65484 Leefstijlcoach 2 CONCEPT

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

COLOFON

BoomBeroepsonderwijs info@boomberoepsonderwijs.nl www.boomberoepsonderwijs.nl

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Auteurs:MarcoBarten,werkzaambijKenniscentrumSport,RachelvandenBerg,TonvanderEerden,Bert Geenen,AnnekeHiemstra,werkzaambijKenniscentrumSport;MirjamvanLoo,RobOostveen,Michel Verkade

Metmedewerkingvan:CIOSNederland

Eindredactie:BertGeenen

Titel:Leefstijlcoach2

ISBN:9789037265484

1edruk/1eoplage

©BoomBeroepsonderwijs2023|Boom

BehoudensdeinofkrachtensdeAuteurswetgesteldeuitzonderingenmagnietsuitdezeuitgaveworden verveelvoudigd,opgeslagenineengeautomatiseerdgegevensbestand,ofopenbaargemaakt,inenige vormofopenigewijze,hetzijelektronisch,mechanisch,doorfotokopieën,opnamenofenigeanderemanier, zondervoorafgaandeschriftelijketoestemmingvandeuitgever.

Voorzoverhetmakenvanreprografischeverveelvoudigingenuitdezeuitgaveistoegestaanopgrondvan artikel16hAuteurswetdientmendedaarvoorwettelijkverschuldigdevergoedingentevoldoenaande StichtingReprorecht(www.reprorecht.nl).Voorhetovernemenvaneen(ofmeerdere)gedeelte(n)uitdeze uitgaveinbijvoorbeeldeen(digitale)leeromgevingofeenreaderinhetonderwijs(opgrondvanartikel16, Auteurswet1912)kanmenzichwendentotStichtingUitgeversorganisatievoorOnderwijslicenties(Postbus 3060,2130KBHoofddorp,www.stichting-uvo.nl).

Deuitgeverheefternaargestreefddeauteursrechtenteregelenvolgensdewettelijkebepalingen.Degenen diedesondanksmenenzekererechtentekunnendoengelden,kunnenzichalsnogtotdeuitgeverwenden.

Doorhetgebruikvandezeuitgaveverklaartukennistehebbengenomenvanenakkoordtegaanmetde specifiekeproductvoorwaardenenalgemenevoorwaardenvanBoomBeroepsonderwijs,tevindenop www.boomberoepsonderwijs.nl.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

COPYRIGHTBOOM

THEMA1 DIABETESMELLITUS

Inhoudthema

• Bloedsuikerregulatie

• Diabetesmellitus

• DiabetesmellitusinNederland

• Risicofactoren

• Gevolgen

• Interventies

• Verdiepingsstof

• Begrippen

CONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Diabetesmellitusisdemedischetermvoorsuikerziekte.Erzijnmeerderetypessuikerziekteteonderscheiden. Inditthemakomtdespecifiekedoelgroepmensenmetdiabetesmellitustype2aanbod.Deleefstijlcoach kanmensenmetdiabetestype2begeleiden.Daarnaastkandeleefstijlcoachdeleefstijlfactorenbewegen envoedinginzettenalsmiddelterpreventievandiabetesmellitustype2.

Relatiemetwerkproces

Hetthema ‘Diabetesmellitus'heeftmetnameeenrelatiemetwerkprocesP3-K1-W2:Stelteenleefstijl-en beweegprogrammaopenP3-K1-W3:Voerteenleefstijl-enbeweegprogrammauit.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Leerdoelen

• Jekuntomschrijvenwatdiabetesis.

• Jekuntderelatietussendeleefstijlfactorenendiabetesbeschrijven.

• Jekuntdegevolgenvandiabetesbeschrijven.

• Jekunthetbelangvansportenbewegenvoordiabeticibeschrijven.

• Jekuntdebelangrijksteinterventiesgerichtopdiabetesbeschrijven.

• Jekunteenleefstijl-enbeweegprogrammavoormensenmetdiabetesopstellenenuitvoeren.

1.1Casus

Opdracht1 Casus

DesuikervanmevrouwBalinge

MevrouwBalingeiseendamevanSurinaamseafkomst.Zeis60jaarenheeftsindseenjaardiabetestype 2.Deleefstijladviseurvandehuisartsenpraktijkwaarzeondercontroleis,heeftmethaardoorgenomen welkefactorenmeespelenbijhetverloopvanhaardiabetes.Zekreeghetadviesomaftevallenenmeer tebewegen.Zeisachtmaandengeledenbijjouwsportschoolbegonnenmetsporten.Aanvankelijkging heterggoed,zekwamongeveerdriekeerindeweekendekilo’svlogeneraf.Zekreegcomplimentenvan dediabetesverpleegkundigeenmochtstoppenmeteendeelvanhaarmedicatie.Deafgelopenmaand heeftmevrouwBalingewatmindervaakgesport.Erwarensteedsweeranderebelangrijkedingenwaardoor haarafspraakindesportschoolevenverschovenmoestworden.

Vandaagkomtzebinnenenzegtdatzevandaagnietwilsporten,omdatzevanmiddagmetvriendinnen gaatkokenvooreenbuurtfeestlaterdezeweek.Jevraagtofzetijdheeftomeenkopjekoffietedrinken enjulliegaanevenzittenvooreengesprekje.

Kennis

a. Watisdiabetestype2?Benoemdeverschillenmetdiabetestype1.

b. Watisderelatietussenhetontstaanvandiabetestype2enleefstijl?

c. Bepaaldebevolkingsgroepenhebbenmeerkansophetontwikkelenvandiabetestype2.Welke bevolkingsgroepenzijndat?

d. InwelkefasevangedragsveranderingzitmevrouwBalinge?Waaraankunjedatzien?

Vaardigheden

e. Rollenspel.Verdeelderollen(mevrouwBalinge,leefstijlcoach,observatoren).

f. BereideenintakegesprekmetmevrouwBalingevoorwaarbijhaarmotivatiebesprokenwordt.

g. VoerhetmotivatiegesprekmetmevrouwBalinge.Achterhaaloferfactorenzijndieeenterugvalzouden kunnenveroorzaken.Gasamenopzoeknaarmanierenomdittevoorkomen.

1.2Bloedsuikerregulatie

DiabetesMellitus isdemedischetermvoorsuikerziekte.Omtekunnenbegrijpenwatergebeurtbijdiabetes mellitus,ishetbelangrijkomtewetenhoehetlichaamineengezondesituatiedehoeveelheidsuikerin hetbloedondercontrolehoudt.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Suikeriseenbelangrijkebrandstofdienodigisomweefselshunfunctietekunnenlatenuitoefenen.Suiker behoorttotdevoedingsstofgroepkoolhydraten.Koolhydratenkunjeonderverdeleninenkelvoudigeen meervoudigesuikers.Eenvoorbeeldvanenkelvoudigesuikerisglucose.Eenvoorbeeldvanmeervoudige suikeriszetmeel.Allekoolhydratenwordentijdensdespijsverteringafgebrokentotglucose,zodatde koolhydratenopgenomenkunnenwordeninhetlichaam.

Leesdeverdiepingsstof'Koolhydraten'.

Hetbloedzorgtvoordeverspreidingvanglucosedoorhethelelichaam.Dehoeveelheidsuikerinhetbloed wordtdebloedsuikerspiegelgenoemd.De bloedsuikerspiegel schommeltbijgezondemensentussende 4ende8mmol/l(millimolperliter).Hetlichaamzorgterzelfvoordatdezegrenzennietoverschreden worden.Ophetmomentdatglucoseopgenomenwordtinhetbloed,stijgtdebloedsuikerspiegel.Door dezestijginggaatereensignaalnaardealvleesklier(pancreas)daterinsulinenodigis.

Dealvleesklierligtindebuikholteonderdelever,achterde maag.

Leesdeverdiepingsstof'Alvleesklier'.

Insuline is een hormoon dat gemaakt wordt in bepaalde cellen van de alvleesklier. Deze cellen worden de bètacellen (β-cellen) van de eilandjes van Langerhans genoemd. Insuline kan op twee manieren zorgen voor een verlaging van de bloedsuikerspiegel. Allereerst zorgt insuline ervoor dat glucose vanuit het bloed opgenomen kan worden in de cellen. Insuline is de ‘sleutel’ die de cel opent voor glucose. In de cellen wordt glucose gebruikt als brandstof.

Daarnaastzorgtinsulineervoordatglucosedienietdirectnodigis,indecellenopgeslagenwordtals glycogeen.Glycogeeniseeningewikkeldkoolhydraatdatbestaatuitlangestrengenglucosemoleculen. Deopslagvanglycogeenvindtvooralplaatsindeleverenhetspierweefsel.

Regulatiebloedsuikerspiegeldoorinsulineenglucagon.

Op het moment dat de bloedsuikerspiegel laag is, gaat er een signaal naar de alvleesklier dat er glucagon nodig is. Glucagon is een hormoon dat eveneens gemaakt wordt in de alvleesklier. De cellen die glucagon maken worden de alfacellen (α-cellen) van de eilandjes van Langerhans genoemd. Glucagon brengt de bloedsuikerspiegel omhoog door ervoor te zorgen dat het in de lever opgeslagen glycogeen omgezet wordt in glucose, waarna het afgegeven wordt aan het bloed.

Deopslagcapaciteitvoorglycogeenisbeperkt.Opgeslagenglycogeenblijftongeveerachtuurbeschikbaar. Wordthetbinnendezetijdnietgebruikt,danwordtglycogeenomgezetinvet.Vetkanonbeperktopgeslagen worden.

Gedurendededagvindenerschommelingenplaatsindebloedsuikerspiegel.Debloedsuikerspiegelstijgt dooreten,debloedsuikerspiegeldaaltdoordathetlichaamglucoseverbruikt.Tijdensinspanningzaler meerglucoseverbruiktwordendaninrust.Daardoorzalertijdensinspanningeensterkeredalingvande bloedsuikerspiegelplaatsvindendaninrust.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Dehormoneninsulineenglucagonzorgenersamenvoordatdebloedsuikerspiegelbinnendegrenzen blijft.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B. Voorbeeldvaneenbloedsuikerspiegelgedurendededag.

Opdracht2 Glucoseregeling Bekijkhetfilmpje'Glucoseregeling'.

Hoeverlaagtinsulinedehoeveelheidglucoseinhetbloed?

Opdracht3 Debloedsuikerspiegelinbalans a. Bekijkdeafbeelding.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

b. Legmetbehulpvandeafbeeldinguithoedebloedsuikerspiegelinbalansgehoudenwordt.

Opdracht4 Boterhammetjam

a. Beschrijfhoejeenergiekrijgtvaneenboterhammetjam.

b. Beschrijfwaaromjedikwordtvanveelsuikereten.

Opdracht5 Presentatie

a. MaakeenPowerPoint-ofeenPrezi-presentatieoverdenormaleregulatievandebloedsuikerspiegel.

b. Presenteerdeopdrachtvoordegroep.

1.3Diabetesmellitus

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Demedischetermvoorsuikerziekteisdiabetesmellitus.Letterlijkbetekentdit ‘doorloopzoetalshoning’ Dezenaamisgegevenomdatzoeteurineeenvandeverschijnselenvandiabetesis.Bijgezondemensen isergeenglucoseaanwezigindeurine.Bijdiabetesishetlichaamnietinstaatomdebloedsuikerspiegel teregelen.Erzijnverschillendesoortendiabetesteonderscheiden.Debekendstevormenvandiabeteszijn diabetestype1en2enzwangerschapsdiabetes.

Diabetestype1

Diabetestype1iseenauto-immuunziekte.Vaakontstaathetalopjongeleeftijd.Hetbegintmeestalheel acuutmetheftigziekzijn.Bijeen auto-immuunziekte is er sprake van een ‘vergissing’ van het afweersysteem van het lichaam. Normaal gesproken zorgt het afweersysteem voor het opruimen van ziekmakers. Bij diabetes type 1 heeft het afweersysteem de β-cellen van de eilandjes van Langerhans kapotgemaakt. Het

gevolg is dat het lichaam geen insuline meer kan maken. Zonder insuline kun je niet leven. Je hebt de insuline nodig om glucose in de lichaamscellen te krijgen. Mensen met diabetes type 1 zullen insuline moet spuiten.

Deoorzaakvoorhetontstaanvandiabetestype1isnogonduidelijk.Erkansprakezijnvangenetische aanlegvoorhetontwikkelenvandiabetes.Indemeestegevallenspeelterfelijkheidmaareenkleinerol. HetisnogonvoldoendebekendwaaromhetafweersysteemdeeilandjesvanLangerhansgaataanvallen. Metbehulpvanwetenschappelijkonderzoekwordtgezochtnaaroorzaken.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Diabetestype2

Diabetestype2wordtnietgerekendtotdeauto-immuunziektes,maartotdemetaboleaandoeningen(er gaanechtersteedsmeergeluidenopdaterwelauto-immuunprocessenbijhetontstaanvandezeziekte betrokkenzijn).Vroegerwerddiabetestype2‘ouderdomssuiker’genoemd,maarsteedsvakerkomtdiabetes type2ookbijjongemensenvoor.Hetiseensluipendeziekte.Hetbegintheelgeleidelijkmetkleineklachten. Daardoorduurthetvaakeentijdvoordatdediagnosegesteldwordt.Bijdiabetestype2maakthetlichaam welinsuline,maarishetlichaamnietvoldoendegevoeligvoordieinsuline.Ditwordtinsulineresistentie genoemd.Erismeerinsulinenodigomdecellenteopenenvoorglucose.Indeloopvandetijdneemtde insulineproductievandealvleeskliersteedsverderaf.Deziekteheefteenprogressiefverloop.Bijhet ontstaanvandiabetestype2speelterfelijkheideengrotereroldanbijtype1.Daarnaastwordthetontstaan vandiabetestype2sterkbepaalddoordeleefstijlfactoren.Bijmeerdan80%vandemensenmetdiabetes type2komtovergewichtvoor.

Leesdeverdiepingsstof'Glucosetransport'.

Werkingvaninsulinebijdiabetes.

Symptomendiabetesmellitustype2

Diabetestype2begintheellangzaam.Deklachtendieveroorzaaktwordendoordediabeteszijnvaagen nauwelijksmerkbaar.Demeestemensengaanmetdezeklachtennietnaardehuisarts.Opdezemanier kanhetvoorkomendatmensenjarenlangrondlopenmetdiabetestype2zonderdatzehetweten.

Alsiemandeenofmeervandevolgendeklachtenheeft,kandehuisartsvoorstellenommetbehulpvan bloedonderzoekdeaanwezigheidvandiabetesteonderzoeken.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B. Symptomenvandiabetes.

Zwangerschapsdiabetes

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Zwangerschapsdiabetesiseentijdelijkevormvandiabetes.Directnadebevallingisdezevormvandiabetes weerverdwenen.Zwangerschapsdiabeteswordtookweldiabetesgravidarumgenoemd. Zwangerschapsdiabeteskanoptredenvanafde24eweekvandezwangerschap.

Doorzwangerschapshormonenreageerthetlichaammindergoedopinsuline.Normaalgesprokenmaakt eenzwangerevrouwextrainsulineaan.Bijzwangerschapsdiabetesgebeurtdatnietofgebeurthette weinig.Alsgevolghiervanneemthetbloedsuikergehaltetoe.

Symptomenvanzwangerschapsdiabetes

Desymptomenvanzwangerschapsdiabeteszijngrotendeelsgelijkaandievandiabetestype2.Daarnaast zijnereenaantalspecifiekekenmerkendiemetdezwangerschaptemakenhebben:

• hetongeborenkindjeistegrootvoorhetaantalwekenzwangerschap

• eriseenteveelaanvruchtwater.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Baby’svanmoedersmetzwangerschapsdiabeteszijnvaakerggrootbijdegeboorte.Ditkanleidentot gecompliceerde,moeilijkebevallingendiesomsgevaarlijkkunnenzijnvoormoederenkind.

Hetrisicoopzwangerschapsdiabetesisvergrootwanneer:

• ereerdersprakewasvanzwangerschapsdiabetes

• iemandeerdereenkindvanmeerdan4500gramkreeg.

Daarnaastgeldendezelfderisicofactorenalsbijdiabetestype2.

Alsersprakisvanverhoogdrisico,wordterbloedonderzoekgedaaninde24etotde28eweekvande zwangerschap.Alsiemandaleerderzwangerschapsdiabetesheeftgehad,kanervoorgekozenwordenom ineeneerderstadiumonderzoektedoen.Nadebevallingverdwijntdezwangerschapsdiabetesmeestal binneneendag.

Opdracht6 Diabetesmellitus

Bekijkhetfilmpje'Diabetes'.

a. Waardoorontstaatdiabetesmellitus?

b. Beschrijfdetweetypendiabetesmellitusdieonderscheidenkunnenworden.

c. Omschrijfvanbeidetypendiabetesdebelangrijkstekenmerken.

Opdracht7 Eerstehulpbijeenhypo

KoppeldekennisdiejehebtopgedaanbijhetbehalenvanjeEHBO-diplomaaandediabetesmellitus.Leg uithoedeEHBO’erstapsgewijsmoethandelenbijeenhypoglykemie.

Opdracht8 Maakjeeigenquiz

Bekijkdewebsite'Kahoot'.

MaakingroepjesvandrieeeneigenKahootoverdiabetesmellitus.

Opdracht9 Interviewmetiemandmetdiabetes mellitus

a. Bereideeninterviewvoormetiemandmetdiabetesmellitus.

b. Neemhetinterviewafenrapporteerterugaandegroep.

1.4DiabetesmellitusinNederland

DiabetesiseenvandemeestvoorkomendechronischeaandoeningeninNederlandenbehoortdanook totdetopvijfvangrootstegezondheidsproblemen.Deoverheidprobeertalgeruimetijdhetaccentte leggenoppreventie.Diabetestype2isgedeeltelijktevoorkomendooreengezondeleefstijl.

Diabetesvoorkomen

Diabetesislangnietaltijdtevoorkomen.Bijdiabetestype1ishetpechenisernietsaantedoen.Maar diabetestype2isvaakweldeelstevoorkomenmeteengezondeleefstijl.Eetgezond,beweegvoldoende, vermijdstress,slaapvoldoendeenstopmetroken.Hiermeekunjehetrisicoopdiabetestype2totdehelft verkleinen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bron:https://www.diabetesfonds.nl/over-diabetes/diabetes-voorkomen/kun-je-diabetes-voorkomen

Hoeveelmensenhebbendiabetes?

• 1,2miljoenNederlandershebbendiabetes,duseenopdeveertienNederlanders.Ietsmeermannen danvrouwen.

• Naarschattingzijnermeerdan1,1miljoenNederlandersmetprediabetes,eenvoorfasevandiabetes type2.

• Daarnaastzijnerookmensendiediabeteshebben,maarditnognietweten.Hetisnietbekendhoe grootdezegroepis.

• 52.000Nederlandersperjaarhorendatzediabeteshebben.Datzijn1.000mensenperweek,150per dag.

• Negenopdetienmensenmetdiabeteshebbendiabetestype2.

• VandehuidigevolwassenNederlandersvan45jaarenouderkrijgtnaarverwachtingeenopdedriein detoekomstdiabetestype2.

• In2040zijnernaarschattingbijna1,5miljoenmensenmetdiabetes.

Bron:DiabetesFonds(z.d.).

DiabeteskomtvakervoorbijNederlandersmeteenmigratieachtergrond.BijNederlandersvanTurkse, MarokkaanseofSurinaamseafkomstkomtdiabetestweetotdriekeerzovaakvooralsbijNederlanders zondermigratieachtergrond.HetmeestuitgesprokenisdegroepNederlandersvanHindoestaans-Surinaamse afkomst.Uitdiegroepheeft37%vande60-plussersdiabetes.

Diabeteskomtvakervoorbijmensenmeteenlageropleidingsniveau.Bevolkingsonderzoektoontaandat ookonbekendediabetesvakervoorkomtbijmensenmeteenlageropleidingsniveau.Bijmannenvan65 jaarenouderkomtdiabetesrelatiefmeervoorbijlaagopgeleidendanbijhoogopgeleiden.Zoheeft17,3% vandelaagopgeleidenen10,8%vandehoogopgeleidendiabetes.Bijvrouwenvan45tot65jaarkomt diabetesmeerdantweekeerzoveelvoorbijlaagopgeleiden(7,1%)danbijhoogopgeleiden(3,1%).

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.vzinfo.nl/diabetes-mellitus/leeftijd-en-geslacht Jaarprevalentiediabetes.

Opdracht10 Hetlezenvaneenprevalentiekaart a. Bekijkdewereldkaart.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.

b. Watleesjeopdezekaart?

c. Benoemdemeestopvallendepunten.

d. Probeerdegenoemdepuntenteverklaren.

Opdracht11 Diabetesenopleidingsniveau

a. Bekijkdegrafiek.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.

b. Probeerineengroepvanmaximaaldriestudentendegegevensindegrafiekteverklaren.

1.5Risicofactoren

Deverklaringvoordetoenamevanhetaantalmensenmetdiabetesmoetvooralgezochtwordeninde vergrijzingenhetverslechterenvandeleefstijl.Leeftijdenleefstijlfactorenzijndaarmeedebelangrijkste risicofactorenvoorhetontstaanvandiabetestype2.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Risicofactorenvoorhetontstaanvandiabetestype2:

• Leeftijd

Hoeouderjewordt,hoegroterdekansopdiabetes.

• Overgewicht

Overgewichtenvetophopingronddetaillevergrootdekansopdiabetes.

• Bewegen

Eeninactieveleefstijlverhoogtdekansopdiabetes.

• Stress

Stresskandebloedsuikerwaardeontregelen,chronischeverhogingvandestresshormonenverhoogt dekansopdiabetes.

• Cholesterol

Hoogcholesterolgeeftextrarisicoopdiabetes.

• Erfelijkheid

Vader,moeder,broerofzusmetdiabetestype2verhoogtdekansopdiabetes.

• Bloeddruk

Eenhogebloeddrukverhoogtdekansopdiabetes.

• Zwangerschapsdiabetes

Alseenvrouwdiabetesheeftgehadtijdensdezwangerschap,heeftzelatermeerkansopdiabetes type2.Alsdemoederzwangerschapsdiabetesheeftgehad,heefthetkindeenhogerrisicoopdiabetes.

• Roken

Rokenmaakthetlichaammindergevoeligvoorinsuline,dekansopdiabetesneemtmet30tot40% toe.

• Afkomst

NederlandersvanSurinaams-Hindoestaanse,TurkseofMarokkaanseafkomsthebbeneengrotere kansopdiabetestype2.

• Medicijnen

Hetgebruikvanbepaaldemedicijnenverhoogtdekansopdiabetes.Eenvoorbeeldhiervanisprednison.

• Aandoeningen

Bijeenaantalaandoeningenisdekansopdiabeteshoger.Eenvoorbeeldhiervaniscoeliakie.

Metaboolsyndroom

Hetmetaboolsyndroomwordtindemedischeliteratuurookwel ‘syndroomX’ ofhet ‘dodelijkkwartet’ genoemd.Bijhetmetaboolsyndroomgaathetomeengroepvanrisicofactorendievaakgezamenlijk voorkomen.Diabetestype2issterkverbondenmethetmetaboolsyndroom.Bijmeerdan80%vande mensenmetdiabetestype2komthetmetaboolsyndroomvoor.Hetiseencombinatievan gezondheidsproblemendiekunnenleidentoternstigegezondheidsklachten.Hetprocesverlooptsluipend, hetlichaamsgewichtneemttoeendeconditieneemtaf.

Bijhetmetaboolsyndroomisersprakevanmeerderevandevolgendeverschijnselen:

• overgewicht,vooralalsersprakeisvanveelvetstapelingindebuikregio

• tehogebloedsuikerwaardes

• verstoordevethuishouding,slechteverhoudingtussengoedenslechtcholesteroleneenteveelaan vetachtigestoffen(triglyceriden)inhetbloed

• hogebloeddruk.

Doortegaanbewegeneneengewichtsverliesvan5-10%wordenderisico’salsterkverminderd.

Kansopdiabetestype2

Dekansopdiabetestype2isonderanderegroter:

• Alsdiabetestype2indefamilievoorkomt,

• bijteweiniglichaamsbeweging,

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• bijovergewicht,

• alsiemandongezondereet(veelverzadigdvet,weinigvezels,bewerktvleesensuikerhoudende dranken),

• alsiemandrookt,

• alsiemandchronischestressheeft,

• doorouderworden,

• bijbepaaldeetnischegroepenen

• bijmannen.

Daarnaastkomtdiabetestype2vakervoorbijmensenmeteenopleidingtotmbo-niveau2en/ofeen migratieachtergrond.Veelvanhenhebbenbeperktegezondheidsvaardigheden.Datwilzeggendatze moeitehebbenmethetvinden,begrijpenentoepassenvaninformatieovergezondheid.Hetisvanbelang datdediabeteszorgookgoedaansluitopdezegroeppatiëntenmetdiabetes.

Bron:https://www.pharos.nl/factsheets/diabetes-bij-mensen-met-beperkte-gezondheidsvaardigheden/

Opdracht12 HetLagerhuis

Schrijfdevolgendestellingophetbord: ‘Iemanddieovergewichtheeftmoetdekostenvansportkunnen declarerenbijzijnzorgverzekering.’

a. Verdeeldegroepintweeën.Bepaalvoorafwelkehelftvóórenwelkehelfttegendestellingis.

b. Gaindebatoverdestelling.

Opdracht13 Testuwrisico

Bekijkdewebsite'DiabetesFonds-Testuwrisico'.

Doederisicotest.Leesbijdevraagsteedsdeuitlegenachtergrondvandevraag.

Opdracht14 Informatieposter

a. Kieseenplekwaarjeveelmensentegenkomtdiemogelijkrisicolopenopdiabetestype2.

b. Maakeeninformatieposterofeenflyerwaarmeejemensenbewustwiltmakenvanderisicofactoren diedekansophetontstaanvandiabetestype2vergroten.Stemdeposterofdeflyeruitdrukkelijkaf opdedoelgroep.

1.6Gevolgen

Zoalsallechronischeaandoeningen,kandiabetesmellituszowelpsychischealsfysiekegevolgenhebben.

Psychischegevolgen

Depsychischegevolgenzijnafhankelijkvandeernstendeaardvandeaandoening.Innoggroteremate zullendepsychischegevolgenafhankelijkzijnvaniemandscopingstijl.

Socialesteunzoeken

MevrouwKersheeftvandedoktertehorengekregendatzediabetesmellitustype2heeft.Zeheeftviaeen vriendincontactgezochtmeteendamevanhaarleeftijddieookdiabetesmellitustype2heeft.Morgen gaatzesamenmethaarvriendinopbezoekbijdezemevrouw.Zeheefteenhelelijstmetvragenopgesteld. Fijndathaarvriendinmethaarmeewil!Dankunnenzeernaderhandnogsamenoverpraten.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Geruststellendegedachten

MevrouwKersheeftvandedoktertehorengekregendatzediabetesmellitustype2heeft.Zeheeftgehoord datbijna1miljoenNederlandersdezeaandoeninghebben.Alszoveelmensenermeerondlopen,zalhet welwatmeevallen.Haaroverbuurvrouwheeftookdiabetes.Jeziethelemaalnietdatdieziekis,sterker nog:zezietergezonduit.Danzalhetallemaalwelmeevallen,denkjeniet?

Fysiekegevolgen

Doordiabetesishetlichaamnietmeerinstaatomdebloedsuikerspiegelbinnenbepaaldegrenzente houden.Alsdebloedsuikerspiegeltelaagwordt,spreektmenvaneenhypoglykemieofeenhypo.Alsde bloedsuikerspiegeltehoogwordt,spreektmenvaneenhyperglykemieofeenhyper.

Hypo’senhypers

Bijeenhypoglykemiedaaltdebloedsuikerspiegeltotonderde4mmol/l.Eenhypoglykemieiseengevaarlijke toestandwaarbijsnelgehandeldmoetworden.Inzichtindewerkingvanschommelingeninde bloedsuikerspiegelkanhetrisicoophetontstaanvaneen hypo verminderen.

Eenhypokanontstaandoor:

• teveelbloedsuikerverlagendemedicatiezoalsinsulineoftabletten

• nietgenoegoftelaateten

• zwareinspanningzonderextrateeten.

Omdatdehersenenalleenglucosealsbrandstofkunnengebruiken,hebbendehersenenalseerstelast vaneentekortaanglucose.Bijeenhypoisersprakevaneenacuutprobleem.Alserbijdeeerstetekenen vaneenhyponietdirectgehandeldwordt,kanditleidentotbewusteloosheid,diabetischcomaenuiteindelijk totdedood.

Symptomenvaneenhypoglykemie

• plotselinge,heftigehonger

• hoofdpijn

• transpiratie

• bleekheid

• verwarring,wisselendhumeur,vreemdgedrag

• trillerig

• duizeligheid

• moeheid.

Hetdoormakenvaneenhypokangevoelensvanangstveroorzaken.Sommigemensenproberenalsgevolg vandezeangsthethypotevoorkomendoortezorgenvoorhogebloedsuikers.Aangezienhogebloedsuikers ergschadelijkkunnenzijn,isditnietverstandig.Alsangsthetlevengaatbeheersen,ishetverstandigom hulptezoeken.

Bijeenhyperglykemiestijgtdebloedsuikerspiegeltotbovende10mmol/l.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Eenhyperkanontstaandoor:

• teweinigbloedsuikerverlagendemedicatiezoalsinsulineoftabletten

• teweinigbewegen

• infectieziekten,zoalsgriep.

Deontwikkelingvaneen hyper gaatgeleidelijkerdandievaneenhypo.Alsdesymptomenvaneenhyper optreden,heeftmennogeenaantalurendegelegenheidommaatregelentenemenendehyperterugte dringen.Wordtergeenactieondernomen,dankaneen hyperglykemie leidentotbewusteloosheiden coma.

Symptomenvaneenhyperglykemie

• veelplassen

• continudorstigzijn

• vermoeidheid

• misselijkheid,braken

• algeheelgevoelvanmalaise

• ademdieruiktnaaraceton.

Doordehogebloedsuikersontstaatereenverschilinsuikerconcentratietussendebloedbaanendeweefsels. Hetlichaamwilhetconcentratieverschilzokleinmogelijkhouden.Alserteweiniginsulineis,kandeglucose zichnietverplaatsendoordecelwanden.Waterkanzichwelzonderproblemendoordecelwanden verplaatsen.Omhetconcentratieverschiltochzokleinmogelijktehouden,zalwateruitdecellenzichnaar debloedbaanverplaatsen.Hetvochttekortindeweefselsveroorzaaktdorst.Alhetvochtindebloedbaan veroorzaakthetveleplassen.

Leesdeverdiepingsstof'Diffusie'en'Osmose'.

Complicatiesvandiabetes

Lichamelijkegevolgendieveroorzaaktwordendooreenaandoeningwordenookwelcomplicatiesgenoemd. Complicatiesdiekunnenontstaanbijdiabetes,ontstaanvooraldoordaterlangetijdsprakeisvaneente hogebloedsuikerspiegel.Organen,weefsels,bloedvatenenzenuwenkunnennietgoedtegendezehoge suikerwaardes.Daarnaastraaktdoordehogebloedsuikerhetafweersysteemvanslag.Hetlichaamwordt vatbaardervoorontstekingenenschimmelinfecties.

Veelvoorkomendecomplicatiesvandiabeteszijnonderandere:hart-envaatziekten,oogproblemen, zenuwaandoeningen,voetproblemen,nierproblemen,gewrichtsklachtenendepressie.

Hart-envaatziekten

Bijna75%vandemensenmetdiabetessterftaanhart-envaatziekten,zoalseenhart-ofherseninfarct. Watdepreciezeoorzaakisdatmensenmetdiabeteszoveelkanshebbenophart-envaatziektenisnog nietvolledigduidelijk.Erwordtopditmomentveelwetenschappelijkonderzoekgedaanomhetprecieze mechanismeachterhetontstaanvanhart-envaatziektenbijdiabetesteverduidelijken.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Menzoektdeoorzaakinhetvolgende.Doordiabetesvindtereenveranderingplaatsindewandenvande bloedvaten.Dehogebloedsuikerveroorzaakteenbeschadigingvandevaatwanden.Doorbeschadigingen treedtermakkelijkereenvernauwingvandebloedvatenop,doordatvettigestoffenblijvenhangenaan deoneffenhedenvandevaatwand.Ditproceswordtookwelslagaderverkalkingofarteriosclerose genoemd. Arteriosclerosevergrootdekansophart-envaatziekten.Bijmensenmetdiabetestype2komtergvaak hetmetaboolsyndroomvoor,hierdoorwordtdekansophart-envaatziektenookaanzienlijkgroter.Eris aangetoonddathogebloedsuikersdeoorzaakkunnenzijnvanhartritmestoornissen,doordatdezezich bindenaaneiwittendieeenrolspelenbijdereguleringvanhethartritme.

Diabetischeretinopathie

Retinaisdemedischetermvoornetvlies.Diabetischeretinopathieisdetermdiegebruiktwordtvoorde beschadigingenaanhetnetvliesalsgevolgvandiabetes.

Leesdeverdiepingsstof'Anatomieenfunctievanhetoog'.

Diabetischeretinopathieontstaatdoordaterbeschadigingenoptredenindebloedvatenvanhetnetvlies doorlangdurigtehogebloedsuikerwaardes.Deafwijkingenaandebloedvatenkunnenalaanwezigzijn voordatiemandmerktdathijslechterziet.Hoelangerdediabetesbestaat,hoegroterdekansopdeze aandoeningis.Slechtebloedsuikerregulatieeneenhogebloeddrukversnellenhetprocesvanhetontstaan vanretinopathie.Alsdiabetischeretinopathienietoptijdbehandeldwordt,kanslechtziendheidofblindheid hetgevolgzijn.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bijdiabetischeretinopathieishetnetvliesbeschadigd.

Diabetischeneuropathie

Zenuwenkrijgenhunvoedingenzuurstofvanuitkleinebloedvaatjes.Alsdezekleinebloedvaatjesdoor langdurighogebloedsuikersaangetastworden,kanerzenuwschadeoptreden.Dezeschadewordt neuropathiegenoemd.Bijdiabetische neuropathie gaathetmeestalomzenuwschadeaandemotorische ensensibelezenuwenvandebenen.

Omdathetprocesheelgeleidelijkverloopt,wordtinhetbegindeschadenietopgemerkt.Alsdeschade toeneemt,zullenerklachtenontstaanendezezullengeleidelijkverergeren.Bijschadeaandesensibele zenuwenveranderthetgevoel,neemthetgevoelafofverdwijnthetgevoelopsommigeplaatsen.Bijschade aanmotorischezenuwenkanspierzwakteofvermoeidheidoptredenbijactiviteiten.

Naastschadeaansensibeleenmotorischezenuwen,kunnenookzenuwenvanhetautonomezenuwstelsel aangedaanzijn.Schadeaanautonomezenuwenheeftinvloedopdewerkingvanhetorgaandatdoordeze zenuwenaangestuurdwordt.Hetkanbijvoorbeeldproblemenbijdemaag,darmenofgeslachtsorganen veroorzaken.

Diabetischevoet

Veelmensenmetdiabeteskrijgenlastvanhunvoeten.Deklachtenontstaanalsgevolgvandiabetische neuropathie.Doordeneuropathiewerkendesensibelezenuwennietgoedindelenvandevoet.Opdeze plaatsenkunnenmakkelijkwondjesontstaan.Doordebeschadigdebloedvatenzullenwondjesminder makkelijkgenezen.Daarnaasthebbenmensenmetdiabeteseengroterekansopinfecties.Eenontstoken wondisextralastigtebehandelen.Alsdiabetischevoetennietveelvuldigengrondiggecontroleerdworden, kaneenonschuldigwondjeleidentoteengrotewond,zwerenenindeergstegevallenzalereenteen,een deelvandevoetofdehelevoetgeamputeerdmoetenworden.

Devolgendevoorzorgsmaatregelenvoorkomenveelproblemen:

• Houddebloedsuikerzogoedmogelijk.

• Zorgvoorgoedeschoenendienietknellenofdrukplekkenveroorzaken.

• Loopnietopblotevoeten.

• Knipteennagelsniettekortafenknipzerechtafomingroeientevoorkomen.

• Controleerdevoetenregelmatig,controleerdeonderkantmeteenspiegel.

• Gametwondjesnaardehuisarts.

Diabetischevoet.

Diabetischenefropathie

Nierenfilterenafvalstoffenuithetbloedenverwijderendeafvalstoffenviadeurine.Daarnaastregelende nierendehoeveelheidvochtenzouteninhetlichaam.Diabetische nefropathie isschadeaandenierendie ontstaanisalsgevolgvandiabetes.Netalsbijdediabetischeretinopathie,dediabetischeneuropathieen dediabetischevoetklachten,wordtookdezeaandoeningveroorzaaktdoordatdekleinebloedvaten aangetastzijn.Ditheefttotgevolgdatdenierfiltershunwerknietmeergoedkunnendoen.Heteerste tekenvandiabetischenefropathieisdeaanwezigheidvanbepaaldeeiwittenindeurine.Opdatmoment zijnernoggeenklachten,omdatdenierenveelreservecapaciteithebben.Erontstaanpasklachtenalseen grootdeelvandenierfunctieuitgevallenis.Omdittevoorkomenwordtdiabetespatiëntengeadviseerd omeenkeerperjaardeurinetelatenonderzoekenopdeaanwezigheidvaneiwitten.

Diabetischenefropathieveroorzaaktverminderingvandenierfunctie.Afhankelijkvandeomvangvande schadekanhetnodigzijnomovertegaantoteendialysebehandeling.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bijdiabetischenefropathiewerkennierfiltersnietmeergoed.

Stijvegewrichten

Stijvegewrichtenalsgevolgvandiabeteswordtookweldiabetische cheiroarthropathie oflimitedjoint mobilitygenoemd.

Bindweefselrondomdegewrichtenbestaatvooreengrootdeeluitcollageen.Doorhogebloedsuikers wordthetcollageenstug,ditwordtookwel ‘versuikering’ vanhetbindweefselgenoemd.Hierdoorneemt debeweeglijkheidvandegewrichtenaf.Hetkaninallegewrichtenvanhetlichaamplaatsvinden.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Doordiabetischecheiroarthropathiekunnendevingergewrichtenstijver worden.

Depressie

Depressiekomttweekeerzovaakvoorbijmensenmetdiabetes.Hetislastigomeendepressiebijiemand metdiabetesteontdekken,omdatdeklachtendieveroorzaaktwordendoordedepressievaakaande diabetestoegeschrevenworden.Eenontregeldediabeteskanleidentoteenfutloosgevoel,weinigeetlust, geenzinhebbeninseks.Dezeklachtenpassenechterookbijeendepressie.Deoorzaakvandatmensen metdiabetesmeerkanshebbenopeendepressiewordtonderanderegezochtindehormonaleontregeling alsgevolgvandiabetes.Daarnaastheeftiemandmetdiabeteseengroteverantwoordelijkheidbijde reguleringvandediabetes.Dezelastwordtsomsalsergzwaargezien.Hetisbekenddathethebbenvan eenchronischeziektedekansophetontstaanvaneendepressievergroot.Hetisvanbelangdateen depressieonderkendenbehandeldwordt.Eendepressiekaneennegatiefeffecthebbenopderegulatie vandebloedsuikerspiegel.

Opdracht15 Complicatiesbijdiabetestype2

a. Maakgroepenenverdeeldevolgendecomplicaties:

• hart-envaatziekten

• diabetischeretinopathie

• diabetischeneuropathie

• diabetischevoet

• diabetischenefropathie

• cheiroarthropathie(stijvegewrichten)

• depressie.

b. Maakeenkortepresentatiewaarinjullieaangevenwatdecomplicatieinhoudtenwaaromdeze complicatievaakoptreedbijmensenmetdiabetes.

c. Allegroepengevenhunpresentatieaandehelegroep.

Opdracht16 Angstvoorhypoglykemie

Alsjeeenofmeerhypo’shebtdoorgemaaktkunjedaarnalastvanangstgevoelenshouden. Zoekopwatergebeurtbijeenhypo.Vanwelkesymptomenzouiemandangstigkunnenworden?Hoezou iemandkunnenreagerenopdezeangst?Denkhierbijookaandeinvloedvanangstvoorhypo’sop:

• medicatiegebruik

• beweging,activiteitenniveau

• eten

• sociaalwelbevinden

• psychischwelbevinden.

Opdracht17 Gastsprekerdiabetestype2

Nodigiemanduitdieindegroepwilvertellenoverzijnlevenmetdiabetestype2.

1.7Interventies

Interventieskunnengerichtzijnophetvoorkómenvandiabetestype2.Ophetmomentdateralsprakeis vandiabetestype2zijninterventiesvooralgerichtophetvoorkómenvancomplicatiesvandiabetestype 2.

Preventiedoorleefstijlinterventies

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Deleefstijlcoachzalzijnkennisenkundeinzettenomdeklanttehelpenmethetbereikenvaneengezonde(re) leefstijl.Bijpreventieftrainenenwerkenaaneengezondereleefstijl,kunnendealgemenerichtlijnenvoor bewegenenderichtlijngezondevoedingaangehoudenworden.

Enkeleleefstijlinterventiesgerichtopdiabeteszijn:

• SLIMMER

• CooL

• Beweegkuur

• SamensportiefinBeweging

• PRISMAfocusopzelfzorg:(preventief)diabetes

• Ikhebdiabetes,watkanikdoen?

• NationaleDiabetesChallenge

• DeZeeuwseLeefstijlroute

• X-Fittt GLI

• KeerDiabetes2Om

• KeerDiabetes2Om-GLI-Online

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

KeerDiabetes2Om

Bijdedoelgroepgaathetomdiabetestype2patiëntenmetovergewichten/ofeenvergrotebuikomvang, diegebruikmakenvanglucoseverlagendemedicatie.

Hetdoelishetomkerendanwelhetverminderenvandeernstvandiabetestype2incombinatiemeteen verbeteringinkwaliteitvanlevenbijdedeelnemers.Ditprobeermentebereikendoormiddelvanduurzame gedragsverandering. ‘Omkeren’ houdtindateendeelnemergezonderewaardenbereiktmetminderof geendiabetesmedicatie.

Hetprogrammabestaatuiteenintensiefleefstijlprogrammavan6maanden,meteennazorgtrajectvan 18maanden.Gedurendedegehelebehandelingvindtcasemanagementplaats.

Voorkómenvancomplicaties

Deinterventiesdietoegepastwordenalsersprakeisvandiabetestype2zijnerallemaalopgerichtomde bloedsuikerspiegelondercontroletehouden.Dooreengoedebloedsuikerspiegelkunnencomplicaties wordenvoorkomenofuitgesteld.Daarnaastkandoortrainingengezondevoedingdemedicatieomde bloedsuikerspiegelondercontroletehoudensomsomlaag.Interventiesrichtenzichopdevolgende aspecten:

• gezondeleefstijl

– actieveleefstijl

– gezondevoeding

• medicijnen

• kennisoverdeaandoening.

Deinterventiesophetgebiedvangezondevoedingwordenbijdezedoelgroepgedaandooreendiëtist. Alshetgaatompreventievandiabetestype2,kunnenderichtlijnenvoorgezondevoedingvanhet Voedingscentrumaangehoudenworden.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.

Belangvansportbeoefening

Zekervoormensenmetdiabetesissportenvangrootbelang.Dezegroepheeftnamelijkeenverhoogde kansopallerleiaandoeningenvandebloedvaten,waarondereenhartinfarcteneen CVA.Debelangrijkste oorzaakvaneenamputatiebijouderenisdiabetes.Regelmatigsportenverkleintdekansopdeze complicaties.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bovendienblijktdatdoorregelmatigtebewegendebloedsuikerspiegelendevethuishoudinginhetbloed, deleverendespierenverbetert.Dezeverbeteringenleidentoteenkleinerekansopproblemenmethart enbloedvaten.

Daarnaastleidtregelmatigbewegentothetverminderenvanovergewicht,debelangrijksteoorzaakvan diabetestype2.Erzijnvoorbeeldenbekendvanmensenbijwiediabetestype2wasvastgesteldendie vanafdatmomentserieuszijngaansporten,bijwiedeverschijnselenvandiabetesnaverloopvantijd geheelverdwenen.

Sportenmoet!

Enwelomdevolgenderedenen:

• Hetvermindertkansopcomplicaties.

• Doorsportvermindertdeinsulinebehoeftemet30tot50procent.

• Sportverbetertdeinsulinegevoeligheid.

• Sportdraagtbijaanbewusteromgaanmetbloedglucoseregulatie.

• Bewegen=afvallen=positieveinvloedopdiabetes.

Bekijkdefilmpjes ‘SPORTENENDIABETES|Watisheteffectvansportenopjeglycemiebijtype1diabetes?’, ‘Sportenmetdiabetes2’, ‘Hoeveelmoetjesportenalsjediabeteshebt?’ en ‘Diabetesensport’.

Sportadvies

• Sportregelmatig,meetregelmatig(voor,tijdens,na).

• Pasopmetintensiefsportenzondertoezicht/alleen(hypo).

• Informeerhuisgenotenwaarenoverhettijdstip.

• DraageenSOS-bandje.

• Beginnietmetsportenalsdebloedglucosespiegellagerisdan5mmol.

• Zweef-endeltavliegenzijnverboden,duikenmagalleenondervoorwaarden.

• Sportenmetpauzemomentenzijnoverhetalgemeengeschikt.

• Duursportenzijninprincipegeschiktalszenietalteintensief(submaximaal)beoefendworden.

• Vultijdigjevochtbalansaan,vermijdkoolhydraatrijkedrankjes.

• Neemwelsnellekoolhydratenmeeingevalvanhypo.

• Eetnaafloopvaneenredelijkeinspanning.

• Vermijdschokbelastingvandebenen,draaggoedschoeisel.

Bekijkdewebsites ‘Diabetesfonds-Sportenenbewegenmetdiabetes’ en ‘Diabetes-Bewegenensport’.

Trainingsvormen

Verbeteringvandeconditiegaatsamenmeteenverbeteringvandegezondheid.Deklantzaldeeffecten merkenendevooruitgangzalzichtbaarzijnintestresultaten.Hetaerobeuithoudingsvermogeniseenzeer goedevoorspellervoorgezondheidensterfte.Bijmensenmetdiabetestype2iservaaksprakevaneen verminderdaeroobuithoudingsvermogen.Daarnaastiserdooreenlangereperiodevaninactiviteitvaak sprakevaneenverminderdespierkracht.

Hettrainingsprogrammavoormensenmetovergewichtendiabetestype2moetgerichtzijnophetverbeteren vanhetaerobeuithoudingsvermogeneneentoenamevanspierkracht.Detrainingsprikkelmoetzointensief mogelijkzijnzonderdatersprakeisvanuitputting.Omeenzointensiefmogelijkeprikkeltekunnengeven, moetdetrainergoedopdehoogtezijnvandebelastbaarheidvandeklant.Debeginsituatiemoetnauwkeurig inkaartgebrachtzijn.Hetschrijvenvaneentrainingsplanismaatwerk.Bijonderbelastingzalerminder effectoptreden,bijoverbelastingneemtkansopblessurestoe.

Degroepmensenmetdiabetesmellitustype2heefteengroterekansopdiverseaandoeningen,waaronder hart-envaatziekten.BegindaarommethetafnemenvaneenPhysicalActivityReadinessQuestionnaire ofwelPAR-Q.Alshetantwoordopeenofmeervragen ‘ja’ is,moeteersteenartsgeraadpleegdworden voordatjegaatbeginnenmetfysiekeactiviteiten.

Alsdedeelnemervandeartstoestemmingheeftgekregenvoorhetstartenmetfysiekeactiviteiten,vraag danbijdedeelnemernaoferbeperkingenopgelegdzijn.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Gemiddeldduurthetdrietotviermaandenvoordatiemanddielanginactiefisgeweestinstaatisom150 tot180minutenperweektebewegen.Zorgdaaromvooreengeleidelijkeopbouwvanzoweltrainingsomvang alstrainingsintensiteit.

Globaleopbouwvandetrainingen

• startmeteenlageintensiteit

• vergrotenvancapaciteit(duur,omvang)

• vergrotenvanvermogen(intensiteit).

Duurtraining

Alsmensenmetovergewicht,obesitasen/ofdiabetestype2startenmetsporten,zijnzevaaklangetijd inactiefgeweest.Bijhetopstellenvanhettrainingsprogrammagaatveiligheiduiteraardbovenalles.Daarom wordtvaakmeteenlageintensiteitgestart,bijvoorbeeldop50%vandemaximalehartfrequentie(HFmax) of40%vandehartslagreservevolgensKarvonen.SteedsvakerwordtgebruikgemaaktvandeBorgRPE-schaal (RatingsofPerceivedExertion).DeBorgRPE-schaaliseensubjectieve-belastingschaal.Hierbijgeeftde klantaanhoezwaarhijdeinspanningervaart.Deschaalisbijvoorbeeldhandigalsdeklantmedicijnen neemtdievaninvloedzijnopdehartfrequentie.

BorgRPE-schaal(RatingsofPerceivedExertion).

Dekwaliteitvandeinstructieheeftinvloedopdebetrouwbaarheidvanjemeting.Eenstandaardinstructie zorgtvooreenverbeteringvandebetrouwbaarheid.

StandaardinstructiebijgebruikvandeBorgRPE-schaal

Geeftijdensdelichaamsbewegingaanhoezwaarjedebelastingvindt.Deervarenzwaartehangt voornamelijkafvandematevaninspanning,vermoeidheidindespierenenhetgevoelvan ‘buitenadem zijn’.Bekijkdescoresopdeschaal.Geefeenscorevan6tot20.Hierbijbetekent6geenenkelebelasting en20eenmaximaleinspanning.Probeerjouwgevoelenszoeerlijkmogelijktebeschrijvenzonderte overwegenhoezwaardebelastingwerkelijkis.Geefnocheenoverschatting,nocheenonderschatting. Alleenjouweigengevoelishierbijbelangrijk,nietwatanderemensenaangeven.Kijknaardeschaalen beschrijvingen,kieseengetal(6-20).

Bron:www.fysiovragenlijst.nl.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Duurtrainingsprogramma’smoetenminimaalbestaanuitdriesessies,waarbijerpertraining400kcal verbruiktworden.Optimaleresultatenwordenbereiktbijeentrainingsfrequentievanviertotvijfkeerper week,waarbijpertrainingssessie500kcalverbruiktworden.

Omdeintensiteitsnellertekunnenlatentoenemen,kanernaastdeduurtrainingookgebruikgemaakt wordenvanintervaltrainingen.Hierbijkunnenbijvoorbeeldblokkenvan30tot45secondenarbeidop70 tot90%vandemaximalehartfrequentie,afgewisseldwordenmet1tot2minutenvanrelatieverust(rustig lopen,fietsenenzovoort).Afhankelijkvandeconditievandeklant,kanbijvoorbeeldgestartwordenmet 4tot8intervalblokken.Voordeverhoudingtussenarbeidenrelatieverustwordteenverhoudingvan1op 2aangehouden(bijvoorbeeld:45secondenarbeidwordtgevolgddoor1,5minuutrelatieverust).

Krachttraining

Krachttrainingiseeneffectievetrainingsvormvoormensenmetdiabetestype2.Eentoenamevanspiermassa heefteengunstigeffectopdebloedsuikerregulatie.Heteffectwordtvooralveroorzaaktdoordetoename vaninsulinegevoeligheid.Daarnaastneemtbijtoenamevandespiermassaderuststofwisselingtoe,wat gunstigisalserooksprakeisvanovergewicht.Eentoenamevanspiermassazorgtookvooreengrotere opslagcapaciteitvanglycogeen.Eenandervoordeelisdatklantendooreentoenamevandespierkracht beterzullengaanfunctionereninhundagelijksleven.Doortoenamevankrachtindebenenzullenzenu bijvoorbeelddetrapkunnennemenwaarzevroegereenliftnodigzoudenhebben.Zezulleneenactiever levengaanleidendoordathunlichaamhetbeteraankan.Hierdoorwordtdevicieuzecirkelvaninactiviteit doorbroken.

Bijdekrachttrainingwordenvolumeenintensiteitgeleidelijkopgevoerdovereenperiodevan6tot12 weken.Erwordtgewerktvan1naar3seriesmet8tot10herhalingenop70tot80%vanhetmaximale gewichtdatjekunttillenineenoefeningmetéénherhaling(Bron:KNGF-standaardBeweeginterventie diabetesmellitustype2).Hierbijwordtvolumeenintensiteitafgestemdopdemogelijkhedenvandeklant.

Heteffectvantrainingopdebloedsuikerspiegelisafhankelijkvandetrainingsintensiteitenkan24tot48 uuraanhouden.Geadviseerdwordtommeteenfrequentievanminimaaldriekeerperweektetrainen.

Preventievanhypoglykemietijdenstraining

• Traineningroepsverbandwaarbijbegeleidingopdehoogteisvandeaandoeningverhoogtdeveiligheid.

• Laatdeklanteenmedischeidentificatiedragen,zodathulpverlenersinhetgevalvaneencalamiteit wetendatdeklantbekendismetdiabetestype2.

• Brengmedesportersopdehoogte,hoetehandeleningevalvaneenhypoglykemie.

• Voordetrainingmoeteeninschattinggemaaktwordenvandeintensiteitendeduurvandetraining, hierdoorkunnenvoedingenmedicatieafgestemdwordenopdeinspanning.

• Alsdeklanteenglucosemeterheeft,meethijvoordetrainingeneenhalfuurnadetrainingzijn bloedsuikerwaarde(zelfcontrole).Ditisvooraldeeerstetrainingsmaandvanbelang.Debedoelingis dathijzijneigenlichaamgoedleertaanvoelen.

• Detrainingwordtalleengestartalsdebloedsuikerwaardenvoorafgaandaandetrainingtussende6 ende16mmol/lliggen.

• Tijdensdetrainingheeftdeklantsnellekoolhydratenbijzich,zoalsdruivensuiker.

• Deklantmoetstoppenmetsportenalshijklachtenervaartdiekunnenwijzenopeenaankomende hypoglykemie.

• Deklantdiezelfinsulinetoedient,spuitbijvoorkeurnietinlichaamsdelendieactiefzijntijdenshet sporten.Toenamevandedoorbloedingkanleidentotsnellereopnamevandeinsuline,waardoorde kansopeenhypoglykemietoeneemt.

• Deklanttraintnietingevalvanziekteofinfectie.

Metenvandebloedsuikerkanmeteenvingerprik.

Leesdeverdiepingsstof'Eerstehulpbijhypoglykemie'.

Richtlijnenterpreventievaneenhypoglykemietijdensbeweegactiviteiten(bron:KNGF).

Duurentypeinspanning

30minutenlichteinspanning

30-60minutenmatigeinspanning

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Extrakoolhydraten Glucosewaardevooraanvang

10-15gram <5mmol/l

geen >5mmol/l

<5mmol/l

30-45gram

15gram 5-10mmol/l

10-16mmol/l

geen

Duurentypeinspanning

1uurmatigeinspanning

Glucosewaardevooraanvang

<5mmol/l

5-10mmol/l

10-16mmol/l

Extrakoolhydraten

45gram

30-45gram

15gram

Welkevoedingsmiddelenpassenbijeenhoeveelheidkoolhydratenvan15,30en45gram?(bron: KNGF)

Hoeveelheidkoolhydraten

15gram

30gram

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

45gram

Producten

Kleinebanaan,appel,peer,minimars,glasfrisdrankofvruchtensap, plakontbijtkoek,evergreen,1sneebrood

Kleinebanaan,appel,peer,minimars,glasfrisdrankofvruchtensap, plakontbijtkoek,evergreen,1sneebrood

1krentenbol

1tosti

1sneebroodmethoning

1stukjetaart

1flesjeenergiesportdrank

1gewonemars

1broodjekroket

3snedenbrood

2snedenbroodmetjam

Andereveiligheidsmaatregelen

• Voorafvoldoendevochtinnemen,ermaggeendorstgevoelzijn.

• Deklantcontroleertvoorennadetrainingdevoetenopwondjes.Alservoordetrainingeenwondje gevondenwordt,magdeklantniettrainen.Ermoeteerstbehandelingplaatsvinden.

• Deklantmoetstopenalserklachtenoptredendiekunnenwijzenopoverbelastingofzuurstofgebrek vandehartspier.

Medicatie

Alsvoorlichtingenleefstijladviezenonvoldoendeeffecthebben,wordtgestartmetbloedglucoseverlagende medicijnen.Bijdiabetestype2zullendatineersteinstantietablettenzijn.Verschillendesoortenmedicijnen verlagendebloedsuikerwaardeopeenverschillendemanier.Enkelevoorbeeldenzijn:

• Sommigemedicijnenkunnendeglucoseproductievandeleververminderen,zodatdeleverminder glucoseafgeeftaanhetbloed.

• Sommigemedicijnenverminderendeopnamevanglucosevanuithetspijsverteringsstelsel,zodater minderglucoseopgenomenwordtinhetbloed.

• Sommigemedicijnenverhogendeaanmaakvaninsulinedoordealvleesklier,zodatermeerinsuline isomdebloedsuikerspiegelnaarbenedentebrengen.

• Sommigemedicijnenmakendeweefselsgevoeligervoordeopnamevanglucosevanuithetbloed.

Metformine

Eenvoorbeeldvaneenmedicijndatvoorgeschrevenwordtbijdiabetestype2ismetformine.Metformine ismeestalheteerstemedicijndatwordtvoorgeschreven.Hetmaaktdeweefselsgevoeligervoorinsuline. Delevermaakthierdoorminderbloedsuikeraanendespierennemenmakkelijkerglucoseopuithetbloed. Hierdoorzaldebloedsuikerspiegeldalen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Insuline

Eenanderbekendmedicijnisinsuline.Erzijnverschillendesoorteninsuline.Alleinsulinesoortenverlagen debloedsuikerspiegel,maardatdoenzeinverschillendesnelheden.Insulinewordtgespotenmeteen insulinepen.Insommigegevallenheeftdepatiënteenpompje.Hetpompjegeeftbijnaconstanteenkleine hoeveelheidinsulineaf,depatiëntkanmakkelijkdedoseringietsaanpassenalshetnodigis.

Insulinepeneninsulinepompje.

Gecombineerdeleefstijlinterventies

Diabetesmellitusiseencomplexeaandoeningdieopveelverschillendemaniereninvloedkanhebbenop iemandsleven.Erzijnverschillendeaangrijpingspuntenomdeaandoeningtelijftegaan.Bijdebehandeling vandiabetesmellituswordtdaaromdoorverschillendedisciplinessamengewerkt.

Meestalgaathetomdevolgendedisciplines:

• huisarts

• diabetesverpleegkundige

• leefstijladviseur(vaakwerkzaamalspraktijkondersteunerineenhuisartsenpraktijk)

• diëtist

• fysiotherapeut

• trainer.

Alshetdoelvandegezamenlijkeinterventiegerichtisophetveranderenvandeleefstijl,wordtgesproken overeengecombineerdeleefstijlinterventie.

EenvoorbeeldvaneengecombineerdeleefstijlinterventieisdeBeweegKuur.DoelgroepindeBeweegKuur zijnmensenmetobesitasofovergewichtincombinatiemeteenandererisicofactor,zoalsdiabetestype2. Dedoelstellingvandezegecombineerdeleefstijlinterventieisomhetgedragtenaanzienvanvoedingen bewegenteveranderen.

Dedeelnemerskrijgengedurendeeenjaarbegeleidingomdegedragsveranderingdefinitieftemaken

(www.beweegkuur.nl).HetbijzonderevandeBeweegKuuris,datmedewerkersuithetlokalesportaanbod betrokkenwordenindezorgvoordedoelgroep.Hetvoordeelhiervanisdatdedeelnemernaafloopvan hetprogrammabekendismethetsportaanbodenzijnveranderdeleefstijllaagdrempeliginpraktijkkan blijvenbrengen.

Anderegecombineerdeleefstijlinterventiesgerichtopdiabeteszijn:

• SLIMMER

• CooL

• SamenSportiefinBeweging

• X-FitttGLI

• KeerDiabetes2Om

• KeerDiabetes2Om-GLI-Online

Opdracht18 Preventie

Voorkomenisbeterdangenezen.

Maakeenposterwaarmeejelaatzienhoejediabetestype2kanvoorkomen.

Opdracht19 Beweeginterventie

a. Neemcontactopmeteenfysiotherapiepraktijk,ziekenhuisofsportcentrumindebuurtwaar beweegactiviteitenwordenaangebodenvoormensenmetdiabetes.Vraagofjemagmeekijkenbijeen beweegactiviteit/therapiedieaangebodenwordtaaneendiabetesgroep.

b. Verdiepjevoorafindeaandoeningdiedepatiënt(en)heeft/hebbenbijwiejemeemagkijken.

c. Maakeenverslagvanhetbezoek.

Opdracht20 EHBObijdiabetesmellitus

a. Welkeinformatieheeftditthematoegevoegdaanjouwkennisoverdiabetesmellitustype2?

b. Neemeencasushypoglykemiebijbewustzijnenbuitenbewustzijndoorenlaatziendatjede EHBO-vaardighedenopditgebiedbeheerst.

c. Welkecomplicatieskomenveelvoorbijmensenmetdiabetesmellitus?

d. BeheersjedeEHBO-vaardighedendiebijdezecomplicatieshoren?

Opdracht21 Leerdoelen

a. Kijknaardeleerdoelenvanditthema.Beschrijfkortofjedeleerdoelenbereikthebt.Alsjenietalle leerdoelenvolledigbereikthebt,geefdanaanopwelkemanierjeditalsnogkuntdoen.

b. Vuldebeoordelingin.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Jekuntomschrijvenwatdiabetesis. 1.

2.

3.

4.

5.

6.

Jekuntderelatietussendeleefstijlfactorenendiabetesbeschrijven.

Jekuntdegevolgenvandiabetesbeschrijven.

Jekunthetbelangvansportenbewegenvoordiabeticibeschrijven.

Jekuntdebelangrijksteinterventiesgerichtopdiabetesbeschrijven.

Jekunteenleefstijl-enbeweegprogrammavoormensenmetdiabetesopstellen enuitvoeren.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

1.8Verdiepingsstof-Websitesoverdiabetes mellitus

Bekijkvoormeerinformatieoverdiabetesmellitusdewebsites'DiabetesFonds','Diabetesvereniging Nederland','DIEP','Voedingcentrum','Beweegkuur'en'Allesoversport'. •

1.9Verdiepingsstof-Koolhydraten

Koolhydratenzijnintedeleninenkelvoudigeenmeervoudigesuikers.Omkoolhydratenoptekunnen nemeninhetlichaam,moetenmeervoudigekoolhydratenafgebrokenwordentotglucose.

Bouwvanglucose.

Enkelvoudigesuiker

Tweevoudigesuiker

Meervoudigesuiker

Monosacharide

Disacharide

Polysacharide

Druivensuiker

Rietsuiker

Zetmeel

1.10Verdiepingsstof-Alvleesklier

Dealvleesklierofpancreasligtindebuikholteonderdeleverenachterdemaag.Dealvleesklierheefteen wortelachtigevorm.Hetdikkedeelligtlinksenwordtdekopgenoemd.Depuntligtrechtsenwordtde staartgenoemd.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Demeestecellenvandealvleeskliervormenblaasjediesappenmaken.Deblaasjeswordenookwelaccini genoemd.Vanuitdeaccinikomthetpancreassapineenbuisdiehetsapafvoertnaardetwaalfvingerige darm.

Hetpancreassapbevatenzymendiehelpenbijdeverteringvankoolhydraten,vetteneneiwitten.Daarnaast heeftheteenrolbijhet ‘ontzuren’ vandevoedselbrijdienetuitdemaaggekomenis.

Bouwvandealvleesklier.

Tussen de accini liggen de eilandjes van Langerhans. Deze groepjes cellen zijn te verdelen in α-cellen (alfacellen) en β-cellen (bètacellen). In de β-cellen wordt het hormoon insuline gemaakt. In de α-cellen wordthethormoonglucagongemaakt.Samenzorgeninsulineenglucagonervoordatdebloedsuikerspiegel boven de 4 mmol/l en onder de 8 mmol/l blijft.

Alvleeskliercellen.

1.11Verdiepingsstof-Glucosetransport

Indecelwandenzitteninsulinereceptoren.Insulinekaneenreceptoractiverenalseen ‘sleutelineenslot’. Ophetmomentdateeninsulinereceptorgeactiveerdis,gaanglucosetransporteurs(GLUT4)naarde celmembraan.Deglucosetransporteurkanglucosemoleculendoordecelwandtransporteren.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Reguleringvanglucosetransportdoordecelwanddoorinsuline.

1.12Verdiepingsstof-Diffusie

Demeestvoorkomendemaniervantransportdoordewandenvandehaarvatenheen,vindtplaatsdoor diffusie.Deconcentratiegeeftdehoeveelheidvaneenbepaaldestofaandieopgelostisinhetoplosmiddel.

Alserbijvoorbeeldveelzuurstofisopgelostinhetbloed,spreekjevaneenhogeconcentratiezuurstof.

Inhetlinkerglasissprakevaneenhogereconcentratiedaninhet rechterglas.

Wanneereraandebinnenkantendebuitenkantvanhethaarvateenverschilinconcentratieisvaneen bepaaldestof,zaldezestofzichgaanverplaatsenvaneenhogenaareenlageconcentratie.Ditnoemje verplaatsingmethetconcentratievervalmee.Alshetgaatomverplaatsingmethetconcentratieverval mee,kostdezeverplaatsinggeenenergie,hetispassieftransport.Deopgelostestoffenkunnenzich verplaatsendoordewandenvandehaarvatenheen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B. Diffusie.

1.13Verdiepingsstof-Osmose

Osmoseisdiffusievanwaterdooreenwanddiealleendoorlaatbaarisvoorwaterennietvoordestoffen diezichinhetwaterbevinden.

Wanneereraandebinnenkantendebuitenkantvanhethaarvateenverschilinconcentratieisvaneen bepaaldestof,zaldezestofzichgaanverplaatsenvaneenhogenaareenlageconcentratie.Ditnoemje verplaatsingmethetconcentratievervalmee.Alshetgaatomverplaatsingmethetconcentratieverval mee,dankostdezeverplaatsinggeenenergie,hetispassieftransport.

Alsersprakeisvaneenhogebloedglucosespiegel,ziterveelglucoseinhetbloed.Jespreektvaneenhoge concentratieglucose.

Somsiseenwandnietdoorlaatbaarvoorbepaaldestoffen.Ditgebeurtbijvoorbeeldalscellenniet toegankelijkzijnvoorglucose.Erblijftdaneenconcentratieverschilbestaan.Hetlichaamzalproberendit concentratieverschilteverminderendoorwatertegaanverplaatsen.Ditwordtosmosegenoemd.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B. Osmose.

1.14Verdiepingsstof-Anatomieenfunctievanhet oog

Anatomievanhetoog.

1.15Verdiepingsstof-Eerstehulpbijhypoglykemie

1.Depatiëntcontroleertalsdatkanzijnbloedsuiker,isdebloedsuikerlagerdan4mmol/ldaniser sprakevaneenhypo.

2.Depatiëntneemtietszoetsteetenoftedrinken,bijvoorbeelddextro,eendextrotabletvan3gram per10kglichaamsgewicht(iemandvan70kgneemtdus7tabletten),ofeenflinkglaszoeteranja (eeneetlepelsiroopper10kglichaamsgewicht)offrisdrank,neemgeenlightproduct!

3.Meetalshetkannaongeveer15minutennogeenkeerdebloedsuiker,doeditechtnietsnellerwant hetlichaamheeftdezetijdnodigomdesuikersoptenemen.

4.Duurthetnadehyponogeentijdvoordatmengaateten,dankandepatiëntwatlangzame koolhydraten,zoalseenboterhamofeenplakontbijtkoeketen.

5.Alsdepatiëntbuitenbewustzijnraakt,zorgdanzosnelmogelijkvoorprofessionelehulp.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

1.16Begrippen

[Cvc:begrippenlijstinvoegen]

COPYRIGHTBOOM

THEMA2 KANKER

Inhoudthema

• Watiskanker?

• Behandelingvankanker

• KankerinNederland

• Leefstijlenkanker

• Degevolgenvankanker

• Interventies

• Verdiepingsstof

• Begrippen

CONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Voordeleefstijlcoachiskankereenbelangrijkonderwerp.VanallekankergevalleninNederlandwordtcirca 30procentveroorzaaktdooreenongezondeleefstijl.Datblijktuitonderzoekgepubliceerdinnovember 2023vanTNOinopdrachtvanKWFKankerbestrijding.Dooreengezondeleefstijlmetondermeernietroken eneengezondevoeding,kunnenjaarlijksbijna40.000kankergevallenwordenvoorkomen.

Inditthemawordtingegaanopwatkankerisenwatdemeestvoorkomendebehandelingenvankanker zijn.Derelatietussenleefstijlenkankerkomtuitgebreidaandeorde.Alsleefstijlcoachishetbelangrijkte wetenwelkeleefstijlfactorenvaninvloedkunnenzijnopkankerenwelkeadviezenjealsleefstijlcoachkan geven.Hetisbelangrijkjeterealiserendatdegevolgenvankankeropallerleiterreinenvanhetlevengroot is.Nietalleenlichamelijk,maarookpsychischensociaal.Delaatsteparagraafgaatovereenaantal interventiesdiedoordeleefstijlcoachzijntegebruiken.

Relatiemetwerkproces

Hetthema ‘Kanker'heeftmetnameeenrelatiemetwerkprocesP3-K1-W2:Stelteenleefstijl-en beweegprogrammaopenP3-K1-W3:Voerteenleefstijl-enbeweegprogrammauit.

Leerdoelen

• Jekuntomschrijvenwatkankeris.

• Jekuntdebelangrijkstebehandelmethodenvankankerbeschrijven.

• Jekuntderelatietussendeleefstijlfactorenenkankerbeschrijven.

• Jekuntdegevolgenvankankerbeschrijven.

• Jekuntdebelangrijksteinterventiesgerichtopkankerbeschrijven.

• Jekunteenleefstijl-enbeweegprogrammavoormensenmetkankeropstellenenuitvoeren.

2.1Casus

Opdracht1 Casus

DeborstkankervanmevrouwVanDiepen

MevrouwVanDiepenis59jaarenwoonachtiginhetmiddenvanhetland.Zesmaandengeledeniserbij haarborstkankervastgesteld,nadaterbijhetbevolkingsonderzoekeenknobbeltjeinhaarrechterborst ontdektwas.Deborstisverwijderdenookiserlymfeklierweefseluitderechterokselverwijderd,vanwege geconstateerdeuitzaaiingeninhetklierweefsel.Driewekengeledenheeftzeeenbehandeltrajectmet chemotherapieafgesloten.Doordechemokuurishaarhaaruitgevallen,zodatzenueenpruikdraagt. MevrouwVanDiepenisvijfjaargeledengescheidenenwoontsindsdienalleen.Haarzoonendochter studerenenwonenopkamersinRotterdam.Zeheeftenkelevriendinnendiezeviahaarwerkbijde supermarktheeftlerenkennen.Zemerktdatnietiedereengoedweetomtegaanmethaar,omdatzij geopereerdisaankanker.Sommigemensenuithaarbuurtspreektzedaardoornuminderdanvoorheen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Nuallebehandelingenachterderugzijn,wilzehaaroudelevenenwerkzosnelmogelijkweeroppakken. Zemerktdatditnietgemakkelijkis.Zeislichamelijksnelmoe.Nabijvoorbeeldvijftienminutenstofzuigen moetzestoppenomuitterusten.Zeisrechtshandigenhaarrechterarmisinomvanglichttoegenomen dooroedeem.Dearmvoeltzwaaraanendoetregelmatigpijn.Hiervooriszeonderbehandelingbijeen oedeemfysiotherapeut.Afgelopenweekheeftzemoeilijkemomentengekend:angstdatdekankerterugkomt, zorgenoverhetwelofnietweerkunnenwerken,dekinderennietteveelwillenbelastenenhaar vermoeidheid. ’sNachtsligtzeerregelmatigwakkervan.

Zewilgraagdeskundigehulpvoorhaarproblemen.Doorhaarfysiotherapeutiszeopdezogenaamde Lastmetergewezen.

MevrouwVanDiepenwilinelkgevalgraagweeronderdemensenkomenenzewilaanhaarconditiewerken. Hiervoorwordtzeincontactgebrachtmeteenleefstijlcoach.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Kennis

a. Mevrouwheeftdeelgenomenaaneenbevolkingsonderzoekvoorborstkanker. Ishetverplichthieraandeeltenemen?Vanafwelkeleeftijdwordtiemandhiervooruitgenodigdenom dehoeveeljaarvindtditonderzoekplaats?

b. MevrouwVanDiepenheefteennabehandelingmetchemotherapiegehad.Watishetdoelvandeze therapieenwatzijnveelvoorkomendebijwerkingenvanchemotherapiewaarmevrouwmeetemaken heeft?

c. Nadeoperatieishaararminomvangtoegenomendooroedeem.Watisoedeem?Welkerolspeelthet lymfeklierstelselhierbij?Watzijnfunctiesvanhetlymfeklierstelsel?Komthetzwaregevoelinhaar rechterarmwaarschijnlijkookdoorhetoedeemofishiereenandereverklaringvoor?

d. Watiswaarschijnlijkdeoorzaakvanhaarvermoeidheid?

e. Welkegezondheidsbedreigingenwarenenzijneroplichamelijk,geestelijkensociaalniveauvoor mevrouwVanDiepen?

f. Alsdediagnosekankerwordtgesteld,isdateeningrijpendelevensgebeurteniswaardebetrokkene en/ofdeomgevingnietaltijdgoedmeeomweettegaan.Waaruitblijktdatindezecasus?

g. WatisdeLastmeter?

Vaardigheden

h. BekijkdeuitlegoverdeLastmeter.

Bekijkhetfilmpje'Lastmeter'.

i. Maakeengroepjevanvierstudenten.SpeeleenrollenspelwaarbijiemandmevrouwVanDiepenspeelt endeanderderolvanleefstijlcoachvervult.Deoverigetweestudentenobserveren.Doorloopinhet rollenspeldevolgendestappen:

• VulsamenmetmevrouwVanDiependeLastmeterin(jekuntdeLastmeterdigitaalinvullenop www.lastmeter.nlofereenuitprinten).

• GeefmevrouwVanDiepeneenadviestenaanzienvandegebiedenwaaropzedeskundigehulp nodigheeft.

• GeefmevrouwVanDiepeneenadviesmetbetrekkingtotprofessionelehulpverlener(s)en/of instantie(s).

Bekijkopdewebsite'Lastmeter'.

2.2Watiskanker?

Kankeriseenverzamelnaamvaneengrootaantalverschillendeziektebeeldendieallemaalmetelkaar gemeenhebbendatersprakeisvaneenongecontroleerdeceldeling.Onslichaammaaktvoortdurend nieuwecellenaanomoudeenbeschadigdecellentevervangen.Dekernvanelkecelbevatinformatie wanneereencelmoetdelenenwanneerniet.Dezeinformatieligtopgeslageninheterfelijkmateriaal,het DNA,datindecelkernligtopgeslagen.Dezestukjesinformatiehetengenen.

Omverschillenderedenenkanerietsmisgaanmetdeceldeling,waardooreenongecontroleerdeceldeling ontstaat.Ditkanerfelijkzijnofkomendoorschadelijkeinvloeden,zoalsroken,drinkenenteveelzonlicht, ofdoortoeval.Normaalgesprokenkaneencelzichzelfrepareren,maarsomswerktditniet.Erontstaat daneenongecontroleerdeceldelingendanisersprakevankanker.Kankercellengroeienveelsnellerdan gezondecellen,zijvormeneengezwel(tumor)enkunnenzichdoorhetlichaamverspreiden.Eentumor kangoedaardigofkwaadaardigzijn.

Goedaardigetumor

Isgeenkanker

Verspreidtzichnietnaaranderedelenvanhet lichaam

Groeiennietdoorinomliggendweefsel

Heeftvaakeenrondevorm

Kwaadaardigetumor

Iskanker

Kanuitzaaiennaaranderedelenvanhetlichaam

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Kunnendoorgroeieninomliggendweefsel

Heeftvaakeenonregelmatigevorm

EenbelangrijkeenbetrouwbareinformatiebronoverkankerinNederlandvoorpatiëntenenzorgverleners iswww.kanker.nl.Hiervindjeinformatieoversoortenkanker,hunbehandelingen,bijwerkingenendergelijke. Ookvindjehierorganisatiesdiezichinzettenvoormensenmetkankerenhunnaasten

Bekijkdefilmpjes'Watiskanker?'en'WatbetekentKanker.nlvoormij?'.

Bekijkdewebsite'Kanker.nl'.

Leesdeverdiepingsstof'Indelingvankanker'enWebsitesoverkanker'.

Opdracht2 Kanker

a. Geefeenkorteomschrijvingvanwatkankeris.

b. Watishetdoelvandewebsitevanwww.kanker.nl?

c. Voorwieisdeinformatieopdezewebsitebedoeld?

d. Welkeinstantieswerkenaandeinhoudvandezewebsitemee?

Opdracht3 Presentatie

Kiesmeteengroepjeeensoortkankerdiejullieopeenaantalpuntengaanuitwerken.Heteindresultaat presenteerjeaanderestvandegroep,metgebruikvanbijvoorbeeldPowerPoint,Prezi,Kahootenzovoort.

Neeminjeuitwerking/presentatiemee:

• ontstaan/oorzaak,invloedleefstijl

• behandelmogelijkhedenmeteventuelebijwerkingen

• gevolgenoplichamelijk,geestelijkensociaalniveau

• oncologischerevalidatie

• zorgverleners/instantiesdieextraondersteuningkunnenbieden.

2.3Behandelingvankanker

Hetdoelvandebehandelingvankankerkancuratief,aanvullendofpalliatiefzijn. Curatief wilzeggendat debehandelinggerichtisopgenezingvankanker.Eenbehandelingkanookaanvullendzijnopandere behandelingen.Hetdoelisdanomeenbetereindresultaattekrijgen.Bijvoorbeelddatnahetoperatief verwijderenvaneentumornogchemotherapieen/ofradiotherapievolgtomhetrisicoophetterugkeren vandekankerteverkleinen.Alsdeziektenietmeertegenezenis,kaneenbehandeling palliatief vanaard zijn.Danisdebehandelinggerichtophetbestrijdenvanklachtendiehetgevolgzijnvandeziekte. Bijvoorbeeldwanneereentumoreendoorgangblokkeertindeslokdarm,ofbijpijn.

Behandelingenkunnenbijwerkingengeven,omdatzeookinvloedhebbenopgezondecellen.Bijwerkingen zijnniettevoorspellenenverschillenvanpatiënttotpatiëntenvanbehandelingtotbehandeling.Welke behandelingplaatsvindtenmetwelkdoel,wordttussenartsenpatiëntbesproken.

Vooreenleefstijlcoachishetbelangrijktewetendatblijvenbewegentijdensennadebehandelingvan kankerveelvoordelenheeft:

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Hethelptbijvermoeidheid,angstendepressie.

• Hethelptomuithoudingsvermogenenspierkrachttebehoudentijdensdebehandeling.

• Hethelptomuithoudingsvermogenenspierkrachtweeroptebouwennadebehandeling.Ditzorgt vooreensnellerherstel.

Bewegentijdensennadebehandelinggebeurtveelalopadviesenbegeleidingdooreendeskundige.

Bekijkhetfilmpje'Valnietstilalsjekankerhebt.Blijfbewegen'

Veelvoorkomendebehandelingenzijnoperatie,chemotherapie,bestraling,hormoontherapie,doelgerichte therapieenimmunotherapie.

Operatie

Eenoperatieiseenvandemeestgebruiktebehandelingenbijkankerenisvaakbedoeltomiemandte genezen.Eenoperatie,ookwel chirurgie genoemd,wordttoegepastomeengoedediagnosetekunnen stellenalsookvoorhetverwijderenvaneentumor.

Voorhetstellenvandejuistediagnosewordteenstukjeweefselmetverdachtecellenweggenomenvoor naderonderzoek.Deuitslagisbepalendvoordekeuzevandebehandeling.

Eenoperatiewordtveeltoegepastmetalsdoeldetumorteverwijderen,maarookomlymfeklierenweg tehalendiedoorkankercellenzijnaangetast.Regelmatigvolgtnachirurgieeenaanvullendebehandeling, zoalschemo-en/ofradiotherapieomeenbetereindresultaattebehalen.

Insommigegevallenwordternaverwijderingvandetumorplastischechirurgietoegepast.Eenvoorbeeld hiervanisborstreconstructieinhetgevalvanborstkanker.Eenoperatiekanbijeenongeneeslijkekanker ookwordentoegepastompijnteverlichten.Doorbijvoorbeeldeentumorteverwijderendieopeenorgaan druktofdewerkingvaneenorgaanbelemmert.

Bekijkhetfilmpje'Chirurgie'.

Bijwerkingen

Nadeoperatieontstaanlittekens.Inhetenegevalgenezendezebeterenmooierdaninhetanderegeval. Eenchirurgzaldelittekensaltijdzoonopvallendmogelijkhouden.Somsbiedtplastischechirurgieeen oplossing.Voordeleefstijlcoachishetvanbelangomerrekeningmeetehoudendatlittekenslangetijd gevoeligkunnenblijven.

Chemotherapie

Chemotherapie iseentherapiemetmedicijnendiedegroeienverspreidingvankankercellentegengaat. Ditgebeurtdoorcellentedodenofceldelingteremmen.Doordatdemedicijnenviaeeninfuusinhetbloed terechtkomen,kunnenzebijnaoveralinhetlichaamkankercellenbereiken.Demedicijnendiebij chemotherapiegebruiktworden,heten cytostatica (Grieks:cytos=celenstasis=stilstand).Chemotherapie wordtvaakincombinatiemeteenanderebehandelinggegevenenkancuratief,aanvullendofpalliatief vanaardzijn.Somsvindtdezebehandelingvoorafgaandaandeoperatieplaatsomdetumorteverkleinen.

Bekijkhetfilmpje'Chemotherapie'.

Veelvoorkomendebijwerkingen:

• Vermoeidheid

• Mindergoedeconditie

• Diarreeenverstopping

• Haaruitval

• Reuk-ensmaakveranderingen(endaardoorverminderdeeetlust)

• Misselijkheidenovergeven

• Tijdelijktekortaanrodeenwittebloedcellen,bloedplaatjes

• Veranderingenindemenstruatie

• Problemenmetmond,keelentandvlees

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bekijkhetfilmpje'Chemotherapie,bijwerkingenentips'.

