit in Vlaanderen

43

MOBILITEIT

Deze laatste inzichten zijn dan weer nuttige input voor flankerende beleidsmaatregelen. Maar de hoofddoelstelling van de proeftuin was het stimuleren van innovaties rond elektrische mobiliteit en op dit punt heeft de proeftuin zeker opgeleverd waarvoor hij was opgezet. De proeftuin heeft een grote dynamiek in de brede sector van elektrische mobiliteit teweeg gebracht en heeft marktspelers uit de ganse waardeketen de kans gegeven om nauw samen te werken op vlak van innovatie. Zonder de proeftuin hadden we op vlak van innovatie nooit gestaan waar we vandaag staan. Vlaanderen is dankzij de proeftuin ook internationaal op de kaart gezet.

tuin over de vijf platformen heen. Het was niet evident om drie jaren vol praktijkervaring samen te vatten in één document, maar het eindrapport geeft toch een goed globaal overzicht. Veel van de innovaties werden verwezenlijkt via apart gefinancierde onderzoeksprojecten die op de open testinfrastructuur in de proeftuin uitgevoerd werden. Deze informatie is niet steeds publiek beschikbaar en een deel van deze onderzoeksprojecten zijn trouwens ook nog in uitvoering. In het eindrapport vind je een uitgebreid hoofdstuk terug met steekfiches van een groot aantal van deze onderzoeksprojecten. Meer informatie krijg je bij de uitvoerende bedrijven in kwes-

Op 1 december 2014 werden de resultaten van de Vlaamse proeftuin elektrische voertuigen door de deelnemende bedrijven gepresenteerd aan een internationaal publiek. De vijf platformen hadden samen met het Programme Office het slotevent opgezet om per onderzoeksthema een aantal van de innovaties in de kijker te stellen. De klemtoon lag dus op een aantal succesvolle verwezenlijkingen op het niveau van elektrische voertuigen, en hun componenten zoals elektrische motoren en batterijen, laadinfrastructuur en nieuwe mobiliteits- en energiediensten gebaseerd op elektrische voertuigen. Daarnaast was er ook informatie rond de gebruikersfeedback van de zeer uitgebreide testpopulatie in de proeftuin.

“Elektrische mobiliteit vergt een nauwe publiek-private samenwerking over meerdere beleidsdomeinen en industriële sectoren heen”

Het Programme Office heeft de eerste maanden van 2015 het eindrapport van de proeftuin afgerond. Dit document vormt, samen met alle tussentijdse verslagen van de voorbije jaren, een globaal overzicht van de proef-

tie. Maar het eindrapport bevat daarnaast ook een meer globaal overzicht over de evoluties in elektrische mobiliteit en heel wat ‘lessons learned’ over een brede waaier van onderwerpen.

Elektrische mobiliteit in Vlaanderen : wat na de proeftuin ?

Wat is er sinds het einde van de proeftuin rond elektrische mobiliteit gebeurd in Vlaanderen en internationaal ? Wat zijn de voordelen van elektrisch rijden en waar zijn er nog barrières om de stap naar deze meer duur-

zame vorm van mobiliteit te zetten ? Zien we een sterke toename in het gebruik van elektrische voertuigen ?

Niet evident om hier in 1-2-3 op te antwoorden. De proeftuin draaide om innovatie en was alleszins een zeer belangrijk instrument om de innovaties rond elektrische mobiliteit vanuit het Vlaamse bedrijfsleven te stimuleren. De proeftuin heeft op dit vlak zeker zijn meerwaarde gehad en heeft onze bedrijven de kans gegeven om sector overschrijdend samen te werken en om hun innovatieprojecten via de proeftuin ‘real-life’ uit te voeren.

