Nieuw businessmodel voor duurzaam gebruik chemicaliën
TaBaChem Product to be treated
© Royal HaskoningDHV
Virgin / Recycled Chemical
Used Chemical
Treated Product
In een wereld gekenmerkt door schaarse grondstoffen, is er toenemende druk op de industrie
om haar grondstof- en energie-intensiteit terug te dringen. In het streven naar een duurzame
ontwikkeling in overeenstemming met de draagkracht van de omgeving is het belangrijk dat
de industrie zich openstelt voor nieuwe businessmodellen die ecologische doelstellingen combineren met economische streefdoelen. TaBaChem (Take Back Chemicals) is een MIP3-project
waarbij product-dienstcombinaties als businessmodel in de chemieproducerende en –gebruikende industrie onderzocht werden.
juni-juli 2014 | 3
S. Walraedt, essenscia - Brussel
34
T
aBaChem gaat uit van een dienstgeoriënteerde benadering waar niet het chemisch product zelf maar wel het gebruik ervan centraal staat, om zo te komen tot een intelligent en optimaal gebruik van chemische producten. Omdat het model streeft naar het minimaliseren van onnodig gebruik van chemische pro-
ducten en het minimaliseren van hun emissies naar de omgeving, draagt het bovendien bij tot het preventie- en risicobeleid van de betrokken ondernemingen. TaBaChem combineert de principes van kringloopsluiting en Chemical Leasing. Bedoeling is het klassieke verkoopmodel waarin chemicaliën aangekocht, verbruikt en na-
Om de omschakeling naar dit nieuwe businessmodel succesvol te laten gebeuren, heeft het project aangetoond dat aan een aantal belangrijke randvoorwaarden moet voldaan worden. Eerst en vooral is het cruciaal dat beide partners geïnteresseerd zijn in een langetermijnrelatie, openstaan voor kennisdeling en het ten volle benutten van wederzijdse expertise. Het feit dat niet langer een product maar een dienst verkocht wordt, vraagt ook een open ingesteldheid van zowel de verkoper, de aankoper als het management. Daarnaast is het belangrijk om alle afspraken duidelijk vast te leggen in contracten waar ook duidelijk is wat de functionele eenheid van betaling is en hoe de winsten fair verdeeld zullen worden tussen beide partijen. De cases leerden dat de grootste kans van slagen bestaat in gevallen waar het product in kwestie wel kritisch is voor het bedrijf maar niet tot de core-activiteiten behoort, met andere woorden wanneer de leverancier een toegevoegde waarde kan brengen bij het optimaliseren van het gebruik van het product en wanneer de volumes voldoende groot zijn om de terugname rendabel te maken. Ten slotte is het zeer belangrijk om de mogelijke conflicten met regelgevingen voorafgaand uit te klaren. Hierbij is het gebleken dat het cruciaal is om de afvalfase te vermijden en moet kunnen aangetoond worden dat op geen enkel ogenblik één van de partijen de intentie heeft om zich van het product te ontdoen. Duurzaam materialenbeheer is één van de focusgebieden van de industrie om competitief te zijn en te blijven. Hierbij wordt continu
gestreefd naar een maximale procesefficiëntie met een minimaal gebruik van chemicaliën en een minimale hoeveelheid afval. Het implementeren van het TaBaChemconcept waarbij de verantwoordelijkheden tussen de producent-leverancier en gebruiker van chemicaliën veranderen, geeft een extra impuls aan duurzaam materiaalbeheer. Nu de eindgebruiker betaalt voor de dienst die een bepaald product levert en niet de hoeveelheid, heeft de leverancier er belang bij zo weinig mogelijk product in te zetten om eenzelfde dienst te leveren. Dit zal leiden tot samenwerking om de processen te optimaliseren en meer te doen met minder. Zo kan de leverancier zijn aanbod vergroten en inzetten op langetermijnrelaties met zijn klanten. Door het optimaal inzetten van chemicaliën en het sluiten van kringlopen wordt het leefmilieu sterk ontlast en grondstoffen uitgespaard. Dit model leidt zo tot een winwin-winsituatie waarbij klant, leverancier en milieu baat bij hebben. Binnen het TaBaChemproject werden milieuwinsten, materiaalwinsten en economische voordelen inzichtelijk gemaakt aan de hand van vijf cases. LCA-studies (levenscyclusanalyses) toonden aan dat materiaalbesparingen tot 90%, en energie- en waterbesparingen in de grootteorde van 20% ten opzichte van het oorspronkelijke businessmodel konden gerealiseerd worden. Dit kon gebeuren met een minimum aan investeringen en return-oninvestments van minder dan twee jaar. Om het bedrijfsleven in Vlaanderen te helpen de toegevoegde waarde van een lease-saleconcept binnen hun keten te identificeren en het concept te implementeren, wordt binnen het project een ‘TaBaChem Scan’ uitgewerkt. Deze scan ondersteunt de bepaling van kansrijke processen voor toepassing van het TaBaChembusinessmodel. De outcome resulteert in een inzage in het potentieel voor optimalisatie van bestaande processen en in de technische, juridische en financiële uitdagingen via het TaBaChembusinessmodel. Partners Dit concept wordt in teamverband uitgewerkt door Royal HaskoningDHV, essenscia, A-Worx, Board of Innovation, VITO, Universiteit Antwerpen en de bedrijfspartners Tessenderlo Chemie, Solvay en Janssen Pharmaceutica.
ONDERSTEUNING MILIEU MILIEUCOÖRDINATOR MILIEUVERGUNNINGSAANVRAAG UITBOUW ZORGSYSTEEM WERKGROEPEN OP DE WERKVLOER ADMINISTRATIE & ADVIES DATA STORAGE SYSTEEM DUURZAAM ONDERNEMEN OPLEIDINGEN
Kortrijkstraat 75 bus 1 8550 Zwevegem Kerkstraat 108 9050 Gentbrugge T +32 (0)56 499 499 milieu@consultes.be preventie@consultes.be www.consultes.be
SWalraedt@essenscia.be
juni-juli 2014 | 3
dien eventueel teruggenomen worden als afvalstoffen (Take Back Waste) om te vormen in een nieuw model. In dit model worden de chemicaliën niet als product maar als dienst verkocht. Functionele eenheden zijn hier de basis van de betalingsovereenkomst. De leverancier wordt op die wijze gestimuleerd om de werking van de stof te optimaliseren en er zo zuinig mogelijk mee om te springen. Bij het concept TaBaChem worden de economische belangen van enerzijds de leverancier en anderzijds de gebruiker gelijkgericht. Dat samengaan van belangen is een belangrijk verschil ten opzichte van traditionele businessmodellen. Hierbij zal zowel de gebruiker als de leverancier streven naar een minimum gebruik van chemische producten. Op deze manier kunnen reststromen teruggedrongen en/ of als chemieproducten worden teruggenomen. Zo zou men bijvoorbeeld in plaats van chemicaliën aan te kopen om oppervlakken te reinigen, de reiniging als dienst kunnen aanschaffen en een betaling per gereinigde oppervlakte met de leverancier hanteren.
35