Bestraling

Bestraling (radiotherapie)isdebehandelingvankankermetstralingwaarbijhetdoelisdekankercellen tedoden.Enwaarbijgeprobeerdwordtdegezondecellenzoveelmogelijktesparen.Radiotherapiewordt veeltoegepastenkancuratief,aanvullendofpalliatiefvanaardzijn.Somswordtradiotherapievoorde operatiegegevenomdetumorteverkleinen,zodatdechirurgdetumorgemakkelijkerkanverwijderen.

Destralingbeschadigtheterfelijkmateriaalindecel(DNA).Alserveelschadewordtaangebracht,kunnen decellenzichnietmeerdelenengaanzedood.Omdatkankercellenzichsnellerdelendangezondecellen, zijnzegevoeligervoorstraling.Ookherstellenkankercellenmindergoedvanschadedoorbestralingdan gezondecellen.

Bekijkhetfilmpje'Bestraling'.

Bijwerkingenkunnenzijn:

• Vermoeidheid

• Misselijkheid

• Haaruitval

• Geïrriteerde,rodeen/ofdrogehuid

• Klachtenaanmond,keelendarmen(alsdezeinhetbestralingsgebiedliggen)

• Kortademigheid(alsborstgebiedbestraaldwordt)

Hormoontherapie

Hormoontherapie,ook anti-hormonaletherapie genoemd,isdebehandelingvankankermetmedicijnen diedeaanmaakvanhormonenbeperkenofhuninvloedverminderen.Dezetherapiewordtvooraltoegepast bijhormoongevoeligetumorenzoalsbijprostaat-enborstkanker.Datkomtomdatbijdezesoortenkanker dekankercellengroeienonderinvloedvanhormonen,bijvoorbeeldoestrogeen(bijvrouwen)oftestosteron (bijmannen).

Hetdoelvanhormoontherapieisdeproductievaneigenhormonenteremmenofdewerkingvaneigen hormonenteverminderen.Dekankercellenkunnendanmindergoedoverlevenofoverlevenniet. Hormoontherapieheeftalleenzinalsdetumorgevoeligisvoorhormonen.Nietalletumorenzijnhier gevoeligvoor.Hormoontherapiewordtvaakincombinatiemetanderetherapieëngegeven.

Bekijkhetfilmpje'Hormoontherapiebijprostaatkanker'.

Bijwerkingenkunnenzijn:

• Botontkalking

• Boten-gewrichtsklachten

• Somberheidendepressie

• Verminderdezininseks

• Overgangsklachten,zoalsopvliegers

• Gewichtstoename

Leesdeverdiepingsstof'Hetlymfestelsel'en'Hormonen'.

Doelgerichtetherapie

Debehandelingheetzoomdatdemedicijnenrechtophundoelafgaan,directnaardekankercellen.De medicijnenlatengezondecellenmetrustwaardoordezeminderlasthebbenvandebehandeling. Doelgerichtetherapie wordtook targetedtherapy genoemd.

Doelgerichtetherapiewordtgegevenomtekunnengenezenvankanker.Dezetherapiewordtdanmeestal gegevenincombinatiemeteenanderebehandeling,zoalschemotherapie,waardoordekansopgenezing toeneemt.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Doelgerichtetherapiekanookgegevenwordenbijuitzaaiingenvandekanker.Detherapiegeneestdan nietmaarremtdeuitgezaaidekankerwaardoorklachtenvermindereneniemandlangerleeft.

Bijwerkingenkunnenzijn:

• Maag-endarmklachten

• Hogebloeddruk

• Vermoeidheid

• Huidklachten:rodeuitslag,jeuk,eeltvorming

• Verkleuringvannagels,afbrokkelendenagels

Bekijkhetfilmpje'Voorlichtingsvideodoelgerichtetherapie'.

Immunotherapie

Immunotherapie ofimmuuntherapieiseenbehandelingbijkankerdiehetimmuunsysteemactievermaakt waardoorhetkankercellenkanherkennenendoden.Doorimmunotherapieisdekanskleinerdatdekanker terugkomtofdekankerlangerondercontroleblijft.

Immunotherapiekanopverschillendemomentenwordengegeven.Vooroftegelijkmeteenandere behandelingomdekansopgenezingtoetelatennemen.Ditheeteen adjuvantebehandeling.Meestal wordtdezebehandelinggegevenalsdekankerisuitgezaaid.Immunotherapiekandandekankerremmen enklachtenverminderen.Debehandelingkanhetlevenverlengenalsergeenkansopgenezingmeeris. Ditheeteen palliatievebehandeling.

Bekijkhetfilmpje'Immunotherapiebijkanker'.

Bijwerkingenkunnenzijn:

Hetligtaandesoortimmunotherapiewelkebijwerkingenerkunnenzijn.Nietiedereenkrijgterlastvan. Bijwerkingenkunnenzijn:

• huiduitslag

• benauwdheidenvermoeidheid

• eengrieperiggevoel

• diarree

• leverontsteking

Bijwerkingen

Eenbehandelingmetimmunotherapiekanbijwerkingengeven.Datkomtomdatdoorimmunotherapie actiefwordt.

Hoeveelklachtenerontstaan,ligtaandesoortbehandelingenverschiltperpersoon.Somszijnergeenof weinigbijwerkingen,somsisereenplaatselijkebijwerkingofzijnerbijwerkingendoorhethelelichaam.

Demeestvoorkomendebijwerkingenzijn:

• huiduitslag

• vermoeidheid

• eengrieperiggevoel

• diarreedooreendarmontsteking

• leverontsteking

• hormoonstoornissen.

Bekijkhetfilmpje'Bijwerkingenimmunotherapie'.

Opdracht4 Curatief,palliatiefofaanvullend?

Hetdoelvandebehandelingvankankerkancuratief,aanvullendofpalliatiefzijn.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Legdezebegrippenuit.

Opdracht5 Operatie

a. Watishetdoelvaneenoperatie?

b. Watkunnenhiervanbijwerkingenzijn?

Opdracht6 Chemotherapie

a. Watishetdoelvanchemotherapie?

b. Geefdriebijwerkingendiebijdezetherapiekunnenvoorkomen.

c. Kenjemensenuitjeeigenomgevingdiechemotherapiehebbengehad?Hoehebbenzijditervaren?

Opdracht7 Bestraling

a. Watishetdoelvanbestraling?

b. Geefdriebijwerkingendiebijdezetherapiekunnenvoorkomen.

c. Kenjemensenuitjeeigenomgevingdieradiotherapiehebbengehad?Hoehebbenzijditervaren?

Opdracht8 Hormoontherapie

a. Watishetdoelvanhormoontherapie?

b. Geefdriebijwerkingendiebijdezetherapiekunnenvoorkomen.

c. Waaromisdezetherapienietvooriederesoortkankergeschikt?

d. Kenjemensenuitjeeigenomgevingdiehormoontherapiehebbengehad?Hoehebbenzijditervaren?

Opdracht9 Doelgerichtetherapie

a. Watishetvoordeelvandezetherapie?

b. Watkunnenbijwerkingenzijn?

Opdracht10 Immunotherapie

a. Watisimmunotherapie?

b. Immunotherapiekanwordengegevenals ‘palliatievebehandeling’.Wathoudtditin?

Opdracht11 Interview

Bereidmeteenmedestudenteeninterviewvoormeteenoedeemfysiotherapeutofeen oncologiefysiotherapeutoverbehandelmogelijkhedenvanoncologiepatiënten.

Neemhetinterviewafenrapporteerterugaandegroep.

2.4KankerinNederland

Aantallen

In2023kregenongeveer128.000mensenkanker,ongeveer2000patiëntenmeerdanin2022.Degroep Nederlandersdieleeftmetennakankerishiermeegegroeidnaarruim900.000mensen.Detoenamewordt voornamelijkveroorzaaktdoordegroeivandebevolkingendetoenamevanhetaantalouderen.In2022 stiervenerongeveer46.000mensenaankanker.Eenopdetweemensenkrijgtooitkanker.

Huidkankerisdemeestvoorkomendekankersoort.In2022kregenruim23.000mensendediagnose huidkanker.

Graagrechtenaanvragenditteplaatsen.Bron:

https://www.kwf.nl/sites/default/files/2024-02/kanker-in-cijfers-algemeen.pdf Kankerincijfers.

HetaantalgevallenvankankerdatzichinNederlandvoordoetisnietstabiel,maarverandertiederjaar. Sommigevormenvankankerkomensteedsmindervoor,anderejuistvaker.Deomvangvandebevolking envooralhetaantalouderenheefteenbelangrijkeinvloedophetaantalgevallenvankanker.Ookde invoeringvaneenbevolkingsonderzoekheeftinvloed.Bijvoorbeelddeinvoeringvanhetbevolkingsonderzoek naardarmkankerin2014heefteeneffectgehadopeendalingvanhetaantaldiagnosesvandarmkanker.

HuidkankerkomtinNederlandsteedsmeervoor;ditgeldtvoorallevormenvandezesoortkanker.Geen enkeleanderevormvankankerisindeafgelopenjarenzosneltoegenomenendeverwachtingisdatdit indetoekomstalleenmaarmeerzalworden.

Leesdeverdiepingsstof'Huidkanker'.

Leeftijd

Kankeriseenziektedievooralopoudereleeftijdvoorkomt.In2022wasruimdehelft(53%)vanallenieuwe patiënten70jaarofouder,ietsminderdandehelft(45%)vielindeleeftijdsgroep30tot70jaaren1%was jongerdan30jaar.

Geslacht

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Kankeriseenziektedievooralopoudereleeftijdvoorkomt.In2022wasruimdehelft(53%)vanallenieuwe patiënten70jaarofouder,ietsminderdandehelft(45%)vielindeleeftijdsgroep30tot70jaaren1%was jongerdan30jaar(www.kanker.nl).

Soortenkankerenoverlijden(https://iknl.nl/kankersoorten)

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Graagrechtenaanvragenditteplaatsen.Bron:https://iknl.nl/kankersoorten Soortenkankerenoverlijden.

Opdracht12 Kankerbijmannenenvrouwen

a. WelkedriekankersoortenkomeninNederlandhetmeestvoorbijmannen?

b. WelkedriekankersoortenkomeninNederlandhetmeestvoorbijvrouwen?

Opdracht13 Soort,leeftijdengeslacht

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

a. WelkesoortkankerneemtsneltoeinNederland?Geefhiereenverklaringvoor.

b. WelkerolspelenleeftijdengeslachtinhetvoorkomenvankankerinNederland?

2.5Leefstijlenkanker

Leefstijlkaneenrolspelenbijhetontstaanenhetvoorkómenvan(terugkeer)vankanker.Kankerkunnen weveelvakervoorkomendanwedenken.Volgensonderzoekuitnovember2023vanTNOwordteenderde vanallekankergevalleninNederlandveroorzaaktdooreenongezondeleefstijlenleefomgeving.Doorniet teroken,gezondteetenengoedebeschermingtegendezontegebruikenkunnenjaarlijkstotzo’n40.000 kankergevallenwordenvoorkomen.

Graagrechtenaanvragen.Bron:https://twitter.com/kwf_nl/status/1727917459687268565(KWFKankerbestrijding) Leefstijlkaneenrolspelen.

Bekijkhetfilmpje'Gezondeleefstijl'.

Factorendieeenrolspelenbijkanker

Meestalisernietéénoorzaakvankanker,maarspelenmeerdingeneenrol.Naastleefstijlfactorenkanje denkenaanjeleeftijd,jegenen,omgevingsfactoreneninfecties.

Factorendievaninvloedkunnenzijn:

• leeftijd

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Degemiddeldeleeftijdwaaropiemandkankerkrijgtis66jaar.Hoeouderiemandwordt,hoemeer celdelingenerinhetlichaamzijngeweest.BijelkeceldelingkunnenerfouteninhetDNAkomen. Reparatiesystemenindecellenherstellendezefouten.Maarerisookeenkansdatzeeenfoutmissen.

• Roken

Ookhet(mee)rokenvane-sigarettenenwaterpijpenengebruikvankauw-/pruimtabakverhoogthet risicoopkanker.

• Alcohol

Teveelalcoholvergroothetrisicoopverschillendesoortenkanker.

• Zonlicht

Zonlichtbevatultraviolettestraling,overmatigeuv-stralinggeeftschadeaanDNA,watkanleiden tothuidkanker.

• Overgewicht

• Infectiesenontstekingen

Bijvoorbeeldhethumanepapillovirus(HPV)wattotbaarmoederhalskankerkanleiden

• Erfelijkeaanleg

Dekankerzelfisnieterfelijk,maardeaanlegervoorkandatwelzijn.

• Voeding

Sommigevoedingsmiddelenvergrotenhetrisicoopkankereenkleinbeetje,zoalsteveelrooden bewerktvleeseten.

• Bewegen

Bewegenverkleinthetrisicoopsommigevormenvankanker.Voldoendebewegenversterkthet immuunsysteemenhelpteengezondgewichttekrijgenoftebehouden.

Leefstijladviezenbijkanker

Alsleefstijlcoachontwikkeljeactiviteitendiezichrichtenophetveranderenvandeleefstijlofhet gezondheidsgedragvanmensen.Alsleefstijlcoachishetjetaakanderenbewusttemakendatonderandere leefstijlinvloedkanhebbenopkanker.

Deleefstijladviezendiehierbesprokenwordenzijnvoordeleefstijlcoachprimapuntenvoormensenom dekansophet(opnieuw)krijgenvankankerteverkleinen.HetWereldKankerOnderzoekFondsheefttien aanbevelingenopgesteldomdekansopkankerteverkleinen.

Graagrechtenaanvragen.Bron:

https://www.wkof.nl/gezond-leven/verklein-de-kans-op-kanker/de-aanbevelingen-voor-minder-kans-op-kanker/ Leefstijladviesenkanker.

Deleefstijladviezenbijkankerrichtenzichop:

• gezondeten

• gezondgewicht

• veiligzonnen

• nietroken

• voldoendebewegen

• nietteveelalcohol.

Gezondeten

Voedingkandekansopkankervergrotenofjuistverkleinen.Hetisnietaltijdbekendhoevoedingdekans opkankerbeïnvloedt,maarvanbepaaldevoedingofvoedingsstoffenishetbekenddatdatwelzois. Groentenenfruitbevattenbelangrijkevitaminenenmineralen.

Genoeggroentenenfruitetenverkleinthetrisicoopbijvoorbeeld:

• borstkanker

• slokdarmkanker

• longkanker

• dikkedarmkanker.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Mensendiemeerdandeaanbevolenhoeveelheidroodvlees,bewerktvleesenvleeswarenperdageten, hebbeneen(licht)verhoogdrisicoopkanker.Roodvleesisbijvoorbeeldrundvleesenvarkensvlees.Bewerkt vleesisalhetvleesdatisgeconserveerddoormiddelvanroken,drogen,zoutenofdoortoevoegingvan conserveringsmiddelen.Hierdoorkunnenkankerverwekkendestoffen(carcinogenen)ontstaandiecellen inonslichaamkunnenbeschadigen,waardoorkankerkanontstaan.

Calciumheeftpositieveeffectenopjegezondheid.Hetzorgtvooreengoedebotgezondheidenverlaagt dekansopdarmkanker.HetVoedingscentrumadviseertomdagelijks300tot450mlmelkproductente nuttigen.

Voedingsadviesenvoorlichting

HetvoedingsadviesvanhetVoedingscentrumomdekansopsommigevormenvankankerteverkleinen, is:

• voorkomovergewicht

• Eetdagelijksvoldoendegroente,fruit,volkorengraanproductenenmelk(producten).Voorvolwassen geldtoverhetalgemeenhetadviesomminimaal250gramgroente,2porties(200gram)fruit,voldoende volkorenproductenen2tot3portiesmelk(producten)tenemen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Eetnietmeerdan300gramroodvleesperweek(roodvleesisvleesvanrund,varken,schaapenpaard) eneetzominmogelijkvleeswaren.Hetalgemeneadviesbijvleesisomnietmeerdan500gramvlees perweekteeten.

• Neemgeenalcohol.Alsjetochalcoholwilt,houdhetdanbij1glasperdag

• Eetgeenvoedselmetzwarterandjesofkorstjes,zoalsaangebrandvleesoftedonkergefrituurdeten.

Gezondgewicht

Overgewichtheeftinvloedopdekansomkankertekrijgen.Vooralhetvetindebuikholteiseen gezondheidsrisico,omdatindebuikholteveelstofwisselingsprocessenplaatsvinden.Mendenktdat overmatigbuikvetkansgeeftophetontstaanvanfoutenindezeprocessen,wattotkankerkanleiden.Het isdaarombelangrijkomjegewichtindegatentehoudenenovergewichttevoorkomen.Jekuntditbepalen doordeBMIen/ofdebuikomvangtemeten.AlsdeuitkomstvandeBMIendemiddelomtreknietmetelkaar overeenkomen,isdemiddelomtrekbelangrijkeromdatdezehetbuikvetmeeneemt (https://www.voedingscentrum.nl/nl/afvallen/gezond-afvallen-de-start/heb-ik-een-gezond-gewicht.aspx).

Veiligzonnen

HuidkankerisinNederlanddemeestvoorkomendevormvankanker.Ditkomtvooraldoordatwesteeds vakerenlangerindezonzijn.UV-straling,envooralverbrandingdoordezon,heefteengroteinvloedop hetontstaanvanhuidkanker.Doorjezelfgoedtebeschermen,verkleinjedekansophetkrijgenvan huidkanker.VeelinformatieoververstandigzonnenenhuidkankervindjeopdewebsitevanKWF Kankerbestrijding(Zon,UV-stralingenhuidkanker).

Bekijkvoorinformatieoverhuidkankerenzonnendewebsite'KWF-Huidkanker'en'KWF-Veiligzonnen'.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/young-woman-sunglasses-holding-bottle-sunscreen-521627077

Sommigemensenzijngevoeligervoordegevarenvandezondananderenenlopenextrarisicoop huidkanker.Ditzijn:

• mensenmeteenlichtehuid.Doordatzijsnelverbrandenhebbenzijeengroterekansophuidkanker.

• mensendievoorhunwerkveelbuitenzijn.

• kinderendieopjongeleeftijdverbrandzijndoordezonhebbenmeerkansophuidkankerlaterinhun leven.Dekinderhuidisnamelijkerggevoeligvoorbeschadigingdooruv-straling.

Eenaantaltipsomverantwoordvandezontegenieten:

• Laatjehuidnietverbrandendoordezon.Gebruikzonnebrandcrèmemeteenhogebeschermingsfactor (minimaal30)alsjewiltzonnen.

• Smeerjeregelmatigin,bijvoorkeuromdetweeuur.

• Tussen12.00en15.00uurisdezonopzijnsterkstendekansopverbrandinggroot.Zoekindieuren deschaduwopenganietuitgebreidzonnen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Graagrechtenaanvragen.Bron:https://www.hukas.nl/informatie/zonkracht Zonkrachtschaal.

Zonnebrandcrème

Omjehuidtegenverbrandingtebeschermen,gebruikjezonnebrandcrème.DeSunProtectionFactor (beschermingsfactorofSPF)geeftaanhoeveelbeschermingeencrèmetegenuvb–stralingbiedt.Deze

beschermingsfactorbetekentoveralindewereldhetzelfde.Veelcrèmesbevattenookbeschermingtegen uva-straling,leeshiervoorgoedhetetiket (https://www.kwf.nl/veilig-zonnen/hoe-kies-je-goede-zonnebrandcreme).

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/young-mother-applying-protective-sunscreen-on-2134545721

Huidmonitor-app

DestichtingMelanoomheeftdeHuidmonitor-appontwikkeld.Jekunthiermeeeigenmoedervlekkenen huidplekjesvergelijkenmetvoorbeeldfoto’s.DeappisgratistedownloadenindeAppStore(iPhone)en GooglePlayStore(Android).

Bekijkhetfilmpje'Huidmonitor-app'.

Nietroken

Jehoorthetvaak:mijnopaheeft50jaarlanggerooktennooitlongkankergekregen.Eniemanddienooit eensigaretheeftaangeraakt,wordtjuistwelgetroffendoordeziekte.Watisnuderelatietussenrokenen longkanker?

Longkankeristotnutoeeenvandemeestdodelijkevormenvankanker.Ongeveer85%tot90%vande longkankersisveroorzaaktdoorroken.Stoppenisdanookaltijdzinvol.Alsjebijvoorbeeldvóórje30e levensjaarstoptmetroken,hebjeopje50ezelfsdezelfdekansoplongkankeralsiemanddienognooit eensigaretheeftaangeraakt.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/2-girls-smoking-cigarettes-outdoors-faces-1323253511

Maarookwanneeriemandlongkankerheeft,ishetnogsteedsergzinvolomtestoppenmetroken.De behandelingslaatdanvelemalenbeteraanenbovendienisbewezendatjeeenbehandelingfitteruitkomt.

Naastlongkankervergrootrokenookdekansopkankervanonderandere:

• mond-,keel-enstrottenhoofd

• borst

• alvleesklier

• baarmoeder

• blaas.

Jehebtzelfderegieoverjegezondheid:stoppenmetrokenheeftaltijd zin!(https://www.kwf.nl/kanker-voorkomen/stoppen-met-roken/12-soorten-kanker-die-je-kunt-krijgen-door-roken).

Meeroken

Ookalrookjeniet,alsjeveelinaanrakingkomtmettabaksrookhebjeongeveer20%tot30%meerkans oplongkankerenandereziektendiemetrokentemakenhebben.Vooralkinderenzijnkwetsbaardervoor meerokendanvolwassenen.

Alsdeoudersrokeninhetbijzijnvankinderen,kunnenkinderenlastkrijgenvanhunluchtwegenenop langeretermijnovergewicht,hart-envaatproblemenenmogelijkgedragsproblemenontwikkelen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Ookhetmeerokenmetdemoedertijdensdezwangerschapkantotgezondheidsproblemenleiden,bijhet kinddatwordtgeboren.Bijvoorbeeldeentelaaggeboortegewicht,ofwiegendood.Erzijnookaanwijzingen datmeerokenmetdemoedertijdensdezwangerschapkanleidentoteenverhoogdekansopeen vroeggeboorteeneenmiskraam.

Bekijkvoormeerinformatieover(derisico’svan)rokendewebsites'Rookvrijegeneratie','Rokeninfo.nl' en'KWF'.

Voldoendebewegen

Bewegenverkleintjekansopkanker.Ongeveer2%vandekankersterfteenongeveer2%vandenieuwe kankergevallenistewijtenaanonvoldoendebeweging.Voldoendebewegingkanhetrisicoopkankerzowel indirect(heteffectopeengezondgewicht)alsdirectverkleinen.

Dikkedarmkankerenvoldoendebewegen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Mensenmeteenactieveleefstijlhebbennaarschattingveertigtotvijftigprocentminderkansop dikkedarmkanker.Lichamelijkeactiviteitheeftopverschillendemaniereneffectophetontstaanvandeze kankersoort.Hetrisicoopdikkedarmkankerneemtmogelijkafdoordathetlichaamdeafvalstoffensneller viadedikkedarmafvoertalsiemandvoldoendebeweegt.Schadelijkestoffenindevoedinghebbendan minderlangcontactmethetdarmslijmvlies;hierdooriserwaarschijnlijkminderkansopschade.

Waaromwordtdekansopkankerkleinerbijgenoegbewegen?

• Regelmatigbewegenzorgtvoorgezondehoeveelhedenhormonen.

• Lichaamsbewegingversterktjenatuurlijkeafweer.

• Doorbewegenzorgjevoorminderbuikvet.

• Bewegenhelptmeeaaneengezondgewicht.

Voldoendebewegingisookeengoedemanieromjerisicoophart-envaatziekten,extreemovergewicht endiabetesteverlagen.

Beterherstellenmetbewegen

Ookalsiemandkankerheeft,kanbewegeneengoedeinvloedhebben.Kankerpatiëntenvoelenzichvaak beterdoorbewegen,zoweltijdensalsnadebehandeling.Delichamelijkeengeestelijkeconditiewordt vaakbeter,waardoordelevenskwaliteitooktoeneemt.

Bekijkhetfilmpje'Borstkankerenbeweging'.

Borstkankerenbewegen

Vrouwendieelkedagminimaaleenhalfuuraanlichaamsbewegingdoen,hebbeneenlagerrisicoop borstkankerinvergelijkingmetvrouwendieweinigbewegen.Mogelijkkanditverbandverklaardworden doordatlichaamsbewegingvaninvloedisopdehoeveelheidhormoneninhetlichaam.Hetisbekenddat vrouwelijkegeslachtshormoneneenbelangrijkerolspelenbijhetontstaanvanborstkanker.Eenactieve leefstijlverlaagthetgehalteaanvrouwelijkegeslachtshormonenenvermindertopdiemanierdekansop borstkanker.Vrouwendieregelmatiglichamelijkactiefzijnhebbennaarschattingtwintigtotveertigprocent minderkansopborstkanker.

Bron:http://www.borstkanker.nl/revalidatie_en_sport.

Watisvoldoendelichaamsbeweging?

Debeweegrichtlijnvoorvolwassenenenouderenisomminstens150minutenperweekaanmatigintensieve inspanningtedoen,verspreidoverdiversedagen.Enminstenstweemaalperweekspier-enbotversterkende activiteiten,voorouderengecombineerdmetbalansoefeningen.

Graagrechtenaanvragen.Bron:https://www.kenniscentrumsportenbewegen.nl/beweegrichtlijnen/ Beweegrichtlijnen.

Eenrichtlijnvoormatigintensiefbewegenisdatjeademhalingietssnellergaatenjehartslagietshogeris dannormaal.Sportenkanvoormeerlichaamsbewegingzorgen,maarookdagelijkseactiviteitenzijn geschikt:bijvoorbeelddoorwathardertefietsen,watstevigerdoortewandelenofwatvakerdetrapte nemeninplaatsvandelift.

Bekijkdebrochures'Bewegenentrainenbijkanker'.

Nietteveelalcohol

InNederlandveroorzaaktalcoholmeerdan4000gevallenvankanker.Erisovertuigendbewijsdathet drinkenvanalcoholhetrisicoverhoogtopkankerindemond,dekeelholte,hetstrottenhoofd,deslokdarm, dedikkedarm/endeldarm,deleverendeborst.Alcoholspeeltwaarschijnlijkookeenrolinhetontstaan vanmaagkanker.Decombinatievanalcoholenrokengeefteenextrahoogrisicoopkanker.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

DezeafbeeldingisaleenseerdernagemaaktindestijlvandeflexibelepipelineS&B(IkgokLeefstijlcoach1, leefstijlfactoralcohol).Bron:https://www.kwf.nl/waar-kun-je-kanker-van-krijgen/kankersoorten-door-alcohol Alcoholenkanker.

Alcoholverhoogthetrisicoopkanker,omdaterbijdeafbraakvanalcoholschadelijkestoffenvrijkomen diekankerverwekkendzijnalszijzichinhetlichaamophopen.Ookkanerdooralcoholgebruikschadeaan cellenenDNAontstaan.

DeGezondheidsraadenhetWereldKankerOnderzoeksfonds(WKOF)adviserenzowelmannenalsvrouwen lievergeenalcoholtedrinkenenandersnietmeerdan1standaardglasalcoholperdag.

Bekijkvoormeerinformatieoveralcoholenkankerdewebsites'Gezondegeneratie','Trimbos-Acoholen kanker','KWF-Kankersoortendooralcohol'enhetfilmpje'7dingendiejemoetwetenoveralcoholen kanker'.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bevolkingsonderzoek

Voordeleefstijlcoachishetbelangrijkommensentewijzenophetbestaanenhetbelangvan bevolkingsonderzoekenvoorkanker.Uitonderzoekblijktdatpraktischopgeleidemenseninminderemate deelnemenaanbevolkingsonderzoekdanacademischopgeleidemensen.Vooraldieeerstegroepverdient aandachtvandeleefstijlcoach.

Eenbevolkingsonderzoekiseenpreventiefmedischonderzoekbijmensendiegeengezondheidsklachten hebben.Ditonderzoekmaakthetmogelijkomineenvroegstadiumziektesteontdekkenofzelfste voorkomen,zoookvoorkanker.Bevolkingsonderzoekenwordenvanuitdeoverheidaangeboden.Jekunt hiervrijblijvendaandeelnemen.

Zowordteronderanderebevolkingsonderzoekgedaannaar:

• borstkanker

– vrouwentussende50en75jaar

• baarmoederhalskanker

– vrouwentussende30en60jaar

• darmkanker

– mannenenvrouwentussende55en75jaar.

Opdracht14 Leefstijlfactoren

a. EengezondeleefstijlkanhetaantalkankergevalleninNederlandverminderen.

HoeveelvanallekankergevallenwordtinNederlandveroorzaaktdooreenongezondeleefstijlen leefomgeving?

b. Welke3leefstijlfactorenzijnvoorhetgrootstedeelverantwoordelijkvoorhetontstaanvankanker?

Bekijkdewebsitesvanhet'RIVM'overdeverschillendebevolkingsonderzoeken.

Opdracht15 Mindmap

Maakeenmindmapoverrisicofactorenvoorhetkrijgenvankanker.Degrootsterisicofactorenplaatsje meerinhetmiddenendaaromheendemindergroterisicofactoren.

Opdracht16 Gezondetenengezondgewicht

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

a. Opwelkemanierenkunnengezondeteneneengezondgewichthetrisicoophetkrijgenvankanker verkleinen?

b. Maakeenposterwaaropjetipsverzameltmetbetrekkingtotgezondeteneneengezondgewichtin relatietothetverminderenvanhetrisicoophetkrijgenvankanker.Presenteerdepostersaanelkaar.

Opdracht17 BMIenmiddelomtrek

a. BepaaljouwBMI-score.Hoewordthetgezondheidsrisicobijjouwlichaamsgewichtingeschat?

Bekijkdewebsite'BMIberekenen'.

b. Bepaaljouwmiddelomtrek.Watisdeuitkomst?

Bekijkdewebsite'Middelomtrekmeten'.

c. LeguitwaaromdeuitkomstvandemiddelomtrekeenbelangrijkerescoreisdandeBMI-score.

Opdracht18 Huidtypetest

Welktypebeschermingtegendezonpastbijwelkehuid?Doedehuidtypetestenkrijgtipsomjehuidzo goedmogelijktebeschermen.

Bekijkdewebsite'KWF-Welkefactorzonnebrandcremekiesje'endoedehuidtypetest.

Opdracht19 Verstandigzonnen

Welkegroepenmensenhebbeneengroterrisicoopverbrandingdangemiddeld?

Bespreektipsmetelkaarvoorverstandigzonnen.Zonjijverstandig?

Opdracht20 Beweegrichtlijnen

Bekijkdewebsite'Allesoversport'.

a. Hoeveelbewegingisnodigvooreengezondeleefstijl,volgensdeNederlandseBeweegrichtlijnvoor:

• Kinderenenjongeren

• Volwassenenenouderen.

b. Watzijnspierversterkendeoefeningen?Geefhiervanenkelevoorbeelden.

c. Watzijnbotversterkendeoefeningen?Geefhiervanenkelevoorbeelden.

d. VoldoejijaandeBeweegrichtlijn?

Opdracht21 Alcoholgebruik

a. WatishetadviesinNederlandmetbetrekkingtothetdrinkenvanalcohol?Hoekijkjijhiertegenaan?

b. Testjealcoholgebruik.Deuitslaggeefteenindicatieofjealcoholgebruikeenrisicovormtvoorje gezondheid.

Bekijkdewebsite'Jellinek-Testuwgebruik'.

c. Testjekennisoveralcohol.

Bekijkdewebsite'Jellinek-Testuwkennis'.

Opdracht22 Bevolkingsonderzoek,welofniet meedoen?

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bevolkingsonderzoekennaarkankerzijnnietverplicht.Alsjeuitgenodigdwordt,kunjejedaarvoorafmelden. Voordeleefstijlcoachishetbelangrijkommensentewijzenophetbestaanenhetbelangvan bevolkingsonderzoek.

Bekijkdewebsitesvanhet'RIVM'overdeverschillendebevolkingsonderzoeken.

a. Verzameldrieargumentenvoordeelnameendrieargumententegendeelnamediedoordepersonen indevideo’sgenoemdworden.Kunjezelfnogargumentenvooroftegenbedenken?Vulhetlijstje hiermeeaan.

b. Inwelkeargumentenkunjijjehetmeestvinden?Benjezelfvooroftegendeelnameaaneen bevolkingsonderzoek?Bespreekditmetjemedestudenten.

Opdracht23 Discussie

Stelling:Stoppenmetrokenheeftaltijdzin!

• Verdeeldegroepintweeënwaarbijdeenegroepargumentenbedenktvoordezestellingendeandere groepargumentenbedenkttegendezestelling.(Jekuntdegroepookverdelenin ‘rokers’ en ‘niet-rokers’.)

• Gaoverdezeargumentenmetelkaaringesprek.

• Enkelegroepsledenkunnenalsjuryaangewezenworden.Dejurywijstaanheteindevanhetgesprek een ‘winnaar’ aan.

2.6Degevolgenvankanker

Kankeriseeningrijpendeziektediedekwaliteitvanhetlevenbeïnvloedtvandegenedieziekisende naasten.Kankerheefteffectophetlichamelijk,psychischensociaalfunctioneren.Problemenopdeze gebiedenkunnenzichopverschillendemomentenvandeziektevoordoenenkunnenmetdeziektezelfte makenhebbenofmetdebehandeling.

Voordeleefstijlcoachishetbelangrijkomrekeningtehoudenmetdegevolgendiekankervooriemand kanhebben.Bijvoorbeeld:

• vermoeidheid,conditieverlies

• veranderingenaanhetlichaam(bijvoorbeeldhaaruitval,oedeemenlittekens)

• angstdatdeziekteterugkeert

• onzekerheidoverhetverloopvandeziekte

• veranderingeninrelaties/socialecontacten

• moeiteomteconcentreren

• hetwerknietmeeraankunnen

• gevoelensvanmachteloosheid,boosheid,radeloosheid,schaamteenverdriet.

Hetverwerkenvanhetziekteproceskanveeltijdenenergiekosten.Vaakiserpastijdomstiltestaanbij waternoueigenlijkallemaalgebeurdis,nadatdebehandelingenklaarzijn.Opdatmomentkunnende ervaringenbezinkenenallerleiemotiesvrijkomen.Iedereengaatandersmetveranderingenom.Erover kunnenpratenluchtvaakop.Eventueelkandeleefstijlcoachverwijzennaareenprofessionelezorgverlener, zoalseenpsycholoog,oncologische(wijk)verpleegkundige,maatschappelijkwerkerofdiëtist.

Leesdeverdiepingsstof'Ondersteunendeorganisaties'.

DeLastmeter

DeLastmeteriseenvragenlijstdiehetmogelijkmaaktvoorzorgverlenersomdeervarengevolgenvande ziektebespreekbaartemakenenwaaropdebehoefteaanextraondersteuningaangegevenkanworden. Dezorgverlenerkandandoorverwijzennaardeskundigehulp.

Bekijkhetfilmpje'Lastmeter'.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht24 Fysieke,psychischeensocialegevolgen

Maakdezeopdrachtmetdriemedestudenten.

a. Maakeenlijstmetmogelijkegevolgenvankanker.Vulhiervoordetabelin.

Socialegevolgen Psychischegevolgen Fysiekegevolgen

b. Bedenkvoorelkgevolgeenmogelijkeverklaring.

c. Zoekopbijwelkeinstantie(s)ofzorgverlener(s)iemandterechtkanalshijofzijextraondersteuning wilbijdeverschillendegevolgendiekankerkanhebben.

d. Rapporteerjullieuitwerkingaandegroep.

Opdracht25 Interview/gastles

Bereideeninterviewvoormetiemanddiekankerheeftofhiervoorbehandeldis.

Denkhierbijaanvragenoverdebehandeling,bijwerkingenengevolgen.Neemhetinterviewafenrapporteer terugaandegroep.

Jekunthiervoorookiemanduitnodigendiehieroverwilkomenvertellen.

2.7Interventies

Bewegen

Bewegenisbelangrijkvoorjegezondheid.Ookalsjekankerhebtofhebtgehad.Alsleefstijlcoachkanje iemanddaarinadviseren.Uitverschillendeonderzoekenblijktdathetveiligisomtebewegenbijkanker. Welkevormvanbewegenhetbesteis,hangtafvandesituatieenhetdoel.

Jekancliëntendoorverwijzennaareenoncologiefysiotherapeut,eenoncologischfitnesstrainer,Stichting Tegenkrachtofspecialebeweeggroepenineenziekenhuisoffysiotherapiepraktijk.Dezeprofessionals kunneneentrainingsprogrammaopmaatmaken.

Bekijkhetfilmpje'Valnietstilalsjekankerhebt,blijfbewegen'.

Kankerendebehandelingvankanker,vragenveelvanhetlichaam.Vaakgaathetuithoudingsvermogen achteruit,neemtdespierkrachtafenisiemandergmoe.Ookemotioneelenmentaalkanhetzwaarzijn.

Bewegentijdensennadebehandelingheeftveelvoordelen:

• Hethelptbijvermoeidheid,angstendepressie.

• Hethelptomuithoudingsvermogenenspierkrachttebehoudentijdensdebehandeling.

• Hethelptomuithoudingsvermogenenspierkrachtweeroptebouwennadebehandeling.Ditzorgt vooreensnellerherstel.

Verderkanbewegenhelpenom:

1.chemotherapiebetertedoorstaanendebehandelingvoltehouden 2.minderklachtentehebben,zoalsmisselijkheidenpijn,enombeterteslapen.

Daarnaastkanbewegenentrainenhetgevoelgevendatdedeelnemerietspositiefsdoetvoorzijnlichaam. Werkenaaneendoelendatdoelookhalen,isgoedvoorhetzelfvertrouwen.

Welkevormvanbewegenishetbeste?

Welkevormvanbewegenhetbesteis,hangtafvandesituatieenhetdoeldateendeelnemerwilbereiken. Alsiemandaanuithoudingsvermogenenspierkrachtwilwerken,dangeldenandereadviezendanwanneer iemandwilbewegenomzijnstemmingteverbeteren.Metdeonderstaanderichtlijnenvandeskundigen kanjijalsleefstijlcoachmensenhieroveradviserenenbegeleiden.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Lichaamsbewegingbijvermoeidheid

Doorkankerofdebehandelingvankankerkunjelastkrijgenvanvermoeidheid.Hetlijktdanlogischom rustigaantedoen.Tochblijktuitonderzoekdatmeerbewegenofsportenjuisthelptomvermoeidheidte verminderen.

• Ommindermoetezijnishetbelangrijkomminimaal30minutenperdagtebewegen.Meerbewegen isnogbeter.

• Goedemanierenvanbewegenzijnwaarbijjehartslagenademhalingomhooggaan.Maarwaarbijje nogwelkanblijvenpraten.Bijvoorbeeldwandelen,fietsen,zwemmen,tuinierenoffitness.

• Trainminimaal12weken.Danmerkjedatheteffectheeft.Langerdan12wekentrainenhelptnog beter.

• Trainentijdensdebehandelinghelptookomjemindermoetevoelen.

Lichaamsbewegingbijdepressieveklachten

Lichaamsbewegingkanhelpenomdepressieveklachtenteverminderen.

• Omjeminderdepressieftevoelen,ishetbelangrijkomminimaal90minutenperweektebewegen. Meerbewegenisnogbeter.

• Goedemanierenvanbewegenzijnwaarbijjehartslagenademhalingomhooggaanmaarwaarbijje nogwelkanblijvenpraten.Bijvoorbeeldwandelen,fietsen,zwemmen,tuinierenoffitness.

• 2keerperweekbewegenkanookgecombineerdwordenmet1keerperweekeenkrachttrainingdoen.

• Trainminimaal12weken.Danmerkjedatheteffectheeft.Langerdan12wekentrainenhelptnog beter.

Lichaamsbewegingbijangstklachten

Doorkankerofdebehandelingvankankerkunnenangstklachtenontstaan.Lichaamsbewegingkanhelpen omangstklachtenteverminderen.

• Omjeminderangstigtevoelen,ishetbelangrijkomminimaal3keerperweekeenhalfuurtebewegen. Hetisnogbeterom3keerperweek1uurtebewegen.

• Goedemanierenvanbewegenzijnwaarbijjehartslagenademhalingomhooggaan.Maarwaarbijje nogwelkanblijvenpraten.Bijvoorbeeldwandelen,fietsen,tuinierenoffitness.

• 2keerperweekbewegenkanookgecombineerdwordenmet1keerperweekeenkrachttrainingdoen.

• Trainminimaal12weken.Danmerkjedatheteffectheeft.

Vooralleadviezengeldtdattrainenonderbegeleidinghetbesteis.Uitonderzoekblijktdatditmeereffect heeftdanbewegenzonderbegeleiding.

Perpersoonwordteenindividueeltrainingsprogrammagemaakt.Watvoordeeenmatigintensiefis,kan voordeanderergzwaarbetekenen.Omditperdeelnemerinzichtelijktemaken,isde ‘Borgschaal’ een goedhulpmiddel.MetbehulpvandeBorgschaalkaniemandaangevenhoeeeninspanningwordtervaren, opeenschaalvan1tot20.Alsiemandpasbegintmeteenbeweegprogramma,iseenervaringswaardevan 12-13goed.Indeloopvanhetbeweegprogrammakanditlangzaamwordenverhoogdtot14.Hogerisover hetalgemeennietnodig.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.

Adviezendiejealsleefstijlcoachkuntgevenvoordematevaninspanningvooractiviteiteninhetdagelijks leven,kunnenzijn:

• Tijdensdeactiviteitmoetjenoginstaatzijntepratenzonderkortademigteworden.

• Alsjelangerdaneenuurmoeblijftnadeactiviteit,wasdezeactiviteitwaarschijnlijktezwaar.De volgendekeermoetdezeactiviteitwatrustigeruitgevoerdworden.

• Nadeactiviteitmagjejemoevoelen,maarnietuitgeput.

• Stopmetdeactiviteitalsjeergmoewordt.Geschikteactiviteitenomzelfstandiginhetdagelijksleven teondernemenzijnbijvoorbeeldwandelen,fietsen,dansenenzwemmen.Belangrijkisdatiemand plezierbeleeftaandeactiviteit!

Adviezendiejekuntgevenvoorhetdagelijksleven:

• Neemvakerdetrapinplaatsvaneenlift.

• Pakvakerdefietsinplaatsvandeauto.

• Gawandelendboodschappendoen.

AlsleidraadvoorbeweegactiviteiteninhetdagelijkslevenkanjealsleefstijlcoachdeNederlandse beweegrichtlijnbespreken:voorvolwassenenenouderenhoudtdezein:minstens150minutenperweek aanmatigintensieveinspanningdoen,verspreidoverdiversedagenen2xperweekspier-enbotversterkende activiteiten.

Bekijkdewebsite'Kanker.nl-Bewegenbijkanker:oefeningenomthuistedoen'enbekijkdefilmpjes'Helen DowlingInstituut'en'Internettherapie'.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Alsleefstijlcoachkanjeondersteuninggeveninbeweegprogramma’s,bijvoorbeeldgeorganiseerddoor:

• StichtingTegenkracht

• Oncofit.

Deleefstijlcoachkanmensenalshetnodigisadviserenomeenbeweegprogrammatevolgenineen ziekenhuis,bijeengespecialiseerdefysiotherapeutofineensportcentrum.Dezekan

jevindenopbijvoorbeelddewebsitevan:

• ZorgzoekerOnconet

• deFysiotherapeut

• NVFL(NederlandseverenigingvoorFysiotherapiebinnendeLymfologieenoncologie)

• StichtingVerderinBalans

• StichtingTegenkracht

• TmK:Trainenmetkanker.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Wanneerveeltipsenadviezenniethelpenbijernstigevermoeidheid,kanjealsleefstijlcoachmensenook adviserenhetonlineprogramma ‘Mindermoebijkanker’ vanhetHelenDowlingInstituuttevolgen. Begeleidingtijdensditprogrammavindtplaatsopafstandviainternet,meteencoach,enbestaatuit informatie,opdrachtenenoefeningen.Hetprogrammaduurt11wekenenwordtvergoedtviade basisverzekering.

Alsjijjeverderwiltontwikkelenomtetrainenmetkankerpatiënten,dankanjehetkeuzedeel'Fitnesstrainer oncologie’ volgenalsdatopjouwopleidingwordtaangeboden.Eenanderemogelijkheidisomnahet behalenvanjediplomadedriedaagsecursusFTO(FitnesstrainerOncologie)volgenbijwww.start2move.nl.

Belastingenbelastbaarheid

Alsleefstijlcoachkenjehetbelangvaneengoedebalanstussenbelastingenbelastbaarheid.Bijeen kankerpatiëntkandezebalansregelmatigveranderen.Directnaeenbehandelingmetchemoisde belastbaarheidvaaklaag,enkelewekenlaterisdebelastbaarheidvaakweerbeter.Injeadviesomde belastingenbelastbaarheidgoedopelkaaraftestemmen,kunjehetbegrip ‘periodisering’ uitde trainingsleergebruiken.Ditbegripistoepasbaarbij(ex-)kankerpatiëntenvooractiviteiteninhetdagelijks levenentijdenssporten.Hetgaatbijperiodiserenomeengoedebalanstusseninspanningenrustwaardoor conditieweeropgebouwdwordtenoverbelastingwordtvoorkomen.Bijhetnemenvanteveelrustgaat deconditienietvooruitenbijhetnemenvanteweinigrustookniet.(Ex-)kankerpatiëntenmoetenvaak eennieuwebalansvindentussenrustenenactiviteitenondernemen,tussenbelastingenbelastbaarheid. Eenleefstijlcoachkanmetbehulpvandezetrainingswetuitleggenwathetbelangisvanhetgoedafstemmen vanbewegenenrustbijdagelijkseactiviteitenenbijsporten.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.

Voeding,lichaamsgewichtenbeweging

Deleefstijlcoachheeftkennisvangoedevoedingendeinvloeddievoedingenovergewichtkunnenhebben opkanker.

Bewegenstimuleertdeopnamevanvoedingsstoffeninjelichaam.Gezondenvooraleiwitrijketenis belangrijkbijkanker.Hethelptomtijdensdebehandelingzogoedmogelijkinconditieteblijven.Enom nadebehandelingsnellerteherstellen.Eiwitrijkeproductenzijnbijvoorbeeldvlees,vis,melk,kaasen eieren,brood,graanproducten,peulvruchten,notenenpaddenstoelen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hetetenvanextraeiwit,incombinatiemetduurtrainingofkrachttraining,zorgtvooreenbeterherstelvan jespiereneneenbetereopbouw.Meteiwitrijkevoedingheefteentrainingdusmeerresultaat.

Overgewicht

Bijsommigevormenvankankerheefteenhoogpercentagevandepatiëntenovergewichtenkanhet gewichtverdertoenemendoordebehandeling(bijvoorbeeldchemotherapiebijborstkanker,hormonale therapiebijprostaatkanker).Alsleeftijdscoachkunjeeenaantaltipsmetde(ex)kankerpatiëntbespreken omdegewichtstoenametebeperken.

Adviseercontactoptenemenmeteendiëtistbij:

• eenBMIvanmeerdan25kg/m2(18-70jaar)ofeenBMIvan28kg/m2(70jaarenouder)

• onbedoeldegewichtstoenamevan5%ofmeer,of3kgofmeersindsdediagnose

• eentegrotemiddelomtrek:

– mannen:meerdan102cm(18-70jaar)meerdan106cm(70jaarenouder)

– vrouwen:meerdan88cm(18-70jaar)meerdan99cm(70jaarenouder)

Stimuleerlichaamsbeweging.Verwijsnaarofstemafmeteen(oncologisch)fysiotherapeutomeengoede enveiligeverhoudingtevindentussenbelastingenbelastbaarheid.

Percentagegewichtstoename=(huidiggewicht-gebruikelijkgewicht)/gebruikelijkgewichtx100%

Ondervoeding

Bijkankerisvoldoendeengoedkunnenetennietvanzelfsprekend.Doordeziekteofdebehandelingen kunnenproblemenmetvoedingzijnontstaan,bijvoorbeeld:

• slechteeetlustensneleenvolgevoel,moeitemetkauwenenslikken

• vermoeidheid,geenenergieomtekokenenteeten

• vermindering,ontbrekenofveranderingvansmaak.

Alsleefstijlcoachkunjeeenaantaltips ‘wattedoenbijdezeklachten’ metdepatiëntbespreken.Alsondanks dezetipshetlichaamsgewichtdaaltofwanneerermeerdereklachtentegelijkoptredenverwijsdandoor naareendiëtist.Adviseerookcontactoptenemenmeteenarts,verpleegkundigeofdiëtist:

• bij5%ofmeeronbedoeldgewichtsverliesindelaatstemaand

• bij10%ofmeeronbedoeldgewichtsverliesindelaatste6maanden

• bijeenBMIvanminderdan18,5kg/m2(18-65jaar),ofbijeenBMIvanminderdan20kg/m2(65jaar enouder)

• alseenpatiëntmeerdan3dagennietofnauwelijksgegetenofmeerdaneenweekmindergegeten dannormaal.

Stimuleerlichaamsbeweging.Verwijsnaarofstemafmeteen(oncologisch)fysiotherapeutvooreengoede enveiligebelastbaarheid.

Percentagegewichtsverlies=(huidiggewicht-gebruikelijkgewicht)/gebruikelijkgewichtx100%

Alsleefstijlcoachkunjeadviserenhoevoedingaantrekkelijkerenmakkelijkerverteerbaartemakenis, bijvoorbeeld:

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• gemalenvoedselinplaatsvanvastvoedsel

• afwisselingvankleur

• gebruikvankruidenenspecerijen.

OpdewebsitevanhetVoedingscentrumenopKanker.nlvindjehierveeltipsover.

Voedingssupplementen

Vaakhebben(ex)kankerpatiëntenvragenovervoeding,gebruikvanvoedingssupplementendanwel productendieeenheilzamewerkingsuggereren.Alsleefstijlcoachkunjedevragenbeantwoordenof verwijzennaareendiëtist.

Bekijkdewebsite'WKOF-Voedingenkanker'.

Opdezewebsitevindjeantwoordenopvragenovervoedingenkankerrondomdebehandeling, voedingssupplementenentipsbijbepaaldeklachten.

Appstore

Alsmensenzelfstandigwillenenkunnenwerkenaanklachtenofherstel,dankanjealsleefstijlcoach verwijzennaardeappstorevanwww.kanker.nl.IndezeAppstorestaanbetrouwbareappsenkeuzehulpen verzamelddiedirectenzonderverwijzingtegebruikenzijn.

Sommigeappskostengeld.Maarwiegeregistreerdisopwww.kanker.nlkaneenmaligeentegoedaanvragen van100euroomappsaanteschaffen.

Bekijkhetfilmpje'Appstorekanker.nl'.

Leesdeverdiepingsstof'Oncologischerevalidatie'.

Opdracht26 Video-opdracht:belangvanbewegen tijdenskanker

Bekijkhetfilmpje'SportenBewegenbijkanker'enbeantwoorddevolgendevragen.

a. Watdoetchemotherapiemetspieren?

b. Matigintensieveinspanningishetadvies.Watismatigintensieveinspanning?

c. Watkunnenvoordelenzijnvanbewegentijdenschemotherapie?

d. Watkunnenvoordelenzijnvanbewegennachemotherapie?

e. Watiseengoedemaatvoordehoeveelheidinspanningdiejemoetleveren?

f. Geefvoorbeeldenvanorganisatiesentherapeutendie(ex-)kankerpatiëntenkunnenhelpenweerfit teworden.Welkezijnerinjouwwoonplaats?

g. Hoeisdevergoedinggeregeldvanuitdeziektekostenverzekeringenisereenverwijzingnodig?

Opdracht27 Debalanstussenbelastingen belastbaarheid

(Ex-)kankerpatiëntenkunnenmoeitehebbenmethetvindenvaneenjuistebalanstussenbelastbaarheid enbelastinginhetdagelijkslevenentijdenshetsporten.Metbehulpvandetrainingswetoverperiodisering kunjealsSBG’erinzichtgevenhoeiemandhiermeeomkangaan.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

a. Leguitwatdetrainingswet ‘periodisering’ inhoudt.

b. Leghetbelanguitvanhettoepassenvandezetrainingswetvoor(ex-)kankerpatiëntenvooractiviteiten inhetdagelijkslevenenbijsport.

Opdracht28 Video-opdracht:voedingsproblemen bijborstkanker

Bekijkhetfilmpje'Borstkankerenvoeding'.

a. Welkevoedingsproblemenkunnenerzijnbijborstkanker?

b. Watzijngoedetipsdiejealsleefstijlcoachkuntgevenbijgewichtsverliesdoordebehandeling?

c. Geefvoorbeeldenvanvoedingsmiddelendiebijgewichtsverliesgoedzijnomtenemen.

d. Bijhoeveelkilogewichtsverliesspreektmenvan ‘onbedoeldgewichtsverlies’?

e. Watkunnenoorzakenzijnvangewichtsverlies?Noemerdrie.

f. Watzijngoedetipsdiejealsleefstijlcoachkuntgevenbijgewichtstoenamedoordebehandeling?

g. Geefvoorbeeldenvanvoedingsmiddelendiebijgewichtstoenamegoedzijnomtenemen.

h. Watkandetoegevoegdewaardezijnvanhetgebruikvanvoedingssupplementen?

Opdracht29 Voedingsadviezen

Bekijkdewebsite'WKOF-Voedingenkanker'.

a. Zoekopdewebsitewelkevoedingsadviezenjealsleefstijlcoachkuntgevenbij:misselijkheid

b. Zoekopdewebsitewelkevoedingsadviezenjealsleefstijlcoachkuntgevenbij:obstipatie

c. Zoekopdewebsitewelkevoedingsadviezenjealsleefstijlcoachkuntgevenbij:diarree

d. Zoekopdewebsitewelkevoedingsadviezenjealsleefstijlcoachkuntgevenbij:drinken(geenalcohol) tijdensdechemotherapie

e. Zoekopdewebsitewelkevoedingsadviezenjealsleefstijlcoachkuntgevenbij:hetgebruikvanalcohol

f. Zoekopdewebsitewelkevoedingsadviezenjealsleefstijlcoachkuntgevenbij:hetetenvanroodvlees

g. Zoekopdewebsitewelkevoedingsadviezenjealsleefstijlcoachkuntgevenbij:slijmvorminginmond enkeel

h. Zoekopdewebsitewelkevoedingsadviezenjealsleefstijlcoachkuntgevenbij:smaakverandering

i. Zoekopdewebsitewelkevoedingsadviezenjealsleefstijlcoachkuntgevenbij:hetgebruikvan voedingssupplementen

j. Zoekopdewebsitewelkevoedingsadviezenjealsleefstijlcoachkuntgevenbij:hetgebruikvan superfoods

k. Zoekopdewebsitewelkevoedingsadviezenjealsleefstijlcoachkuntgevenbij:hetgebruikvansuiker

l. Zoekopdewebsitewelkevoedingsadviezenjealsleefstijlcoachkuntgevenbij:hetbevorderenvan herstelnadebehandeling.

Opdracht30 Kookboeken

Erbestaankookboekenmettips,adviezenenreceptenvoor(ex-)kankerpatiëntendiemoeitehebbenmet hunvoeding.Zoekdriekookboekenopdiejijzouaanraden.Waaromraadjejuistdieaan?

Opdracht31 Socialekaart

Alsjeadvieswiltgevenomdehulpinteschakelenvaneenprofessionelezorgverleneroforganisatie,moet jehiervaneenoverzichthebben.

Maakeensocialekaartvanprofessionelezorgverleners/organisatiesdieondersteuningbiedenaanmensen diekankerhebbenofhebbengehadenhundirecteomgeving.Presenteerjesocialekaart,bijvoorbeeld doorhierovereenKahoot-quiztemakenofgebruikeenandereinteractievewerkvorm.

Opdracht32 Excursie/voorlichting

Organiseereenexcursienaareenorganisatiedieextraondersteuningbiedtaanmensendiekankerhebben ofhebbengehad.Jekuntookiemanduitnodigendieinzo’norganisatiewerktenjulliehieroverwil voorlichten.

Opdracht33 Aandeslag!

Waarkunjealsleefstijlcoachaandeslagalsjemet(ex-)kankerpatiëntenwiltwerken?Watisjetaak/rolop diewerkplek?Maakeenoverzichtenbespreekditmetelkaar.

Opdracht34 Watisdebestevormvanbewegen?

Welkevormvanbewegenhetbesteis,hangtafvandesituatieenhetdoeldateendeelnemerwilbereiken.

a. Watzijndevoordelenvanbewegentijdensennadebehandelingbijkanker?

b. Vermoeidheidkomtregelmatigvoorbijkanker.Welkeadviezenkajijalsleefstijlcoachgevenover bewegenbijvermoeidheid.

Opdracht35 Appstore

Zoekindeappstorevankanker.nleenappoverhulpenondersteuningbijvermoeidheidbijkanker.Beschrijf:

1.Watisdenaamenhetdoelvandezeapp?

2.Hoewerktdeapp?

3.Bijwelkgebruikwordengoederesultatenbereikt?Hoeveelkeerperweekenhoelangperkeer?

Opdracht36 Leerdoelen

a. Kijknaardeleerdoelenvanditthema.Beschrijfkortofjedeleerdoelenbereikthebt.Alsjenietalle leerdoelenvolledigbereikthebt,geefdanaanopwelkemanierjeditalsnogkuntdoen.

b. Vuldebeoordelingin.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Jekuntomschrijvenwatkankeris.

Jekuntdebelangrijkstebehandelmethodenvankankerbeschrijven. 2.

Jekuntderelatietussendeleefstijlfactorenenkankerbeschrijven. 3.

Jekuntdegevolgenvankankerbeschrijven. 4.

Jekuntdebelangrijksteinterventiesgerichtopkankerbeschrijven.

Jekunteenleefstijl-enbeweegprogrammavoormensenmetkankeropstellen enuitvoeren.

1.

2.8Verdiepingsstof-Indelingvankanker

Indelingvankanker

Erzijnmeerdan100verschillendevormenvankankerdiezichallemaalverschillendgedragenenanders wordenbehandeld.Hetenigewatzijmetelkaargemeenhebben,isdatersprakeisvankwaadaardige celgroei.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Erzijnverschillendesoortenkanker.Ditzijndebelangrijkstecategorieën.

Solidekanker

Solidebetekent:vast,hechtenstevig.Solidetumorenkunnenzichinelkweefselontwikkelen:dehuid, slijmvliezen,organen,etc..

Voorbeeldenvanveelvoorkomendesolidekankersoortenzijn:

• Darmkanker

• Prostaatkanker

• Borstkanker

• Longkanker

Ontstaateengezwelinepitheelcellen,zoalsindehuid,slijmvliezenofklieren,danspreekjevaneen carcinoom. Alseengezwelontstaaninsteun-ofbindweefsel,zoalsbotenkraakbeen,danpreekjevan een sarcoom.Dezekomenmindervoordancarcinomen.

Niet-solidekanker(hematologischekanker)

Nietsolidebetekent:vloeibaaroflos.Dezekankercellenzittennietineenorgaan,maarinhetbloed,het lymfestelselofhetbeenmerg.Viahetbloed-enlymfestelselkandeziektezichsnelnaarandereplaatsen inhetlichaamverspreiden.

Voorbeeldenvanniet-solidekankersoortenzijn:

• leukemie

• lymfeklierkanker

• ziektevanKahler

Gemetastaseerdeofuitgezaaidekanker

Bijeengemetastaseerdeofuitgezaaidekankerhebbendekankercellenvaneenbestaandetumorzichvia hetbloedvaten-oflymfestelselverspreidnaareenofmeerdereandereweefselsverderop.Eenuitzaaiing kanzichnesteleninbijvoorbeeldbot,delever,dehersenenendelongen.Uitzaaiingenvankankernaar anderedelenvanhetlichaamwordtsecundairekankergenoemd.

2.9Verdiepingsstof-Websitesoverkanker

Bekijkvoormeerinformatiedewebsites:

• Kwf

• Kanker.nl

• Kanker.be

• Tegenkracht

• Samenlevenmetkanker

• HDI

• Voedingenkanker

• Cijfersoverkanker

• NFK

• Jongerenmetkanker

• KinderkankerNederland

• IKNL

2.10Verdiepingsstof-Hetlymfestelsel

Hetlymfestelsel

Omdatkankercellenzichviahetlymfestelselkunnenverspreiden,volgthiereenstukjeuitlegoverdebouw enwerkingvanhetlymfestelsel.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hetlymfestelselbestaatuitlymfevatenenlymfeklieren(ookwellymfeknopengenoemd).Lymfeklieren liggenverspreiddoorhethelelichaam.Grotehoeveelhedenlymfeklierenvindjeindeoksel,nek,langsde luchtpijp,liezen,bijdelongen,darmenenindebuikholte.Hetlymfestelseliseenopensysteem.Datwil zeggendatdelymfevloeistofnietwordtrondgepomptzoalsbloeddoorhetlichaam.

Hetlymfestelselspeelteenbelangrijkerolbijdeafweervanonslichaamenverdedigtonstegenvirussen, bacteriënenandereorganismendieonsziekkunnenmaken.Lymfeklierenbevattenwittebloedcellen,die inactiekomenalserziekmakendestoffeninonslichaamkomenenvernietigendezelichaamsvreemde stoffen.Alsjeeeninfectiehebt,zettenjelymfeklierenopomdatzedanextraaanhetwerkzijnomdeinfectie tebestrijden.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Anderefunctiesvanhetlymfestelselzijn:hetverwijderenvanafvalstoffenuitjelichaamenafvoerenvan vocht.Hetlymfestelselheeftindehalsaansluitingopbloedvaten,waardoorbijvoorbeelddewittebloedcellen zichkunnenverspreidenenvochtafgevoerdwordt.

BekijkopdewebsitevanSchooltvhetfilmpje'Lymfestelsel'.

2.11Verdiepingsstof-Hormonen

Eenhormooniseenstofdiedooreenklieraanhetbloedwordtafgegevenenergensinhetlichaamde werkingvaneenorgaanbeïnvloedt.Deinvloedkanstimulerendzijnofremmend.Hetwoordhormoon komtvanhetGrieksehormaodat'inbewegingzetten'betekent.

Eenhormoonklierheeftgeenafvoergang,daaromspreektmenvaneenendocrieneklier(=eenkliermet inwendigeafscheiding).Klierendieweleenafvoerganghebbenhetenexocrieneklieren(=klierenmet uitwendigeafscheiding).Hunklierproductkomtinhetuitwendigemilieuterecht.Voorbeeldenvandeze klierenzijndespeekselklieren,zweetklierenentalgklieren.

Eenhormoonwordtafgegevenaanhetbloedenviadebloedvatenkomteenhormooninallelichaamsdelen, maaralleenorganendiegevoeligzijnvoorhethormoonreagerenerop.Voorbeeldenvanhormoonklieren zijndeschildklier,dezaadballenendeeierstokken.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hormonenspeleneenbelangrijkerolbijhetregelenvanprocesseninhetlichaam;zezorgenervoordat:

• destofwisselingendemenstruatiecyclusgoedwerken

• bepaaldeorganenofweefselsgroeienofzichontwikkelen

• organengoedfunctioneren.

Eenvoorbeeldishethormooninsuline,datdoordealvleesklierwordtgemaaktendeopnamevanglucose doorhetlichaamregelt.

Hormoontherapieheeftalleenzinalsdetumorgevoeligisvoorhormonen.Nietalletumorenzijnhier namelijkgevoeligvoor.Hormoontherapiebijkankerwordtvaakincombinatiemetanderetherapieën gegeven.

Welofniethormoongevoelig?

Deborstenendeprostaathebbengeslachtshormonennodigomgoedtekunnenfunctionerenentegroeien. Kankercelleninborstenprostaatzijnvoorhungroei(deels)afhankelijkvandezegeslachtshormonen.

Bekijkdewebsite'Bioplek-Hormonen,hormoonklierenenhomeostase'.

2.12Verdiepingsstof-Huidkanker

Huidkankerontstaatvaakalseengevolgvanovermatigeblootstellingaanultraviolettestraling(uv)in zonlichtofvanzonneapparatuur.Erzijndriesoortenuv-straling:

• Uva-stralingdringtdiepindehuiddoorenversneltdehuidveroudering.

• Uvb-stralingzorgtervoordatjeverbrandt.

• Uvc-stralingkomtnietdoordeozonlaagenbereikthetaardoppervlakniet.

Weerkaatsing,viabijvoorbeeldzand,waterofsneeuw,versterktdeuv-straling.

Dooruva-stralingverbrandjeniet,maaromdathuidcellenkunnenbeschadigenkanerwelhuidkanker ontstaan.

2.13Verdiepingsstof-Ondersteunende organisaties

Erzijnverschillendeorganisatiesdiemensenmetkankerofmensendiekankerhebbengehadenhun naastenondersteunen,zoals:

• IPSO,InloophuizenenPsycho-oncologischecentraSamenwerkingenOndersteuning

• HelenDowlingInstituut,psychologischezorgbijkanker

• Cabane,centrumvoorlevenmetkanker

• StichtingTegenkracht,sportbegeleiding

• ziekenhuizen,revalidatiecentraenfysiotherapiepraktijkendieoncologischerevalidatieaanbieden

• geestelijkverzorger

• patiëntenorganisaties(www.nfk.nl).

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

DestichtingMelanoomadviseertdevolgendeABCDE-methodeomeenmelanoom(eenvormvanhuidkanker) teherkennen:

• Asymmetrie:de(moeder)vlekisnietsymmetrischvankleurofvorm.

• Border:de(moeder)vlekheefteenonregelmatigegrilligerand.

• Color:de(moeder)vlekverandertvankleurofheeftverschillendekleuren.

• Diameter:de(moeder)vlekheefteendoorsnedevanmeerdan6mm.

• Evolving/verandering:de(moeder)vlekjeukt,bloedtofverandert.

Bekijkdewebsites'....','IPSO','HDI','CentrumCabane'en'Tegenkracht'.

2.14Verdiepingsstof-Oncologischerevalidatie

Hetdoelvanoncologischerevalidatieisommensentijdensofnadeziektekankertehelpenherstellen,de behandelingenbetertedoorstaan,deklachtenteverminderenenhetfunctionereninhetdagelijksleven teverbeteren.

Voordeelnameaaneenbeweegprogrammavooroncologieiseenverwijzingvaneenartsnodig. Beweegprogramma’svooroncologiewordenaangebodendoorziekenhuizen,gezondheidscentra, revalidatiecentraengespecialiseerdefysiotherapiepraktijken.Alsderevalidatieinhetziekenhuisof revalidatiecentrum(poliklinisch)plaatsvindt,danspreekjevan ‘Medischspecialistischerevalidatiebij oncologie’.

Ineenziekenhuisofrevalidatiecentrumwerkenzorgverlenersuitverschillendedisciplinessamenineen team,waarbijdezorgdooreenrevalidatieartswordtgecoördineerd.Buitenhetziekenhuisofeen revalidatiecentrumkaneenprogrammawordenaangebodendoorbijvoorbeeldeengespecialiseerde fysiotherapeut(bewegen)ofeenpsycholoog(psychosocialezorg).

Revalidatiewordtopmaataangeboden,enbevatonderanderelichamelijketraining,psychosocialezorg enbegeleidingophetgebiedvanvoedingendeterugkeernaarwerk.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.

Eenbeweegprogrammaduurtgemiddeld12-16weken.Omdebeginsituatievandegenediehetprogramma gaatvolgenenomheteffectvanderevalidatietemeten(tussentijdse-eneindevaluatie),wordener verschillendemeetinstrumentengebruikt.

TAALREDACTIE

Eenaantalmeetinstrumentenenvragenlijstendieindeoncologischezorggebruiktworden,zijn:

• DePARQ-vragenlijst.Eenvragenlijstomtebepalenofhetverantwoordisomtegaanbewegen/trainen.

• DePatiëntSpecifiekeKlachtenlijst(PSK).Eenvragenlijstomfysiekebeperkingen/problemenduidelijk tekrijgen,diedepatiëntgraagverbeterdwilzien.

• DePatiëntSpecifiekeGoalsetting-methode(PSG).Eenvragenlijstomsamendedoelentestellen.

• VragenlijstPositieveGezondheid.Eendigitalevragenlijstomtebesprekenopwelkgebieddepatiënt hulpofondersteuningwil.

• VAS(VisueleAnalogeScale).Hiermeekanopeenlijndoordepatiëntaangegevenwordenhoemoehij zichvoeltofhoeveelpijnhijheeft.

• NRS(NumeriekeRatingScale).Hiermeekanopeenschaalvan1-10doordepatiëntaangegevenworden hoemoehijzichvoeltofhoeveelpijnhijheeft.

• MVI(MultidimensionaleVermoeidheidsIndex).Eenvragenlijstomdeervarenvermoeidheidtemeten.

• Zesminutenwandeltest(6MWT).Eentestdiehetuithoudingsvermogenbeoordeeltvooractiviteiten inhetdagelijkseleven.

• ShuttleWalkingTest(SWT).Eentestomhetmaximaleuithoudingsvermogenvasttestellen.

• DeSteepRamTest.Hiermeekanjehetuithoudingsvermogenvandedeelnemerschatten.

• Borgschaal.Hiermeekandepatiëntaangevenhoehijdeintensiteitvandeinspanningtijdenseen oefeningervaart.

• RAND-36.Dezetestmeetdealgemenegezondheidstoestand.

• CES-D(CenterforEpidemiologicStudiesDepressionScale).Eendepressie-vragenlijstwaarmeede ernstvandepressievesymptomenkanwordenvastgesteld.

EencompleetoverzichtvaninNederlandbeschikbaremeetinstrumentenvindjeop www.meetinstrumentenzorg.nl

2.15Begrippen

[Cvc:begrippenlijstinvoegen]

2.16Literatuurlijst

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

THEMA3 LONGAANDOENINGEN

Inhoudthema

• LongaandoeningeninNederland

• Bouwenwerkingvandelongen

• Astma

• COPD

• Taaislijmziekte(cysticfibrosis)

• Gevolgenvanlongaandoeningen

• Inkaartbrengenvandebeginsituatie

• Trainingsmethodeseninterventies

• Verdiepingsstof

• Begrippen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Deleefstijlcoachkaneengroterolspelenvoordeelnemersmeteenlongaandoening.Erbestaanhelaas verschillendesoortenlongaandoeningen,dieinernstverschillen.Demeestvoorkomendelongaandoening isCOPD(ChronicObstructivePulmonaryDisease).

Longaandoeningenkennenspecifiekeklachtenwaarbijleefstijlvaninvloedkanzijnophetverloopende ernstvandeaandoening.Deleefstijlcoachmoetvoldoendekenniseninzichthebbenoverdeaandoening enhetverloopvandediverselongaandoeningen.Maaromdatbewegenenleefstijldespecialiteitis,zijn ookandereinzichtenvanbelang.Zoals:

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

1.Kenniseninzichtrondombelastingenbelastbaarheidvanmensenmeteenlongaandoening.

2.Adviseringenvoorlichtingmetbetrekkingtoteengezondeleefstijl.

3.Hetbestaanenhetbelangonderkennenvancontactgroepen,lotgenoten.

4.Hetopstellenenuitvoerenvaneenleefstijl-enbeweegprogrammavoordezedoelgroep.

HetthemastartmetaandachtvoorhetaantalmensendatinNederlandaaneenlongaandoeninglijdt. Daarnakomdebouwenwerkingvandelongenaandeorde.Vervolgenswordtingegaanopeenaantal belangrijkelongaandoeningen,zoalsastma,COPDentaaislijmziekte.Totslotkomtdepraktijkvande leefstijlcoachenhetgebruikvanverschillendevragenlijsten,testeneninterventiesaanbod.

Relatiemetwerkproces

Hetthema ‘Longaandoeningen'heeftmetnameeenrelatiemetwerkprocesP3-K1-W2:StelteenleefstijlenbeweegprogrammaopenP3-K1-W3:Voerteenleefstijl-enbeweegprogrammauit.

Leerdoelen

• Jekuntdebouwenfunctievandelongenomschrijven.

• Jekuntdeachtergrondensymptomenvandebelangrijkstelongaandoeningen(astma,COPD, taaislijmziekte)beschrijven.

• Jekuntdegevolgenvaneenlongaandoeningbeschrijven.

• Jekuntdebeginsituatievanmensenmeteenlongaandoeninginkaartbrengen.

• Jekunteenleefstijl-enbeweegprogrammavoormensenmeteenlongaandoeningopstellenen uitvoeren.

• Jekunteentrainingsprogrammagerichtopmensenmeteenchronischelongaandoeningopstellenen uitvoeren.

3.1Casus

Opdracht1 Casus

JoeripatiëntCysticFibrosis(CF)

Joeri(19jaar)lachtvoluit:heeftzojuistzijnwedstrijdgewonnen.Meteenfraaieheupworpnogwel.Gaat nunaardehalvefinale!EenechtesportprestatievoorJoeri,diealsindsdeleeftijdvan6jaarjudoot.Hijis nu19jaarensterkgeworden:traintdanookvierkeerperweek.Hetvwo-diplomaheefthijalopzak.Joeri isgeborenmetCF.

https://www.shutterstock.com/image-photo/two-judokas-fighters-fighting-men-521102077

'IkhebnietechtveellastvanmijnCF.Omdatikzoveelsportvoelikmegoed.Ikhebeenheelgoedeconditie enmijnlongfunctieisprimaenikhebbijnageenlastvanhoesten.Mijnlongcapaciteitheelgoed.Ikjudo veelomdatikhetgraagdoe,nietomdatikCFheb.Datveelsporteneenpositiefeffectophetverloopvan CFheeft,isnatuurlijkmooimeegenomen.Totmijnveertiendehebikookveelaanfysiotherapiegehad. Vooralademhalingsoefeningenenbuikspiertraining.'

Achtmaandengeledenheefthetziekenhuisbijnaeenlongontstekingoverhethoofdgezien.Hijhadeen besmettingopgelopenenmoestineensheelveelhoesten.Maaromdatzijnlongfunctiezogoedis,dachten zedaarnietaan.

'Ikkreegeenkuurvoordriemaandenenhooptedatikerdaarnavanafzouzijn.Diekuurhebiknetjes afgemaakt.Toenbleekdaarnadatdebacterienietwegwas.Datwaseenflinketegenvaller.Ikhebnatuurlijk ookweleenperiodegehaddatikhetnietzozagzitten.Toenikeenjaarof10washadikerhelemaalgeen zinmeerin.Ikhebechtmetdepillenlopensmijten.Maarnuhebikergeenmoeitemeermee.Ikbenvrij nuchterovermijnziekte.Jehebthetnueenmaalenjemoetermeeleven.Ikbenheelopenovermijnziekte. Iedereenmagwetendatikhetheb,datvindiknieterg.MaaromdatiknietzoveellasthebvanmijnCF, zienmensenhetnietechtaanme.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Somsvragenzeopschoolwaaromiktochaldiepillenslik.Danmoetikzeerweerevenaanherinnerendat ikCFheb.Sindskorthebikeenvriendinnetjeendiehebikhetookmeteenverteld:zeisnunietbangmeer voorbesmettingofzo.Overdetoekomstmaakikmegeenzorgen.Ikhebgeenzinommebangtelaten makenmetverhalenovereenlevensverwachtingvandertigjaarenzo.Datisvolgensmijallangachterhaald. Nuisdebesmettinghelemaalverdwenen.IkheberweleenStaphylococcusbacterieaanovergehouden, waardoorikietsmeermoethoesten.'

OmdatmannenmetCFbijnaaltijdonvruchtbaarzijn,wildenhijenzijnvriendingraagwetenofdatbijhem ookhetgevalis.Eenhalfjaargeledendeedhijeentest.Joeribleekinderdaadonvruchtbaartezijn.Een fiksetegenvaller.Misschienzijnernogmogelijkheden,maarhetiswelviaeenzwareoperatie...

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Kennis

a. WatisCFenhoeontstaathet?

b. WelkeleefstijlfactorenhebbenertoebijgedragendatdeproblemenvanCFvoorJoerinogalbeperkt zijngebleven?

c. WelkeinvloedheeftCFvoorJoeridesondanksopzijngeestelijkeenlichamelijkegezondheid?Motiveer jeantwoord.

d. Watiseenpseudomonasbesmetting?WaaromzijnCF-patiëntenereerdervatbaarvoor?

e. WaaromdreigterbijmannelijkeCF-patiëntenonvruchtbaarheidteontstaan?

Vaardigheden

f. Leefstijlveranderingenzijnnietaltijdgemakkelijkvoltehouden.VoorJoeriwordthetalmakkelijker nuhij19jaaris.Maarhijheefterinzijnjeugdwelmoeitemeegehad.

Bereideenrollenspelvoor.Verdeelderollen(Joeri,leefstijlcoachenobservatoren).Bereideengesprek metJoerivoor,waarbijzijnbeweeggedraginkaartgebrachtwordt.VoerhetintakegesprekmetJoeri.

Houdtijdensditgesprekrekeningmetdevolgendezaken:

• ComplimenteerJoerimetzijnleefstijltenaanzienvanCF,doorconcreetaantegevenwelke aanpassingeninhetdagelijkslevenjezogoedenookbelangrijkvindt.

• Motiveerindatgesprekwatzijnleefstijlconcreetaanpositievegeestelijkeenlichamelijkeeffecten oplevert.

• VraagJoerinaardemoeilijkhedendiehijhadmetCFronddeleeftijdvan10jaar,enwaaromdat was.

• VraagJoerinaarzijntoekomstmethetoogopCF.Welkeproblemenkunnenzichmisschiengaan voordoen?Gaalsleefstijlcoachopzijnproblemeninenvoorziehemvanpositieveadviezen.

• VatdecasusJoerisamenvoordeobservatorendoordeleefstijlfactorenoptesommenwaarop CF-patiëntenzoudenmoetenwordengestimuleerd.Gaookinopdevaardighedendieeen leefstijlcoachindezecasusmoetbeheersen.

3.2LongaandoeningeninNederland

Aantallen

VolgensdewebsiteLongcijfers.nllijdeninNederland1.2miljoenmensenaaneenchronische longaandoening.DemeestvoorkomendelongaandoeningenzijnastmaenCOPD.Exactecijfersoverhet aantalmensenhieraanleid,zijnmoeilijktevinden.VolgensLongcijfers.nlhebbennaarschatting517.200 mensenastmaen545.900mensenChronischObstructieveLongziekte(COPD).HetNivelgeeftaandater in2018630.00mensenmetastmawarenen615.000metCOPD.Daarnaasthaddenindatzelfdejaar28.500 mensnelongkankeren1500mensencysticfribosis.

In2020overledenongeveer11.000mensenaaneenlongaandoening.Demeestemensenoverlijdenaan COPD(5.500)enaaneenlongonststeking(5.000).Onderdetopvijfvansterkstestijgersvoorwatbetreft doodsoorzaken,behorenzowelCOPDalslongontsteking.

Longkankerishierbijnietmeegenomen.In2021overledenruim10.000mensenaandegevolgenvan longkanker.Dejaarlijkskostenpostvoorlongaandoeningenisongeveer3miljard.

KominbewegingmetdeLonguitdaging

LongAlliantieNederland(LAN)heeftinsamenwerkingmeto.a.Longfondseennieuwbeweegprogramma ontwikkeldommensenmeteenlongziektetestimulerentegaanwandelen:deLonguitdaging.Ditiseen compleetpakketwaarmeezorgverlenersenbeweegprofessionalseenwandelgroepkunnenstarten. Bewegengezondisgezondvooriedereen.Maarvoormensenmeteenlongziekteisbewegenéxtrabelangrijk.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bron:Long Alliantie Nederland (19-12-2023)

https://www.longalliantie.nl/nieuws/kom-in-beweging-met-de-longuitdaging/#:~:text=Long%20Alliantie%20Nederland%20(LAN)%20heeft,beweegprofessionals%20een%20wandelgroep%20kunnen%20starten.

AlsjekijktwaardemeestemenseninNederlandaanoverlijdendanscorendelongaandoeningenhoog. Longkankerstaatopdetweedeplaats,COPDopplaatszesendeluchtweginfectiesopnegen.Astmakomt vakerbijvrouwenvoorenCOPDbijmannen.Ditlaatsteheefttemakenmetdearbeidsomstandigheden enhetrookgedragvanmannen.ErbestaateenduidelijkverbandtussenopleidingsniveauenCOPD.Mensen diepraktischopgeleidzijnhebbenduidelijkvakerCOPD.

Opdracht2 Presentatieoverlongaandoeningen

Maakeen(PowerPoint-ofPrezi-)presentatieoverlongaandoeningen,enpresenteerdezeaanjegroep. GeefhierinaanhetaantalpatiëntenperaandoeninginNederland.

• astmabijkinderen

• devoorspellingvandeWHOrondomCOPDendeoorzaakervan

• hetaantaldragersvantaaislijmziekteenderelatieervanmetonzegenen

• hetoverlijdensrisicobijlongontstekinginNederlandenwereldwijd.

3.3Bouwenwerkingvandelongen

Deademhaling

Alvorensaandachttebestedenaandebelangrijkstelongaandoeningen,gaanweinopdewerkingvanhet ademhalingsstelsel.Jeneemtmetjelongenzuurstof(O2)op.MetjelongenwordendeafvalstoffenCO2 (koolstofdioxide)enH2O(waterdamp)afgevoerd.Hetademhalingsstelselregeltdatenbewegingenvan borstkasenbuikhelpenbijhetademhalen.Bijborstademhalingtrekkendespierentussenderibbensamen entrekkenzodeborstkasop.Hetmiddenrifgaatdaarbijomlaag,deborstkaswordtgroterenerwordt ingeademd.Gaathetmiddenrifomhoog,danwordtdeborstkaskleinerenwordteruitgeademd.Datisde functievanhetmiddenrifbijademhalingenwenoemendezeademhalingbuikademhaling.Bijeenflinke uitademinghelpenookdebuikspierenmee.