Dit creëerde een dynamiek die anders nooit

mogelijk was geweest en de proeftuin heeft Vlaanderen ook in het buitenland mee op de kaart gezet. Via de zeer uitgebreide testpopulatie en het grote aantal evenementen werd er naast het stimuleren van innovatie ook direct een enorme stap gezet in het meer bekend maken van de mogelijkheden van elektrische mobiliteit bij andere bedrijven, overheden en het brede publiek. Kortom, de proeftuin creëerde een zeer succesvolle dynamiek en zoals gezegd zijn heel wat innovatie- en onderzoeksprojecten nog volop in uitvoering.

december-januari 2015 | 6

Maar bij de succesvolle uitrol van elektrische mobiliteit komt veel meer kijken dan innovatie alleen.

44

EVTecLab – E-Truck City Depot

Elektrische mobiliteit vergt een nauwe publiek-private samenwerking over meerdere beleidsdomeinen en industriële sectoren heen.

Om de eindgebruiker (particulier/bedrijven/ overheden) te overtuigen om effectief de stap te zetten naar elektrische mobiliteit, spelen tal van factoren een rol. Innovatieve, comfortabele, performante, … elektrische voertuigen of mobiliteitsdiensten zijn een belangrijk aspect maar daarnaast spelen zoveel andere factoren een rol om de stap al dan niet te zetten: de kostprijs? De garantie op nieuwe technologie?

Het rijbereik? Waar kan ik opladen? Objectieve informatie ? … Om bedrijven te overtuigen mee te investeren in elektrische mobiliteit is dan weer een flankerend, stimulerend en stabiel kader vanuit de overheid nodig die elektrische mobiliteit in de opstartfase wat mee ondersteunt. Dit kunnen fiscale en niet-fiscale maatregelen zijn om de eindgebruikers mee

MOBILITEIT

te overtuigen om de stap te zetten of dit kunnen maatregelen zijn om een kader te scheppen voor verdere investeringen vanuit het bedrijfsleven zoals in bijvoorbeeld (semi-)publieke laadinfrastructuur.

De proeftuin draaide rond innovatie, maar deze andere aspecten kwamen in de proeftuin natuurlijk ook zijdelings aan bod en waar relevant zijn de opgebouwde ervaringen mee opgenomen in de diverse tussentijdse verslagen, position paper en eindrapport.

Een aantal hoofdstukken in het eindrapport gaan wat dieper in op deze niet-innovatie gerelateerde aspecten en kunnen input zijn voor toekomstige beleidsinitiatieven. Sommige landen binnen Europa, zoals Nederland, Noorwegen, Duitsland, Frankrijk, de UK, staan op het vlak van flankerend beleid voor elektrische mobiliteit bijvoorbeeld al veel verder dan België.

Voertuigen Qua verkoop van elektrische personenwagens zien we dat binnen Europese landen zoals Noorwegen en Nederland een enorme stap gezet hebben, dit mede dankzij hun interessant fiscaal flankerend beleid. Wereldwijd hebben we in 2015 de mijlpaal van 1.000.0000 elektrische personenwagens bereikt! Nederland heeft in 2015 de mijlpaal van 100.000 elektrische voertuigen bereikt. In België zitten we hier nog ver onder in absolute aantallen, namelijk een factor 10-20 lager dan in Nederland, maar is er toch ook wel een sterke groei in relatieve cijfers. Flankerend beleid is echter in deze fase nog cruciaal, zowel bij de aanschaf van een voertuig als voor de bijhorende laadinfrastructuur om deze uitrol te faciliteren. We zien in 2015 nieuwe initiatieven in Vlaanderen rond het fiscaal beleid gerelateerd aan elektrische voertuigen zoals BIV, verkeersbelasting en aankooppremies.

