Vlaanderen in de wedren naar kritieke materialen De strijd rond schaarse materialen is volop aan de gang in de wereld. Zo werd de lijst van kritieke materialen op Europees vlak recent nog uitgebreid van veertien naar twintig materialen. Wat is de positie van Vlaanderen in deze wedren? Het goede nieuws is dat Vlaanderen het goed doet op recyclagevlak. Zo heeft Recupel in 2013 115.000 ton elektronisch afval ingezameld, één van de beste cijfers in Europa. Nu is het zaak om ook andere Europese grondstoffen hier te recycleren.
E
r is heel wat vooruitgang geboekt in het Vlaams Materialenprogramma rond duurzaam materialengebruik. Zo heeft de OVAM hergebruikscriteria voor elektronisch afval ontwikkeld, is er een succesvol evenement georganiseerd samen met de haven van Antwerpen om de strijd tegen illegaal afval op te voeren op Europees vlak en werden innovatieve inzamelconcepten uitgerold voor een versterking van de inzameling van elektronisch afval. Ook werd een roadmap opgesteld om verder in te zetten op het versterken van het sluiten van deze kringlopen.
juni-juli 2014 | 3
De visie van de roadmap is om op Vlaams niveau verder in te zetten op het behouden en verder uitbouwen van ons leiderschap in de exploitatie van onze lokale materiaalstromen. Maar enkel Vlaamse stromen zijn niet voldoende voor onze recyclage-industrie in Vlaanderen. Dit is de reden waarom we ook moeten inzetten op het sterker aantrekken en exploiteren van Europese stromen. Uiteindelijk moet dit leiden tot waardecreatie in de recyclageketen voor Vlaanderen.
26
Om dit te realiseren, zijn maatregelen nodig op diverse vlakken. Een belangrijk element is het verbeteren van de samenwerking in de recyclageketen. Vaak worden producten ontworpen zonder rekening te houden met de recyclagefase, omdat de kennis over het re-
cyclageproces niet bij de ontwerpers zit. Ook is er nog heel wat ruimte voor technologie en innovatie om de steeds complexere stromen nog beter te recycleren. Een kwaliteitsvolle recyclage staat of valt met elke schakel, elke fase van de recyclageketen; zonder goede inzameling, een correcte voorbehandeling en een goede eindrecyclage wordt het potentieel van de grondstoffen in de producten niet ten volle benut. Zo moeten bepaalde materialen op voorhand afgescheiden worden om met de huidige technologie gerecycleerd te kunnen worden. Een mooi voorbeeld is de recyclage van zeldzame aardmetalen uit harde schijven. Hierin zit een kleine magneet met zeldzame aardmetalen. Indien deze in het klassieke recyclageproces ingebracht worden, zullen deze niet gerecycleerd worden. Daarom is het nodig om deze harde schijven op voorhand te verwijderen waardoor de magneten met de zeldzame aardmetalen in een specifiek recyclageproces kunnen gevaloriseerd worden. Het zal echter niet mogelijk zijn om dit voor alle producten te doen. Inzetten op een aantal prioritaire producten is hiervoor een mogelijke oplossing. De bijkomende waarde die gecreëerd wordt door een efficiënter recyclageproces zal ontegensprekelijk de concurrentiepositie van de Vlaamse recyclage-industrie versterken en hierdoor zullen buitenlandse stromen aangetrokken kunnen worden.
14
Vlaams Regeerakkoord 2009-2014, hoofdstuk II, doorbraak 5, 5
15
Vlaams Regeerakkoord 2009-2014, hoofdstuk II, doorbraak 5, 12
Een belangrijk element hierbij is de ontwikkeling van diensten, methodes, tools en wetgeving op het vlak van ecodesign van kritieke metalen. Gemakkelijkere demonteerbaarheid, duidelijkheid in welke onderdelen deze zich bevinden of een nog beter design dat recyclage gemakkelijker maakt. Het zijn allemaal elementen die voor bepaalde producten overwogen kunnen worden. Dit is zeker niet eenvoudig omdat het niet duidelijk is in hoeverre Vlaanderen kan wegen op het ontwerp van bepaalde producten. Wie dus dacht om nog quick wins te krijgen in een domein waar Vlaanderen al sterk in staat, is eraan voor de moeite. Het verder versterken van maatregelen om illegale uitvoer van afval tegen te gaan, staat eveneens op de agenda van de roadmap. Na het succesvolle evenement met de haven van Antwerpen zal een soortgelijk initiatief georganiseerd worden met de haven van Le Havre. Strengere inspecties in één haven rond illegale uitvoer van afval leiden immers vaak tot het verplaatsen van het probleem. Daarom blijft het nodig om de sensibilisatie in een breed Europees kader te organiseren en is Frankrijk de volgende halte voor deze sensibilisatie. Niet enkel kritieke metalen zijn belangrijk voor Vlaanderen. Ook op het vlak van de klassieke metalen zoals aluminium, koper, lood en zink merken we dat de toegang tot grondstoffen voor recyclage moeilijk is voor onze bedrijven. De uitvoer piekt doordat groeilanden steeds meer grondstoffen gebruiken in hun maatschappij en ook voor hen recyclage een belangrijke stroom van grondstoffen is. Daarom is het belangrijk om deze actie breed genoeg te houden zodat we onze recyclage-industrie in Vlaanderen kunnen behouden en verder uitbouwen. Zo kunnen we een preferentiële partner worden op Europees vlak in het duurzaam sluiten van kringlopen van metalen.
patrick.vandenbossche@agoria.be