Viadeneusen/ofdemondkomtdeluchtindeluchtpijp.Diebevattweebronchiën,diezichverdervertakken totheelveel,zeerkleinelongblaasjes(400miljoen).Indewandenvandelongblaasjesligteendichtnetwerk vanheelkleinecapillairen(haarvaten).ZuurstofkomthierindehaarvatenenCO2enH2Owordenuithet bloedgehaald.Hetduurtmaarzevensecondenvoordatdezuurstofdiejeinademt,bijjekleineteenis aangekomen.

Bovendeingangvanhetstrottenhoofdvoorkomthetstrotklepjedatbijhetslikkenvoedselindeluchtwegen komt.Deluchtwegenwordenopengehoudendoorflexibelbindweefseldat ‘kraakbeen'bevat.Ringvormige spierenzorgenervoordatdeluchtwegenwijderennauwerkunnenworden,omzodedoorsnedevande luchtwegenaantekunnenpassen.

Longvolume

Gezondelongenhebbeneeninhoudvan5tot7liter.Inrustishet ademvolume (AV)slechtseenklein gedeeltevandetotaleinhoud.OmtesportenisditAVechternietgenoeg.Deluchtdiewemaximaalkunnen opnemenbijeendiepeinademingnoemjede vitalecapaciteit.Dehoeveelheidvandezevitalecapaciteit wordtmedebepaalddoorgewicht,conditieenroken.Iemanddierookteneenslechtelichamelijkeconditie heeft,haaltbijeendiepeinademingbijvoorbeeldmaar2,5literluchtnaarbinnen.Eengoedgetrainde atleet6liter.

Gasuitwisselingenreguleringvandeademhaling

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Deluchtdieweinademenbestaatuitongeveer78%stikstof(N2),21%zuurstof(O2)en0,03%kooldioxide (CO2).Stikstofiseeninactiefgas(inertgas)enheeftnagenoeggeeninvloedopdeademhaling.Delucht dieweuitademenbevat16%zuurstofen5,6%kooldioxide.Onslichaamverbruiktdusongeveer5%zuurstof vandeluchtdieweinademenengeeft5,5%kooldioxideafaandelongblaasjes.

In-enuitademenwordtgeregelddoorhetademcentrumindehersenstam.Kleinezintuigenindehersenen, deaortaendehalsslagaderscontrolerenhetbloedenregistrerenwanneerdezuurstofconcentratietelaag ofdekooldioxideconcentratietehoogis.Degemiddeldevolwasseneademtbijrustigademhalenongeveer

vijftienkeerperminuutinenuit.Ditnoemjedeademfrequentie.NeemthetCO2-gehaltevanhetbloed toe,danwordtdeademhalingsneller.BijgezondemenseniseenverhoogdeCO2-concentratiedesterkste prikkelomdieperensnellerteademen.Neemthetzuurstofgehaltevanhetbloedtoe,danontstaateen langzamereademhaling.Hetademcentrumzorgterdanvoordatdeademhalingmindersnelenminder diepverloopt.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Weldepijlenaanhoudenzoalsdatbij anatomiegaat.

Omdatdelongenzelfgeendwarsgestreeptespierenbevatten,wordtdeademhalingsarbeidverrichtdoor hetmiddenrif,detussenribspieren(intercostalespieren),dehalsspierenendebuikspieren.Allespieren diebijdeademhalingwordengebruikt,staanviazenuweninverbindingmetdehersenen.De ademhalingsspierenkunnenzichalleenmaarsamentrekkenalsdezezenuwenintactzijn.Bijsommigenekenrugletselskanhetruggenmergdoorgesnedenzijnenzaldepatiëntoverlijdenalshijnietkunstmatig wordtbeademd.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Weldepijlenaanhoudenzoalsdatbijanatomiegaat.

Deuitademing(‘expiratie')verlooptnormaalgesprokenpassiefwanneerergeensprakeisvanlichamelijke inspanning.Deenergiedieindeelasticiteitvandelongenendeborstwandzitopgeslagen,kanworden gebruiktomluchtdelongenuittedrijven.Daaromhoevendeademhalingsspiereninrustnietteworden gebruikt.Tijdenszwareinspanningspeleneenaantalspierenweleenrolbijdeuitademing.Daarvanzijn debuikspierenhetbelangrijkst.Dezespierentrekkenzichsamen,zodatdedrukindebuikholtetoeneemt. Ditzorgtervoordathetontspannenmiddenriftegendelongenaandrukt,waardoorluchtuitdelongen wordtgeperst.

Inrustademenwebijelkeademteugcircaeenhalveliterluchtin:hetademvolume(AV).Volwassenen ademendaarbijongeveertwaalfkeerperminuutinenuit:de ademfrequentie (AF).Detotalehoeveelheid ingeademdeluchtisdan:12x0,5l=6literperminuut:het ademminuutvolume (AMV).Voorpersonendie nietaansportdoenendaarnaastooknogeenlongaandoeninghebben,wordthetAMVuiteindelijksteeds kleiner.

30-jarigeman

Gezondeniet-sporter

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Goedgetraindesporter

Rust

AF:15

AV:0,4l

AMV:6l

AF:12

AV:0,5l

AMV:6l

Maximaleinspanning

AF:25

AV:1,5l

AMV:37,5l

AF:40

AV:2l

AMV:80l

30-jarigeman

Topsporter

NietsportermetCOPD-klacht

Rust

AF:12

AV:0,5l

AMV:6l

AF:18

AV:0,3l

AMV:5,4l

Maximaleinspanning

AF:45

AV:4l

AMV:180l

AF:40

AV:0,6l

AMV:24l

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bekijkhetfilmpje'Ademhaling'.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Weldepijlenaanhoudenzoalsdatbijanatomie gaat.

Leesdeverdiepingsstof'Functionerenvandelongenbijouderworden'.

Opdracht3 Bouwenwerkingvanlongen

Bekijkhetfilmpje'Ademhaling'overdebouwvandelongen,ademhalingengaswisseling.

a. Vertelinjeeigenwoorden:

welkedriespierenbetrokkenzijnbijdeademhalingsbewegingen,enwelkefunctieiedereafzonderlijke spierdaarbijvervult.

b. Vertelinjeeigenwoorden:

Welkeroldeluchtdrukspeeltbijdeademhaling,enhoewedezeluchtdrukkunnenbeïnvloeden.

Opdracht4 Eenroutekaartvoorzuurstof

a. Maakeen ‘routekaart’ diederoutebeschrijftdiezuurstofaflegt.Vertrekpuntisdemond,eindpuntis dekleineteen.

b. Opdekaartkunjediversestations(organen)intekenenenbenoemen.

c. Hoeveeltijdkosthettotdatdezuurstofdiebijdemondjelichaambinnenkomtbijdekleineteen aankomt?

Opdracht5 Gasstofwisseling

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

a. Vertelenverklaarhoedeuitwisselingvangassenindelongenwordtgeregeld.

b. Watnemendezintuigjesinhersenen,aortaenhalsslagaderswaar?

c. Watis,enhoegrootisdeademfrequentieenhetademvolumeinrustvoorgezondevolwassenen?

Opdracht6 Presentatiebouwenwerkinglongen

Maakeen(PowerPoint-ofPrezi-)presentatieoverdebouwendewerkingvandelongen,enpresenteer dezeaanjegroep.

Opdracht7 Presentatielongvolumina

a. Toonviaeenpresentatie(PowerPointofPrezi)welkesoortenlongvoluminawordenonderscheiden.

b. Koppeldezepresentatieaaneendemonstratievoorjegroep.

Opdracht8 Ademfrequentieenademvolume

a. Vertelineigenwoordenwatdebegrippen ‘ademfrequentie’ en ‘ademvolume’ betekenen.

b. Gauitvanjezelf(gezond,ongeveer18jaar).Welkegetallenmagjedanverwachtenvoor‘ademfrequentie’ en ‘ademvolume’ tijdensrusténtijdenseenbehoorlijkeduurloop?

3.4Astma

Watisastma?

Astmaiseenveelvoorkomendechronischeziektevandeluchtwegendiezichvooralkenmerktdoor ademhalingsproblemen.Ongeveer2.5%vandeNederlandersheefstastma.Bijna6%rapporteertzelfdat zeastmaklachtenhebben.Astmakomtvooralbijkinderenvoor.Eénopde20kinderenheeftastma.Het komtvakerbijjongensdanbijmeisjesvoor.Bijvolwassenenkomtastmabijvrouwenvakervoordanbij mannen.Mensenmetovergewichthebbeneengroterrisicoopastma.Deschattingenoverhetaantal mensendatastmaheeftlooptuiteenvan500.00tot600.000.Deverwachtingisdathetaantalmensenmet astmaindetoekomstzalstijgen.

Bekijkhetfilmpje'Astma-Watgebeurterinjelongen?'.

Erzijnverschillendesoortenastma,zoalsallergischastma,niet-allergischastma,inspanningsastmaen ernstigeastma.Vaakheeftiemandmeerderevormenvanastmategelijk.Bijastmakunnenerperiodeszijn datiemandweiniglastheeft,afgewisseldmetperiodesmetjuistveelklachten.Bovendienbeleeftiedereen astmaanders.Alsastmabijvoorbeeldhindertinhetwerk,ofbijanderedagelijksebezigheden,heeftdat veelinvloedophetleven.Endatisnietaltijdgemakkelijk.

Oorzakenvanastma

Voorastmaishelaasnoggeenechteoorzaakaantewijzen,maarerzijnwelfactorendiedekansopastma vergroten:

• Erfelijkheid

Bijastmaspelenerfelijkefactoreneenrol.Alserindefamilieastmavoorkomt,heefteenkindongeveer 25%kansomastmatekrijgen.

• Omgevingsfactoren

Wanneerjeregelmatigincontactkomtmetstoffendieeenallergischereactieopkunnenroepen,isde kansgroterdatjeastmaontwikkeld.Daarnaastkunjedenkenaanluchtvervuilingengiftigestoffen zoalsverf.

• Kinderendietevroegzijngeborenofeenlaaggeboortegewichthebben,hebbeneengroterekansop astma.

• Kinderenwaarvandemoederrooktetijdensdezwangerschap,hebbenmeerkansom(later)astmate krijgen.

Isastmaerfelijk?

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Astmaiseengenetischcomplexeziekte.Datbetekentdatmeerderegenenincombinatiemetmeerdere omgevingsfactorendeziekteveroorzaken.Wewetenuitonderzoekdatalsastmaindefamilievoorkomt, bijvoorbeeldeenvaderofmoeder,dekansopastmaeenstukgroteris.Bijastmapatiëntenkrijgtéénop devierkinderen(25%)zelfookastma.Onderdenormalebevolkingisdatongeveer8%.Devraagishoe datkomt.Doorgedeeldeomgevingsfactorenofdoorgenetischefactoren?Wewetenuittweelingonderzoek inNederlanddatongeveer50tot60%vanastmaerfelijkis.Maarastmaiseensamenwerkingtussen erfelijkheidenomgeving.Datbetekentdusdatdematewaarinastmatotuitingkomt,ookafhangtvande omgeving.

Bron:Astma - Is astma erfelijk? |

Cyberpolihttps://www.cyberpoli.nl/astma/faq/33#:~:text=Door%20gedeelde%20omgevingsfactoren%20of%20door,ook%20afhangt%20van%20de%20omgeving.

Symptomen

Ondanksdeverschillendevormenvanastma,treedteenaantalsymptomenregelmatigop,zoals:

• benauwdheid

• hoesten

• piependeademhaling

• kortademigheid

• jeukendeogen

• gebrekaanenergie.

Jehebtnietaltijdlastvanastma,astmatreedtaanvalsgewijsop.Eenaanvalvanastmaisminofmeer onvoorspelbaar.Bijeenastma-aanvalgebeurtervanallesindelongen.Alsdelongenwordengeprikkeld doorstoffenwaariemandgevoeligvooris,zwellendeslijmvliezeninneus,keelenlongenop.Deslijmvliezen producerendanabnormaalveelvochtenslijm.Despiertjesdieomdeluchtwegenheenzitten,raken verkramptentrekkensamenenversmallenzodeluchtwegen.Ademenwordtmoeilijker.Delongenraken overvolmetluchtdienietgenoegververstwordt.Aldezereactiessamenvormeneenastma-aanval.Bij eenastma-aanvalademtiemandminderluchtinofuit,wateenangstiggevoelgeeft,maarhetisnietdirect gevaarlijk.Astmapatiëntenhoestenveelenhebbeneenpiependeademhaling.Eenaanvalkankort,maar netzogoedenkeledagenduren.Bijkinderenisjeukopdeborstofindenekvaakeenvandeeerste symptomen.

Astmageeftnietcontinuklachten.Tochisheteenziektedienietovergaat.Ditkomtdoordatdelongenbij astmaaltijdeenbeetjeontstokenzijn.Daarmeeishetniethetzelfdealseenlongontsteking.Bijeen longontstekingzijndelongenmeestalontstokendooreenbacterie,waarbijeenbehandelingmetmedicijnen snelkanhelpen.Astmaklachtenkunnensomswekentotmaandenaanhouden,bijvoorbeeldnagriep.Soms zijnerooklangereklachtenvrijeperiodes.Danlijktastmagenezen,maardatishetniet.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Voldoendesportenenbewegenhelptastma-aanvallentevoorkomen.Maarsomsisdatmoeilijk,omdat mensenmetastmasnellerbenauwdkunnenworden.Tochdoorzettenhelpt,langereinspanningkande benauwdheidhelpenoverwinnen.Eenhalfuursportenofbewegenperdagisvaakgenoegomlongen sterkertemaken.Kinderen,jongerenenmensenmetovergewichtwordtaangeradendagelijkseenuurte sporten.

Vormenvanastma

Devolgendevormenvanastmakomenvoor:

• allergischastma

• niet-allergischastma

• inspanningsastma.

Allergischastma

Allergischastmakomtvaakvoor.Bijdezesoortwordtiemandbenauwdzodrahijstoffeninademtwaarvoor hijallergischis.Bijvoorbeeldstuifmeel,huisstofmijtofhuidschilfersvanhuisdieren.Somsooklokken bepaaldevoedingsstoffen(ofstoffeninmedicijnen)eenreactieuit.Alshetlichaameenvandeprikkels inademt,maakthetdestofhistamineaanenditveroorzaaktdeallergischereactie.

Niet-allergischastma

Bijniet-allergischastmakrijgjeklachtenvanniet-allergischeprikkels,zoalsuitlaatgassen,rook,benzine, parfumofschoonmaakmiddelen.Daarnaastkaniemandlasthebbenvanweersomstandigheden,zoals kou,mistenvochtigelucht.

Inspanningsastma

Inspanningsastmageeftbenauwdheidbijinspanningensport.Klachtenontstaanvooraldoortesnelin bewegingtekomen.Afhankelijkvandesporttakenhetniveauvansportbeoefeningkomtinspanningsastma bijelftotvijftigprocentvandesportersvoor.

https://www.anpfoto.nl/search.pp?pictureid=427732697&page=3&pos=148

Demeestinhetoogspringendeverschijnselenzijnkortademigheideneenpiependeademhalingnaeen korteintensieveinspanning.Ditkanzoheftigzijn,datdesporterdeinspanningmoetstaken.Bijeenwat langereinspanningkandesporterdezebenauwdheidsomsoverwinnen.Andereklachtenvandesporter kunnenzijn:hoestentijdensofnahetsporten,pijnbijhetademenenverminderdprestatievermogen. Sportersmetovergevoeligheidvandebovensteluchtwegenhebbeneerderlastvaninspanningsastma. Eenveelvoorkomendebijkomendeklachtishetchronischhoesten(vooral ’snachts).Klachtenkunnen toenemenbijwarmeendrogeweersomstandigheden,kou,temperatuurswisseling,mist,rook, luchtverontreiniging,emotiesenstress.Verkoudheidofgriepmakenluchtwegenextragevoeligenkunnen dusextraklachtenopleveren.

De ‘1500-meter-kuch’ iseentypischeklachtvanschaatsers,maarookvanvoetballersnaenkeleintensieve sprints.Dekortademigheidhoudtsomsweleentottweeuurnadeinspanningaan.Deinspanningfungeert hieralsuitlokkervandevernauwingvandeluchtwegen.Hoeintensieverdeinspanning,hoeheftigerde klachtenzullenzijn.

Eenartskandediagnosevaninspanningsgebondenvernauwingvandeluchtwegenvrijeenvoudigstellen aandehandvanhetverhaalvandesportereneeninspanningstest.

Factorendiedekansopeenastma-aanvalvergroten

Zoalsblijktuitdeverschillendevormenvanastma,kunnenallerleifactoreneenaanvaluitlokken.Bij inspanningsastmaisdatdeinspanning.Daarnaastspelendevolgendefactoreneenrol:

• pollen,stof,veren,luchtvervuiling,sigarettenrooktotzelfsdegeurvanparfums,verfen huishoudproducten

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• stress,angstenweersomstandigheden(koude,luchtvochtigheid,mist)

• bepaaldemedicijnen.

Oorzaakastmaaanval

Demeesteastma-aanvallenwordenveroorzaaktdoorvirussen.Hetzijndezelfdevirussenalswaarje verkoudenvanwordt.Iedereenisweleensverkouden,datisonvermijdelijk.Welkunjeervoorzorgendat jemindervatbaarwordtvoorverkoudheid.Datdoejedoortezorgenvooreengoedeweerstand.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN

Eengoedeweerstandbouwjeopdoor:

• bewegenofsporten

• gezondeten

• voldoendeslapen

Bron:Astma-aanval | Longfonds

https://www.longfonds.nl/longziekten/astma/omgaan-met-astma/astma-aanval

Medicatie

Erbestaantweesoortenmedicijnendieveelvuldiggebruiktwordenbijmensenmetastma: luchtwegverwijdersenontstekingsremmers.Inhetmerendeelvandegevallenwordendezeviaeeninhalator ofpufferviademondingebracht.

Luchtwegverwijderszorgenervoordatdespiertjesrondomdeluchtwegenverslappen.Deluchtwegen wordenhierdoorvrijsnelweerwijder,zodatiemandmeestalminderkortademigwordt.Deontsteking geneesternietdoor.Ontstekingsremmerskunneningenomenwordenmetbehulpvaneeninhalatorofin tabletvorm.Ditmiddelbestrijdtontstekingenindelongen,waardoordelongenminderheftigopprikkels reageren.Ditgeefteenverminderingvanastmagerelateerdeklachten.Hetduurteenaantalwekenvoordat ontstekingsremmerswerken.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/girl-having-asthma-allergy-using-inhaler-381182923

Astmaenbekendetopsporters

MarleenVeldhuis

Opmomentendathetastmagoedondercontroleis,kunnenerzelfsmetastmaprestatiesvanwereldformaat geleverdworden.Bekendesporterskunnenvelendewegtonen:zijleerdenmetastmatelevenenereen sportcarrièremeeoptebouwen.Enkele(oud-)topsportersmetastmazijnPaulaRadcliffe,Haile Gebreselassie,DavidBeckham,MarleenVeldhuis,ErbenWennemarsenJaccoEltingh.

Opdracht9 Astma

a. Vertelenverklaarwateenastma-aanvalis.

b. Hoemaakjejouwgroepduidelijk,hoeeenaanvalvanbenauwdheidaanvoelt?Bedenkeenmethode waarbijdeademhalingflinkwordtbemoeilijkt.

Opdracht10 Levenensportenmetastma

Bekijkhetfilmpje'Eendagmeternstigeastma'.

a. Geefeensamenvattingwathetbetekentommet(ernstige)astmatemoetenleven.

b. Vraagviahetlongfondsdegratisbrochureaan:zwemmenmeteenlongziekte.

Noteerdebelangrijkstetipsmetbetrekkingtotzwemmenmeteenlongziekte.

Opdracht11 Topsportersmetastma

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Enkelemarathonlopers,schaatsersensportzwemmersblekendeallerbesteinhundisciplinetekunnen wordenondanksastma,datzevanjongsafaanhadden.BehalvedeindetheoriegenoemdeMarleen Veldhuis,kozenookschaatserBartVeldkampenmarathonloperHaileGebreselassieensportwaarbijhet aerobeuithoudingsvermogeneengroterolspeelt.Verklaarinjeeigenwoordendater – ondanksde belemmerendefactorastma – tocheentopsportcarrièremogelijkis.

3.5COPD

WatisCOPD?

COPDisdeafkortingvanChronicObstructivePulmonaryDisease.Ditbetekentchronischobstructieve longziekte:eenaanhoudendeblokkadeindelongen.Debelangrijkstealgemenekenmerkenzijn kortademigheid,hoesten,weinigspierkracht,gewichtsveranderingenbenauwdheid. BinnenCOPDwordentweeaandoeningenonderscheiden:

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• chronischebronchitis

• longemfyseem

Bekijkdefilmpjes'WatisCOPD','COPD-watgebeurterinjelongen?'en'Act2Care:COPD'.

VolgenshetLongfondshebbenzo'n600.000menseninNederlandCOPD.HetCBSschathetaantalop 546.000(2021).AlsjekijktnaarziektesdiedehoogstesterfteinNederlandveroorzaken,staatCOPDopde zesdeplaats.VolgensdeWereldgezondheidsorganisatie(WHO)islongschadedoorCOPDwereldwijd doodsoorzaaknummer3.

COPDkomtmeestalvoorbijmensenouderdan40jaarenvrijweluitsluitendbij(ex-)rokersenmensendie doorhunberoepzijnblootgesteldaanschadelijkestoffen,zoalsoplosmiddelenenasbest.Rookof stofdeeltjesveroorzakeneenlangdurigaanhoudende(chronische)ontstekingvanhetslijmvliesinde luchtwegen.Datraaktdaardoorsteedsmeerbeschadigd.

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.vzinfo.nl/copd/leeftijd-en-geslacht RelatieCOPDenleeftijd.

StadiavanCOPD

ErbestaateenclassificatievanvierstadiadiemenbinnenCOPDwereldwijdonderscheidt.Dezeindeling isgebaseerdopdezogenaamdeademkrachtvolume.

GOLDI-lichte(milde)COPD

Ersprakevaneenlichtebeperkingvandeluchtstroom,maarmeniszichnietaltijdbewustdatdelongfunctie abnormaalis.

GOLDII-matigernstigeCOPD

Debeperkingvandeluchtstroomgeeftklachtenalshoesten,slijmopgevenenkortademigheidbijinspanning. Inditstadiumvraagtmenmeestalomeenmedischebehandeling.

GOLDIII-ernstigeCOPD

Debeperkingvandeluchtstroomisverderverminderd.Menklaagtovertoegenomenbenauwdheid, vermoeidheid,beperkingenindagelijkseactiviteiten.Detoegenomenklachtenbeïnvloedendekwaliteit vanleven.

GOLDIV-zeerernstigeCOPD

Dezeerernstigeverminderingvandeluchtstroomheefteenbeperkendeinvloedophartenvaten.Soms isdagelijkstoedienenvanextrazuurstofnoodzakelijk.Deklachtenkunnennulevensbedreigendzijn.

OorzakenvanCOPD

DebelangrijksteoorzaakvanCOPDisroken.85%wordterdoorveroorzaakt.Uiteindelijkkrijgt10tot20% vanderokersCOPD.HetisnietvoorspelbaarwiewelofgeenCOPDkrijgt.Hoemeerenhoelangermen gerooktheeft,hoegroterdekansopCOPD.DemeesteCOPD-patiëntenzijnouderdan40jaar.Naastroken zijnernoganderemogelijkeoorzakenvanCOPD.Jekunthierbijdenkenaan:

• Astma,longontstekingenanderelongziekten

• Errfelijkeziekten

• Schadelijkestoffen,zoalshoutstof,lijmenverfdampen

• Luchtvervuiling,bijvoorbeelddoorfijnstof.

Risicotest

Bekijkopdewebsite'Longfonds-COPD-risicotest'.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Chronischebronchitis

Bijchronischebronchitiszijndezijndebronchiënpermanentontstoken.Debronchiënzijndevertakkingen vandelongen.Dezezijngeïrriteerdendaardoorproducerendeslijmvliezenmeerslijmdannormaal.Dit lijdttotonderanderebenauwdheid,kortademigheid,veelvuldighoesten(metopgevenvanslijm)enin eenlaterstadiumeenpiependeademhaling.

Deziekteismoeilijktebestrijdenenjezietdanookdatchronischebronchitislangzaammaarzekererger wordt.Delongenrakensteedsverderbeschadigdenhierdoorneemtdefunctievandelongensteedsverder af.BijernstigeCOPDkandelongfunctiemetmeerdandehelftverminderen.Eenbelangrijkeklachtdaarbij iskortademigheid.Ineersteinstantiegebeurtdatalleenbijinspanningenineenlaterstadiumheeftiemand hiervrijwelaltijdlastvan.Somswordtdepatiëntzobenauwd,datdedagelijksebezighedenalsaankleden eneenstukjelopenbijnaonmogelijkworden.Deziektekandaardoorernstiginvaliderendzijn.

Longemfyseem

Bijlongemfyseemgaanlangzaammaarzekersteedsmeerlongblaasjesstuk.Dewandenvandelongblaasjes rakenzobeschadigddatzenietmeergoedwerken.Deelasticiteitverdwijntuitdelongblaasjes.Jekunt ditvergelijkenmeteenbalondiejeeenaantalkeerhebtopgeblazen.Delongblaasjesvoorzienjevan zuurstof.Zondergoedwerkendelongblaasjesishetmoeilijkomvoldoendezuurstofbinnentekrijgen.De

meestemensenmetlongemfyseemzijndanook(extreem)kortademigenbenauwd,hebbenweinigenergie enzijnsnelmoe.Zemoetenlerenomgaanmetdehoeveelheidenergieenditgoedverdelenoverdedag enbelangrijkeactiviteiten.

Bekijkdefilmpjes'Energie,hoegaikerslimmeeom?'en'Douchen,hoegaikommetmijnenergiealsik eenlongziekteheb?'.

Longemfyseemisonomkeerbaarenwordtmeestalsteederger,zekeralsdepatiëntnietstoptmetroken. Genezingisnietmogelijk.

Bekijkdewebsite'Longfonds-Longemfyseem'.

Behandelingenmedicatie

DeaandoeningendieCOPDveroorzakenkunnennietgenezenworden.Debehandelingrichtzichdusop hetverminderenvandeklachtenenhetvoorkomenvanverslechtering.Alsdepatiëntrookt,isstoppen metrokennatuurlijkhetbestemedicijn.Ookhetonderbegeleidingsportenkansomsverbeteringbrengen voorCOPD-patiënten.ErzijninNederlandsteedsmeerfitnesscentradiefaciliteitenbiedenaan COPD-patiënten.

OokbijCOPDwordtgebruikgemaaktvanontstekingsremmersenluchtwegverwijders.Insommigegevallen wordencombinatiepreparatenvoorgeschreven.Combinatiepreparatenbevatteneencombinatievaneen ontstekingsremmereneenlangwerkendeluchtwegverwijder.De corticosteroïden houdendeontsteking vanhetslijmvliesondercontrole,terwijldeluchtwegverwijderdeluchtwegenlangdurigverwijdtenzode benauwdheidvermindert.

HetverschiltussenastmaenCOPD:

AstmaenCOPDzijnbeideluchtwegaandoeningen,maarerzijneenaantalverschillen.BijCOPDzijnde luchtwegenvernauwddoorbeschadiging,zoalsroken.

DesymptomenbijastmazijnperiodiekenbijCOPDchronisch.Hetverloopbijbehandelingismetastma gunstigerenpatiëntenkunnenergemiddeldoudermeeworden.COPDverergertgeleidelijkende levensverwachtingvermindertgaandeweg.

ASTMA

Risicofactor(belangrijkste)

Symptomen

Leeftijd

Verloopziekte

Levensverwachting

Longfunctie

Meerbewegen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Erfelijkeaanleg

Periodiek

Alleleeftijden

Overwegendpositief,aldanniet metmedicatie

Normaal

Normaal,bijoptimale behandeling

COPD

Roken

Chronisch

Boven40jaar

Chronisch,geleidelijkverergerend

Verminderd

Verminderd,ookbijoptimale behandeling

DoordatademhalenvoorCOPD-patiëntenmoeilijkerisgeworden,kostelkeademhalingextraenergie.Toch iseenactievelevensstijljuistvoorhenvangrootbelang.Bewegingtraintdespieren.Eengoedeconditie zorgtvoorminder(vermoeidheids)klachtenenvooreensnellerherstelnaeenverkoudheidofgriep.Ondanks vermoeidheidenanderebelemmeringen,moetelkedagaandeconditiewordengewerkt;bijvoorbeeld wandelen,fietsenofzwemmen.Deleefstijlcoachkaneengrotebijdrageleverendoorbeweegprogramma's optestellen,samenmetdepatiënt.Diemoetzijnangstomtebewegenoverwinnen.Alnaenkeleweken ontstaatmeestaleenfysiekbetergevoel.Zorgeventueeldatje – inoverlegmetdebegeleidendearts – een

snelwerkendeluchtwegverwijderbijdehandhebt.Veelbewegenkanookeenopluchtendeffecthebben bijvervelendegevoelens,angstenendepressieenzorgterdusookvoordatdepatiëntzichpsychischbeter voelt.

COPDenbewegen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

1.35%vandemensenmetCOPDbeweegtniet

2.24%vandemensenmetCOPDbeweegtwelmaarwilmeerbewegen 3.41%vandemensenmetCOPDgeeftaanvoldoendetebewegen

4.30%vandemensenmetCOPDvoeltzichonvoldoendeinstaatomtewerkenaangezondheiden welzijn

5.slechts17%vandemensenmetCOPDwordtdoorzorgverlenersaangemoedigdomtebewegen TrainenensportenverbetertdekwaliteitvanlevenvoormensenmetCOPD.Erisveelonderzoekgedaan naartrainingsprogramma’somtesportenvoormensenmetCOPD.Daaruitblijktdatlichamelijkeactiviteit eenpositiefeffectheeftbijCOPD,ookalbeperktdekortademigheiddeintensiteitvandeinspanning.Veel deelnemershebbenminderlastvankortademigheidenvermoeidheidalszegaantrainen.Ookhun emotioneelfunctionerenverbetert.Bovendienhebbenzehetgevoelmeercontroletehebbenoverhun ziekte.Ookkunnenzefysiekmeeraanenverbeterthunfunctionelecapaciteit,diebepaaldwordtdoorte kijkenhoeverzeinzesminutenkunnenlopen.

Bron:www.allesoversport.nl/artikel/sporten-en-leven-met-copd/

Bekijkdewebsite'Longeneneenleven-Blijvenbewegen'.

Stoppenmetroken

COPD-patiëntenmoeteneigenlijkdirectstoppenmetroken,rookvermijdenenschoneluchtopzoeken. Rokershebbensowiesoaleenverminderdelongfunctie.IngevalvanCOPDgeldtditnogsterker.Ditwordt duidelijkuithetafgebeeldediagramuitwetenschappelijkonderzoek.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.

Zodramensenstoppenmetroken,wordtdeversneldeachteruitgangomgebogenineennormale veroudering.Hetisdusnooittelaatomtestoppen.Stoppenmetrokenlevertdirectvoordelenop.

Symptomenzoalsderokershoestverminderenvaakalnaeenpaardagentottweeweken.Nazesmaanden voelenmensenzichvaakveelbeter.Ookdevermoeidheidvermindert.

Leesdeverdiepingsstof'Depressie,angst,steunenbegeleiding'.

RisicofactorenvanCOPD

Chronischebronchitis

• roken

• passiefroken

• werkenineenruimtewaarveel(giftige)stofdeeltjesvoorkomen(houtdeeltjes,uitlaatgassen, roetdeeltjes)

• niet-allergischeprikkels,zoalsbak-enbraadluchtjes,parfum,luchtvanspaanplaatofisolatiemateriaal enchloorlucht.

Longemfyseem

• roken

• slechtbehandeldeastma

• ookbepaaldeberoepenofhobby’skunneneenbeïnvloedendefactorzijn,zoalsglasblazer, trompetspeler,hobospelerenkapper(haarproducten).

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht12 COPDendeindelinginclassificaties

a. WelkedrieaandoeningenkunnenwebijCOPDonderscheiden?

b. HoewordtCOPDveroorzaakt?

c. HoewordtCOPDmogelijkverergerd?

d. WaarommerkteenCOPD-patiëntzijnziektenietop?

e. VerduidelijkmeteigenwoordendevierGOLD-classificaties.

Opdracht13 COPDstatistiek

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.

COPDenleeftijd

a. Welkeconclusieskunjetrekken,alsjedegrafieknaderbestudeert?

b. WaaromzijnnietalleCOPD-patiëntenindezegrafiekterugtezien?

Opdracht14 KortademigheidvanCOPD-patiënten

a. VertelinjeeigenwoordenhoekortademigheidbijCOPDbijrusteninspanningkanveranderen.

b. WelkadviesgeefteenartsaaneenpatiëntbijwiesindskortCOPDisgeconstateerd?

c. WelkemiddelenkaneenartsinzettenomdeinvloedvanCOPD-klachtenteverminderen?

Opdracht15 MedicatiebijCOPD

a. GeefinjeeigenwoordeneenoverzichtvandetweesoortenmedicatievoorgemiddeldeCOPD-patiënten.

b. Waaromwordtdezemedicatievoorgeschreven?

c. Watbewerkstelligtdezemedicatie?

d. Opwelketweemanierenkandezemedicatiewordentoegediend?

Opdracht16 Kenmerkendeverschillen

a. Verduidelijkmeteigenwoordenhetverschiltussenlongemfyseemenchronischebronchitis.

b. Verduidelijkmeteigenwoordendeverschillentussenlongemfyseemenchronischebronchitisenerzijds enastmaanderzijds.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht17 Deinvloedvanroken

a. Kopieerdegrafiekineen(PowerPoint-ofPrezi-)presentatie.

b. Legaandehandvandezepresentatieuitwatdezegrafiekaantoont.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.

3.6Taaislijmziekte(cysticfibrosis)

Watistaaislijmziekte?

Taaislijmziekte(CysticFibrosis=CF)iseenaangeborenaandoening,waarbijslijmdatopdiverseplaatsen inhetlichaamwordtafgescheidenabnormaaltaaiis.Debelangrijksteplaatsenwaarhettaaieslijmwordt gevormdzijndelongen,hetmaag-darmkanaal,delever,dealvleesklierendeteelballen.Deklachten wordenoverhetalgemeensteedsernstigerworden.HierdoorwordenmensenmetCFmeestalminderoud. Naarschattinghebben1500menseninNederlanddezeziekte.DeNederlandsecysticfribrosisstichting schathetaantalop1750,waarvanongeveer550kinderen.CFisdaarmeeéénvandemeestvoorkomende erfelijkeaandoeningenmeteenbeperktelevensverwachting.

Bekijkhetfilmpje'Cysticfibrosisenjelichaam'.

Oorzaak

Taaislijmziektewordtveroorzaaktdooreendefectgen.Wanneerjeééndefectgenhebt,benjedragervan deziekte,maarwordjeerzelfnietdoorgetroffen.Alseenkindvanbeideouderseendefectgenmeekrijgt, zalzichtaaislijmziekteontwikkelen.Erisgeenrisicoverschiltussenmeisjesenjongens.Tegenwoordigis hetmogelijkomtetestenofiemandhetcysticfibrosis-genbezit.Ditgebeurtvooralalsiemandinzijnnaaste familieeencysticfibrose-patiëntheeft.

Symptomen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Desymptomenkunnenzichaltijdensdezuigelingenleeftijdmanifesteren,veelaldoorgroeiachterstand enchronischeluchtweginfecties.Vooraldoordeluchtweginfectieshebbenpatiënteneenduidelijkgeringere levensverwachtingdannormaal.Deverminderdeproductievanalvleesklierenzymenveroorzaaktdaarbij eenvertraagdegroei,eenvettigediarreeeneentekortaanvetoplosbarevitaminen.Bijjongenskan onvruchtbaarheidoptreden.Bijpasgeboreneniservaaksprakevaneenstofwisselingsstoornis.CF-patiënten hebbenregelmatigtrommelstokvingers.

Benauwdheid,kortademigheidenhetophoestenvanviestaaislijmzijndemeestvoorkomendesymptomen vantaaislijmziekte.Patiëntenontwikkelenbronchitisoflongontsteking.Ookkunnendeafvoergangenvan dealvleesklierverstoptraken,ditzorgtvoorspijsverteringsstoornissen.Hierdoorisvetopnameinhet spijsverteringskanaalmindergoedmogelijk.Omdittecompenseren,moeteenCF-patiëntmeeretendan gemiddeldomoplichaamsgewichtteblijven.Ookdevitamineopnamekanzijnverstoord,ditheefteen verslechterdeconditietotgevolg.

Aanwijzingenvoorcysticfibrosis

Tegenwoordigwordtcysticfibrosisvaakalvoorhettweedelevensjaarontdekt.Aanwijzingenvoordeziekte zijn:

• Aanhoudendhoestenenslijmopgeven

• Stinkendevetteontlasting

• Sterkzoutsmakendzweet

• Terugkerendeluchtweginfecties

• Geringeeetlust(vooraltijdensluchtweginfecties)

• Groeiachterstand

• Verstoppingvandedarmenbijdegeboorte

Bron:Symptomen van cystic fibrosis | Longfonds

https://www.longfonds.nl/longziekten/cystic-fibrosis/symptomen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Debelangrijkstedoodsoorzaakbijdezepatiëntenisademhalingsfalen.Intensieveantibioticatherapiewerkt steedsmindergoed.Deziekteverergertendeprognoseverslechtert.

Doornieuweinzichtenenverbeterdebehandelingisdelevensverwachtingdelaatstedecenniawelsterk verbeterd.Vanpatiëntendieindejarenvijftigwerdengeboren,haaldeslechtstienprocentdevolwassen leeftijd.Vandegenendieindejarenzeventigwerdengeboren,haaldeongeveerzestigprocentzijn25e verjaardag.HetaantalvolwassenpatiënteninNederlandbedraagtongeveerzeshonderd.

Leesdeverdiepingsstof'Sport,bewegenenfysio'en'Longontsteking(pneunomie)'.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht18 PresentatieCysticFibrosis

Toonviaeenpresentatie(PowerPointofPrezi)deaandoeningCFenbespreekdezevervolgensmetjegroep. Gadaarbijinopdevolgendethema’s:

a. WatmaaktCFzo’nbijzondereziekte,tussenalleanderelongaandoeningen?

b. WaaromkanCFnietgenezenworden?

c. WelkesymptomenengevolgenheeftCFzoal?

3.7Gevolgenvanlongaandoeningen

Stopmetroken!

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/doctor-uses-stethoscope-check-patients-heartbeat-2366863611

CeesheeftCOPD:'Mijnlongartsriepaljaren'stopnoumetroken'’.Helaassloegikzijnwijzeraadinde wind.'

Ervarenproblemen

Mensenmeteenlongaandoeningervarenveelproblemeninhetdagelijksleven.Voordemeerderheidis hetmoeilijkombepaaldekenmerken,zoalskortademigheidondercontroletekrijgen.In2022wasbij82% vandemensenmetCOPDsprakevaneenmatigeofernstigeziektelast.21%vandemensenmetastmaen 43%vandemensenmetCOPDgafindatjaaraandatzematigtotslechtfunctionereninhundagelijks leven.Zeervarenbijvoorbeeldeenbeperktemobiliteit,pijnenwordenbeperktinhundagelijkseactiviteiten.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Graagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipeline.Bron: https://www.nivel.nl/sites/default/files/bestanden/1004507.pdf

Kwaliteitvanleven

Eenlongaandoeningheeftgrotegevolgenvoordekwaliteitvanleven.Hetheeftzowellichamelijke, psychischealssocialegevolgen.Eengezondeleefwijze,eenpositieveinstelling,voldoendebewegingen somsextrazuurstofhebbeneenpositieveinvloedophetverloopvanlongaandoeningen.

Psychischegevolgen

Depsychischegevolgenzijnafhankelijkvandeernstendeaardvandeaandoening.Innoggroteremate wordendepsychischegevolgenbepaalddoorhoeiemandmetproblemenenstressomgaat.Veelhangt samenmetdevooruitzichtenopherstel.IemandmetbijvoorbeeldCOPDofCFwordtnietmeerbeter.Bij dezechronischeziektenzijndebeschadigingennietteherstellen.Datbeïnvloedtuiteraardhetgeestelijk welzijn.Vaaktreedtdanzelfbeklagop,maarookanderenegatieveemotiesstekendekopop.Diehelpen natuurlijkniet,sterkernog:zebrengendepatiëntverderindeneerwaartsespiraal.Hetiswelbelangrijk omdeklachtenenachteruitgangvanhetgeestelijkwelzijnserieustenemenendehulpookhieropafte stemmen.

Lichamelijkegevolgen

Delichamelijkeoffysiekegevolgenvanlongaandoeningenlopennogalsterkuiteen.Zezijndanooksterk afhankelijkvandesoortendeernstervan.Erzijnmensendiegeenenkelebeperkingervarenenmensen metzeerernstigebeperkingen.Eengoedeaanpakkanwelbijdragenaaneenmindersnelleachteruitgang vandelongen.Ookkunnenklachtenverlichtworden.Debehandelingvaneenartsiseendeelvande aanpak.Daarnaastkunnendepatiënt,zijnomgevingendeleefstijlcoachveeldoen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/group-women-walking-city-park-polewalking-2152499565

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/older-couple-biking-on-asphalt-road-1434347408

Alsiemandmeteenlongaandoeninghetbenauwdkrijgtbijhetoplopenvandetrapofmetklusjesinhuis, iserdeneigingdezelichamelijkeinspanningtevermijden.Zowordenmensensteedsminderactief.Deze spiraalmoetdoorbrokenworden.Bewegenheeftopdenduurpositievegevolgenvoorhetlichaam.Het nadeelvaninactiviteitisookdatdevitaliteitachteruitgaatenerteweinigenergieisvoordagelijksedingen, laatstaanvoorleukedingen.Aanextrabewegenkomtiemanddanalhelemaalnietmeertoe.Hetis belangrijkdatdezeneerwaartsespiraalvanmeerbenauwdheid,minderbewegenennógminderkunnen doen,doorbrokenwordtdoorregelmatigtebewegen. ‘Moeheidmetmoeheidbestrijden!’ Bewegengeeft lucht,energieeneenbetereweerstand.

Gevolgenvanlongaandoeningengeïllustreerddoorde gevalsomschrijvingvanastmapatiëntbijCIRO,Roy(41)

‘Alskindgroeideikovermijnastmaheen.Helaaswerdikeenstevigeroker,waardoorhetastmainernstige mateterugkwam.Ikkreegzelfseenblijvendevernauwingvanmijnluchtwegen.Ikmoestermijnbaanbij McDonaldsvooropgeven,wantikkonnietmeertegendekeukendampen.Uiteindelijkbenikzelfsafgekeurd: ergfrustrerend.

Ditvoorjaarginghetechtmis:ikkreegeenvreselijkeastma-aanval.Ikbeldemijnzusendieregeldedat buurvrouwEllysnelkwam.Ikmoestophandenenvoetennaardevoordeurkruipen.Ellybeldemeteen112, wantzijwistvantweeeerdereaanvallendatdezesituatieernstigwas.Halsoverkopwerdikmetdeambulance naardeintensivecaregebracht.Daarkreegikooknogeenpaniekaanvaldoorhetbeademingsmasker.Het voeldealsofikstikte.Ommijnlichaamrusttegeven,hebbenzemetoenineenkunstmatigecomagebracht, enaandelongmachineaangesloten.Gelukkigliephetallemaalgoedaf.Vandiedriewekencomaweetik nietsmeer.

Toenikbijkwam,konikeerstniksmeer.Pastoendebeademingerafmocht,konikweeretenendrinken.Ik mochttoenookgaanoefenenenkreegopdeverpleegafdelingeenfiets:zozouikeenvoorspronghebbenbij mijnrevalidatiebijCIRO.Diehebiknuachtwekenachterderug.Ikwoonnuweerthuis.Ikmerkdatiknog veelmoetverwerkenvanwatermetmijisgebeurd.Benooksnelmoeenhebsomsslechtedagen.Maarikkan ookweermetmijnhondjeswandelen.Gelukkiggaathetsteedsbeter,dankzijallebegeleidingendesteun vanmensenuitmijnomgeving,zoalsmijnzus.EnnatuurlijkdankzijElly:doorhaarsnellehulpenbeslissing hebikhettochmaarmooigered.’

Leesdeverdiepingsstof'Dopingautoriteitensportersmeteenlongaandoening'.

Opdracht19 Psychischeklachtenbijpatiëntenmet eenlongaandoening

a. MaakinjeeigenwoordenduidelijkdatbijpatiëntenmetCOPDernstigepsychischeklachtenkunnen ontstaan.Waardoorontstaandezeklachtenenhoekomthetdatklachtenvan ‘eenvoudigtotzeer ernstig’ kunnenuitgroeien?

b. Watkunnendegevolgenvandezepsychischeklachtenzijn?

c. Hoezoudendezeklachtenkunnenwordenbestreden?

Opdracht20 Opnametengevolgevaneenvreselijke astma-aanval

HetverhaalvanRoy: ‘...Ditvoorjaarginghetechtmis:ikkreegeenvreselijkeastma-aanval.Halsoverkop werdikmetdeambulancenaardeintensivecaregebracht.Daarkreegikooknogeenpaniekaanvaldoorhet beademingsmasker.Hetvoeldealsofikstikte.Ommijnlichaamrusttegeven,hebbenzemetoenineen kunstmatigecomagebrachtenaandelongmachineaangesloten.Gelukkigliephetallemaalgoedaf.Vandie driewekencomaweetiknietsmeer...’

Royrevalideerdeenkwamincontactmetverschillendebegeleiders.

Geefineenoverzichtaan,motiveer,metwelkespecialistischebegeleidingRoytemakenkreegbijzijn revalidatie.

3.8Inkaartbrengenvandebeginsituatie

Voordatjestartmeteenprogramma,wiljeinformatiehebbenoverdebeginsituatievandedeelnemerof doelgroep.Jekuntbijvoorbeeldnagaanaanwelkebeweegnormeniemandaldannietvoldoet.Ookkun jegebruikmakenvanverschillendevragenlijstenoftesten.

Beweegrichtlijnen

Opdeeersteplaatskunjenagaanofiemandvoldoetaandebeweegrichtlijnen.

Debeweegrichtlijnvoorvolwassenenis:

• Bewegenisgoed,meerbewegenisbeter.

• Doeminstens150minutenperweekaanmatig.intensieveinspanning,zoalswandelenenfietsen, verspreidoverdiversedagen.Langer,vakeren/ofintensieverbewegengeeftextragezondheidsvoordeel.

• Doeminstenstweemaalperweekspier-enbotversterkendeactiviteiten,voorouderen

• gecombineerdmetbalansoefeningen.

• Voorkomveelstilzitten.

Debeweegrichtlijnvoorkinderenenjeugdigen(4totenmet18jaar)is:

• Bewegenisgoed,meerbewegenisbeter.

• Doeminstenselkedageenuuraanmatigintensieveinspanning.Langer,vakeren/ofintensiever bewegengeeftextragezondheidsvoordeel.

• Doeminstensdriemaalperweekspier-enbotversterkendeactiviteiten.

• Voorkomveelstilzitten.

Vragenlijsten

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

PAR-Q:PhysicalActivityReadinessQuestionnaire

Voorsommigemensendiemeeractiefwillenworden,ishetverstandigomeersteenartsteconsulteren. DePAR-Q-vragenlijstbevatzevenvragen,diemetjaofneemoetenwordenbeantwoord.Dezeisalgemeen ennietspeciaalbestemdvoorspecifiekedoelgroepen.Alsjeopeenofmeervandevragenhetantwoord ‘ja’ geeft,moetjeeerstcontactopnemenmetdehuisartsenmagjenognietstartenmetsport-en bewegingsactiviteiten.

SQUASH

HetdoelvandeSQUASH-vragenlijst(ShortQUestionnairetoASsesHealthenhancingphysicalactivity)is omhetbeweeggedraginkaarttebrengen.IndeSQUASH-vragenlijststaatvoorelfbeweegactiviteiteneen vraagnaarhetaantaldagenperweekdatiemanddezebeoefent.Daarnadevraagnaarhetaantalurenen minutendatiemandperdagaandebetreffendeactiviteitbesteedt.Insommigeversiesvandevragenlijst staateenaanvullendevraagnaardematevaninspanning.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Sportiseenvandeelfactiviteiten.Bijsportkaneenrespondentmaximaalviersporttakkenopgeven.Per sporttakwordtvervolgensgevraagdnaardetijddieiemanddaaraandoorgaansbesteedt.Netalsbijde andereactiviteitenwordtgevraagdnaardewekelijksedeelnameineennormaleweek.

Inhetthema ‘Healthcheck’ uitdeel1vanLeefstijlcoach1vindjenogmeeralgemenevragenlijstendiehet beweeggedraginkaartbrengen.

CCQ:ClinicalCOPDQuestionnaire

Dezevragenlijstheeftbetrekkingopdeklachtendieiemandervaartalsgevolgvanzijnlongaandoening. Depersoonmoetaandehandvantienvragen,zijneigengezondheidstoestandbeoordelenaandehand vaneentienpuntenschaal.

Algemenetesten

6minutenwandeltest

De6minutenwandeltestwordtgebruiktomhetaerobeuithoudingsvermogenvanonderanderepatiënten metCOPDenastmatebeoordelen.Hierbijwandeltdepatiënt6minutenzosnelmogelijk.Deafgelegde loopafstandwordtgenoteerd.Hiervooriseenruimtevanminstenstwintigmeternodig.Erzijnnormwaarden voorde6minutenwandeltestvoorgezondevolwassenentussen40en85jaar.Metbehulpvandeze normwaardenkandeuitslagvande6minutenwandeltestwordengeïnterpreteerd.Ditgebeurtdoorhet resultaatuittedrukkenalspercentagevanhetvoorspeldeaandehandvanleeftijd,geslacht,lengteen gewicht.Eenscoreonderde82%vanwatwerdvoorspeld,wordtgezienalsafwijkend.Deformuleomde normwaardenteberekenenis:afstand=218+(5,14×lengte[cm]-5,32×leeftijd)-(1,80×gewicht)+51,31 ×geslacht[1=man,0=vrouw].

Åstrand-test

DeÅstrand-testvoorspelthetalgemeenaerobeuithoudingsvermogen.Hetiseentestdieopeen fietsergometerwordtafgenomen,waarbijdetestpersoon6minutenfietstbijeenzelfdesubmaximale belasting[watt].

Elkeminuutwordtdehartslaggemeten.Dezemagnergensonder130enboven170slagenperminuut uitkomen.Bijdeuitslagwordtdegemiddeldehartslaguitdevijfdeenzesdeminuutvergelekenmethet aantalwatt.DaarkomtdandehoeveelheidopgenomenlitersO2perminuutuit.Dezeuitkomstmoetje daarnadelendoorhetgewicht[kg],datishetaantalmlO2/min/kg.Vanafeenleeftijdvan35jaarmoetje bijdezetesteenleeftijdcorrectietoepassen.

DePersoonlijkeGezondheidscheck

Dezetestisontwikkeldommensenaantezettenentehelpenomzélfinactietekomenvoordepreventie vangedragsziekten.Nahetinloggenenregistrerenwordtereenuitgebreidevragenlijstingevuldenmetingen gedaan.Hieruitvolgtereengezondheidsrapportentenslotteeengezondheidsplan.Eenvragenlijstover degezondheidenleefstijl,gaatonderandereoverfamilie,beweging,voeding,alcohol,rokenenstress. Deelnemersdienennatuurlijkgemotiveerdtezijnoftewordenommethunleefstijlaandeslagtegaan.

www.persoonlijkegezondheidscheck.nl

Desteep-ramptest

De steep-ramptest (SRT)iseeninspanningstestdieopeenfietsergometerwordtafgenomen.Hierbijwordt debelastingelkeminuuttrapsgewijsverhoogd,totdatdetestpersoondevereistetrapfrequentieonder 70-80nietmeerkanrealiseren.Hetisduseenmaximaaltest.

DeSRTiseenkorte,maximaleinspanningstestomdeaerobecapaciteittemeten.Debelastingwordttijdens dezetestineenkortetijdsnelopgevoerd(standaard25W/10s)totuitputting.Daarkomteenschatting uitvandeVO2-max(maximalezuurstofopname).DeSRTbegintmet3minutenonbelastfietsen,gevolgd door30secondenoptienwatt.Destartisop25watt.Debelastingwordtelke10secondenmet25watt verhoogd.

Bekijkhetfilmpje'SteepRampTest'.

Specifieketesten

Peak-flowmeting

Doorhetdoenvanpeak-flowmetingisdeschadeaandeluchtwegeneenvoudigtemeten.Bijdeze longfunctietestwordtdeluchtstroomgemetendiejemeteenmaximaleinspanningkuntuitblazen.Hierbij meetjedehoeveelheidluchtdieje,nadiepinademen,ineensecondekuntuitblazen.

Jongemensendiegeenvernauwingvandeluchtwegenhebben,kunnenminimaaltachtigprocentvande luchtdiezeinademen,ineensecondeuitblazen.Bijeenluchtwegvernauwingluktdatnietmeerendoet iemanddaarlangerover.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bekijkdewebsite'Longeneneenleven-Watiseenlongfunctie'.

Deinternettest

Dezetestiseenfeitegeenechtetest,maarhelptvooralinzichttegevenopbasisvanklachten.Hoeeerder COPDontdektwordt,hoebeterhetis.Dezedigitaletestkanhelpenomhetinzichtindeklachtenende stadiateverkrijgen.

Spirometrie

Ditiseenbetrouwbaretechniekomdelongcapaciteittemetenengrafischuittebeelden.Jekuntereen longaandoeningmeeaantonenenhetziekteverloopmonitoren.Ditgebeurtmeteenspirometer:een apparaatverbondenmeteenslangetjewaarindepatiëntmoetblazen.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.

Degemetenlongfunctieswordengrafischweergegevenopeenzogenaamdspirogramenautomatisch vergeleken.Een spirometrie staatonderleidingvandelongartsofhuisarts.Alsdepatiëntbijspirometrie nietechtmaximaalinademtofnietsnelgenoeguitademt,isdetestnietbetrouwbaar.

Deéénsecondewaarde(ESW)wordtgemeten.Depatiëntzitrechtop,methetklemmetjeopdeneus,en hetmondstuktussendetanden.Hijademtmaximaaldiepinendaarnazokrachtigensnelmogelijkhelemaal uit.Ditwordtdrieofvierkeerherhaald.Detestduurt10minuten.Eengezondevolwassenekantussen70 en80%vanzijnvitalecapaciteituitadementijdensdeeerstesecondebijeenmaximaleuitademing.Ligt dewaarde,uitgedruktalsERV/VC(Expiratoirreservevolume/Vitalecapaciteit),lagerdan70%,danisde kansgrootdatdeluchtwegenvernauwdzijndoorCOPD(ofastma).

Bekijkhetfilmpje'COPDSpirometrie'.

Opdracht21 Testenenbegeleidenvanpatiëntenmet longaandoeningen

Maakeenwerkverdelingommetjewerkgroepdevolgendetestentepresenteren(inPowerPointofPrezi). Bespreekdaarbijsteedsdedoelstellingendetestprocedure.

• Debeweegrichtlijnen

• PAR-Q

• 6minutenwandeltest

• DeÅstrand-test

• Desteep-ramptest

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Depeak-flowmeting

• ClinicalCOPDQuestionnaire.

Opdracht22 Leefstijl

Lichtinjeeigenwoordendebetekenisvandezeafbeeldingtoegerelateerdaande10.000stappennorm.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/calgary-alberta-canada-feb-20-2022-2126543132

Opdracht23 KNGFstandaard

a. OmschrijfmeteigenwoordenwatKNGF-standaardbetekenteninhoudt.

b. Welkerelatieheeftdeleefstijlcoachmetdezestandaard?

3.9Trainingsmethodeneninterventies

Deleefstijlcoachkanmensenmeteenlongaandoeningopverschillendemanierenondersteuningbieden. Ophoofdlijnengaathetomdevolgendemogelijkheden:

• hetondersteunenvaneengezondeleefstijl

• hetgevenvaneensportadvies

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN

TAALREDACTIE

• hetontwikkelenenuitvoerenvanspecifieketrainingsmethodengerichtopdeaandoening

• hetaanbiedenenuitvoerenvanbestaandeinterventies.

Hetondersteunenvaneengezondeleefstijl

Samenmetdebetrokkenegaatdeleefstijlcoachopzoeknaarmogelijkhedenomeengezondeleefstijlte optimaliseren.Ookditgebeurtweeropbasisvaneenanalyse.Inditgevaleenanalysevandeleefstijlfactoren vandebetreffendepersoon.Jekunthierbijgebruikmakenvandeeerdergenoemdepersoonlijke gezondheidscheck(www.persoonlijkegezondheidscheck.nl),maarookvanallerleivragenlijstendiejekunt vindeninthema1 ‘Healthcheck’ uitLeefstijlcoach1.Opbasishiervangajebekijkenwaarwinstteboeken isophetterreinvanbijvoorbeeldvoeding,bewegen,rokenenalcoholgebruik.Samenmetdebetrokkene eenvastweekprogrammameteengestructureerdedagindelingontwikkelen,kanhierdeelvanuitmaken.

Roken

HetkrijgenvanCOPDofastmalijkteenprimareden(cuetoaction)omtestoppenmetroken.Tochisdat helaasniethetgeval.RokenisdebelangrijksteoorzaakvanCOPD.Ruim20%blijftdoorroken. Nietalleenstoppenmetrokenisbelangrijk,maarookeengezondelucht.OpdewebsitevanhetLongfonds vindjetipsomdeluchtkwaliteitteverbeteren(Wat kan ik doen? | Longfonds).

Roken

In2022rookte7%vandemensenmetastmaen21%vandemensenmetCOPD.Hetpercentagemensen metastmaofCOPDdatrooktdaaldetussen2012en2017:voormensenmetastmavan10%naar8%,voor mensenmetCODPvan23%naar16%.Echter,indeafgelopendriejaren,van2020tot2022zienwejuist weereenlichtestijgingvanhetpercentagerokersondermensenmetCOPD.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bron:https://www.nivel.nl/sites/default/files/bestanden/1004507.pdf

Voeding

Ookgezondevoedingisbelangrijkvoormensenmeteenlongaandoening.Veelmensenmeteenchronische longaandoeningvallenaf,omdatetenmoeilijkergaatdanvroeger.Ookkomtovergewichtvaakvoor.Een goedevoedingstoestandenlichamelijkeconditiezijnbelangrijkvooreengoedeademhaling.Bijhetafvallen gaathethelaasnietalleenomvet,maarzekerookomspierkracht.Spierkrachtisjuistbelangrijkomde verminderdelongfunctieenigszinstecompenseren.Hetkanbelanrijkzijnomeencliëntmeteenchronische longaandoeningteverwijzennaareendiëtist.

Voedingbijchronischelongziekten

Bekijkvoormeerinformatiedewebsite'Isala-Voedingbijchronischelongziekten'.

Bewegen

AlsjekijktnaarhetbeweeggedragvanmensenmetastmaenCOPDdanvaltopdateengrootgedeelte voldoetaandebeweegrichtlijnen.Indepraktijkblijktdatjegrofwegtweegroepenkuntonderscheiden. Eengroepdiebestwelsportiefisenvoldoendenbeweegteneengroepdieinactiefisenmoeilijktestimuleren istotbewegen.UitonderzoekvanhetNivelblijktdat35%vandemensenmetCOPDnietbeweegtendat 24%vandemensenmetCOPDwelbeweegt,maarmeerwilbewegen.

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.nivel.nl/sites/default/files/bestanden/1004507.pdf

Voordeleefstijlcoachvalthetnietmeeomdezecategorietestimulerentotmeerbewegen.Mannentussen 18en64jaardieaanCOPDofastmalijden,hebbendegrootstebewegingsarmoede.Mensenmet bewegingsarmoedehebbentweebelangrijkekenmerken:eengebrekaanintrinsiekemotivatieénweinig affiniteitmetbewegen.Zezijnernietvanovertuigddatbewegenzinheeft.Eenaantalmensenmeteen longaandoeningheeftdaarnaastlastvanfysiekebeperkingenbijbewegen.Ditmaaktbewegingsstimulering vandezegroeptoteenbehoorlijkeuitdaging.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Omdegezondeleefstijlvasttehouden,isdeinzetvanhulpmiddelendiefeedbackgeven,zoalseen stappenteller,calorieënmeteroffietscomputer,aantebevelen.Inhetthemaoverdehealthcheckwordt hieruitgebreideraandachtaanbesteed.Dezehulpmiddelenversterkenhetzelfmanagementvanmensen.

Hetgevenvaneensportadvies

Verschillendeinstantieshebbeneensportadviesgeformuleerdvoormensenmeteenlongaandoening. Bedenkweldathetomeenheeldiversegroepmensengaatendatjehiervanvaaknogwelmaatwerkmoet maken.

Sportartsengevenonderanderedevolgendesportadviezen:

• Mensenmetastmakunneninprincipeallesportenbeoefenen,metuitzonderingvanpersluchtduiken.

• Regelmatigsportenmetflinkeintensiteitkandelongfunctieverbeteren.

• Bijallergieen/ofhyperreactiviteitvandeluchtwegenwordtaangeradenuitlokkingtevermijden (vermijdenvanchloor,pollen,harenendergelijke).

• Adviseerbijinspanningsastmahetdoenvaneenwarming-upenhetinhalerenvaneen luchtwegverwijder,15minutenvoordeinspanning.

• VoormensenmetCOPDishetbelangrijkomvooraanvangvanhetsporteneen(langwerkende) luchtwegverwijdertegebruiken.

• Bouwdeduurenfrequentievandeinspanninggeleidelijkop.

• Zorgvooreengoedewarming-upencoolingdown.

• Laatmensenopeengoedehouding(rechtop)lettenenprobeerdeactiviteitendaaropaftestemmen (welvolleybal,lievergeenhockey).

• Laatmensenophunademhalingletten:doordeneusinademenendoordemonduitademen.

• Geschiktesportenzijnonderanderezwemmen,wandelen,fietsen,langlaufen,joggen,dansen,zeilen, tennissen.

• Mindergeschiktesportenzijnintensievebalsporten(rugby,basketbal,handbal).

• Laatastmapatiëntendevolgendeomstandighedenvermijden:

– grotehoogten

– stoffigesporthallen – wind,mist,koudeendrogelucht – verontreinigdelucht.

Belangvanbewegen

Bijna600.000mensenhaddenin2019COPD.BewegenkanhetlevenvanmensenmetCOPDpositief beïnvloeden.HetisdaaromnietgekdatbewegenonderdeeluitmaaktvanderichtlijnenvanzowelNHG alsKNGF.VoldoendebewegenkanbijmensenmetCOPDleidentotdevolgendeeffecten:

• Verbeterdekwaliteitvanleven

• Minderlastvanademhalingsproblemen

• Verbeteringvanhetfunctioneleenmaximalefysiekevermogen

• Lagerrisicoopeenlongaanvalenziekenhuisopname

Bron:De rol van bewegen in twee richtlijnen voor longziekte COPD – Allesoversport.nl

https://www.allesoversport.nl/thema/gezonde-leefstijl/de-rol-van-bewegen-in-twee-richtlijnen-voor-longziekte-copd/

HetKNGF(KoninklijkNederlandsGenootschapvoorFysiotherapie)adviseertwetenschappelijkverantwoorde beweegprogramma’svoorpatiëntenmetchronischeaandoeningen:dezogenaamdeKNFG-standaard.Op basisvanditbeweegprogramma,kandeleefstijlcoachzelfeenbeweegprogrammaopstellen.Ditprogramma isvooralvoorpatiëntendiehetnietluktomzelfstandigtebewegeneneenactieveleefstijlteontwikkelen.

Beweegprogramma’shebbenmeerderetrainingsdoelen:

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• doorgedragsveranderingeenactieveleefstijlrealiseren

• deeigenfysiekegrenzenkunnenvaststellen

• hetverbeterenvanhetuithoudingsvermogen

• deangstvoorinspanningoverwinnen

• risicofactorenverminderen.

Dezedoelenkunnenwordenbereiktdoor:

• hetvergrotenvanVO2-max

• hetvergrotenvanlokalespierkracht

• functioneeltrainen

• verlagenvanrisicofactoren.

Hetontwikkelenenuitvoerenvanspecifieketrainingsmethodengerichtopdeaandoening

Longrevalidatie

Somsmoetjealsleefstijlcoacheenprogrammaopmaatontwikkelen,maarhetisookmogelijkdatjeeen minofmeerbestaandprogrammauitvoert.Eenvandieprogramma’sishetprogrammaLongrevalidatie.

Longrevalidatieiseenintensiefprogrammavoormensenmetlongziekten,dieondankseenbehandeling nogsteedsveelklachtenhebben.Hierwerktdepatiëntonderbegeleidingaanzijnconditieenleerthijmeer overwateenlongziektemethetlichaamdoetenhoejeerbetermeeomkuntgaan.Onderandere beweegadviezen,leefstijladviezen,voedingsadviezenengesprekkenmeteenpsycholoogkunnenonderdeel zijnvanlongrevalidatie.BijnaallelongrevalidatiecentrainNederlandwerkenmeteenbehandelplanop maatwaarindoelenstaandiedepatiëntwilbehalen.Eensportadviesopmaathoortdaarookbij.Zowordt metnameverwezennaaraerobesportenzoalslopen,fietsenenzwemmen.Meestalmaaktkrachttraining ookdeeluitvanhetadvies.

Leesdeverdiepingsstof'Folderssportenmeteenchronischeaandoening'.

Trainingvanhetuithoudingsvermogen

Bijmensenmeteenlongaandoeningwordtveelaandachtbesteedaanhetverbeterenvanhet uithoudingsvermogen.Eendergelijketrainingmoetaandevolgendeeisenvoldoen:

• duur30minuten

• frequentieminimaal3keerperweek

• intensiteit(middel)matig(50-85%vandeVO2-max,70%van1RM)

• inhoud:uithouding,spierkrachtenlenigheid

• duurvanhetprogrammaminimaal6weken.

Behalvedegenoemderichtlijnenishetvooreenoptimaalresultaatbelangrijkomtewerkenmetintensievere inspanningdie2tot3minutenvolgehoudenwordt.Helaasisditnietaltijdmogelijk.Alsleefstijlcoachmoet jeerrekeningmeehoudendatdetrainingenlichtermoetenzijndanvoorpersonenzonderlongaandoening. Pasdusopvooreentehogehartfrequentiebijdedeelnemers.Ooktrainenmeteenlagehartslagkanop denduurtotsterkerehart-enlongspierenleiden.Eenfiets-ofroei-ergometerenloopbandzijngeschikte toestellen.

Mogelijketrainingseffectenzijn:

• toenamecapillarisatie

• meermitochondriën

• hogereVO2-max

• minderlactaatproductiebijsubmaximalebelasting

• groterademvolume

• toegenomenspierkrachtuithoudingsvermogen.

TrainingsmethodendiedeVO2-maxverhogenenhet cardiorespiratoiresysteemversterken

Intensiteit Trainings-methode

65-75%hf-max Aeroob-1

60-70%VO2-max

1,5-2,5mmollactaat

70-85%hf-max Aeroob-2

70-80%VO2-max

2-3mmollactaat

85-90%hf-max Aeroob-3

80-90%VO2-max

3-4mmollactaat

Interval extensief

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

10-15slagen<HF-max

80-85%snelh-max

3-5mmollactaat

TrainingskundeenKNGF-standaard

COPD-categorie Trainings-frequentie Pauze Duuren omvang

Geen 30min-4uur

GOLDIV 1-3x/week

Geen 30min-2uur

GOLD 1-3x/week

II&III

Geen 20min-1uur

GOLDI 1-2x/week

GOLDI&II 1-2x/week Actievepauze 60-120seconde zwemmen

Arbeid:rust=1: 1 2-4min

Krachttraining

Hetbesteresultaatwordtbehaaldbijeencombinatievantrainingvanhetuithoudingsvermogenmet krachttraining.Voorkrachttraininggeldendevolgenderichtlijnen:

• Krachttraininggebeurtmetrelatieflagesnelheid.Stemdesnelheidvandeoefeningenafophet dagelijkseleven.Hanteerbijvoorbeelddenormalesnelheidvanopstaanbijhettrainenvanmusculus quadricepsfemoris.

• Startmeteenbelastingvan50tot60%van1RM.Voorouderen,magerepatiëntenofpersonenmet COPDofhartklachten:40%van1RM.Kanmeestalsnelopgebouwdwordennaar70%van1RM.

• Hetaantalherhalingen:10tot15.

• Ademhalen:tijdensdeinspanningdeademnietvasthouden.Uitademenbijhetoverwinnenvan weerstanden,inadementijdensontspanning.

• Traindegrotespiergroepenvandebovensteendeondersteledematen.

• Trainmeteenervarenintensiteitvan6tot8(opeen10puntsborgschaal).

• Krachttrainingkanwordenuitgevoerdopmultigymtoestellen,fitnessapparatuurofmetlossegewichten (voorgevorderden).

• Duurvanhetprogrammaisbijvoorkeurminimaal12weken.

Bijdezeprogramma’sishetbelangrijkommeteengeringebelastingtestartenengeleidelijkdebelasting teverhogen.Inhetbeginishetervarenvansucces(‘Ikkanhet’)voormensenmeteenlongaandoeningerg belangrijk.

Krachttraining

Intensiteit Trainingsmethode

60-80%1RM Hypertrofieslow twitchvezels

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

COPD-categorie Trainings-frequentie Pauze Duuren omvang

8-12reps

3-5sets

1-2minnaelke set

GOLD 2-3x/week perspiergroep

IIIenIV

20-50%prvan hettechnisch onderdeel

45sec 20-50reps, matigsnel

GOLD 2-3x/week perspiergroep

Krachtuhv It/mIV

3-5sets

Duur-enkrachttraining

Veelonderzochteprogramma’sbestaanuitduurtraining,waarbijdepatiëntenopflinktempogaanwandelen enfietsen.Intervaltrainingbiedteenalternatiefvoorduurtrainingvoorpatiëntendievanwege kortademigheidofvermoeidheidnietinstaatzijnduurtrainingvoltehouden[5].Behalveduurtrainingblijkt ookkrachttrainingeenpositieveinvloedtehebbenopCOPD.Deeffectenopdekwaliteitvanleven, loopafstandeninspanningscapaciteitzijnnagenoeghetzelfde.Vooralvoormensendietijdensduurtraining veellasthebbenvankortademigheid,kankrachttrainingeengoedalternatiefzijn.Ookheeftkrachttraining alsextravoordeeldathetdespiersterkteverbetert.Idealiteromvatdetrainingdaaromzowelkracht-als duurtraining.TotslotzijneraanwijzingendathetbeoefenenvanyogaofTaiChimensenmetCOPDkan helpendoordespecifiekefocusopdeademhalingenontspanning,maarhiermoetnogmeeronderzoek naargedaanworden.

Bron:Sporten en leven met COPD – Allesoversport.nl

https://www.allesoversport.nl/thema/gezonde-leefstijl/sporten-en-leven-met-copd/

Hetaanbiedenenuitvoerenvanbestaandeinterventies

OpdewebsitevanhetLoketGezondLevenvindjegeschikteinterventies.Jekuntinterventieskiezengericht opstoppenmetroken,ophetstimulerenvanbewegenofdiegeschiktzijnvoormensenmeteenchronische aandoening.

1.COACH2Move

2.Fitalo

3.Revalidatie,SportenBewegen

4.DeZeeuwseleefstijlroute

5.SociaalVitaal

6.Elkestaptelt

7.DeCOACH-methode

Voordeleefstijlcoachishetbelangrijkomdezeprogramma’sgoedtebekijkenentebeoordelenopde bruikbaarheid.Somsmoetje,geziendeaardvandedoelgroep,hetprogrammaopmaatmakenenkunje nietzondermeereenbestaandeinterventiegebruiken.

ErwordtwatuitgebreideringegaanopdeCOACH-methode.

DeCOACH-methode

Doelgroependoelstelling

DeCOACH-methodeisontwikkeldommensenmetbewegingsarmoedetestimulerenmeertegaanbewegen. VoormensenmetCOPDenastmageldtdathunaandoeningleidttotaantastingvandelongfunctieentot afnamevandespierkracht.Medealsgevolgvanbenauwdheidbijinspanning,neemthetlichamelijke activiteitenniveauafenkomendezepatiëntenterechtineenneerwaartsespiraalvanconditieverlies.Bij mensenmetCOPDenastmaisaangetoonddatlichtintensievelichamelijkeactiviteitalpositiefeffectheeft ophetaerobeuithoudingsvermogen,krachtencoördinatievermogen.DitisprecieswatdeCOACH-methode beoogt.DeCOACH-deelnemerformuleertzijndoelstellingenopbasisvandemotivatie(besprokeninhet eersteCOACH-gesprek)enhetactuelebeweegpatroon.

10.000stappennorm

DeCOACH-methodebaseertdebeweegdoelenopde10.000stappennorm.

10.000stappenkomtgrofwegovereenmetanderhalfuurlopen;allebewegingenopeendagwordenhierbij meegeteld.Tienminutenwandelenlevertongeveerduizendstappenop.Vooractiviteitenalswandelen enfietsengeldteenomrekeningsfactornaarstappen.Opdezemanierkunnendeelnemerszelfbepalen metwelkeactiviteitenzehetaantalstappenwillenhalenenhoelangdeduuriswaarinzedeactiviteiten uitvoeren.Nietiedereenhaaltde10.000stappen;ditismedeafhankelijkvanhetstartniveau.Voorbeeld: alseendeelnemerbijaanvang5000stappenperdagzet,ishetnietrealistischommeteenalsdoel10.000 stappenperdagaftespreken.

Inhoudprogramma

DeCOACH-methodebestaatuiteenintroductieperiode(viermaanden)gevolgddooreenvervolgperiode (achtmaanden).Elkedeelnemerkrijgteencoachdiehelptbijhetontwikkelenvaneenactieveleefstijl. DoorgebruiktemakenvaneenstappentellerenMyCoach(monitoringsysteemvoordeelnemerencoach) krijgendeelnemerseenbeeldvanhunbeweegpatroon.MetvierCOACH-gesprekkenwordtineenperiode vanviermaandengezochtnaarmogelijkhedenommeerbewegenintepassenindeleefstijl.Uitgangspunt isde10.000stappennorm.Indevervolgperiodevindentweegesprekkenplaats,gerichtophetvolhouden vanhetbeweeggedragenomgaanmetterugval.VoorafgaandenaanheteindvanCOACHvindteenfittest plaats.

BijelkCOACH-gesprekwordthetbeweegpatroonmetdedeelnemerbesproken.Aandehandvande stapgegevenssteljehieropdoelen(inaantalstappen,termijn,activiteiten).Zogaatdedeelnemermeteen concreetbeweegplanzelfaanhetwerk.Hijkanzijnactiviteitenzelfmonitorenmetdestappentelleren website(MyCoach).Eenvandeachterliggendetheorieënisgoalsetting:uitdagende,maarrealistische doelenstellenalsmotivatie.

COACH-methodebijkanker

SoDA studie (huisartsgeneeskunde-umcg.nl)

Opdracht24 Interventiesvoormensenmet longaandoeningen

a. Geefmeteigenwoordenaanwatdebetekenisisvan ‘interventie’.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

b. Zoekopinternet(onderandereopdewebsitevanhetLoketGezondLeven)naarinterventiesdie bruikbaarzijnvoormensenmeteenchronischelongaandoening

Opdracht25 COACHen10.000stappen

a. GeefinjeeigenwoordenaanwatdedoelenvanCOACHzoalzijn.

b. WaaromkomthetprogrammaCOACHaandeordebinnen ‘longaandoeningen’?

c. Waarommoetdeleefstijlcoachopdehoogtetezijnvande10.000stappennorm?

Opdracht26 Trainingsprogramma’s

a. Presenteer(inPowerPointofPrezi)metjegroepdediversethema’svantrainingsprogramma’s.Verdeel dethema’soverjegroep.

b. Startvervolgenselkonderdeelmeteenopenvraagprogramma,waarinhetpubliekdekanskrijgtom hardopeenmeningofantwoordtegeven.Maakeenoverzichtvansportendievolgensjougeschikt kunnenzijnvoorhetthema ‘longaandoeningen’.

c. Benoempergekozensportdevoordelenennadelenalszewordentoegepastintrainingsprogramma’s.

d. Bespreekdetweehoofddoelenvandetrainingsprogramma’s.

e. Bespreekvoorelkhoofddoeldeconcretetrainingseffectenvandetrainingsprogramma’s.

f. Detweehoofddoelenkunnenalleenwordengerealiseerdalsdetrainingsprogramma’saanconcrete eisenvoldoen.Gainopdezeeisen.

g. Bespreekdediversetrainingsmethodendiegeschiktzijnomopgenomentewordeninde trainingsprogramma’s.

Opdracht27 Leerdoelen

a. Kijknaardeleerdoelenvanditthema.Beschrijfkortofjedeleerdoelenbereikthebt.Alsjenietalle leerdoelenvolledigbereikthebt,geefdanaanopwelkemanierjeditalsnogkuntdoen.

b. Vuldebeoordelingin.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

1.

2.

3.

4.

5.

6.

Jekuntdebouwenfunctievandelongenomschrijven.

Jekuntdeachtergrondensymptomenvandebelangrijkstelongaandoeningen (astma,COPD,taaislijmziekte)beschrijven.

Jekuntdegevolgenvaneenlongaandoeningbeschrijven.

Jekuntdebeginsituatievanmensenmeteenlongaandoeninginkaartbrengen.

Jekunteenleefstijl-enbeweegprogrammavoormensenmeteen longaandoeningopstellenenuitvoeren.

Jekunteentrainingsprogrammagerichtopmensenmeteenchronische longaandoeningopstellenenuitvoeren.

3.10Verdiepingsstof-Functionerenvandelongen bijouderworden

Degevolgenvanhetouderwordenvoorhetademhalingsstelselzijnvergelijkbaarmetdievanandere organen:hetmaximalefunctionerenervanneemtgeleidelijkaf.Hetgaatomeenafnamevandetotale longcapaciteit,degaswisseling,devitalecapaciteitenommindergoedfunctionerendeafweermechanismen. Bijdeniet-rokerleidendezeveranderingenzeldentotklachten.Bijrokersenex-rokersmetlongemfyseem neemtdekortademigheidechtermetdeleeftijdtoe.

Ookneemtdekrachtvandeademhalingsspieren,zoalshetmiddenrif,vaakaf.Bijgezondeouderenisdeze krachtverminderingzeldenvanbelang.Bijouderenmetbijvoorbeeldeenlongontsteking,isdeze krachtverminderingechterwelbelangrijk:dekrachtvandeademhalingsspierenzalerdoorverderafnemen. Daarommoetenademhalingsspieren,netalsskeletspieren,inconditiewordengehouden.Ookbijouderen. Dezeveranderingenindestructuurendefunctievandelongen,tastendekwaliteitvanhetlevenvan

ouderenaan.Hetzalertoebijdragendateenouderemindergoedzwarelichamelijkeinspanningkan verrichten.Vooralintensievesportenalshardlopen,fietsenenzwemmenmetcrawlslagenhoudende capaciteitvanlongenop(hoog)niveau.Ademhalingsspierenkunnendoorlichamelijkeinspanningofdoor specialeademhalingsoefeningenwordenversterkt,zodatdeademhalingkanverbeteren.

Tenslotteleidtverouderingooktoteengroterrisicooplongontstekingnaeenbacteriëleofviraleinfectie. Ookzijndegevolgenvaneeneventuelehart-enlongziektebijouderenmeestalernstiger.Rokersenex-rokers opleeftijd,wordenhierbijdubbelgedupeerd.

65-jarigeman

Sporter,gezond

Niet-sporter,COPD-klachten

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Maximaleinspanning Rust

AF:12AV:0,5lAMV:6l

AF:18AV:0,25lAMV:4,5l

AF:40AV:2lAMV:80l

AF:30AV:0,4lAMV:12l

3.11Verdiepingsstof-Depressie,angst,steunen begeleiding

PatiëntenmetCOPDkunnenlasthebbenvanangstenboosheid.Klachtendieindeloopvandetijdtoenemen endeconditieverderuithollen,gevenookangstvoordetoekomst.Voldoenderedenenomdepressiefte worden.Eengesprekmetdeartsisdanopzijnplaats.Emotieskunnenergbelemmerendwerkenbijde verbeteringvanhetziektebeeld.

Patiëntenhebbenmeestaldierbarendiedichtbijhenstaan.Dehulpvanpartner,familie,kinderenen vriendenisbelangrijk.Hulpverlenenkanheelwatvandepartnervergen.Zemakenzichvaakgrotezorgen, watookveelstressveroorzaakt.Daarommoetenpatiëntenopenzijnoverhunklachten.Aangevenalshet ergis,maarookalszezichrelatiefgoedvoelen!Nietrokenenveelbewegenwerktookpositiefinpsychisch opzicht.

3.12Verdiepingsstof-Sport,bewegenenfysio

BewegenisbelangrijkénonmisbaarinjebehandelingalsjeCFhebt.Dagelijkselichamelijketraining(zoals fitness,hardlopen,fietsenenkrachttraining)verhoogtdealgemeneweerstandenhoudtdeconditievan organenenspierenoppeil.Datkanhelpenomluchtweginfectiestevoorkomenenhetmaakthetophoesten vanvastzittendslijmmakkelijker.

Opdezepaginavindjeondermeerhetboekje ‘CFenBewegen’ mettipseninformatievanfysiotherapeuten overbewegeninhetdagelijksleven,oefeningenvoorhoudingenlenigheidenverschillendehoesttechnieken. InonderstaandevideoverteltJesseoverheteffectvansportenopzijngezondheid.

Bekijkhetfilmpje'HebjeevenvoorCF(ondertiteldeversie)?'enhetboekje'CFenBewegenbyNCFS'.

3.13Verdiepingsstof-Longontsteking(pneunomie)

Longontstekingiseenontstekingvandelongblaasjes(alveoli)enhetomringendeweefsel,vaakveroorzaakt dooreeninfectie.Alsbeidelongenzijnontstokenisersprakevaneendubbelelongontsteking.Veelaltreedt longontstekingopalscomplicatievanandereziektenofalsdepatiëntaleenverlaagdeweerstandheeft doorandereoorzaken.

