Investeren in een ‘new normal’ De rol van traditionele en impact investors
Hoewel de rol van de financiële instellingen doorheen de crisis sterk bekritiseerd is, spelen ze
ontegensprekelijk een essentiële rol in de uitbouw van een duurzame economie. Het belang van ‘investeren in een duurzame economie’ wordt vandaag nog meer onderstreept door een aantal nieuwe tendensen. Klassieke investeerders zoals banken krijgen aandacht voor lokale
ondernemers en ‘tastbare investeringen’. Regionale investeringsmaatschappijen leggen een speciale focus op ‘duurzame maatschappijen’. We zien zelfs een nieuwe golf investeerders hun
intrede doen: de ‘impact investors’ die - weliswaar met financiële return - de maatschappelijke impact eerst beogen.
P. Colruyt, Impact Capital - Everberg en R. Degrave, EY - België
23
W
at is het verschil tussen traditioneel investeren en duurzaam investeren? Men zou zich de vraag kunnen stellen of elke investering niet duurzaam moet zijn? Een recente studie van de European Venture Philanthropy Association (EVPA) toonde aan dat steeds meer banken verder gaan dan de klassieke ‘CSR’ en gaan investeren met specifieke maatschappelijke doelen. Ze richten bijvoorbeeld ‘Individual Wealth Management’-afdelingen op, die de grote vermogens van rijke individuen beheren met één focus: investeringen met positieve maatschappelijke impact. Dezelfde studie stelt zelfs dat banken een essentieel onderdeel zijn van maatschappelijke of social impact investment. Tegelijkertijd zien we dat ook traditionele investeringen steeds meer het domein van duurzaamheid opzoeken. Traditioneel versus maatschappelijk investeren Impact investment verschilt naast het doel - ‘impact first’ in plaats van ‘finance first’ niet zoveel van traditionele investeringsmechanismen. Het feit dat deze laatste vandaag ook steeds meer aandacht hebben voor duurzame investeringen, bijvoorbeeld in sociaal vastgoed of hernieuwbare energie, toont dat de maatschappelijke relevantie van investeringen steeds belangrijker wordt. En eigenlijk gewoon deel uitmaakt van ‘the new normal’.
april-mei 2014 | 2
De visie van een impact investor Als impact investeerder probeert Piet Colruyt “doing well” by “doing good” te combineren. Sinds 2007 heet dat Impact Investing, een term gelanceerd door de Rockefeller Foundation. Impact Investing gaat over investeren (het is geen liefdadigheid) maar waarbij de sociale doelstelling van in ‘t begin op de voorgrond treedt naast de winstdoelstelling.
24
© Druart
Social Impact Investment
Philanthropic Investors (Foundations PRI’s)
Angel and Early Stage Investors (Angel Social Impact Investment Networks)
Professional Investors (High Net Worth Individuals, Family Offices)
Private Sector Corporate Impact Venturing
Financial Services Industry
Framework for Social Impact Investment
Bron: EVPA studie, “SOCIAL IMPACT STRATEGIES FOR BANKS – VENTURE PHILANTHROPY AND SOCIAL INVESTMENT”, 2014. Een sociale onderneming is in België voor sommigen een tautologie. “Alle bedrijven zijn toch sociaal, want het zijn zij die welvaart en werkgelegenheid creëren” is een vaak gehoorde stelling onder werkgevers. Voor anderen is ‘sociaal ondernemen’ een contradictie. “Achter elk winstgevend privé-initiatief moet wel een geldwolf in schaapskleren schuilgaan” hoor je dan vaak in linkse politieke kringen of middenveldorganisaties. En toch bestaan ze, de ‘social entrepreneurs’, ondernemers die, vaak gemotiveerd door onrecht dat ze zagen of ondervonden, hun nek uitsteken om er zelf iets aan proberen te verhelpen. ‘Sociale ondernemingen’ en ‘MVO-bedrijven’ lijken in vele aspecten op elkaar. Beiden willen ze de drie P’s combineren. Beiden willen ze vooral een positieve impact en zien ze winst als een middel. Het enige verschilpunt zit in de perceptie van ‘evenwicht tussen de 3 P’s’. Een ‘sociale onderneming’ is bereid om wat minder winst voor de aandeelhouders te reserveren om de maatschappelijke winst te kunnen maximaliseren, zolang hij/zij zijn onderneming maar gefinancierd krijgt. Een MVObedrijf daarentegen gelooft dat de grootste maatschappelijke impact er pas komt door ook financieel heel succesvol te zijn: alleen zo vloeit er genoeg geld naar de onderneming om te kunnen groeien en de sociale impact te maximaliseren. De formule achter Impact Capital is eenvoudig. SI² + RE4 = WIN6 waarin - SI² beschrijft de missie van Impact Capital en staat voor Social Impact through Sustainable Investments. - RE4 omschrijft de focus-gebieden. Het zijn de domeinen waarvan de ervaring leert dat ze toegevoegde waarde kunnen bieden: Retail, Renewable Energy, Real Esta-
