Elektrische mobiliteit in Vlaanderen

MOBILITEIT Op 29 september 2011 ging de Vlaamse Proeftuin Elektrische Voertuigen officieel van start. De proeftuin draaide om innovatie en na

3,5 jaar intensief ‘real-life’ testen is er zeer veel geleerd op vlak van nieuwe pro-

ducten en diensten met betrekking tot elektrische mobiliteit.

De meeste ‘lessons learned’ zijn dan ook van

technologische aard, maar dankzij het proeftuinconcept worden deze producten en diensten direct in een

‘real-life’ omgeving uitgetest waardoor er ook zeer veel bijgeleerd kan worden over de niet-technologische aspecten zoals gebruikersfeedback, business modellen en praktische barrières die de vlotte introductie van een nieuw product of dienst kunnen hinderen.

Tekst: Carlo Mol, EnergyVille/VITO - Genk - Beeld: Energyville

Wat na de proeftuin elektrische voertuigen?

Volt-Air – Microgrid bij Siemens

december-januari 2015 | 6

Elektrische mobiliteit in Vlaanderen

43

MOBILITEIT

Deze laatste inzichten zijn dan weer nuttige input voor flankerende beleidsmaatregelen. Maar de hoofddoelstelling van de proeftuin was het stimuleren van innovaties rond elektrische mobiliteit en op dit punt heeft de proeftuin zeker opgeleverd waarvoor hij was opgezet. De proeftuin heeft een grote dynamiek in de brede sector van elektrische mobiliteit teweeg gebracht en heeft marktspelers uit de ganse waardeketen de kans gegeven om nauw samen te werken op vlak van innovatie. Zonder de proeftuin hadden we op vlak van innovatie nooit gestaan waar we vandaag staan. Vlaanderen is dankzij de proeftuin ook internationaal op de kaart gezet.

tuin over de vijf platformen heen. Het was niet evident om drie jaren vol praktijkervaring samen te vatten in één document, maar het eindrapport geeft toch een goed globaal overzicht. Veel van de innovaties werden verwezenlijkt via apart gefinancierde onderzoeksprojecten die op de open testinfrastructuur in de proeftuin uitgevoerd werden. Deze informatie is niet steeds publiek beschikbaar en een deel van deze onderzoeksprojecten zijn trouwens ook nog in uitvoering. In het eindrapport vind je een uitgebreid hoofdstuk terug met steekfiches van een groot aantal van deze onderzoeksprojecten. Meer informatie krijg je bij de uitvoerende bedrijven in kwes-

Op 1 december 2014 werden de resultaten van de Vlaamse proeftuin elektrische voertuigen door de deelnemende bedrijven gepresenteerd aan een internationaal publiek. De vijf platformen hadden samen met het Programme Office het slotevent opgezet om per onderzoeksthema een aantal van de innovaties in de kijker te stellen. De klemtoon lag dus op een aantal succesvolle verwezenlijkingen op het niveau van elektrische voertuigen, en hun componenten zoals elektrische motoren en batterijen, laadinfrastructuur en nieuwe mobiliteits- en energiediensten gebaseerd op elektrische voertuigen. Daarnaast was er ook informatie rond de gebruikersfeedback van de zeer uitgebreide testpopulatie in de proeftuin.

“Elektrische mobiliteit vergt een nauwe publiek-private samenwerking over meerdere beleidsdomeinen en industriële sectoren heen”

Het Programme Office heeft de eerste maanden van 2015 het eindrapport van de proeftuin afgerond. Dit document vormt, samen met alle tussentijdse verslagen van de voorbije jaren, een globaal overzicht van de proef-

tie. Maar het eindrapport bevat daarnaast ook een meer globaal overzicht over de evoluties in elektrische mobiliteit en heel wat ‘lessons learned’ over een brede waaier van onderwerpen.

Elektrische mobiliteit in Vlaanderen : wat na de proeftuin ?

Wat is er sinds het einde van de proeftuin rond elektrische mobiliteit gebeurd in Vlaanderen en internationaal ? Wat zijn de voordelen van elektrisch rijden en waar zijn er nog barrières om de stap naar deze meer duur-

zame vorm van mobiliteit te zetten ? Zien we een sterke toename in het gebruik van elektrische voertuigen ?

Niet evident om hier in 1-2-3 op te antwoorden. De proeftuin draaide om innovatie en was alleszins een zeer belangrijk instrument om de innovaties rond elektrische mobiliteit vanuit het Vlaamse bedrijfsleven te stimuleren. De proeftuin heeft op dit vlak zeker zijn meerwaarde gehad en heeft onze bedrijven de kans gegeven om sector overschrijdend samen te werken en om hun innovatieprojecten via de proeftuin ‘real-life’ uit te voeren.