Goedkoper én goed voor het milieu Kies voor rijden op aardgas

Maar het draait niet alleen om personenwagens. Ook bij trein/ tram/bus/truck/boot/scooter/fiets/… zien we verdere ontwikkelingen in elektrische varianten. In sommige segmenten is er nog heel wat verder onderzoek noodzakelijk om tot een grote marktuitrol te komen, maar we zien zeker de interesse in bijvoorbeeld elektrische bussen wereldwijd sterk toenemen. Zo zijn ook de drie elektrische bussen uit de proeftuin in 2015 in Brugge in gebruik genomen. Deze bussen kunnen draadloos snelladen aan de eindhalte waardoor er een kleinere batterij in de bus nodig is om de geplande rit te kunnen maken. Maar het grote succes vandaag zien we bij de elektrische fietsen. Meer dan 25 procent van de verkoop zijn reeds elektrische fietsen. De consument is volledig overtuigd van het voordeel van deze fietsen en ze worden nu ook meer en meer ingezet voor woon-werkverkeer.

Wij zijn dan ook verheugd om te zien dat onze federale/regionale overheden in België de handschoen snel hebben opgenomen om werk te maken van een nationaal actieplan ter ondersteuning van de uitrol van infrastructuur voor alternatieve brandstoffen. Op Vlaams niveau is er in september 2015 een eerste conceptnota opgesteld.

Verduurzaam uw vloot samen met DATS 24:

02 363 51 52 sales@dats24.be december-januari 2015 | 6

Laadinfrastructuur Op vlak van publieke infrastructuur voor alternatieve brandstoffen zoals elektrisch, CNG, LNG, waterstof, heeft Europa alle landen nu opgelegd om een nationaal actieplan op te stellen tegen eind 2016. Deze zogenaamde ‘Clean Power for Transport’ directive zal na de proeftuin dan ook een nieuwe stimulans zijn voor de elektrische mobiliteit activiteiten in Vlaanderen.

45

MOBILITEIT

Bij laadinfrastructuur is het belangrijk dat het aanbod aansluit bij de behoefte van de eindgebruiker. In België is er voor vele gebruikers de kans om thuis te laden en op het werk, maar daarnaast zijn publieke oplaadpunten zeker nodig. Dit kan zijn in het publieke domein of op het meer semi-publieke domein zoals bij winkelketens, hotels, … Het achterliggende business model in het publieke domein is het meest complexe en hier wordt nog steeds verder werk gemaakt van nieuwe business modellen zoals ‘laadpaal volgt klant’ wat in het EVORA project in 2015 verder is onderzocht. Welke laadinfrastructuur er uiteindelijk geplaatst wordt normaal versus snelladen - en waar - publiek versus semi-publiek versus privaat -, het cruciale aspect blijft interoperabiliteit en vlotte en eenvoudige toegang tot deze laadpunten.

De laadpunten moeten eenvoudig te vinden zijn en real-time informatie over hun beschikbaarheid en toegankelijkheid is een must.

Hier zijn afspraken op vlak van standaardisatie en marktwerking cruciaal om tot een betaalbare uitrol van publieke laadinfrastructuur te komen.

Mobiliteitsdiensten Om zich te verplaatsen van A naar B zal de consument steeds moeten overwegen welk de meest geschikte manier is. Hierbij spelen tal van factoren een rol : gebruiksgemak, kostprijs, tijd tot eindbestemming, duurzaamheid, … Elke consument is anders en heeft andere prioriteiten. Sommigen verkiezen hun eigen wagen voor de ganse rit met steeds meer files en parkeerproblemen. Anderen verkiezen dan weer meer een multi-modaal traject (fiets/wagen/openbaar vervoer/…).

Meer en meer consumenten willen ook geen voertuig meer in eigendom maar maken gebruik van deelsystemen zoals Blue Bike,

Cambio, Car2Go, … en van nieuwe mobiliteitsdiensten zoals Uber.

De toekomst zal dus steeds meer groeien naar een ‘genetwerkte en gedeelde mobiliteit.’ Hierbij is real-time informatie over het beschikbare aanbod en gebruiksgemak voor

“De toekomst zal steeds meer groeien naar een ‘genetwerkte en gedeelde mobiliteit.” de consument natuurlijk cruciaal. ICT is een enabler in dit verhaal maar ook elektrisch rijden past perfect in dit plaatje.