Primaireensecundairelongontsteking

Primairelongontstekingontstaatzonderdatereenzichtbareaanleidingvooris.Dealgeheleweerstandis welduidelijkverminderd.Deoorzaakiseenmicro-organisme,alsdeziektezichthuisofbinnen72uurna deopnameineenziekenhuisopenbaart.Wesprekendanvaneenziekenhuisinfectie.Vijfprocentvanalle ziekenhuispatiëntenwordtgetroffendoorzo’nlongontsteking.

Bijpatiëntenmeteensterkverminderdeweerstandkandeinfectieeengevolgzijnvanverminderdeafweer ofeenverzwaktimmuunsysteem.

Secundairelongontstekingwordtondermeerveroorzaaktdoorslijmophopingindeluchtwegen,bijmensen dienietgenoegdoorademenofslijmophoesten.Ditkanvoorkomennaeenoperatieofnaeenperiodevan bedlegerigheid.Zoontstaateenbacteriëleinfectie.Eenbacteriëlelongontstekingkangoedbehandeld wordenmeteenantibioticumalsdeontstekingtijdigwordtontdekt.Wanneerdeziekteniettijdigbehandeld wordt,kunnendelongblaasjeszodanigverzwakkendatdelonginhoudheelkleinwordt.Ditheeftinde meestegevallendedoodtotgevolg.

VóórdeontdekkingvanpenicillinewaslongontstekinginNederlandeenbelangrijkedoodsoorzaakinalle leeftijdsgroepen.

De Streptococcuspneumoniae iseenvandemeestvoorkomendeoorzakenvanlongontsteking.Hetiseen influenza(virussoort)dievaakleeftindekeelholtevangezondemensen.Hoewellongontstekingmeestal nieternstigverloopt,isdelongweltijdelijkverzwakt,waardoordebacteriënzichsnelkunnenvermeerderen enereenzogenaamdebacteriëlesuperinfectiekanontstaan.Zokangriepdekansopeenlongontsteking vergroten,doordatvirussendiedezegriepveroorzakendieperdoordringenindeluchtwegen.

Symptomenvaneenlongontsteking

• Veelhoesten,verstopteneus,pijnlijkekeelensomsookpijnlijkeoren.

• Jongepatiëntenhebbenbuikklachten(afkomstigvandepijnlijke,ontstokenlong)enwillenhetliefst platliggen.Staanenspringenispijnlijk.

• Hoesteneneventueelophoestenvangroengeligsputum,koorts,kortademigheidenpijninde borststreek(verergertbijdiepademhalen,hoestenenspringen,snelleenoppervlakkigeademhaling).

• Somstredenookop:hoofdpijn,zweten,bloedophoesten,verminderdeeetlust,vermoeidheid, blauwkleurigevingers,lippenenvoeten.

Risicofactoren

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN

TAALREDACTIE

• vernauwingvandeluchtwegentengevolgevanbijvoorbeeldtumorgroei,astmaofCOPD

• aangetastluchtwegslijmvliesdoorvirussenofdoorinwerkingvanchemischeofprikkelendestoffen

• longembolie

• stuwingindelongvatendoorhartfalen.

Medicatie

• antibiotica,diedeontstekingenbestrijden

• medicijnendievoorkomendatbacteriënnieuweiwitaanmaken,zodatzenietverdergroeienenzullen sterven

• eenpneumokokkenvaccindatervoorzorgtdathetlichaamafweerstoffenaanmaakttegen longontsteking.

3.14Verdiepingsstof-Dopingautoriteitensporters meteenlongaandoening

Sportersdieuitkomenincompetitieverbandkunnenaltijdopdopingwordengecontroleerd.Ongeachthet sportniveau.Sportersmetlongaandoeningendusook.Zijmoetenerrekeningmeehouden,datzijgevaar lopenopeenpositievedopingtest,omdatbepaaldemedicijnenstoffenbevattendieopdedopinglijststaan. Inditgevalkunnensportersdispensatieaanvragen,maarzekunnenzichookoriënterenopwelkemedicijnen wélenwelkenietopdedopinglijststaan.

Debelangrijkstemedicijnenbijdebehandelingvanlongaandoeningenzijn:

• ontstekingsremmers

• luchtwegverwijders

• combinatieproducten.

Meestalzijndezemedicijnentoegestaan.Ineenaantalgevallenzijnzeverbodenzondergeldigedispensatie.

Ontstekingsremmers

Demeesteontstekingsremmersstaanopdedopinglijst.Dezevallenonderdecategorie‘S9.Glucocorticoïden’ enmogendusnietzomaargebruiktworden.Toedieningviaeenpuffer(perinhalatie)isweltoegestaan.Er isdangeendispensatienodig.

Luchtwegverwijdersencombinatieproducten

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Salbutamolensalmeterol

Hetgebruikvandezestoffenviaeenpuffer(perinhalatie)istoegestaanzolangdesporterzichhoudt aandemaximaalgeldendetherapeutischedosering.Erisdusgeendispensatienodig.

• Fenoterolenterbutaline

Dezestoffenstaanopdedopinglijstenookhetgebruikvandezestoffenviaeenpufferisverboden zondergeldigedispensatie.Bijhetaanvragenvaneendispensatievoordezestoffenmoetiniedergeval deresultatenvaneenrecentelongfunctietestmet(minimaal)FEV1-bepalingwordenoverlegd.Het Wereldantidopingagentschapheefthiervooreenrichtlijnopgesteld.

• Formoterol

Voordestofformoterolgeldtdatinnameviaeenpuffer(perinhalatie)meteenmaximaledoseringvan 54microgramper24uuristoegestaan.

Luchtwegverwijdersdiewélzijntoegestaan,bevattengeenverbodenstoffen.

WekennenzeonderhunmerknamenAtrovent,Ipraxa,lomudal,Singulair,Spiriva,Theolair,Tilade.

3.15Verdiepingsstof-Folderssportenmeteen chronischeaandoening

Bekijkdefactsheet'Kennisbanksportenbewegen-Sportenbewegenvoormensenmeteenchronische aandoening'endefolder'Fysiototaal.net-Sportiefbewegenmeteenchronischelongaandoening'.

3.16Begrippen

[Cvc:begrippenlijstinvoegen]

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

THEMA4 REUMATISCHEAANDOENINGEN

Inhoudthema

• ReumatischeaandoeningeninNederland

• Reumatischeaandoeningen

• Factorendieeenrolspelenbijreuma

• Gevolgenvanreuma

• Interventies

• Verdiepingsstof

• Begrippen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Eenvandedoelgroepenwaardeleefstijlcoachmeetemakenkrijgtzijnmensenmeteenchronische aandoening.Voorheniseengezondeleefstijlvaneennoggroterbelangdanvoormensenzondereen dergelijkeaandoening.

Ditthemabehandeltdespecifiekedoelgroepvanmensenmetreuma.Erwordtaandachtbesteedaan artrose,deziektevanBechterewenfibromyalgie.Ditisslechtseenkleinegreepuithetgroteaantal reumatischeaandoeningen.Erwordtvanuitgegaandatdestudentaandehandvandezevoorbeeldenzelf kennisopkandoenoverdeandereaandoeningen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Deverschillendevormenvanreumavragenomeenverschillendeaanpakvoorwatbetrefthetaanbieden vansport-enbewegingsactiviteiten.Ditheeftvooraltemakenmetdematewaarinmensenmetreumate belastenzijn.Behalveeenaanbodaansport-enbewegingsactiviteitenkandeleefstijlcoachookeengericht adviesgevenmetbetrekkingtotsportenbewegen.

Deleefstijlcoachdienteenantwoordtekunnengevenopdevraagwatgoedevoedingvoormensenmet eenchronischeaandoeningis.Voorspecialistischevragenverwijsjedoornaareendiëtist.

Hetthemasluitafmetdeinterventiesenprogramma’sdiegerichtzijnopmensenmeteenreumatische aandoening.

Relatiemetwerkproces

Hetthema ‘Reumatischeaandoeningen'heeftmetnameeenrelatiemetwerkprocesP3-K1-W2:Stelteen leefstijl-enbeweegprogrammaopenP3-K1-W3:Voerteenleefstijl-enbeweegprogrammauit.

Leerdoelen

• Jekuntdeachtergrondenkenmerkenvandebelangrijkstereumatischeaandoeningen(artrose,de ziektevanBechterewenfibromyalgie)beschrijven.

• Jekuntdeconsequentiesvoorsportenbewegenbeschrijven.

• Jekuntsport-enbewegingsactiviteitenafstemmenopdediversereumatischeaandoeningen.

• Jekuntmensenmetreumaeengerichtsport-enbeweegadviesgeven.

• Jekuntdegevolgenvanreumabeschrijven.

• Jekunteenleefstijl-enbeweegprogrammavoormensenmetreumaopstellenenuitvoeren.

4.1Casus

Opdracht1 Casus

Gewoonweermeekunnendoen

MevrouwVanHalliseengescheidenvrouwvan52jaar.Zijiswerkeloosensindseenaantaljaarheeftzij, netalshaarmoeder,lastvanfibromyalgie.Doordezeaandoeningheeftzijdeheledagspierpijn.

MevrouwVanHallzitvoornamelijkthuisenkomtnauwelijksinbeweging.Zijheeftweinigsocialecontacten buitenhaarnaastefamilie.Ditkomtomdatzijnauwelijksdedeuruitkan.MevrouwVanHallvoeltzich depressief.Eensindezoveeltijdheeftzijeenafspraakmethaarklantmanagerbijdegemeente.Mevrouw VanHallwilnamelijkweergraagmeedoenaanhetlevenvanalledag.Maardoorhaarklachtenmetbetrekking totfibromyalgieheeftzijelkedagpijn,iszijstijf,vermoeidenslaaptzebovendienooknogeensslecht.In deochtendkanmevrouwVanHallmaarmoeilijkopgangkomen.Dehuisartsheefthaarpijnstillers

voorgeschreven,maardieverzachtenalleendepijn.Deklantmanagerraadthaaraanomzwemlessenin eenverwarmdzwembadtenemen.Deklantmanagerweethiervooreenspeciaalbeweegprogramma.Zal hetbeweegprogrammadepijnvanmevrouwvanHallverderverlichten?

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B. Fibromyalgie-cyclus.

Kennis

a. Watisfibromyalgie?

b. Watzijndemeestvoorkomendeklachtenvanfibromyalgie?

c. Isfibromyalgieeenvormvanwekedelenreumaofvanontstekingsreuma?Lichtjeantwoordtoe.

d. Hoekaneenverstoordslaapritmevaninvloedzijnopfibromyalgie?

e. Denkjijdatereenverbandistussendepressieenfibromyalgie?Lichtjeantwoordtoe.

f. Watzijnrisicofactorenvoorfibromyalgie?

g. DenkjijdateenbeweegprogrammazinvolisvoormevrouwVanHall?Waaromwel/niet?

Vaardigheden

h. Verdeeldevolgenderollen:eenstudentspeeltmevrouwVanHall,eenstudentspeeltdeklantmanager dieeencoachingsgesprekmetmevrouwVanHallgaatvoeren,eneenstudentisobservator.

i. BereideencoachingsgesprekmetmevrouwVanHallvoor,waarbijhaarbeweeggedraginkaartwordt gebracht.Voerhetcoachingsgesprek.AchterhaaleerstdehulpvraagvanmevrouwVanHallenformuleer eenSMART-doelwaarmeejehaarkunthelpen.

j. Naeenaantalmaandenvindterweereencoachingsgesprekplaats.Welkeconclusieskunnende klantmanagerenmevrouwVanHallhierinhetvervolggesprekuittrekken?

4.2ReumatischeaandoeningeninNederland

RuimtweemiljoenmenseninNederlandhebbeneenreumatischeaandoening.Onderreumavallenruim 200verschillendeaandoeningen.Deverwachtingisdatditaantalindetoekomsttoeneemt.Ditkomt doordatmensensteedsouderwordenensteedsvakertekampenhebbenmetovergewicht.Demeest voorkomendereumatischeaandoeningisartrose,gevolgddoorontstekingsreumaenwekedelenreuma. BovendienkomenerjaarlijksinNederlanddriehonderdkinderenbijmeteenvormvanjeugdreuma.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.vzinfo.nl/artrose/leeftijd-en-geslacht#:~:text=In%202021%20waren%20er%20naar,gediagnosticeerd%20met%20knieartrose%20(762.700). Toenamevanhetaantalgevallenvanartrose.

Enkeleaantallen:

• Artrose:1500.000(bijnatweemaalzoveelvrouwendanmannen)

• Ontstekingsreuma(reumatoïdeartritis,jicht):420.000

• Wekedelenreuma:240.000

Hetiseenmisvattingdatreumavooralbijouderemensenvoorkomt.Ongeveer60%isjongerdan65jaar. Ineenaantalgevalleniserweleenrelatiemetleeftijd.Datgeldtbijvoorbeeldvoorartroseenreumatoïde artritis.

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.vzinfo.nl/reumatoide-artritis/Leeftijd-en-geslacht

AlsjedeNederlandsesterftecijfersvoorziektenaanbewegingsstelselenbindweefselmetdievanandere aandoeningenvergelijken,ishetsterftecijferlaag.Vrouwenoverlijdenvakeraanreumadanmannen.Dit heeftvooraltemakenmethetfeitdatermeeroudevrouwenzijnendesterftevoordezeziektenvooral onderouderenvoorkomt.In2022overleedongeveerdehelftvandemensenaankankerofhart-en vaatziekten.Slechts0.8%overleedindatjaaralsgevolgvaneenziekteaanhetbewegingsstelselen bindweefsel.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht2 Hetlezenvaneengrafiek

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.vzinfo.nl/reumatoide-artritis/Leeftijd-en-geslacht

a. Watbetekent'jaarprevalentie'?

b. Benoemdebelangrijkste,meestopvallendepunten.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht3 Hetlezenvaneentabel

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.

a. Watleesjeindezetabel?

b. Benoemdebelangrijkste,meestopvallendepunten.

c. Welkeconclusiekunjetrekkenmetbetrekkingtotmensenmetziektenvanhetbewegingsstelselen bindweefsel?

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

4.3Reumatischeaandoeningen

Reumatischeaandoeningenbetreffenveelalchronische(ontstekings)problemenvandegewrichten,spieren enpezen.Ditkanvariërenvaneenofenkeleaangedanegewrichtentotvelegewrichten.Erwordenvijf hoofdgroepenonderscheiden:

• ontstekingsreuma(auto-immuunziekten)

• artrose

• jicht

• osteoporose

• wekedelenreuma

Devolgendereumatischeaandoeningenkomenindezeparagraafaandeorde:

1.artrose

2.deziektevanBechterew(axialespondyloartritis)

3.fibromyalgie.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Artrose

Artroseisdereumatischeaandoeningdiehetmeestevoorkomt.Hetiseenhoofdvormvanreuma.In Nederlandhebbenongeveereen1.5miljoenmensenartrose.Vrouwenhebbenvakerlastvanartrosedan mannen.Hetisgéénouderdomsziekteenhetkanopelkeleeftijdoptreden.Dekansomhettekrijgenwordt welgroternaarmatedeleeftijdtoeneemt,maarhetkanookbijjongemensenvoorkomen.Hetiseen chronischeaandoeningdielangzaamprogressiefverloopt.Datwilzeggendathetnietovergaatenlangzaam ergerwordt.Ineenvergevorderdstadiumvanartrosekanzelfsdestandvandebottentenopzichtevan elkaarveranderen.Hierdoorontstaanafwijkingenindehouding,zoalseenvoorovergebogenhoudingof knieëndiemeernaarbinnengaanstaan.Veranderinginlichaamshoudingbeïnvloedtdemanierwaarop onderanderegewrichten,pezenenspierenbelastworden.

Standsveranderingbotten.

Kwaliteitkraakbeen

Bijartrosegaatdekwaliteitvanhetkraakbeenindegewrichtenlangzaamachteruit.Hetwordtdunneren zachterenkanopdenduurzelfshelemaalverdwijnen.Hetbotonderhetkraakbeenvervormt.Aanderand vanhetgewrichtontstaanuitstulpingendiezichtbaarenvoelbaarzijn.Dezeuitstulpingenwordenosteofyten genoemd.Zebeperkendebeweeglijkheidvanhetgewrichtenkunnenzenuwenbeknellen.Datveroorzaakt pijn,gevoelsstoornisenkrachtverlies.Deaandoeningkomtvaakvoorindegewrichtenvandenek,onderrug, knieën,heupen,duim,vingersengroteteen.Artroseisnieteenziektevanalleenhetkraakbeen,maarvan hethelegewricht.Hetkaninallegewrichtenoptreden.

Artroseisniet,watveelmensendenken,hetzelfdealsbotontkalking.Dedichtheidvanhetbotonderhet kraakbeenneemtbijartrosevaaktoealsreactieophetkraakbeenverlies.Bijbotontkalkingofwelosteoporose wordthetbotjuistbrozer.Osteoporoseiseenvormvanbotreuma.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B. Artrosetussenwervelschijven.

Leesdeverdiepingsstof'Osteofyten'.

Pijnenstijfheid

Pijnkaninallegewrichtenmetartroseoptreden.Hetontstaatgeleidelijkentreedtvooralopbijbewegen enbelastenvanhetgewricht.Lateropdedagkandepijntoenemen.Hetkanookontstaanalshetlichaam naeenperiodevanrustweerinbewegingkomt,ditheetstartpijn.Hetgewrichtkanookstijfzijn.Vooral bijbeweging,naeenperiodevanrustindezelfdehouding,komtstartstijfheidvoor.Mensenmetartrose hebbenookvaaklastvanochtendstijfheid.Ditverdwijntmeestalnaeenhalfuur.Metpijnlijkegewrichten ishetmoeilijkeromtebewegen.Debeperkingenzijnafhankelijkvanwaardeartrosezichbevindt.Zokan hetbijvoorbeeldmoeilijkzijnomdenektedraaien,eenarmteheffenofeenknietebuigen.Doordat bewegenmoeilijkergaat,gaanmensenvaakminderbewegen.Daardoorwordenspierenrondomhet gewrichtmindersterkenverliesthetzijnstevigheidenstabiliteit.Hierdoorwordendepezenmeerbelast enneemtdepijntoe.Pijneninstabiliteitvergrotenbovendiendekansopvallen.

Krakendegewrichten

Bijartroseisheteenveelvoorkomendverschijnseldatgewrichteneenkrakendgeluidmakenbijhetbewegen. Ditwordtcrepiterengenoemd.Hetkrakendegeluidwordtveroorzaaktdoorveranderingvanstructuurvan hetkraakbeenenhetonderliggendebot.Hetkrakenisnietschadelijkofpijnlijk.Somsishetgewrichtwat gezwollen.Ditishetgevolgvaneenontsteking,waardoorermeervochtinhetgewrichtvrijkomt.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Symptomenvanartrose

• pijnlijkeengevoeligegewrichten

• pijnenstijfheidwordenergerbijactiviteit,minderbijrust

• gezwollengewrichtendiemoeilijktebewegenzijn

• pijnenklachtenwordenlangzaamerger

• ochtendstijfheid

• bijbewegingknarsendegewrichten.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bekijkdefilmpjes'Watisartrose'en'Artrose'.

Algemeensportadviesvoormensenmetartrose

Deleefstijlcoachiszichervanbewustdatmensenmetartrosegeensportenkunnenbeoefenendieeente grotebewegingsuitslaghebbenofdietezwaarbelastendzijnvoordeaangedanegewrichten.Hetbeoordelen vandematevangewrichtsbelastingisdanookbelangrijk.Zoisdegewrichtsbelastingvansquashen volleybalveelhogerdandievanfietsenenwandelen.Langindezelfdehoudingzittenofstaanisniet geschikt.Activiteiteninhetwaterzijnheelgeschikt.Debelastingvoordegewrichtenisinhetwaterlager, waardoordebewegingsuitslaggroterkanzijn.Ookmetlichtingesteldefitness-encardioapparatenzijn veleoefenvormengoeduittevoeren.

Sportenmetartrose

Alsjeartrosehebt,hebjelastvanpijn,stijfheidenbewegingsbeperking.Daardoorwordenjecoördinatie, spierkrachtenuithoudingsvermogenminder.Maarlaatjedaardoornietweerhoudenvanbewegen. Regelmatiginactiekomenheefteenpositieveinvloedopjegezondheid,verbetertjeconditieenhelptje aansocialecontacten.Sportenmetartroseisprimamogelijk.Hetverbetertjeuithoudingsvermogenen spierkrachtenleidtafvandepijn.Kortom:jezitbeterinjevel.

Leeshetheleartikelopdewebsite'GehandicaptensportNederland-Sportenmetartrose'.

Bewegenzonderpiekbelasting.

Langdurigofteintensiefbewegenkanoverbelastingvanhetgewrichtveroorzaken.Iemandmetartrose krijgtdan(meer)lastvanpijn.Somsuitzichditineengezwollen(dik)gewricht,waardoorerminderbewogen kanworden.Overbelastingistevoorkomendoorhetoefenprogrammarustigoptebouwenendeoefeningen correctuittelatenvoeren.

Alsersprakeisvanpijnklachtenenstijfheidtijdensofnahetbewegen,moetdeleefstijlcoachhetprogramma (tijdelijk)aanpassen.Vermijdbewegingsvormenmethogepiekbelastingenen/oflangdurigestatische belastingen,wantditiseenrisicovoorhetaangedanegewricht.Bijvoorbeeldbasketbalenzaalvoetbal leidentotgrotebelastingvanknieënenenkels.Ditsoortbelastingkanbetervermedenworden.

Hetbeoefenenvanwedstrijdsportismindergeschiktvoormensenmetartrose.Sportvormenineen competitieverbandleidennamelijkeerdertotoverbelasting.

Bekijkhetfilmpje'BewegenenFloor:Artroseenbewegen'.

Specifieksportadviesmetbetrekkingtotartrose

Artrose

CERVICALE ARTROSE

Nekartrose

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

ARTROSEINDE LUMBALE WERVELKOLOM

Artroselage rugwervels

Symptomen

• Pijnenstijfheid vandenek

• Hoofdpijn

• Pijninde schoudersen armen

• Hetniet kunnenbuigen ofdraaienvan denek

Oefeningen

Spierversterkende oefeningengericht ophetstabiel houdenvande nekspieren

Aanteraden sporten

• Fietse

• Wandelen

• Nordicwalking

• Yoga

• Zwemmenen vooralde rugslagen rugcrawl

Tevermijden sporten

Sportenwaarin hardgelopenwordt (inverbandmet piekbelastingbij landing)

Verderallesporten waarbijje onverwachte,grote nekbelastingkunt hebben,zoals paardrijdenen vechtsporten

• Lagerugpijn

• Spierzwakteen gevoelloosheid terhoogtevan benenenbillen

• Wandelen

• Fietsen

• Zwemmenen vooralde rugslagen rugcrawl Trainenvande rompspierenvoor eenbetere rompstabiliteit

Dehigh-

impactsporten zoals:

• hockey

• volleybal

• roeien

• windsurfen

• schaatsen

• tennissen

Artrose

GONARTROSE

Artrose kniegewricht

Oefeningen Symptomen

Pijnmetuitstraling naarknie,knieholte endebenen

Doorregelmatighet kniegewrichtop gezondewijzete belasten,wordthet kraakbeengevoed waardoorhet gewrichtsoepeler wordt

Aanteraden sporten

• Wandelen

• Fietsen

• Zwemmen

• Nordicwalking

Tevermijden sporten

Gewichtdragende sportenzoals:

• gewichtheffen

• bergbeklimmen

• verspringen

• hoogspringen

Contactsporten metveeldraaimomentenzoals: Verderis krachttrainingvan vooralde bovenbeenspieren aanteraden.

• hockey

• voetbal

• basketbal

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Artrose

COXARTROSE

Artrose heupgewricht

Oefeningen Symptomen

• Pijnindelies

• Uitstralingnaar debilstreek, bovenbeenen knie

Spierversterkende enmobiliserende oefeningendiehet heupgewricht omvatten

Aanteraden sporten

• Wandelen

• Nordicwalking

• Fietsen

• Zwemmen

Tevermijden sporten

Highimpact sportenzoals:

• hardlopen

• balsporten

• sporten waarbij gevallenkan worden,zoals judo

Oefeningenbijartroseindenek.

Normaleheup(links)enheupmetcoxartrose(rechts).

ZiektevanBechterew(axialespondyloartritis)

DeziektevanBechterewiseenvormvanontstekingsreumawaarbijmeestaleerstdegewrichtenvande ruggenwervelsendeSI-gewrichtenontstokenraken.SI-gewrichtenverbindendewervelkolommethet bekken.Deontstekingenveroorzakenpijn,stijfheidenmogelijkookverkrommingvandewervelkolom.De naamverwijstnaardeRussischeartsBechterewdiedeziektealseerstebeschreef.

Sindseenaantaljarenwordtookdetermaxialespondyloartritisgebruikt.Spondyloartritisiseen verzamelnaamvooreengroepreumatischeaandoeningen.Binnendezegroepvormenvanreumakomt eenaantalgemeenschappelijkeklachtenvoor.Klachtenzoalsontstekingeninjebekken,jewervelkolom ofgewrichtenvanjearmenofbenen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

SI-gewrichten.

Deontstekingshaardentastenuiteindelijkhetkraakbeenendebottenaan.Alsreactiehieropgaathet lichaamméérbotweefselaanmaken.Metalsgevolgdatderuggenwervelsaanelkaargaangroeien.Ineen vergevorderdstadiumkunnendezevolledigaanelkaargroeien.Ditleidttoteenverstijvingvandetotale

wervelkolomenwordthet ‘bamboe-effect’ genoemd.Debenigebruggentussendewervelsvande wervelkolomzienernamelijkuitalseenbamboestengel.Doordevergroeiingenschurendebottenminder langselkaar,hierdoorneemtdepijnaf.Devormvandewervelkolomverandert,waardoordepatiëntsteeds verdervoorovergebogengaatlopen.Anderegewrichtendieontstokenkunnenrakenzijnschouders,heupen enknieën.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Spondylitisankylopoetica

Naastontstekingenaangewrichtenkomenoogontstekingenrelatiefvaakvoor.Hetverloopvandeziekte vanBechterewisgrillig.Periodesmetrelatiefweinigklachtenwordenopgevolgddoorperiodesmethevige klachten.DewetenschappelijkenaamvoordeziektevanBechterewisspondylitisankylopoetica.Dat betekentletterlijk:eenontstekingsprocesvandewervelgewrichtenmetstijfwordentotgevolg.Ontstekingen vandezeziektegaanover,maarbeschadigingenindewervelkolomzorgenervoordatderugminderflexibel wordt.Ditkanernstigemobiliteitsbeperkingentotgevolghebben.Bovendienisdewervelkolomvaakbroos endaardoorsnellervatbaarvoorfracturen.Deaandoeningbegintmeestaltussenhet15een35elevensjaar. Hetisonduidelijkofdeziektemeerbijmannendanbijvrouwenvoorkomt.

LichaamshoudingziektevanBechterew.

SymptomenziektevanBechterew:

• lagerugklachten

• pijnindebilstreek

• ochtendstijfheid

• moeheid

• oogontstekingen.

Bekijkdefilmpjes'Bechterew'en'VanziektevanBechterewnaarAxialeSPA'.

AlgemeensportadviesvoormensenmetdeziektevanBechterew Jekiestalsleefstijlcoachbewegingsvormendiedeaangedanegewrichtenniettezwaarbelastenengeen grotebewegingsuitslaggeven.Oefeningendiegeenonverwachtehogebelastinggevenophetaangedane gewrichtzijngoed.Depatiëntkannietlangindezelfdehoudingzittenofstaan.Zwemmenenandere oefeningeninhetwaterzijnidealebewegingsvormenvoormensenmetdeziektevanBechterew.Erbestaan danookveelBechterew-zwemgroepen.Dekrachtopdegewrichtenislaageneengroterebewegingsuitslag ismogelijk.Ditkanwordenaangevuldmetrek-,ademhalings-enontspanningsoefeningen.

Ikhebbechterewenwilgaansporten/bewegen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Wiljegraagbewegenofsporten,maarvraagjejeafofditmogelijkismetdeziektevanBechterew?Twijfel jewelkeactiviteitenwelofnietgeschiktvoorjezijn?Hebjetipsnodigofbehoefteaanadviesvandedigitale sportarts?Hiernavindjedeinformatiediejenodighebtomopeenveiligemaniertegaansportenen bewegen.

SportiefbewegenisookvoormensenmetdeziektevanBechtereweengoedidee.Regelmatigbewegen heefteenpositieveinvloedopjegezondheid,hetverbetertjeconditieenhelptjeomjesocialecontacten tevergroten.Bovendienisdekansgrootdatjedoortebewegenjebeterinjevelvoeltzitten.

Kijkvoorhetheleartikelopdewebsite'Sportzorg-Ikhebbechterewenwilgaansporten'.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Oefeningenterverbeteringenbehoudvaneencorrectehoudingtijdenshetlopenzijneffectief.Netals activiteitenwaarbijhetstrekkenvanderuggewenstis,zoalsvolleybal,badmintonenlanglaufen.Langdurig meteenbollerugactiefzijn,zoalsopeenracefiets,ismindergoed.

Langdurigbewegenofteintensiefbewegenkandegewrichtenoverbelasten.Iemandmetdeziektevan Bechterewkrijgtdanlastvan(meer)pijn.Erkaneengezwollen(dik)gewrichtontstaan.Ookkomthetvoor datiemandmoeilijkopgangkomtenminderkandoendanvoorheen.Overbelastingistevoorkomendoor deoefenprogramma’srustigoptebouwenendooroefeningencorrectuittevoeren.Alserextrapijnklachten tijdensofnahetbewegenontstaan,moethetprogramma(tijdelijk)wordenaangepast.

HetbeoefenenvanwedstrijdsportismindergeschiktvoormensenmetdeziektevanBechterew.Sportvormen incompetitieverbandleideneerdertotoverbelasting.Sportenalsschaatsen,handbalenvoetbalhebben eenverhoogdekansopvallen.DaaromzijnzenietgeschiktvoormensenmetdeziektevanBechterew,die inhunbewegingenbeperktzijn.

Bekijkhetfilmpje'BewegenbijBechterew'.

Fibromyalgie

Fibromyalgiebetekentletterlijk ‘pijninbindweefselenspieren’.Dezepijnisvaakopveleplaatsen tegelijkertijdaanwezig,dezogenaamde ‘pijnpunten’.Fibromyalgievaltindecategorieweke-delenreuma. Hetveroorzaaktchronischepijn,stijfheidenvermoeidheid.Ookandereklachten,zoalsslaapstoornissen, hoofdpijnen,angsten,depressies,allergieën,concentratie-engeheugenstoornissen, temperatuurverhogingenendarmklachtenkomenvoor.Waardoordeklachtenpreciesontstaan,isonbekend.

Uitbloedonderzoekisnietstevindendatdeaandoeningkanverklaren,daaromishetmoeilijkom fibromyalgievasttestellen.Erzijngeenmedicijnenomdeaandoeningtegenezen.Deklachtenkunnen verminderenmetpijnstillers,matigebewegingenrust.

Fibromyalgiekomtvoorbijongeveertweeopdehonderdvolwassenen,vooralbijvrouweninde leeftijdscategorie20tot60jaar.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Leesdeverdiepingsstof'Pijnpunten'.

Symptomenvanfibromyalgie:

• pijnlijke,stijvespierenengewrichten

• gevoeligespierknobbeltjes(vooralinnekenschouders)

• vermoeidheidenslapeloosheid

• hoofdpijn

• slaapstoornissen

• angsten

• depressies

• darmklachten

• concentratie-engeheugenstoornissen.

Algemeensportadviesvoormensenmetfibromyalgie

Deleefstijlcoachkanbijmensenmetweke-delenreuma,zoalsfibromyalgie,rekoefeningendoenom verkrampingenvanspierweefseltegentegaan.Spierversterkendeoefeningenzijnvanbelangom achteruitgangvanspierentevoorkomen.Slechtontwikkeldespierenverstorennamelijkhetevenwicht tusseniemandsbelastingenbelastbaarheid.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B. Relatiebelastingenbelastbaarheid.

Vaakisereenslechteconditieontstaanbijmensenmetfibromyalgie.Hetisbelangrijkomhet uithoudingsvermogenweergeleidelijkoptebouwen.Fietsen,zwemmen,fitnesstrainingzijnhiervoor geschikt.Detrainingsopbouwmoetwordenaangepastbijverergeringvanklachten.Begeleidingdooreen leefstijlcoachisnuttig.Deleefstijlcoachmoetindegatenhoudendatdegrenzennietwordenoverschreden.

Naastspierversterkingenspierconditieishetkunnenontspannenvanspierenbelangrijk.Hetisdaarom vanbelangomontspanningstechniekenaanteleren.Bijvoorbeeldmetyogaisspierontspanningaante lerenenregelmatigtoetepassen.Lichamelijkeoverbelastingmoetaltijdwordenvoorkomen.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/exercise-international-group-relaxation-fitness-concept-547215724 Metyogakunjespierontspanningaanleren.

Matigintensiefbewegen

Matigintensiefbewegenwordthetmeestaangeraden:probeer5dagenperweekminimaaleenhalfuurte wandelen,fietsen,skeeleren,zwemmenoffitnessen.Ditisnietheelbelastendvoordegewrichten,maar welgoedvoorhethartenlongenalsjehetregelmatigenlanggenoegdoet.

Bron:https://www.gezondheidsnet.nl/reuma/bewegen-bij-reuma

Bekijkhetfilmpje'Yogafibromyalgie'.

Opdracht4 Pijnpunten

a. Pijnpuntenkomenaantweezijdenvanhetlichaamvoor.Bijfibromyalgiemoetdepijnaanbeidezijden voorkomen,zowellinksalsrechts.Benoemdenegenpijnpunten.

b. Bedenkvoorelkpijnpunteenspierversterkendeoefening.

Opdracht5 Wervelkolom

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

a. Hoewordtdewervelkolom,ineenvergevorderdstadiumvandeziektevanBechterew,ookwel genoemd?

b. Waaromwordtdewervelkolominditstadiumzogenoemd?

c. Benoemdeverschillentusseneengezondelumbalewervelkolomeneenwervelkolomineen vergevorderdstadiumvandeziektevanBechterew.

Opdracht6 Kwaliteitkraakbeen

Bekijkhetfilmpje'Watisartrose?'.

a. Beschrijfinjeeigenwoordenwatergebeurtmetdekwaliteitvanhetkraakbeenbijartrose.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

b. Watzijnosteofyten?

c. Tekeneenaangedaangewrichtmetosteofyten.

d. Watishetverschiltussenartroseenosteoporose?

e. Waaromdekthetwoord ‘slijtage’ deladingvoorartroseniet?

Opdracht7 Artroseineenkleingewricht

a. Benoemeenkleingewrichtwaarinartrosevaakvoorkankomen.

b. Zoekuitwatdemogelijkesymptomenzijn.

c. Zoekuitwelkemobiliserendeoefeningengeschiktzijnvoorditgewricht.

d. Welkesportzoujeiemandmetartroseindatgewrichtafraden?

e. Welkesportzoujeiemandmetartroseindatgewrichtaanraden?

Opdracht8 Jeugdreumawatishet?

Bekijkhetfilmpje'Jeugdreuma'.

a. Watiseenanderenaamvoorjeugdreuma?

b. Indetabelstaandedriehoofdvormenvanjeugdreuma.Beschrijfpervormhoedegewrichtsontstekingen zichuiteneninwelkegewrichtendeontstekingenmogelijkvoorkomen.Beschrijfdaarnaastpervorm welkemogelijkeandereontstekingenzichvoorkunnendoen.

Opdracht9 Jeugdreuma

Bekijkhetfilmpje'Bram'.

a. Waaromkunnenjongerenmetreumazich ‘Sjaakafhaak’ voelen?

b. Alsjijeenvriendofvriendinhebtmetreuma,hoekunjehem/haardanhetbestondersteunen?

Opdracht10 Symptomen

Aanwelkesymptomenzijndemeestevormenvanreumateherkennen?

Opdracht11 Categorieën

a. Reumaisonderverdeeldnaarhoofdcategorieën.Welkezijndat?

b. Beschrijfdehoofdcategorieënvanreuma.

Opdracht12 Oefeningen

BedenkdrieoefeningendiemensenmetdeziektevanBechterewzelfthuiskunnendoen.

4.4Factorendieeenrolspelenbijreuma

Reumatischeaandoeningenontstaanvaakalsgevolgvaneencombinatievanfactoren.Hetgaatnietalleen omoorzaken,ookomstandighedenkunneneenongunstigeffecthebbenophetverloopvandeziekte.

Factorendievaninvloedkunnenzijnophetontstaanenverloopvanreumazijn:

• Verstoringvanhetimmuunsysteem

Hetimmuunsysteemmaaktstoffendienietinhetlichaamthuishorenonschadelijkenvoertzeaf.Als hetimmuunsysteemernstigverstoordis,kanhetzichooktegenheteigenlichaamgaanrichtenen ontstaanerbijvoorbeeldontstekingenindegewrichten.

• Aanleg

Degevoeligheidvoorverstoringeninhetimmuunsysteemiswaarschijnlijkookerfelijkbepaald.Maar erfelijkeaanlegalleenisnooitdeoorzaakvaneenreumatischeaandoening.Ofreumazichontwikkelt, hangtookvanandereomstandighedenaf.

• Virussenenbacteriën

Eenviraleofbacteriëleinfectiekanhetimmuunsysteemontregelen.

• Lichamelijkebelasting

Reumatischeklachtenkunnenergerwordenalshetlichaamverkeerdwordtbelast.Ontstoken gewrichtenmoetenwordenontzien.Overgewichtbetekenteenextrabelastingvoordegewrichten.

• Voeding

Hetlichaamverzuurtalshetzuur-base-evenwichtnietinbalansis.Doorhetlichaammindermetzuren tebelasten,zoudenallerleiklachtenverminderen.

Risicofactorenartrose

Overdeoorzaakvanartrosebestaatnogveelonduidelijkheid.Hetiswelbekenddathetontstaanvan artroseeencombinatieisvanmeerderefactoren.Devolgendefactorenvergrotendekansopartrose:

• Leeftijd

Dekansopartroseneemttoemetdeleeftijd.

• Geslacht

Artrosekomttweekeerzovaakvoorbijvrouwenalsbijmannen.

• Overgewicht

Mensenmetovergewichthebbeneengroterekansopartrose.

• Regelmatigeoverbelasting

Mensenmetregelmatigeoverbelasting(zoalstopsportersenbouwvakkers)hebbeneengroterekans opartrose.

• Erfelijkheid

Artrosewordtbinnensommigefamiliesdoorgevenaandevolgendegeneratie.

• Gewrichtsproblemen

Dekansopartroseneemttoebijmensenmetgewrichtsproblemen.Datkaneenabnormalestandvan hetgewrichtofeenbepaaldegewrichtsaandoening,zoalsreumatoïdeartritis,zijn.

• Gewrichtsschade

Wanneereengewrichtschadeondervindtdooreenongeluk,blessureofziekte,isdekansgroterdat artroseontstaatinditgewricht.

Topsportenartrose.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

RisicofactorenziektevanBechterew

DeziektevanBechterewiswaarschijnlijkeenauto-immuunziekte.Darminfectiesenurineweginfectieszijn mogelijkeenaanleidingvoorhetontstaanvandeziekte.Eenerfelijkefactorspeeltzekermee,wantbinnen eenfamiliekomtdeaandoeningvaakbijmeerderepersonenvoor.Bijruim90%vandemensenmetde ziektevanBechterewkomtinhetbloeddeerfelijkefactorHLA-B27voor.Tochzegtdatnietalles.8%van debevolkingheeftdezefactornamelijkinhetbloed,maarheeftnietdeziektevanBechterew.

Leesdeverdiepingsstof-Auto-immuunziekte

Risicofactorenfibromyalgie

Hetisonduidelijkoffibromyalgieerfelijkis.Sommigeonderzoekersdenkendatdeaandoeninghetresultaat isvaneengenetischeafwijking,dievanmoederopdochterwordtovergeleverd.Mensenmetfibromyalgie zijnwaarschijnlijkgevoeligvoorpijnendieanderennietvoelen.Watdiedepijnenveroorzaakt,isechter nognietgevonden.Hetisopvallenddat(vooral)vrouwenmeteenziektediehetimmuunsysteemaantast, meerkanslopenomfibromyalgietekrijgen.Volgensonderzoekerszijnereenaantalmogelijkerisicofactoren, zoals:

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• genetischefactoren(meestalvrouwelijk)

• genetischeafwijking(mogelijkerfelijk)

• menopauze(verliesvanoestrogeen)

• zwakkefysiekeconditie

• operatiesdiezijnondergaan

• eentraumanaongeval,ziekte,emotionelestress.

Opdracht13 Doedebewegings-enartrosetest

Bekijkopdewebsite'Bewegenzonderpijn-Debewegings-enartrosetest'.

a. Doederisicotestopdewebsite.

b. Beschrijfdeuitslagvandetestinjeeigenwoorden.

Opdracht14 Informatieposter

Maakeeninformatieposterofeenflyerwaarmeejemensenbewustwiltmakenvanderisicofactorendie dekansophetontstaanvanartrosevergroten.

Opdracht15 Auto-immuunziekte

Ontregelingafweersysteem.

a. Hoeraakthetafweersysteemontregeldbijeenauto-immuunziekte?

b. Welkeanderevormenvanreumazijnookauto-immuunziekten?

Opdracht16 HetLagerhuis

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Stelling:Mensenmetfibromyalgiezijnwaarschijnlijkgevoeligervoorpijnendieanderennietvoelen.

Verdeeldegroepintweeën.Bepaalvoorafwelkehelftvóórenwelkehelfttegendestellingis.Gaindebat overdestelling.

4.5Gevolgenvanreuma

Alsiemandeenvormvanreumaheeft,heeftditvaakgevolgenvoorhetfunctioneren.Erzijnbijnaaltijd gevolgenzichtbaaropfysiekvlak,maardeleefstijlcoachmoetzichervanbewustzijndaterookgevolgen ophetmentalevlakvoorkomen.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.

ReumaNederland

Fysiekegevolgen

Bijreumatischeaandoeningenhebbendeontstekingenendepijnvaaknegatievegevolgenvoorhet spier-skeletstelsel.Deaandoeningisvaakoverhethelelichaamverspreid.Daardoorraaktdehelegezondheid verzwakt.

Anderefysiekegevolgenkunnenzijn:

• functionelebeperkingen

• beperkingvandebewegingsmogelijkheid

• instabiliteit,doorbeschadigingenenontstekingenvanpezen,bandenengewrichten

• dalingvanspierkrachtdoorhetverschrompelenvanspierweefsel.Ditkanteruglopentot55%vande totalekracht.Deconditiekandalentot25%vandetotaleconditie

• eenvergrotekansopbotontkalking(osteoporose)

• aantastingvaninwendigeorganen

• vermoeidheid

• verminderingvanhart-longfunctie

• bloedarmoede.

Delichamelijkegevolgenvanreumahebbengroteinvloedophetlevenvanalledag.Simpeledingen,zoals eenvestdichtknopenofdeafstandsbedieningvandetelevisiegebruiken,lukkenvaaknietmeerdoorde pijnenstijfheid.Tochzijnerdagendatallesbetergaat,wantreumaiserggrillig.Ditmaakthetvoormensen moeilijkuitteleggenwatreumahebbenvoorhenbetekent.Demeestenvanhenkunnenblijvenwerken, maarerzijnerookdiedoorreumahunwerkverliezenendaarmeehuninkomen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hulpmiddelomknoopjesdichttemaken.

Graagrechtenaanvragendezeafbeeldingteplaatsen.Bron: https://als-centrum.nl/kennisbank/hulpmiddelen-bij-de-zelfverzorging/ Eenaangepastenagelknipper.

Psychischegevolgen

Reumaiseenchronischeaandoeningdienaastlichamelijkebeperkingenookvoorgeestelijkebeperkingen zorgt.Mensenmetreuma – maarookhunomgeving – moetenlerenomgaanmetvragenenemotiesdie gepaardgaanmetdeziekte.Hetbetekentlerenaccepteren,begrijpenenomgaanmetdeziekte.Vaak moetenmensenmetreumahunmaniervanlevenaanpassen.Eenvandepsychologischegevolgenbij reumatischeaandoeningeniseendepressievestoornis.Hetisvanbelangdatdeleefstijlcoachopdehoogte isvaneeneventueledepressie,zodatdaarinhetprogrammarekeningmeegehoudenkanworden.

Negatievepsychologischegevolgenalsangstendepressiegaangepaardmet: • meerpijn,vermoeidheidenbeperkingen

• lagereopkomstbijsportprogramma’s

• lageretherapietrouw

• hogeremedischeconsumptieenkosten.

Omgaanmetreuma

Hebjereuma,dankanjelevenineensflinkopz’nkopstaan.Hoekanjeomgaanmetjeemoties,metde pijnklachtenofjevermoeidheid?Ookheeftdereumainvloedopjesocialelevenendemensenomjeheen. Deklachtendiejedoorjereumahebthebbenookinvloedopjepartnerenjullierelatieofseksleven.Je leesthierinformatieoveraldezeonderwerpendiebijjouwlevenmetreumahoren.Metslimmetipsen handigeadressen.Enspecialeinformatiealsjijpartnerbentvaniemandmetreuma.

Bron:https://www.reuma.nl/leven-met-reuma/omgaan-met-reuma

Gevolgenvanmedicatie:NSAID’s

NSAID’s(‘non-steroidalanti-inflammatorydrug’)zijnontstekingsremmendepijnstillersvoorverschillende soortenpijn,zoalsgewrichtspijn,pijnindespierenen/ofpezenofbijklachtenaanslijmbeurzen.Voorbeelden vanmiddelenuitdezegroepzijndiclofenac,naproxenenibuprofen.Eenbelangrijkeredenomdeze medicijnentenemen,ishetverlichtenvandepijn,zodatdepatiëntinstaatiszonderveelongemak lichaamsoefeningentedoen.Hetisnamelijkbelangrijkomregelmatigtebewegenomdebottenenspieren sterkendegewrichtensoepeltehoudenengewrichtenrakennietméérbeschadigddoorbeweging. Langduriggebruikvanontstekingsremmendepijnstillersisechternietbepaaldongevaarlijk.Demeest voorkomenderisico’sdiehetgebruikvanNSAID’smetzichmeebrengtzijnmaag-endarmbijwerkingen, zoals:

• misselijkheid

• buikpijn

• diarreeofjuistverstoppingen

• zuurbrandeneneenopgeblazengevoel.

Bijwerkingenzoalsmaag-ofdarmbloedingenenmaag-ofdarmzwerenkomenmindervaakvoor,maarzijn weleenstukernstiger.Dezebijwerkingenkunnenzelfsleidentoteenmaagperforatie.Hetrisicoopdeze bloedingenisverhoogdbijouderenbovende70jaarenincombinatiemetbijvoorbeeldbloedverdunners, alcoholenbepaaldeantidepressiva.

NSAID’s

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Leesdeverdiepingsstof'Degevarenvansportenmetontstekingsremmers'.

Opdracht17 Fysieke,psychischeensocialegevolgen Bekijkdetabel.Bedenksamenmeteengroepjemedestudentenmogelijkegevolgenvanreuma.

Opdracht18 Fysiekegevolgen

Bedenkbijdevolgendereumatischeaandoeningeneenmogelijkfysiekgevolg.

Opdracht19 Psychischegevolgen

Iemanddietemakenkrijgtmetreumakanveelverschillendegevoelensbijzichzelfbespeuren. Vraagaaniemanduitjeomgevingmeteenvormvanreumawelkegevoelenshijervaart.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht20 NSAID’s

a. WatkaneenbelangrijkeredenzijnomNSAID’stegebruiken?

b. LegaaneenmedestudentuitwatdegevolgenvanhetgebruikvanNSAID’skunnenzijn.

4.6Interventies

Hetbelangvanbewegenbijreumatischeaandoeningen

Voormensenmetreumaishetgoedomtebewegen.Eenreumatischeaandoeningisabsoluutgeenreden omniettesporten.Hetisjuisteenredenomdatweltedoen.Overlegmeteenspecialistkanhierbijvan belangzijn.Demanierendeintensiteitvanhetsportenmoetenpassenbijhetstadiumvandeaandoening.

Positieveeffectenvanhetsportenbijreumazijn:

• toenamevandemobiliteit

• stijgingvanhetalgemeenlichamelijkwelbevindenenfitheid

• toenamevanspiermassaenbotdichtheid

• toenamezelfvertrouwen

• toenamesocialecontacten

• beterenachtrust.

Bewegenheeftveelvoordelen:

• Hetgaatjevermoeidheiddoorreumategen.

• Hethelptjelichaamomineenzogoedmogelijkeconditieteblijven.

• Jegewrichtenwordensoepeler.

• Hetkanhelpenbijhetbehoudenvaneengezondgewicht.

• Jebehoudtzoveelmogelijkjespierkracht.Datisbelangrijkomdatveelmensenmeteenchronische aandoeningminderspiermassahebben.Doortebewegenkanjehierzelfietsaandoen.

• BewegenindebuitenluchtisgoedvoordeopnamevanvitamineD.

• Bewegenhelptombotontkalkingtegentegaan,maaktjehartenlongensterkerenhelptomje cholesterolteverlagen.

• En:bewegenhelptjeomteontspannenenomstresskwijtteraken.

Hebjereuma,danishetgoedtewetendatjegewrichtennietmeerbeschadigdrakenalsjeopeen verstandigemanierbeweegt.

Bron:https://www.reuma.nl/leven-met-reuma/leefstijl/bewegen/waarom-is-bewegen-goed-bij-reuma

DeLeefstijlcoach

Deleefstijlcoachzalzijnkennisenkundeinzettenommensenmetreumatehelpenomopeenverantwoorde maniertebewegenentesporten.Richtlijnenwaaraandeleefstijlcoachzichzoveelmogelijkmoethouden tijdenshetsportenzijn:

• eenwarming-upomproblementevoorkomen

• eengeleidelijketrainingsopbouw

• perpersoondetoenamevandeinspanningbepalen

• hettijdstipvansportenaanpassenbijhetnatuurlijkeritmevandepatiënt.Ditwordtbepaalddoor symptomenvandeziekte(bijvoorbeeldochtendstijfheid,avondvermoeidheid).

• opdehoogtezijnvanmedicijngebruik

• desportmaterialenzoveelmogelijkaanpassenaandepatiënt.

Deleefstijlcoachzalrekeningmoetenhoudenmetdematevanbelastingenmetdekeuzevandeactiviteit dieiemandmeteenbepaaldeaandoeningvanreumakanuitoefenen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Matevangewrichtsbelasting

• sterkegewrichtsbelasting:honkbal,basketbal,volleybal,voetbal,squash,handbal,badminton, hardlopen,karate,waterskiën.

• matigegewrichtsbelasting:paardrijden,schaatsen,tennis,skiën,inlineskaten

• geringegewichtsbelasting:fietsen,golf,zwemmen,wandelen,aquafitness,stijldansen,lichtskiën.

Beweegprogramma’seninterventies

Erbestaanverschillendeleefstijl-enbeweegprogramma'sgerichtopmensenmeteenchronische aandoening.Welkprogrammajealsleefstijlcoachkiestisafhankelijkvandecliënt(en).Bijsterkovergewicht enartrosezijndemeesteinterventiesgeschiktdiezichrichtenopobesitas(SLIMMER,CooL,Beweegkuur). Zozijnmeestalookdebeweegprogramma'svoorouderengeschiktvoordemeestemensenmetreuma. Jekunthierbijdenkenaanprogramma'salsSociaalVitaal,ElkeStapTelt,SamenSportiefinBeweging. Ookinterventiesgerichtophetvoorkomenvanvallenkunnenbelangrijkzijn.Datgeldtmetnamevoor mensenmetosteoporose.Hierbijkunjedenkenaanprogramma'salsZichtopEvenwichtenVallenVerleden Tijd.

Algemeneinterventiesgerichtopmensenmeteenchronischeaandoening Enkeleinterventiesgerichtommensenmeteenchronischeaandoeningzijn:

• RevalidatieSportenBewegen

• DeZeeuwseleefstijlroute

• BeweegBewust

• Fitalo

BeweeginterventieartrosevandeKNGF

HetbeweegprogrammaartrosevandeKNGF(KoninklijkNederlandsGenootschapvoorFysiotherapie)richt zichopmensenmetartrosevandeheupen/ofkniedienietvoldoenaandebeweegrichtlijnen.Dezemensen zijnnietinstaatomzelfstandigaandezenormtevoldoenofhebbenmoeitedezeteonderhouden.De doelgroepbestaatuitmensenmetbeginnendeklachtenzonderstoornisseninfunctiesenmetnogweinig totgeenbeperkingeninhetdagelijksfunctioneren.Zehebbenmoeitemethetontwikkelenofinstand houdenvaneenactieveleefstijl.Hetbeweegprogrammawordtingezetterpreventievaninactiviteitvan mensenbijwiedediagnosepasisgesteld.

Bechterew-beweeggroepen

StichtingBechterewinBewegingheeftopveelplaatseninNederlandBechterew-beweeggroepen.Daar kunnenmensenmetdeziektevanBechterewingroepsverbandenonderbegeleidingvaneenfysiotherapeut gerichtoefenen.Inbewegingblijvenisessentieelomverstijvingvandewervelkolomtegentegaan. Regelmaatendisciplinezijndaarbijhetcredo.Dooroefeningenengoedbewegentijdensactieveen niet-actieveperiodesvandeziektekanhetziekteprocesaanzienlijkvertraagdworden.

InterventiefibromyalgieHeliomare

HeliomareinNoordHollandiseenvoorbeeldvaneenorganisatiedieeenbehandelprogrammaheeftvoor mensenmetfibromyalgie.Hetdoelvanhetbehandelprogrammaistweeledig.Mensenlerenbeteromte gaanmethunpijnsyndroomenweerregieoverhuneigenleventekrijgen.Debehandelingiseropgericht

ominzichttegevenindefactorendiehetpijnsyndroombeïnvloedenentelerendezefactorentehanteren. Dedeelnemerslerenomalleelementendiedebelastingbeïnvloeden,zoalspiek-endalbelasting, ontspanningenstress,waarmogelijkgunstigtebeïnvloedenomtoteenbeterebalanstekomen.

Meerinformatieoverbewegenmetreuma

Bekijkvoormeerinformatiedewebsite'Reuma.nl-Bewegen'endefilmpjes'MSD-Bewegenmetreuma (video1)','Bewegenmetreuma'en'Hoegeefjeeenleukeengoedesportlesaansenioren?'.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Interventiedoorvoeding

Naastbewegenisgezondevoedingvooriedereenbelangrijk,maarzekervoormensenmetreuma.Een diëtistofvoedingsdeskundigekanhelpeneengoedebalansindevoedingtevinden.Metgezondevoeding wordteengoedgewichtbehoudenenkomenvoldoendevoedingsstoffenbinnen.De ‘SchijfvanVijf’ helpt omgezondekeuzestemaken.Komthetlichaamvoedingsstoffentekort,dankanhetverzuren.Verzuring kanleidentotaanzienlijkestoringeninhetmenselijkorganismeendusookindegewrichten.

Verzuringvanhetlichaam.

Doorhetlichaammindermetzurentebelasten,kunnenallerleiklachtenverminderen.Hetwetenschappelijk bewijshiervoorontbreektechternog.Hetlichaamverzuurtalshetzuur-base-evenwichtnietinbalansis. Indewestersewereldbestaathetvoedingspatroonuitongeveer30tot40%base-vormendeen60tot70% zuurvormendevoedingsmiddelen.Derichtlijnligtop70%basischen30%zuurvormendvoedsel.

Hetisbijreumadaaromvanbelangomvoedselmeteenhoogzuurgehalte,zoalsvlees,vis,kaas,zuivel, suiker,zout,kant-en-klaarproducten,koffie,zwartethee,voedingmetveelvet,alcohol,granenensnacks tevermijden.

Base-vormendevoedingsmiddelenkunnenintegenstellingtotzuurvormendevoedingsmiddelenwel ‘onbeperkt’ gegetenworden.Zijzorgenvoordeaanvullingvandebasischemineralendienodigzijnom verzuringtegentegaan.Basischevoedingsmiddelenzijnonderanderegroente,fruit(nietterijpvanwege desuikers),aardappels,zaden,kruiden,enbepaaldenoten.

Zureenbasischevoeding.

Naastderichtlijnmetbetrekkingtotde ‘SchijfvanVijf’ enbasischenzuurvoedselkandeleefstijlcoach overigevoedingsadviezengeven:

• Drinkgeenofweinigalcohol.

• Rookniet.

• Drinkiederedagvoldoendewater,hetliefsttweetotdrieliter.

• Zorgiederedagvoorgezondeengevarieerdevoeding.

• Zorgvoorvoldoendecalciuminname,calciumiseenfundamentelebouwstofvoorallebotten.

• ZorgvoorvoldoendeinnamevanvitamineD,datisnodigvooreengoedeopnamevancalciuminhet lichaam.

Leefstijl

Jeleefstijlheeftinvloedophoefitjejevoelt.Ditgeldtvooriedereen,enzekeralsjereumahebt.Jeleeft gezondalsjetijdensjedagelijkselevengezondeet,voldoendebeweegtenletopjeontspanningengenoeg slaap.Eengezondgewichtisookbelangrijk.Somskrijgjevanjeartshetadviesomeenvitamine-of mineralensupplementtegebruikenbijjemedicijnen.Daarnaastishetadviesomtestoppenmetrokenen geenofweinigalcoholtegebruiken.

Bron:

https://www.reuma.nl/leven-met-reuma/leefstijl#:~:text=Je%20leefstijl%20heeft%20invloed%20op,gezond%20gewicht%20is%20ook%20belangrijk.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht21 Richtlijnensportersmetreuma

Deleefstijlcoachzalzijnkennisenkundeinzettenommensenmetreumatehelpenomopeenverantwoorde maniertebewegenentesporten.

a. Beschrijfinvolgordevanbelangrijkheiddrierichtlijnendiejijzouvolgenalsjijeengroepmensenmet reumalesgeeft.

b. Leguitwaaromjijdezevolgordehanteert.

Opdracht22 Specialisten,professionalsen organisaties

Interveniërenkanopverschillendemanieren.Indithoofdstukwordteenaantalvoorbeeldengegevenvan hethandelenvanspecialisten,professionalsoforganisatiesinhetbelangvanmensenmeteenvormvan reuma.

a. Geeftweevoorbeeldenvaninterventiedooreenspecialist.

b. Geefeenvoorbeeldvaninterventiedooreenorganisatieinjouwomgeving.

c. Geefeenvoorbeeldvaninterventiedooreenlandelijkeorganisatie.

Opdracht23 Voedings-enbewegingsinterventies

Waaromkunnenvoedingsinterventiesevenalsbewegingsinterventiesvanbelangzijnbijreuma?Legje antwoorduit.

Opdracht24 Leerdoelen

a. Kijknaardeleerdoelenvanditthema.Beschrijfkortofjedeleerdoelenbereikthebt.Alsjenietalle leerdoelenvolledigbereikthebt,geefdanaanopwelkemanierjeditalsnogkuntdoen.

b. Vuldebeoordelingin.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

1.

2.

3.

4.

5.

6.

Jekuntdeachtergrondenkenmerkenvandebelangrijkstereumatische aandoeningen(artrose,deziektevanBechterewenfibromyalgie)beschrijven.

Jekuntdeconsequentiesvoorsportenbewegenbeschrijven.

Jekuntsport-enbewegingsactiviteitenafstemmenopdediversereumatische aandoeningen.

Jekuntmensenmetreumaeengerichtsport-enbeweegadviesgeven.

Jekuntdegevolgenvanreumabeschrijven.

Jekunteenleefstijl-enbeweegprogrammavoormensenmetreumaopstellen enuitvoeren.

4.7Verdiepingsstof-Osteofyten

Hetlinkergewrichtopdeafbeeldingiseengezondgewricht.Bijeengezondgewrichtzittenophetuiteinde vantweebottenschokdempendekussentjesomtevoorkomendatbottentegenelkaarschuren.Deze kussentjeszijnvankraakbeen.Doorbandeneneengewrichtskapselwordendebotteninhetgewrichtbij elkaargehouden.Erziteenslijmvlieslaagaandebinnenkantvanhetkapsel,hetsynovium,datwerktals smeermiddel.Allegewrichteninhetlichaamzijnzoopgebouwd.

Osteofyten.

Hetrechtergewrichtisaangetastdoorartroseendekraakbeenkussentjeszijnafgebroken.Debottengaan naverloopvantijdoverelkaarheenschuren.Onderhetkraakbeenkanhetbotdikkerenbrederworden enaanderandvormenzichpuntigeuitstulpingen.Dezeuitstulpingenwordenosteofytengenoemden beperkendebeweeglijkheidvanhetgewricht.

4.8Verdiepingsstof-Pijnpunten

Bijdeaandoeningfibromyalgiezijnpijnpunten(‘tenderpoints’)hetmeesttyperend.Bepalendvoorde diagnoseisdedrukpuntgevoeligheidbijelfvandeachttienspecifiekeplekken.Eendrukpuntwordtals positiefbeschouwdalsdepatiëntaangeeftdatdrukopdieplaatspijndoet.Eenplekisnegatiefalsde patiëntaangeeftdatdezebijdrukalleenmaargevoeligis.Depijnpuntenmoetenaltijdwordenvergeleken metvastecontrolepunten.

Internationaalzijnoverdezepijnpuntenafsprakengemaakt,omdathetalseenbelangrijkkenmerkgezien wordtvoorfibromyalgie.

Pijnpuntenkomenaantweezijdenvanhetlichaamvoor.Bijfibromyalgiemoetdepijnaanbeidezijden voorkomen,zowellinksalsrechts.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Pijnpunten.

Deweergegevenpijnpuntenzijn:

• aandevoorkantvandehals,netbovenhetsleutelbeen

• aandeonderkantvanhetsleutelbeen

• binnenkantvandeelleboog

• aandebinnenkantvandeknie

• aandebasisvandeachterkantvandeschedelaanweerszijdenvandenekwervels

• halverwegedebovensteschouderlijn

• vanafdebovensteschouderlijnviereneenhalftotvijfcentimeternaarbenedenenietsnaarhetmidden opdeschouder,aandekantvanderuggengraat

• bovenkantvandeheupen

• zijkantvandeheupen,onderdebillen.

4.9Verdiepingsstof-Auto-immuunziekte

Gewrichtsontstekingontstaatwaarschijnlijkdoordatheteigenafweersysteemontregeldraakt.Datkan komendoorerfelijkeaanlegenomgevingsfactoren,zoalsroken.Erkomenbepaaldestoffenvrijendie veroorzakenontstekingeningewrichten,pezen,spierenoforganen.

Inhetlichaamzijncelleneneiwittenaanwezigdiealstaakhebbenalleswatniet ‘eigen’ is,zoalsbacteriën envirussen,optesporenentebestrijden.Ditprocesheetafweer.Bijgewrichtsontsteking,zoalsdeziekte vanBechterew, ‘vergissen’ deafweercellenzichengaandegewrichtenenhetgewrichtskapseltelijf.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Ontregelingafweersysteem.

Bijeenreumatischeontstekinginhetgewrichtishetkapselomhetgewricht,hetsynovium,ontstoken.Bij eenontstekingkomtgewrichtsvochtvrij.Hetgewrichtraaktgezwollen,waardoorhetpijnlijkisenstijfen warmaankanvoelen.Duurteengewrichtsontstekingtelang,danraakthetgewrichtbeschadigd.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN

TAALREDACTIE

4.10Verdiepingsstof-Degevarenvansportenmet ontstekingsremmers

Ontstekingsremmersremmendeaanmaakvanprostaglandinen.Dezezijnverantwoordelijkvoorpijn, koortsenontstekingen.Deremopdeaanmaakvandezemoleculenisdanwelgunstig,maarprostaglandinen beschermenookdemaagwandenderegulatievanbloednaardenieren.Dezebeschermingenregulatie wordenbijhetslikkenvanontstekingsremmersverstoordenverminderd,watleidttotmaag-en darmklachten.

4.11Begrippen

[Cvc:begrippenlijstinvoegen]

THEMA5

HART-ENVAATZIEKTEN

Inhoudthema

• Hartenbloedvaten

• Aandoeningen

• Hart-envaatziekteninNederland

• Risicofactoren

• Gevolgen

• Interventies

• Verdiepingsstof

• Begrippen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Deleefstijlcoachwerktmetspecifiekegroepenofindividueledeelnemers.Hetspecifiekevandedeelnemer ofgroepkanzittenineenleefstijlgerelateerdeaandoening.Hetkanbijvoorbeeldgaanommensenmet eenbeperking,eenchronischeaandoeningofbepaaldefysiekeklachtendieeenrelatiehebbenmetleefstijl. Inditthemagaathetomdezelaatstgenoemdegroepen.Erzijnverschillenderedenenvoorhetvormenvan eenspecifiekegroep,bijvoorbeeld:

• bijzondereeisenvanbelastingenbelastbaarheid

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• bijzonderewensenophetgebiedvanadviezenenvoorlichting

• bijzonderewensenophetgebiedvancontactenmetlotgenoten

• hethebbenvaneengezamenlijkdoel.

Ditthemabehandeltdespecifiekedoelgroepvanmensenmethart-envaatziekten.Daarnaastkunnende leefstijlfactoreningezetwordenterpreventievanhart-envaatziekten.

Relatiemetwerkproces

Hetthema ‘Hart-envaatziekten'heeftmetnameeenrelatiemetwerkprocesP3-K1-W2:StelteenleefstijlenbeweegprogrammaopenP3-K1-W3:Voerteenleefstijl-enbeweegprogrammauit.

Leerdoelen

• Jekuntdebelangrijkstehart-envaatziektenomschrijven.

• Jekuntderisicofactorenvanhart-envaatziektenbeschrijven.

• Jekuntderelatietussendeleefstijlfactorenenhart-envaatziektenbeschrijven.

• Jekuntdegevolgenvanhart-envaatziektenbeschrijven.

• Jekuntdebelangrijksteinterventiesgerichtophart-envaatziektenbeschrijven.

• Jekunthetbelangvansportenbewegenvoormensenmeteenhart-envaatziektebeschrijven.

• Jekuntmensenmeteenhart-envaatziekteeensport-enbeweegadviesgeven.

• Jekunteenleefstijl-enbeweegprogrammavoormensenmethart-envaatziektenopstellenenuitvoeren.

5.1Casus

Opdracht1 Casus

DevatenvanmeneerBerg

MeneerBergis56jaar.Hijishetgrootstedeelvanzijnleveneenforserokergeweest.Tweejaargeledenis hijacuutgestoptmetroken.Hijkreegdeschrikvanzijnleventoenhijheftige,krampendepijnopdeborst kreeg.AanvankelijkdachtmeneerBergdathijeenhartinfarcthad,maargelukkigwasdatniethetgeval. Inhetziekenhuisbleekdathijlasthadvaneenaanvalvananginapectoris.Deartsheefthemvertelddat dezeaandoeningtemakenheeftmethetnauwerwordenvandekransslagaders.Metmedicatieredtmeneer Berghetprima.

DelaatstemaandenheeftmeneerBerglastvanzijnbenen.Hijheeftvaakkoudevoetenenalshijeeneind willopenmoethijelkekeerevenstoppenomdepijninzijnbenentelatenzakken.Dedoktergeeftaandat deslagaderverkalkingdiezorgdevoordeanginapectoris,nietalleenindekransslagaderszit,maarook opandereplekkeninzijnlijf.Dedokterzegtdatdesymptomenvanslagaderverkalkingindebenenook wel ‘etalagebenen’ genoemdwordt.HetismaargoeddatmeneerBergtweejaargeledengestoptismet roken.NumoetmeneerBergvandedoktertienkiloafvallendoorgezonderteeten.Daarnaastkrijgthijde opdrachtomveeltegaanwandelen.Eigenlijkpastdithelemaalnietinhetschemavanzijndagelijksleven. Hijwerktongeveerzestiguurperweekalsvertegenwoordiger.Veelvandietijdishijonderwegnaarklanten doorhetheleland.Hijheeftvaakweinigtijdomteeten.Bijdebenzinepompeethijdanvaakevensneleen saucijzenbroodjeofeencroissantjemetbrie.Zouhetlukkenomzijnleefstijlteveranderen?

Kennis

a. Watisslagaderverkalking?Wetenschappersdenkendatslagaderverkalkingontstaatdoorkleine beschadigingenaandebinnenkantvandevaatwand.Waardoorontstaandezebeschadigingen?

b. Slagaderverkalkingkanleidentotanderehart-envaatziekten.Noemenkelehart-envaatziektendie veroorzaaktwordendoorslagaderverkalking.

c. WelkeleefstijlfactorenhebbenbijgedragentotdeproblemenvanmeneerBerg?Zoudenhetookandere factorenkunnenzijn?Welkevragenzoujekunnenstellenomhierachtertekomen?

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

d. Leefstijlveranderingenzijnmakkelijkervoltehoudenalshetgaatomkleineveranderingen.Bedenk kleineaanpassingeninhetdagelijkslevendiemeneerBergkandoenomzijnleefstijlteverbeteren.

Vaardigheden

e. Rollenspel.Verdeelderollen(meneerBerg,observatoren).

f. BereideenintakegesprekmetmeneerBergvoorwaarbijzijnbeweeggedraginkaartgebrachtwordt. VoerhetintakegesprekmetmeneerBerg.AchterhaaldehulpvraagvanmeneerBergenformuleer SMART-doelen.

g. Bereideen(motivational)interviewvoormetmeneerBergwaarbijhetvooralgaatomteachterhalen watzijnmotivatieisommeertegaanbewegen.Probeerteachterhalenwelkebeweegactiviteiten meneerBergaanspreken.

h. NaenigetijdhebbendekleineactiverendeaanpassingeninhetdagelijkslevenvanmeneerBerggeleid toteenbetereconditieeneenfittergevoel.MeneerBergzietdoorditresultaathetnutvaneenactievere leefstijl.Hijwordtlidvaneenplaatselijkesportvereniging(naarkeuze).Schrijfeentrainingvaneen vaneenuurvoormeneerBerg.Motiveerjegemaaktekeuzes.

5.2Hartenbloedvaten

Hartenbloedvatenvormensameneentransportsysteem.Dittransportsysteemzorgtvoordeaanvoervan stoffendiehetlichaamnodigheeftenvoordeafvoervandeafvalstoffendiehetlichaamkwijtmoet.Het hartisdepompdieervoorzorgtdathetbloedinhetsysteemblijftcirculeren.Zondergoedwerkend transportsysteemkunnenerdiverseproblemenontstaan.Eengoedewerkingvanhartenbloedvatenis vangrootbelangvooreengoedegezondheid.

Hethart

Hethartiseenspierdieinhetmiddenvandeborst,rechtachterhetborstbeenligt.Inhethartzijnvier holleruimtesteonderscheiden.Debovenstetweeruimteszijndeboezems(atrium,atria).Deonderste tweeruimteszijndekamers(ventrikels).

Deruimtesinhethartwordenvanelkaargescheidendoorkleppen.Doordewerkingvandehartkleppen kanhetbloedmaaréénkantopstromen.Dekleppenopenenensluitenineenvastevolgorde.

• tricuspidalisklep:bevindtzichtussenderechterboezemenderechterkamer

• pulmonalisklep:bevindtzichtussenderechterkamerendelongslagader

• mitralisklep:bevindtzichtussendelinkerboezemendelinkerkamer

• aortaklep:bevindtzichtussendelinkerkamerendeaorta.

Hartkleppen.

Inhethartbevindtzichweefseldatgespecialiseerdisinhetopwekkenengeleidenvanimpulsen.Onder invloedvandezeimpulsentrekthethartineencontinuritmesamen.Inditprikkelgeleidingssysteemzitten tweeknopenmeteenspecialefunctie.Deeersteisdesinusknoop(SA-knoop).Desinusknoopiseengroepje cellenindebovenwandvanderechterboezem.Hierwordthetsignaalopgewekt,desinusknoopgeefthet ritmeaan.Vanuitdesinusknoopgaathetsignaaloverdeboezemsnaardeatrioventriculaireknoopof AV-knoop.DeAV-knoopligtopdekruisingtussendekamersendeboezems.DeAV-knoopzorgtervoordat dekamersnetwatlateraanspannendandeboezems.NadeAV-knooploopthetsignaalviavezelsdiede bundelvanHisgenoemdworden.DebundelvanHissplitstineenlinker-eneenrechtertak.Dekleine vertakkingenvandebundelvanHiswordendevezelsvanPurkinjegenoemd.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Prikkelgeleidingssysteemvanhethart.

Bekijkhetfilmpje'Bouwenwerkingvanhethart'.

Debloedsomloop

Hethartendebloedvatenvormensamendebloedsomloop.Debloedsomloopbestaatuittweelussen, eenkleineeneengrotelus.Hetbloedkomtviadezelussentweekeerdoorhethart.Dekleinelusheetde kleinebloedsomloop.Dekleinebloedsomloopbegintbijderechterboezem.Vanuitderechterboezemkomt hetbloedinderechterkamer.Vanuitderechterkamerwordtzuurstofarmbloedviadelongslagadernaar delongenvervoerd.Indelongenvindtgasstofwisselingplaats.Koolstofdioxidegaatvandebloedbaan naardelongenenzuurstofkomtvanuitdelongblaasjesdebloedbaanin,hetbloedisnuzuurstofrijk.Via delongaderkomthetzuurstofrijkebloedhethartbinnenbijdelinkerboezem,hierbegintdegrote bloedsomloop.Vandelinkerboezemgaathetbloednaardelinkerkamer.Vanuitdelinkerkamerwordthet bloedmetveelkrachtdegrotelichaamsslagaderofaortaingepompt.Degrotebloedsomloopvoorzietalle weefselsvanzuurstofenvoedingsstoffen.Nahetpasserenvandeweefselsishetbloedweerzuurstofarm, koolstofdioxideenandereafvalstoffenwordenafgevoerd.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Debloedsomloop.

Debloedvateninhetlichaamzijnteverdelenindriecategorieën.

• slagaders

• haarvaten

• aders.

Slagaders

Slagadershebbenstevige,elastischewanden.Elasticiteitisnodigomdatervoortdurenddrukopdewanden wordtuitgeoefend.Dewandenbestaanuitdrielagen:eenbuitenstelaagvanbindweefsel,eenmiddenlaag vangladspierweefseleneendunnegladdebinnenlaagvaneensoortdekweefseldieendotheelwordt genoemd.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Debelangrijksteslagaderisdeaorta.Vanuitdelinkerkamerwordtbloedmetveelkrachtdeaortaingepompt. Vlakbovenhethartmaaktdeaortaeenbocht.Vanuitdezebochtontspringendehalsslagaders.De halsslagadersvoorzienhethoofdendearmenvanbloed.Nadebochtgaatdeaortanaarbeneden.Door eenopeninginhetdiafragma,gaatdeaortadebuikholtein.Hierwordenruggenmergenalleorganenin debuik-enbekkenholtevanbloedvoorzien.Deaortasplitstzichvervolgensindetweebeenslagaders.Alle slagadersvervoerenzuurstofrijkbloed.Deenigeuitzonderingisdelongslagader.

Haarvaten

Deslagadersvertakkenzichsteedsverder.Deallerkleinstevertakkingenzijndehaarvatenof capillairen. Dehaarvatenvormeneenbijzonderuitgebreidnetwerk.Hoeveelhaarvateneropenstaanwisseltenis bijvoorbeeldafhankelijkvandeactiviteitvanhetweefsel.Indehaarvatenvindtuitwisselingvanstoffen plaats.Ditkandoordatdewandenvandehaarvatenergdunzijn,zebestaanslechtsuitééncellaag endotheel.Perweefselvariërendemogelijkhedenvoortransportdoordewandenvanhaarvaten.Insommige weefselszittenopeningenindehaarvatenwaardoorookgroteremoleculenhethaarvatkunnenverlaten. Debelangrijkstevormvantransportdoordewandenvandehaarvatenisdiffusie.

Leesdeverdiepingsstof'Diffusie'.

Aders

Nadathetbloeddeweefselsisgepasseerd,ishetzuurstofarm.Deweefselshebbenkoolstofdioxideen andereafvalstoffenafgegevenaanhetbloed.Deuitzonderinghieropishetlongweefsel.Hetbloedwordt vanuitdeweefsels,dooradersnaarhethartvervoerd.Dewandenvandeadersbestaan,netalsdievande slagaders,uitdrielagen.Erisbijdeadersminderelasticiteitnodig,omdatdedrukopdeaderwandenveel mindergrootis.Ookdespierlaagisminderdik.Vanuitgrotedelenvanhetlichaammoethetbloedtegen dezwaartekrachtinderichtinghethart.Depompwerkingvanhethartishiervoornietkrachtiggenoeg. Hethartkrijgthulpvaneenmechanismedatde ‘spierpomp’ genoemdwordt.Dooraan-enontspannen vandespierenwordendeaderssamengeknepen.Hierdoorwordthetbloedrichtinghethartgestuwd.In deaderszittenkleppendieervoorzorgendathetbloedmaaréénrichtingopkanstromen.

Spierpompwerkingvandeaders.

Bekijkhetfilmpje'Bloedsomloogenbloedvatenuitgelegd'.

Opdracht2 Bouwenwerkingvanhethart

Bekijkhetfilmpje'Bouwenwerkingvanhethart'.

Vertelinjeeigenwoordenwatjehebtgezieninhetfilmpje

Opdracht3 Kleppen

Zowelinhethartalsindebloedvatenzittenkleppen.Maakeenbeschrijvingvandewerkingvandeze kleppen.Illustreerdebeschrijvingmettekeningen,plaatjesoffoto’s

Opdracht4 Deroutekaart

Maakeen ‘routekaart’ diederoutebeschrijftdiehetbloedaflegtvanafhetbeginvandegrotebloedsomloop. Vertrek-eneindpuntisdelinkerboezem.Bijhetmakenvande ‘routekaart’ kunjekleurengebruikendie aangevenofhetbloedzuurstofrijkofzuurstofarmis.Opdekaartkunjediversestationsintekenen.Jekan aangevenwelke ‘vracht’/stoffenervanafdezestationsmeegenomenworden.

Opdracht5 Presentatie

a. MaakeenPowerPoint-ofeenPrezi-presentatieoverdeanatomieendewerkingvanhethartende bloedsomloop.

b. Presenteerdeopdrachtvoordegroep.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht6 Voorlichting

Leguitaaniemanddiedezeopleidingnietheeftgevolgd,waarombewegenhelptomdikkeenkelste voorkomen/verminderen.Gebruikhierbijhetwoord ‘spierpomp’.

5.3Aandoeningen

Erzijnveelverschillendehart-envaatziekten.Sommigeaandoeningenkomenvaakvoor,andere aandoeningenzijnzeldzaam.Slagaderverkalkingenhogebloeddrukkomenvaakvoorbijmensenmet hart-envaatziekten.Inveelgevallenspeeltditeenbelangrijkerolbijhetontstaanvandeziekte.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

DeHartstichtingdeeltdezeaandoeningenalsvolgtin:

1.hartziekten(anginapectoris,hartinfarct,hartklepaandoeningen,hartritmestoornissen)

2.vaatziekten(slagaderverkalking, aneurysma,tromboseenlongembolie,vernauwingvande beenslagader, claudicatiointermittens).

Indelinghart-envaatziekten

1. Congenitale hartziekten

2.Coronairehartziekten

3.Perifeervaatlijden

4. Hypertensie.

Bron:Baarveldetal. (jaartal)

Slagaderverkalking

Slagaderverkalkingishetverhardenvandewandenvanslagaders.Ditwordtookwelarteriosclerose genoemd.Erzijnmeerderevormenvanarteriosclerose.Demeestvoorkomendevormvanslagaderverkalking isatherosclerose.Determenarterioscleroseenatherosclerosewordenregelmatigdoorelkaargebruikt. Hetprocesvanhetontstaanvanslagaderverkalkingbegintalopjongeleeftijd.Hetisinhetbegineenzeer langzaamproceswaarjenietsvanmerkt.Pasopeenlatereleeftijdishetproceszoverdater gezondheidsproblemendoorontstaan.Doorkleinebeschadigingenaandebinnenkantvandevaatwand, wordtdevaatwandruw.Vettigestoffenkunnenzichhechtenaandebeschadigderuwewand.Erontstaat eendikke,verhardeplekindewandvandeslagader,dieplaquegenoemdwordt.Ineenlaterstadiumzal erinde plaque ookkalkafzettingplaatsvinden.Daarkomtdenaamslagaderverkalkingvandaan.Bijhet ouderwordenneemthetaantalplaquestoeenwordendeplaquesgroter.

Eenplaqueisnietflexibelengladzoalsdevaatwandzelf.Hierdoorkunnenerbeschadigingenontstaanin deslagaderwaardeplaquezit.Bijbeschadigingkandeinhoudvandeplaqueincontactkomenmethet bloed.Hierdoorkunneneropdeplaquebloedstolselsontstaandiedezorgenvooreenvernauwingof afsluitingvaneenslagader.

Hetontstaanvanslagaderverkalking.

Dekleinebeschadigingenwaarhetprocesvanslagaderverkalkingmeebegint,wordenonderandere veroorzaaktdoor:

• hogebloeddruk

• verhoogdecholesterolwaardes

• nicotine

• verhoogdebloedsuikerwaardes.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hetprocesvanslagaderverkalkingbegintalopjongeleeftijd.Wetenschapperspubliceerdenineenbekend Amerikaansmedischtijdschriftuit1953(JAMA)debevindingenvanonderzoekopdehartenvangesneuvelde AmerikaansesoldatenindeKorea-oorlog.Bij77%vandezesoldatenwerdalslagaderverkalkingvande kransslagadersgevonden.Hungemiddeldeleeftijdwas22jaar.

Ondankshetfeitdatslagaderverkalkingeenaandoeningisvanalletijdenenhetalvanafjongeleeftijd voorkomt,hoorthetthuisinderijvanwelvaartsaandoeningen.Dewelvaartzoalswijdiekennendraagt bijaandeversneldeontwikkelingvanslagaderverkalking.Devoortgangvanhetprocesvan

slagaderverkalkingkanvertraagdwordendooreengezondeleefstijl.Hoegezonderjeleeft,hoetragerhet procesverloopt.Iemandmetslagaderverkalkingzalineersteinstantieleefstijladviezenmeekrijgen.Ineen laterstadiumissomsoperatievebehandelingnoodzakelijk.