te en Re-thinking Economy. - WIN6 staat voor het ultieme doel: een duurzame win-winsituatie creëren voor alle stakeholders. Niet enkel voor de aandeelhouders op kwartaalbasis, maar op lange termijn voor aandeelhouders, klanten, werknemers, leveranciers, milieu en mensheid in het algemeen. Het is absoluut duidelijk dat er met ecologische innovaties, projecten en bedrijven geld te verdienen valt. Politici moeten echter dringend het kader creëren waar privé-initiatieven én de burgers kunnen instappen, verplicht of verleid door de aantrekkelijkheid. Veel ondernemers klagen subsidie-mechanismen aan als ‘marktverstorend’ maar eigenlijk komt het altijd op hetzelfde neer: de politiek moet correcties aan het systeem aanbrengen waar het kapitalistische systeem niet goed werkt. Er moest een betere sociale bescherming komen om Aalsterse Daens-toestanden in de negentiende eeuw te vermijden. Vandaag is die sociale correctie op het kapitalistische systeem een feit en vindt iedereen dat normaal. Zoals er toen een sociale correctie is gekomen, is er vandaag dringend nood aan een ecologische correctie. De kosten en opbrengsten van publieke goederen (schone lucht, water, onderwijs, transport, CO2 …) worden vandaag onvoldoende verrekend in de kostprijs van onze producten. Winsten worden geprivatiseerd, terwijl CO2-vervuiling of verzekeringen voor nucleaire rampen gedragen worden door de gemeenschap. Een verhoogde BTW op vervuilende producten (een Belasting op de Toegevoegde CO2) is een alternatief voor subsidiëring van groenere producten maar komt in wezen op hetzelfde neer. In het ene geval betaalt de vervuiler méér, in het andere geval betaalt de koper minder voor het milieuvriendelijker alternatief. Politici kozen in het verleden vaak voor subsidies (reke-
Traditionele investering
Impact investering
Doel?
Finance eerst
Maatschappelijke impact eerst
Wie?
Investeringsmaatschappijen zoals Ackermans & van Haaren, Gimv, PMV of Waterland
Specifieke social impact investeringsmaatschappijen zoals SI² Fund. (www.si2fund.com)
Idee of advies nodig?
Traditionele investeringsfondsen geven vaak direct advies in de vorm van feedback op businessplan of doorlichting van het businessmodel. Voorbeeld: Business Angels Netwerk Vlaanderen (www.ban.be)
- Een idee? De Sociale Innovatiefabriek wil social entrepreneurs enthousiasmeren door mee te denken over concepten, hen activeren om deel te nemen aan (netwerk)activiteiten hierover, hen begeleiden zodat ze sociaal innovatieve concepten zo succesvol mogelijk kunnen uitwerken en hen leiden naar financiële ondersteuning, onder meer via IWT haalbaarheidsstudies of innovatietrajecten. (www.socialeinnovatiefabriek.be) - Advies nodig? Oksigen is de naam van een ecosysteem opgebouwd rond de sociale onderneming die actief social entrepreneurship in België wil promoten en concreet ondersteunen door verschillende activiteiten. Zo is Oksigen Accelerator een verzekeringsfonds dat de begeleidingstrajecten van social entrepreneurs verzekert, om zo de drempel naar professioneel businessadvies te verlagen. Oksigen Lab begeleidt de social entrepreneur: ze matchen high-level topmanagers uit de bedrijfswereld als ‘coach’ van social entrepreneurs om hen te helpen bijvoorbeeld hun businessplan te verbeteren. Bedoeling is vaak om hen klaar te stomen voor de financiering bij een social impact investeringsfonds. (www.oksigen.eu)
Investering nodig?