Nieuwe ICT toepassingen en multimedia maken het mogelijk een gecombineerd aanbod te bieden van verschillende mobiliteitsoplossingen. Zo kan iemand met een elektrische leasingwagen opteren voor een formule waarin bijvoorbeeld ook parkeermogelijkheid, openbaar vervoer en laadmogelijkheden - thuis en onderweg - inbegrepen zijn. In plaats van een wagen leaset men een pakket van diensten die inwisselbaar zijn binnen een bepaald mobiliteitsbudget.

Energie Elektrisch rijden heeft zeer veel potentiële voordelen op vlak van het reduceren van de impact van mobiliteit op milieu en mens.

Elektrische voertuigen hebben geen lokale uitstoot van schadelijke emissies wat de leefkwaliteit in onze drukbevolkte regio enorm kan verbeteren. Dit alleen is al een reden om de stap naar elektrische mobiliteit te zetten.

Natuurlijk moeten we alert zijn op hoe we de elektriciteit, nodig voor het elektrisch rij-

december-januari 2015 | 6

Olympus – Laadinfrastructuur aan de stations van de NMBS

46

den, gaan produceren. De elektriciteitsmix bepaalt natuurlijk de globale uitstoot van elke kilometer die elektrische gereden wordt.

Het voordeel is dat de elektriciteitsmix ook continu moet vergroenen en dat we meer en meer hernieuwbare energie in de totale elektriciteitsmix zien verschijnen. Landen zoals

Denemerken zetten bijvoorbeeld enorm sterk in op windenergie en op piekdagen wordt bijna 100 procent van de gevraagde energie uit wind geproduceerd. Omdat wind en zon qua productie minder voorspelbaar zijn dan een klassieke op fossiele brandstoffen gebaseerde centrale, zorgt dit natuurlijk voor een hogere uitdaging om het elektriciteitsnetwerk continue in evenwicht te houden qua productie en verbruik. We zien internationaal dan ook meer en meer projecten die inspelen op deze uitdaging. Elektrische voertuigen kunnen in het balanceren van energie een belangrijke rol gaan spelen in de toekomst. Dankzij hun grote batterij en mits het intelligent aansturen van het laadproces, zijn zij een grote flexibele verbruiker om het verbruik mee in evenwicht te houden met de productie. Binnen de proeftuin werd ervaring opgebouwd rond microgrids in het Volt-Air platform op de bedrijfssite van Siemens in Huizingen. Internationaal zien we ook meer en meer projecten rond het aanbieden van dergelijke flexibiliteit op de verschillende energiemarkten (IEA-IA-HEV Task28, Nikola, …).

Jobs Het verduurzamen van onze energiemarkten en van ons transportsysteem kan ook tal van nieuwe en duurzame jobs opleveren in Vlaanderen. Specifiek aan deze waardeketen van elektrisch rijden is dat elektrische voertuigen slechts een onderdeel vormen van het nieuwe mobiliteitssysteem. Naast het aanbieden van laadinfrastructuur vormen ook de mobiliteitsdiensten, energiediensten en de netintegratie een integraal onderdeel van de waardeketen.

‘Elektrische mobiliteit’ kan als systeem maar pas functioneren als alle schakels samenwerken. Dit is een grote uitdaging maar deze geïntegreerde waardeketen biedt ook tal van economische opportuniteiten voor bedrijven uit heel verschillende sectoren. VITO heeft daarom samen met Nederland het initiatief genomen om hierrond een nieuwe Task binnen het IEA op te starten. Acht landen (Ne-

MOBILITEIT

Stad Antwerpen – Elektrische wagens en fietsen

Streven naar een ‘genetwerkte en gedeelde

mobiliteit’ waarin we elektrisch rijden op hernieuwbare energie en tegelijk jobs creëren. It makes sense !!!

Meer weten?