Dit creëerde een dynamiek die anders nooit

mogelijk was geweest en de proeftuin heeft Vlaanderen ook in het buitenland mee op de kaart gezet. Via de zeer uitgebreide testpopulatie en het grote aantal evenementen werd er naast het stimuleren van innovatie ook direct een enorme stap gezet in het meer bekend maken van de mogelijkheden van elektrische mobiliteit bij andere bedrijven, overheden en het brede publiek. Kortom, de proeftuin creëerde een zeer succesvolle dynamiek en zoals gezegd zijn heel wat innovatie- en onderzoeksprojecten nog volop in uitvoering.

december-januari 2015 | 6

Maar bij de succesvolle uitrol van elektrische mobiliteit komt veel meer kijken dan innovatie alleen.

44

EVTecLab – E-Truck City Depot

Elektrische mobiliteit vergt een nauwe publiek-private samenwerking over meerdere beleidsdomeinen en industriële sectoren heen.

Om de eindgebruiker (particulier/bedrijven/ overheden) te overtuigen om effectief de stap te zetten naar elektrische mobiliteit, spelen tal van factoren een rol. Innovatieve, comfortabele, performante, … elektrische voertuigen of mobiliteitsdiensten zijn een belangrijk aspect maar daarnaast spelen zoveel andere factoren een rol om de stap al dan niet te zetten: de kostprijs? De garantie op nieuwe technologie?

Het rijbereik? Waar kan ik opladen? Objectieve informatie ? … Om bedrijven te overtuigen mee te investeren in elektrische mobiliteit is dan weer een flankerend, stimulerend en stabiel kader vanuit de overheid nodig die elektrische mobiliteit in de opstartfase wat mee ondersteunt. Dit kunnen fiscale en niet-fiscale maatregelen zijn om de eindgebruikers mee

MOBILITEIT

te overtuigen om de stap te zetten of dit kunnen maatregelen zijn om een kader te scheppen voor verdere investeringen vanuit het bedrijfsleven zoals in bijvoorbeeld (semi-)publieke laadinfrastructuur.

De proeftuin draaide rond innovatie, maar deze andere aspecten kwamen in de proeftuin natuurlijk ook zijdelings aan bod en waar relevant zijn de opgebouwde ervaringen mee opgenomen in de diverse tussentijdse verslagen, position paper en eindrapport.

Een aantal hoofdstukken in het eindrapport gaan wat dieper in op deze niet-innovatie gerelateerde aspecten en kunnen input zijn voor toekomstige beleidsinitiatieven. Sommige landen binnen Europa, zoals Nederland, Noorwegen, Duitsland, Frankrijk, de UK, staan op het vlak van flankerend beleid voor elektrische mobiliteit bijvoorbeeld al veel verder dan België.

Voertuigen Qua verkoop van elektrische personenwagens zien we dat binnen Europese landen zoals Noorwegen en Nederland een enorme stap gezet hebben, dit mede dankzij hun interessant fiscaal flankerend beleid. Wereldwijd hebben we in 2015 de mijlpaal van 1.000.0000 elektrische personenwagens bereikt! Nederland heeft in 2015 de mijlpaal van 100.000 elektrische voertuigen bereikt. In België zitten we hier nog ver onder in absolute aantallen, namelijk een factor 10-20 lager dan in Nederland, maar is er toch ook wel een sterke groei in relatieve cijfers. Flankerend beleid is echter in deze fase nog cruciaal, zowel bij de aanschaf van een voertuig als voor de bijhorende laadinfrastructuur om deze uitrol te faciliteren. We zien in 2015 nieuwe initiatieven in Vlaanderen rond het fiscaal beleid gerelateerd aan elektrische voertuigen zoals BIV, verkeersbelasting en aankooppremies.

Goedkoper én goed voor het milieu Kies voor rijden op aardgas

Maar het draait niet alleen om personenwagens. Ook bij trein/ tram/bus/truck/boot/scooter/fiets/… zien we verdere ontwikkelingen in elektrische varianten. In sommige segmenten is er nog heel wat verder onderzoek noodzakelijk om tot een grote marktuitrol te komen, maar we zien zeker de interesse in bijvoorbeeld elektrische bussen wereldwijd sterk toenemen. Zo zijn ook de drie elektrische bussen uit de proeftuin in 2015 in Brugge in gebruik genomen. Deze bussen kunnen draadloos snelladen aan de eindhalte waardoor er een kleinere batterij in de bus nodig is om de geplande rit te kunnen maken. Maar het grote succes vandaag zien we bij de elektrische fietsen. Meer dan 25 procent van de verkoop zijn reeds elektrische fietsen. De consument is volledig overtuigd van het voordeel van deze fietsen en ze worden nu ook meer en meer ingezet voor woon-werkverkeer.