Slagaderverkalkingkanleidentotanderehart-envaatziektenzoalsanginapectoris,hartinfarct, herseninfarct, TIA (TransientIschemicAttack),vernauwingvandebeenslagadersofperifeerarterieel vaatlijden.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hogebloeddruk

Debloeddrukisdedrukopdewandenvandeslagaders.Dezedrukwordtveroorzaaktdoordekracht waarmeehetharthetbloedwegpompt.Erwordentweeverschillendewaardesgemeten.Deeerstewaarde isdebovendrukofsystolischebloeddruk.Debovendrukisdedrukdieontstaatalshethartsamentrekt. Opdatmomentisdedruktegendewandenhetgrootst.Detweedewaardediegemetenwordtisde onderdrukofdiastolischebloeddruk.Deonderdrukwordtgemetenalshethartzichontspant.Opdit momentisdedruktegendewandenvandeslagadershetlaagst.

DebloeddrukwordtuitgedruktinmmHg,ditspreekjeuitals ‘millimeterkwik’

Bijeennormalebloeddrukisdebovendruk120mmHgendeonderdruk80mmHg.Debloeddrukwordt hogerbijhetouderworden.Bijeenbloeddrukvan140mmHgbovendruken90mmHgonderdrukwordt gesprokenvaneenverhoogdebloeddruk.Eenanderwoordvooreentehogebloeddrukishypertensie.

Eenhogebloeddrukiseenvanderisicofactorenvoorhetontstaanvanhart-envaatziekten.Vaakmerkt iemandhetnietalshijeentehogebloeddrukheeft.Dehogebloeddrukkanondertussenwelschade veroorzakenaananderedelenvanhetlichaamzoalshethart,deslagaders,nieren,ogenenhersenen.Een hogebloeddrukheeftvaakmeerdereoorzaken.Bijeentehogebloeddrukzaldehuisartseenaantal leefstijladviezengeven.Dezeadviezenzijn:

• stoppenmetroken

• afvallenbijovergewicht

• gezondevoeding

• weinigzout

• voldoendebewegen

• lerenomgaanmetspanningenstress.

Alshetnietluktommetdezeadviezendebloeddrukteverlagennaareenacceptabelniveau,zijner mogelijkhedenommetbehulpvanmedicijnendebloeddruktelatendalen.

Anginapectoris

Eenanderetermvooranginapectorisis ‘hartkramp’.Anginapectoristreedtaanvalsgewijsop.Bijeenaanval vananginapectorisisersprakevaneenonprettig,ofpijnlijkgevoelvandrukopdeborst.Somsstraaltde pijnuitnaardekaken,schouderbladenofarmen.Erkansprakezijnvanmisselijkheid.

Deoorzaakvananginapectorisiseenvernauwingvandekransslagadersalsgevolgvanslagaderverkalking. Deklachtenontstaanvaakpaswanneerdeslagadersvoormeerdandehelftvernauwdzijn.Alsdebloedvaten vernauwdzijn,stroomterminderbloeddoorheen.

Somsmoethethartmeerinspanningleverendannormaal,denkbijvoorbeeldaaneensprintjetrekken,de trapoplopen,hetverterenvaneenzwaremaaltijd,heftigeemotiesofeensportactiviteit.Indezegevallen heefthetharttijdelijkmeerzuurstof,dusmeerbloednodig.Bijanginapectoriskandoordevernauwing nietvoldoendezuurstofrijkbloednaardehartspiervervoerdworden.Doordittekortaanzuurstofontstaat krampindehartspier.

Hetontstaanvanhartkrampen.

Debehandelingvananginapectoriszalineersteinstantiebestaanuithetbevorderenvaneengezonde leefstijl.Alsditnietvoldoendehelpt,zullenmedicijnenvoorgeschrevenworden.Delaatstemogelijkheid isoperatiefbehandelen.

Leesdeverdiepingsstof'Dotter-enstentbehandeling'en'Bypassoperatie'.

Hartinfarct

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bijeenhartinfarctisersprakevanvolledigeafsluitingvaneenvandekransslagaders.Eenanderwoord voorhartinfarctishartaanval.Bijeenhartinfarctiservaakalsprakevanvernauwdekransslagadersals gevolgvanslagaderverkalking.Alseenbloedstolseltjezorgtvoorvolledigafsluitingvandeslagader,spreken wevaneenhartinfarct.Alsgevolgvandeafsluitingkrijgthetachterliggendedeelvandehartspiergeen zuurstofenvoedingsstoffenaangevoerd.Datdeelvanhethartzalstoppenmetwerkenenafsterven.Het

hartzalveelaldoorgaanmetpompen,maarhetafgestorvendeelvandehartspierdoetnietmeermee.De schadeaanhethartisgroteralshetomeengroterekransslagadergaat.Somskaneenhartinfarctleiden toteenhartstilstand.

Deklachtendieiemandervaartbijeenhartinfarctkunnenplotselingaanwezigzijnofheelgeleidelijk ontstaan.Hetmeestvoorkomendesymptoomiseendrukkendepijnopdeborst.Dezepijn:

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• straaltuitnaararmen,hals,kaak,rug,maagstreek

• blijftbestaaninrust(langerdanvijfminuten)

• gaatsomssamenmetzweten,misselijkheidofbraken.

Hetkomtookvoordatiemandhelemaalnietsheeftgemerktvaneeninfarct.Bijzo’n ‘stilinfarct’ isopeen hartfilmpjeteziendatereeninfarctisgeweest.Eenhartinfarctwordtaangetoondmetbehulpvaneen hartfilmpje(ECG)enbloedonderzoek.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.

Voorbeeldvaneenhartfilmpje(ECG).

Directnaeenhartinfarctisereenverhoogdrisicoophetontstaanvangevaarlijkehartritmestoornissen. Daaromisvoortdurendebewakingvanhethartritmenodiginhetziekenhuis.Alsdeoorzaakvanhetinfarct eenverstoptekransslagaderisgeweest,zalalshetmogelijkennodigiseendotter-enstentbehandeling ofbypassoperatiegedaanwordenomdeslagaderweeropentemakenendecirculatiezoveelmogelijkte herstellen.

Hartfalen

Hartfaleniseenchronischeaandoeningvanhethart.Hierbijisdepompfunctievanhethartverminderd. Doordatdepompnietoptimaalwerkt,wordterteweinigbloedrondgepompt.Meestalisdeoorzaakvan hethartfalendathethartminderkrachtigsamentrekt.Erwordtdanperslagminderbloedrondgepompt. Dezevormvanhartfalenheetsystolischhartfalen.Insommigegevallenkanhethartnietgoedontspannen. Daardoorkanhetzichmindergoedvullenmetbloed,waardoorerminderbloedrondgepomptkanworden. Dezevormvanhartfalenheetdiastolischhartfalen.

Meestalisdelinkerhelftvanhethartaangedaan.Alsdelinkerkantvanhethartminderbloeddeaorta inpompt,hooptzichbloedopvoordelinkerharthelft,indekleinebloedsomloop.Erzalzichvochtophopen ronddelongen.Metalsgevolg,kriebelhoestenkortademigheid.

Alsderechterhelftvanhethartisaangedaan,zaldevochtophopingvooralplaatsvindenindebuik,de benenendevoeten.

Demeestvoorkomendeoorzakenvoorhartfalenzijn:

• hartinfarct

• hogebloeddruk

• aandoeningvandehartkleppen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Beroerte

Beroerteisdetermdieindevolksmondgebruiktwordtalseenherseninfarctofhersenbloedingbedoeld wordt.DemedischewereldgebruiktdetermCVA(cerebrovasculairaccident),een ‘ongelukindebloedvaten vandehersenen’.Bijeenberoertekrijgteendeelvandehersenengeenzuurstofenvoedingsstoffenals gevolgvaneenafsluitingvaneenvloedvat(80%)ofeenbloeding(20%).Hetgetroffendeelvandehersenen raaktbeschadigdofsterftaf.Watdegevolgenvaneenberoertezijnisafhankelijkvandeplekindehersenen waardeberoerteoptreedtendeernstofomvangvandeberoerte.

Leesdeverdiepingsstof'Hersenen'.

Vaakontstaaterdooreenberoerteeenhalfzijdigeverlammingvanhetlichaam.Dezeverlammingbetreft nietalleendespierfunctie,maarvaakookhetgevoel.Eenandermogelijkgevolgis apraxie.Wanneerer sprakeisvanapraxie,heeftiemandmoeitemethetuitvoerenvandagelijksehandelingen.

Praktischvoorbeeldapraxie

MeneerVandeKnoopheeftsindszijnberoertemoeitemetaankleden.Vanmorgenheeftdeergotherapeut eenkaartgebrachtmeteensoortstripverhaal.Inhetverhaalstaatdevolgordevandehandelingenvan hetaankleden.Hetstripverhaalmoetvoorkomendathijeerstzijnschoenenaantrektenvervolgenszijn sokkenwilaantrekken.

Alsdeberoerteplaatsgevondenheeftinhettaalcentrum,zijnstoornissenopgebiedvanspreken,lezen, schrijvenofbegrijpenvantaalmogelijk.Dezestoornissenvallenonderdenoemerafasie.Afasieissomsin zeerlichtevormaanwezig.Eenvoorbeeldhiervanislichteproblemenmethetvindenvandejuistewoorden. Somsisersprakevanzeerernstigeafasie.Eenvoorbeeldhiervanistotaalnietkunnenspreken,lezenof schrijven.Erkansprakezijnvanstoornissenvanhetgezichtsveld.Bijeenberoerteindelinkerhersenhelft, valtdanderechterhelftvanhetgezichtsveldwegenandersom.Somswordtdehelftvanhetlichaamniet meerwaargenomen.Erisgeenaandachtmeervoordiekantvanhetlichaam.Dezeverwaarlozingwordt ookwelneglectgenoemd.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B. Eenberoerteindelinkerhersenhelftzorgtvooruitvalvanfunctiesinde rechterlichaamshelft.

InveelgevallenwordteenberoertevoorafgegaandooreenTIA.EenTIAiseenvoorbijgaandeberoerte.De uitvalsverschijnselenzijnvantijdelijkeaard.EenTIAwordtgezienalseen ‘waarschuwing’ voorhetkrijgen vaneenberoerte.EenvandedriemensendieeenTIAheeftgehadkrijgtdaadwerkelijkeenberoerte.

Demeestvoorkomendeoorzakenvoorhetontstaanvaneenberoertezijnslagaderverkalking, hartritmestoornisseneneenhogebloeddruk.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Etalagebenen

Doorslagaderverkalkingkunnenvernauwingenontstaanindebeenslagaders.Doordevernauwingenkomt erbijinspanningteweinigzuurstofinhetspierweefsel.Teweinigzuurstofindespierenveroorzaakt verzuring.Doorstiltegaanstaankrijgendespierendegelegenheidomteherstellenvandeverzuring,de pijnzaktweeraf.Indevolksmondwordtdezeaandoening ‘etalagebenengenoemd’,artsennoemenhet perifeerarterieelvaatlijden(PAV)ofclaudicatiointermittens.Derisicofactorenvoorhetontstaanvan etalagebenenzijndezelfdealsdievoorslagaderverkalking.

MevrouwTeWinkelheeftdelaatstetijdveellastvanpijnbijhetlopen.Zemoetsteedsevenstilgaanstaan endanzaktdepijnweer.Zevindthetraaromsteedsmaarstiltestaanopstraat.Gelukkigwoontzemidden indestad,daarisaltijdwelwattebekijken.Elkehonderdmeterbekijktzeeveneenetalage,danhoeft niemandtewetendatzelastvanhaarbenenheeft.

Debehandelingvaniemandmetetalagebenenzalineersteinstantiebestaanuitleefstijladviezenophet gebiedvanallerisicofactoren.Ondanksveelpijnbijhetlopen,islopenergbelangrijk.Alsiemandmoeite heeftomzelfdeloopafstanduittebreiden,kanlooptrainingnodigzijn.Ineenvergevorderdstadiumis somseenoperatienoodzakelijk.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht7 Slagaderverkalking

Bekijkhetfilmpje'Gevolgenvanaderverkalking'.

Legaandehandvanhetfilmpjeuitdatarterioscleroseverschillendehart-envaatziektenkanveroorzaken.

Opdracht8 EHBObijhart-envaatziekten

a. KoppeldekennisdiejehebtopgedaanbijhetbehalenvanjeEHBO-diplomaaandeziektebeelden anginapectoris,hartinfarctenberoerte.

b. LegperaandoeninguithoedeEHBO’erstapsgewijsmoethandelen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht9 HartenVatenquiz

MaakdeHartenVatenquiz.Dequiziseene-modulevanhetUMCendeNederlandseHartstichting.Inde quizzijndiversefoto’senfilmpjesopgenomen.

Opdracht10 Maakjeeigenquiz

Dezeopdrachtdoejeineengroepjevandriestudenten.

Bekijkdewebsite'Kahoot'.

MaakeenKahootoverhart-envaatziekten.Alleaandoeningendiegenoemdzijninhetthemamoetenaan deordekomen.

Opdracht11 Interview

Iedereenkentweléénofmeerderepersoneninzijnomgevingdielijdenaaneenhart-envaatziekte.

a. Bereideeninterviewvoormetiemanddieeenhart-ofvaatziekteheeft.

b. Neemhetinterviewafenrapporteerterugaandegroep.

Opdracht12 Voor-ennadelenvaninzichtincijfers

a. Hoezoujealsleefstijlcoachdecijfersoverhart-envaatziektenkunnengebruiken?

b. Benoemvoor-ennadelenvanhetgebruikvancijfers.

5.4Hart-envaatziekteninNederland

Cijferslatenziendatindeafgelopentientallenjarenhetaantalmensenmethart-envaatziektenis afgenomen.Bijmannenisereensterkeredalingwaargenomendanbijvrouwen.InNederlandlevenmeer dan1miljoenmensenmeteenhart-ofvaatziekte.

Alsjeallevormenvankankerenallevormenvanhart-envaatziektenbijelkaaroptelt,daniskankerde belangrijkstedoodsoorzaakinNederland,gevolgddoorhart-envaatziekten.In2022stondendrie verschillendehart-envaatziektenindetoptienvanbelangrijkstedoodsoorzaken(beroerte,coronaire hartziekten,hartfalen).

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelienS&B.Bron: https://www.vzinfo.nl/ranglijsten/sterfte Top10doodsoorzaken.

In2021warenernaarschatting1,7miljoenpersonenmethart-envaatziekten.Hetgaathierbijomhet aantalmensendatin2021tenminsteéénvandezeshart-envaatziektenhaddieindetabelstaan weergegeven.Hart-envaatziektenkomenintotaalietsvakervoorbijmannendanbijvrouwen.Coronaire hartziektenkomenhetmeestevoor.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelienS&B.Bron: https://www.vzinfo.nl/onderwerpen/hart-en-vaatziekten/leeftijd-en-geslacht Hart-envaatziektennaartype.

Cijfershart-envaatziekten

InNederlandzijnerzo'n1,7miljoenmensenmeteenhart-ofvaatziekte.

• Elkedagsterven103mensenaaneenhart-ofvaatziekte:51mannenen52vrouwen.

• Elkedagsterven25mensenjongerdan75jaaraaneenhart-ofvaatziekte

• Elkedagwordenzo'n644menseninhetziekenhuisopgenomenvanwegeeenhart-ofvaatziekte.

Cijfershart-envaatziektenbijvrouwenenmannen

• In2021overleden18.848vrouwenen18.527mannenaaneenhart-ofvaatziekte:52vrouwenen 51mannenperdag.

• 1opde5vrouwenen1opde5manneninNederlandoverlijdtaaneenhart-ofvaatziekte.

• Elkedagworden260vrouwenen384manneninhetziekenhuisopgenomenvanwegeeenhart-of vaatziekte.

• InNederlandlevennaarschatting767.200vrouwenen936.900mannenmeteenhart-ofvaatziekte.

Cijfershartinfarct

In2021kwamenerongeveer34.800menseninonslandinhetziekenhuisterechtmeteenhartinfarct.

• Elkedagkomenongeveer95mensenmeteenhartinfarctinhetziekenhuisterecht.

• Elkedagstervengemiddeldzo’n13mensenaaneenhartinfarct:8mannenen5vrouwen.

• Degemiddeldeleeftijdbijoverlijdenis74jaarbijmannenen81jaarbijvrouwen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Cijfershartfalen

Elkjaarkrijgenbijna38.000mensenvoorheteerstdediagnosehartfalen:52%isvrouwen48%man.Naar schattinglevenerzo'n241.300mensenmethartfaleninNederland.Bijna90%daarvanis65jaarofouder.

• In2021stiervenruim7.500mensenaanhartfalen.Perdagzijnditzo'n11vrouwenen9mannen.

• Jaarlijkszijnerruim31.000ziekenhuisopnamenvoorhartfalen.

• Vrouwenzijngemiddeld87jaaralszeoverlijdenaanhartfalenenmannengemiddeld83jaar.

Bron:Hartstichting(z.d.).

https://www.hartstichting.nl/hart-en-vaatziekten/cijfers-hart-en-vaatziekten

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht13 Hetlezenvantabellen

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelienS&B.Bron:

https://www.vzinfo.nl/onderwerpen/hart-en-vaatziekten/leeftijd-en-geslacht Hart-envaatziektennaartype.

Beschrijfeenaantalconclusiesdiejeuitdetabelopkuntmaken.

Opdracht14 Grafiek

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.vzinfo.nl/onderwerpen/hart-en-vaatziekten/leeftijd-en-geslacht Hart-envaatziektennaargeslacht.

Welkeconclusieskunjetrekkenopgrondvandezegrafiek?

5.5Risicofactoren

Erzijnverschillenderisicofactorendiedekansophetontstaanvanhart-envaatziekenvergroten.Hetis vaakzodatverschillenderisicofactorenelkaarversterken.Alsiemandaanmeerdererisicofactorenwordt blootgesteld,isdekansdathart-envaatziektenzullengaanontstaannoggroter.Risicofactorenkunje verdeleninfactorendienietofmindertebeïnvloedenzijnenfactorenwaarjewelinvloedophebt.

Risicofactorenwaarjegeenofminderinvloedophebtzijn:

• hart-envaatziekten

Dekansdatiemanddieeerdereenhart-ofvaatziektedoorgemaaktheeftopnieuweenhart-ofvaatziekte krijgtisgroter.

• reumatoïdeartritis

Bijdezereumatischeaandoeningishetrisicoophetkrijgenvanhart-envaatziekteverhoogd.

• diabetesmellitus

Suikerziektevergrootdekansophart-envaatziekten.Ophetkrijgenvandiabetesmellitustype1heb jegeeninvloed.Hetkrijgenvandiabetesmellitustype2issomsweltebeïnvloeden.

• erfelijkefactoren

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Zijnerhartenvaatziekteniniemandsdirectefamilievoordeleeftijdvan65jaar,danheeftdezepersoon eengroterekansophart-envaatziekten.Metdirectefamilieworden,vader,moeder,broerenzus bedoeld.

• geslacht

Mannenhebbenmeerkansomopjongereleeftijdhart-envaatziektentekrijgen.Vrouwenkrijgen vooralhart-envaatziektennadeovergang.Vrouwendietijdenshunzwangerschapproblemenhebben gehadzoalszwangerschapsdiabetes,zwangerschapsvergiftigingofeenhogebloeddruk,lopenextra risicoophetontwikkelenvanhart-envaatziekten.

• leeftijd

Hoeouder,hoegroterhetrisicoophart-envaatziekten.

Risicofactorenwaarjewelinvloedophebt,zijnbijvoorbeeld:

• overgewicht

Mensenmetovergewichthebbengroterekansopdiabetes,eenhoogcholesteroleneenhogebloeddruk.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• ongezondevoeding

Ongezondevoedingkanleidentotovergewicht,verhoogdebloeddruk,verminderdenierfunctie.

• verhoogdebloeddruk

Wanneerergedurendelangeretijdeenverhoogdebloeddrukbestaat,kunnendevaatwanden beschadigen.

• verhoogdcholesterol

HierbijgaathetomdeverhoudingtussenHDLcholesterol(hetgoedecholesterol)enLDL-cholesterol (hetslechtecholesterol).HetHDL-cholesterolbeschermthetlichaamjuisttegenhart-envaatziekten. Hetzorgtervoordateenteveelaancholesterolafgevoerdwordtnaardelever,zodathetgeenkans krijgtomzichoptehopenindeslagaders.

• slechtgeregeldebloedsuikerspiegelalsjediabeteshebt

Hogebloedsuikerwaardesbeschadigendevaatwanden.Doorjetehoudenaanmedicatie,afspraken enregelsblijftdebloedsuikerspiegelbinnendebeoogdewaardes.

• verminderdenierfunctie

Verminderdenierfunctieverhoogthetrisicoophart-envaatziekten.Hogebloeddruk,teveeleiwitten, roken,overgewichtenbepaaldemedicijnenkunnendenierfunctieverminderen.

• roken

Nicotineverhoogtdehartslagenzorgtvooreenvernauwingvandebloedvaten.Daarnaastleidthet totslagaderverkalking.Dooreencombinatievandezefactorenverhoogtdebloeddruk.

• stress

Stresskunjeverdeleninkortdurendestressmomentenofacutestressenlangdurigeofchronische stress.Beideverhogendekansophetontstaanvanhart-envaatziekten.Bijacutestressverhoogthet risicoophartinfarct,hartritmestoornissenenhartspieraandoeningen.Chronischestresskanindirect hart-envaatziektenveroorzakendoordatheteeneffectheeftopdebloeddruk,hetcholesterolgehalte inhetbloedendiverseontstekingsprocessen.Deziekteontstaatdangeleidelijk.Chronischestress leidtvaaktoteenongezondereleefstijl,waardoordekansophart-envaatziektenvergrootwordt.

• trombose

Alshetbloedtesnelstolt,verhoogtdathetontstaanvaneenhart-ofvaatziekte.Doorvoldoendete bewegen,gezondeten,beperktalcoholgebruikennietterokenwordtdekansoptrombosekleiner.

• teweiniglichaamsbeweging

Lichaamsbewegingheeftonderandereinvloedophetcholesterolgehalteinhetbloed,debloeddruk, overgewichtendebloedsuikerspiegel.

Indelijstmetrisicofactorenwordtduidelijkdatdefactorenelkaarsterkbeïnvloeden.Sommigerisicofactoren veroorzakenofbeïnvloedenelkaarsontstaan.Erissprakevaneennegatievevicieuzecirkel.

LDLvervoertcholesterolnaardeweefsels.OnderwegblijftLDLmakkelijkhangenaandewandenvan slagaders.HDLvoerteenteveelaancholesterolafnaardelever.Viadeleverwordthetnaardedarmen vervoerdommetdeontlastinghetlichaamteverlaten.

Opdracht15 HetLagerhuis

a. Noteerdevolgendestelling: ‘Iemanddiegeenrekeninghoudtmetderisicofactorenvoorhetontstaan vanhart-envaatziekten,moeteenaanzienlijkhogerepremievoorzijnziektekostenverzekeringbetalen.’

b. Verdeeldegroepintweeën.Bepaalvoorafwelkehelftvóórenwelkehelfttegendestellingis.Gain debatoverdestelling.

Opdracht16 Testuwrisico

Doederisicotestopdewebsite.Leesbijdevraagsteedsdeuitlegenachtergrondvandevraag.

Opdracht17 Informatieposter

Maakeeninformatieposterofeenflyerwaarmeejemensenbewustwiltmakenvanderisicofactorendie dekansophetontstaanvanhart-envaatziektenvergroten.Heteindproductvandezeopdrachtkanmogelijk gebruiktwordenbijdeuitvoeringvaneenpraktijkopdracht.

Opdracht18 Voorlichting

Organiseereenvoorlichtingscampagneopjouwopleidingofsportclub.Devoorlichtingmoetgaanoverde risicofactorendiedekansophetontstaanvanhart-envaatziektenvergroten.Dezeopdrachtkanook beperktuitgevoerdworden,bijvoorbeeldeenbrainstormovermogelijkeactiviteitendiejeineen voorlichtingscampagnezouorganiseren.

5.6Gevolgen

Alsiemandeenaandoeningheeft,ofheeftdoorgemaaktaanhart-en/ofbloedvaten,heeftditmogelijk gevolgenvoorzijnfunctioneren.Somszijnergevolgenoppsychischofmentaalvlak,somszijndegevolgen fysiek.Psychischenfysiekfunctionerenstaannietopzichzelf,maarhebbeneennauwverband.Zekunnen elkaarsterkbeïnvloeden.

Psychischegevolgen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Depsychischegevolgenzijnafhankelijkvandeernstendeaardvandeaandoening.Innoggroteremate zullendepsychischegevolgenafhankelijkzijnvandeiemands copingstijl.Eencopingstijlgeeftaanhoe iemandmetproblemenenstressomgaat.Inhetthemaovergezondheidsgedragengedragsverandering vindjehiermeerinformatieover.

Actievecopingstijl

MeneerVanGalenheefteenhartinfarctgehad.Hijheeftinformatieingewonnenoverzijnaandoeningen overmogelijkepreventievemaatregelen.Hijheeftzichaangeslotenbijeenwandelclub,hijverdieptzich ingezondevoedingenwerktalleennogbinnenderegulierewerktijden.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Emotiesenboosheiduiten

MeneerVanGalenheefteenhartinfarctgehad.Dathemdatnumoetoverkomen,hijheeftookaltijdpech. Zijnbaashadhemooknietdatdrukkeprojectmoetentoewijzen,geenwonderdathijindestressgeraakt is!Zijnvrouwhadgisterenweereenszoutgekookt,zehoudthelemaalgeenrekeningmetzijngezondheid!

Fysiekegevolgen

Defysiekegevolgenvanhart-envaatziektenzijnergafhankelijkvandeaardendeernstvandeaandoening. Daardoorlopendemogelijkefysiekegevolgenerguiteen.Erzijnmensendiegeenenkelebeperkingervaren. Sommigemensenzijnzoernstigbeperktdathunhelelevenerdoorbeïnvloedwordt.

Gevolgenvanmedicatie;Bètablokkers

Veelpatiëntenmethart-envaatziektenkrijgenbètablokkersvoorgeschreven.Bètablokkersworden bijvoorbeeldvoorgeschrevennaeenhartinfarct,bijanginapectoris,maarookbijhogebloeddruken bepaaldehartritmestoornissen.Bètablokkerszijnmedicijnendiehethartmoetenontlasten.Ditdoenze doordebloeddruktelatendalen,dehartslagtevertragenendoorhethartminderkrachtigtelaten samentrekken.Hierdoorzalhethartzelfminderzuurstofnodighebben.Dezewerkingenophetharthebben gevolgenvoorzwareinspanningenzoalssporten.Vooralbijintensiefsportenzullendeprestatiesminder zijndanvoorheen.Deoorzakenhiervanzijn:

• Demaximalehartfrequentiekannietmeerbereiktworden.

• Erontstaatsnelleroververhittingdiesamengaatmetklachtenzoalsmoeheid,duizeligheiden misselijkheid.

• Menzalsnelleruitdrogingsverschijnselenvertonen.

• Erzalsnellereentelagesuikerspiegeloptredenmetbijbehorendeverschijnselenzoalsduizeligheid, trillen,hongerenzweten.

Deeffectendiebètablokkersverschillenperindividu,daaromzijnergeenregelsoptestellenvoorde trainingsbelasting.Sportersdiebètablokkersgebruikenkunnenoverhetalgemeenbeterkiezenvooreen duursport.Hetduurvermogenzalaanvankelijklagerliggendanvoorheen,maarismetbehulpvantraining weerteverbeteren.

Opdracht19 Fysieke,psychischeensocialegevolgen

Dezeopdrachtdoejeineengroepjevanvierstudenten.

Mogelijkesocialegevolgen Mogelijkepsychischegevolgen Mogelijkefysiekegevolgen

Bekijkdetabelhiervoor.Bedenksamenmogelijkegevolgenvanhart-envaatziekten.

Opdracht20 Copingstijl

Pakdelijstvancopingstijlenerbijenverzinnogeenanderemanierwaaropiemandmeteenhartinfarct heefzoukunnenomgaan.

Opdracht21 Fysiekegevolgen

Bedenkbijdevolgendeaandoeningeneenmogelijkfysiekgevolgvandezeaandoening.

a. Anginapectoris

b. Hartfalen

c. Beroerte

d. Etalagebenen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht22 Psychischegevolgen

Alsjeeenhartinfarcthebtdoorgemaaktkunjeindetijddaarnaveelverschillendegevoelensbijjezelf bespeuren.

a. Maakeenlijstmettiengevoelens.Blij,verdrietig …

b. Bedenkvooreenpersoonmeteenhart-ofvaatziektebijaldezegevoelenseenmogelijkeverklaring voorhetgevoel.

Opdracht23 Gastles

Nodigiemanduitdiewilvertellenoverzijnlevenmeteenhart-ofvaatziekte.Denkbijvoorbeeldaaniemand metetalagebenendiedegevolgenvandeziektedagelijksmerkt.

5.7Interventies

Preventiedoorleefstijlinterventie

Deleefstijlcoachzalzijnkennisenkundeinzettenomdeklanttehelpenmethetopbouwenvaneen gezonde(re)leefstijl.Daarmeeishijautomatischpreventiefbezigomhart-envaatziektentevoorkomen. Bijpreventieftrainenenwerkenaaneengezondereleefstijl,kunnendealgemenerichtlijnenvoorbewegen aangehoudenworden.

Erzijnweinigleefstijlinterventiesspecifiekgerichtopmensenmethart-envaatziekten.Eenvoorbeeld hiervanis:

• PRISMAfocusopzelfzorg:(preventie)hart-envaatziekten

Demeestegeschikteleefstijlinterventiesvoordezedoelgroepbehorentotdegecombineerde leefstijlinterventieszoalsX-FitttGLI,SLIMMER,CooL,Beweegkuur,SamenSportiefinBeweging).

OpdesitevandeNederlandseHartstichtingstaanveelnuttigetipshoejeeenactievereleefstijlkunt bereiken.Datkanopverschillendemanieren.Dejuistebeweegvormisvoorelkepersoonverschillend.Het makenvandejuistekeuzeisvangrootbelangomeensuccesvollegedragsveranderingtebewerkstelligen.

Belangrijkewebsites

• https://harteraad.nl

• https://www.hartgroep.nl

• https://hartenbeweging.nl/contact

• https://www.hartstichting.nl/hart-en-vaatziekten

• https://www.hartstichting.nl/gezond-leven/bewegen/bewegen-voor-patienten

• https://www.hartstichting.nl/zoeken?searchQuery=bewegen

7tipsommeertebewegen

Erzijnveelmaniereninhetdagelijkslevenommeertebewegen.Doorjegewoontesaantepassen,kunje eenvoudigmeerbewegen.Bekijkonzetips:

1.Wiljenieuwegewoontesaanleren?Neemdankleinestapjes.Zoishetmakkelijkeromtewennenaan deveranderingen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN

2.Pakvakerdefietsofgalopendnaarjewerk,schoolofdesupermarkt.

3.Aanhetwerk?Maakdaneenlunchwandelingsamenmetjecollega's.

4.Gajevaakmethetopenbaarvervoer?Stapdan1of2halteseerderuitenwandelderest.

5.Woonofwerkjeineengebouwmeteenlift?Neemdanvakerdetrap.

6.Bewegenismakkelijkeralsjehetleukvindt.Kiesdaaromeenmanierdiebijjoupast.Bijvoorbeeld zwemmen,dansen,wandelenofeenvechtsport.

7.Zoekeensportmaatje.Samensportenisleukénjekuntelkaarmotiveren.Gabijvoorbeeldopeen teamsportofspreeksamenafindesportschool.

Bron:https://www.hartstichting.nl/gezond-leven/bewegen

BeginmethetafnemenvaneenPhysicalActivityReadinessQuestionnaireofwelPAR-Qvragenlijst.Alshet antwoordopéénofmeerderevragen ‘ja’ is,moeteersteenartsgeraadpleegdwordenvoordatdesporter gaatbeginnenmetfysiekeactiviteiten.Alseenartstoestemminggegevenheeftvoorhetstartenmetfysieke activiteiten,vraagdanbijdesporternaoferbeperkingenopgelegdzijn.

Bekijkdewebsite'PAR-Q'.

Zorgstandaardcardiovasculairrisicomanagement(CVRM)

Hetgerichtvoorkómenofvertragenvanhart-envaatziektendoorderisicofactorenaantepakkenheet cardiovasculairrisicomanagementof CVRM.Hiervooriseenzorgstandaardopgesteldwaarinrichtlijnen staanvoordiagnostiek,behandelingenverderecontrolesvanderisicofactorenvoorhart-envaatziekten. Daarnaastzijndebegeleidingenadviseringvoorleefstijlveranderingopgenomen.Dezorgstandaardis geschrevenvoorallemensendieeenverhoogdrisicohebbenophart-envaatziekten.Ditkunnenmensen zijndienognooiteenhart-ofvaatziektehebbengehad,maarhetkunnenookmensenzijndiealeerder eenhart-ofvaatziektedoorgemaakthebben.

TAALREDACTIE

Dezezorgstandaardisopgesteldvooralleaandoeningenwaarvanslagaderverkalkingdeonderliggende oorzaakis.Hetdoelvandezorgstandaardisdatmindermenseneenhart-ofvaatziektekrijgenendater mindermensenoverlijdenaanhart-envaatziekten.Eenanderdoelismensenbeterlerenomgaanmeteen verhoogdrisicoophart-envaatziektenendatzezelfverantwoordelijkheidgaannemenvoorhungedrag. Dezorgstandaardbevateendeelvoorzorgverlenerseneendeelvoorpatiënten.

Bekijkdewebsite'Zorgstandaard'.

Hartrevalidatie

Insommigegevallenkomtiemanddieeenaandoeningaanzijnhartheeftdoorgemaaktinaanmerking voorhartrevalidatie.Hartrevalidatieisspecialistischezorgdieineenspecialesettingaangebodenwordt.

MultidisciplinaireRichtlijnHartrevalidatie

Hartrevalidatieisveelzijdigergeworden.Dedoeleneninterventiemogelijkhedenzijnuitgebreid.Lang stondenvooralfysiekherstelenleefstijlbevorderingcentraal.Nuvormenookpsychischherstelensociale participatie,waaronderwerkhervatting,belangrijkedoelen.Hetinzichtgroeitdatherstelopfysiek,psychisch ensociaalgebiednauwmetelkaarsamenhangen.Behandelingvanpsychischesymptomen,socialesteun

uitdeeigenomgevingenzelfzorgzijnbelangrijkevoorwaardenvoorblijvendherstel.Multidisciplinaire hartrevalidatieisonmisbaarvoor ‘zorgopmaat’,dierekeninghoudtmetdeaandoening,omstandigheden enbehoeftenvandepatiënt.Daarnaastspelencoördinatievandezorg,evaluatievandeingezette interventiesencommunicatiemethulpverlenersbuitenhethartrevalidatieteameenbelangrijkerol.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Derevalidatiebestaatuitdriefases.Fase1bestaatuitdedoorverwijzingvandebehandelendcardioloog naarhetmultidisciplinairerevalidatieteam.Fase2isdeeigenlijkerevalidatiefase.Fase3isdefasevan nazorg,waarbijeroverdrachtplaatsvindtvanhetrevalidatieteamnaardecardioloogendehuisarts.In fase3iskandebetreffendepersooneventueelgaansporteninhetregulieresport-enbeweegaanbodin debuurt.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.

Fase2vanhartrevalidatie.

Looptrainingbijperifeerarterieelvaatlijden

Afhankelijkvandeernstvandeaandoeningzaleenpatiëntmetperifeerarterieelvaatlijdendoorgestuurd wordennaardefysiotherapeutvoorlooptrainingondersupervisie.Hetisbewezendatlooptrainingonder supervisieeffectieverwerktdanwanneereenartsalleeneenloopadviesaandepatiëntgeeft.

Bijdefysiotherapeutkanbijvoorbeeldgewerktwordenaandevolgendedoestellingen:

• vergrotenvandefunctioneleloopafstand

• vergrotenvanhetaerobeuithoudingsvermogen

• hetlerenomgaanmetdeklachten – verhogenpijntolerantie – overwinnenvanangstvoorinspanning

• ontwikkelenvaneenactieveleefstijl.

Alsdeartstochbesluitomalleeneenloopadviestegeven,kantrainenbijeenclubofeenvastmomentbij eensportschooldespreekwoordelijke‘stokachterdedeur’zijn,waardooriemandhetlopenlangervolhoudt.

Leesdeverdiepingsstof'Websitesoverhart-envaatziekten'.

Hetpreventievebelangvanbewegen

Regelmatigbewegenleverteenpositievebijdrageaandegezondheid.Onvoldoendebewegen,inactiviteit, leidttotallerleigezondheidsrisico’s.Debijdrageaandeziektelastvanlichamelijkeinactiviteitwordtgeschat op3,5%.Deexactegezondheidsrisico’sdiealleentoeteschrijvenzijnaanonvoldoendebewegen,zijn moeilijkinteschatten.Ditheeftvooraltemakenmethetfeitdatinactiviteitbijdraagtaaneenverhoogde kansopobesitas.Overgewicht,enzekerernstigovergewicht,brengtookweerallerleigezondheidsrisico’s metzichmee.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bovendienblijktuitonderzoekdateenongezondeleefstijlmeestalbetrekkingheeftopmeerdere leefstijlfactoren.Zogaatonvoldoendebewegenvaaksamenmetroken.Watduspreciesindeschoenen teschuivenisvaninactiviteitislastig.Tochgaatmenervanuitdatinactiviteitongeveer6%vandetotale sterfteveroorzaakt.OnvoldoendebewegenisinNederlandjaarlijksverantwoordelijkvoornaarschatting ruim8.000sterfgevallenenvooreenaanzienlijkdeelvandegevallenvancoronairehartziekten.

Eriseenduidelijkverbandtussenbepaaldeaandoeningeneninactiviteit.Inactievemensenhebbeneen duidelijkvergrotekansop:

• cerebrovasculairaccident(CVA)(21%meerkans)

• hartinfarct(20%meerkans)

• diabetesmellitus(10%meerkans).

Hieruitblijkthetbelangvanbewegen.Vooralomdekansopcoronairehartziekten(waaronderhethartinfarct) teverkleinen.Hetisbelangrijktevoldoenaandebeweegrichtlijnen.

Beweegrichtlijnen.

Hetbelangvanbewegennaeenhartinfarct

Alsjeeenmaaleenhartinfarcthebtgehad,speeltbewegeneenbelangrijkerolbijhetherstelénhet voorkomenvaneenvolgendinfarct.Daarnaastheeftbewegeneenbelangrijkebetekenisindezinvanweer vertrouwenkrijgeninheteigenlichaam,eenpositieverzelfbeeldontwikkelen,meerzelfvertrouwenkrijgen eninzichtineigen(on)mogelijkhedenverwerven.

Nederlandkentveelbeweeggroepenspeciaalvoormensendieeenhartinfarcthebbengehad.Hetdoelis hetverbeterenvandeconditieenhetbevorderenvanhetzelfvertrouwen.Erzijnverschillendewebsites waaropjeeengeschiktebeweegroepkuntvindenenwaarnaarjealsbewegingsagoogdemensenkunt verwijzen(www.beweegzoeker.nl,www.beweegmaatje.nl).

Bekijkhetfilmpje ‘PromotiefilmHartinBewegingDeventer’

Websites

Enkelebelangrijkewebsiteszijn ‘Harteraad-Bijjouindebuurt’, ‘Allesoversport-Sportenmethartklachten’ en ‘Sportzorg-Hartaandoening’

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Sportadvies

Omdegeschiktheidvaneensporttebepalenbijhart-envaatziektenishetbelangrijkomonderscheidte makentussendynamischeenstatischeinspanning.Jewiltgraagdathetcardiopulmonairesysteembij dezemensenaangesprokenwordt.

Hetgaatomhetvergrotenvanhetaeroobvermogen.Dynamischeinspanningendragenhieraanbijdoordat hethartminuutvolumeendehartfrequentieomhooggaan.Debloeddrukstijgtnauwelijks.Bijstatische inspanningisernauwelijkseffectophethartminuutvolumeendehartfrequentie.Eeneffectvandergelijke inspanningenisweldatdebloeddrukstijgt.Datisjuistietsdatjenietwiltbijdezedoelgroep.

Vandaardatereenindelingisgemaaktinsportenopbasisvandematevandynamischeenstatische belasting.Hetmeestgeschiktzijndehoogdynamischeenlaagstatischeactiviteiten.Deintensiteitenhet niveauwaaropjedezesportenuitoefent,issterkbepalendvoordeindeling.Destatischebelastingbij wedstrijdskiënisnatuurlijkveelhogerdanwanneerjerecreatiefvaneengroeneofblauwepistegaat.

Hoogdynamischen hoogstatisch

Skiën

Hoogdynamischen laagstatisch

Joggen

Laagdynamischen

hoogstatisch

Gymnastiek

Judo,karate Hockey Hardlopen

Langlaufen

Tafeltennis

Tennis Roeien

Voetbal Schaatsen

Korfbal Boksen

Badminton Rugby

Effectvanaerobeinspanning

• verlaagtdebloeddruk

Waterskiën

Zeilen

Laagdynamischen laagstatisch

Bowlen

Cricket

Curling

Wandelen

Golf Boogschieten

Windsurfen

Werpen/springen

• toenamevanhetbloedvolume,toenameefficiëntievanhethart

• dalingvanhettriglyceridegehalte(vetgehalte)inhetbloed

• dalingvanhetcholesterolgehalte.

Biljarten

Nordicwalking

Adviezen

1.Geschiktzijndynamische,submaximale(ongeveer60à70%vanmax.O2-opnamecapaciteit) inspanningen,waarbijveelgrotespiergroepenbetrokkenzijn(fietsen,lopen,zwemmen).

2.Mindergeschiktzijnmaximalepiekbelastingenofmaximaalstatischeinspanningen(gewichtheffen, worstelen,judo).

3. Explosieve(interval)inspanningen(zoalsbijvoetbal,basketbal,tennisenbadminton)zullenmoeilijker wordenverdragendangeleidelijkopgebouwde,cyclischesportactiviteiten(zoalsfietsen,zwemmen, roeien,wandelenenhardlopen).

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

4.Ookkrachttraining(fitness)draagtbijaaneentoenamevandefitheid,doortoenamevande spierkracht.Hetgaathierbijdanmeeromhetkrachtuithoudingsvermogen,waarbijjewatminder gewichtgebruiktenwatmeerherhalingendoet.

5.Bijrisicosporten(onderandereduiken)moetjeiemandaltijdverwijzennaareencardioloog.

6.Regelbijzwemmenhettoezichtgoed.

7.Schathetrisicovananderenbijsportengoedin(wielrennen,zweefvliegen).

8.Alserooksprakeisvan(ernstige)diabetes,dangaatdevoorkeuruitnaarniet-gewichtsdragende sportactiviteiten.

9.Stimuleermensenomookinhetdagelijkslevenactieftezijn(detrapnemen,defietspakken, tuinieren).

10.GebruikomdematevaninspanninginteschattendeBorgschaal.Hiermeekunnenmensendemate vaninspanningaangeven.

11.Letopmensendiezichzelfonderschattenofjuistoverschatten.Beidekomtvoor.Bijdeenegroepis ervaaksprakevanangst,bijdeanderevanontkenningvandeernstvandeaandoening.Daaromis hetbelangrijkommensendemogelijkhedenengrenzenvanhunlichaamtelatenverkennenen kennen.

Sportenbewegenmethart-envaatziekten

Meerbewegenkunjegoedinpasseninjedagelijksebezigheden.Voorbeelden:neemdetrapinplaatsvan deliftdoeeenboodschapopdefietsoflopendloopregelmatigeenblokjeominjebuurt.Hebjelangetijd weinigaanbeweginggedaan?Begindannietineensheelfanatiekmetsporten.Datkangevaarlijkzijn. Bouwhetlangzaamopenzorgvooreengoedewarming-up.

Langzaamopbouwen

Alsjenaeenhartaandoeningjeconditielangzaamwiltopbouwen,kunjebeginnenmetrustigwandelen, fietsenofzwemmen.Alsjegeenklachtenhebt,kunjelangzaammeerinspannendeactiviteitendoen.Denk bijvoorbeeldaansportenwaarjemakkelijkzelfjetempobepaalt.Denkaanroeien,joggenoffitness.

Welkesportenzijnmindergeschiktvoorhartpatiënten?Mindergeschiktvoorhartpatiëntenzijndeactiviteiten waarbijdehartslagerghoogoplooptenwaarbijdespierenverzuren,zoals:voetbal,basketbal,zware kracht-ofintervaltraining.

Hebjeklachten,zoalsvermoeidheid,duizeligheid,pijnopdeborstofhartritmestoornissen?Danzijnook andereteamsportennietzogeschikt.

Gebruikjeeenantistollingsmedicijn?Bijveelsporteniserkansopongelukkendoorbotsingen,uitglijden ofvallen.Alsjeantistollingsmedicijnengebruikt,kanditsnellerernstigebloedingengevenofblauwe plekken.

Letopmetfanatieksporten.Bijsommigeaandoeningenishetbeteromniettothetuiterstetegaanmet sporten.Ditgeldtbijvoorbeeldvoormensenmetboezemfibrilleren,metanginapectoris,meteenlekkende ofvernauwdehartklep,meteenaneurysmadiekortgeledeneenhartinfarct,bypassoperatieofdotter-en stentbehandelinghebbengehad.

Twijfeljewatjewelofnietmag?Vraagdanadviesaaneen(sport)arts.

Bron:Hartstichting(z.d.).

Opdracht24 Preventie

‘Voorkomenisbeterdangenezen’

Maakeenposterwaarmeejelaatzienhoejehart-envaatziektenkunthelpentevoorkomen.

Opdracht25 Teweiniglichaamsbeweging

Iedereenkentweliemandinzijnomgevingdieteweiniglichaamsbewegingkrijgt.

a. Gametzoiemandingesprekenbrengzijnbeweeggedragvaneennormaleweekinkaart.Denkhierbij nietalleenaansportactiviteiten,maarjuistookaandagelijksedingenzoalsboodschappendoen, verplaatsennaarhetwerk,tuinieren,traplopen.

b. Maakeenoverzichtvanmogelijkhedendiedezepersoonheeftommeertebewegentijdenszijn gebruikelijkedagelijkseactiviteitenofmetkleineaanpassingenvanzijnactiviteiten.

Bekijkdewebsites'Gezondheidsnet-Fitdoordagelijksedingen','Mensengezondheid-Afvallenenbewegen zondersportschool'en'Hartstichting-Bewegendoetwonderen'.

Opdracht26 EHBOenhart-envaatziekten

a. DenkterugnaardeEHBO-stofoverhart-envaatziekten.Kijkjenaditthemaandersnaardeze aandoeningen?

b. Welkeinformatieheeftditthematoegevoegd?

c. Neemeencasushartinfarct,anginapectorisenreanimatiedoorenlaatziendatjedeEHBO-vaardigheden opditgebiedbeheerst.

Opdracht27 Leerdoelen

a. Kijknaardeleerdoelenvanditthema.Beschrijfkortofjedeleerdoelenbereikthebt.Alsjenietalle leerdoelenvolledigbereikthebt,geefdanaanopwelkemanierjeditalsnogkuntdoen.

b. Vuldebeoordelingin.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

Jekuntdebelangrijkstehart-envaatziektenomschrijven.

Jekuntderisicofactorenvanhart-envaatziektenbeschrijven.

Jekuntderelatietussendeleefstijlfactorenenhart-envaatziektenbeschrijven.

Jekuntdegevolgenvanhart-envaatziektenbeschrijven.

Jekuntdebelangrijksteinterventiesgerichtophart-envaatziektenbeschrijven.

Jekunthetbelangvansportenbewegenvoormensenmeteenhart-en vaatziektebeschrijven.

Jekuntmensenmeteenhart-envaatziekteeensport-enbeweegadviesgeven.

Jekunteenleefstijl-enbeweegprogrammavoormensenmethart-en vaatziektenopstellenenuitvoeren.

5.8Verdiepingsstof-Diffusie

Demeestvoorkomendemaniervantransportdoordewandenvandehaarvatenheen,vindtplaatsdoor diffusie.Deconcentratiegeeftdehoeveelheidvaneenbepaaldestofaandieopgelostisinhetoplosmiddel.

Inhetlinkerglasissprakevaneenhogereconcentratiedaninhetrechterglas.

Alserbijvoorbeeldveelzuurstofisopgelostinhetbloed,spreekjevaneenhogeconcentratiezuurstof.

Wanneereraandebinnenkantendebuitenkantvanhethaarvateenverschilinconcentratieisvaneen bepaaldestof,zaldezestofzichgaanverplaatsenvaneenhogenaareenlageconcentratie.Ditnoemje verplaatsingmethetconcentratievervalmee.Alshetgaatomverplaatsingmethetconcentratieverval mee,kostdezeverplaatsinggeenenergie,hetispassieftransport.Deopgelostestoffenkunnenzich verplaatsendoordewandenvandehaarvatenheen.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.

Diffusie.

5.9Verdiepingsstof-Dotter-enstentbehandeling

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Alsersprakeisvaneenvernauwingvandeslagaders,zaldeartsinsommigegevalleneendotter-en stentbehandelingdoen.Ofhijdezeoptieoverweegt,ismedeafhankelijkvandeernstvandevernauwing, hetaantalvernauwingenendeplaatswaardevernauwingzitinhetlichaam.Bijeendotter-en stentbehandelingwordtereenslangetjeinhetlichaamgebrachtviadelies,depolsofdeelleboog.Metdit slangetjegaatdechirurgnaardeplekvandevernauwing(A).Opdeplekvandevernauwingwordtereen ballonnetjeopgeblazendiedeslagaderopendrukt(B).Doorhetballonnetjewordtookeensoortnetwerk vanmetaaluitgevouwen.Ditnetje,destent,ondersteuntdewandvandeslagader(C).

Plaatsenvaneensstent.

5.10Verdiepingsstof-Bypassoperatie

Bypassiseenanderwoordvooromleiding.Alsbijeenvernauwingvaneenslagadermedicijnenniethelpen eneendotterbehandelingnietmogelijkis,wordtsomsgekozenvooreenbypassoperatie.Vaakmoetiemand dieaangemeldwordtvooreenbypassoperatiedaarnogenigetijdopwachten.Hetisverstandigom voorafgaandaandeoperatietestoppenmetroken,tezorgenvooreenzogezondmogelijkgewichteneen zogoedmogelijkelichamelijkeconditie.

Alshetgaatomeenbypassvaneenkransslagader,zaldechirurgsomshetborstbeenmoetenopenenof tussenderibbendoornaarhetharttoemoeten.Tijdensdeoperatiewordthethartgeheelofgedeeltelijk stilgelegd.Deomleidingzalgemaaktwordenvaneenanderelichaamseigenaderofslagader.Meestal wordenhiervooreenborstslagaderofadersuitdebenengebruikt.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Devernauwingblijftbestaan.Hetbloedwordtviaeenandere,nieuwerouteomdevernauwingheengeleid.

5.11Verdiepingsstof-Hersenen

Dehersenenzijnintedelenindegrotehersenen,dekleinehersenenendehersenstam.Dehersenenbestaan uiteennetwerkvanmiljardenzenuwcellendieonderlingmetelkaarverbondenzijn.

Degrotehersenen

Degrotehersenenwordenookwelcerebrumgenoemd.Debuitenstelaagvandegrotehersenenheet hersenschorsofcortex.Degrotehersenenbestaanuiteenlinker-eneenrechterhelft.Eenhelftwordt hemisfeergenoemd.Dehersenhelftenzijnmetelkaarverbondendoordehersenbalk.Derechterhersenhelft stuurtdelinkerlichaamshelftaan,delinkerhersenhelftstuurtderechterlichaamshelftaan.Indegrote hersenenkomtinformatiebinnen.Dezeinformatiewordtverwerktengeanalyseerd.Vervolgenswordter eenzinvollereactieopdeinformatiegevormdenuitgevoerd.Ditkunnenbijvoorbeeldmotorischereacties zijn,maarookverbale.Decortexbestuurtdemeestgespecialiseerdemenselijkefuncties.Hierbijhoren bijvoorbeeld:fijnetast,taalbegrip,spraak,fijnehandmotoriek,planningvantakenenanalytischdenken. Hetopnamevermogenvaninformatieisbijnaonuitputtelijk.

Defunctiesvandehersenenendemotorischecortex.

Inhetmotorischedeelvandecortexzijndegebiedendiedehandendetongaansturengroot,degebieden dieverantwoordelijkzijnvoordeaansturingvanderompendebenenzijnrelatiefklein.

Kleinehersenen

Dekleinehersenenwordenookwelcerebellumgenoemd.Dekleinehersenenbestaannetalsdegrote hersenenuittweehelften,tweehemisferen.Dekleinehersenenzorgenvoorcoördinatieendefijne afstemmingvandemotorischeactiviteitendieinanderedelenvandehersenenzijningezet.Daarnaast helpendekleinehersenendegrotehersenenbijhetprogrammerenenplannenvanbewegingenen handelingen.Vanuitdekleinehersenengaaneropdrachtennaardegrotehersenenalseenbewegingof handelingnietgoedverloopt.Opdezemanierhebbendekleineherseneneencorrigerendefunctie.

Hersenstam

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Dehersenstamishetovergangsgebiedtussenruggenmergenhersenen.Dezeovergangverlooptgeleidelijk. Defunctiesvanhersenstamenruggenmergzijnvooreengrootdeelgelijk.Daarnaastbevindenzichinde hersenstameenaantalregelcentravoorspecifiekebasalefuncties.Voorbeeldenhiervanzijn:alertheid, regelenvanslaap-waakritme,controlerenvanpupilgrootte,proeven,kauwen,slikken,regulerenvan hongergevoel,ademhaling,bloedsomloop.Vanuitdehersenstamontspringendetwaalfhersenzenuwen. Elkvandezezenuwenheeftzijneigenfunctie.

5.12Verdiepingsstof-Websitesoverhart-en vaatziekten

Bekijkvoormeerinformatieoverhart-envaatziektendewebsites'Harteraad','Hartgroep','Harten beweging','Harttichting-Hart-envaatziekten','Hartstichting-Bewegenvoorpatiënten'en'Hartstichting -Bewegen'.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

5.13Begrippen

[Cvc:begrippenlijstinvoegen]

THEMA6 OUDEREN

Inhoudthema

• Ouderenenvergrijzing

• Gezondheidvanouderen

• Beweeggedragvanouderen

• Alcoholgebruikenrookggedragvanouderen

• Voedingsgedragvanouderen

• Ouderen,slaapgedragenstress

• Interventiesgerichtopouderen

• Verdiepingsstof

• Begrippen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Ouderenvormeneenbelangrijkedoelgroepvoordeleefstijlcoach.In2023teldeNederlandruim3,6miljoen mensenvan65jaarenouder.Ditaantalneemtnogsteedsflinktoe.In2040isditopgelopentotongeveer 4,6miljoenouderen.Methetaantalouderenstijgenookdezorgkosten.Hetisdaarombelangrijkdatouderen zolangmogelijkzelfstandigkunnenblijvenfunctionerenenmindereenberoepdoenopdezorg.Een gezondeleefstijlenmetnamebewegenleverthiereenbelangrijkebijdrageaan.Vandaardatdezedoelgroep voordeleefstijlcoachbelangrijkis.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

OpdeeersteplaatswordtingegaanopdevergrijzinginNederland.Vervolgenswordtgekekennaarde gezondheidvanouderenendebelangrijkstegezondheidsproblemenaandeorde.

Indeparagrafendaarnakrijgendeleefstijlfactorenaandacht.Hetbeweeggedrag,alcoholgebruik,roken, voedingenontspanningbijouderenwordtbelicht.Totslotwordeneenaantalinterventiesdiedoorde leefstijlcoachtegebruikenzijnterbevorderingvandeleefstijlvanouderenbesproken.

Relatiemetwerkproces

Hetthema ‘Ouderen'heeftmetnameeenrelatiemetwerkprocesP3-K1-W2:Stelteenleefstijl-en beweegprogrammaopenP3-K1-W3:Voerteenleefstijl-enbeweegprogrammauit.

Leerdoelen

• JekuntdevergrijzinginNederlandbeschrijven.

• Jekuntdegezondheidvanouderenbeschrijven.

• Jekuntdeleefstijlfactorenmetbetrekkingtotouderenbeschrijven.

• Jekuntdebelangrijksteleefstijlinterventies-enbeweegprogramma'svoorouderenbeschrijvenen toepassen.

6.1Casus

Opdracht1 Casus

Aandachtvoorbewegen

Dedirectievaneenzorgcentrummetverschillendewoonzorgcentrawilmeeraandachtvoor lichaamsbewegingbinnendeorganisatie.Uitverschillendeonderzoekenkomthetbelangvanbewegen voorouderennaarvoren,vooralvooroudereninzorginstellingen.Slechtseengeringpercentagevoldoet aandebeweegrichtlijnenenbijeengrootgedeelteissprakevansedentairgedrag.

Dedirectievraagteengroepvierdejaarsstudentenvanhetprofiel'Leefstijlfcoach'omhulp.Opdeeerste plaatsmoetenzemeteenpresentatiehetpersoneelovertuigenvanhetbelangvanbewegenvoordeze kwetsbareouderen.Bovendienwildedirectieadviesovermogelijkeprogramma’sofinterventies.Zohebben andereinstellingeneenzogenaamdebeweegtuin,maarmisschienzijnerookwelandereprogramma’sen mogelijkhedenvoordezemensen.

Kennis

a. Watiseenzorgcentrum?Watzijnwoonzorgcentra?

b. Welkemensenwonenineendergelijkzorgcentrum(leeftijd,aandoeningen)?

c. Watishetbelangvanbewegenvoordezegroepouderen?

d. Watwordtbedoeldmet ‘kwetsbareouderen’?

e. Watisdebeweegrichtlijnvoorouderen?

f. Hoeveelprocentvandeouderenininstellingenvoldoetdaaraan?

g. Watissedentairgedrag?Bijhoeveelouderenkomtdatvoor?

h. Waaromzijnspier-enbotversterkendeoefeningenvoorouderenbelangrijk?Waaromzijn balansoefeningenbelangrijk?

i. Watmoetdeinhoudvandepresentatiezijnomhetpersoneelteovertuigen?

j. Waaromishetovertuigen(draagvlak)vanhetpersoneelzobelangrijk?

k. Watiseenbeweegtuin?

l. Watzijndeaanbevoleninterventiesvoordezegroepouderen?

m. Welkeinterventieszoujeaanbevelenenwaarom?

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Vaardigheden

n. Maakgroepjesvanongeveervierstudentenenbereiddepresentatievoorhetpersoneelvande zorginstellingvoor.

o. Geefdepresentatieaanjemedestudenten.

p. Geefelkaarfeedbackopdeinhoudenkommetjegroeptoteengezamenlijkontwerp.

6.2Ouderenenvergrijzing

Ouderen

Hetislastigdedoelgroepouderenduidelijktetyperen;daarisdegroepteheterogeenvoor.Biologische leeftijdzegtnietalles.Erzijnstokoudezestigersennogheelfitte75-plussers.Officieellooptdeouderdom alsontwikkelingsfasevanaf65jaartotaandedood.Erisdetendensommensensteedsvroegertotde categorieouderentelatenbehoren.AanvankelijkrichttedestichtingMeerBewegenvoorOuderen(MBvO) zichop65-plussers.Nuzijnerverschillendebeweegprogramma'sdiezichrichtenopmensenvan50tot65 jaar.Aldezeinitiatievenzijngerichtophetactiefhoudenvanouderen.Enmetredelijksucces.Ouderen blijvenofgaansporten.

Verouderingwordtgezienalseenheelgeleidelijkproces,datlichamelijkgezienbegintopongeveer35-jarige leeftijd.Inditthemawordtervoorgekozenomdevroegeouderdomtelatenbeginnenopdeleeftijdvan 55jaarendeechteouderdomop65jaar.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/aged-lady-doing-extreme-sport-elderly-319904702

Vroegeouderdom

Hetlichamelijkeverouderingsproceszetindefasevandevroegeouderdomgeleidelijkdoor.De reactiesnelheidneemtafenhetgezichtsvermogenwordtminder.Dekracht,diemaximaalisopdeleeftijd van20tot30jaar,neemtgeleidelijkaftoteenniveauvan80%vanhetmaximumopzestigjarigeleeftijd. Daarnaastwordendegewrichtenlangzaamaangetast.Demeesteklachtenbetreffendeheupen,knieën enruggenwervels.Bijveelmensentussen55en65jaarkomtslijtagevandegewrichten(artrose)voor.Dit geldtmetnamevoorvrouwen.

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.vzinfo.nl/artrose/leeftijd-en-geslacht

Toenameartrosemetdeleeftijd.

Debelastbaarheidneemthierdooraf.Verderneemtdelongfunctiegeleidelijkaf,waardoorde55-plusser mindergoedintensievelichamelijkeinspanningenaankan.Regelmatigelichamelijkeactiviteitzorgtdat hetprocesgeleidelijkerverlooptenreduceerthetaantalklachten.

Deouderdom

Degeleidelijke,maaronvermijdelijkelichamelijkeverouderingwordtbijmensenvanaf65jaarvaakduidelijk zichtbaar.Deprestatiesdiehethartendespierenkunnenleveren,nemenaf.Ouderenwordenstijveren debottenwordenbrozer.Ditmaaktdekansophetbrekenvanbijvoorbeeldeenbeenofeenheupgroter. Ookhetgezichtsvermogenenhetgehoornemenaf.Bovendienkrijgenouderensteedsmeermoeiteom tweedingentegelijkertijdtedoen.Zoishetvoorhenbijvoorbeeldmoeilijkoméntelopenéntepraten.

Voordeleefstijlcoachisdedoelgroep65-plushetmeestinteressant.Vandaardathierdemeesteaandacht aanwordtbesteed.Indelaatsteparagraafkomtweleenaantalinterventiesgerichtopmensenvan55tot 65jaaraanbod.

Inhetthema ‘Volwassenheidenouderdom’ vanhetboekBegeleidenvaneenlesoftrainingkunjealgemene informatievindenoverouderen.Onderandereoverdelichamelijkeontwikkeling.

Kwetsbareouderen

Steedsvakerkomjedetermkwetsbareouderentegen.Hetgaatomouderendiekwetsbaarzijndoor gezondheidsproblemenenpsychischeaandoeningenalsdementieendepressiviteit.Bijde gezondheidsproblemenkunjedenkenaancoronairehartziekten,beroerte,longaandoeningen,artroseen diabetesmellitus.Hetisnietdirectgekoppeldaanleeftijd,maarhetmerendeelbehoorttotde75-plussers.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

HetSociaalCultureelPlanBureau(SCP)beschrijftkwetsbareouderenalsvolgt:

“Kwetsbaarheidbijoudereniseenprocesvanhetopeenstapelenvanlichamelijke,psychischeen/ofsociale tekorteninhetfunctionerendatdekansvergrootopnegatievegezondheidsuitkomsten(functiebeperkingen, opname,overlijden).”

Veelprogramma’seninterventiesrichtenzichopdezegroep.Vroegtijdigingrijpendoorondersteuningte biedenblijkteffectief.Vandaardatdezedoelgroepbijzondereaandachtvraagtvandeleefstijlcoach.

Aanpakeenzaamheidonderouderen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Meerdanhelftvandemensenouderdan75jaarzegtzicheenzaamtevoelen.Deoverheidwileenzaamheid eerdersignalerenendetrendvaneenzaamheidonderouderendoorbreken.Deoverheidwerkthiervoor samenmetveelpartijen.

Programma'Eéntegeneenzaamheid'

OpditmomentzijninNederland1,3miljoenmensenouderdan75jaar.Deverwachtingisdatditin2030 2,1miljoenmensenzijn.Methetprogramma ‘Eéntegeneenzaamheid’ wildeoverheideenzaamheidonder oudereneerdersignalerenendoorbreken.Maatschappelijkeorganisaties,gemeenten,bedrijvenen ondernemersendeRijksoverheidslaanhiervoordehandenineen.Ditdoenzijinlandelijkenlokalecoalities (samenwerkingsverbanden)tegeneenzaamheid.

Bron:www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/eenzaamheid/aanpak-eenzaamheid

Vergrijzing

Dekomendejarenzalhetaantalouderennogsnellerstijgen.VolgensdebevolkingsprognosevanhetCBS zalhetaantal65-plusserstoenemenvan3.6miljoenin2023toteenhoogtepuntvan4,8miljoenrond2040. Tot2060blijfthetaantalonverminderdhoog.Dekomendejarenzalvooralhetaandeel65-79-jarigensterk stijgenenvanaf2025neemtookdegroep80-plusserssterktoe.Ditwordtdubbelevergrijzinggenoemd. In2040,hethoogtepuntvanhetaantal65-plussers,isnaarschatting26%vandebevolking65-plusser, waarvaneenderdeouderisdan80jaar.Tervergelijking:in2012washetpercentage65-plussersnog16%, waarvan25%80-plusis.Naarmatedeleeftijdvordert,neemtdescheefgroeitussenmannenenvrouwen toe.Vanalle65-plussersisongeveer43%manen57%vrouw.Ditheefttemakenmetdehogere levensverwachtingvanvrouwen.Vrouwenlevenongeveer3,2jaarlangerdanmannen.

DevergrijzingisnietgelijkverdeeldoverNederland.DeRandstadvergrijsthetminstenhetplattelandhet meest.

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.cbs.nl/nl-nl/visualisaties/dashboard-bevolking/leeftijd/ouderen Eentoenamevanhetaantal65-plussers.

Gevolgenvergrijzingvoordegezondheidszorg

Aangeziendekostenvoordegezondheidszorgenigszinsparallellopenaandeleeftijd,ishetlogischdatde vergrijzingenmetnamededubbelevergrijzingconsequentiesheeftvoordegezondheidszorg.Ditheeft vooraltemakenmetdetoenamevanhetaantalmensenmeteenchronischeaandoening,zoalsdiabetes, coronairehartziektenenberoerte.Daarnaastneemthetaantalpsychischeaandoeningentoe.Hierbijgaat hetonderandereomdementieendepressie.Omdekostenenigszinsindehandtehouden,zetdeoverheid inophetbevorderenvaneengezondeleefstijl,metdenadrukopdeleefstijlfactorbewegen.InhetNationaal PreventieakkoordstaanafsprakenomNederlandersgezondertemakendoorroken,problematisch alcoholgebruikenovergewichtterugtedringen.

Meersportenbewegen

Nederlandiseenlandmeteenactievecultuur.Wehoudenvanwandelen,sportenendefietsisingeen enkellandzo’nserieustransportmiddelalsinNederland.Tochvalterooknogveeltewinnenommensen meerinbewegingtekrijgen.Ditkanbijvoorbeelddoorversterkingvanmotorischevaardighedenvande jeugd,deinzetopattractievespeelplaatsen,hetstimulerenvanactiefbuitenzijnindenatuur,eenpassend sport-enbeweegaanbodvoorvolwassenenenkinderenmetovergewicht,beterelokalesamenwerkingom inactievemensennaarlokaalsport-enbeweegaanbodtebegeleideneneentoenamevanactiefwoon-werk verkeer.

Bron:NationaalPreventieakkoord

https://www.rijksoverheid.nl/documenten/convenanten/2018/11/23/nationaal-preventieakkoord

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Leesdeverdiepingsstof'Dubbelevergrijzing'.

Opdracht2 Woordspinouderen

Dezeopdrachtkunjehetbesteineengroepjemaken.

a. Maakeenwoordspinmetinhetmiddenhetwoord ‘ouderen’.Omdebeurtbedenkenjulliewoorden diemetouderentemakenhebben.Zetdezewoordenrondomhetwoord ‘ouderen’ entreklijnentussen ‘ouderen’ endeanderewoorden.Alsjenietsmeerweet,magjepassenengaatjebeurtovernaarde volgende.

b. Bespreekdetermenindewoordspinenkomtoteenlijstjemetonderwerpendiemetouderentemaken hebben.

c. Vergelijkditlijstjemetdelijstjesvanjemedestudenten.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht3 Heterogenedoelgroep

a. Noteerzoveelmogelijkargumentenwaaromoudereneenheelheterogenedoelgroepvormen.

b. Vergelijkjouwargumentenmetdievaneenvanjemedestudentenenkomsamentoteenaanvulling.

c. Beschrijfeenaantalconsequentiesvoordeberoepspraktijkvanhetfeitdatditzo’nheterogenedoelgroep is.

Opdracht4 Kwetsbareouderen

a. Geefeenomschrijvingvankwetsbareouderen.

b. Waaromisditeenbelangrijkedoelgroepvoordeleefstijlcoach?

c. Watishetbelangvanbewegenvoordezedoelgroep?

d. Noteereenaantalgeschiktebewegingsvormenvoordezedoelgroep.

Opdracht5 Vergrijzing

a. Watisvergrijzing?

b. Watisdubbelevergrijzing?

Bekijkhetfilmpje'Vergrijzing(CBSindeklas)'.

c. Welkeoorzakenvandevergrijzingkomeninhetfilmpjenaarvoren?

d. WatzijndeconsequentiesvandevergrijzinginNederland?

e. WaaromisdevergrijzinginNederlandnietoveralhetzelfde?

f. GeefaanhoegrootdevergrijzinginNederlandis.

g. Noteereenaantalconsequentiesvoorhetsport-enbewegingsaanbodenvoordeaccommodatiesvan dezevergrijzing.

6.3Gezondheidvanouderen

Eenveelgehoordspreekwoordis:ouderdomkomtmetgebreken.Tochmoetniethetbeeldontstaandat alleouderenziek,zwakofmisselijkzijn.Meerdan60%vande65-tot74-jarigenvoeltzichgezondendat geldtvoor50%vande75-plussers.Degezondheidsproblemenvanouderenontstaanmededooreen ongezondeleefstijl.Veelouderenhebbeneenongezondvoedingspatroonenbewegenteweinig.Daarnaast komenookovergewichtenovermatigalcoholgebruikregelmatigvoor.Behalvedoordeleefstijlfactoren, wordtdegezondheidvanouderenookbeïnvloeddoorpsychischeproblemenendanmetnamedepressiviteit. Eendepressieheeftgevolgenvoorvrijwelalleleefstijlfactoren.Ouderenwordenhieronderandereinactiever door,eten(nog)ongezonderenproblemenalsovergewichtenondergewichtnementoe.

Gezondheidvanouderen

Bekijkdeinfographic'Vzinfo-Bevolking'.

Doordevergrijzingzalhetaantalmensenmetouderdomsziektenzoalsartrose,gezichts-en gehoorstoornissen,deziektevanParkinsonendementieforstoenemen.Vooraldementieveroorzaaktveel ziektelastenheefteengroteimpact,zowelophetlevenvandepatiëntalsophetlevenvanzijnomgeving. HetaantalmensenmetdementieverdubbeltinhetTrendscenariovandeVTV-2018van154.000in2015 naar330.000in2040.

Bron:https://www.vtv2018.nl/ouderdomsziekten

Gezondheidsaandoeningenbijouderen

Bijdebesprekingvangezondheidsaandoeningenbijouderenwordthetvolgendeonderscheidgemaakt:

1.meestvoorkomendeaandoeningen

2.belangrijkstedoodsoorzaken

3.grootsteziektelast.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Meestvoorkomendeaandoeningen

Demeestvoorkomendeaandoeningenbijouderenvanaf65jaarzijn:

1.artrose

2.gezichtsstoornissen

3.diabetes

4.nek-enrugklachten

5.coronairehartziekten

6.gehoorstoornissen

7.osteoporose

8.COPD

9.beroerte

10.Infectiesvandeondersteluchtwegen

Opvallendisdateengrotegroepouderenmeerdaneenvandehiervoorgenoemdeaandoeningenheeft. Datgeldtvoorongeveereenopdevier65-tot74-jarigenenvooreenderdevande75-plussers.

Gezichts-engehoorstoornissen

Gezichts-engehoorstoornissenkomenveelvoorbijouderen.Ditverhoogthetoverlijdensrisiconauwelijks, maarheeftwelinvloedopsocialeaspectenenophetuitoefenenvanhobby’s,zoalssportenbewegen.Bij hetaanbiedenvanbeweegactiviteitenishetbelangrijkhierrekeningmeetehoudenbijzoweldeinstructies, deaardvandeactiviteitenenhetmateriaalgebruik.

Geschiktebalvoorouderen:licht,zachtengoed zichtbaardoordekleur.

Leesdeverdiepingsstof'Visuelebeperkingensport'.

Artroseengewrichtspijnen

Veelouderenklagenovergewrichtspijnen.VolgensrecentonderzoekaanhetVUMedischCentrumgaat hetomongeveerdehelftvanhetaantalouderen.Ineengrootaantalgevallenheeftdittemakenmet artrose.Bijartrosewordthetkraakbeenaangetastenineenlaterstadiummogelijkookhetgewricht.

Depijndiehiermeegepaardgaat,heeftgroteinvloedophetfunctionerenvanouderen.Hetbeïnvloedtde mobiliteit,zelfredzaamheidenhetsocialelevenvanouderennegatief.Uithetonderzoekblijktdatmensen metgewrichtspijnenzichopzowellichamelijkalssociaalvlakergfunctioneelbeperktvoelen.Vooralouderen metdepressieveklachtenenminderzelfcontroleoverdepijngaansnellerachteruitofblijvenchronisch slechtfunctioneren.Zehebbenhetgevoeldatzehunpijnklachtennietgoedkunnenbeïnvloedenenminder socialesteunontvangenuitdeomgeving.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Zoalsverderinditthemablijkt,speeltbewegeneenrolbijdepijnbestrijdingenhetvoorkomenvan bijkomendeproblemen.Artroseenverwanteaandoeningenvragenombewegingsactiviteitenmeteen geringegewrichtsbelasting.Taichi,wandelen,fietsenenvooralzwemmenzijnhiervoorbeeldenvan.

Coronairehartziektenendiabeteskomeneveneensveelvoorbijouderenenhebbenwelconsequenties voordelevensverwachting.Dezeziektenvormendanookeenbelangrijkedoodsoorzaak.

Valincidenten

Naastdeeerdergenoemdeaandoeningenkomenerbijouderenookveelvalincidentenvoor.Dezeworden medeveroorzaaktdoorduizeligheid,evenwichtsproblemen,gezichtsproblemenenafnamevanspiermassa (sarcopenie).Doordaterbijouderensprakeisvanbotontkalking(osteoporose)enafnamevanbotmassa (osteopenie),isdekansgrootdateenvalleidttoteenbotbreuk.Hoofd-hersenletsel,heupfracturenen polsfracturenzijnhetmeestvoorkomendeletsel.Derevalidatieduurtvaaklangenheeftnietalleen lichamelijke,maarooksocialeconsequenties.Ouderenwordenhierdoorvaakbeperktinhunmobiliteit endaarmeeookinhetonderhoudenvansocialecontacten.

Nietalleenlichamelijkefactorenspeleneenrolbijvallen,ooktoenemendeonzekerheidbijouderenspeelt eenrol.Ditverminderdezelfvertrouwendraagtookbijaaneenhogervalrisico.Hetverminderde zelfvertrouwenheeftnogeenandernegatiefeffect:ouderenmijdenlichamelijkeactiviteiten.Hierdoor neemtdecoördinatieenvooraldekrachtnogverderaf,waardoordekansopvallentoeneemt.Ookdementie wordtgezienalsbelangrijkefactorvoordetoenamevanvalincidenten.

Hetaantalvalongevallenbijouderenstijgtdelaatstejarensterk.Ditheeftonderanderetemakenmetde vergrijzing.HetaantalSEH-bezoekenvoorernstigletseltengevolgevaneenvalongevalisdeafgelopen10 jaarmet11procentgestegenonderouderenvan65jaarenouder.

In2021warenernaarschatting105.000SEH-bezoekennaaraanleidingvanletseldooreenvalongeval onderouderenvan65jaarenouder.DitkomtneeropéénSEH-bezoekdooreenvalongevalelkevijfminuten. DeprognoseopbasisvandemografieisdathetaantalSEH-bezoekenvoorletselnaeenvalongevalbij ouderenvan65jaarbinnen10jaartijdmet50%zaltoenemen.Bijnadehelftvandevalongevalleninde leeftijd70jaarenoudervindtplaatsinenomhethuis.Dezevalongevallenvindenmetnameplaatsinde sanitaireruimteenkomenvoornamelijkdoorstruikelen.

In2021overleden5.428inwonersvanNederlanddooreenongelukkigeval.Ruim79procentvande overledenenwas80jaarofouder(CBS).Eroverleden2.029mannenen3.399vrouwendooreen ongelukkigevalin2021.Demeestenwarentachtigplussers,69procentvandemannenen84procentvan devrouwen.Eenkwartvandedooreenvaloverledenmannenen43procentvandevrouwenwas90jaar ofouder.

OmhetaantalongevallenterugtedringenheeftdeNederlandseZorgautoriteit(NZa)beslotenomvanaf 1januari2024valpreventietevergoedenvanuithetbasispakket.

Valpreventievergoedvanaf2024

Preventievezorgdiehetrisicoopvallenverkleint,wordtvoortaanvergoedvanuithetbasispakket.Met valpreventiewordtvoorkomendatmensenmogelijkmeerenintensieverezorgnodighebben.De NederlandseZorgautoriteit(NZa)steltprestatiesvastvoordevalrisicobeoordelingmeteenmaximaaltarief endevalpreventievebeweeginterventiemeteenvrijtarief.Zorgaanbiederskunnenvanaf1januari2024 dezeprestatiesdeclareren.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN

Bron:

https://www.nza.nl/actueel/nieuws/2023/10/05/valpreventie-vergoed-vanaf-2024#:~:text=Preventieve%20zorg%20die%20het%20risico,en%20intensievere%20zorg%20nodig%20hebben.

TAALREDACTIE

https://www.shutterstock.com/image-photo/elderly-senior-man-slip-fall-fallen-2310310297

Belangrijkstedoodsoorzaken

In2022warenbestonddetoptienvanbelangrijkstedoodsoorzakenbijmensenvan65jaarenouderuit:

1.dementie

2.beroert

3.longkanker

4.hartfalen

5.COVID-19

6.Coronairehartziekten

7.ongevallen

8.COPD

9.dikkedarmkanker

10.infectiesvandeondersteluchtwegen

Devolgordebij65-plusserswijktnauwelijksafvandievandetotaleNederlandsebevolking.Detoptienis nagenoeghetzelfde.Hetgroteverschilisdementie,watdebelangrijksteoorzaakbijouderen.Inhetalgemeen geldenhartziektenenkankeralsdebelangrijkstedoodsoorzaken.

Grootsteziektelast

DeziektelastwordtuitgedruktinzogenaamdeDALY’s.Ditstaatvoordisabilityadjustedlifeyears.Hierbij gaathetnietalleenomhetaantallevensjarendatiemandverliestdoordebetreffendeaandoening,maar ookomhetverliesvanhetaantalgezondelevensjaren.Deernstvandeaandoeningendeinvloedophet dagelijkslevenwordtmeegewogen.Iemandoverlijdtbijvoorbeelddoorlongkankertwaalfjaareerderdan degemiddeldelevensverwachting,maarhetziekteprocesheeftooknogeensvijfgezondejarengekost.

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.vtv2018.nl/ouderdomsziekten Ziektelastnaardetoekomst.

DoordeDALY’salsuitgangspunttenemen,komjetotdevolgenderangordevanaandoeningenbijouderen: 1.dementie

2.coronairehartziekten

3.artrose

4.beroerte

5.diabetes

6.COPD

7.angststoornissen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

8.longkanker

9.nek-enrugklachten

10.stemmingsstoornissen

Leesdeverdiepingsstof'DALY's'.

Overgewichtenouderen

OvergewichtblijftinNederlandeengrootprobleemvoordegezondheid.Vooralonderouderenligthet percentagemensenmetovergewichthoog.Indeleeftijdvan50-65jaarheefthadin202253.2%overgewicht, waarvanbijna20%ernstig(BMIhogerdan30).Indeleeftijdscategorie65pluslagditperentageop51.2. 16.6%vandeouderenhadindatjaarernstigovergewicht(obesitas).Nietalleendeleeftijd,maarookhet opleidingsniveauendemigratieachtergrondspeelteenrolbijovergewicht.Bijmensenmeteenpraktisch opleidingsniveauenbijmensenmeteennietWestersemigratieachtergrondkomtmeerovergewichtvoor.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.vzinfo.nl/overgewicht/volwassenen

Overgewichtenleeftijd.

Oorzakenovergewichtbijouderen

Debelangrijksteoorzakenvanovergewichtbijouderenzijn:

• afnamevandespiermassa

• afnamevanderuststofwisseling

• minderbewegenenstaan,toenamesedentairgedrag

• chronischeaandoeningen

• ongezondvoedingspatroon

• hormonaleinvloeden(vrouwentijdensdeovergang).

Overgewichtenzekerernstigovergewichthebbengroteinvloedopdegezondheidvanouderen.Hierbij kunjedenkenaaneengroterekansophart-envaatziekten,diabetes,artroseenbepaaldevormenvan kanker.Inhetthemaoverovergewichtenafvallenvindjehiermeerinformatieover.

Hoeervarenouderenhungezondheid?

UiteenlanglopendAmsterdamsonderzoekblijktdattweederdevandeouderenzijnofhaargezondheid beoordeeltalsgoedofzeergoed.Eenbelangrijkbegripbijhetjealdannietgezondvoeleniszelfredzaamheid. Wanneerjehetgevoelhebtnogsteedsderegieoverjeeigenlevenindehandtehebben,draagtditbijaan welbevindenenervarenvangezondheid.Inenigematespeeltleeftijdeenrolbijdeervarengezondheid. 75-plussersvoelenzichietsmindergezonddan65-plussers.Debelangrijksterolspeelthetopleidingsniveau. Laagopgeleideouderenvoelenzichongezonderdanmidden-enhoogopgeleideouderen.Laagopgeleide 60-plussersvoelenzichzelfsnogietsmindergezonddanmidden-enhoogopgeleide75-plussers.Hethebben vaneenernstigeaandoeningheeftduidelijkinvloedopdeervarengezondheid.Ditverklaartookhetverband methetopleidingsniveau.Bijlaagopgeleidenkomtmeerernstigeproblematiekvoor.

Deervarengezondheidwordtslechtermetdeleeftijd (2022)

VanalleNederlanderservaart77,2%deeigengezondheidals(zeer)goed.Bijmannenishetpercentage meteen(zeer)goedeervarengezondheidietsgroterdanbijvrouwen.Methetouderwordenneemthet aandeelmensenmeteen(zeer)goedeervarengezondheidaf.Vandekinderenenjongerentotenmet17 jaarervaart94,5%degezondheidals(zeer)goed.Vande75-plussersisdatnog55,6%.