• De volledige presentatie van het slotevent (Engelstalig) is terug te vinden op : http://www.proeftuin-ev.be/content/presentations-final-conference-are-available-online

•

Het eindrapport van de proeftuin en alle voorgaande tussentijdse verslagen zijn beschikbaar op : http://www.proeftuin-ev.be/informatie/11

•

Clean Power for Transport directive : http://ec.europa.eu/transport/themes/ urban/cpt/index_en.htm

Vinçotte certificeert uw energiemanagementsysteem. Toon uw klanten en medewerkers aan dat uw bedrijf zijn energiebeheer op een gestructureerde manier aanpakt door het ISO 50001-certificaat te behalen. Vinçotte kan u als geaccrediteerd organisme bijstaan tijdens het certificatieproces.

Meer info:

www.vincotte.be // volg ons:

december-januari 2015 | 6

derland, België, USA, Denemarken, Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland en Frankrijk) zullen onderzoeken wat de impact is van de groei van elektrische mobiliteit op de lokale economie in een regio/land. Elektrische mobiliteit is belangrijk voor ecologische en maatschappelijke redenen, maar de meeste landen zetten eigenlijk zwaar in op elektrische mobiliteit om economische redenen. Zij wensen hun lokale bedrijven een plaats te laten vinden in deze nieuwe economische waardeketen.

EnergyVille verenigt de onderzoeksinstellingen KU Leuven, VITO en imec voor onderzoek naar duurzame energie en intelligente energiesystemen.

EnergyVille zet volop in op onderzoek en valoratie van producten en diensten die leiden tot een duurzame energievoorziening in steden (gebouwen, industrie, transport, …). Focus ligt hierbij zowel op technologische innovaties als op de marktwerking, regelgeving, eindgebruikersacceptatie, business modellen, … EnergyVille wil in het Thor-wetenschapspark in Genk een stimulans zijn voor onderzoek, bedrijfsontwikkeling en jobs.

47

GROENE GIDS 1. AFVAL - BODEM - SLIB

BOVA ENVIRO+

DEC nv

Ecorem 1.1. sorteren - inzamelen

Carmans NV

Fost Plus

VAL-I-PAC

Valorlub 1.2. verwerken - recycleren

Carmans NV

Geosan 1.3. saneren

Carmans NV

Envisan

Geosan 1.4. installaties & deponie

OVAM 1.5. studie & advies

Envisan

Geosan

M-tech

Milieuconsulent Jan Feryn

OVAM

Profex

VITO

Wiels & Partners

2. WATER

Ecorem

ENVIRO+ 2.1. verzamelen - kanaliseren

Bio-Dynamics

Verschoore Constructie 2.2. zuiveren, conditioneren Bio-Dynamics

Pantarein 2.3. winnen

Protos 2.4. studie & advies

Bio-Dynamics

Pantarein

VITO

Wiels & Partners

3. LUCHT - ROOKGASSEN 3.1. wassing, filters 3.2. installaties

Verschoore Constructie 3.3. studie & advies

CO2logic

4. GELUID

december-januari 2015 | 6

4.1. analyseren 4.2. dempen 4.3. studie & advies

48

5. ENERGIE

5.1. winning 5.2. besparing, REG 5.3. studie & advies

Agentschap Ondernemen

CO2logic

Ecorem

Profex

UGent - Power-Link

VITO 5.4. software

6. METEN - ANALYSEREN

6.1. afval, bodem, slib 6.2. water 6.3. lucht 6.4. geluid 6.5. software 6.6. onderzoek & ontwikkeling

9.4. opleiding & informatie

BOVA ENVIRO+

Bureau Veritas

CO2logic

Confocus

EasyFairs©

IVPV - UGent

POM

Vlamex Network

Voka KvK Limburg

Wiels & Partners 9.5. software 9.6. onderzoek & ontwikkeling

10. GROENE DIENSTEN

DATS 24 Geers Offset Promotie Binnenvaart Vlaanderen Vandecasteele Houtimport

7. REGELEN - STUREN

7.1. water - lucht 7.2. temperatuur - druk 7.3. processen

Verschoore Constructie 7.4. energie

Jouw bedrijf ook in de Groene Gids: Offline en online!