Wij zijn dan ook verheugd om te zien dat onze federale/regionale overheden in België de handschoen snel hebben opgenomen om werk te maken van een nationaal actieplan ter ondersteuning van de uitrol van infrastructuur voor alternatieve brandstoffen. Op Vlaams niveau is er in september 2015 een eerste conceptnota opgesteld.

Verduurzaam uw vloot samen met DATS 24:

02 363 51 52 sales@dats24.be december-januari 2015 | 6

Laadinfrastructuur Op vlak van publieke infrastructuur voor alternatieve brandstoffen zoals elektrisch, CNG, LNG, waterstof, heeft Europa alle landen nu opgelegd om een nationaal actieplan op te stellen tegen eind 2016. Deze zogenaamde ‘Clean Power for Transport’ directive zal na de proeftuin dan ook een nieuwe stimulans zijn voor de elektrische mobiliteit activiteiten in Vlaanderen.

45

MOBILITEIT

Bij laadinfrastructuur is het belangrijk dat het aanbod aansluit bij de behoefte van de eindgebruiker. In België is er voor vele gebruikers de kans om thuis te laden en op het werk, maar daarnaast zijn publieke oplaadpunten zeker nodig. Dit kan zijn in het publieke domein of op het meer semi-publieke domein zoals bij winkelketens, hotels, … Het achterliggende business model in het publieke domein is het meest complexe en hier wordt nog steeds verder werk gemaakt van nieuwe business modellen zoals ‘laadpaal volgt klant’ wat in het EVORA project in 2015 verder is onderzocht. Welke laadinfrastructuur er uiteindelijk geplaatst wordt normaal versus snelladen - en waar - publiek versus semi-publiek versus privaat -, het cruciale aspect blijft interoperabiliteit en vlotte en eenvoudige toegang tot deze laadpunten.

De laadpunten moeten eenvoudig te vinden zijn en real-time informatie over hun beschikbaarheid en toegankelijkheid is een must.

Hier zijn afspraken op vlak van standaardisatie en marktwerking cruciaal om tot een betaalbare uitrol van publieke laadinfrastructuur te komen.

Mobiliteitsdiensten Om zich te verplaatsen van A naar B zal de consument steeds moeten overwegen welk de meest geschikte manier is. Hierbij spelen tal van factoren een rol : gebruiksgemak, kostprijs, tijd tot eindbestemming, duurzaamheid, … Elke consument is anders en heeft andere prioriteiten. Sommigen verkiezen hun eigen wagen voor de ganse rit met steeds meer files en parkeerproblemen. Anderen verkiezen dan weer meer een multi-modaal traject (fiets/wagen/openbaar vervoer/…).

Meer en meer consumenten willen ook geen voertuig meer in eigendom maar maken gebruik van deelsystemen zoals Blue Bike,

Cambio, Car2Go, … en van nieuwe mobiliteitsdiensten zoals Uber.

De toekomst zal dus steeds meer groeien naar een ‘genetwerkte en gedeelde mobiliteit.’ Hierbij is real-time informatie over het beschikbare aanbod en gebruiksgemak voor

“De toekomst zal steeds meer groeien naar een ‘genetwerkte en gedeelde mobiliteit.” de consument natuurlijk cruciaal. ICT is een enabler in dit verhaal maar ook elektrisch rijden past perfect in dit plaatje.

Nieuwe ICT toepassingen en multimedia maken het mogelijk een gecombineerd aanbod te bieden van verschillende mobiliteitsoplossingen. Zo kan iemand met een elektrische leasingwagen opteren voor een formule waarin bijvoorbeeld ook parkeermogelijkheid, openbaar vervoer en laadmogelijkheden - thuis en onderweg - inbegrepen zijn. In plaats van een wagen leaset men een pakket van diensten die inwisselbaar zijn binnen een bepaald mobiliteitsbudget.

Energie Elektrisch rijden heeft zeer veel potentiële voordelen op vlak van het reduceren van de impact van mobiliteit op milieu en mens.

Elektrische voertuigen hebben geen lokale uitstoot van schadelijke emissies wat de leefkwaliteit in onze drukbevolkte regio enorm kan verbeteren. Dit alleen is al een reden om de stap naar elektrische mobiliteit te zetten.

Natuurlijk moeten we alert zijn op hoe we de elektriciteit, nodig voor het elektrisch rij-

december-januari 2015 | 6

Olympus – Laadinfrastructuur aan de stations van de NMBS

46

den, gaan produceren. De elektriciteitsmix bepaalt natuurlijk de globale uitstoot van elke kilometer die elektrische gereden wordt.