Bron:

https://www.vzinfo.nl/ervaren-gezondheid/leeftijd-en-geslacht#:~:text=De%20ervaren%20gezondheid%20wordt%20slechter%20met%20de%20leeftijd&text=Met%20het%20ouder%20worden%20neemt,dat%20nog%2055%2C6%25.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.vzinfo.nl/ervaren-gezondheid/leeftijd-en-geslacht#:~:text=De%20ervaren%20gezondheid%20wordt%20slechter%20met%20de%20leeftijd&text=Met%20het%20ouder%20worden%20neemt,dat%20nog%2055%2C6%25. Ervarengezondheidmetdeleeftijd.

Opdracht6 Meestevoorkomendeaandoeningen

a. Watzijndevijfmeestvoorkomendegezondheidsaandoeningenbijouderen?

b. Maakeenkeuzevooreenvandevijfaandoeningenengeefeenbeschrijvingvandezeaandoening.

c. Watzijndeconsequentiesvandezeaandoeningenvoordeelnameaansport-enbewegingsactiviteiten?

Opdracht7 Belangrijkstedoodsoorzaken

a. Watzijndevijfbelangrijkstedoodsoorzakenvoorouderen?

b. Maakeenkeuzevooreenvandevijfdoodsoorzakenengeefeenbeschrijvingvandezedoodsoorzaak.

c. Noteereenaantalconsequentiesvandezedoodsoorzakenvoordeelnameaansport-en bewegingsactiviteiten.

Opdracht8 Valincidenten

Bekijkdefilmpjes'Succesvolleinterventiesvoorouderen'en'ValmoduleIntroductie'.

a. Zoekophoeveelvalincidentenzichjaarlijksvoordoenonderouderen.

b. Watzijndebelangrijksteoorzakenvandezevalincidenten?

c. Waaromzijndegevolgenvoorouderenvaakernstig?

d. Zoekopinterneteenaantalinterventiesgerichtophetvoorkomenvanvalincidenten.Noteerdeze interventies.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht9 Overgewichtbijouderen

Bekijkdewebsite'Gezondheidsnet-Ouderenenovergewicht'.

a. Hoeveelouderenhebbenlastvanovergewichtenvanobesitas?

b. Watzijndebelangrijksteoorzakenvanovergewichtbijouderen?

c. Watkanderolvanbewegingsactiviteitenzijnbijovergewichtbijouderen?

Opdracht10 Ouderenenervarengezondheid

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Deervarengezondheidwordtslechtermetdeleeftijd (2022)

VanalleNederlanderservaart77,2%deeigengezondheidals(zeer)goed.Bijmannenishetpercentage meteen(zeer)goedeervarengezondheidietsgroterdanbijvrouwen.Methetouderwordenneemthet aandeelmensenmeteen(zeer)goedeervarengezondheidaf.Vandekinderenenjongerentotenmet17 jaarervaart94,5%degezondheidals(zeer)goed.Vande75-plussersisdatnog55,6%.

Bron:

https://www.vzinfo.nl/ervaren-gezondheid/leeftijd-en-geslacht#:~:text=De%20ervaren%20gezondheid%20wordt%20slechter%20met%20de%20leeftijd&text=Met%20het%20ouder%20worden%20neemt,dat%20nog%2055%2C6%25.

a. Geefeenverklaringvoorhetverschilinervarengezondheidtussendeleeftijdscategorie19-29jarigen en80-plussers.

b. Geefeenverklaringvoorhetverschiltussenmannenenvrouwenvan80-plus.

c. Waaromisbinneneengroepouderenhetverbandtussenervarengezondheidenleeftijdzwak?

6.4Beweeggedragvanouderen

Vroegeouderdom

Indeleeftijdvan55tot65jaarismennogredelijkactief.Deverschillenvoorwatbetreftsportdeelname metdegroepvan35-50jaarzijngering.Ongeveerdehelftvande55-65jarigensporten/ofbeweegt wekelijks.Datpercentageisdelaatstejarenredelijkstabiel.Demotievenvansportdeelnameveranderen langzaammaarzeker.Gezondheidensocialecontactenzijndebelangrijkstemotieven.

Overigeinformatiemetbetrekkingtotsportenbewegen:

• Ongeveerdehelftvoldoetaandebeweegrichtlijnen.

• Ruim20%islidvaneensportvereniging.

• Depopulairstesportenzijnfitness,wandelen/joggen,wielrennen/fietssport,tennis.

Bekijkhetfilmpje'ErikScherder|Waaromiswandelengoedvoorjebrein?'.

VanhetaantalledenvandeNederlandseToerFietsUnie(NTFU)valtmaarliefst55%indeze leeftijdscategorie.Opvallendisdepopulariteitvantennisonderdesenioren.Bijna35%vanalleledenvan deKNLTBvaltindeleeftijdscategorie45-64jaar.DitzelfdepercentagekomjetegenbijdeAtletiekunie.Het betrefthiervrijweluitsluitenddelooponderdelen.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B. Populairesportennaarleeftijd.

Deouderdom

Desportparticipatievanouderenisdeafgelopenjarentoegenomen.In2014voldeedongeveer33%van de65plussersaandebeweegrichtlijnenenin2022isdatopgelopennaarruim38procent.Tochgeldtvoor veelouderendatheteenminderactieveperiodeinhunlevenis.Nietmeerlopenenfietsennaarhetwerk wordtnietaltijdgecompenseerddoorandersport-enbeweeggedrag.Ongeveer45%vandeouderensport wekelijks.Vande66-80jarigenbeweegtofsport38%helemaalniet.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Overigegegevensoverdesportdeelnamezijn:

• Ongeveer15%islidvaneensportvereniging.

• Ongeveer40%voldoetaandebeweegrichtlijnen.

• Erwordtdoorouderennauwelijksmeeraanteamsportgedaan.

• Demeestbeoefendesportenindeleeftijdvan67-81jaarzijnfitness(20%),wandelen(12%)enfietsen (12%).

• Indegroep65-tot79-jarigenzijnlichamelijkebelemmeringendemeestgenoemdebelemmeringom tesportenenbewegen.

• 18%vande65-plussersvindtzichzelfdanookteoudomtesportenofbewegen.

• Opvallendisdateenvrijhoogpercentage(38%)aangeeftdatzealvoldoendebewegenomdatze regelmatigwerkeninhethuishouden,indetuin,ofklussen.

• Ouderensporten/bewegenvooralvoorhetbehoudvandegezondheid(80%)enomfitterteworden (69%).Ooksocialemotievenspeleneenbelangrijkerol.Ouderensportenenbewegenmindervaak omdatzehetleukvinden(45%),envakeromdathetmoetvandeartsoffysiotherapeut(25%).

• Ouderenzittengemiddeld8.4uurperdag.

Beweegrichtlijnenouderen

Debeweegrichtlijnvoorouderenisalsvolgt:

• Bewegenisgoed,meerbewegenisbeter.

• Doeminstens150minutenperweekaanmatigintensieveinspanning,verspreidoverdiversedagen. Langer,vakeren/ofintensieverbewegengeeftextragezondheidsvoordeel.

• Doeminstenstweemaalperweekspier-enbotversterkendeactiviteiten,gecombineerdmet balansoefeningen.

• En:voorkomveelstilzitten.

Leesdeverdiepingsstof ‘Spierversterkendeoefeningen,botversterkendeoefeningenenbalansoefeningen voorouderen’.

Fitness,wandelen,fietsen,zwemmen,gymnastiek,tennisengolfzijnpopulairesportenbijouderen. Daarnaastzijnouderensterkvertegenwoordigdbijallerleitakkenvansportdiewekunnenscharenonder dehoofdbetekenis ‘mikken’.BijdeNederlandseBeugelBond,deAlgemeneNederlandseSjoelbond,de NederlandseJeudeBoulesBondendeKoninklijkeNederlandseKegelbondisdehelftofmeervanhet aantalleden65jaarofouder.Eenanderepopulaireactiviteituitdezehoekiskoersbal.Ookdatmikspel wordtvooraldoorouderenbeoefend.

Heterogenegroep

Kijkjenaardegroepouderen,danzijndeverschillengroot.Enerzijdszijnernogergactieveengezonde ouderen,maardaarnaastiserookeengroepdieinactiefis,kamptmetovergewichtenchronische aandoeningen.Desportdeelnamevanouderenhangtnauwsamenmethetopleidingsniveau.Hoehoger hetopleidingsniveaudestemeermendeelneemtaansportactiviteiten.

Fitness,wandelen,fietsen,zwemmen,gymnastiek,tennisengolfzijnpopulairesportenbijouderen.Ook allerleivormenvan(volks)danszijnpopulair.Daarnaastzijnouderensterkvertegenwoordigdbijallerlei takkenvansportdiewekunnenscharenonderdehoofdbetekenis ‘mikken’.BijdeNederlandseBeugel Bond,deAlgemeneNederlandseSjoelbond,deNederlandseJeudeBoulesBondendeKoninklijke NederlandseKegelbondisdehelftofmeervanhetaantalleden65jaarofouder.Eenanderepopulaire activiteituitdezehoekiskoersbal.Ookdatmikspelwordtvooraldoorouderenbeoefend.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Motievensportdeelname

Debelangrijkstemotievenomaansporttedoenzijnvoordeleeftijdscategorie65-74jaargezondheid(81%), plezier(66%)enconditie(41%).Voorde75-plusserzijndatgezondheid(79%),plezier(76%)engezelligheid (66%).Voorongeveerdehelftvanhetaantalouderenis ‘lekkerbuitenzijn’ eenbelangrijkeredenomaan sporttedoen.Hetsporteningroepsverbandvormtvooroudereneenbelangrijkemotivatieomteblijven sporten.Presteren,afvallenensportenalsuitlaatklep,wordendoorouderenmindervaakgenoemdals motiefinvergelijkingmetvolwassenen.

Koersbal.

Belemmeringenomtesporten

Inzichtindebelangrijkstebelemmeringenkanvoordeleefstijlcoachaanknopingspuntenbiedenomde participatietebevorderen.Voorouderenvormthethebbenvanlichamelijkeaandoeningendegrootste belemmering.VeelmensendenkendatzemeteenaandoeningalsartroseofCOPDnietmeerkunnen sporten.Dezebelemmeringkunjeinveelgevallenwegnemendoorgoedevoorlichtingoveraangepast sportenmetbepaaldeaandoeningen.Anderebelemmeringenzijnhetideedatmenhetnietlanggenoeg volkanhouden,eenbeperktemotivatieentijdgebrek.Ookbijdezeeerstebelemmeringkanvoorlichting eenrolspelen.Deintensiteitenduurzijnmeestaleenvoudigaantepassen.Eenbeperktemotivatiekunje mogelijkaanpakkendoorkennismakingsprojecten.Ookbijsportenbewegengeldtvaak:onbekendmaakt onbemind.

Aanbod

Hetfeitdatdesportbeoefeningafneemtnahet65elevensjaar,heeftnietalleentemakenmetprocessen vanverouderingenhetontstaanvanchronischeaandoeningenengebreken.Uitonderzoekblijktdathet aanbodvansport-enbewegingsactiviteitennogsteedsnietoptimaalisafgestemdopdevraagvanouderen. Ditgeldtookvoordetoegankelijkheidvansportaccommodaties.Ouderenzoudenhiergraagvooraloverdag gebruikvanwillenmaken.Indesamenlevingiseenduidelijketrendtotzelforganisatietezien.Mensen willennietafhankelijkzijnvaneenverenigingoforganisatiedieactiviteitenvoorhenorganiseert.Hetliefst regeltmenditzelf.Bijouderenneemtdezewenstotzelforganisatieweeraf.Dezegroepwilgraagdatook sport-enbewegingsactiviteitenpanklaarvoorhengeorganiseerdworden.

Delaatstejarenziejedatdesportaanbiedershunopeningstijdenhebbenverruimdendathetaanbod steedsbeterafgestemdwordtopdezegroeiendedoelgroep.Metnamesportverenigingenspelendaar steedsbeteropin.Nietalleeninhunsportaanbod,maarookmetgoedebegeleiding.Enkelevoorbeelden vaneenaangepastsportaanbodzijn:

• WalkingFootball

• WalkingKorfball

• ProgrammaDenken&DoenvandeNederlandseBridgeBond

• Clubfitvoortennissers

• ZekerBewegen

• Fithockey

Bekijkhetfilmpje'KNHBFithockey'.

Oudereninzorginstellingen

Naastlaagopgeleideouderenenouderenmeteenmigratieachtergrondisernogeengroepdieeen behoorlijkeachterstandheeftalshetgaatomsportparticipatie:ouderendieverblijveninwoon-en zorginstellingen.Ineenverzorgingshuisvoldoetongeveer15%aandebeweegrichtlijnenenisongeveer driekwartvandebewonersinactief.Onderinactiefwordtverstaandatmengeenenkeledaginzomeren wintertenminste30minutenmatigintensieflichamelijkactiefis.Deinactiviteitisgroterbijvrouwendan bijmannenenneemttoemetdeleeftijd.Erblijktgeenverbandtebestaanmethetopleidingsniveau.Meer dandehelftvandetehuisbewonerskomthooguitéénkeerperweekbuiten.Twintigprocentkomtzelfs minderdanéénkeerpermaandbuitendedeur.Hetmerendeelgeeftaanheelgraagwatvakerbuitente komen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Gelukkigsignalerensteedsmeerwoon-enzorgvoorzieningendezeproblematiek.Ookdeoverheidheeft zichermeebemoeid.Sinds2015moetelkezorginstellingeenbeweegplanhebben,waarinduidelijkwordt gemaaktopwelkemanierdeouderenvitaalenfitkunnenblijven.Indezeinstellingenwordtnugesproken overbewegingsgerichtezorg.Inhetzorgleefplanvanelkeoudereheeftbewegeneenplek.Bovendieniser bijdemeestezorginstellingeneenomgevinggecreëerddieuitdaagttotbewegen(bewegingsgericht leefklimaat).Dezogenaamdebeweegtuinenmakenhieronderdeelvanuit.

Sportstimulering

Voorouderenisbewegeneenbelangrijkepijlervaneengezondeleefstijl.Hetisdanookeenbelangrijke taakvandeleefstijlcoachomhetsport-enbeweeggedragvanouderentestimuleren.

HetkenniscentrumSport&Bewegenheeftverschillendehulpmiddelenontwikkeldomhetbeweeggedrag vanouderentestimuleren.DezeproductenzijntevindenopdewebsitevanhetKenniscentrumSporten Bewegen.

Eenvandieproductenisdeinspiratiesheetwerving65-plussersvoorbeweegaanbod.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

65-plussers,zobereikjezewel!

Omervoortezorgendatjeinterventiedejuisteimpactheeftishetbelangrijkdatjedejuistedoelgroep bereikt.Hetbereikenvandekwetsbare65-plusserisnietaltijdmakkelijk.Afhankelijkvandebeoogde doelgroepkunjeverschillendewervingsstrategieëninzetten.Nietiedereenvoeltzichopdezelfdemanier aangesproken.Hoesteljemetsuccesjouwwervingsstrategieop?Hoebereikje ‘de65-plusser?Ininterviews diewesamenmetMulierInstituuthieldenmet12gemeentenkwameneenaantalsuccesfactorennaar voren.Laatjeinspireren!

Bron:

https://www.kenniscentrumsportenbewegen.nl/wp-content/uploads/2023/10/Werving-beweegaanbod-65-_DEF_02-3.pdf

Beweegtuinvoorouderen.

Leesdeverdiepingsstof'Bewegingsgerichtezorg'.

Positieveeffectenvanbewegen

Uitonderzoekblijktdatregelmatiglichamelijkactiefzijntalvanvoordelenheeft.Hetvertraagthet verouderingsproces,hethoudtmensenvitaalenzelfredzaam.Opdiemanierheefthetinvloedopdekwaliteit vanleven.Jekuntvaststellendateenfitlijfnietalleenvanbelangisvoorlichamelijkegezondheid,maar ookeenheelbelangrijkinstrumentisomsocialecontactenteleggen,omteblijvenparticipereninde samenleving.

HetKenniscentrumSport&Bewegengeeftindefactsheet ‘Belangvanbewegenvoorouderen’ devolgende positieveeffectenvanbewegen:

1.decognitieenaanspreekbaarheid

– verlaagthetrisicoophetontstaanvandementie(onderanderealzheimer)envertraagthet proces

2.hetbehoudvanbewegingsvaardigheden

– enregelmatigbewegenlevertveertigprocentmeerspierkrachtop

– leidttotbehoudvanmobiliteitencoördinatie

– houdtADLoppeil.

3.delichamelijkeconditie

– leidttotbeteruithoudingsvermogen

– vertraagthetprocesvanosteoporose

– verkleintdekansopchronischeaandoeningenzoalsdiabetesenhogebloeddruk.

4.verkleinthetrisicoopvalincidenten

5.verbeterthetslaap-waakritme

6.vermindertdekansopdepressiviteit

7.helptdecubitusvoorkomen

8.vermindertdekansopincontinentie.

Profiterenvanbewegen

Veelouderendieveelaleeninactieflevenhebbengeleid,hebbenhetideedatnuactiefwordengeenzin meerheeft.Datiseenverkeerdeveronderstelling.Bewegenlevertjuistvoordezegroephetmeesteop. Ouderendievannietnaareenbeetjelichaamsbeweginggaan,boekendemeesteenhetsnelst gezondheidswinst.Ditgeldtinveelgevallenvoormenseninzorginstellingen.Mensenvoelenzichnietalleen fitter,maarhetheeftookpositiefeffectopdestemmingenhetsocialeaspect.Bewegeningroepsverband verkleintdekansopeenzaamheidendepressie,ditiseenbelangrijkefactorbijhetblijvensporten.Het resultaatvaneenactievereleefstijlisnietalleeneenhogerekwaliteitvanleven,maarookeenvermindering vandezorgvraagenzorgkosten.

Gedragsveranderingopoudereleeftijdlevert gezondheidswinstop

Ookbijouderenleverengedragsveranderingennoggezondheidswinstop.Stoppenmetroken,gezonder etenenmeerbewegenhebbeneenpositiefeffectopdegezondheidvanouderen.Zelfsalsouderendeze gedragsveranderingenpasnahun65eondergaan,blijktditnogeffectieftezijn.Zolevenmannendieop hun65estoppenmetrokengemiddeld1,4tot2,0jaarlangerenvrouwenzelfs2,7tot3,7jaarlanger.

Bron:VZinfo.nl

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht11 Beweeggedragvroegeouderdom

Brenghetbeweeggedragvanmensenindeleeftijdsfasevandevroegeouderdominkaart.

Opdracht12 Beweeggedragouderdom

Brenghetbeweeggedragvanmensenindeleeftijdsfasevandeouderdominkaart.

Opdracht13 Populairesportenouderen a. Bekijkdetabel.

Populairesportenonderouderen

b. Geefeenverklaringvoordepopulariteitvandesportenindetweeleeftijdscategorieën.

c. Maakduidelijkdatdezesportenaansluitenbijdebelangrijkstemotievenvansportdeelname.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht14 Bewegeninzorginstellingen

a. Beschrijfhetbeweeggedragvanoudereninzorginstellingen.

b. Eenvandemensendiehetbelangvanbewegenvoordezegroepbenadruktisdeneuropsycholoog ErikScherder.Zoekopinternetnaareenfilmpjevanhemoverditonderwerpennoteerkorthetbelang vanbewegenvoordezemensen.

Opdracht15 Belangvanbewegen

Bekijkhetfilmpje'InnovatieveBeweegstimuleringenSport'.

a. Watishetbelangvanbewegenvoorouderenvolgenshetfilmpje?

b. Voorkinderenhebbenzeeentegelontwikkeld,waardoordekoppelingtussenbewegenengames wordtgelegd.Ziejedezemogelijkheidookvoorouderen?Watzoujevoorouderenkunnenontwikkelen?

Opdracht16 Belangvanbewegenvoorouderen

Bekijkopdewebsite'Factsheetbelangvanbewegenvoorouderen'.

Leesdefactsheetdoor.Watishetbelangvanbewegenvoorouderen?

Opdracht17 Presentatiebelangvanbewegen

Dezeopdrachtkunjehetbesteineengroepjemaken.

Julliewordenuitgenodigddooreenzorginstellingbijjullieindebuurtomvoorhetpersoneeleenpresentatie teverzorgenoverhetbelangvanbewegenvoordebewonersvandezorginstelling.Bereidmetjegroepje dezepresentatievoor.Presenteerhetresultaataanjegroep.

Opdracht18 Beweegtuinvoorouderen

Bekijkhetfilmpje'BeweegtuininHoornvoorouderen: ‘Goedengezondoudworden’'.

a. Watwordtonderhetprogramma ‘Beweegtuinvoorouderen’ verstaan?

b. Noteereenaantalsterkeeneenaantalzwakkepuntenvandezeinterventie.

6.5Alcoholgebruikenrookgedragvanouderen

Alcoholgebruikvanouderen

Hetalcoholgebruikonderoudereniseenprobleem.Ditheeftvooraltemakenmethetfeitdatouderenveel kwetsbaarderzijnvooralcohol.Doordevergrijzingisdeverwachtingdatditprobleemsteedsgroterwordt. Gelukkigvalterdeafgelopen10jaareendalendetrendtezienvanhetaantalmensendatovermatigdrinkt. Datgeldtvoorvrijwelalleleeftijdscategorieën.

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.vzinfo.nl/alcoholgebruik/volwassenen Overmatigedrinkersnaarleeftijd.

Indeleeftijdvan50-65jaarbehoort78%totdedrinkers.Bijde65plusssersisdatongeveer75%. vande50-65jarigenvoldoet43.6%aandealcoholrichtlijnenvandegezondheidsraad(2022).Voorde65 plussersligtditpercentageop53.6.

Deleeftijdscategoriewaarinhetmeestovermatiggedronkenwordtisdievan18tot30jaar.10%vande jongerendronkin2022overmatig.Daarnavolgtdeleeftijdvan65tot75jaar(7,3%)endeleeftijdvan5065jaar(6.4%).Vande75plussersdronkin20225.3%overmatig.Inalleleeftijdscategoriënishetprobleem bijmannengroterdanbijvrouwen.

Kijkjenaardezwaredrinkersdanvaltopdatnadejongerendeleeftijdscategorie50-65jaarhethoogst scoortmet7.3%.Bijde65plussersneemtditafenishetpercentage4.

Alcoholmisbruikbijouderen

TochgevenveelGGZ-instellingenaandathetalcoholprobleemonderoudereneengrootengroeiend probleemis.Inveelgevallengaathetommensenmeteenachtergrondvandrankmisbruik,waarbijditop oudereleeftijdnogtoegenomenis.Ineengeringeraantalgevallengaathetomdrankmisbruikpasontstaan opoudereleeftijd.Vroegtijdigsignalerenisdanookbelangrijk.Datgeldtookvoordeleefstijlcoach.

Preventieenbehandelingvanalcoholmisbruikbijouderen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Preventieenbehandelingvanalcoholmisbruikonderouderenisvancruciaalbelangomdegezondheiden hetwelzijnvandezebevolkingsgroeptebeschermen.Erzijnverschillendestappendiekunnenworden genomenomalcoholmisbruiktevoorkomen,waaronderhetbiedenvansocialeondersteuningenactiviteiten, hetverhogenvandebewustwordingvanderisico'svanalcoholmisbruikenhetbiedenvantoegangtot behandelingenondersteuningvoorouderendieworstelenmetalcoholmisbruik.Behandelingsoptiesvoor ouderenmetalcoholproblemenzijnondermeercounseling,medicatieentherapie,zoalscognitieve gedragstherapie.

Hetisbelangrijkomdetekenenvanalcoholmisbruikbijouderenteherkennen,zodattijdigactiekanworden ondernomen.Enkeletekenenvanalcoholmisbruikzijnondermeerhetveranderenvandrinkgewoonten, zoalshetdrinkenvanmeerdannormaal,hetdrinkenopongebruikelijketijdstippenofhetdrinkenalleen. Anderetekenenzijnhetverbergenvanalcoholofhetverbergenvandehoeveelheidalcoholdiewordt gedronken,evenalshetontkennenvanhetdrankprobleem.Fysieketekenenvanalcoholmisbruikzijnonder meergeheugenproblemen,problemenmetdecoördinatieenvermoeidheid.

Bron:https://verpleegcollectief.nl/alcoholmisbruik-bij-ouderen#

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Bekijkdefilmpjes'Alcoholgebruikouderen'en'Alcoholgebruikvanouderen'.

Loopthetalcoholgebruikonderseniorenuitdehand?

Eenlandelijkebewustzijnscampagneomhettaboetedoorbrekeneneerderingrijpenmetinterventies;dat zijndebelangrijksteadviezenvaneencommissievanverslavingsdeskundigenomeenhalttoeteroepen aanhetaljarenstijgendaantalouderendateenberoepdoetopdeverslavingszorg.Loopthetechtzouit dehandmetouderenenhunalcoholgebruik?

Steedsmeerouderenvallenonderdecategorieprobleemdrinkers.Watisdateigenlijkenoverhoeveel mensenhebbenwehetdan?Onderprobleemdrinkersverstaanwemensendieminstensvierkeerper maandzesofmeerglazenalcoholdrinken.Inalleleeftijdsgroepenneemthetaantalprobleemdrinkerstoe, maaringeenenkeleleeftijdscategorieisdegroeizosterkalsbijde55-plussers.Intienjaartijdishetaantal mensenvan55jaarenouderdatstaatingeschrevenbijinstellingenvoorverslavingszorggestegenvan 3154naar7241.HetTrimbos-instituutdenktdatdezeaantallennogmaarhettopjevandeijsbergzijnen datwewaarschijnlijkpratenoverongeveer150.000oudereprobleemdrinkers.

Bron:www.gezondheidsnet.nl/verslavingen/ouderen-en-alcohol-5-vragen.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/happy-seniors-talking-smiling-during-dinner-525129874

Watmaaktouderenkwetsbaarvoorovermatigalcoholgebruik?

Eenzaamheidensociaalisolementblijkeneenbelangrijkeroltespelenbijhetalcoholprobleemvanouderen. Vandaardatveelinterventiesgerichtophetverbeterenvandeleefstijlvanoudereningroepsverband plaatsvinden.Hetkopjekoffie,deinteractievoor,tijdensennadebewegingsactiviteitenzijnminstenszo belangrijkalsdelichamelijkeactiviteitzelf.Anderefactorendieeenrolspelenbijhetalcoholmisbruikonder ouderenzijn:

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• hetgeslacht(mannengroterekans)

• dewoonvoorziening(verzorgingshuizengroterekans)

• fysiekebeperkingen

• financiëleproblemen

• stress,groteingrijpendeveranderingen

• vroegeralbekendmetalcoholgebruik.

Eenanderprobleemisdatdekenmerkenvanovermatigalcoholgebruikbijouderenmoeilijkteherkennen zijn.Ditkomtdoordatdeverschijnselensterklijkenopdenormaleverouderingsverschijnselen.Jekunt hierbijdenkenaansymptomenalsvermoeidheid,slapeloosheid,desoriëntatie,vergeetachtigheiden afnamevandeeetlust.

Schadelijkegevolgenvanovermatigalcoholgebruik

Overmatigalchoholgebruikheeftgrotegevolgenvooronzegezondheid.Hetvergrootonderanderedekans ophart-envaatziekten,bepaaldevormenvankanker,aandoeningenaanlever,alvleesklierenmaag, longaandoeningenendiabetestype2.Meerinformatiekunjevindeninhetthema ‘Leefstijlfactor alcoholgebruik’

Overmatigalcoholgebruikbrengtvooroudereneenaantalextrarisico’smetzichmee.Ditheeftmetdrie factorentemaken:

1.Ouderenverdragenalcoholslechter.

2.Ouderengebruikenrelatiefveelmedicatie.

3.Alcoholgebruikvergrootdekansopvalincidenten.

Ouderenverdragenslechteralcohol

Opoudereleeftijdverdraagthetlichaamalcoholslechter.Ditheefttemakenmetdelichaamssamenstelling vanouderen,namelijkmindervochtenmeervet.Daarnaasthebbenoudereneenverminderdeweerstand enfunctionerendeleverendenierenmindergoed.Hierdoorleidtalcoholgebruiksnellertotlichamelijke schadedanbijjongeren.Totslotlopenoudereneenvergrootrisicoopvitaminetekort(vitaminedeficiëntie). Ditrisicowordtvergrootdoorhetovermatiggebruikvanalcohol.

Ouderengebruikenrelatiefveelmedicatie

Vrijwelallemedicijnenwordennegatiefbeïnvloeddooralcohol.Voorouderenkanditgroteconsequenties hebben,aangeziendezegroepveelmedicatiegebruikt.Daarnaastisdekansgroterdateencombinatie vanverschillendemedicijnenénalcoholleidttotvergiftiging(intoxicatie).

Alchoholgebruikvergrootdekansopvalincidenten

Doordatalcoholinvloedheeftopdecoördinatieenconcentratie,isdekansopvalincidentengroter.En omdathetevenwichtvanveelouderenvaaktochalminderis,kanalcoholheelgemakkelijkdedruppel zijnwaardooriemanduitevenwichtraaktenvalt.Dooralcoholneemtookdeinschattingvaneigen mogelijkhedenaf.Ditvergrootdekansopvallenook.Valleniszekernietonschuldigenvormtonder 65-plussersdezevendedoodsoorzaak.

Preventie

Deoverheidonderkenthetprobleemeninvesteertineenpreventieveaanpak.Zowordenvoorlichters opgeleiddiehetprobleembespreekbaarmakeneninformatiegevenoverdeschadelijkegevolgenvan alcoholgebruik.Maarookbelangrijkeoorzakenalseenzaamheidenisolementwordenaangepaktdoor uiteenlopendegroepsactiviteitenaantebieden.Veelinterventies,zoalsdietevindenzijnopdesitevan hetLoketGezondLeven,zijngerichtophetvoorkomenvandepressiviteit(zoalsIndeput,uitdeput55+).

Andereprogramma’scombinerenactiviteitenmeteengroepsgewijzeaanpak,zoalsdeinterventiesDenken enDoen,SociaalVitaalenElkestaptelt.Erzijnookspecifiekeinterventiesgerichtophetvoorkomenvan drankmisbruik,zoalsMoti55,IkPasenCRAFT.

Krijginzichtinuwgebruik

Dooruwalcoholgebruikteregisterenkuntuzichbeterbewustwordenoverhoeveeludaadwerkelijkdrinkt. Alsumeerkennisheeftoveralcoholdanherkentueerderdeklachtendiehiermeeinverbandstaan.Alsu meerkennisenzichtopuwalcoholgebruikkrijgt,kuntuoverwegenwatuhiermeezouwillen.Hierbijkunt uzichbijvoorbeeldafvragenofuweleensklachtenondervindtalsualcoholheeftgedronkenofdatuwel eensmeerdrinktdangoedvooruis?DoormeetedoenaanMoti55kuntuhierintoteenbesluitkomen.

Bron:https://moti55.nl/nl/wat-is-moti

Rookgedragvanouderen

Ouderenrokenminderdanjongvolwassenen.Datheeftonderanderetemakenmetdehardewerkelijkheid dateenopdevierrokersalvoorzijn65everjaardagkomtteoverlijden.Vande18-tot65-jarigenbehoort 19%totderokersenrooktongeveer13procentdagelijks(2022).

Vooralonderde50-65jarigenwordtveelgerookt.Ruim19%zijnrokersen15.5%rooktdagelijks.Datis hethoogstepercentageperleeftijdscategorie.Vande65plussersbehoortongeveer10procenttotderokers enrookt8procentdagelijks.

Voordeleefstijlcoachishetnietalleenbelangrijkomietstewetenvanhetactuelerookgedragvanouderen, maarookvanhetrookverleden.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/senior-man-dragging-on-cigarette-staring-14688307

Erbestaateenduidelijkverbandtussenopleidingsniveauenroken.Hoehogerhetopleidingsniveaudeste mindervaakmensenroken.Datgeldtzekerookvoorouderen.Onderrokendeouderenkomenvaker psychischeproblemeneneenzaamheidvoordanonderniet-rokers.Rokendeouderenhebbenweleen voordeel:erkomtbijhenmindervaakernstigovergewichtvoor.

Stoppenmetroken

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Stoppenmetrokenblijktopelkeleeftijdtelonen.Ookvooriemandvan86jaarleverthetnog gezondheidswinstop.Hetisbelangrijkvoordeleefstijlcoachomzichdatterealiseren.Heelveelouderen denkendatstoppenmetrokenofanderszinsdeleefstijlverbeterentochgeenzinmeerheeft.Nietsisminder waar.Vanderokendeouderenismaarietsmeerdanhelftervanovertuigddatstoppenmetrokentoteen verbeteringvandegezondheidleidt.Datpercentageisopvallendlaag.Bijvolwassenenligtditrondde zeventigprocent.

Stoppenmetrokenbijouderen

Rokeniseengewoontedievaakmoeilijktedoorbrekenis.Voorouderenkanhetnogmoeilijkerzijnomte stoppen,aangezienzevaakaljarenlangrokenenmogelijknietdemotivatiehebbenomtestoppen.Echter, hetstoppenmetrokenheefttalvanvoordelen,zowelvoordegezondheidalsvoordekwaliteitvanhet leven.Inditartikelzullenwetipsenondersteuningbesprekenomouderentehelpenbijhetstoppenmet rokenenhetbehoudenvaneengezonderelevensstijl.

Bron:https://ouderensteun.nl/stoppen-met-roken/

Ongeveerdehelftvandeouderenheeftinhetverledengerooktenisgestopt.Helaasisdelaatstejareneen afnametezienvanhetaantalmannelijkestoppers.Ondervrouwenisnogsteedseenstijgingtezien.Bij hetrokenenblijvenrokenspelendefinanciëlesituatieendesocialeomgevingeenrol.Ouderenmeteen hooginkomenzijneerdergeneigdtestoppen.Datgeldtookvoorouderendienietalleenstaandzijn.

Hetisopvallenddatbepaaldelichamelijkeaandoeningenweleenaanleidingzijnomtestoppenmetroken enandereniet.Zoblijkenernstigovergewichtenhogebloeddrukweleenredentezijnomtestoppenen eenhartinfarct,beroerteoflongaandoeningnietofnauwelijks.

Eenaantalinterventiesgerichtopstoppenmetrokenzijn:

• Individuelecoaching'Rookvrij!Ookjij?

• Rookvrij!Ookjij?

• VoeljeVrij!DoorlopendegroepstrainingStoppenmetRoken

• E-healthinterventiesbijstoppenmetroken(verschillendevarianten)

Leesdeverdiepingsstof'Cuetoaction'.

Opdracht19 Alcoholgebruikouderen

a. Geefeen(korte)beschrijvingvanhetalcoholgebruikvanouderen

b. Geefeenverklaringvoorhetalcoholgebruikvanouderen.

Opdracht20 Aanpakalcoholgebruikouderen

Bekijkhetfilmpje'Alcoholgebruikvanouderen'.

a. Hoegrootishetalcoholprobleembijouderen?Bijwelkegroepishetprobleemhetgrootst?

b. Welkeoorzakenkomeninhetfilmpjenaarvoren?

c. Waaromzijnouderenextrakwetsbaarvooralcohol?

Opdracht21 Aanpakalcoholgebruikouderen

a. Watzijndemeestgeschikteinterventiesgerichtopdeaanpakvanhetalcoholgebruikbijouderen?

b. Werkééninterventiekortuit.

Opdracht22 Presentatiealcoholgebruikouderen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Dezeopdrachtkunjehetbesteineengroepjemaken.

a. Julliewordenuitgenodigdominhetbuurthuiseenpresentatietehoudenoverdeschadelijkegevolgen vanalcoholgebruikvoorouderen.Julliemoetenvooralingaanopdeextrakwetsbaarheidvanouderen vooralcoholenopdemogelijkegevolgenvoordegezondheid.Julliedoelgroepzijnouderenuitde buurtindeleeftijdvan60tot80jaar.

b. Bereidmetjegroepjedezepresentatievoor.

c. Presenteerhetresultaataandegroep.

Opdracht23 Rookverledenouderen

a. Ruim50%vandeoudereniseenex-roker.Waaromhebbenzoveelouderenvroegergerookt?

b. Watzijndebelangrijkstemogelijkeconsequentiesvanditrookverleden?

6.6Voedingsgedragvanouderen

Veranderdeetgedragbijouderen

Bijhetouderwordenneemtdeenergiebehoefteaf.Ditheeftvooraltemakenmetdeafnamevande ruststofwisseling(basaalmetabolisme).Dezeafnamekomtvooraldoordeafnamevanspiermassa (sarcopenie).Spierweefselvraagtookinrustmeerenergiedanbijvoorbeeldvetweefsel.Daarnaastspeelt deafnamevanlichamelijkeactiviteitbijoudereneenrol.Bijouderendiehuneetpatroonnietaanpassen kanditleidentotovergewicht.Helaaszienwebijveelouderenhettegenovergesteldeontstaan,namelijk ondervoeding.Ditisonderanderehetgevolgvaneenafnamevandezintuiglijkewaarneming(smaak,geur) ensocialefactorenalseenzaamheid.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/elderly-lady-eating-healthy-lunch-bed-2146362593

Ondervoeding

Bijondervoedingisersprakevaneentekortaanenergie,eiwitenanderevoedingsstoffen.Datleidt vervolgenstotnadeligeeffectenopdelichaamsomvang,delichaamssamenstellingenhetfunctioneren vanhetlichaam.Ditkomtvooraldoordeafnamevandespiermassa.

Watisondervoeding?

Valtuonbedoeldsteedsverderaf?Bijvoorbeeld3kgineenmaand.Dansprekenwevanondervoeding.Bij ondervoedingisereengebrekaanenergieofvoedingsstoffeninhetlichaam.Ditleidttotgewichtsafname. Ookalsu(nog)nietmagerbent,kuntualondervoedzijndoorhetverliesvanspieren.Doorgewichtsverlies isdekansopinfectieshoger,gaatwondgenezingmindersnel,verliestuspierkrachtenspiermassa,waardoor umogelijksnellertenvalkomen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bron:

https://www.mmc.nl/ouderengeneeskunde/aandoeningen-en-behandelingen/ondervoeding-bij-ouderen/#:~:text=ten%20val%20komen.-,Oorzaak%20ondervoeding%20bij%20ouderen,drinken%20moeilijker%20te%20pakken%20is.

Bij7%vandezelfstandigwonendeouderenissprakevanondervoeding.Voorouderendiegebruikmaken vanthuiszorgisditpercentagetweemaalzohoog.Bijouderendieineenzorginstellingverblijven,ligthet percentageondervoedingtussende20en25%.

HetVoedingscentrumhanteertdevolgendecriteriavoorondervoedingbijouderen:

Risicoopondervoeding(ouderen,65-plus):

• gewichtsverliestussende3en6kg(5-10%)inhetafgelopenhalfjaarof

• 3dagen(vrijwel)nietgegetenhebbenof

• 1weekminderdannormaalgegetenhebben.

Ondervoeding(ouderen,65-plus):

• 4kggewichtsverliesof

• eenarmomtrekvanminderdan25cmen/ofmeerdan3kg(5%)onbedoeldgewichtsverliesindelaatste maandof

• 6kg(10%)ofmeergewichtsverliesinhetafgelopenhalfjaar.EenBMIvanminderdan20.

Oorzakenondervoedingbijouderen

Ondervoedingbijouderenkomtvaakvoor.Ditkanverschillendeoorzakenhebben,waaronder:

• mindereetlust,minderdorstgevoel

• snellereenvolgevoelhebben

• problemenmethetgebit,bijvoorbeeldnietmeergoedkunnenkauwen

• slikproblemen.Ouderenwillenenkunnensteedsmindereten,omdathetzoveelmoeitekost.

• minderreukensmaakwaardoorverleidingtotetenuitblijft

• eenzaamheidendepressie.Eenzaamheidbijouderenisookvaninvloedopheteetpatroon:zeeten meerofjuistminder.Daarnaastspelenookanderesocialefactorenalseenlaaginkomenenarmoede eenrol.

• chronischeziektenenmedicijngebruik.Medicijnenkunnenalsbijwerkingeendrogemondofeen verminderdeeetlusthebben.

• eenzijdigvoedingspatroon.

Hetgaatdusomeencombinatievanlichamelijkeensocialefactoren.Etenisbijuitstekeensociale aangelegenheid.Ditgeldtvoorhetklaarmakenvandemaaltijdenhetnuttigenvandemaaltijd.Veelouderen zijnalleenstaand.Uitonderzoekonderalleenstaandevolwassenenblijktdatdezegemiddeldgenomen mindertijdbestedenaandemaaltijdbereidingdanvolwassenenmeteengezinssituatie.Ditgeldt waarschijnlijkookvoorouderen.Hetkomtvoordatzelfstandigwonenendeouderendriedagenmeteen pannetjesoepdoen.Gelukkigzijnersteedsmeermaaltijdvoorzieningenvoorouderen.

Ondervoedingheeftverschillendenegatievegevolgen.Voedselgeeftenergie.Ondervoedingleidtvaaktot gevoelensvanlusteloosheid.Daardoorzijnouderenminderactief,zowellichamelijkalssociaal.Ditzorgt danweervooreenverdereachteruitgang.Bovendienleidtondervoedingtoteenversneldeafnamevan spiermassa.Hierdoorwordtdekansopvallengroterendatisweereenbelangrijkedoodsoorzaakbij ouderen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Voedingsadvies

Hetadviesisombijhetvermoedenvanondervoedingeenhuisartsinteschakelen.Datgebeurtvakerdoor familie,kennissenofverzorgenden,dandoordepatiëntzelf.

EeninNederlandveelgebruikthulpmiddelbijhetvaststellenvan(hetrisicoop)ondervoedingisdeSNAQ. Ditiseenlijstmetdrievragen,waaraaneenvoedingsbehandelingsplanisgekoppeld.Hetisgeentoolom dediagnoseondervoedingtestellen,maargeeftweleenindicatie.

Bekijkhetfilmpje'Voedingsadvies'.

StappenplanSNAQ65+.

Symptomenvanondervoeding

Nietalleenvoorfamilieleden,maarookvoordeleefstijlcoachishetbelangrijkomsignalenvanondervoeding teherkennen.Eenaantalbelangrijkesignalenzijn:

• zwakteenvermoeidheid(moegedurendededagenmoeitemetslapen)

• stressennervositeit

• gevoelensvandepressiviteit,neerslachtigheid

• misselijkheid

• ongeduldigzijn

• stemmingswisselingen,humeurig

• verwardheid,verminderdeconcentratie

• afwijkendvoedingspatroon

• eenvetteofdrogehuid

• snellasthebbenvanbloeduitstortingen

• duizeligheid,waardoorouderenvaaksnellervallen.

Extravoedingsadviezen

IndefactsheetOuderenenvoedingvanhetVoedingscentrumwordeneenaantalextraadviezengeformuleerd dieextrabelangrijkzijnvoorouderen:

1.Deenergiebehoefteneemtafmetdeleeftijd.Beperkdaaromhetgebruikvanproductenmeteen hogeenergetischewaarde,zoalsfrisdrank,alcoholensnacks.

2.Eetdagelijksveelgroenten,fruitenvolkorenproducten,vooreengoedestoelgangenhetvoorkomen vanhart-envaatziekten.Extravezelszijnvoorouderenvangrootbelangtervoorkomingvanobstipatie enconstipatie.

3.Eettweekeerperweekvis,waarvanéénkeervettevis.Dithelpthart-envaatziektenvoorkomenen helptmogelijkookomoogaandoeningenencognitieveachteruitgangtevoorkomen.

4.SlikextravitamineDvoorgezondebotten.Helaasblijktuitonderzoekdatvande70-plussersditmaar 25procentdoet.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

5.Zorgvoorvoldoendelichaamsbeweging.

6.Beperkdehoeveelheidzoutindevoeding,omeenhogebloeddruktevoorkomen.

7.Drinkvoldoende.Derichtlijnvoorouderenis1,7literperdag.

8.Zorgvooreengoedehygiëneenvoorkomvoedselinfecties.

Steedsvakerwordendezeadviezenaangevuldmethetgebruikvanextraeiwittenomdeafnamevan spiermassa(sarcopenie)tevoorkomen.

Preventieeninterventies

Depreventierichtzichvooralopprogramma’svooroudereninverpleeg-enverzorgingshuizen.Zoheeft deoverheidissamenwerkingmetdezorghetprogramma ‘ZorgvoorBeter’ ontwikkeld.Hierinworden methodenentechniekenaangebodenomzorgvooretenendrinkenbinnendeorganisatieteverbeteren. Ookwordenermaatregelengenomenomdeeetlustvanouderentebevorderen. Tweegerichteinterventiesopondervoedingvoorouderenzijn:

• Voedingvoor55-plussers

• Goedgevoedouderworden

Daarnaastzijnerveelprogramma'sdieuitgaanvanextraeiwitrijkevoedingzoals ‘CaterwithCare-project’, uitgevoerddoorWageningenURinsamenwerkingmetonderandereziekenhuisGelderseVallei.Ookzijn ermeerdereinitiatievenwaarbijdoorouderensamenwordtgegeten,bijvoorbeeldinbuurthuizenofin woonzorgcentrawaarhetrestaurantookvooromwonendenwordtopengesteld.Eenvoorbeeldhiervanis RestoVanHarte.

Goedgevoedouderworden

Deinterventie ‘Goedgevoedouderworden’ iseeninitiatiefvandeStuurgroepOndervoedingenisgericht opzoweldeouderenzelfalsopmantelzorgerseneerstelijnszorgverleners.Dezeinterventieheeftalsdoel omdebewustwordingtevergrotenmetbetrekkingtotgoedevoedingbijhetouderwordenenhetherkennen envoorkómenvanondervoedingbijzelfstandigwonendeouderen.

Bron:www.goedgevoedouderworden.nl

Voorzelfstandigwonendeouderengeldtdatdeinformatievoorzieningoverhetbelangvangezondevoeding enhetvoorkomenvanondervoedingverbeterdmoetworden.Naasthetgeringaantalspecifiekeinterventies gerichtopondervoedingbijouderen,zijnerredelijkwatinterventiesdieookaandachtbestedenaan voeding.Jekunthierbijdenkenaan ‘SociaalVitaal’ en ‘Elkestaptelt’.Behalveeengestructureerd wandelprogrammakentElkestapteltookwekelijksegroepsessies.Tijdensdiebijeenkomstenwordt informatieverstrektoververschillende,aangezondheidgerelateerdeonderwerpen,zoalsgezondevoeding, actieveleefstijl,omgaanmetchronischeaandoeningen,depressieeneenzaamheid.

Deverantwoordelijkheidvoorhetwelzijnendegezondheidvanburgerskomtsteedsmeerbijdegemeenten teliggen.DitheefttemakenmetdenieuweregelgevingdievastgelegdisindeWmo(Wetmaatschappelijke ondersteuning).Ditmondtuitinprojectenals ‘Eengezondewijk’ en ‘Sportdorp’.Binnendergelijkeprojecten moetzekerookaandachtzijnvoorouderen,eneveneensvoorhetprobleemvanondervoeding.

SportdorpSintPhilipsland

DemenseninSintPhilipslandbewegenteweinig.Datdoethungezondheidgeengoed.Daarnaaststaan leefbaarheidensocialesamenhanginonderdruk(vergrijzing,ontgroening,bezuinigingen).Ookdeaanwezige voorzieningenlopengevaarindetoekomst.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN

MetdemethodiekSportdorp;VitalekernenenbuurtenwillenwedeleefbaarheidinSintPhilipsland vergroten.Sportenbewegenisdaarbijhetbindmiddel.Ineenvitalekernofbuurtspelendebewonersen sportaanbiederseenhoofdrol.Opbasisvanhunbehoeftenenideeënwordteenvernieuwendsport-en beweegaanboddichtbijdemensengecreëerd.Hetnieuwe(sport)aanbodwordtlaagdrempeligaangeboden indevormvanactiviteiten,modulesenflexibelelidmaatschappen.Samenwerkingstaatbijdezeinterventie centraal.Voorzieningenwordenzobeterbenutendesocialestructuurversterkt.Deleefbaarheidwordt vergrootenerontstaateenvitalekern.

Bron:www.zonmw.nl.

Leesdeverdiepingsstof'Watiseengezondewijk?'.

Opdracht24 Ondervoeding

a. Geefeenomschrijvingvanhetbegripondervoeding.

TAALREDACTIE

b. HetVoedingscentrumheeftcriteriavoorondervoedingbijouderen.Noteerdezecriteria.

Opdracht25 Ondervoedingbijouderen

Bekijkdefilmpjes'Ondervoedingbijouderen1'en'Ondervoedingbijouderen2'.

Watzijndebelangrijksteoorzakenvanondervoedingbijouderen?

Opdracht26 Screeningvanondervoeding

Bekijkhetfilmpje'Voedingsadvies'.

NoteerstapsgewijshoedescreeningvolgensdeSNAQ65+verloopt.

Opdracht27 Voedingsadviesouderen

Dezeopdrachtkunjehetbesteineengroepjemaken.

Julliewordenuitgenodigdominhetbuurthuiseenpresentatietehoudenoverhetvoorkomenvan ondervoedingenhetgevenvaneenpassendvoedingsadviesaanouderen.Julliedoelgroepzijnouderen uitdebuurtindeleeftijdvan60tot80jaar.Bereidmetjegroepjedezepresentatievoor.Presenteerhet resultaataandegroep.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

6.7Ouderen,slaapgedragenstress

Slaapgedrag

Deslaapbehoeftebijouderenneemtlangzaammaarzekeraf.Ditheeftonderanderetemakenmetde hormoonhuishouding.Zoneemtdeconcentratievandegroeihormonenenmelatonineaf.Dezehormonen beïnvloedendeslaappositief.Daarnaastzijnouderenminderactiefendaaltderuststofwisseling. Medicijngebruikenbepaaldeaandoeningenkunnendeslaapooknogbeïnvloeden.Nietbijalleouderen iseenafgenomenslaapbehoeftetezien.Bijvrijwelalleouderenveranderthetslaappatroon.Bijouderen isdetotalehoeveelheiddiepeslaapminder,rondhet80ejaariservrijwelgeenremslaapmeer.Ouderen slapenminderdiepenliggen ’snachtsvakerwakker.Veelouderengaan,vaakuitverveling,vroegnaar bed.Zekunnenvaakmoeilijkdeslaapvatten,waardoordetijdinbeddienietslapendwordtdoorgebracht toeneemt.

Ouderwordenenslaap

Alsmensenouderworden,veranderthunslaappatroon.Alvanafhet30e levensjaarlijktdekwaliteitvan deslaapaftenemen.Erisminderdiepeslaapenmensenliggenvakerwakker.Vanafhet60e levensjaar nemenookdeduurendestabiliteitvandeREMslaapafenverandertdetimingvandeslaap.Ouderen gaaneerdernaarbedenwordenvroegerwakker.Zedoenvakerdutjesoverdag.Ondanksdezeveranderingen hoort(extreme)slaperigheidoverdagnietbijnormaaloudworden.

Bron:https://www.trimbos.nl/kennis/ouderenpsychiatrie-nkop/slaapstoornissen-ouderen/

Bekijkhetfilmpje'Waaromhebjehelemaalgeen8uurslaapnodig?'.

Eengrotegroepheeftmoeitemetinslapenendoorslapen.Ditslechterslapenkanookbeïnvloedworden doorblaasproblemen,waardoorouderenéénofmeerderekerenuitbedmoetenomteplassen.Veelouderen stappendanooknietgeheeluitgerustuitbedencompenserenditdoorhetdoenvaneenmiddagdutje. Welgaateenmiddagdutjevrijwelgeheeltenkostevandetochalschaarsediepeslaap'snachts.Ookkan hetmiddagdutjeervoorzorgendatouderen ’savondsweermoeilijkerinslaapkomen.

Devolgendefactorenblijkeneenroltespelenbijdeslaapproblemenvanouderen:

• veranderendeslaapbehoefte,minderdiepslapen

• aandoeningenenmedicijngebruik

• stress,psychischeproblemen

• groteregevoeligheidvoorverstoringentijdensdeslaap(omgevingsgeluiden,licht).

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/old-male-reader-taking-nap-comfortable-2322171489

Slaapstoornissenbijouderen

Demeestvoorkomendeslaapstoornisbijouderenisslapeloosheid.Ditwordtookwelinsomniegenoemd. Moeitemetinslapen,langwakkerblijven,tevroegwakkerwordenennietmeerkunneninslapenzijn symptomenvanslapeloosheid.Wanneerdeklachtenzichdrieofmeernachtenperweekvoordoenen langerdandriemaandenaanhouden,spreekjevanchronischeslapeloosheid.Ditgeldtvoorveelouderen. Ongeveerdehelftvanhetaantalmensendatmetslaapklachtennaardehuisartsgaat,is65jaarofouder. Ongeveervijftientottwintigprocentvande65-plusserslijdtaanchronischeslapeloosheid.

Andereslaapstoornissendievoorkomenbijouderenzijnslaapapneuenrustelozebenen(restlesslegs). Verschijnselenvaneenslaapapneuzijnslaperigheidoverdagenlange,snurkendeuithalen ’snachts.De ademstokttijdensdeslaapregelmatig,waardoordebetreffendepersoonsteedswakkerwordtennietin eendiepeslaapkomt.Ditzorgtvoorklachtenvanvermoeidheidenconcentratieverliesoverdag.

Bijrustelozebenenhebjelastvaneenvreemdgevoelindebenenofarmen,waarbijookongecontroleerde bewegingenoptreden.Hetgevoelverdwijntmeestaldoordebenenofarmenbewusttebewegen. ’sNachts kanditdeslaapbehoorlijkbeïnvloeden.

Dezeslaapstoornissenkunnenverschillendegevolgenhebben.Doorvermoeidheidenconcentratieverlies isdekansgroteropvallenofongelukkeninhetverkeer.Daarnaastblijktookdekansopverslikkentoete nemen.Doordevermoeidheidneemtookdeweerstandvanouderenaf,waardoorzebevattelijkerzijnvoor allerleiaandoeningen.Nietuitgeslapenzijnheefteveneensinvloedophethumeur.

Slaapmiddelen

Ongeveervijftienprocentvandeouderengebruiktdagelijksslaapmedicatie.Eenveelgroteregroepgebruikt zonuendanslaapmiddelen.Voorhetgebruikvanslaapmiddelendoorouderenzijnrichtlijnenopgesteld. Menisheterovereensdathetvoor65-plussersbeterisomgeenslaapmiddelentegebruiken.Alleenin noodsituaties,zoalsbijhetoverlijdenvaneenpartner,kanslaapmedicatievoorgeschrevenworden.Ondanks dezerichtlijnengebruikteengrootgedeeltevandeouderenslaapmiddelen.Slaapmiddelenkunnenbij ouderendevolgenderisico’smetzichmeebrengen:

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• bijwerkingen

• verhoogdekansopongelukkenenvalincidenten

• negatieveinvloedvanslaapmiddelenopoverigemedicijnen

• gewenningenverslaving

• toenamevandeslaapproblemennahetstoppenmetdeslaapmiddelen.

Slaapadvies

Hetslaapadviesvoorouderenwijktnietsterkafvandatvoordeoverigeleeftijdscategorieën.Het belangrijksteiseengoedeslaaphygiëne.Meerinformatiestaatinhetthemaoverdeleefstijlfactor ontspanning.Debelangrijksteadviezenzijn:

• Slaapineencomfortabeleslaapomgeving:niettekoudoftewarm.

• Gebruikgeennicotine,cafeïne,alcoholendrankenvlakvoorhetslapengaan.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Behandelmedischeenpsychiatrischeproblemen(depressie).

• Vermijdeenovermatiggebruikvanslaappillen.

• Gebruikdeslaapkameralleenomteslapen,nietomtelezenoftelevisietekijken.

• Pasontspannenderituelentoevoorhetslapen:verlichtingdimmen,warmbad,warmemelk.

• Zorgvooreengoedeslaaphygiëne.

Stressbijouderen

Ouderenvormeneenheelheterogenegroep.Hetgaatteveromtestellendatvrijwelalleouderengebukt gaanonderstress.Gelukkiggenieteengrotegroepouderenopeenontspannenmaniervandeoudedag. Helaasgeldtditnietvooralleouderen.Erzijneenaantalfactorendieervoorzorgendaterrelatiefveel stressvoorkomtbijouderen.

Debelangrijkstefactorendiewehierkortbesprekenzijn:

1.detweedelevensevaluatie

2.aantastingvanbelangrijkepijlersvanhetzelfbeeld

3.complexiteitvandesamenleving

4.fysiekeveroudering

5.eenzaamheidendepressiviteit

6.afnamecopingmogelijkheden.

Detweedelevensevaluatie

Deeerstelevensevaluatievindtplaatstussenhetveertigsteenvijftigstelevensjaar.Mensenkijkenterug ophetlevenenbeoordelenwatzeertotdantoevangemaakthebben.Alsdattoteenonbevredigend resultaatleidt,isernogeenkansomditomtebuigen.Tijdensdetweedelevensevaluatie,meestaltussen 65en75jaar,iserbijeennegatieveevaluatienauwelijksmeereenmogelijkheidtotbijstellen.Ditkanbij ouderenleidentotgevoelensvanonbehagen,stressenzelfsdepressiviteit.

Aantastingvanbelangrijkepijlersvanhetzelfbeeld

Onszelfbeeldisopgebouwduiteenaantalbelangrijkepijlers.Ditzijnonderandereonsuiterlijk, bewegingsvaardigheid,intelligentie,socialecontactenennormenenwaarden.Tijdensdeouderdomkomen dezepijlersonderdruktestaan.Hetuiterlijkraaktaangetast,debewegingsvaardigheidendedaarmee samenhangendemobiliteitenzelfredzaamheidnemenaf.Langzaamwordthetgeheugenminderensociale contactenstaanonderdrukdoorhetwegvallenvanvriendenenfamilieleden.Nietalleouderenslagenerin omdoorhetontwikkelenvannieuwepijlerseenpositiefzelfbeeldinstandtehouden.Dezelangzame aantastingvanhetzelfbeeld,ofdeidentiteit,brengtstressmetzichmee.

Complexiteitvandesamenleving

Desamenlevingiscomplexenverandertinhoogtempo.Voorouderenishetlastigomdezeontwikkelingen enveranderingenbijtehouden.Betalenmeteenpasjeinplaatsvancontantkanaltotstressleiden.Jezelf opjefietshandhaveninhetdrukkeverkeermetscooters,snorfietsen,bakfietsenene-bikesisvooreen grotegroepouderennietgemakkelijk.Hetlevengaatvoorsommigenletterlijktesnel.Ditbrengtonzekerheid ensomsstressmetzichmee.

Fysiekeveroudering

Ouderdombetekentvoorveleneenafnamevandevitaliteit.Ditkanooknoggepaardgaanmetlichamelijke aandoeningen.Eengeringerevitaliteit,toenamevanvermoeidheidmaaktonsgevoeligervoorstress.De normalebiologischereactieopstress,zoalseenversneldehartslageneenverhoogdebloeddruk,houdtbij ouderemensenlangeraan.Vervolgensleidtdezestresstoteengroterebelastingvoorhetlichaam,dat hierdoornogverderuitgeputraakt.

Eenzaamheidendepressiviteit

Vroegerblevenkinderenmeestalindebuurtvanhunouderswonen,waardoorervoordezeouderseen sociaalnetwerkontstond.Ditsocialenetwerkislangzaammaarzekerkomentevervallen.Eengrootaantal ouderenisalleenstaanddoorhetoverlijdenvanhunlevenspartnerofdoorscheiding.Ditwegvallenvan wathetprimairesocialenetwerkwordtgenoemd,iseenbelangrijkeoorzaakvangevoelensvaneenzaamheid endepressiviteit.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Ongeveerdehelftvandeouderenvoeltzicheenzaam.Opvallendisdatindeleeftijdscategorie50-65jaar meereenzaamheidwordtervarendanindeleeftijdvan65-75jaar.Vande50-65jarigenvoelt48%zich eenzaamen14.5%sterkeenzaam.Indeleeftijdvan75tot85jaarzijndezepercentagesrespectievelijk52 en12.Demeesteeenzaamheidkomtvoorbijde85-plussers.Hiervanisruim62%eenzaamenruim15% sterkeenzaam.

Eenzaamheidverhoogtdebloeddruk,hetstressniveauendekansopeendepressie.Eenzameouderen blijken14%meerkanstehebbenopeenvroegedooddandegemiddeldepersoon.Daarmeeisdekansop vroegoverlijdenbijeenzaamheidtweekeerzogrootalsbijovergewicht.

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.staatvenz.nl/kerncijfers/eenzaamheid Eenzaamheidnaarleeftijd.

Deoverheidneemteenzaamheidonderouderendanookheelserieus.Methetprogramma ‘Eéntegen eenzaamheid’ wildeoverheideenzaamheidonderoudereneerdersignalerenendoorbreken.

Programma'Eéntegeneenzaamheid'2022-2025

Methetprogramma ‘Eéntegeneenzaamheid’ wildeoverheideenzaamheidinNederlandverminderen. Hetprogrammaisindevorigekabinetsperiodegestart.Hetrichttezichaanvankelijkopouderen,maar sindsdelanceringvandevervolgaanpakin2022opmensenvanálleleeftijden.Dedriedoelenvanhet programmazijn:

1.meerbewustwordingindesamenlevingovereenzaamheid;

2.meermaatschappelijkinitiatieftegeneenzaamheid; 3.inallegemeenteneenlokaleaanpaktegeneenzaamheid.

Bron:https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/eenzaamheid

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Ookkomtdepressiviteitveelbijouderenvoor.2tot3%vandeouderenheefteenernstigedepressie.Een veelgroteraantal,15tot20%,heefteenlichtevorm.Vande1500mensendiejaarlijksalsgevolgvaneen depressiehunlevenbeëindigen,iseenderdeouderdan60jaar.

Eenzaamheidenstress

VolgenshetOuderenfondsvoelteenmiljoenouderenzicheenzaam,waarvan200.000heelergeenzaam. Eénkeerindevierwekeniservoormensensociaalcontact.Ookdewetenschapisgeïnteresseerdin eenzaamheid.Volgensonderzoekersbestaatereenrelatietusseneenzaamheid,vervelingencognitieve achteruitgang.Teweiniggezelschapenteweinigemotionelesteunkunnenhieraanbijdragen.Zijstellen ookdateenzaamheidde ‘cognitievereserves’ beschadigt.Datkomtdoordatdeneuralesystemendieeen rolspelenbijhetonderhoudenvansocialecontacten,endieindiezinbijdragenaandeopbouwenhet behoudvancognitievereserve,teweiniggevoedworden.Bovendienkrijgenmensendieeenzaamzijnte weinigstimuliaangeboden,eenanderefactordiekanbijdragenaanverdereverslechteringvanhetcognitief functioneren.

Eenzaamheidkanookleidentotstress.Hetisalombekenddatstress,vooralchronischestress,echtzo veelmogelijkvermedenmoetwordenomdathetallerleischadelijkegevolgenkanhebbenvoorde gezondheid.Minderbekendisdatchronischestressookkanleidentot(verdere)achteruitgangvanhet functionerenvanhersengebieden.

Bron: ‘Laatjehersenennietzitten’.ErikScherder.

Afnamecopingmogelijkheden

Doordeouderdom,diegepaardgaatmetfysiekeencognitieveachteruitgang,nemenvoorouderenook demogelijkhedenomgoedomtegaanmetstressaf.Ditomgaanmetstresswordtcopinggenoemd.Je kuntbijvoorbeeldgoedmetjestressomgaandoorevenlekkertegaansporten,desituatieanderstebekijken ofermetiemandovertepraten.Hetisvoorouderenmoeilijkeromdergelijkeoplossingentezoeken, waardoordestressnietafneemtenvaakzelfstoeneemt.

Stressenhetbelangvanbewegenvoorouderen

Uitdehiervoorbeschrevenontwikkelingendiegepaardgaanmethetprocesvanouderdom,kunjehet belangvanbewegengoedafleiden.Vandaarookdatdeoverheidforsinzetoppreventieve beweegprogramma’svoorouderen.Inditverbandzijndebeweegtuinenalaandeordegekomen.Jekunt stellendatbewegeneenbijdragelevertaanhetinstandhoudenvandebelangrijkstepijlersvanhetzelfbeeld. HoogleraarneuropsychologieErikScherdertoontmetdiverseonderzoekenaanwathetbelangvanbewegen isvoorhetinstandhoudenvanbelangrijkecognitievefuncties.Daarnaastlevertbewegeneenbijdrage aanhetoppeilhoudenvandezelfredzaamheidenzelfstandigheid.Hetmerendeelvande bewegingsactiviteitenwordtingroepsverbandaangeboden,watpositieveeffectenheeftopdesociale interactievanouderenengevoelensvaneenzaamheidenstresstegengaat.Totslotheeftlichamelijke activiteitookeenpositiefeffectophetslaappatroonvanouderen.

Lopenverfrist

Iederedagbewegenisheelgoedvoormensenmetdementie.Onderzoekenhebbenbewezendathun lichaamersterkerenfittervanwordt.Ookgaanzegeestelijkmindersnelachteruit.Regelmatigeenommetje makenzorgterookvoordathunstemmingenhetslaap-waakritmeverbetert.Lopenwerktsomsnetzo goedalseenmedicijn!

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht28 Slaapgedragvanouderen

a. Geefeenbeschrijvingvanwaterverandertinhetslaapgedragvanouderen.

b. Noteereenaantaloorzakenvanslaapproblemenvanouderen.

c. Noteereenaantalveelvoorkomendeslaapstoornissenbijouderen.

Opdracht29 Slaapadviesouderen

a. Formuleereenuitgebreidslaapadviesvoorouderen.

b. Vergelijkjouwadviesmetdatvaneenvanjemedestudentenenvulelkaaraan.

Opdracht30 Slaapmiddelengebruikouderen

Bekijkhetfilmpje'Ouderenverslaafdaandeslaapmiddelen'.

a. Waaromwordthetgebruikvanslaapmiddelenbijouderenafgeraden?

b. Noteereenaantalsituatieswaarinhetgebruikvanslaapmiddelenwelverantwoordis.

Opdracht31 Stressbijouderen

Debelangrijkstefactorendiestressbijouderenveroorzakenzijn:

1.detweedelevensevaluatie

2.aantastingvanbelangrijkepijlersvanhetzelfbeeld

3.complexiteitvandesamenleving

4.fysiekeveroudering

5.eenzaamheidendepressiviteit

6.afnamecopingmogelijkheden.

a. Geefbijallepuntenuitlegopwelkemanierditstressveroorzaaktbijouderen.

b. Geefvanallezesdepuntenminimaaléénvoorbeelduitdepraktijk.

Opdracht32 Stressenbewegen

Waaromkanbewegeneengroterolspelenbijdereductievanstressbijouderen?

6.8Interventiesgerichtopouderen

OpdesitevanhetLoketGezondLevenzijnvrijwelalleleefstijlinterventiestevinden.Bovendienkunjedaar vindenwatdeeffectiviteitvandebetreffendeinterventiesis.Inthema10 ‘Leefstijlinterventies’ (deel1 leefstijlcoach)wordteenoverzichtgegevenvaneenaantaleffectieveinterventiesperleeftijdscategorie. Bovendienwordtdaaringegaanopeenaantalfactorendieeeninterventieeffectiefmaken.Eenvandie factorenisgroepsgewijzeaandacht.Vooralbijouderenblijktditheelbelangrijktezijn.Daarnaastgeldt ookvoorouderendatjebeteraandachtkuntbestedenaanmeerdereleefstijlfactorentegelijkertijd,dan aanslechtséén.Dezogenaamdegecombineerdeleefstijlinterventiesblijkenookeffectievervoorouderen.

Maatwerk

Hetaanbodvaninterventiesisgroot.Bijeenkeuzevooreenbepaaldeinterventie,hoefjeniethetwiel opnieuwuittevinden.Hetisbelangrijkomaantesluitenbijbestaandeinterventiesengoedtelettenop deeffectiviteit.Erisaleenpaarkeeropgemerktdatdegroepoudereneenheelgedifferentieerdegroepis. Ditheefttemakenmetgezondheid,deeventueleaanwezigheidvanchronischeaandoeningen,het sociaal-affectiefenhetcognitieffunctionerenvanouderen.Indiezinblijfthetaltijdmaatwerk.Voorde leefstijlcoachishetbelangrijkomsamenmeteventuelepartnerstekijkenhoebestaandeinterventiesop maatgemaaktkunnenwordenvooreenbepaaldedoelgroep.Ditmaatwerkkanbetrekkinghebbenopde inhoud,degroepsgrootte,maarvooralopdeconcreteinvullingvandebewegingsactiviteiten.Metdeene ouderekaneenkrachtoefeninggedaanwordenmetbehulpvanfitnessapparatuur,voordeanderbetekent dithetknijpenineenballetjeofhetoptillenvaneentasmetwatboodschappen.Ookuitdeevaluatievan hetprogrammaSociaalVitaal,uitgevoerdineenaantalzorginstellingeninhetnoordenvanhetland,blijkt hetbelangvanmaatwerk.

Succesvolleinterventiesvoorouderen

OpdewebsitevanhetLoketGezondLevenkunjeaanbevoleninterventiesvindenvoordevolgende doelgroepen:

1.Ouderen

2.Chronischzieken

Vervolgenskunjeonderhetkopje'subthema's'onderanderekiezenvoorslaapproblemen,sport,voeding ofovergewicht.Onderhetkopje'settings'kunjekiezenvoorbijvoorbeeldwoonzorginstelling,wijkof sportorganisatie.

Jekuntnietaltijddeinterventiesopalledoelgroepentoepassen.Hetblijftmaatwerk.Eenaanbevolen interventieals ‘VallenVerledenTijd’ hoorteenandereinvullingtekrijgenvooreengroep50-tot55-jarigen danvooreengroep75-tot80-jarigen.Bijzulkeinterventies,diegerichtzijnopvalpreventie,iseengoede intakeeneengoedetestdieinzichtgeeftindebalansvanouderenbelangrijk.DeBergBalanceScaleis zo’ninstrumentdatdebalansvanouderenmeet.Vervolgenskanopdezescorehetbalansprogramma aangepastworden.

Devolgendeinterventieswordenvoorouderenaanbevolen:

• Indeput,uitdeput55+(gerichtophetvoorkomenenverminderenvandepressiviteiteneenzaamheid)

• VallenVerledenTijd(gerichtopvalpreventieenbehoudvanbewegingsvaardigheden)

• InBalans(valpreventieouderen)

• ActiefPlus(gerichtopdealgemenegezondheidvanouderen)

• Coach2Move(vergrotenvanlichamelijkeactiviteit,mobiliteit,zelfredzaamheid)

• Blijfstaan(gerichtopvalpreventie)

• TOM(valpreventieouderen)

• OpVerhaalKomen(gerichtophetvoorkomenenomgaanmetdepressiviteitenstress)

• ZichtopEvenwicht(gerichtdepressiviteitenvalpreventie)

• BewegenValtGoed(gerichtopvalpreventieenlichamelijkactiefblijven)

• DenkenenDoen(gerichtoplichamelijkeactiviteitensocialecontacten)

• SociaalVitaal(gerichtoplichamelijkeactiviteit,weerbaarheidensocialebinding)

• Oudereninbeweging(gerichtoplichamelijkeactiviteitensocialecontacten).

• FitStap(toenameactiviteit)

• GripenGlans(vergrotenzelfmanagement)

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Succesvolleinzetvaninterventiesvoor55-plusssers

Bekijkdewhitepaper'Succesvolleinzetvaninterventiesvoor55-plussers'.

Bekijkhetfilmpje'Succesvolleinterventiesvoorouderen'.

Bewegenvaltgoed

VeelouderemenseninNederlandkrijgenlastvanhunspierenengewrichtenenlopenletselopalsgevolg vaneenvalongeluk.Bewegeniseeneffectievemanieromvalongevallenonderouderenteverminderen. Metnamededoelgroepniet-westerseallochtoneouderenbeweegtteweinigenneemtnauwelijksdeel aanvalpreventieactiviteiten.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

SociaalVitaal

SociaalVitaaliseenbeweegprogrammavoorkwetsbareouderenvan55-85jaarmeteenlage sociaal-economischestatus.Hetlaagdrempeligegroepsprogrammawordtgecombineerdmet vaardigheidstrainingendiegerichtzijnophetverminderenvaneenzaamheidsklachten,hetverbeterenvan hetzelfvertrouwenenhetomgaanmetgevoelensvansomberheid.

Naeenpersoonlijkebenaderingenfittestwordthetprogrammawekelijksonderdeskundigeleidinginde eigenwijkofbuurtaangeboden.Demethodeendebijbehorendeinstrumentenzijnvastgelegdin gestandaardiseerdeprotocollenentrainingen.

Dedriebelangrijkepijlersvanhetprogrammazijn:

1.socialevaardigheid

– lerencontacttemaken

– contactleggen

– 4lessenvan45minuten.

2.bewegingsstimulering

– plezierinbewegen

– aangepastspelmettrainingselementen

– wekelijks45minuten,metkoffiemoment.

3.weerbaarheid

– stevigstaan

– lichaamssignalenwaarnemen

– duidelijkeenassertiefreageren

2maal6lessenvan45minuten.

Daarnaastiseraandachtvoordeleefstijlfactorvoeding,voorhetverstandiggebruikvanmedicatieenvoor ontspanning.Opverzoekkomenookandereonderwerpenaandeorde.

Bekijkhetfilmpje'SociaalVitaal'.

BeweegactiviteitvanSociaalVitaal.

OudereninBeweging

Sport-enspeeltoestellenleverancierYalpontwikkeldesamenmetOlgaCommandeurhetprogramma ‘OudereninBeweging’.Regelmatigenmetplezierbewegenindebuitenruimteopdaarvoorspeciaal ontwikkeldetoestellen.Dooroefeningentedoenverbeterenbalans,coördinatieenkrachtenvoelen ouderenzichzelfverzekerderinhunalgemeendagelijkshandelen.Hetverhoogtdekwaliteitvanleven aanzienlijk.Minstenszobelangrijkisdesocialeimpuls.Hetbewegeningroepsverbandheefteensterk sociaalkarakterwaarbijmenelkaarhelptoverdrempelsheentestappen.Degroepsmatigeaanpak,lekker bewegenindebuitenruimteopeeneigenplek,ingerichtmetspeciaaldaarvoorgeschiktebeweegtoestellen enmetprofessionelebegeleidingmaakthetprogrammaOudereninBewegingsuccesvol.

Bekijkhetfilmpje'OpeningYalpSonavoorouderenbijwoonzorgcentrumHouthaghe'.

OudereninbewegingmetspeeltoestellenvanYalp.

Deaanbevoleninterventiesvoorchronischezieken,waarvanhetovergrotedeeltotdeouderenbehoort, zijnonderandere:

• Beweegkuur

• COACH-methode

• SLIMMER

• SamenSportiefinBeweging

• RevalidatieSportenBewegen

• CooL

• DeZeeuwseLeefstijlroute

• Fitalo

• BeweegBewust

SamenSportiefinBeweging

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hetprogrammarichtzichopvolwassenenenouderen(18-80jaar)meteenmatigofsterkverhoogd gezondheidsrisicoopchronischeaandoeningeneneenBMItussende25-40kg/m2.Dededeelnemers hebbeneenongezondbeweeg-eneetpatrooneneenslechtegezondheidsbeleving.Inprincipezijnde deelnemerswelgemotiveerdomhunleefstijlteveranderen,maarhebbendaarduidelijkhulpbijnodig. Hetdoelishetbereikenvaneengezondergewicht,eengezondereetpatrooneneenactievereleefstijl. Dehuisartsverwijstdedeelnemersdoornaareenleefstijlcoach.Dezebegeleidheneenjaarlang.De deelnemersstartenmeteenbasiscursus(8weken2xperweek)gerichtopbewegenengezondevoeding. Vervolgenswordendedeelnemerstoegeleidnaarhetregulieresport-enbeweegaanbodindebuurt.Inde onderhoudsfasemonitortdeleefstijlcoachdevoortgang.Deleefstijlcoachcoachtenbegeleidtdedeelnemers opalgemeneenpersoonlijkedoeleninindividueleengroepsbijeenkomsten.

Bekijkdefilmpjes'DvdFOnline2021:'SamenSportiefinBeweging'','Bewegenisleven:Joël'soefeningen enspelletjesinspirerenoudereninbewegingteblijven'en'InbewegingbijLeliezorggroepmet bewegingsagogenJoëlKruisselbrinkenFemkeBol'.

Opdracht33 Succesvolleinterventiesvoorouderen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

OpdewebsitevanhetLoketGezondLevenkunjeaanbevoleninterventiesvindenvoordetweedoelgroepen:

• ouderen

• chronischzieken

Noteervoorelkedoelgroeptweeinterventies.

Opdracht34 Maatwerk

a. Erbestaandiverseinterventiesgerichtophetbevorderenvaneengezondeleefstijlvoorouderen. Waaromishetbelangrijkdezeinterventiesaantepassenaandespecifiekedoelgroepwaarmeejeaan deslaggaat?

b. Geefeenpraktijkvoorbeeldwaaruitblijktdatmaatwerkbelangrijkis.

Opdracht35 Interventieoverzichtouderen

Bekijkdewebsite'LoketGezondLeven-Leefstijlinterventies'.

Dezeopdrachtkunjehetbesteineengroepjemaken.

OpdesitevanhetLoketGezondLevenvindjeeenlijstmetaanbevoleninterventiesgerichtouderen.

a. Elkgroepjekiestééninterventie.

b. Bereideenpresentatievooroverdezeinterventie.Besteedonderandereaandachtaan:

• doelgroep(en)

• doelstelling(en)

• inhoudvanhetprogramma

• effectiviteitvandeinterventie

• sterkeenzwakkepuntennaareigeninzicht.

c. Presenteerdeinterventiesaanelkaar.

Opdracht36 SociaalVitaal

Bekijkhetfilmpje'SociaalVitaal'.

a. Geefopbasisvanhetfilmpjeeenbeschrijvingvandezeinterventie.

b. Noteersterkeenzwakkepuntenvandezeinterventie.

Opdracht37 Interventieoverzichtchronischzieken

a. Maakeenoverzichtvanalleaanbevoleninterventiesgerichtopchronischzieken.

b. Kiesééninterventieuitenwerkdezeuitnaar:

• doelgroep(en)

• doelstelling(en)

• inhoudvanhetprogramma

• effectiviteitvandeinterventie

• sterkeenzwakkepuntennaareigeninzicht.

Opdracht38 SamenSportiefinBeweging

Bekijkhetfilmpje'DvdFOnline2021:'SamenSportiefinBeweging'.

Geefeenbeschrijvingvandezeinterventie.

Opdracht39 Leerdoelen

a. Kijknaardeleerdoelenvanditthema.Beschrijfkortofjedeleerdoelenbereikthebt.Alsjenietalle leerdoelenvolledigbereikthebt,geefdanaanopwelkemanierjeditalsnogkuntdoen.

b. Vuldebeoordelingin.

1.

2.

3.

4.

JekuntdevergrijzinginNederlandbeschrijven.

Jekuntdegezondheidvanouderenbeschrijven.

Jekuntdeleefstijlfactorenmetbetrekkingtotouderenbeschrijven.

Jekuntbelangrijksteleefstijlinterventies-enbeweegprogramma'svoorouderen beschrijvenentoepassen.

6.9Verdiepingsstof-Dubbelevergrijzing

Onderdubbelevergrijzingwordtverstaandathetaandeel80-plussersonderdeouderen(65-plussers)sterk gaatgroeien.Op1januari2012warener686.000mensenvan80jaarenouder,watneerkomtop4%van debevolking.

Indevolgendetabelisteziendatdoordevergrijzinghetaantal65-plussersnaarverwachtinggroeitvan 2,7miljoenin2012naareenhoogtepuntvan4,7miljoenin2041.Datiseentoenamevan31%.

Hetaantal80-90-jarigengroeitnaarverwachtingindezelfdeperiodeechtermet104%enhetaantal90+ zelfsmet170%.In2050zijnvieropdetien65-plussersouderdan80jaar.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.

Percentage80-plussersinNederlandenEuropa.

6.10Verdiepingsstof-Visuelebeperkingensport

Hiervolgteenaantaltipsvoorhetaanbiedenvansport-enbewegingsactiviteitenaanmensenmeteen visuelebeperking.Dezetipszijngrotendeelsookvantoepassingopouderenmeteendergelijkebeperking.

• Maakoriëntatiepunteninderuimten(gymzaal,zwembad,fitnessruimte)waarmensenmeteenvisuele beperkingverblijvenenophetbuitenterreinvandeinstelling.Zorgvooreenvasteopstellingvanhet materiaalenzorgervoordatallesnetjesopgeruimdblijft(geenlosslingerendmateriaalindezaal).Bij VisioinBredawordtbijvoorbeeldveelgewerktmetverschillendesoortenbestrating(elkpaviljoen heeftzijnkarakteristiekebestrating)enmetgeur(elkpaviljoenheeftzijneigenbeplantingengeur).

• Kinderenmeteenvisuelebeperkinghebbennietzo’nenormeexploratiedrang.Stimuleerhen,laathen opontdekkingsreisgaanineenveilige,voorspelbareomgeving.

• Voorspelbaarheidisbelangrijkvoormensenmeteenvisuelebeperking.Zorgvoorvasteloopwegen. Eenvastedagindelingenherhalingvanactiviteiten,geefthenhouvast.Zewetenwaterkomengaat, kunnendewegvinden.Biedactiviteitenopeenoverzichtelijkeengestructureerdemanieraan.Door ditalleskunnenzijzichnaverloopvantijdveelactieverenzelfstandigeropstellenenzichopenstellen voornieuweervaringen.Structureerdeomgevingwaarinjewerkt.Kiesvoorbewegingssituatiesdie eenpaarwekenhetzelfdeblijven.Naverloopvantijdontstaaterherkenningenmeerzelfstandigheid.