8. VEILIGHEID - PREVENTIE

Vinçotte 8.1. opslag 8.2. detectie & gebouwen 8.3. installaties, brand 8.4. planning & advies

Consultes 8.5. software

9. MANAGEMENT

Agentschap Ondernemen

BOVA ENVIRO+

Ecorem

Vinçotte 9.1. financiering - verzekering 9.2. vergunning - uitbating

M-tech

Milieuconsulent Jan Feryn

Profex

Sertius

Wiels & Partners 9.3. zorgsystemen - certificering

Bureau Veritas

Consultes

PEFC Belgium vzw

Sertius

Sustenuto

Vinçotte

Wiels & Partners

Contacteer ons voor de voorwaarden: info@ecotips.org +32 (0)13 29 46 04 www.milieumagazine.be

GROENE GIDS

BIO-DYNAMICS NV Groenstraat 55, 9800 Deinze Tel. 09 210 31 60 Fax 09 210 31 65 info@bio-dynamics.be www.bio-dynamics.be BOVA ENVIRO+ NV Wellingstraat 102, 9070 Destelbergen Tel. 051 23 20 90 Fax 051 23 20 99 info@enviroplus.be www.enviroplus.be

BUREAU VERITAS Mechelsesteenweg 128-136 2018 Antwerpen Tel. 03 247 94 00 Fax 03 247 94 99 www.bureauveritas.be certificationbe@be.bureauveritas.com

DATS 24 Edingensesteenweg 196, 1500 Halle Tel. 02 363 51 52 Fax 02 360 02 07 sales@dats24.be www.dats24.be

DEC NV Haven 1025 - Scheldedijk 30 2070 Zwijndrecht Tel. 03 250 54 11 Fax 03 250 52 53 info.dec@deme-group.com www.deme-group.com/dec

EASYFAIRSŠ Jan Van Rijswijcklaan 191, 2020 Antwerp Tel. 03 280 53 00 Fax 03 280 53 53 antwerp@easyfairs.com www.easyfairs.com ECOREM Kontichsesteenweg 38, 2630 Aartselaar Tel. 03 871 09 00 Fax 03 871 09 01 info@ecorem.be www.ecorem.be ENVISAN Tragel 60, 9308 Hofstade-Aalst Tel. 053 73 16 52 Fax 053 77 28 55 info@envisan.com www.envisan.com

CARMANS NV Kanaalstraat 14, 3560 Lummen Tel. 011 45 48 45 Fax 011 45 48 48 info@carmans.be www.carmans.be

CO2LOGIC NV Huidevettersstraat 60A, 1000 Brussel Tel. 0478 41 30 07 Fax 02 548 70 10 info@co2logic.com www.co2logic.com CONFOCUS Sint-Truidersteenweg 576A, 3500 Hasselt Tel. 011 75 41 02 Fax 011 75 41 04 info@confocus.be www.confocus.be CONSULTES Kortrijkstraat 75 bus 1, 8550 Zwevegem Tel. 056 49 94 99 milieu@consultes.be www.consultes.be

FOST PLUS Olympiadenlaan 2, 1140 Brussel Tel. 02 775 03 50 fostplus@fostplus.be www.fostplus.be GEERS OFFSET Eekhoutdriesstraat 67, 9041 Oostakker Tel. 09 251 05 75 Fax 09 251 62 40 info@geers-offset.be www.geers-offset.be GEOSAN Lodewijk De Raetlaan 10/1, 8870 Izegem Tel. 051 33 53 00 Fax 051 33 53 10 info@geosan.be www.geosan.be IVPV - INSTITUUT VOOR PERMANENTE VORMING UGENT Technologiepark 904, 9052 Zwijnaarde Tel. 09 264 55 82 Fax: 09 264 56 05 els.vanlierde@UGent.be www.ivpv.be

MILIEUCONSULENT JAN FERYN Desselgemstraat 75, 8540 Deerlijk Tel. 056 72 46 79 Fax 056 72 64 86 info@ferynjan.be www.ferynjan.be