Het voordeel is dat de elektriciteitsmix ook continu moet vergroenen en dat we meer en meer hernieuwbare energie in de totale elektriciteitsmix zien verschijnen. Landen zoals

Denemerken zetten bijvoorbeeld enorm sterk in op windenergie en op piekdagen wordt bijna 100 procent van de gevraagde energie uit wind geproduceerd. Omdat wind en zon qua productie minder voorspelbaar zijn dan een klassieke op fossiele brandstoffen gebaseerde centrale, zorgt dit natuurlijk voor een hogere uitdaging om het elektriciteitsnetwerk continue in evenwicht te houden qua productie en verbruik. We zien internationaal dan ook meer en meer projecten die inspelen op deze uitdaging. Elektrische voertuigen kunnen in het balanceren van energie een belangrijke rol gaan spelen in de toekomst. Dankzij hun grote batterij en mits het intelligent aansturen van het laadproces, zijn zij een grote flexibele verbruiker om het verbruik mee in evenwicht te houden met de productie. Binnen de proeftuin werd ervaring opgebouwd rond microgrids in het Volt-Air platform op de bedrijfssite van Siemens in Huizingen. Internationaal zien we ook meer en meer projecten rond het aanbieden van dergelijke flexibiliteit op de verschillende energiemarkten (IEA-IA-HEV Task28, Nikola, …).

Jobs Het verduurzamen van onze energiemarkten en van ons transportsysteem kan ook tal van nieuwe en duurzame jobs opleveren in Vlaanderen. Specifiek aan deze waardeketen van elektrisch rijden is dat elektrische voertuigen slechts een onderdeel vormen van het nieuwe mobiliteitssysteem. Naast het aanbieden van laadinfrastructuur vormen ook de mobiliteitsdiensten, energiediensten en de netintegratie een integraal onderdeel van de waardeketen.

‘Elektrische mobiliteit’ kan als systeem maar pas functioneren als alle schakels samenwerken. Dit is een grote uitdaging maar deze geïntegreerde waardeketen biedt ook tal van economische opportuniteiten voor bedrijven uit heel verschillende sectoren. VITO heeft daarom samen met Nederland het initiatief genomen om hierrond een nieuwe Task binnen het IEA op te starten. Acht landen (Ne-

MOBILITEIT

Stad Antwerpen – Elektrische wagens en fietsen

Streven naar een ‘genetwerkte en gedeelde

mobiliteit’ waarin we elektrisch rijden op hernieuwbare energie en tegelijk jobs creëren. It makes sense !!!

Meer weten?

• De volledige presentatie van het slotevent (Engelstalig) is terug te vinden op : http://www.proeftuin-ev.be/content/presentations-final-conference-are-available-online

•

Het eindrapport van de proeftuin en alle voorgaande tussentijdse verslagen zijn beschikbaar op : http://www.proeftuin-ev.be/informatie/11

•

Clean Power for Transport directive : http://ec.europa.eu/transport/themes/ urban/cpt/index_en.htm

Vinçotte certificeert uw energiemanagementsysteem. Toon uw klanten en medewerkers aan dat uw bedrijf zijn energiebeheer op een gestructureerde manier aanpakt door het ISO 50001-certificaat te behalen. Vinçotte kan u als geaccrediteerd organisme bijstaan tijdens het certificatieproces.

Meer info:

www.vincotte.be // volg ons:

december-januari 2015 | 6

derland, België, USA, Denemarken, Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland en Frankrijk) zullen onderzoeken wat de impact is van de groei van elektrische mobiliteit op de lokale economie in een regio/land. Elektrische mobiliteit is belangrijk voor ecologische en maatschappelijke redenen, maar de meeste landen zetten eigenlijk zwaar in op elektrische mobiliteit om economische redenen. Zij wensen hun lokale bedrijven een plaats te laten vinden in deze nieuwe economische waardeketen.

EnergyVille verenigt de onderzoeksinstellingen KU Leuven, VITO en imec voor onderzoek naar duurzame energie en intelligente energiesystemen.

EnergyVille zet volop in op onderzoek en valoratie van producten en diensten die leiden tot een duurzame energievoorziening in steden (gebouwen, industrie, transport, …). Focus ligt hierbij zowel op technologische innovaties als op de marktwerking, regelgeving, eindgebruikersacceptatie, business modellen, … EnergyVille wil in het Thor-wetenschapspark in Genk een stimulans zijn voor onderzoek, bedrijfsontwikkeling en jobs.

47