• Zorgervoordatdeinrichtingvandeberginghetzelfdeblijft.Alsballen,kegels,hockeysticksendergelijke altijdopdezelfdeplaatsliggen,wetendesportersdezevoorwerpenteliggenenkunnenzehelpenbij hetorganiseren.Ditbevordertdezelfstandigheid.Ruimmateriaalaltijdop,zodatdedeelnemersniet overietsstruikelen.Ditbevorderthetgevoelvanveiligheid.Sluitdeurenaltijdoflaatzevolledigopen. Erisnietszovervelendalstegeneenhalfopendeuraanlopen.

• Bewegingsbaantjeszijnredelijkgeliefd.Zorgervoordatdeonderdelenlogischmetelkaarverbonden zijnengebruikbijvoorbeeldmattenofeentouw,zodatdesporterszelfstandighetparcourskunnen afleggen.

• Geefdesporterseenvasteplaatsinhetkleedlokaal,zodatzehunklerenweergemakkelijkterugkunnen vinden.Demeestemensenzullenditvanzelfdoen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Vertelgeregeldwatertezienvalt.Ookmensenmeteenvisuelebeperkingdenkeninbeelden.

• Goede(extra)verlichtingencontrastrijkevoorwerpenzijnbelangrijk.Dekleurendiehetmeestcontrast gevenzijnblauwengeel.DeknopjesindetreinendenieuweNike-ballenénvolleyballenhebbenniet voornietsdezekleuren.Bijhetklimmenenklauterenkunnengelesignaalstripsopdesportenvanhet wandrekhelpen.

• Letopdeveiligheid(risicovanvallen,struikelen,stoten).

• Vermijdoverbodigeprikkels.Eenvisuelebeperkingvraagtveelvanjeconcentratie.

• Correctiesenaanwijzingenmoetjeauditief(praatje,verbaleuitleg)entactiel(voelbaar)geven.

• Maakgebruikvanauditievesignalen(rinkelballen,doelenmetgeluid)enverbaleondersteuning.

• Vraagiemandofeneventueelhoehijhetliefstgeholpenwilworden.Ditgeldtzowelinhetdagelijks levenalstijdenssport-enbewegingssituaties.Demanierwaaropmensenmeteenvisuelebeperking geholpenwillenworden,isheelverschillend.Deeenwilhetliefstalleszelfdoen,deanderwileenhand endederdelegtzijnhandopjouwschouder.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Besteedaandachtaanruimtelijkeoriëntatieenaanlichaamsbesef.Lichaamsbesefisbelangrijkvoor demotorischeontwikkeling.

• Luisterenvraagtveelvandeconcentratievanmensenmeteenvisuelebeperking.Schakel achtergrondgeluidzoveelmogelijkuit.

• Hetgebruikvanjestemisenormbelangrijk,zowelwatbetreftdeintonatiealshetvolume.

• Communiceerzoconcreetmogelijk.Bedenkweldatauditieveondersteuningenormbelangrijkis.Geef korteinstructiesenlaateventueeleenbewegingaanvoelen.Hetritmischbegeleidenvanbewegingen kaneveneenseengoedhulpmiddelzijn.

• Gebruikuitdagendenveiligmateriaal.Zachteballenofballendiegeluidmakenprikkelendedeelnemers eerderomerietsmeedoen.

6.11Verdiepingsstof-DALY’s

DALYcombineertsterfteenziekte

Deziektelast('BurdenofDisease')isdehoeveelheidgezondheidsverliesineenpopulatiedieveroorzaakt wordtdoorziekten.DeziektelastwordtuitgedruktinDALY's('Disability-AdjustedLife-Years').DeDALY kwantificeertgezondheidsverliesenisopgebouwduittweecomponenten:dejarenverlorendoorvroegtijdige sterfteendejarengeleefdmetziekte.Hetconceptisafkomstigvande'GlobalBurdenofDisease'-studie (GBD)vandeWereldbankendeWHO.

Vroegtijdigesterfteuitgedruktinverlorenlevensjaren

Dejarenverlorendoorvroegtijdigesterftewordtuitgedruktinverlorenlevensjaren('YearsofLifeLost', YLL).Deverlorenlevensjarenwordenberekenddoorhetaantalziektespecifiekesterfgevallenperjaarte vermenigvuldigenmetderesterendelevensverwachtingopdebetreffendeleeftijd.

Bron: www.nationaalkompas.nl

6.12Verdiepingsstof-Spierversterkende oefeningen,botversterkendeoefeningenen balansoefeningenvoorouderen

Spier,botenbalans.

6.13Verdiepingsstof-Bewegingsgerichtezorg

Hoemaakjezorgbewegingsgericht?

Bewegenisvanonschatbarewaardeenverhoogtdekwaliteitvanleven.Demodule Bewegingsgerichte zorginpraktijkbrengen,bijhetModelZorgleefplanVerantwoordezorgbiedtmedewerkersindezorgeen hulpmiddelbijhetleverenvanbewegingsgerichtezorg.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

DeInspectievoordeGezondheidszorgsteldeinde StaatvandeGezondheidszorg2012 dat "...verpleeg-en verzorgingshuizeneenverantwoordelijkheidhebbenombewegentestimulerenalseenvanzelfsprekend onderdeelvanverantwoordezorg."

Hoewordtbewegeneenvanzelfsprekendonderdeelvanhetdagelijkslevenvancliëntenineen zorgorganisatie?

DesireeBierlaaghisadviseurInnovatiebijVerpleegkundigen&VerzorgendenNederland(V&VN): “Inhet oorspronkelijkeZorgleefplanisnogteweinigaandachtvoorbewegen,daaropvormtdezemoduleeen mooieaanvulling.Verpleegkundigenenverzorgendenzijn24uurperdagincontactmetcliëntenenweten dusveelvanwatzebeweegt.Datmaaktonsbijdezemodulezeerbetrokken.”

Dagelijksebezigheden

Bewegengebeurtvaakinafgebakendeactiviteiten,verzorgddooractiviteitenbegeleidersofalsbehandeling doorfysiotherapeuten.Demodulewildattedoorbreken.Bewegenzoueenvanzelfsprekendonderdeel moetenzijnvanalledagelijksebezigheden.

Beweegbrilopzetten

“Bewegenisnietietswaterbijkomt”,zegtBierlaagh. “Hetisweleenkwestievandebeweegbrilopzetten. Alsjeeennieuwecliëntvraagtwelkehobby'szeheeft,noemtzebijvoorbeeldhandwerken.Datiseenmooi onderwerpomeenvolgendekeereensovertepraten,maarjekuntookproberenofjediecliëntjuistmet diehobbyinbewegingkuntkrijgen.Hetgaatdusoverbewegenalsonderdeelvanhetalledaagse.”

Verleidmensentotbeweging

Mulder-Mertens: “Somskunjebewegenstimulerendoordeomgevingofdeomstandighedenteveranderen. Richteenkoffiehoekinwaarcliëntendekoffiezelfpakkeninplaatsvandatvrijwilligersdatdoen.Ofwacht totdecliëntdedeuropent,inplaatsvanmeteennaarbinnentelopennadatjegeklopthebt...Erzijnveel voorbeeldentebedenkendiemensenverleidentotbewegenendusvanwaardezijn.”

Verantwoordelijkheid?

Bierlaagh: “Demodulenodigtalledisciplinesuitomdeuitdagingaantegaanomelkaarteversterkenen aantevullenophetgebiedvanbewegen.Daaromishijookmultidisciplinairontwikkeld.Maarjehoeftniet tewachtentothetbeleidisontwikkeld,alszorgprofessionalkunjealbijééncliënthetverschilmaken. Maarwillenwehetbreedingebedmaken,danvraagtdatomsamenwerkenopalleniveaus.Alleengaje snel,maarsamenkomjeverder.”

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Elkebewegingiswinst

Mulder-Mertens: “Hetisprachtigdatmeerbelangwordtgehechtaanbewegeninverpleeg-en verzorgingshuizen.Hetisnuaandeprofessionals ‒ waaronderfysiotherapeuten ‒ omsamenmetcliënten, vrijwilligersenmantelzorgersdewaardevanbewegenteverzilveren.Elkebewegingiswinstenhetzou fantastischzijnalsweersameninslagenbewegingsgerichtezorgtebieden!”

Bron: www.zorgleefplanwijzer.nl.

6.14Verdiepingsstof-Cuetoaction

Hetbegripcuetoaction,eenaanleidingominactietekomen,iseenbelangrijkbegripuithethealth belief-model.Zokanvooriemanddierookthetoverlijdenvaneendierbareaanlongkankereenreden ‒eencuetoaction ‒ zijn,omtestoppenmetroken.Zoiseenhartinfarcteenvoorveelmensenduidelijke redenomhetgezondheidsgedragteveranderen.Vooreenleefstijlcoachishetbelangrijkomookbijouderen bepaaldecuestoactionoptesporenenteverduidelijken.Ditkandemotivatieomdelevensstijlaante passenendezevoltehoudenbehoorlijkvergroten.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.

6.15Verdiepingsstof-Watiseengezondewijk?

OpdestartpaginaGezondeWijkindeHandreikingGezondeGemeentevanLoketgezondleven.nlvindtu informatie,tipsenpraktijkvoorbeeldenomsamentewerkenaanwijkgerichtegezondheidsbevordering.

Watiseengezondewijk?

Eengezondewijkbiedteenveilige,beweegvriendelijkeengroeneomgeving,toegankelijkezorgenvoldoende aanbodvansportencultuur.Debewonershebbeneengezondeleefstijlenzittenlekkerinhunvel.Hun gezondheidsteltzeinstaatomactiefmeetedoenindebuurt,stadenmaatschappij.

Wijkgerichtegezondheidsbevorderingrichtzichophetversterkenvandegezondheidvanbewonersineen wijk,buurtofdorp.Hetiseenstructurele,integraleengebiedsgerichteaanpak,dieaansluitbijde gezondheidssituatieen-belevingvanwijkbewoners.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Waaromeengezondewijk?

Dewijkraaktdirectdegezondheidvanbewoners.Eengezondewijkdraagtbijaandekansendiemensen hebbenomzichzelfteontwikkelenenteparticiperenindemaatschappij.

HandreikingGezondeGemeente

IndeHandreikingGezondeGemeentevindtuvanafdestartpaginaGezondeWijkpraktischeinformatie, instrumenten,tipsenvoorbeeldenover:

• wijkgerichtegezondheidsbevordering

• aanpakkenvangezondheidsachterstanden

• wijkgezondheidsprofielopstellen

• burgerparticipatie

• samenwerkenindewijk

• evaluerenvaneengezondewijkaanpak

• interventieoverzichtmetaanbevolenengoedbeschrevenwijkgerichteinterventies.

Dehandreikingpresenteertookhete-boekGezondeWijkindePraktijk(pdf,8Mb)metderesultatenvan hetlandelijkeexperimentGezondeWijk.

Bron: www.rivm.nl/Onderwerpen/G/Gezonde_Wijk.

6.16Begrippen

[Cvc:begrippenlijstinvoegen]

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

THEMA7 OVERGEWICHT

Inhoudthema

• Omschrijvingennormen

• OvergewichtenobesitasinNederland

• Oorzakenvanovergewicht

• Gezondheidsrisico'svanovergewicht

• Testenenmeten

• Interventies

• Afvallen

• Verdiepingsstof

• Begrippen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Deleefstijlcoachwerktmetgroepenofindividueledeelnemersdieopdeeenofanderemaniereenvraag hebbenmetbetrekkingtotleefstijlverandering.Hetaantalmensenmeteenchronischeaandoeningstijgt inNederlandsnel.Datheeftvooralmetdevergrijzingtemaken.Eengrootaantalchronischeaandoeningen isleefstijlgerelateerd.Vandaardatditbelangrijkedoelgroepenzijnvoordeleefstijlcoach.Inditthemagaat hetovermensenmetovergewichtenobesitas.DitvormtnogsteedseengrootprobleeminNederlanden behoortdanooktotdetopvijfvangrootstegezondheidsproblemen.Inditthemagaanweopdeeerste plaatsinopwanneerersprakeisvan overgewicht en obesitas.Vervolgensschetsenweeenbeeldvanhet probleemvanovergewichtinNederland.Daarnakomenachtereenvolgensdebelangrijksteoorzakenen gezondheidsrisico’saandeorde.

Voordeleefstijlcoachishetbelangrijkomhetovergewichtenvetpercentagegoedtekunnenbepalen.In hetthemaoverdehealthcheckisditalaandeordegekomen,maarwordteruitgebreideropingegaan.

InmiddelszijnerinNederlandeengrootaantalinterventiesontwikkeldomhetprobleemaantepakken. Delaatsteparagraafvanditthemagaatoverdeproblematiekvanhetafvallen.

Relatiemetwerkproces

Hetthema ‘Overgewicht'heeftmetnameeenrelatiemetwerkprocesP3-K1-W2:Stelteenleefstijl-en beweegprogrammaopenP3-K1-W3:Voerteenleefstijl-enbeweegprogrammauit.

Leerdoelen

• Jekuntdebegrippenovergewichtenobesitasbeschrijven.

• JekuntdesituatieomtrentovergewichtenobesitasinNederlandbeschrijven.

• Jekuntdebelangrijksteoorzakenvanovergewichtbeschrijven.

• Jekuntdegezondheidsrisico'svanovergewichtbeschrijven.

• Jekuntovergewichtvaststellen.

• Jekunteenleefstijl-enbeweegprogrammavoormensenmetovergewichtopstellenenuitvoeren.

• Jekunteenadviesmetbetrekkingtotafvallenopstellen.

7.1Casus

Opdracht1 Casus

Dantochmaarafvallen

Henriëtteiseen48-jarigevrouwmeteenlengtevan1,70metereneengewichtvan107kilo.Zeheefteen baanalsreceptionisteinhetziekenhuis.Zehoudtvanlekkeretenensportendoetzenauwelijks.Datze wattedikis,doetzeafmet “gezelligtoch”.Zevraagtzichwelafwaaromzeeigenlijkzodikis.Haar vriendinnendoenvolgenshaarongeveerhetzelfde,maarhebbenweltweemaatjesminder.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Onlangsisbijhaardiabetestype2geconstateerd.Dehuisartsheefthaarnoggeenmedicatievoorgeschreven, maarverwezennaarSelma,depraktijkondersteuner.Henriëttegafaantochwelgraagaftewillenvallen, wantdiediabetesvindtzemaarniks.Selmaheefthaargewezenophetbelangvansportenbewegenen dejuistevoeding.WatbetreftbewegenheeftzeeenaantalinterventiesvoorHenriëtteopeenrijtjegezet. Ookheeftzedemogelijkheidgenoemdomeensteinformerenbijhetfitnesscentrumenwatzedaarvoor haarkunnenbetekenen.Totslotheeftzehaarverwezennaareenleefstijlcoach.Zehooptdatdiedevoorennadelenvanafvallenopeenrijtjekanzetten.

Kennis

a. IserbijHenriëtteinderdaadsprakevanovergewicht?Hoebepaaljeoferbijiemandsprakeisvan overgewicht?

b. BerekendeBMIvanHenriëtte.

c. HoeveelkilomoetHenriëtteafvallenomopeengezondgewichttekomen?

d. Iserbijhaarsprakevanovergewichtofzelfsvanobesitas?

e. Henriëttevraagtzichafwaaromzijeigenlijktedikisenhaarvriendinnenniet.Welkefactorenspelen eenrolbijovergewicht?

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

f. BijHenriëtteisdiabetestype2geconstateerd.Isdattoevalofhoudtdatverbandmethaarovergewicht?

g. Welkeinterventieszijnerdiezichrichtenopmensenmetovergewicht?

h. Watkanhetfitnesscentrumvoorhaarbetekenen?

i. Henriëttewilwetenwelkegezondheidsrisico’szijlooptdoorhaarobesitas.Welkezijndat?

j. Watzijndevoor-ennadelenvanafvallenvoorhaar?

Vaardigheden

k. BereideenintakegesprekmetHenriëttevoorwaarbijjezowelhetvoedingspatroonalshetbeweeggedrag vanhaarinkaartbrengt.

l. VoerhetintakegesprekmetHenriëtteuitenformuleerSMART-doelen.

m. SteleenleefstijlplanopvoorHenriëtte,gerichtopafvallen.

7.2Omschrijvingennormen

Wereldwijdprobleem

Overvrijweldehelewereldisovergewichteengrootprobleem.Uitwereldwijdonderzoeknaarobesitas blijktdaterin2016voorheteerstindegeschiedenismeermensenmetovergewichtzijndanmet ondergewicht.

OvergewichtvormtnietalleeneenprobleeminNederland,maarinalleWesterselanden.HoewelinNederland dehelftvandevolwassenenovergewichtheeft,komtovergewichtindemeesteEU-landennogvakervoor. AlleeninItalië,Frankrijk,LuxemburgenCyprusiserminderovergewichtdaninNederland.InMalta,Kroatië enTsjechiëkomtovergewichthetvaakstvoor.

Overgewichtenernstigovergewicht,ookwelbekendalsobesitas,iseenchronischeaandoeningdieervoor zorgtdateenovermatigehoeveelheidvetstapelingontstaatdieleidttotgezondheidsrisico’s.Deernstvan dezeaandoeningmeetjemeestalmetdeBodyMassIndex(BMI).De BMI alsmaatkrijgtechtersteedsmeer kritiek,omdatdezegeenrekeninghoudtmetdelichaamssamenstellingenlichaamsverhoudingen.

Lichaamssamenstelling

Doorgaanssprekenweoverdeverhoudingtussendelengteenhetgewichtenopdiemanierwordtdan ookdeBMI(gewichtgedeelddoorjelengteinhetkwadraat)vaniemandbepaald.Bijde lichaamssamenstellinggaathetommeerfactorendanalleenlengteengewicht.Mensenverschillenwat betreftbotten,spierenenvetmassa.Hoedezelichaamssamenstellingtotstandkomt,isonderandere afhankelijkvanhetgeslacht(vrouwenhebbeneenhogervetpercentagedanmannen),leeftijd(naarmate jeouderwordtstijgthetvetpercentage)enafkomst.Daarnaastmaakthetooknogverschilofdeovertollige vetopstapelingenzichindebuikofindeheupenenbenenbevinden.Vetopstapelingbinnendebuik,ook welbekendalsbuikvet,isteonderscheideninvisceraalvetensubcutaanvet.Visceraalvetishetvettussen deorganenenheeftalsvoornaamstefunctiedezeorganentebeschermen.Visceraalvetisvandebuitenkant nietzichtbaar. Subcutaanvet ishet ‘zichtbare’ vet,dushetvetdatzichindebuikopstapeltenwaardoor een ‘dikkebuik’ tezienis.

Buikvetisongezondvet

Hetbuikvetishetongezondevet.Daaromishethebbenvandikkebillen,bredeheupenenzwareborsten veelmindereenprobleemdanhethebbenvaneendikkebuik.Hetbuikvetbeïnvloedtdestofwisseling negatief.Buikvetisactieverenproduceertmeervetzurenenhormonen.Dezestoffenzijnonderandere schadelijkvoorhartenbloedvatenenvergrotendekansopdiabetestype2.Ookkaneenontstekingsreactie ontstaan.

Appelbuikriskant

Dikkemensenmeteen ‘appelfiguur’,waarbijhetvetzichvooralophooptopdebuik,lopenmeerrisicoop hart-envaatziektendanpersonenmeteengelijkmatiger ‘peerfiguur’.Sterkernog:tailleomvangis belangrijkervoorjegezondheiddangewicht.DatschrijvenonderzoekersinAnnalsofInternationalMedicine.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

VelenzienhetBMI,gewichtgedeelddoorjelengteinhetkwadraat,alsbelangrijkstegraadmetervoor gevaarlijkovergewicht.JebentobeesmeteenBMIhogerdan30.Ditverhoogthetrisicooponderandere hart-envaatziekten.

VolgensdeonderzoekersisdefocusopBMIachterhaaldenisderelatieveomvangvandetaillebelangrijker. ZebekekendeBMI-enbuikomvanggegevensvanvijftienduizendmensen,dieveertienjaarlangwerden gevolgd.Hetbleekdatmensenmeteennormaalgewicht,maareenrelatiefomvangrijketailleindieperiode vakeraaneenhart-envaatziekteoverledendanmensenmetovergewichtmaarmetgelijkmatigverdeeld vet.Buikvetzitdichterbijdeorganendanbijvoorbeeldvetopdeheupen.Daardoorishetgevoeligervoor hormonenenraakthetsnellerineenpermanentestaatvanontsteking.Ontstokenvetcellenproduceren eiwittendieschadeaanrichteninhart-enbloedvaten.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.(rozeachtergrondkleur)

Normen

Jekuntopverschillendemanierenbepalenofersprakeisvanovergewicht.Webestedenhieraandacht aandevolgendeviermanieren:

• BodyMassIndex

• buikomvang

• vetpercentage

• metaboolsyndroom.

BodyMassIndex(BMI)

DeBodyMassIndex(BMI),ookwelQuetelet-indexgenoemd,geeftdeverhoudingtussenhetlichaamsgewicht endelichaamslengteweer.OmdeBMIteberekendeeljehetgewichtinkilogrammen(kg)doordelengte inmeters(m)inhetkwadraat.

Formulevoorhetberekenenvande BMI.

BMIbijvolwassenen

Bijvolwassenenwordteenuitkomsttussen18,5ende25beschouwdalseengezondgewicht,tussende 25ende30duidtopovergewichtenbijeenwaardebovende30isersprakevanobesitas.BijeenBMIboven de40isersprakevanmorbideobesitas.

Categorie <18,5

GrenswaardenBMI(kg/m2)

Ondergewicht

Ernstigondergewicht

Gemiddeldondergewicht

Matigondergewicht

Gezondgewicht

Overgewicht

Matigovergewicht

COPYRIGHTBOOM

Categorie

Obesitas

Niveau1

Niveau2

Niveau3

Bron:WHO.

BMIbijkinderenenjongeren

16,0-17

17,0-18,50

18,50-25

≥25,0

25,0-30

GrenswaardenBMI(kg/m2)

≥30,0

30,0-35

35,0-40

≥40,0

Omdatdelichaamssamenstellingvankinderenenjongerenverschiltmetdievaneenvolwassene,zijner voorkinderenenjongerentweeapartetabellenopgesteld.Hierbijiszowelrekeninggehoudenmetde ontwikkelingvanhetlichaamnaarmatehetkindouderwordt,alsmethetverschiltussenjongensenmeisjes.

Bron:CBO.

Zoalsalaangegeven,moeterbijdeBMIweleenkanttekeninggeplaatstworden.DeBMIhoudtnamelijk geenrekeningmetdelichaamssamenstellingen-verhouding,zoalshetverschilinspiermassaenvetmassa. Hetkanduszozijndatiemandmetveelspiermassavaltindecategorie ‘overgewicht’,maardatdeze persoonweleengezondlichaamheeft.DeBMIisalsmaatvoorovergewichthetmeestgeschiktvoorblanke volwassenen.HetminstgeschiktisdeBMIvoor:

• ouderen(70-plus)

• kinderen

• vrouwendiezwangerzijn

• intensievesporters(vooralkrachtsporters)

• mensenmetoedeem.

Buikomvang

InplaatsvandeBMIwordtsteedsvakergebruikgemaaktvanhetmetenvandebuikomvangomvastte stellenofersprakeisvangezondgewichtofovergewicht.Debuikomvanggeefteengoedeindicatievan dehoeveelheidslechtvet,hetzogenaamdebuikvet.Eenbuikomvangminderdan94cmbijmannenen minderdan80cmbijvrouwenwordtalsnormaalbeschouwd.Isersprakevaneenbuikomvangvanmeer dan102cmbijmannenenmeerdan88cmbijvrouwen,danisditeenindicatievoorovergewichteniser dusookmeerkansopgezondheidsproblemen.AlsjealleeneentegrotebuikomvanghebtenjeBMI‘normaal’ is,spreekjevan ‘abdominaleobesitas’.

Bekijkhetfilmpje'Middelomtrekmetendoejezo'.

Tailleomtrek

Vrouw

Minderdan68cm

68tot80cm

80tot88cm

Meerdan88cm

Man

Minderdan79cm

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

79tot94cm

94-102cm

Meerdan102cm

Bron:Gezondheidsgids

Telicht:probeeraantekomen.

Gezondgewicht:handhaafditgewicht.

Derisicogrensisnabij:komnietverderaan!

Verhoogdrisico:probeeraftevallen(5-15%vanhetgewicht).

Telicht:probeeraantekomen.

Gezondgewicht:handhaafditgewicht.

Derisicogrensisnabij:komnietverderaan!

Verhoogdrisico:probeeraftevallen(5-15%vanhetgewicht)

BMIincombinatiemetdebuikomvanginrelatietothetgezondheidsrisico

BMI Classificatie

BMI<18,5 Ondergewicht

Normaalgewicht

Overgewicht

Obesitas1

Obesitas2

Morbideobesitias

BMI18,5-25

BMI25-30

BMI30-35

BMI35-40

BMI>40

BMI Classificatie

Vetpercentage

Normalebuikomvang

Grotebuikomvang

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Verhoogd

Hoog

Zeerhoog

Extreemhoog

Normalebuikomvang

Hoog

Zeerhoog

Extreemhoog

Extreemhoog

Grotebuikomvang

Eenanderemanieromtebepalenofersprakeisvaneenongezondgewicht,isdoorhetmetenvanhet vetpercentage.Ditkunjeopverschillendemanierendoen,onderanderemetbehulpvaneenhuidplooimeter endoormiddelvaneenbio-impedantiemeting.Daarnaastzijnernogmindergebruiktemethodenzoals deonderwaterdompelmethode,deBODPOD-metingeneenröntgenapparaat.

Hetvetpercentage,denaamzegtheteigenlijkal,ishetpercentagevetdatinjelichaamaanwezigis.Dit percentagezegtheelveeloverjegezondheidenbepaaltofjeinmeerofminderematerisico’slooptten aanzienvanjegezondheid.

Vroegerwerdergrofwegvanuitgegaandathetvetpercentagevanvrouwen(20-39jaar)tussende15en 25%moestliggenendatvanmannen(20-39jaar)tussende10en20%.Voormannen(40-100jaar)gold eengezondvetpercentagevanongeveer20%.Voorvrouwen(40-100jaar)goldeengezondvetpercentage vanongeveer30%.

Tegenwoordigwordtbehalvehetgeslachtookdeleeftijdmeegenomenomtebepalenofersprakeisvan eentehoogoftelaagvetpercentage.Bijjongevrouweniseenvetpercentagevan22%goedtenoemen.Bij eenvrouwvan60-plusgeldt30%nogalsgoed.Bijjongemannenligtditpercentagerondde16%enbijeen mannelijke60-plusseriseenvetpercentagevan23%noggoedtenoemen.

Nietalletabellenlatendezelfdepercentageszien.

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

COPYRIGHTBOOM

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Huidplooidikte-indicatievoortotaallichaamsvet

Meteenhuidplooimeterkunjedediktevaneenhuidplooibepalen.Ditgeefteenindicatievandehoeveelheid onderhuidsvet.Metbehulpvandegemetenhuidplooienkunjeeenvoorspellingdoenoverdetotale lichaamsvetmassa.Huidplooidiktenzijnbijpuberseenbeterevoorspellervoorernstigovergewichtop volwassenleeftijddandeBMI.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Metaboolsyndroom

Hetvaststellenvanovergewichtisvooralbelangrijkomdatheteenbelangrijkevoorspellerisvanlichamelijke aandoeningenoplatereleeftijd.Daaromstellensommigewetenschappersvooromnietalleentekijken naarhetgewicht,maarnaarmeerrisicofactoren.Daarvoorishetmetaboolsyndroomgeïntroduceerd.Er issprakevanditsyndroomalstenminstedrievandevijfcriteriaaanwezigzijn:

1.abdominaleobesitas(buikomvangvanmeerdan88cmbijvrouwenen102cmbijmannen)

2.verhoogdtriglyceridegehalte(hogerdan1,7mmol/l)

3.verlaagdHDL-cholesterolgehalte(lagerdan1,0bijmannenenlagerdan1,3bijvrouwen)

4.verhoogdebloeddruk(bovende85-130)

5.verhoogdebloedglucosespiegel(nuchterhogerdan5,5).

Triglyceridenzijnvetteninhetbloeddiedoorhetlichaamalsenergiebrongebruiktworden.Wanneerje triglyceridenverhoogdzijn,kandithetprocesvanaderverkalkingversnellenenuiteindelijkzelfshart-en vaatziektenveroorzaken.

Bekijkhetfilmpje'Hetmetaboolsyndroom'.

WatissyndroomX?

Eindjarentachtigvandevorigeeeuwbegonnensteedsmeerwetenschapperstewijzenophetvaak voorkomenvanvijfsymptomentegelijkbijveelmensen:overgewicht,hogebloeddruk,hoogsuikergehalte inhetbloed,ongezondcholesterolniveauenteveeltriglyceriden(vetten)inhetbloed.Omdatmende samenhangvandezeverschijnselennognietgoedbegreep,noemdemenditsyndroomX.Doorde Wereldgezondheidsorganisatiewerdhetin2002voorheteerstbenoemdalsmetaboolsyndroom,omaan tegevendathetomeenclustervanstofwisselingsproblemengaat.

Opdracht2 Woordspinobesitas

Eengroepjevanvierstudentenheefteenvelpapieroptafelliggenmetinhetmiddenhetwoord ‘obesitas’ Omdebeurtschrijvendestudentenietsophetpapierwatvolgenshenmetobesitastemakenheeft.Als iemandnietsmeerweet,maghijpassenengaatdebeurtovernaardevolgende.

a. Bespreekdetermenophetpapierenkomtoteenlijstjemetonderwerpendiemetobesitastemaken hebben.

b. Vergelijkditlijstjemetanderelijstjesuitdegroep.

Opdracht3 Wereldwijdprobleem

a. Waaromkunjeobesitaseenwereldwijdprobleemnoemen?

b. Inwelkelandenishetprobleemvanobesitashetgrootst?

c. Probeerteverklarenwaaromjuistdielandenhetgrootsteprobleemhebben.

Opdracht4 Appelofpeer?

Discussieerineengroepjemetelkaarofjewatbetreftjegezondheidhetbesteeenappel-ofpeerfiguur kunthebben.

Opdracht5 Overgewicht?

Bekijkdewebsite'Vetpercentagemeten1'.

Dezeopdrachtkunjehetbestineengroepjemaken.

a. Bepaalmetelkaarvooralleledenvanhetgroepje:

• deBMI

• debuikomvang

• hetvetpercentage(hiervoorkunjegebruikmakenvanmeerderewebsiteswaarjebepaaldegegevens inmoetvoerenenwaaruitdanhetvetpercentagekomt.

b. Trekvervolgensconclusiesmetbetrekkingtotgezondgewicht,ondergewichtofovergewicht.

Opdracht6 Metaboolsyndroom

Leguitwathetmetaboolsyndroomis.

Opdracht7 HeeftHermanhet?

Hermanheefteentriglyceridegehaltevan1,9.Hijheefteenabdominalebuikomvangvan98cmeneen HDL-cholesterolgehaltevan0,8.Zijbloeddrukis90-140.HeeftHermanwelofniethetmetaboolsyndroom?

Opdracht8 Trekjeconclusie!

Trekconclusiesmetbetrekkingtotgezondgewicht,ondergewichtofovergewichtopgrondvandevolgende resultaten:

• Amy,vrouwvan23jaarmeteenvetpercentagevan19%

• Frits,manvan28jaarmeteenvetpercentagevan26%

• Said,manvan39jaarmeteenvetpercentagevan18%

COPYRIGHTBOOM

• Stefan,manvan19meteenbuikomvangvan76cm

• Selma,vrouwvan64meteenbuikomvangvan124cm

• Roos,meisjevan11jaarmeteenBMIvan21

• Ester,meisjevan5jaarmeteenBMIvan19

• Ricardo,jongenvan7jaarmeteenBMIvan23.

7.3OvergewichtenobesitasinNederland

Rond1980hadongeveereenopdedrieNederlandersovergewichtofobesitas.Momenteelisdatruimeen opdetweeNederlanders.In2022had50,2%vandeNederlandersvan18jaarenouderovergewicht(BMI 25ofhoger).Ietsmeerdan15%vandevolwassenenheefternstigovergewicht(obesitas)(BMI30ofhoger). Vandekinderenvan4totenmet17jaaroudheeftzo'n13%overgewicht,vanwie3%ernstig.Indeafgelopen vijfjaarisergeenduidelijkestijgingvanovergewichtbijdeNederlandsebevolking.

Weermeermensenmetobesitas

NOSNieuws • Vandaag(4maart2024).

Weermeermensenmetobesitas,helft20-plusserstezwaar16procentvandeNederlandersvan20jaarof ouderhadhetafgelopenjaarobesitas.Datishethoogstepercentageooitendriekeerzoveelalsbegin jaren80,blijktuitdelaatstecijfersvanhetCentraalBureauvoordeStatistiek.

CONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Uitdecijfersblijktdatookernstigerevormenvanobesitasvakervoorkomen.In1981hadnogminderdan 1procentvandeNederlanderszeerernstigofextreemovergewicht;in2023wasdat4procent.

Ruimeenderdevande20-plussersinNederlandheeftwelovergewicht,maargeenobesitas.Samenmet de16procentdiewellijdtaanobesitasisietsmeerdandehelftvanalleNederlandersvanaf20jaarte zwaar.Beginjaren80wasdat33procent.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Nederlandersisookgevraagdwatzevanhuneigenlichaamsgewichtvinden.Vandemensenmetobesitas vindtbijnadehelftzichzelftezwaar.3procentheeftgeenprobleemmetheteigenlichaamsgewicht.

EindvorigeweekkwamenerwereldwijdecijfersvandeWereldgezondheidsorganisatieuitoverobesitas. Toenwerdbekenddattweejaargeledendegrensvaneenmiljardmensenmetzwaarovergewichtis gepasseerd.

Bron:https://nos.nl/artikel/2511368-weer-meer-mensen-met-obesitas-helft-20-plussers-te-zwaar

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.rivm.nl/leefstijlmonitor/gezond-gewicht Gezondgewicht2022.

Overgewichtensociaal-economischestatus

De sociaal-economischestatus (SES)staatvoordepositievaneenpersoonopdemaatschappelijkeladder. DeSESzegtietsoverhetopleidingsniveau,hetwerkendebezittingenvaneenpersoon.Overhetalgemeen komtzowelovergewichtalsobesitasvakervoorbijmensenmeteenlagereSES. Laagopgeleidenvormendebelangrijksterisicogroep.Overgewichtenobesitaskomenbijdezegroepvaker voordanbijhoogopgeleiden.Ditgeldtvoorzowelmannenalsvrouwen.

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.vzinfo.nl/overgewicht/opleiding

Obesitasenopleidingsniveau.

Overgewichtbijouderen

Ouderemensenhebbenvaakeenminderactieveleefstijlenmetdeleeftijdneemthetbasaalmetabolisme af.Meestalwordthetvoedingspatroonmetdeleeftijdnietgezonder.Alsgevolghiervanziejedanookdat overgewichtenobesitasvakervoorkomtnaarmatemensenouderworden.Deleeftijdscategoriewaarin hetmeesteovergewichtenobesitasvoorkomenisdievan55-60jaar.Bij62%vandezecategorieishier sprakevan.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.vzinfo.nl/overgewicht/volwassenen

Overgewichtenobesitasnaarleeftijd.

Overgewichtbijkinderen

Behalvemensenmeteenlaagopleidingsniveau,vormenookkinderenenjongerenmeteenniet-westerse migratieachtergrond(2tot25jaar)eenbealngrijkerisicogroep.

Dezegroepheeftvakerovergewicht(28%)dankinderenenjongerenmeteenNederlandseachtergrond (16%).Ookhebbenzijvakerernstigovergewicht(6%tegen3%).Voordeleefstijlcoachvormtditdanook eenbelangrijkedoelgroep.

In2022had11,5procentvande4-tot12-jarigenen13,8procentvande12-tot16-jarigenovergewicht.In beideleeftijdsgroepenisertenopzichtevan2021en2020sprakevaneendaling.In2021ginghetom respectievelijk15,5procenten15,9procentvandekinderenenjongerenmetovergewicht.Onderde4-tot 12-jarigenwaserlangetijdsprakevaneenstijging.In2022isvoorheteerstsinds2018eendalendelijnte zien.

Onderde16-tot20-jarigenishetpercentagejongerenmetovergewichtgelijkgeblevenmet18,6procent inzowel2021als2022.

Ookhetpercentagekinderenenjongerenmeternstigovergewichtisinalleleeftijdsgroepengedaald.Onder de4-tot12-jarigenisereendalingvan3,6procentin2021naar3,4procentin2022.Onderjongerenvan 12tot16jaarisereendalingvan2,9procentin2021naar2,6procentin2022.Ernstigovergewichtonder de16-tot20-jarigenisgedaaldvan4,3procentin2021naar3,8procentin2022(CentraalBureauvoorde Statistiek,2023).

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Tracking

Trackingheefttemakenmetfactorendieeenvoorspellendewaardehebbenvoorinditgevalhetontwikkelen vanobesitasoplatereleeftijd.Debelangrijkstefactorenzijn:

• obesitasopjongeleeftijd

• obeseouders

• kinderenuitgezinnenmetlageSES

• afkomst.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht9 Overgewicht,SESengeslacht

a. WatisderelatietussenSESenovergewicht?

b. Iserbijmannensprakevanmeerofminderovergewichtdanbijvrouwen?

c. Iserbijmannensprakevanmeerofminderobesitasdanbijvrouwen?

Opdracht10 Overgewichtenleeftijd

a. Bekijkdeonderstaandegrafiekentrekenkelebelangrijkeconclusies.

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.vzinfo.nl/overgewicht/volwassenen

Overgewichtenobesitasnaarleeftijd.

b. Geefeenverklaringvoordebelangrijksteconclusies.

Opdracht11 Tracking

a. Watbetekenttracking?

b. Welkefactorenspeleneenrolbijhetvoorspellenvanovergewichtoplatereleeftijd?

Opdracht12 Overgewichtenetniciteit

MaakmetdegroepeenoverzichtvaneenaantalbelangrijkebevolkingsgroepeninNederland.Verdeelde groepineenaantalkleineregroepjesenverdeeldebevolkingsgroepenoverdezegroepjes.

a. Zoekopinternetnaarinformatieoverhetvoedingsgedragenbeweeggedragvandezebevolkingsgroep.

b. Zoekopinternetnaarinformatieoverhetprobleemvanovergewichtbijdezebevolkingsgroep.

c. Geefeenverklaringvoordegevondenresultaten.

d. Presenteerderesultatenaandegroep.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

7.4Oorzakenvanovergewicht

Demeningoverwatdebelangrijksteoorzakenvanovergewichtenobesitaszijn,lopenredelijkuiteen.Een aantalwetenschappershechtgrootbelangaanaanlegfactoren,terwijlanderendataandeelhooguitschatten op20%.

Verkeerdebalans

Eenlangdurigeverkeerdebalanstussenetenenbewegenisbijdemeestemensenmetobesitasdeoorzaak. Overgewichtkanontstaanalsermeercalorieëngegetenwordendanhetaantaldataanenergiewordt verbruiktdoorhetlichaam.Dezemeestemensenhebbentegenwoordigonbeperktetoegangtotcalorierijk voedsel.Hetisnogonduidelijkwaaromditbijdeeenwel,enbijdeanderniettotobesitasleidt.

Bijhetontstaanvanovergewichtenobesitasspelentweemechanismeneenbelangrijkerol:

1.Eenpositieveenergiebalans:energie-innameismeerdanenergieverbruikwaardoorhetgewicht toeneemt.

2.Aanpassingvandeenergiehuishoudingbijeenverhoogdlichaamsgewicht.

Ditverklaartwaarommensennagewichtsverlies(bijvoorbeelddooreenveranderingvandieetoflevensstijl) meestalnaverloopvantijdweeraankomen.Hetlichaamzalblijvenproberenomweeraantekomen. Waaromditzoiswordtnognietgoedbegrepen.

Bron:

https://nederlandseobesitasstichting.nl/Oorzaken-van-obesitas#:~:text=Daarbij%20kan%20onder%20andere%20medicijngebruik,mensen%20met%20obesitas%20de%20oorzaak.

Overgewichtheeftinelkgevaltemakenmeteenverstoordeenergiebalans.Heelsimpelgezegdkrijgen mensenmeerkilocalorieënbinnendanzeverbranden.Alsjegedurendeeenlangereperiodemeerenergie opneemtdanjeverbruikt,stapeljedatteveelaanenergieopalsvetweefsel.Alsjeevenveeleetalsjelichaam nodigheeft,blijfjeopjegewicht.Deoorzaakvanobesitasisdusnietteveeleten,maarhetisdedisbalans doorteveeletenenteweinigverbruiken.Alsjeeenkilogrambentaangekomen,danhebje9000kcalte veelopgenomenviajevoedingofteweinigverbranddoorteweinigtebewegen.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.

Hetmerendeelvandewetenschappersgaatervanuitdatovergewichtoverhetalgemeenhetresultaatis vaneencombinatievanfactoren:

• aanlegfactoren

• lichamelijkefactoren

• socialeenfysiekeomgeving

• veranderdeetpatroon

• onvoldoendelichaamsbeweging

• medicatie

• psychosocialefactoren(stress).

Aanlegfactoren

Genetischefactorenspeleneenrolbijhetontwikkelenvanobesitas,maarwelkegeneninwelkemate verantwoordelijkzijnisnognietduidelijk.Zospeeltaanlegeenrolbijdematevaneetlust(gevoelvan hongerenverzadiging)endemanierwaaropvetopgeslagenwordt.Sommigesyndromen,zoalshet syndroomvanDownenhetPrader-Willi-syndroomgaanduidelijkgepaardmeteenverhoogdrisicoop obesitas.

Lichamelijkefactoren

Bijlichamelijkefactorenkunjeonderanderedenkenaaneenschildklierafwijking,waardoordekansop obesitasgroterwordt.Hormonenspelenhiereenbelangrijkerol.Denkhierbijaanheteffectvande anticonceptiepilendemenopauze.Andereaandoeningen,zoalsdiabetes,kunneneveneenseffecthebben ophetkrijgenvanovergewicht.

Leesdeverdiepingsstof'Invloedvanhormonen'.

Socialeenfysiekeomgeving

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Inonderzoeknaardeoorzakenvanobesitaswordtsteedsvakerderolvandesocialeenfysiekeomgeving benadrukt.Overgewichtneemttoeineensamenlevingdieuitnodigttotveeletenenweinigbewegen,de zogenoemde obesogene samenleving.Fastfoodistegenwoordigopelkehoekvandestraatverkrijgbaar endaarmakenwedanookgoedgebruikvan.Daarnaastisdesocialeomgevingvanbelang.Hierhorende oudersbijdieingrotematehetvoedingspatroonvoorhunkinderenbepalenenbepaaldegewoonten doorgeven.Kinderenmetobeseoudershebbendanookeenverhoogdekansopovergewicht/obesitas. Daarnaastspeeltdevriendenkringeenrol.Meningenvanvriendenzijnbijvoorbeeldvangroteinvloedop hetuiteindelijkeeet-ofbeweeggedrag.Meerinformatieoverderolvandesocialeomgevingleesjeinhet ASE-modeldatinhetthemaovergedragsveranderingwordtbesproken.

Veranderdeetpatroon

HeteetpatroonvandeNederlandersisdeafgelopen25jaaringrijpendveranderd.Jarenlangbestondde Hollandsepotuitaardappels,vleesengroente.Vandaagdedagwordterveelgevarieerdergegeten,maar helaasbetekentdatvooraldatweveelmeerenergierijkvoedselzijngaaneten.Weetentenopzichtevan vroegerveelmeerkoolhydraten,meervetenmindereiwitten.Detoenamevanfastfoodisalgenoemd. Hierbijkunjeookdenkenaandetoenamevanhetetenvankant-en-klaarmaaltijden.Dezenemeninvrijwel elkesupermarkteensteedsgrotereplaatsin.Hetetenvaneensnellehaphoudtverbandmethetfeitdat Nederlandsteedsmeereenpersoonshuishoudenskent.

Eengrootgedeeltevandekoolhydratenkrijgenwenaarbinnendoorfrisdrank,energiedrankjesen alcoholischedranken.Behalvedatweenergierijkereten,zijnwesimpelwegookmeergaaneten.Een eenvoudige,maareffectievemaniervanafvallenishetetenvankleinereporties.

Frisdrank

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Wieregelmatiggesuikerdefrisdrankdrinkt,kweektmeergevaarlijkbuikvet,datblijktuiteennieuwe Amerikaansestudie.HetgaatomeenAmerikaansestudiediegegevensgebruiktevan1003volwassen, mannenvanminstens35jaarenvrouwenvanminstens40jaar,diedeelnemenaaneenlangerdurend onderzoek.Deonderzoekerssteldenvastdatdiegenendiebijaanvangvandestudiesteldendagelijks gesuikerdefrisdrankteconsumerenmeervethaddenronddeorganen(buikvet)invergelijkingmetmensen diegeenofweinigfrisdrankoflightfrisdrankconsumeerden.Alledeelnemerswarenwelvergelijkbaar verdikttegenheteindevandestudie.Erwasgeenverschilinlichaamsgewichttussendiegenendiefrisdrank consumeerdenendegroepdiegeengesuikerdedrankdronk.Deonderzoekersconcludeerdendatdagelijkse frisdrankconsumptiedehoeveelheidbuikvetinongunstigezinbeïnvloedt,zonderhetlichaamsgewichtte veranderen.

Bron:infoapotheek.wordpress.com,bewerkt.

Onvoldoendelichaamsbeweging

Inonzehuidigesamenlevingissprakevanbewegingsarmoede.Fysiekearbeidisvrijwelhelemaalverdwenen. Dedagelijkseinactiviteitissterktoegenomenendatgeldtookvoorhetsedentairegedrag.Doorallerlei technologischeontwikkelingenzittenwesteedsmeer.Denkhierbijvooralaanhetgebruikvandecomputer.

Medicatie

Bepaaldegeneesmiddelen,zoalsanti-epileptica,psychoactievegeneesmiddelen,antidiabeticaencorticoïden kunnenhetgewichtbeïnvloeden.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Psychosocialefactoren(stress)

Verschillendenegatieveervaringenalshetverliesvaneenbaan,eenechtscheiding,ruziemetdeburenof ophetwerkkunnenleidentotveranderingvanheteetpatroon.Eenaantalmensenreageertopzulkevormen vanstressdoormeertegaaneten.Wesprekendanover ‘kommer-vet’.Bovendienblijktuitonderzoekdat stressdestofwisselingkanvertragen,waardoorovergewichtontstaat.Behalvenegatieveervaringenblijkt ookonzepersoonlijkheidinvloedtehebbenoponsgewicht.Eenvandiekenmerkenisdematevan nauwgezetheid,vandiscipline.Mensendiehierlaagopscoren,hebbeneengroterekansopovergewicht. Daarnaastblijkenerverschillendetypeneterstezijn,waaronderemotie-etersenexterneeters.

Leesdeverdiepingsstof'Stressenstofwisseling'en'Emotie-etersenexterneeters'.

Opdracht13 Elkpondje

…

Dezeopdrachtkanhetbestingroepenofmetdehelegroepgemaaktworden.

Discussieermetelkaaroverdestelling elkpondjegaatdoorhetmondje.Eventueelkunjedegroepvooraf splitseninvoorstandersentegenstandersvandestelling.

Opdracht14 Oorzakenvanovergewicht

Bijovergewichtspelendevolgendefactoreneenrol:

• aanlegfactoren

• lichamelijkefactoren

• socialeenfysiekeomgeving

• veranderdeetpatroon

• onvoldoendelichaamsbeweging

• medicatie

• psychosocialefactoren(stress).

a. Maakzevengroepjesenverdeeldebovenstaandefactorenoverdezegroepjes.

b. Maakgebruikvandeinhoudvandetheorieoveroorzakenvanovergewichtenvaninternetenlegzo goedmogelijkuitwelkeroldezefactorspeeltbijhetontstaanvanovergewicht.

c. Presenteerhetresultaataandegroep.

Opdracht15 Evolutionaireneiging

Eenoorzaakvanovergewichtdiejeindeliteratuurtegenkomt,maardienietbesprokenwordtinditthema, isderolvanonzeevolutionaireneiging.

a. Zoekuitwatditbetekentenleguitwelkerolditspeeltbijhetontstaanvanovergewicht.

b. Geefjemeningoverdeinvloedvandezefactor.

Opdracht16 Deziektelastvanovergewicht

a. Leghetbegripziektelastuit.

b. Hoegrootisdeziektelastvanovergewicht?

Opdracht17 Steffieenhaargezondheid

Steffieis48jaarenheefteenlengtevan1,65metereneengewichtvan89kilo.Zeheefteenbuikomvang van110centimeter.

a. WatisdeBMIvanSteffie?

b. HeeftSteffieeengezondgewicht,overgewicht,obesitasofmorbideobesitas?

c. HoeveelmoetSteffieafvallenvooreengezondgewicht?

d. Welkegezondheidsrisico’slooptSteffie?

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN

7.5Gezondheidsrisico’svanovergewicht

Ziektelastvanobesitas

Obesitaszorgtnarokenvoorhetmeesteverliesvangezondheid.Vandetotaleziektelast(DALY)is3,7% toeteschrijvenaan(ernstig)overgewicht.Ditkomtvooraldoordatovergewichtisgeassocieerdmetdiabetes, maarookmetandereaandoeningenzoalscoronairehartziektenenperifereartrose (https://www.vzinfo.nl/overgewicht/ziektelast).

Obesitaszorgtvooreenrelatiefgrootverliesvangezondejarendoordatobesitassterkerisgeassocieerd metziektendanmetvroegtijdigesterfte.Mensenmetovergewichtverliezenmindergezondheiddanmensen metobesitas.Intotaalisobesitasverantwoordelijkvoor5%vandesterfgevallen.Meerdan40%vande nieuwegevallenvandiabetestype2istoeteschrijvenaanobesitas.Ongeveer10%vandehartinfarcten komtdoorobesitasendatgeldtvoorcirca5%vandeberoertes.

Derisico’snementoenaarmatedebuikomvangenBMItoenemen.Derisico’szijndusbijovergewicht geringerdanbijobesitas.VandaardatbijeenBMIvanmeerdan40gesprokenwordtvanmorbideobesitas.

Mensendietedikzijnervarenhungezondheidalsminderpositief.Eengroteregroepdangemiddeld beoordeeltdegezondheidmet ‘gaatwel’ enmet ‘slecht’.

Daarnaastleidtovergewichtooktotpsychosocialeproblemen.Veeltedikkekinderenwordengepestof hebbenlastvanfaalangst.

TAALREDACTIE

Overgewichthangtsamenmettalvanziekten

Ernstigovergewichtgaatvaakgepaardmetcomorbiditeit.Voorbeeldenvanziektenzijndiabetesmellitus type2,hart-envaatziektenenverschillendesoortenkanker.Hetrisicoopziektenwordtgroternaarmate debodymassindexofbuikomvangtoeneemt.Erzijnaanwijzingendatnietalleendematevanovergewicht, maarookdeduurvanhetovergewichtbijdraagtaanhetontwikkelenvanbijvoorbeelddiabetesmellitus type2envroegtijdigesterfte.Voordiabetesmellitustype2enhart-envaatziektenisdehoeveelheidbuikvet debelangrijksterisicofactor.Eenverhoogdehoeveelheidbuikvethangtsterkersamenmetvroegtijdige sterftedaneenverhoogdBMI.

Bron:https://www.vzinfo.nl/overgewicht/gevolgen

Gezondheidsrisico’s

Debelangrijkstegezondheidsrisico’svanovergewichtenobesitaszijn:

1.diabetesmellitustype2

2.hart-envaatziekten

3.bepaaldevormenvankanker

4.aandoeningenvanhetbewegingsstelsel

5.aandoeningenvanhetademhalingsstelsel

6.aandoeningenvandegalblaas

7.onvruchtbaarheid.

Mensenmeternstigovergewichthebbenlagere levensverwachting

Mensenmeternstigovergewichtzullengemiddeldgenomeneerderoverlijdendanmensenmeteengezond gewicht.Mensenzonderernstigovergewichtdienietrokenwordengemiddeld83,7jaar.Voormensenmet ernstigovergewichtisditruimdriejaarminder(80,4jaar).Daarbijzullenzijmeerjareninongezondheid doormaken,omdatchronischeziektenenlichamelijkebeperkingenveeleerderoptreden.Mensenmet ernstigovergewichtverliezenopdiemanier5,1jarenaangezondelevensverwachting.Intotaalisernstig overgewichtverantwoordelijkvoor5%vandesterfgevallen.

Bron:www.volksgezondheidenzorg.info.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

DiabetesMellitusType2

Type2diabetesmellitusontstaatalsgevolgvanstoornissenindeaanmaakvaninsulinedoordealvleesklier. Onderanderealsgevolgvanovergewichtmaaktdealvleesklier(eilandjesvanLangerhans)langzaammaar zekerminderinsulineaan.Hierdoorstijgtopdenduurhetglucosegehalteinhetbloed.Daarnaastontstaat type2doordatdeweefselsmindergevoeligwordenvoorinsuline.Inditgevalwordtgesprokenover insulineresistentie.Evenalstype1kenttype2eenverhoogdrisicoophart-envaatziekten,blindheid, nierziektenengevoelloosheiden/ofpijnindeledematen.

Uitonderzoekblijktdatdeduurvanhetovergewichteenrolspeeltbijdekansophetkrijgenvandiabetes type2.Ditbetekentdatovergewichtopjongeleeftijddekanswelerggrootmaaktdaterdaadwerkelijk diabetesoptreedt.

Hart-envaatziekten

Overgewichtvergrootdekansophetkrijgenvaneenhartinfarct,acuuthartfaleneneenCVA(beroerte).De kansopzulkeaandoeningenwordtnoggroterwanneererbehalvevanovergewichtsprakeisvaneente hogebloeddrukeneentehoogcholesterolgehalte.Bijdebesprekingvanhetmetaboolsyndroomisditaan deordegekomen.

Bepaaldevormenvankanker

OngeveervijfprocentvanallegevallenvankankerinEuropaistoeteschrijvenaanernstigovergewicht. Bijmannenziejedatprostaatkanker,dikkedarmkankerenalvleesklierkankerhiermeeinrelatiestaan.Bij vrouwenisereenverbandtussenernstigovergewichtenbaarmoederhalskanker,borstkankeren galblaaskanker.Eenverklaringvoorkankeraandebaarmoederhals,zoudeverhoogdeproductievan oestrogeendoorvetcellenkunnenzijn.Veelbuikvetwordtgezienalseenrisicofactorvoorborstkanker.

Aandoeningenaanhetbewegingsstelsel

Alsgevolgvanovergewichtneemtdedrukopdegewrichtenendebottentoe.Netzoalsbijtrainingzullen hierdoordebottenverstevigen,debotdichtheidzaltoenemen.Ditgebeurtvooralindeonderste extremiteiten,bijdebovensteextremiteitenzalditminderhetgevalzijn.Alsgevolgvanditzelfdeovergewicht wordtwelhetkraakbeentussendegewrichtenernstigaangetast.Hierdoorkunnenklachtenontstaan, zoalsartroseenjicht.Goedespieropbouwisbelangrijkbijklachtenaanhetbeweegapparaaten gewichtsverliesisnoodzakelijk.Hetislogischdatdoorhethogegewichtbepaaldegewrichteneerderslijten. Dezegewrichtsslijtagewordtartrosegenoemd.Destructuurvandebottenverandert,ertreedt kraakbeenverliesopenerkunnenbotuitstulpingen(osteofyten)inhetgewrichtontstaan.Ditleidttot verliesvandenormaleverhoudingeninhetgewricht,metalsgevolg(pijn)klachten,ochtend-enstartstijfheid enbeperkingeninhetbewegen.

Aandoeningenvanhetademhalingsstelsel

Hierbijgaathetvooralomeenverminderdelongfunctieenomslaapapneu.Slaapapneuiseenkorte ademhalingstilstandtijdenshetslapen.Dezeaandoeninggaatvaaksamenmeternstigovergewicht.Uit onderzoekisgeblekendathetaantalapneusgemiddeldmetdrieprocenttoeneemtvoorelkeprocent toenameinlichaamsgewicht.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Aandoeningenvandegalblaas

Galwordtgeproduceerddoorjeleverenzorgtvoorhetverterenvanvetten.Galstenenzijnharde, steenachtigemassa'sdieindegalblaasofinhetgalkanaalzitten.Zekunnenbestaanuitcholesterol,kalk ofbilirubine(afbraakproductvanrodebloedcellen).Mensenmetovergewichthebbenvaakeenverhoogd cholesterolgehalteenhebbenduseenverhoogdekansopgalstenen.Meestalveroorzakengalstenengeen klachten.Doenzedatwel,dannoemjedatgalsteenziekte.Symptomendievoorkomenzijn:pijn(plotseling, zeurderig,brandend),eenonbehaaglijkgevoelinbovenbuik,boerenlatenenwinderigheid.

Onvruchtbaarheid

Bijvrouwenkanernstigovergewichtleidentotmenstruatieproblemenenonvruchtbaarheid.

Psychosocialeproblemen

Mensenmetovergewichthebbenvaaklastvanpsychosocialeproblemen.Alsgevolgvanhetovergewicht vindtdiscriminatieplaatsendituitzichvaakdoorallerleivormenvanpesten.Vroegerwerddikzijn geassocieerdmetgezellig.Tegenwoordiglijktdikzijneentaboeenwordthetvooralgekoppeldaan ‘dom’. Veelmensenzijnvanmeningdathetbijovergewichtgaatom ‘eigenschuld,dikkebult’ en ‘elkpondjegaat doorhetmondje’

Jongerenmetovergewichthebbenvaaktemakenmetdezevormvanstigmatisering.Ditgeldtsterkervoor meisjesdanvoorjongens.Hierdoorhebbenzijmeerkansopeenlagerezelfwaarderingendaarmee samenhangendepsychosocialeproblemen,zoalseenzaamheid,verdrietengespannenheid.Tienersmet obesitaszittenslechterinhunvelenhebbenvakersuïcidegedachten.Hierbijishetwellastigomoorzaak engevolggoeduitelkaartehouden.Hetkanookzozijndatdenegatievegevoelensdieeralwarengeleid hebbentotmeeretenenovergewicht.Doorgevoelensvanminderwaardigheidkunnendikkemensenin eensociaalisolementraken.Eengrootgedeelteheeftdanooklastvangevoelensvaneenzaamheid,verdriet engespannenheid.Hunzelfbeeldraaktsteedsnegatieverenmenkrijgthetideenietmeerdemoeitewaard tezijnvooranderen.Dezelagezelfwaarderingenhetsociaalisolementwordenversterktdoordatveel anderemensenhenlinkslatenliggen.

Mensenmetovergewichthebbeneengroterekansopeendepressieenangststoornissen.Eendepressieis eenvoortdurendneerslachtigestemmingdiegedurendelangeretijdaanhoudt.Vaakisdithetgevolgvan eensociaalisolementincombinatiemeteenminderwaardigheidscomplex.Deonzekerheidoverhetlichaam neemttoe,ditkanangststoornissenalspleinvreesofclaustrofobietotgevolghebben.Inenkelegevallen kandezeonzekerheidendeneerslachtigestemmingleidentotsuïcidegedrag.Ooknugeldtweerdatoorzaak engevolgdoorelkaarlopen:mensenmeteendepressiehebbenmeerkansopovergewicht.

Opdracht18 Gezondheidsrisico’svanovergewicht

Debelangrijkstegezondheidsrisico’svanovergewichtenobesitaszijn:

• diabetesmellitustype2

• hart-envaatziekten

• bepaaldevormenvankanker

• aandoeningenvanhetbewegingsstelsel

• aandoeningenvanhetademhalingsstelsel

• aandoeningenvandegalblaas

• onvruchtbaarheid.

Kieseenvandebovenstaanderisico’senmaakduidelijkwatderelatievandezeaandoeningtotovergewicht is.

Opdracht19 Pestenenovergewicht

Zoekopinternetnaarvoorbeeldenwaaruitduidelijkblijktdatovergewichtgepaardgaatmetpestgedrag enanderevormenvandiscriminatie.

7.6Testenenmeten

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Alscriteriumvoorovergewichtenhetgezondheidsrisicodatjeloopt,kunjeverschillendenormenhanteren. DeBMI,debuikomvangenhetvetpercentagezijnbesproken.HetbepalenvandeBMIiseenvoudig,ditkan doorhetgewichtendelengtevaniemandvasttestellen.Indezetheoriegaatdeaandachtuitnaarhet metenvandebuikomvangenhetvetpercentage.

Buikomvang

Omdebuikomvangtemetengebruikjeeenmeetlintendoorloopjedevolgendestappen:

1.Laatdepersoonrechtopstaan.

2.Meetdemiddelomtrektussendeonderkantvandeondersteribendebovenkantvanhetbekken.

3.Meetopdeblotehuid,naeennormaleuitademing.

4.Meetminimaaltweemaalennoteerdegemiddeldewaarde.

Bekijkhetfilmpje'Opmetenomtrekvanmiddelc.q.buik'.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Rozeachtergrondveranderen.

Vetpercentagemeten

Jekunthetvetpercentageopverschillendemanierenbepalen.Hierwordendetweemeestgehanteerde methodenbesproken,namelijk:

• bio-impedantiemeting

• huidplooimeting.

Bio-Impedantiemeting

Bio-impedantiemetingmeetdeelektrischeweerstandvanhetlichaam.Vetgeleidtelektriciteitmindergoed danwater.Inspieren,bottenenorganenzitmeerwaterdaninvet.Desnelheidwaarmeedeelektriciteit vanpuntAnaarpuntBgaat,zegtdusietsoverdehoeveelheidvetdiehetlichaambevat.Meerspierenen mindervetzullendusvooreenbeteregeleidingzorgen.Erzijnverschillendesoorten bio-impedantiemetingen,namelijk:

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bio-impedantiemetingoptweepunten(handen)

Dezemetinglooptvanhandnaarhand.Jehoudtdemetermetgestrektearmenvast.Vervolgensstuurt dezeeensignaaldoorjouwlichaam.Opbasisvandesnelheidvanprikkelgeleidinggeeftdezeeenschatting vanjouwlichaamssamenstelling.

Bio-impedantiemetingoptweepunten(voeten)

Dezemetinglooptvanvoetnaarvoet.Jegaatopdeweegschaalstaanmetjeblotevoetenenvervolgens stuurtdeweegschaaleensignaaldoorjouwlichaam.Opbasisvandegeleidingssnelheidgeeftdezeeen schattingvanjouwlichaamssamenstelling.

Bio-impedantiemetingopvierpunten(handenenvoeten)

Dezemetinglooptkruislingsvanvoetnaarhand.Jestaatopdeweegschaalenjehoudtdemetermet gestrektearmenvastenvervolgensstuurtdezeeensignaaldoorjouwlichaam.Opbasisvande geleidingssnelheidgeeftdezeeenschattingvanjouwlichaamssamenstelling.

Bio-impedantiemetingenvertonenwelafwijkingenenzijndusnietvolledigbetrouwbaar.Zezijnvooral gevoeligvoordehoeveelheidvochtdiehetlichaambevat.Jemoetduszekernietnetvoordemetingeen grotehoeveelheidwaterdrinken.Welisditeenheelgemakkelijke,snelleenprettigemanieromde lichaamssamenstellingtebepalen.

Huidplooimeting

Erbestaanverschillendemethodenomdoor huidplooimeting hetvetpercentagetebepalen.Zoisereen zevenpuntsmetingeneenvierpuntsmeting.Omdatdezelaatsteveelgehanteerd,betrouwbaarenvalide is,besprekenwedeze.

Devierpuntsmeting

Bijeenhuidplooimetingmeetjedediktevaneenhuidplooimeteenspecialetang(caliper).Opvier aangegevenplaatsenophetlichaammeetjedediktevandehuidplooi.Dezenoteerjeinmillimeters.Dan teljedeviermetingenbijelkaaropenzoekjedesomopineentabel.Dezetabellaatvoorzowelmannen alsvrouwenzienwathetvetpercentageis.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Vrouwen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Devierpuntenzijn:

• Biceps:Metingaandelinkerbiceps.Houddeonderarmgedraaid,zodatdehandpalmnaarvorenwijst (zogenaamdeexorotatie).Bepaaldehuidplooiongeveerophetgrootstegedeeltevan ‘debuik’ vande biceps.

• Triceps:Laatdelinkerarmontspannenhangenenbepaaldehuidplooiongeveerhalverwegede bovenarm.

• Schouderblad(subscapula)Hetgaathieromeenmetingdirectonderhetlinkerschouderblad.De linkerarmwordtontspannennaasthetlichaamgehouden.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Taille(suprailiacaanterior)Hetgaatomeenmetingdirectbovenhetbekken.Dezeplaatskanmen eenvoudigmetdeduimaftasten.

Derichtlijnisdatjeminimaaltwee-,maarbijvoorkeurdriemaalmeetendanhetgemiddeldenoteert. Bekijkhetfilmpje'Huidplooimetingen'.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht20 Buikomvang Maakeentwee-ofdrietal.

Bekijkhetfilmpje'Opmetenomtrekvanmiddelc.q.buik'.

a. Meetbijelkaardebuikomvang.

b. Trekeenconclusieopgrondvanhetresultaat.

Opdracht21 Huidplooimeting

Maakeentwee-ofdrietal.

Bekijkhetfilmpje'Huidplooimetingen'.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

a. Meetbijelkaarhetvetpercentagemetbehulpvaneenhuidplooimeter.

b. Trekeenconclusieopgrondvanhetresultaat.

7.7Interventies

DeNederlandseoverheidzetzichaljareninomhetprobleemvanovergewichtaantepakken.Ookinde laatstelandelijkegezondheidsnota ‘Gezondheiddichtbij’ behoortovergewichttotdevijfbelangrijkste gezondheidsproblemen.OpdewebsitevanhetLoketGezondLevenzijndanookveelverschillende interventiestevindendiezichrichtenopuiteenlopendedoelgroepenenleeftijdsgroepen.Alsjezoektin deinterventiedatabaseophetthemaovergewichtkrijgje55verschillendeinterventiestezien.Uitonderzoek blijktdatgecombineerdeleefstijlinterventies(GLI’s)effectieverzijndanprogramma’sdieaandachtbesteden aanslechtseenleefstijlfactor.Datgeldtzekervoorafvallen.Hierbijishetergbelangrijkomdeaandacht terichtenopzowelbewegenalsvoeding.Bijbewegengaathetzekernietalleenomsport,maarjuistook omalledaagselichamelijkeinspanningenalswandelen,fietsenentuinieren.

Alsjejealsleefstijlcoachrichtopkinderenisdraagvlakbijdeoudersvangrootbelangomhetgewenste effecttebereiken.Demeesteffectieveinterventiesbinnenhetonderwijswordendanookgekenmerktdoor dezedriebelangrijkepijlers:

• voeding

• sportenbewegen

• betrokkenheidvanouders.

Interventiesvoorkinderenenjeugdigen

Enkeleinterventiesgerichtophetverminderenvanovergewichtbijkinderenenjeugdigenzijn:

• LekkerFit!Basisonderwijs

• RealFit

• JOGG

• Cool2BFit8-13jaar

• EU-Schoolfruit-engroenteprogramma

• Smaaklessen

• LEFF

• DeGezondeBasisschoolvandeToekomst

• ClubFit4

• LekkerFit!Lespakket

• LekkerFit!Opdedagopvang

• FitGaaf!

• TigersopRecept

RealFit

RealFitiseenerkendeinterventiemetgoedeaanwijzingenvooreffectiviteit.RealFitisontwikkeldvoor jongerentussende13en18jaarmetovergewichtenheeftalsdoelomeenafnameofstabilisatievanhun overgewichttebewerkstelligen.Binnendezeinterventieisgekozenvooreencombinatievanbeweeglessen envoedingslessen.RealFitbestaatuiteenintake,dertienbeweeglessen,drievoedingslessenenvier individueleconsultenmeteendiëtisteeneenpsychologieprogrammavantienlessen.Deouderparticipatie omvatdriebijeenkomstenvanelktweeuur.Deinterventiekangoedbinneneenfitnesscentrumworden gehouden,maarRealFitkanookschoolgebondenaangebodenworden.

HetdoelvanRealFitisdatjongerenindeleeftijdvan13tot18jaarzichmetbehulpvandemethodemet demethodeRealFitactiefinzettenomeenafnameofstabilisatievanhunovergewichttebewerkstelligen.

JOGG:jongerenopgezondgewicht

EenanderprogrammadataandachtvraagtvoorgezondgewichtisJOGG:JongerenOpGezondGewicht. DeJOGG-aanpakiseenlokale,integraleenduurzameaanpakgerichtopjongerenvan0tot19jaarenhun omgeving(ouders,school,fysiekeomgevingenzovoort).MetdeJOGG-aanpakzettenlokalesamenwerkingen tussenprivateenpubliekepartijenzichinvooreengezondergewichtonderjongeren.Beetjebijbeetje wordtdeomgevingveranderd:degezondekeuswordtweernormaal.Degemeenteheeftderegiefunctie. Almeerdan100gemeentengebruikendeJOGG-aanpak.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

HetdoelvanJOGGluidt: ‘Wijstrevennaareensamenlevingwaarinallekinderenenjongerenwonen,leren, recreërenenwerkenineenomgevingwaarineengezondeleefstijldenormaalstezaakvandewereldis.’

JOGG

Eengezondejeugdbegintbijeengezondeomgeving.JOGGrichtzichopdeleefomgevingwaarkinderen enjongerenveelkomen:thuis,buurt,school,sport,vrijetijd,werken(online)media.

JOGGwildatallekinderenenjongerenopgroeienineenomgevingdieuitnodigttotbewegenenaandacht heeftvoorgezondevoeding.Dezetweethema’sstaancentraalinalleomgevingenwaarinJOGGactiefis. Zevormendeleidraadvoorhetinzettenvanconcreteprogramma’sentoolsdiedelokaleleefstijltransitie mogelijkmaken.ZomakenalleJOGG-gemeentenzichhardvoormeerbewegenengezondevoeding.

Bron:https://jogg.nl/jogg-aanpak

JOGGrichtzichop:

• Thuis

• Buurt

• School

• Sport

• Vrijetijd

• Werk

• Media

Inaldiesituatiesstreeftmennaareengezondeomgeving,metvolopmogelijkhedenomgezondteeten entebewegen.ZozettenmethetAkkoordGezondeVoedingopScholenbedrijvenzichinomhetaanbod vanetenendrinkenopscholengezondertemaken.

VoordesporverenigingeniserhetprogrammaJOGG-Teamfitontwikkeld.VoorheenwasditdeGezonde Sportkantine.Erzijnalmeerdan2000sportlocatiesbijditprogrammaaangesloten.

Graagrechtenaanvragen.Bron:https://jogg.nl/jogg-aanpak JOGGSchool.

Bekijkhetfilmpje'BrandvideoJOGG-Samenmakenwegezondgewoon!'.

Leesdeverdiepingsstof'DepijlersvandeJOGG-aanpak'.

Interventiesvoorvolwassenenenouderen

Erzijnnauwelijksspecifiekeinterventiesgerichtopdeaanpakvanovergewichtbijvolwassenen.Welzijn ergecombineerdeleefstijlinterventiesdieookeffecthebbenophetgewicht.Erkanhierbijgedachtworden aaninterventiesalsSLIMMER,CooLendeBeweegkuur.

Voorouderenofmensenmeteenchronischeaandoeningzijnerooknietveelspecifiekeinterventies.Enkele andereprogramma’szijn:

• BeweegkuurGLI

• SLIMMER

• CooL

• EuroFIT

• SMARTsize

• ProMuscleindePraktijk

• SamenSportiefinBeweging

• KeerDiabetes2om

• LieverBewegendanMoe

Gecombineerdeleefstijlinterventie

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Eengecombineerdeleefstijlinterventie(GLI)iseenprogrammavoormensenmetovergewichtofobesitas.Een GLIhelptmensenbijeengedragsverandering.Hetisvoormensenmetovergewichtofobesitasbelangrijk omeengezondeleefstijltebereikenenvooraltebehouden.OpdezepaginaleggenweuitwateenGLI inhoudt,voorwiehetisenwelkevoorwaardenerzijnomeenGLIvergoedtekrijgenuithetbasispakket vandezorgverzekering.

WatiseenGLI?

EenGLIiseenprogrammawaarinmensenadviesenbegeleidingkrijgenover:

• gezondevoeding;

• gezondeeetgewoontes;

• gezondbewegen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

DeGLIisgerichtopeengedragsveranderingomeengezondeleefstijltebereikenentebehouden.EenGLI duurt2jaar.EenGLIbestaatuitgroepsbijeenkomstenenindividuelebegeleidingdoorzorgverleners.Het aantalgroepsbijeenkomstenensessiesvoorindividuelebegeleidingverschiltperprogramma.

VoorwieiseenGLIbedoeld?

NietiedereenmetovergewichtkomtinaanmerkingvooreenGLI.Devolgendeverzekerdenkunneneen GLIkrijgen:

• VerzekerdenmeteenBMItussen25en30incombinatiemeteengrotebuikomvang(≥ 88cmvoor vrouwen; ≥ 102cmvoormannen).

• VerzekerdenmeteenBMIvanaf25énmeteenverhoogdrisicoopeenofmeerziektendiemet overgewichtsamenhangen,zoalshart-envaatziektenofdiabetestype2.

• VerzekerdenmeteenBMIvanaf30(ookmet ‘normale’ buikomvang).Voordelaatstegroepgeldtdat dezematevanovergewichtoverhetalgemeenalsobesitasgekwalificeerdwordt.

WanneerkaneenGLIvanuithetbasispakketwordenvergoed?

ErzijnverschillendeGLI-programma’s.Eenprogrammakanwordenvergoeddoordezorgverzekeraarals hetisopgenomenopdewebsitevanLoketgezondlevenvanhetRIVM.Neemaltijdeerstcontactopmet uwzorgverzekeraarvoordevoorwaardenvoorvergoeding.

Bron:https://www.zorginstituutnederland.nl/Verzekerde+zorg/gecombineerde-leefstijlinterventie-gli-zvw

Slimmer

DeInterventieSLIMMERisgerichtopvolwassenenenouderenmetovergewichteneenverhoogdrisicoop diabetestype2.Bovendienrichtmenzichmetditprogrammaopmensenmetobesitas(BMItussende30 ende40).Huisartsenenpraktijkondersteunersspelenbijdescreeningendoorverwijzingeenbelangrijke rol.Hetdoelvandezeinterventieishetverbeterenvandeleefstijl,metnamegerichtopgezonderevoeding enmeerbewegen.Daarmeewilmeneenbijdrageleverenaandegezondheidinbredezin.Hetgaathierbij ookomsocialeaspectenenomdekwaliteitvanleven.Deinterventiestartmeteenperiodevanzesmaanden, waarbijaandachtisvoorvoedingenbeweging.Daarnastarthetuitstroomprogrammavan18maanden, waarbijdeelnemersbegeleidwordennaarlokaalsport-enbeweegaanbodenondersteunddoorterugkomenmonitoringsmomenten.

Bekijkhetfilmpje'SLIMMERGLI:ervaringendeelnemers'.

Deleefstijlcoach

Alsleefstijlcoachorganiseerjeofvoerjeeenaantalvandegenoemdeinterventiesuit.Hetkanzijndatje ditdoetvanuitdegemeente,hetonderwijs,desportverenigingofanderesportaanbieders,zoalseen fitnesscentrum.Hetkanookzijndatjemensendiewillenafvallenverwijstnaareenvandeveleinterventies. Hetisookmogelijkdatjeiemandeenpersoonlijkadviesgeeftomaftevallen.Zorgdatjebijeencomplex probleem,bijvoorbeeldingevalvanernstigovergewicht,samenwerktmeteendiëtisten/offysiotherapeut.

Overgewichtenobesitaszijnvaakhetgevolgvaneenlangdurigeperiodevanlevenmeteenongezonde leefstijl.Meestalspeleninactiviteitenongezondevoedingeenbelangrijkerolengaathetomeenpatroon dataljarenlangbestaat.Hetislogischdatjedatnietineenpaarwekenverandert.Mensennalatendenken overdevoordelenennadelenvanhetoudeennieuwegedragkanhelpen.Daarnaastishetstellenvan

concretedoeleneneenduidelijkplanvanaanpakvanbelang.Motiverendegesprekvoeringiseen veelgebruiktemethodeommensenmetovergewichtenobesitastebegeleiden.Watditinhoudtenandere motivatietechniekenleesjeinhetthemaovergedragsverandering.

Voormensenmetovergewichtenobesitasisbewegenvaaknieuw,onbekend.Hierdoorzijnzijvaakonzeker overhuneigenbeweeggedragenzienzeeenomgevingwaarbewogenwordtvaakalsconfronterend.Het isdaaromvaakprettigomdiemensentebenaderenvanuithetperspectiefvanwatzijwélkunnen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht22 Interventievoorkinderen

Eenbasisschoolwilgraagwatdoenaanhetovergewichtvandeschoolkinderen.Zewillengebruikmaken vaneenvandebestaandeinterventies.

a. Maakeenoverzichtvangeschikteinterventies.

b. Komttoteenaanbevelingvoordemeestgeschikteinterventie(s)voordezeschool.

Opdracht23 JOGG

a. WaarstaatJOGGvoor?

b. Uitwelklandkomtdezeaanpakoorspronkelijk?

c. Geefeenomschrijvingvandedoelgroep,hetdoelendeinhoudvanJOGG.

d. GanaofjouwgemeenteookeenJOGG-gemeenteis.

Opdracht24 Interventiesvoorouderen

Devolgendeinterventieszijngerichtophetbestrijdenvanovergewichtbijouderen:

• BeweegkuurGLI

• SLIMMER

• CooL

• EuroFIT

• SMARTsize

• ProMuscleindePraktijk

• SamenSportiefinBeweging

• SamenSportiefAfvallen

• KeerDiabetes2om

• LieverBewegendanMoe

Kieseenvandezevijfinterventiesenbeschrijfdedoelgroep,hetdoelendeinhoudvanhetprogramma.

7.8Afvallen

Alsleefstijlcoachmoetjeopdehoogtezijnvandeverschillenderichtlijnendieerophetgebiedvanhet behandelenvanovergewichtzijn.Voordathetonderwerpafvallenendeenergiebalansaandeordekomen, wordteerstkortopdierichtlijneningegaan.

Richtlijn

VoordebehandelingvanovergewichtisdeRichtlijnDiagnostiekenbehandelingvanobesitasbijvolwassenen enkinderenbelangrijk.DeZorgstandaardObesitasisgebaseerdopdezerichtlijn.Debehandelingvan overgewichtenobesitashangtafvanhetrisicoprofiel.DitwordtbepaalddoordehoogtevandeBMI,de buikomvang,risicofactorenenbijkomendeaandoeningen(comorbiditeit).Dezefactorenbepalenhet gewichtsgerelateerdegezondheidsrisico.

Bekijkdewebsite'PartnerschapOvergewicht'.

PiramidemetniveausvanGGRmetbijbehorendepreventieniveausenaanpakvolgenssteppedcareen matchedcarebijkinderen(PON).

• GGR:Hetgewichtgerelateerdgezondheidsrisicogeeftaaninwelkematehetgezondheidsrisicoverhoogd is.DezemaatwordtbepaalddoordeBMIincombinatiemetdeaanwezigheidvanrisicofactorenvoor eenbepaaldeaandoeningofvanalgediagnosticeerdecomorbideaandoeningen.

• LichtverhoogdGGR:Kernvanhetaanbodvoorkinderenenhunouderszijn ‘individueleadviezen’

• Matig,sterkenextreemverhoogdGGR:Erwordtuitgegaanvaneen ‘GLI-kort’ alseerstestap/inzet.Als hetnodigis,wordentijdensdebehandelingextramodulesingezet(ookbijGLIenGLI+).

• Deindividueleadviezenbestaanuitophetkindenzijngezintoegesnedenadviezenovereengezonde leefstijlenzijngebaseerdopderichtlijnenovergoedevoedingendeNederlandseNormGezond Bewegen.Dezeadviezenkunnenzowelindividueelalsingroepsverbandwordengegeven.

• DeGLIkort(korte,gecombineerdeleefstijlinterventie)iseenkortdurendegezinsgerichte groepsinterventieopwijkniveaugerichtopvoeding,bewegenengedragsverandering.

• DeGLI(gecombineerdeleefstijlinterventie)bestaatuitinterventiesgerichtopvoedingenbewegen metaandachtvoorgedragsverandering.Dezorgbestaatuiteenintensievebehandelfasevanéénjaar, eenonderhoudsfasevandebehandelingvanéénjaarenbegeleidingvooronbepaaldetijd.

• DeGLI+(intensievegecombineerdeleefstijlinterventie)heefteenhogereintensiteitmetandereaccenten dandeGLI.OpnamekanonderdeelvandeGLI+zijn.

Energiebalans

Jegewichtheeftallestemakenmetjeenergiebalans.Verbruikjemeerdanjeaankilocalorieëndoorvoeding binnenkrijgt,danvaljeaf.Verbruikjeminderdanjeeet,dankomjeaan.Afvallenkunjedusoptwee manierendoen:meergaanverbruiken(actieverworden,meerbewegen)ofmindereten/drinken.Aanbeide bestedenweaandacht.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Eerstgaanweinophoeiemanddieafwilvallenditkandoendooractieverteworden.Ditheeftbetrekking opdealledaagseactiviteitenenopsportbeoefening.Daarnabestedenweaandachtaanhoejehetbestje voedingspatroonkuntaanpassenomaftevallen.Vooreengoedeaanpakishetechterbelangrijkdatbeide aspectenwordenaangepakt,dusminderen/ofanderseten(mindercalorieën)énmeerbewegen.Datzie jedanookterugindeGecombineerdeLeefstijlinterventie(GLI)waarbijvoedingenbewegenbeidenworden aangepakt.

Afvallendooractieverteworden

Hetenergieverbruikwordtbepaalddoor:

• deruststofwisseling

• dagelijksactiviteitenpatroon

• sportbeoefening.

Ruststofwisseling

Deruststofwisselingwordtondermeerbepaalddoorlengte,gewichtenleeftijd.Doormeerlichaamsgewicht neemtjeruststofwisselingtoe.Ditverklaartwaaromditalsjeafvalt,naverloopvantijdsteedsminder wordt.Grofwegkunjezeggendatmetelkekilogramdiejelichterwordt,deruststofwisselingmetvijftien kilocalorieënafneemt.Deruststofwisselingneemtafmetdeleeftijd.Ditverklaartwaaromouderendie evenveelblijvenbewegenenhetzelfdeblijveneten,tochlangzaammaarzekereenbeetjeaankomen.