M-TECH HASSELT Maastrichtersteenweg 210, 3500 Hasselt Tel. 011 22 32 40 Fax 011 23 46 70 M-TECH GENT Industrieweg 118 bus 4, 9032 Gent Tel. 09 216 80 00 Fax 09 375 36 17 M-TECH NAMEN Route de Hannut 55, 5004 Namen Tel. 081 22 60 82 Fax 081 22 99 22 M-TECH BRUSSEL Clovislaan 82, 1000 Brussel Tel. 02 734 02 65 Fax 02 734 61 80 info@m-tech.be www.m-tech.be

OVAM Stationsstraat 110, 2800 Mechelen Tel. 015 28 42 84 Fax 015 20 32 75 info@ovam.be www.ovam.be PANTAREIN WATERZUIVERING E. Walschaertsstraat 15/18, 2800 Mechelen Tel. 015 42 47 74 piet@pantarein.be www.pantarein.be PEFC BELGIUM VZW Centrumgalerij, blok 2, 6e verd., 1000 Brussel Tel. 02 223 44 21 Fax 02 223 42 75 info@pefc.be www.pefcbelgium.be POM OOST-VLAANDEREN Huis van de economie Seminariestraat 2, 9000 Gent Tel. 09 267 86 00 Fax 09 276 87 16 info@pomov.be www.pomov.be POM WEST-VLAANDEREN Koning Leopold III-laan 66, 8200 Sint-Andries Tel. 050 40 31 66 Fax 050 71 94 06 pom@west-vlaanderen.be www.pomwvl.be

december-januari 2015 | 6

AGENTSCHAP ONDERNEMEN Koning Albert II-laan 35 bus 12, 1030 Brussel Tel. 0800 20 555 info@agentschapondernemen.be www.agentschapondernemen.be

49

GROENE GIDS

info@profex.be - www.profex.be PROFEX LIMBURG Rijkelstraat 28, 3550 Heusden-Zolder Tel. 011 56 19 75 PROFEX OOST-VLAANDEREN Biezeweg 15a, 9230 Wetteren Tel. 09 292 10 23 PROFEX ANTWERPEN - KEMPEN Everdongenlaan 15, 2300 Turnhout Tel. 014 80 04 25 PROFEX WEST-VLAANDEREN Bruggestraat 132, 8820 Torhout Tel. 050 74 06 26 Ter Waarde 43 bus 1a, 8900 Ieper Tel. 057 61 04 20 PROFEX OOST-BRABANT Stationsstraat 100, 3360 Bierbeek Tel. 016 40 96 56 PROFEX WALLONIË Rue Laid Burniat 3, 1348 Louvain-la-Neuve Tel. 010 75 07 94 PROMOTIE BINNENVAART VLAANDEREN Havenstraat 44, 3500 Hasselt Tel. 011 23 06 06 Fax 011 23 06 09 pbv@binnenvaart.be www.binnenvaart.be PROTOS Flamingostraat 36, 9000 Gent Tel. 09 235 25 10 info@protosh2o.org www.protos.be SPIROTECH BELGIË BVBA Essenschotstraat 1, 3980 Tessenderlo Tel. 0800 78 888 Fax 0800 99 988 info@spirotech.be www.spirotech.be

SUSTENUTO Fiennestraat 77 - 1070 Brussel Tel. 02 520 12 41 info@sustenuto.be www.sustenuto.be

december-januari 2015 | 6

SERTIUS Vaartdijk 3 bus 202, 3018 Wijgmaal Tel. 016 31 70 80 Fax 016 31 70 81 info@sertius.be www.sertius.be

50

UGENT - POWER-LINK Wetenschapspark 1, 8400 Oostende Tel. 059 24 27 40 Fax 059 24 27 38 Lieven.Vandevelde@UGent.be www.power-link.ugent.be VAL-I-PAC VZW Koningin Astridlaan 59 b 11, 1780 Wemmel Tel. 02 456 83 10 Fax 02 456 83 20 info@valipac.be www.valipac.be VALORLUB Koningin Astridlaan 59 bus 8, 1780 Wemmel Tel. 02 456 84 52 Fax 02 456 84 53 info@valorlub.be www.valorlub.be

Je nieuwe klanten vinden jou via ecoTips!