Investeringscyclus: FFF (Fool, - SI² Fund is een impact investment fonds met als doel een hoog maatschappelijFriends & Family), Seed capital, ke impact te genereren en een faire financiële return door duurzame investerinBusiness Angels Netwerk Vlaangen in social enterprises of maatschappelijke bedrijven. (www.si2fund.com) deren, Venture Capital (durfkapi- Stichtingen zoals de Koning Boudewijnstichting steunt projecten en burgers taal), Private Equity (private invesdie zich engageren voor een betere samenleving. Zo dragen ze duurzaam bij tot teerders) en tenslotte, fondsen en meer rechtvaardigheid, democratie en respect voor diversiteit. (www.kbs-frb.be) klassieke investeringsfondsen zoals - Europese netwerken zoals de European Venture Philantrophy Association Ackermans & van Haaren, Gimv, (EVPA) verenigen al deze grote stichtingen in één netwerk, met als doel een LRM, PMV of Waterland ‘thuis’ te zijn en een katalysator voor Europese social investors, zogenaamde ‘venture philanthropists’ en stichtingen die ‘venture philanthropy’ en sociale investeringstools gebruiken om positieve maatschappelijke impact te hebben. (www.evpa.eu.com)
De Equator Principles van de Wereldbank zijn een credit risk management framework voor het bepalen, inschatten en managen van milieu- en sociale risico’s in grote financiële projecttransacties. Ze worden toegepast op vier types financiële producten: - adviesdiensten in projectfinanciering met een totale kapitaalkost van 10 miljoen US dollar of meer; - projectfinanciering met een totale kapitaalkost van 10 miljoen US dollar of meer; - projectgerelateerde bedrijfsleningen die voldoen aan elk van de volgende criteria: 1) het overgrote deel van de lening is gerelateerd aan één project waarover de klant controle heeft; 2) het totale leningbedrag bedraagt minimum 100 miljoen US dollar; 3) het engagement van de Equator Principle Financiële Instelling bedraagt minimum 50 miljoen US dollar; 4) de duurtijd van de lening bedraagt minimum twee jaar. - Kortetermijnleningen met een duur van minder dan twee jaar die bedoeld zijn om geherfinancierd te worden door projectfinanciering of een projectgerelateerde bedrijfslening die aan bovenstaande criteria voldoet. Vandaag worden de Equator Principles reeds door zeventig Equator Principle Financiële Instellingen (EPFI) toegepast in vijfendertig landen. Dat beslaat zo’n 70% van de internationale projectfinancieringsschuld in de emerging markets.
Voor andere sociale innovaties en producten is het minder duidelijk dat er ook financiële winst gemaakt kan worden voor wie oplossingen bedenkt en levert voor de grote maatschappelijke problemen als armoede, vergrijzing, sociale uitsluiting,… Nochtans zijn ook daar heel wat interessante initiatieven die de kop opsteken en de steun verdienen van impact investeerders op zoek naar een investering die écht het verschil kan maken. renate.degrave@be.ey.com
april-mei 2014 | 2
De Equator Principles
ning wordt doorgeschoven naar toekomstige generaties) omdat dit electoraal interessanter is dan bestraffing van ongewenst gedrag. Maar eigenlijk komt het op hetzelfde neer: we moeten dringend naar een Capitalism 3.0 (terminologie van Peter Barnes) waarbij de werkelijke (ook maatschappelijke) kost doorgerekend wordt in het eindproduct en zowel producenten als klanten spontaan gaan kiezen voor milieuvriendelijkere alternatieven.
25