Adverteren via ecoTips magazine, de e-nieuwsbrief en de website.

VANDECASTEELE HOUTIMPORT Bergstraat 25, 8511 Aalbeke Tel. 056 43 33 33 Fax 056 43 33 34 vdc@vandecasteele.be www.vandecasteele.be VERSCHOORE CONSTRUCTIE Kortrijkstraat 122, 8870 Ingelmunster Tel. 051 30 12 61 Fax 051 30 93 83 info@verschooreconstructie.be www.verschooreconstructie.be

VINÇOTTE Jan Olieslagerslaan 35 1800 Vilvoorde Tel: 02 674 57 11 Fax: 02 674 59 59 info@vincotte.be www.vincotte.be

VITO Boeretang 200, 2400 Mol Tel. 014 33 55 11 Fax 014 33 55 99 vito@vito.be www.vito.be VOKA - KAMER VAN KOOPHANDEL LIMBURG Gouverneur Roppesingel 51, 3500 Hasselt Tel. 011 56 02 00 Fax 011 56 02 09 info.kvklimburg@voka.be www.voka.be/limburg VLAMEX NETWORK Jagersdreef 2, 9100 Sint-Niklaas Tel. 03 777 97 17 info@vlamexnetwork.be www.vlamexnetwork.be WIELS & PARTNERS Deerlijkstraat 58a, 8550 Zwevegem Tel. 056 75 42 81 Fax 056 75 42 82 info@wielspartners.be www.wiels-partners.be

Contacteer Hilde De Wachter +32 (0)491 377 377 info@ecotips.org

Elke maand een interessante nieuwsbrief in de digitale mailbox?

Abonneer je nu via www.milieumagazine.be

Member of the DEME Group Modulaire mobiele grondwasinstallatie, ontworpen en gebouwd door DEC, wereldwijd inzetbaar

DEC nv (DEME Environmental Solutions) Haven 1025 - Scheldedijk 30 B-2070 Zwijndrecht, België T +32 3 250 54 11 F +32 3 250 52 53 infodec@deme.be www.decnv.com

Bodemsaneringswerken, mechanisch ontwateren van slibresidu’s en stortplaatsbeheer, Nyrstar, Balen

Integrale oplossingen voor elk milieuprobleem Al meer dan 20 jaar is DEC een vaste waarde op vlak van milieusaneringen.

Méér zelfs: in de schoot van onze moedergroep DEME verzetten we echt pionierswerk. Van kleinschalige in situ saneringen tot grote en complexe projecten: onze klanten kunnen onze innovatieve aanpak sterk waarderen.

Welk milieuprobleem u ook hebt, wij zoeken én vinden een passende oplossing. Op maat en met respect voor uw budget.

Sanering van een voormalig spoorwegemplacement in de wijk Antwerpen Dam

DEME: creating land for the future

Recycleer uw oude lampen: word inzamelpunt.

Lampen recycleren heeft alleen maar voordelen. Het is goed voor het milieu, voor uw imago als duurzaam bedrijf én voor uw eigen comfort en gemoedsrust. Want Recupel regelt de registratie, ophaling, verwerking én recyclage. Zonder kosten voor u, en mét de garantie dat alles efficient en ecologisch verantwoord verloopt.

Registreer vandaag nog op www.recupel.be/ophaalpuntlampen.

Na registratie kiest u een ophaler, die u een lampendoos of -box levert. En vanaf dan: inzamelen!

0800 403 88 OPERATIONS

w Ook u n e led pen m a l spaar

recupel.be

Nog vragen? Mail naar: logistics@recupel.be