Dagelijksactiviteitenpatroon

Voorhetmerendeelvandemensenmetovergewichtdiewillenafvallen,zitdegrootstewinstinhetdagelijks activiteitenpatroon.Ditwordtookwelhetphysicalactivitylevel(PAL)genoemd.Iemanddieoverdaginactief iseneenzittendberoepheeft,komtopeenPAL-waardevan1,2.Steldatdezepersooneenruststofwisseling heeftvan1800kcal,dankomthijdoorzijndagelijkseactiviteitenopeentotaalvan2160kcal.Alshetop deeenofanderemanierluktomdagelijkswatactieverteworden,kandePAL-waardeoplopentot1,5tot 1,6.

DePAL-waardeverhogenkanondermeerdoor:

• regelmatigtegaanstaan

• regelmatigdetraptenemen

• deautotewassen

• stofzuigen

• tuinieren

• mindertezitten

• regelmatigwandelen

• regelmatigfietsen.

Hetverbruikvandezepersoonkomtdaarmeeopcirca2800kcal.Datiseenwinstvanruim600kcal.Alsje dezewinstmetsportenwiltbehalen,betekentdatdagelijksongeveereenuurjoggen.

Dagelijkseactiviteitenenafvallen

• Dagelijksvijftrappenop-enaflopengeeftnavijfjaareengewichtsverliesvanongeveer2kilo.

• Dagelijkseenuurwandelenlevertnavijfjaareengewichtsverliesvanongeveer9kilo.

• Dagelijkseenuurfietsenlevertnavijfjaareengewichtsverliesvanongeveer14kilo.

Bron:Watisnugezond?M.B.Katan.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Matig-intensiefbewegen

Uitsteedsmeeronderzoekblijktdatafvallendoorintensieftesportentottegenvallenderesultatenleidt. Zobleekuiteenonderzoekdatkinderendieeenhalfuurtoteenuurextragymlesperschooldagkregen, dagelijksmaarvierminutenmeerbewogendandeanderekinderen.Hetmerendeelvandekinderenhad deneigingomdeextrabeweegtijdopschooltecompenseren.Ditgeldtvooreengrootdeelookvoorvoeding naintensieveinspanning.Jelichaamsnaktkennelijknaeenfikseinspanningnaardecalorieëndiehetdoor bewegingiskwijtgeraakt.Diemoetenwordengecompenseerdendusstijgtdeeetlust.

DeMaastrichtsebewegingswetenschapperHansSavelberghieldenkelejarengeledeneenlezingmetals titel ‘Slenterjegezond’.Hijdeeddaarinverslagvaneenonderzoekonderstudentendiedrieverschillende regimesvanbewegenmoestenvolgen.Hetgroteverschilwasdezittijd.Zomochteengroepdezittijd(14

tot16uur)meteenuurverminderendoortesporten.Eengroepkreegeenslenterregimevoorgeschreven. Erwerdnietgesport,maardedeelnemersmoestenvijfuurlangstaan,lopenofslenteren.Nabloedonderzoek bleekdezelaatstegroepbeduidendmeergezondheidswinstgeboekttehebbendandesportgroep.Het uurtjesportenbleeknauwelijkseffecttehebbenophetrisicoophart-envaatziektenendiabetes.

Voordeleefstijlcoachisditbelangrijkeinformatie.Veelmensenmet(ernstig)overgewichtstaannegatief tegenoversporten,maarhebbeninveelgevalleneenpositieverehoudingtenaanzienvanmatig-intensieve bewegingsactiviteiten.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Matig-intensieveactiviteiten

Metbetrekkingtotlichaamsgewichtspelenmatigintensieveactiviteiteneenbelangrijkereroldanintensieve activiteiten.Matigintensieveactiviteitenkunnenveellangerwordenuitgevoerdendragendaardoorbij aaneengroterdeelvanhettotaalenergiegebruikdanintensieveactiviteiten.

Bron:www.volksgezondheidenzorg.info

Sportbeoefening

Uiteraardkunjeookgewichtverliezendoortesporten.Voormensenmetforsovergewichtisditvaakeen hogedrempel.Voorhenzijnzekerinhetbeginmatigintensieveactiviteitengeschikter.Veelmensendieaf willenvallen,meldenzichaanbijeenfitnesscentrum.Hetadviesisdanmeestalomvooreencombinatie tekiezenvancardiotrainingenkrachttraining.Watdemeestgeschiktesportenzijnenhoehet trainingsprogrammaerpreciesuitziet,isafhankelijkvandeernstvanhetovergewichtenvande belastbaarheidvandepersoon.Opgrondhiervanwordtmomenteelgewerktaanhetopstellenvan zogenaamdebeweegzorgprofielen.

Beweegzorgprofielen

Bijovergewichtwordenvijfbeweegzorgprofielenonderscheiden:

• Beweegzorgprofiel1

MensenmeteenBMItussen25en30dievoldoendebewegen.Dezemensenhebbengeenextra begeleidingnodig.

• Beweegzorgprofiel2

MensenmeteenBMItussende25en30diegeenlasthebbenvananderelichamelijkeofpsychische klachten.Dezemensenkunnengoedgeholpenwordenbinnenhetregulieresportaanbod.

• Beweegzorgprofiel3

Hierbijgaathetommensenmetovergewichtofobesitasbijwiesprakeisvanlichtelichamelijkeen/of psychischeklachten.Hetgaatomgoedtrainbareencoachbaremensen.Bewegenondersupervisie vaneenleefstijlcoachofandereprofessionals(fysiotherapeut)wordtinditgevalaanbevolen.

• Beweegzorgprofiel4

Bijdezegroepissprakevan(ernstig)overgewichtofobesitasincombinatiemeternstigelichamelijke en/ofpsychischeklachten.Bijdezegroepishetadviesomonderdirecttoezichtvaneenprofessional (fysiotherapeut,sportarts)tesporten.

• Beweegzorgprofiel5

Bijdezemensenisdeproblematiekzogroot,datzeaangewezenzijnopsportenbewegenineen klinischesetting(revalidatiecentrum).

Cardioenkracht

Aanvankelijkwerdmensenmetovergewichtgeadviseerdomdagelijkstenminsteeenuurmatigintensief tebewegen.Inmiddelsisditadviesbijgesteldeniserookaandachtvoorkrachttraining.Krachttrainingis belangrijk,omdatdittoteentoenameleidtvanspiermassa.Spierengebruikenveelenergieenverbranden inrustlichaamsvet.Hoegroterjespiermassa,destemeervetjeverbrandt.Dooreengroterespiermassa neemtjebasaalmetabolismedustoe.Spierenverbruikenongeveertienkeerzoveelenergiealslichaamsvet. Erbestaanschattingendateenkilospierdagelijksongeveerhonderdkilocalorieënverbruikt.Valjeaf

zonderkrachttraining,danbetekentditgemiddelddatjebijeenverliesvanvierkilo,eenkilospier-en orgaanweefselkwijtraakt.Hierdoordaaltdestofwisselingbijafvallenenwordtverderafvallensteeds moeilijker.Wieaankrachttrainingdoetbeperktditverlies.

Inmiddelsishetiedereenwelduidelijkdathetbijsuccesvolafvallengaatomeencombinatievan cardiotrainingenkrachttraining.Ditleverteenverbeteringopvanhetlichaamsgewichtende lichaamssamenstelling.

Derichtlijnenzijndanookalsvolgtaangepast:

• verdeeldoverminimaalvijfdagenperweek300minutenaerobeactiviteit,waarvantwee-totdriemaal perweek20tot30minutenintensieveaerobeactiviteitenendeoverigeaerobeactiviteitenopmatig intensiefniveau

• tweemaalperweek20minutenspier(kracht)training.

Krachttraining

Tijdenseenkrachttrainingkunjewel450Kcalverbrandenineenuur.Ditisveelminderdaneenuur cardiotrainingofeenuurwielrennen.Tijdensdatsoorttrainingenkunjewel600tot800Kcalverbranden. Datisdusveelmeer.Maarnaeenkrachttrainingtreedthetzogenaamdekickback-effectop.Je energieverbruikblijftnaeenuurkrachttrainingtotwel30uurverhoogd.Tijdensdie30uurverbruikenje spierenmeercalorieëndandatjehadverbruiktomteherstellenvaneencardiotraining.

Bron:www.nlbewustgezond.nl/afvallen-door-krachttraining.

Leesdeverdiepingsstof'Afterburn'.

Sport

Hoeveelenergiejeverbruiktbijsportbeoefening,hangtafvandeaardenintensiteitvandesport.Hoeveel calorieënjeverbrandt,hangtookafvanjegewicht.Erbestaandanooktabellendieaangevenhoeveelkcal jeverbrandtperkilogramlichaamsgewichtperuur.Zoverbruikjebijaerobicsongeveer6kcalperkg/uur. Vooriemandvanzestigkilobetekentditdathijnaeenuuraerobics360Kcalheeftverbruikt.Opinternet zijndiversetabellenmethetenergieverbruiktevinden.Nietaltijdisdeintensiteitaangegeven.Bijwielrennen enhardlopenisditwelhetgeval,maarbijvoorbeeldbijbadminton,tennisenhandbalniet.Voorhet energieverbruikmaakthetnatuurlijkveeluitofjeditrecreatiefdoetofprestatief.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Afvallendoorhetvoedingspatroonaantepassen

Alsjemeereetdandatjeverbruikt,komjeaan.Hetmaaktweiniguitofjenuteveelkoolhydraten,vetten, eiwittenofalcoholgebruikt.Uiteindelijkwordthetallemaalomgezetinvet.Inveelgevallengaataankomen heelgeleidelijk.KatanlaatinzijnboekWatisnugezond?ziendatbepaaldeeenvoudigegewoontesopde langetermijntoteenflinkegewichtstoenamekunnenleiden.Zoleverthetdrinkenvaneenblikjefrisdrank perdagnavijfjaareengewichtstoenamevanongeveer8kiloop.Vijfjaarlangdagelijkseenblikjebiermet eenzakjechipsdoetjeongeveer16kiloaankomen.Gelukkiggeldthetomgekeerdeook.Doorbepaalde eetgewoonteslangdurigachterwegentelaten,valjeaf.

Overafvallenenhetaldannietvolgenvanheelveelverschillendediëten,lopendemeningenbehoorlijk uiteen.Wegaankortinopdeinvloedvanspecifiekediëten.Vervolgenssluitenweaanbijdemeningvan hetVoedingscentrumoverhoejehetbestafkuntvallen.

Intermittentfasting

Samenvatting

Intermittentfastingiseenvormvanafwisselendvasten.Bekendevormenvanintermittentfastingzijnom dedagvastenenperiodiekvasten.Intermittentfastingkangunstigegezondheidseffectenhebbenen effectiefzijnvoorgewichtsverlies.Hetisnietbekendofhetgewichtsverliesopdelangetermijndoorwerkt. Langetermijneffectenopgezondheidzijnonvoldoendebekend.

Omschrijving

Bekendevormenvanintermittentfasting(afwisselendvasten)zijnomdedagvastenenperiodiekvasten. Omdedagvastenhoudtindatjedeenedagheelweinigeet(minderdan25%vanjeenergiebehoefte) afgewisseldmeteendagwaaropjeallesmageten.Periodiekvastenhoudtindatje1tot2dagenperweek vasten5tot6dagenperweekniet.Daarnaasthebjeooknogvastengedurendeeenbepaaldaantaluren perdag.Eenbekendvoorbeeldhiervanisderamadan.

Bron:www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/intermittent-vasten.aspx

Amerikaansehartstichtingwaarschuwtvoorvasten,kans opvoortijdigoverlijden(maart2024)

Dagdelenofzelfsmeerderedagennikseten:celebritieseninfluencersprijzenintermittentfasting-periodiek vasten-aanalsdémanieromfitengezondteblijven.Maarvolgensnieuwonderzoekishetwaarschijnlijk nietgoedvoorje.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Vroegerwasvastenvooraleenreligieusritueel,ofeengevolgvanvoedseltekorten,maartoen wetenschappersontdektendatvasteneenpositiefeffectkanhebbenopdespijsverteringendeconditie vanmuizen,werdheteentrend.

InmiddelsprijzenonderanderenTeslabaasElonMusk,zangeresBeyoncéensocialitesdeKardashianshet dieetaan.Sommigemensenetenmeerderedagenniets,ofmaaréénmaaltijdperdag.Demeestenkiezen vooreenvormwaarbijzeachtuurlangmogenetenenzestienuurniet.

Langstlopendeonderzoek

InopdrachtvandeAmerikaansehartstichtingvolgdenwetenschappersuitondermeerShanghai20.000 Amerikanendiehunmaaltijdenbinnenachtuurnamen.Hetonderzoekduurde15jaarenishetlangstlopende onderzoeknaarhetdieettotnutoe.Deuitkomstenzijnnognietdoorvakgenotenbeoordeeldennogniet ineenvakbladgepubliceerd.

Deonderzoekersontdektendatlangdurigperiodiekvastendekansomteoverlijdenaanhartziektenmet 91procentverhoogt.Bijmensenmetbestaandegezondheidsproblemenwashetrisicoopoverlijdenaan eenhartziekteofberoerte66procenthoger.Mensenmetkankeroverledeneerderaanhunziektewanneer zeperiodiekvasttendanmensenmeteennormaaleetpatroon.

Minderspiermassa

Hetonderzoekverklaartnietdirectwaaromhetdieetkanleidentotverhoogdegezondheidsrisico's.De onderzoekersontdektenweldatmensendieperiodiekvastenminderspiermassahebbenvergelekenmet mensendiehunmaaltijdenoverdedagspreiden.Datbleekookuiteerderonderzoek.Minderspiermassa kanvolgensdeonderzoekersleidentoteenlagerelevensverwachting.

Periodiekvastenkanwelhelpenmetafvallen.Datleidtbijmensenmetovergewichttoteenlagerebloeddruk eneenlagercholesterolgehalteopdekortetermijn,zeggendeonderzoekers.Maaropdelangetermijn moetenmensenwel"uiterstvoorzichtigzijn"metvasten,zegtonderzoekerVictorZhongtegenThe WashingtonPost.Vooralmensendiehart-envaatziektenofkankerhebben,moetenvolgenshemgoed nadenkenvoordatzeeraanbeginnen.

Bron:

https://nos.nl/artikel/2513387-amerikaanse-hartstichting-waarschuwt-voor-vasten-kans-op-voortijdig-overlijden

Diëten

Erzijnheelveelverschillendediëten.Demeestediëtenzijngerichtopeeninnamevanminderdan1700 kilocalorieën.Belangrijkbijhettoepassenvaneendieetisdathetverschiltussendeactueleinnamevan hetaantalkilocalorieënenhetaantalkilocalorieënvanhettevolgendieetniettegrootis.Wanneerditwel hetgevalis,bestaatdekansdatjehetzogenaamde ‘taperingeffect’ krijgt.Ditbetekentdathetlichaam meervoedingsstoffengaatopnemendannormaal,omdatheteentijdmeteentekortheeftgezeten.Hierdoor hetkrijgjehet ‘jojo-effect’.Daarnaastgaathetbijdezezogenaamde ‘crashdiëten’ ineersteinstantieom vochtverliesenafbraakvanspierweefsel.

Demeestevoedingsdeskundigenzijnheterwelovereensdathetvolgenvaneenbepaalddieetgeenzin heeft.Watjeookdoet,afvalleniseenkwestievaneenlagerecalorie-inname.Mindersuikerofminder vetten,datmaaktnietuit.DehoogleraarEdwinMarimangeefteenaantaltipsomverantwoordaftevallen:

• Beperkdeeiwitinnameniet.Datzorgtervoordatjenietteveelspiermassaverliest.

• Erzijnvoedingsmiddelendieeenextraimpulsvoorgewichtsverlieskunnenzijn,zoalsrodepeperen groenethee.Dezeeffectenmoetenechternietoverdrevenworden.

• Hetlijkteropdatdevoedingsmiddelenmeteenlageglycemischeindextoteenietsgroterekansop gewichtsverliesleiden,maarookditeffectisgering.

• Uitonderzoekblijktgeenverschiltussenlangzaamensnelafvallen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Dieetkurenenafslankmiddelen

Indeloopvandejarenzijntalvanveelbelovendedieetkurenontwikkeld.Deeenmeteennogmooiere naamdandeandere:Hollywooddieet,sherry-kuur,puntendieet,dr.Atkinsdieet,Montignac, ‘Eenleven langfit’ enzovoort.Keeropkeerwordenernieuwekurenbedachtdiebijvoorkeurdoorbekendemensen (politici,filmsterren,popzangers)beproefdzijn.Aldezediëtenhebbengemeendatzenietgerichtzijnop hetlangdurigveranderenvanheteetgedrag.Zezijneenzijdig,misleidendensomsduur.

Behalvekurenwordenertelkensnieuweafslankmiddelenopdemarktgebracht.Vaakgaanditsoort productenvergezeldvanfoldersmetindrukwekkendeonderzoekenenvoorbeeldenvanderesultatendie jemethetproductkuntbereiken.Bijnadereinspectieblijktdeonderbouwingzwakenblijkendemiddelen geenresultaattegeven.Sommigezijnzelfsriskantvoordegezondheid.

Bron:NellekeStegeman(Voedingbijgezondheidenziekte-boek).

Leesdeverdiepingsstof'Maagband'.

HetVoedingscentrum

HetVoedingscentrumgeefteenaantaltipsomopgewichtteblijvenenomaftevallen.Detipsomop (gezond)gewichtteblijvenzijn:

1.Eetnietmeerdanjenodighebt.DatbereikjedoorvoldoendeteetenuitdeSchijfvanVijfennietteveel teetenvanproductendiebuitendeSchijfvanVijfstaan.Drinkookzominmogelijkenergierijkedranken zoalsfrisdrank,vruchtensapenzuivelmettoegevoegdsuiker.Kiesvooralvoorwaterentheeenkoffie zondersuiker.

2.Beweegvoldoende.Hoemeerjebeweegt,hoemeerenergiejeverbruikt.

3.Weegjezelf.Jekuntkijkenofjijinbalansbentdoorjezelfeenkeerperweekopeenvastmomentte wegen.Iedereenschommeltongeveereenkiloinlichaamsgewicht.Benjetweeofdriekiloaangekomen? KijkdanofjewatminderkuntetenvandeproductenbuitendeSchijfvanVijfofwatmeerkuntbewegen. Somskomjemaarheellangzaamaan,bijvoorbeeldeenkiloperjaar.Naeenaantaljaarisdatwélveel.

DetipsdiehetVoedingscentrumgeeftmetbetrekkingtotafvallenzijn:

1.Steleenduidelijkenrealistischdoel.Hetisrealistischengezondomeenhalvekilototéénkiloper weekaftevallen.Wiljetienkiloafvallen,trekdaardantwintigwekenvooruit.

2.Blijfgezondengevarieerdeten.

3.Gebruikdriehoofdmaaltijden.Eengoeddagmenubestaatuitdriehoofdmaaltijdenennietmeerdan drietotvierkeerietstussendoor.Slageenontbijt,lunchofwarmemaaltijdover.Neemdetijdomte etenengenietervan.

4.Slikvitaminesenmineralen.Indeafvalfaseishetsomslastigomallevitaminesenmineralenbinnen tekrijgen.Gebruikdaaroméénsupplementwaarallesinzit.

5.Beweegregelmatig.Lichaamsbeweginghelptbijhetafvallen,maardegrotenadrukligtopminder eten.Bewegenisnietalleenzwetenindesportschool,voetballenoftennissen,maarookdagelijkse bezighedenalswandelen,dehonduitlatenentuinieren.Omaftevallenismeerinspanningnodig daneenhalfuurperdag.Beweeg45tot60minutenperdagenditliefstopalledagenvandeweek.

6.Bereidjevooropmomentenvanzondigen.Enkeletipsopditpuntzijn:

– Eetjetoetjenietdirectnadewarmemaaltijd.

– Vangde ‘4uurdip’ opmeteenkopjebouillon,inplaatsvanmetkoek,chipsofsnoep.

– Gebruikalstussendoortjeeenplakontbijtkoek,rijstwafeloflangevinger.

– Alsjeeennootjeofchipseet,doeditdanineenbakjeenzetnietdehelezakoptafel.

– Snackmetrauwkost.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

– Blijfbijeenfeestjenietindebuurtvandeaangebodenlekkernijenstaan.

– Verteljevriendenenkennissendatjeaanhetafvallenbentenmoeitehebtmetverleidingen.

7.Weegjeeensperweek.Weegjetijdenshetafvallennietvakerdaneensperweekopeenvasttijdstip. Hetvoorkeursmomentisindeochtend,natoiletbezoek.Gebruiksteedsdezelfdeweegschaal.

8. Gebruikdevoorgeschrevendagmenu’s.Voormannenzijnerdagmenu’svan1800kcalenvoorvrouwen van1500kcal.DezereceptenzijntevindeninhetboekjevanhetVoedingscentrumAllesoverafvallen.

9.Doejeboodschappenbewust.Vergelijketikettenopvoedingswaarde(verzadigdvet,onverzadigd vet,koolhydraten,eiwitten,calorieën).Gebruikeenboodschappenlijstje,zodatjegeenonnodige productenkooptendoeboodschappenmeteengoedgevuldemaag.

10. Gebruikdecaloriewegwijzer.Omhetaantalcalorieënvanproductentebepalen,kunjegebruikmaken vandecaloriewegwijzer.

11.Kookzelf.Doorzelftekokenhebjehetgebruikvanbijvoorbeeldvetendehoeveelheidzoutzelfin dehand.Weegdehoeveelheidvoorafaf.Alsjemeerkooktdannoodzakelijk,kunjeindeverleiding komenhettochopteeten.

12.Maakgebruikvaneenbalansdag.Eenbalansdagiseendagmindernaeendagmeer.Alsjeeenkeer overdeschreefbentgegaan,losjeditopdoordevolgendedagminderteetenenmeertebewegen.

13.Gebruikeenkleinerbord.Doorhetgebruikvaneenkleinerbordlijktdatwatjeopscheptmeer.Het gebruikvankleinbestekkanookhelpenomrustigerteeten.

14.Drinkwater.Jekrijgtongemerktveelkilocalorieënbinnendoorhetdrinkenvansap,yoghurtdrank offrisdrank.Vervangditdoorwaterofthee.

Bekijkdefilmpjes'Gezondafvallen:hoedoejedat?|Hulplijn#9|Voedingscentrum'en'Filmpje-Top5Tips afvallen|Voedingscentrum'.

Afvallenmetmedicatie

Ookmedicijnenkunneneenbijdrageleverenaanhetprocesvanafvallen.ZozorgthetmedicijnLiraglutide, dieonderdemerknaamSaxendawordtuitgebracht,ervoordathethongergevoelvandepatiëntwordt afgeremd,waardooriemandlangzaamkanafvallen.Vanaf2022wordtditmedicijnvoormensenmeternstig overgewichtvergoed.Erzijnmeermedicijnengerichtopafvallendieindetoekomsttoegelatenworden (NaltrexonenSetmelanotide).

Hetmeestpopulairismomenteeleendiabetesmedicijndatookblijkttewerkenomaftevallen.Hetgaat omOzempic.Ditmedicijniszopopulairdatermomenteeleentekortis.

Deleefstijlcoachenafvallen

Demeestgesteldevraaginverbandmetleefstijlveranderingheefttemakenmetafvallen.Hetisdanook belangrijkomnategaanhoejedezevraagaanpakt.Jesteltvoordecliënteenleefstijlplanopdatgericht isopgewichtsverlies.Jedoorlooptdaarbijdevolgendestappen:

1.Hetinkaartbrengenvanhetvoedingspatroonenhetbeweeggedrag.

Hiervoorkunjeallerleihulpmiddelenalsvoedingsvragenlijsten,logboekenenvragenlijstendiegericht zijnopdeverschillendebeweegnormengebruiken.Indethema'soverdeleefstijlfactorbewegen,de leefstijlfactorvoedingenoverdehealthcheckvindjehiermeerinformatieover.Somsvuljedeze informatieaandoorhettestenenmetenvanbijvoorbeeldhetgewicht,lengte,deBMI,buikomvang, vetpercentage,kracht,uithoudingsvermogenenlenigheid.Opdezemanierkrijgjezichtopde belastbaarheidvandepersoon.

2.Hetanalyserenvanhetvoedingspatroonenhetbeweeggedrag.

Indezefasetrekjeopgrondvandeverkregeninformatieeenconclusiemetbetrekkingtotvoeding enbeweging.Bijvoorbeeldoverdesterkeenmindersterkepuntenvanhetvoedingspatroonenhet beweeggedrag.

3.Hetstellenvandoelen.

Opbasisvandeanalysekomjesamenmetdecliënttothetformulerenvanconcretedoelen.Deze doelenkunnenbetrekkinghebbenopgewichtsverlies,voedingspatroonenbewegingsgedrag.

4.Opstellenvaneenconcreetplanenformulerenvanadviezen.

Opbasisvandebeginsituatie-analyse(stap1en2)endegeformuleerdedoelen,steljeeenplanop. Ditplankanonderanderebestaanuitconcretevoedings-enbeweegadviezen.Ditkunnenalgemene adviezenzijn,zoalsdievanhetVoedingscentrum,maarookspecifiekgeldenvoordeindividuele cliënt.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

5.Uitvoerenvanhetplan.

Vervolgenswordtgestartmetdeuitvoeringvanhetplan.Hetmonitorenvanhetresultaatishierbij belangrijk.Somsmoetendedoelentussentijdsbijgesteldworden.Voorhetmonitorenvande voortuitgangzijnsteedsmeerappsbeschikbaarvoorzowelgewicht,voedingalsbewegen.

6.Evaluerenvanhetplan.

Infeitedoejeditdoorhetmonitorenvandevooruitgangvoortdurend.Tochishetbelangrijkomdit ookaanheteindetedoen.Voorzoweldecliëntalsdeleefstijlcoachkanditleerpuntenopleveren.

Bekijkhetfilmpje'BeweegKuur;AfvallenmetLeefstijlcoachingslaataan'.

Makenvanverstandigekeuzes

Inhetthemaovervoedingvindjeinformatieoverproductenmetveelenmetminderkilocalorieën.Voor mensenishetvaaklastigomhelemaalgeentussendoortjesoflekkernijenmeertegebruiken.Maarálsje hetdandoet,maakthetwelveeluitwatjedaneet.Indetheorieovergezondevoedingkunjelezendat hetveeluitmaaktofjetijdenseenfeestjeeenvruchtenvlaaitjeeetofeenstukmokkataart.Datgeldtook voorJapansemixtenopzichtevanbijvoorbeeldchipsenvooreenkroketinplaatsvaneenkaassoufflé. Voordeleefstijlcoachishetbelangrijkommensendieafwillenvallenofgezonderwillenetenhieropattent temaken.Hetgaateromdatjemensenhelptbijhetmakenvanverstandigekeuzesenhetbiedenvan gezonde(ofminderongezonde)alternatieven.

Opdracht25 Energiebalans

Leguitwateronderdeenergiebalanswordtverstaan.

Opdracht26 Ruststofwisseling

a. Leguitwateronderderuststofwisselingwordtverstaan.

b. Leguitwatergebeurtmetderuststofwisselingalsjeafvalt.

Opdracht27 Alex

Alexheeftforsovergewichtenwilgraagafvallen.Hijvraagzichafwathijhetbestkandoen:overdagwat actieverproberentewordenofafentoeeenkeersporten.

a. FormuleereenadviesvoorAlex.

b. Maakaandehandvaneenrekenvoorbeeldduidelijkdataandachtbestedenaanhetdagelijks activiteitenpatroonmeestalmeereffectheeftdansporten.

Opdracht28 Krachtencardio

a. Leguitwaaromhetbelangrijkisombijdewenstotafvallenzowelkracht-alscardiotrainingtedoen.

b. Zoekopinterneteenartikeldathetbelangaangeeftvankrachttrainingbijafvallen.Geefeenkorte samenvattingvanhetartikel.

Opdracht29 Afvallendoorsport

Emmaiseenvrouwvan42meteenBMIvan31.Zeweegt86kilo.Zewilgraagafvallenenishiervoorgaan joggen.Zedoetdatdriekeerindeweekeenhalfuur.HoeveelkilocalorieënverbruiktEmmaextraperweek doorditjoggen?

Opdracht30 Diëtenenafslankmiddelen

Dezeopdrachtkunjehetbestineengroepjemaken.

a. Inventariseermetdehelegroepdemeestbekendediëtenenafslankmiddelen.

b. Verdeeldediëtenen/ofafslankmiddelenoverdegroepjes.

c. Geefeenbeschrijvingvanhetdieetofhetafslankmiddel.

d. Beschrijfde(beloofde)effectenvanhetdieetofhetafslankmiddel.

e. Geefjeeigenmening.

f. Presenteerderesultatenaandegroep.

Opdracht31 Tipsomaftevallen

BekijkalletipsdiehetVoedingscentrumgeeftomaftevallen,indetheorieoverafvallen.

a. Noteerdevijftipswaarvanjijdenktdatdiehetbelangrijkstzijn.

b. Vergelijkjouwresultaatmetdatvaneenoftweeanderestudenten.

Opdracht32 Leefstijlplanopstellen

Steleenleefstijlplanopvooriemanddiegraagwilafvallen.Doorloopdevolgendestappen:

1.Brenghetvoedingspatroonenhetbeweeggedraginkaart.

2.Analyseerhetvoedingspatroonenhetbeweeggedrag.

3.Formuleersamenmetdepersoonconcretedoelen.

4.Steleenconcreetplanopenformuleeradviezen.

Waarschijnlijkishetuitvoerenenevaluerenvanhetplannietmogelijk.Ditzoujeeventueelbinnendestage uitkunnenvoeren.

Opdracht33 Leerdoelen

a. Kijknaardeleerdoelenvanditthema.Beschrijfkortofjedeleerdoelenbereikthebt.Alsjenietalle leerdoelenvolledigbereikthebt,geefdanaanopwelkemanierjeditalsnogkuntdoen.

b. Vuldebeoordelingin.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

Jekuntdebegrippenovergewichtenobesitasbeschrijven.

JekuntdesituatieomtrentovergewichtenobesitasinNederlandbeschrijven.

Jekuntdebelangrijksteoorzakenvanovergewichtbeschrijven.

Jekuntdegezondheidsrisico'svanovergewichtbeschrijven.

Jekuntovergewichtvaststellen.

Jekunteenleefstijl-enbeweegprogrammavoormensenmetovergewicht opstellenenuitvoeren.

Jekunteenadviesmetbetrekkingtotafvallenopstellen.

7.9Verdiepingsstof-Invloedvanhormonen

Corticosteroïdenzijnhormonenvandebijnierschorsdiehetvastleggenvanhetvetinhetlichaambevorderen. Alserteveelvandezehormonenwordengeproduceerd,ofalsdezehormonenalsgeneesmiddelworden gegeven,ontstaatovergewicht.

Dehypothalamusregistreertnormaalgesprokenhoeveelvetonslichaaminvoorraadheeftdoorde hoeveelheidleptine,eenhormoonuithetvetweefsel,temeten.Alserveranderingenzijninhetleptinegen ofindeleptinereceptor,danregistreertdehypothalamusdeafwezigheidvanvetweefselenwordtmen voortdurendaangezettoteten.

Hethormooninsulineregelthetbloedglucosegehalte.Alsditlaagis,geeftdateenhongergevoel.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Ghrelineiseenhormoondatindemaagwordtgeproduceerdenaanzettoteten.Afwijkingenkunnenleiden totovergewicht.

Serotonineiseenneurotransmitterdiehetverzadigingscentrumstimuleert.Eentekortaanserotonineleidt totteveeleten.

Oestrogenenspeleneenrolbijderegulatievanhongerenverzadiging.Sommigevrouwenetenenkele dagenvoordemenstruatiemeer,omdathetoestrogeengehaltedanverhoogdis.

7.10Verdiepingsstof-Stressenstofwisseling

Stresskandestofwisselingvanvrouwenvertragenentotgewichtstoenameleiden.Datblijktuiteen onderzoekvanOhioStateUniversity.

Aanhetonderzoekdeden58vrouwenvangemiddeld53jaarmee.

Zekwamentweekeernaardekliniekomeenmaaltijdvan930kilocalorieëntenuttigendievergelijkbaar wasmeteensnellefastfood-hap,zoalshamburgersmetfriet.

Deenemaaltijdbevatteveelverzadigdvet,deanderemeeronverzadigdvet.Daarnaastwerdgevraagd hoeveelzeinde24uurvoordemaaltijdhaddenbewogen,hoezezichgevoeldhaddenenoferstressvolle dingenwarengebeurd.

Energieverbruik

Vlakvoordemaaltijdmochtendedeelneemsterseenhalfuuruitrustenenwerdhunenergieverbruik gemeten.Nahetetenwerdzevenuurlanghunmetabolismegemetenaandehandvanhunin-en uitgeademdeluchtenhunbloedwaarden.

Vrouwendiededagvoordemaaltijdlasthaddengehadvanstress,bleken104calorieënminderteverbruiken danontspannendeelneemsters.Bovendienhaddendegestrestevrouwenmeerinsulineinhunbloed,wat bijdraagtaandeopslagvanvet.Welkemaaltijdzehaddengegeten,maakteweiniguit.

Goedevoorbereiding

“Wewetendatwestressfactorennietaltijdkunnenvermijden,maarjekuntjewelvoorbereidendoor gezondevoedingindekoelkastklaartehebbenstaan.Dankunjedaarnaargrijpenalsjegestrestbent,in plaatsvannaareenmakkelijke,vetrijkemaaltijd”,zegtMarthaBelury,eenvandeonderzoekers.

Deresultatenvanhetonderzoekzijngepubliceerdinhettijdschrift BiologicalPsychiatry

7.11Verdiepingsstof-Emotie-etersenexterne eters

Erkomtsteedsmeerbewijsvoordeinvloedvanpsychischeensocialefactorenophetontstaanvan overgewicht.Hetgaatdanbijvoorbeeldoverpersoonlijkheidskenmerkenofattitudes.Bijhetetenspelen emotieseenbelangrijkerol.Erzijnverschillendetypenetersteonderscheiden,waaronderemotie-eters enexterneeters.Emotie-eterslatenhunvoedingsgewoontensterkbeïnvloedendoorstemmingen.Sommigen etenmeeromzichzelfbeterofgelukkigertevoelen,anderenjuistminder.Bijexterneetersspelenemoties geenrol.Zijetenvooralalszeetenzien.Devoortdurendebeschikbaarheidvanvoedingin ‘deobesogene

samenleving’,maakthetjuistvoordezeexterneeterszeermoeilijkeomcontroleoverheteigeneetgedrag tehouden.Helaasbestaaneralleencross-sectioneleverbandentussenovergewichtenpsychosociale gezondheid,waardooronbekendisofpsychosocialeproblemendeoorzaakofhetgevolgzijn.

Bron: www.volksgezondheidenzorg.info.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

7.12Verdiepingsstof-Depijlersvande JOGG-aanpak

AchterdeJOGG-aanpakschuilteengedegen,strategischprogramma.Metdezevijfpijlerscreërenwevoor deelnemendegemeentendevoorwaardenvoorsuccesvanhaarlokaleinitiatieven.

1.Politiek-bestuurlijkdraagvlak.Gezondgewicht,alsonderdeelvaneengezondeleefstijl,heefteen belangrijkeplaatsinhetcollegeprogramma.Burgemeesterenwethouderszijnenthousiast,bekend metenbetrokkenbijdeJOGG¬-beweging.Beleidzorgtvooreenvruchtbarebodemvoorlokale initiatieven.

2.Publiek-privatesamenwerking.LokalebedrijvenwordennauwbetrokkenbijdeJOGG-aanpak.Ze denkenmeeinhetprojectteam,leverencommunicatiekrachtendragenactiefen/offinancieelbij aanactiviteiten.

3.Binnensocialemarketingleerjedooronderzoekjedoelgroepechtkennen.Jeleerthuntaalspreken enbegrijptwathundrijft.Datgeeftinzichtinhoejehungedragduurzaamkuntveranderen.Een JOGG-gemeentepastdeprincipesvansocialemarketingtoeopdelokalesituatieenwordthierin ondersteunddoordelandelijkestichting.

4.Wetenschappelijkebegeleidingenevaluatie.EenJOGG-gemeentegebruiktdemeesteffectieve interventiesenmeetheteffecthiervan.Daarnaastwordthetprocesgemetenenwaarnodig bijgestuurd.UiteraardwordtookdeBMIvandekinderengemetenomdaarvantelerenensucces aantetonen.

5.Verbindingpreventieenzorg.IneenJOGG-gemeentesignaleren(zorg)professionalsovergewichtin eenvroegstadium.Dezorgisgoedopelkaarafgestemdenjongerendiezorgnodighebben,komen directopdejuisteplekterecht.

7.13Verdiepingsstof-Afterburn

Hetlichaamblijftookindefasevanherstelnadeinspanningmeerenergiedaninrustgebruiken.Ditheet deafterburnenkomtvoortuitde ‘excesspost-exerciseoxygenconsumption’ (EPOC).Dithoudtindatje ooknainspanningmeerzuurstofverbruikt.Voorwaardevandezeinspanningisweldatdezemethoge intensiteitgedaanmoetworden.Ditkaneenintervaltrainingzijnmaarookeenaaneengeslotentraining zonderrust.Jegaatinkortetijdhetlichaamflinkbelastenwaardoordesnelleenergievoorradenuitput raken.Hetlichaamwilzichnadetrainingzosnelmogelijkherstellenengebruikthiervoordevetvoorraad vanhetlichaam.Hierdoorverbrandjedusnadetrainingvet.

7.14Verdiepingsstof-Maagband

Mensenmeternstigovergewicht(BMI40>)komeninNederlandinaanmerkingvooreenmaagband.Door middelvaneenchirurgischeingreepwordteraanheteindvandeslokdarm,netvoorbijdemaagingang, eenbandaangebracht.Dezebandverdeeltdemaagineengrotereneenkleinergedeelte.Dekleineremaag zalhetvoedseleerstmoetenverwerkenwaardoorjesnellereen ‘vol’ gevoelkrijgt.Indebandziteen opblaasbareballon,deartskandeballongroterofkleinermakenenzodusbepalenhoeveeljekunteten. Wanneerjesnellervolzitendusminderkuntetenzuljeookminderkilocalorieënbinnenkrijgenendus afvallen.Omeenmaagbandaantebrengenisdusweleenoperatienodigendatisdusnietgeheelzonder risico’s.

7.15Begrippen

[Cvc:begrippenlijstinvoegen]

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

THEMA8

GEZONDHEIDENGEZONDHEIDSGEDRAG

Inhoudthema

• Gezondheidengezondheidsgedrag

• Geslachtengezondheid

COPYRIGHTBOOM

• Sociaal-economischestatusengezondheid

• Verdiepingsstof

• Begrippen

CONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Ditthemagaatoverwatgezondheidisenwelkefactorenonzegezondheidbepalen.Erbestaanverschillende visiesopgezondheid.Sommigenzienhungezondheidalstoeval,alsietswaarjenauwelijksinvloedop hebt.Anderenbenadrukkendeeigenverantwoordelijkheidmetbetrekkingtotdegezondheid.

Verschillendefactorenblijkenvaninvloedopjegezondheid.Zospelenhetgeslachtende sociaal-economischestatuseenbelangrijkerol.Dezeonderwerpenzijnvoornamelijkuitgewerktomte latenzienhoedeverschillendefactorendieeenrolspelenbijjegezondheidmetelkaarsamenhangen. Dezesamenhangkomtooktotuitdrukkinginhet biopsychosociaal modeldatveel gezondheidswetenschappersaanhangen.

Relatiemetwerkproces

Hetthema ‘Gezondheidengezondheidsgedrag'heeftmetnameeenrelatiemetwerkprocesP3-K1-W2: Stelteenleefstijl-enbeweegprogrammaopenP3-K1-W3:Voerteenleefstijl-enbeweegprogrammauit.

Leerdoelen

• Jekunteenomschrijvinggevenvanhetbegripgezondheid.

• Jekuntomschrijvenwaterbedoeldwordtmetgezondheidalscompetentie.

• Jekunthetconcept'positievegezondheid'beschrijven.

• Jekuntdebelangrijkstefactorenbeschrijvendieonzegezondheidbepalen.

• Jekuntderelatiebeschrijventussengeslachtengezondheid.

• Jekuntderelatiebeschrijventussensociaaleconomischestatusengezondheid.

8.1Casus

Opdracht1 Casus

*R>1,0betekentdathetgezondheidsprobleemofdegezondheidsdeterminantmeervoorkomtonder laagopgeleidendanonderhoogopgeleiden(hoehogerhetgetal,destesterkerhetverband).

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Kennis

a. Watwordtbedoeldmethetbegripsociaal-economisch?

b. Inditverbandwordtookdetermsociaal-economischestatus(SES)gebruikt.Watwordtdanverstaan ondereenlageeneenhogeSES?

c. Geefeenkorteomschrijvingvandeviergenoemdegezondheidsproblemen.

d. Wanneerspreekjevanhogebloeddruk?

e. Wanneerspreekjevanovergewicht?

f. Wanneerspreekjevanobesitas?

g. Wanneerisersprakevanzwaaralcoholgebruik?Hoeveelmoetjedangemiddelddrinken?

h. Verklaarwaaromdiabetesmellitusopvallendvakervoorkomtbijlaagopgeleidendanbijhoogopgeleiden.

i. Verklaarwaarom(eenvan)deanderedriegezondheidsproblemenopvallendvakervoorkomenbij laagopgeleidendanbijhoogopgeleiden.

j. Verklaarwaaromobesitasenovergewichtvakervoorkomenbijlaagopgeleidendanbijhoogopgeleiden.

ObesitasenovergewichtkomtvakervoordoordatmensenmeteenlageSESgemiddeldgenomen mindergezondetenenminderbewegen.Daarnaastspeeltdeomgevingookeenrol.

k. Verklaarwaaromrokenenzwaaralcoholgebruikvakervoorkomenbijlaagopgeleidendanbij hoogopgeleiden.

8.2Gezondheidengezondheidsgedrag Watisgezondheid?

Ditthemagaatovergedragsveranderingendanspeciaaloverhetveranderenvanhetgedragmetbetrekking totdegezondheid.Deeerstevraagdiedanopkomt,iswatereigenlijkverstaanwordtondergezondheid. Uitonderzoekblijktdatdeomschrijvingdiemensenvangezondheidgeven,afhangtvanhuneigen gezondheidssituatie.Mensenmeteenziekteofaandoeningbeschrijvengezondheidalsdeafwezigheidvan ziekte,symptomenofklachten.Gezondemensensprekeninverbandmetgezondheidoverlichamelijke fitheidenvitaliteit.DeWereldgezondheidsorganisatie(WHO)omschrijftgezondheidalseentoestandvan volledigfysiek,mentaalensociaalwelzijnennietslechtsdeafwezigheidvanziekte.

Steedsvakerwordtgezondheidnietbeschrevenalseenbepaaldetoestandofsituatie,maaralseen vaardigheidofcompetentie.Gezondheidwordtdanomschrevenalsdevaardigheiddievanbelangisom jefysiek,mentaalensociaalweltebevinden.Daarnaastwordtgezondheidomschrevenalseenfunctie. Gezondheidwordtdangezienalshetvermogenomtakenteverrichten,datwilzeggendatjeinstaatbent tedoenwatjewilt,zonderdatjebelemmerdwordtdooreenslechtegezondheidofdoorlichamelijke beperkingen.

Watisgezondheid?

Gezondheidzienwetegenwoordigalshetvermogenvanmensenzichaantepassenaanalleomstandigheden inhetleveneneeneigenregieteblijvenvoeren.Eenomschrijvingdieprimaaansluitbijdetijdwaarinwij leven.

Bron:www.ggdzeeland.nl.

Gezondheidalstoevalengezondheidalscompetentie

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Devisieopgezondheidalscompetentieoffunctiesluitaanbijtweevisiesopgezondheiddiejekunt onderscheiden,namelijk:

1.gezondheidalstoeval

2.gezondheidalscompetentie.

Gezondheidalstoeval

Mensendiehungezondheidzienalstoeval,zijnvanmeningdatjegeeninvloedkunthebbenopjeeigen gezondheid.Ziektenenaandoeningenoverkomenjeenditberustoptoeval.Jebentdanookniet verantwoordelijkvoorjeeigengezondheidenooknietvoordepreventievanbepaaldeaandoeningen. Externefactorenbepalenjegezondheidendaarbijhorentoevalenhet(nood)lotdatjekantreffen.Deze mensenzijneveneensvanmeningdatjegezondblijvenofgezondwordenooknietkuntleren.Gezondheid isietswaarjegeengripophebtenwatjeoverkomt.Voordeleefstijlcoachishetbelangrijkomdezevisie opgezondheidteherkennenenteproberendezelangzaammaarzekeromtebuigen.

Gezondheidalscompetentie

Binnendezeopvattingbenjezelfverantwoordelijkvoorjegezondheidenvoordepreventievanbepaalde ziektenenaandoeningen.Jehebtdusduidelijkinvloedopjeeigengezondheiddoorbijvoorbeeldvoldoende tebewegen,nietterokenengoedteeten.Bovendienwordterbinnendezevisievanuitgegaandatgezond blijvenofgezondwordenietsisdatjekuntleren.Jehebtervaardighedenvoornodig,maardiekaniedereen zicheigenmaken.

Gezondheidalscompetentie:jehebtzelfinvloedopjegezondheid.

OnderzoekBlaxter

EenbekendonderzoeknaarwatweverstaanondergezondheidisgedaandoorBlaxter.Hijsteldemensen devolgendevragen:

• Denkaaniemanddieheelgezondis:

– Aanwiedenkje?(geefeenomschrijving,geennaamnoteren)

– Watishaar/zijnleeftijdongeveer?

– Waaromnoemjedezepersoongezond?

– Vindjijjezelfgezond?

– Inwelkopzichtbenaderjijwel/nietdepersoondiejeingedachtehebt?

– Watzijndebelangrijksteovereenkomstenenverschillen?

GezondheidvolgensHuber

MachteldHuberwasvanmeningdatdedefinitievangezondheidvandeWHOnietmeervoldeedenkwam meteennieuweopvattingovergezondheid:

'Gezondheidalshetvermogenzichaantepasseneneeneigenregietevoeren,inhetlichtvandefysieke, emotioneleensocialeuitdagingenvanhetleven.'

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Positievegezondheid

Dezebenaderingvangezondheid,wordtookwelpositievegezondheidgenoemd.

Determpositievegezondheidstaatvooreenbredekijkopgezondheidenwelbevinden.Hierinwordt gezondheidnietmeeralseenvaststaandietsbeschouwd,maaralshetvermogenvanmensenomzichaan tepassen,enzelfderegietevoerenoverhunwelbevinden.

Bekijkhetfilmpje'Positievegezondheid'.

Zesdimensies

VolgensHuberisdenieuwedefinitievangezondheidteverdeleninzesdimensies:

1.Lichaamsfuncties

2.Mentaalwelbevinden

3.Zingeving

4.Kwaliteitvanleven

5.Sociaal-maatschappelijke participatie

6.Dagelijksfunctioneren

Vervolgenszijndezedimensiesweeronderteverdeleninverschillendeaspecten.

Onderlichaamsfunctiesvallenonderandere:

• jegezondvoelen

• fitheid

• klachten,pijn

• slapen

• eten

• conditie

• bewegen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bijzingevinghoren:

• zinvolleven

• levenslust

• idealenwillenbereiken

• vertrouwenhebben

• accepteren

• dankbaarheid

• blijvenleren

Aandehandvandezezesdimensiesendegegevenonderverdeling,kunjedegezondheidvaniemandin kaartbrengen.Hiervoorzijnverschillendetestsenvragenlijstenontworpen.

Bekijkvragenlijstopdewebsite'MijnPositieveGezondheid'.

Leesdeverdiepingsstof'Multidimensionalhealthlocusofcontrol(MHLC)'.

Ervarenvangezondheid

Alsleefstijlcoachkrijgjetemakenmethetverschiltussen(on)gezondzijnenje(on)gezondvoelen.Sommige mensenzijnobjectiefgeziennietzogezond,maarvoelenzichditwel.Ookhetomgekeerdekomjetegen. Devraagiswaardatverschilvandaankomtenopwelkemaniermensenhuneigengezondheidervaren. Jijkuntiemandwelongezondvinden,maaralsdiepersoondatzelfanderservaart,wordtgedragsverandering tocheenlastigverhaal.

Deervarengezondheidheetookwelsubjectievegezondheidofgezondheidsbeleving.Deaspectendie mensenkoppelenaanhoezedeeigengezondheidervarenvarieertperpersoon.Enkeleaspectendiein verbandmetdeervarengezondheidwordengebrachtzijn:

• ziekten

• lichamelijkebeperkingenenhandicaps

• fitheid,vermoeidheid

• depressievegevoelens.

• leefstijlfactoren(voeding,rokenenbewegen).

Eenvoorbeeldvanderollendiedeleefstijlfactorenbepalen,blijktuituitsprakenals:'Ikfietsiederedag, dusikbengezond', ‘Ikeetveelgroenteenfruit,dusikbengezond’

Voordeleefstijlcoachishetbelangrijkomteachterhalenopgrondvanwelkeaspecteniemandzijn gezondheidbeoordeelt.Ditkanaanknopingspuntenbiedenvoorgedragsverandering.

Demeestemensenvoelenzichgezond

Hetmerendeelvandebevolkingin2012,datwilzeggen79%vandemannenen74%vandevrouwen, beoordeeltdeeigengezondheidalsgoedofzeergoed.Maarerzijnverschillentussenbevolkingsgroepen. Hetpercentagepersonendatdegezondheidals(zeer)goedbeoordeeltisrelatiefhoogonderpersonentot 30jaar,mannen,personendiegetrouwdzijnofsamenwonen(zowelmetalszonderkinderen),personen inhogeresociaal-economischeklassenenautochtonen.Nederlandersvoelenzichgezonderdandemeeste andereEuropeanen.

Eenrelatiefgrootdeelvandepersonenmetdiabetesmellitus,eenernstigeofhardnekkigedarmstoornis ofeenhart-ofvaatziekterapporteerteenslechtegezondheid.Indebevolkingishetgrootstedeelvande ervarenongezondheidtewijtenaanaandoeningenzoalsartroseofchronischegewrichtsontsteking,aan eenernstigeofhardnekkigeaandoeningaanrug,nek,schouder,elleboog,polsofhand,aanslechtziendheid enaanastmaofCOPD.

Bron:www.nationaalkompas.nl/gezondheid-en-ziekte.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Ervarengezondheidensterfte

Ervarengezondheidiseensterkevoorspellervansterfte.Hoeslechteriemandzijnofhaareigengezondheid ervaart,hoehogerdekansopoverlijden.Ineersteinstantielijktditopmerkelijk.Hieruitblijktdatmensen hungezondheidheelaardiginkunnenschatten.Bovendienwegenmensenallerleizakenalspsychisch welbevinden,stress,vooruitgangofjuistachteruitgangmeeenkijkenzenietalleennaardeobjectieve gezondheidsmaten.

Welkefactorenbepalenonzegezondheid?

Eengrootaantalfactorenbepaaltonzegezondheid.Jekuntvoordebenaderingkiezenwaarbijjeuitgaat vanenerzijdsdeinvloedvan ‘nature’ enanderzijdsvan ‘nurture’.Erzijnverschillendevoorbeeldenbekend vanmensendieheelgezondlevenentochrondhunzestigstelevensjaareenhartinfarctkrijgen.Waarschijnlijk spelenhierbijaanlegfactoreneenbelangrijkerol.

Modelvolksgezondheidsonderzoek

Erbestaanverschillendemodellenomdezefactoreninkaarttebrengen.Binnenonderzoeknaarde volksgezondheidwordenderisicofactorenvaakverdeeldindevolgendedriegroepen:

1.leefstijlfactorenengedrag

2.omgevingsfactoren

3.persoonskenmerken.

Bijdeleefstijlfactorenmoetjedenkenaanbewegen,roken,alcoholgebruik,voedingenontspanning.Bij deomgevingsfactorengaathetzowelomdefysiekealsdesocialeomgeving.Defysiekeomgevingheeft onderanderetemakenmetgeluidsoverlastenluchtverontreiniging.Denkhierbijaanhetgevaarvande uitstootvanfijnstof.Desocialeomgevingheefttemakenmetdesteundiejealdannietervaartuitde omgevingvoorgezondofjuistongezondgedrag.Ophetvmboiserveelmeersocialesteunomteroken danophetvwo.Bijdepersoonskenmerkengaathetvooralomerfelijkheidenpersoonlijkheidskenmerken.

Biopsychosociaalmodel

Eenandermodeldatdegezondheidsbepalendefactoreninkaartbrengt,ishetbiopsychosociaalmodel. Waarommenseneenbepaaldeaandoeningofziektekrijgen,isnietaltijdduidelijk.Insommigegevallen gaathetomeeningewikkeldsamenspelvanlichamelijke,psychischeensocialefactoren.Hierbijkunje denkenaanhetontwikkelenvaneenlongaandoeningalsastma.Hierbijspelenuiteraardlichamelijke factoreneenrol.Tochwordtdeernsteveneensbeïnvloeddoorpsychischefactorenalsstress,gevoelens vandepressiviteiteneigenwaarde.Ookdesocialeomgevingkaneenrolspelen,bijvoorbeelddoorderol diedeoudersinditgevalspelen.Positieveaandachtopmomentenvanklachtenofjuisthetnegerenvan deklachten,kanhetziekteprocesbeïnvloeden.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.

Biopsychosociaalmodelvangezondheid.

Bekijkdefilmpjes'Biopsychosocialemodel1'en'Biopsychosocialemodel2'.

Drie-determinantenmodel

Eenandermodelgaatervanuitdatdevolgendedrie determinanten eenbelangrijkerolspelenbijde gezondheid:

1.proximaledeterminanten

2.distaledeterminanten 3.ultiemedeterminanten.

Proximaalisdatwatdichtbijligt.Hierbijgaathetomfactorenalsjepersoonlijkheidendehoudingof attitudediejehebttenaanzienvanrokenofalcoholgebruik.

Distalefactorenliggenwatverdervanjeafendaarhebjewatminderinvloedop.Jekunthierbijdenken aanjesociaal-economischestatusenaanjegeslacht.Totslotspelendeultiemedeterminanteneenrol. Diehebbenvooralbetrekkingopderoldiedeoverheidspeelt.Zoontwikkeltdeoverheidallerlei voorlichtingscampagnesomdegezondheidvanburgerspositieftebeïnvloeden.Ditkanookdoorallerlei accijnsmaatregelen.Zoisdebelastingopdrankenzekeroprookwarenbehoorlijkhoog.Sommigelanden kenneneenzogenaamdevettaks.Hierbijwordtextrabelastinggehevenopongezondeproductenenisde belastingopgezondeproductenjuistverlaagd.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Verhogingbelastingopfrisdrank

Vanaf1januari2024gaatdebelasting(dezogenoemdeverbruiksbelasting)opalcoholvrijedranken,zoals frisdrankenalcoholvrijbieromhoog.Dezedrankenwordendanduurder,zodatmenseneerderkiezenvoor gezonderedranken,zoalswater.Deverbruiksbelastingopmineraalwaterwordtvanaf1januari2024 afgeschaft.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bron:https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/koopkracht/verhoging-belasting-op-frisdrank

Deultiemedeterminantenkomeninhetthemaoverbeleidengezondheidsbeleidaandeorde.Zoprobeert deoverheidgezondekeuzesgemakkelijkekeuzestemaken.Hiernawordtingegaanoptweebelangrijke distaledeterminanten,namelijkgeslachtensociaal-economischestatus.

Opdracht2 Flap-overgezondheid

Dezeopdrachtmaakjeineengroepvanvierstudenten.Elkegroepheefteenflap-overvelenvierstiften. Inhetmiddenvanhetveltekenjeeenvierkant.Vervolgensdeeljederestvanhetvelinviergelijkestukken. Jeflap-overvelzieterdanalsvolgtuit:

a. Elkestudentschrijftinzijneigenstukeenaantalkenmerkenofbegrippendietemakenhebbenmet gezondheid.

b. Bespreeksamendetermendieophetvelstaan.

c. Zetdebelangrijkstekenmerken/begrippeninhetlegevierkantinhetmidden.

d. Hangjevelopenvergelijkjullievelmetdatvandeanderegroepjes.

Opdracht3 Opvattingenovergezondheid

a. Watwordtverstaanondergezondheidalstoeval?

b. Watwordtverstaanondergezondheidalscompetentie?

c. Watishetverschilvoorjoualsleefstijlcoach,alsjeiemandbegeleidtdiezijngezondheidopvatals toevalinvergelijkingmetiemanddiezijngezondheidjuistzietalscompetentie?

Opdracht4 Ervarengezondheid

a. Watwordtverstaanonderervarengezondheid?

b. Welkefactorenspeleneenrolbijhoeiemandzijngezondheidervaart?

c. WatkunjezeggenoverhoedeNederlanderzijngezondheidervaart?

Opdracht5 Modelvolksgezondheid

a. Welkedriecategorieënvandeterminantenbepalenvolgensditmodelonzegezondheid?

b. Geefvanelkecategorietweevoorbeelden.

Opdracht6 Biopsychosociaalmodel

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

a. Leghetbiopsychosociaalmodelinverbandmetgezondheiduit.

b. Geefeenvoorbeeldwaaruitblijktdataldezefactoreneenrolspelen.

Opdracht7 FilmpjeBiopsychosociaalmodel

Bekijkdefilmpjes'Biopsychosocialemodel1'en'Biopsychosocialemodel2'.

Geefeensamenvattingvandeinhoudvandefilmpjes.

Opdracht8 Driedeterminantenmodel

a. Uitwelkedriecategorieënvandeterminantenbestaathetdrie-determinantenmodel?

b. Geefvanelkecategorietweevoorbeelden.

c. Geefeenvoorbeelduitdepraktijkwaaruitblijktdataldezedriedeterminanteneenrolspelen.

8.3Geslachtengezondheid

Distalefactoren

Jegezondheidwordtdoorveelfactorenbepaald.Bijdistalefactorenkunjedenkenaandeinvloedvan etniciteit,geslachtensociaal-economischestatusopdegezondheid.Zoblijkterweldegelijkverbandte zijntussenetniciteitengezondheid.Enkeleconclusieszijn:

• OnderSurinaamseNederlanderskomteenhogeresterfteaandiabetesvoordanonderTurkse, MarokkaanseenAntilliaanseNederlandersenonderautochtonen.

• BijAntilliaans-Nederlandsevrouwenisvooralsprakevaneenhogeresterfteaanperinatale aandoeningen.Ditzijnaandoeningendieontstaantussende24eweekvandezwangerschapende tweedeweeknadegeboorte.

• Marokkaans-,Surinaams-enTurks-Nederlandsevrouwenoverlijdenmindervaakaankankerdan autochtonen.

Geslachtengezondheid

Hetvoorbeeldoverdegezondheidsverschillenopbasisvangeslacht,laatmooizienwelkefactorenallemaal eenrolspelenbijjegezondheidsgedrag.Hetbiopsychosociaalmodelishierinteherkennen.Biologische factoren(onderanderehormonen),psychischefactoren(andersomgaanmetgezondheidsklachten,andere risicoperceptie)ensocialefactoren(arbeidsomstandigheden)speleneenrol.Daarnaastspelenookde leefstijlfactoreneenrol.Voordeleefstijlcoachishetbelangrijkomdewisselwerkingtussendezefactoren tezien.

Delevensverwachtingvanvrouwenligtinhetwestenduidelijkhogerdandievanmannen.In1950wasde gemiddeldelevensverwachtinginNederlandvaneenvrouw72,6jaarenvaneenman70,3.In2000isdit voorvrouwenopgelopennaar80,5envoormannennaar75,5.

In2022wasdelevensverwachting(Hetgemiddeldaantalnogteverwachtenlevensjarenopeenbepaalde leeftijd.)bijgeboorte80,1jaarvoormannenen83,1jaarvoorvrouwen.

Hetverschilinlevensverwachtingbijgeboortetussenmannenenvrouwenisvooraleengevolgvande kleineresterftekansenvoorvrouwenvan65jaarenouder.Opjongereleeftijdstervenook(iets)meer mannendanvrouwen,maarditverschilinsterfteheefteenkleineffectophetgeslachtsverschilinde levensverwachting,omdatopjongeleeftijdrelatiefweinigmensenoverlijden.

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelienS&B.Bron":

https://www.vzinfo.nl/levensverwachting/leeftijd-en-geslacht#:~:text=Levensverwachting%20voor%20mannen%2080%2C1,83%2C1%20jaar%20voor%20vrouwen. Levensverwachting.

Hetverschilingezondejarenisteverwaarlozen.Vrouwenlevendusmeerjareninongezondheid.Alsje vraagtnaarhoevrouwenenmannenhuneigengezondheidervaren,blijktdat22%vandevrouwenen18% vandemannendeeigengezondheidalsmindergoedervaart.Ookraadplegenmannenmindersneleen arts.Bovendienuitenvrouwenvakerlichamelijkeklachtenensymptomen.Jezoukunnenstellendat mannenenvrouwenwatandersmethungezondheidomgaan.Voordeleefstijlcoachishetbelangrijkhier rekeningmeetehouden.Bijmannenmoetjesomswatnadrukkelijkerdoorvragenvoordatzemet lichamelijkeklachtennaarvorenkomen.

Verschilinaandoeningendoodsoorzaakvrouwenenmannen Alsjekijktnaarhetpercentagevrouwenenmannendataaneenbepaaldeaandoeninglijdt,ziejeredelijk groteverschillen.Datgeldtookvoordebelangrijkstedoodsoorzaken.Mannenoverlijdenvakeraankanker envrouwenoverlijdendelaatstejarenwatvakeraanhart-envaatziekten.Vrouwenstervenvakerdoor psychischestoornissendanmannen.Ditkomtvooraldoordatdementiemeerbijvrouwenvoorkomt. Mannenplegenvakerzelfmoordenzijnveelvakerslachtoffervanverkeersongevallenengeweldsmisdrijven danvrouwen.

Doodsoorzaakmannen(2022)

1.Longkanker

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

2.Dementie(ruim5.000)

3.Coronairehartziekten

4.Beroerte

5.Hartfalen

Doodsoorzaakvrouwen(2022)

1.Dementie(ruim10.000)

2.Beroerte

3.Hartfalen

4.Longkanker

5.Ongevallen

Alsjekijktnaardechronischeaandoeningen,dankomendezemeervoorbijvrouwendanbijmannen.Dit geldtmetnamevoordepressie,migraine,artrose,artritis,hogebloedrukenincontinentie.

Meervrouwendanmannenmeteenchronische aandoening

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Indeleeftijdsgroepvan0totenmet14jaarzijnerrelatiefmeerjongensdanmeisjesmeteenchronische aandoening.Indeleeftijdsgroepvan15jaarenouderzijnerjuistrelatiefmeervrouwendanmannenmet eenchronischeaandoening.Indetotalebevolkingzijner,zowelabsoluutalsrelatief,meervrouwendan mannenmeteenchronischeaandoening:4,9miljoenmannen(56%vanallemannen)en5,5miljoenvrouwen (62%vanallevrouwen).

Bron:https://www.vzinfo.nl/chronische-aandoeningen-en-multimorbiditeit/leeftijd-en-geslacht

Verklaringvoordegeslachtsverschillen

Eengrootdeelisteverklarendooraanleg.Zokomendelaatstejarenbijvrouwenzelfsmeerhart-en vaataandoeningenvoordanbijmannen,maarbijmannentredenzeopveeljongereleeftijdop.Ditgeldt metnamevoordecoronairehartziekten.Vandemensendievoorhun65elevensjaaroverlijdenaaneen hartinfarct,isongeveer75%man.Ditgeldtookvoorkankeropjongeleeftijd.Mannentot65jaarhebben 1,5keerzoveelkansomhieraanteoverlijden.

Eenanderbiologischverschilheefttemakenmetdeweerstand.Vrouwenlijkeneengrotereweerstandte hebbentegenziektendanmannen.Dehormonaleverschillentussenmannenenvrouwenspelenhier waarschijnlijkeenrolbij.Zoblijkteruitsommigeonderzoekenookeenhormonaleverklaringtezijnvoor hetverschilindecoronairehartziekten.Oestrogeengaatdebloedstollingtegenenhoudthet cholesterolgehaltevanhetbloedlaag.Dithelpteenhartinfarctvoorkomen.Testosterongeeftjuisteen verhoogdekansopongewenstebloedstolling.

Mannenblijkeneveneensheftigertereagerenopstress.Deconcentratiecortisolstijgtbijhensterkerdan bijvrouwen.Mannenlatenalsgevolgvanstressookeensterkerverhoogdebloeddrukenverhoogd cholesterolgehalteziendanvrouwen.Erzijnonderzoekersdieaantonendatditmeerhetgevolgisvan omgevingsfactorendanvanaanlegfactoren.Zoblijkenmannenenvrouwendiehetzelfdeberoepuitoefenen, ongeveeropdezelfdemaniertereageren.

Rolvanleefstijlfactoren

Degezondheidsverschillentussenmannenenvrouwenkunnenbehalvedooraanleg,ookgedeeltelijk verklaardwordendoordeleefstijlfactoren.Mannenvertonengemiddeldgenomenmeerongezondgedrag danvrouwen.Vrijwelalleleefstijlfactorenvalleninhetnadeeluitvanmannen.Mannenrokenendrinken meerenetenongezonder(etenvooralminderfruitenvolkorenbrood).Watbetreftbewegenishetbeeld afhankelijkvandeleeftijd.Ouderevrouwenbewegenmeerdanmannenvandezelfdeleeftijd.

Deverschillentussenmannenenvrouwenwordenwelkleiner.Vroegerwaservooraleengrootverschilin rookgedrag.Rond1970rooktebijna75%vandemannentegenruim40%vandevrouwen.

Mannenvertonenmeerrisicovolgedrag,watgevolgenkanhebbenvoordegezondheid.Jekunthierbij denkenaandronkenachterhetstuurzitten,deelnemenaansnelheids-enandererisicosporten,zonder gordeloffietshelmrijdenenonveiligvrijen.

Totslotisdegezondheidsbedreigingvoormannengroteralshetgaatomwerkomstandigheden.Vroeger warendieverschillenveelgroterdannu.Denkbijvoorbeeldaanhetwerkenindemijnenmetvoorvele mijnwerkerslongemfyseemtotgevolg.Tochmoetjehetaantalongevallenopdewerkvloervandaagde dagooknietonderschatten.

Leesdeverdiepingsstof'Doorovergewichtmeerongevallenophetwerk'.

Opdracht9 Levensverwachting

a. Watwordterverstaanonderhetbegripgemiddeldelevensverwachting?

b. Watisdegemiddeldelevensverwachtingmomenteel?

c. Watishetverschilingemiddeldelevensverwachtingtussenmannenenvrouwen?

d. Isditverschilaljarenstabielofverandertdit?

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht10 Geslachtsverschil,aandoeningen doodsoorzaak

a. Nietalleaandoeningenkomenevenveelvoorbijmannenalsbijvrouwen.Noteereenaantal aandoeningendiemeervoorkomenbijmannendanbijvrouwen.

b. Noteereenaantalaandoeningendiemeervoorkomenbijvrouwendanbijmannen.

c. Debelangrijkstedoodsoorzakenbijmannenenbijvrouwenzijnverschillend.Geefeenbeschrijving vandegrootsteverschillenindoodsoorzaaktussenmannenenvrouwen.

Opdracht11 Verklaringvoorgeslachtsverschillen

Dezeopdrachtkunjehetbesteineengroepjemaken.

Bepaaldeaandoeningenkomenmeerofmindervoorbijmannendanbijvrouwen.Ookdedoodsoorzaken zijnniethetzelfde.Verklaarmetelkaardezeverschillen.

8.4Sociaal-economischestatusengezondheid

Sociaal-economischestatus

Desociaal-economischestatus(SES)wordtbepaalddooropleidingsniveau,inkomenspositieenfysieke omgeving.IneensamenlevingalsdievanNederlandbeginthetvaakmethetopleidingsniveau.Eenhoger opleidingsniveauleidtmeestaltoteenbeterebaan,dustoteenhogerinkomenenbetere woonomstandigheden.Ookdearbeidsomstandighedenvormenhierbijeenfactordievaninvloedisopde gezondheid.Werkeninstoffigefabrieken,indebouw,indehavenofopkantoorbrengenelkandere gezondheidsrisico’smetzichmee.BinnenhetgezondheidsonderzoekwordtdeSESdeenekeergemeten aandehandvanopleidingendeanderekeernaarinkomenofberoepsniveau(beroepsstatus).Inhet merendeelvanhetonderzoekwordthetopleidingsniveaualsuitgangspuntgenomen.

BijdebesprekingvanderelatietussenSESengezondheidblijkthoedeverschillendegezondheidsbepalende factorenelkaarbeïnvloeden.Eenlageropleidingsniveaukanleidentotminderinzichtinderisico’svan bijvoorbeeldsedentairgedrag,rokenofalcoholgebruik.Eenlagerinkomenleidttotmindermogelijkheden omaangezond,vaakduurder,voedseltekomen.Eenlageropleidingsniveaukangevolgenhebbenvoor bijvoorbeelddeattitudetenaanzienvanbewegen.Minderfinanciëlearmslagmaaktdekansgroterdatje ineenachterstandswijkkomttewonen.Desocialesteunineendergelijkewijkomgezondtelevenis beduidendlagerdanineenwijkmetoverwegendvrijstaandehuizen.

Sociaal-economischestatus

Sociaal-economischestatuswordtbepaalddoordeverdelingvankennis,arbeidenbezit.De sociaal-economischestatusstaatvoordepositievanmensenopdemaatschappelijkeladdermethet daaraanverbondenaanzienenprestige.Sommigemensennemeneenlagerepositieinopde maatschappelijkeladderenandereneenhogere.Ditwordtsocialegelaagdheidofmaatschappelijke ongelijkheidgenoemd.Dezeongelijkheidontstaatdoordatkennis,arbeidenbezitongelijkverdeeldzijn overmensen.Naarmatemensenovermeerofminderkennis,arbeidenbezitbeschikken,nemenzijeen hogereoflagerepositieindemaatschappijin.Mensendieovermeerkennis,arbeidenbezitbeschikken, genietenmeeraanziendanmensendiehiervanminderhebben.

Bron:https://www.vzinfo.nl/

Sociaal-economischestatus,aandoeningenenleefstijl

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

HetverschilingezondheidenookinlevensverwachtingtussenmensenmeteenlageenhogeSESisgroot. Praktisch(laag)opgeleidemannenleven6jaarkorterdanhoogopgeleidemannen.In2022wasde gemiddeldelevensverwachtingvooreenpraktischopgeleideman76.7jaarenbijhoogopgeleidemannen wasdit82.7jaar.Bijvrouwenisditverschil4.8jaar(80.8versus85.6jaar).

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.vzinfo.nl/levensverwachting/opleiding Levensverwachtingenopleidingsniveau.

Kijkjenaardegemiddeldegezondelevensverwachtingdanzijndeverschillennogveelgroter.Onderde gezondelevensverwachtingwordtverstaanhetaantaljarendateenpersoonvaneenbepaaldeleeftijd naarverwachting(nog)ingoedegezondheidzalleven.Bijdemannenishetverschiltussenpraktischen hoogopgeleidruim13jaar.Bijvrouwenzelfsruim15jaar.

Eenbelangrijkeverklaringvoorditverschilisterugtevoerenophetverschilinleefstijl.Mensenmeteen lageSEShebbeneenmindergezondeleefstijl:zerokenendrinkenmeer,etenmindergroentenenfruiten bewegenminder.Ookzijnwoon-enwerkomstandighedenvaakmindergunstigvoordegezondheid.De werkomstandighedenendefysiekeomgevingkomenhiernaaandeorde.

Mensenmeteenpraktischeopleidingzijnongezonderenhebbenmeeraandoeningen Mensenmeteenpraktischeopleidingzijnoverhetalgemeenongezonderdanhoogopgeleiden.Zohebben zevakereenchronischeaandoening.Relatiefgroteverschillentussenopleidingsgroepenzijnervoor lichamelijkebeperkingen,ervarengezondheidengewrichtsaandoeningen.Erisookeenaantalchronische aandoeningendieevenvaakvoorkomenonderlaag-alsonderhoogopgeleiden(psoriasis,kanker, darmstoornissen).

Aandoeningendieduidelijkmeervoorkomenbijmensenmeteenpraktischeopleidingzijn:

• artrose

• reuma

• rugaandoeningen

• vernauwingbloedvatenbuikofbenen

• gehoor-engezichtsbeperkingen

• mobiliteitsbeperkingen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Overgewichtkomteveneensveelvakervoorbijdezegroep.Datgeldtmetnamevoorobesitas(ernstig overgewicht).Obesitaskomtruimtweekeerzovaakvoorbijpraktischopgeleidenalsbijhoogopgeleiden. TotslothebbenmensenmeteenlageSESvakerlastvanhogebloeddrukeneentehoogcholesterolgehalte.

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.vzinfo.nl/overgewicht/opleiding

Overgewichtenopleidingsniveau.

MensenmeteenlageSESzijnnietalleenongezonder,maarbeoordelenhuneigengezondheidooklager danmensenmeteenhogeSES.Zevoelenzichdusookongezonder.Zovoeltbijnazestigprocentvande laagopgeleideouderenzichnietgezond.Desociaal-economischegezondheidsverschillenblijvenaljaren minofmeergelijk.Hetisdusnietzodathetverschilgroterwordt,maarhelaasooknietkleiner.Ditlaatste ondanksdeinspanningenvandeoverheid.OplokaalniveauzijndeGGD’sendegemeentenbelangrijk voordeaanpakvansociaal-economischegezondheidsverschillen(SEGV).Zowordenersteedsmeer wijkgerichteprojectenontwikkeld.

Praktischopgeleidenhebbeneenongezondereleefstijl Erbestaateenduidelijkverbandtussenhetopleidingsniveauendeleefstijl.Ditgeldtminofmeervooralle leefstijlfactoren.Zohangthetrookgedragvanjongerensamenmethetopleidingsniveau.Ophetvmbo-basis rookt5.5%dagelijks,terwijlditophetvwoslechts0.4%is.

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.vzinfo.nl/roken/opleiding Rokennaaropleidingsniveau.

Voorhetalcoholgebruikonderjongerengeldtminofmeerhetzelfde.Alcoholgebruikneemttoenaarmate schoolniveauafneemt.Zokomt bingedrinken ophetvmb-bbij82.9%voor,tegen62.2%ophetvwo.Op hebvmb-bheeft32.2%recentgedronken,terwijlditophetvwo22.2procentis.

Voorvolwassengeldtdatereenduidelijkverbandistussenopleidingsniveauenextreemalcoholgebruik. Ditkomtbijlaagopgeleidemensenveelvakervoor.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron: https://www.vzinfo.nl/alcoholgebruik/opleiding#:~:text=Geen%20opleidingsverschillen%20in%20overmatig%20alcoholgebruik,glazen%20per%20week%20(vrouwen). Rokennaaropleidingsniveau.

Ookvoorwatbetreftvoedingbestaanerverschillentussenpraktischopgeleideenhoogopgeleidemensen. Mensenmeteenpraktischopleidingsniveauscorenzekernietopallerichtlijnengoedevoedinglagerdan hoogopgeleiden.Zevoldoenduidelijkmindervaakaanderichtlijnmetbetrekkingtotfruit,groente,vis envolkorenproducten.

Hetverbandtussenopleidingsniveauenbeweeggedragiseveneenseenduidig.Hoelagerhet opleidingsniveau,destemindererbewogenwordt.

Uitonderzoekuit2023naarhetbeweeggedragin2021blijkenerduidelijkverschillentebestaannaar opleidingsniveau.HogeropgeleidenvoldedenvakeraandeBeweegrichtlijnen(25jaarenouder:53,1%) danmiddelbaar(25jaarenouder:44,3%)enpraktischopgeleiden(25jaarenouder:38,3%).Uitgesplitst naardetweeonderdelenvandeBeweegrichtlijnenvoldedenhogeropgeleidenvakeraandeminimum hoeveelheidminutenmatigtotzwaarintensieveactiviteitendanpraktischopgeleiden.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Figuur6.1magweggelatenworden. Bron:https://www.rivm.nl/publicaties/beweeggedrag-in-2021 Beweeggedragin2021.

Opleidingsniveauengezondheidsvaardigheden HetverschilingezondheidopbasisvanSESwordtnietalleenverklaarddoorhetverschilinleefstijl,maar ookdoorverschilleningezondheidsvaardigheden.Ditbegripvraagtomeentoelichting. GezondheidsvaardighedenzijnvolgenshetNationaalKompasVolksgezondheid:devaardighedenvan individuenominformatieovergezondheidteverkrijgen,tebegrijpen,tebeoordelenentegebruikenbij hetnemenvangezondheidsgerelateerdebeslissingen.

Dezevaardighedenvertoneneenduidelijkerelatiemetsocialeencognitievevaardigheden.Deschadelijke gevolgenvanroken,alcoholgebruik,chronischestressenbepaaldefysiekearbeidsomstandighedenvragen omkennis,inzichtenanalytischvermogen.Hettijdigherkennenvanklachtenendewegwetenbinnenhet inNederlandbestlastigegezondheidszorglandschap,vraageveneensomvooralcognitievevaardigheden. Gezondheidsvaardighedendrageninbelangrijkematebijinwatzelfmanagementvanjegezondheidwordt genoemd.Jebentzelfinstaatombelangrijkemaatregelentenemenomgezondteblijvenofteworden. Inhetvolgendehoofdstukgaanweuitgebreidinopeenbegripdathiermeesamenhangt,namelijkdeeigen effectiviteitofself-efficacy.

Hetzalduidelijkzijndatereenverbandbestaattussenjeopleidingsniveauenjegezondheidsvaardigheden. Mensenmeteenlageropleidingsniveauzijnmindergerichtopgezondheidsinformatie.Mochtdeinformatie henwelbereiken,dankunnenendoenzehiermindermeedanhoogopgeleidemensen.Zohebbenkinderen vanmoedersmeteenlageSESmeerrisicoopproblemenrondomdegeboortedankinderenvanmoeders meteenhogeSES.Hoogopgeleidemoederszijnbetervoorbereid,hebbenmeerinformatieenhebbenmeer enbeterevoorzorgsmaatregelengenomen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hetisbelangrijkdatdeleefstijlcoachhierrekeningmeehoudt.Inlandelijkecampagneseninterventies wordtsteedsvakerrekeninggehoudenmeteenlaagopleidingsniveauenlaaggeletterdheid.Denk bijvoorbeeldaaneenvereenvoudigingvandebijsluiterbijmedicijnen.Ookdeleefstijlcoachzalzijninformatie eenvoudigenconcreetmoetenformuleren.Daarbijishetbelangrijkomdepraktijkconsequentiesmethen tebespreken.Hetlukthenvaaknietdezevertaalslagzelftemaken.

Werkengezondheid

HetverschilingezondheidvanmensenmeteenlageSESwordtgedeeltelijkverklaarddoorde arbeidsomstandigheden.Enerzijdsheeftdatmetdefysiekearbeidsomstandighedentemaken,dieonderdeel uitmakenvandefysiekeomgeving.Jekunthierbijdenkenaanmoetenwerkenineenomgevingmetveel lawaai,uitstootvanchemischestoffen,vochtigeenslechtgeventileerderuimteneneenvergrootrisicoop ongevallen,zoalsindebouw.Daarnaastspeeltookfysiekebelasting,zoalsgeknield,gehurktofmetzware voorwerpenwerken,eenbelangrijkerol.Eenhogefysiekebelastingleidtvooraltotrugproblemenenartrose aanheupenenknieën.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Erduikenooknieuwerisico’svanwerkenop.Denkaanintensiefcomputer-eninternetgebruikenaan allerleibiologischefactorenzoalsbacteriën,virussen,schimmelsenparasieten.Eengoedvoorbeeldhiervan isdeQ-koorts.Alslaatstevoorbeeldkandeblootstellingaannanodeeltjeswordengenoemd.Deze blootstellingwordtinverbandgebrachtmetauto-immuunziektenzoalsreumatoïdeartritis.

Arbeidsongevallen

Perjaarwordengemiddeld240.000slachtoffersvaneenarbeidsongevalmedischbehandeld.Ditaantal ligtindezelfdeordevangroottealshetaantalmedischbehandeldeverkeersslachtoffers.Eenarbeidsongeval iseenongevaldatdooroftijdensdeuitoefeningvanbetaaldearbeid(inloondienstofzelfstandig)plaatsvindt. Ditomvatookongevalleninhetwegverkeerophetwerkoftijdenshetwerk.Woon-werkverkeervaltbuiten dedefinitie.Meestalisletseldooreenarbeidsongevalhetgevolgvancontactmeteenvoorwerp.Hierbij komtletseldoorsnijdendeofstekendevoorwerpenhetmeestvoor,gevolgddoorcontactmeteenbewegend voorwerpenbeknelling.

Dekansopeenarbeidsongevalmetletselenverzuimishetgrootstvoorjongemannen.Mannenzijnruim vierkeervakerhetslachtoffervaneenarbeidsongevalwaarvoorbehandelingopeenafdelingvoor spoedeisendehulpnodigis.Dekansopeenarbeidsongevalmetdodelijkeafloopneemttoemetdeleeftijd enishethoogstvoorwerkendenouderdan65jaar.Debedrijfstakbeïnvloedtdekansoparbeidsongevallen. Indebouw,metaalindustrieenvoedings-engenotmiddelenindustrievallenrelatiefdemeesteslachtoffers per100.000werkenden.DitgeldtvoormensendieopeenSEH-afdelingbehandeldmoetenwordenvoor arbeidsletsel.

Bron:NationaalKompasVolksgezondheid(z.d.).

PraktischopgeleidbetekentinNederlandmeestaldatjeeenbaanhebtdieminderdangemiddeldbetaald wordt.Minderinkomenbeperktjeinhetmakenvanbepaaldekeuzes,zoalsgezondevoeding,regelmatig ontspannendooropvakantietegaan,lidmaatschapvaneensportverenigingofcommerciëlesportaanbieder.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/portrait-asian-mechanic-checking-safety-car-2180535839

Eenanderefactordieeendeelvanhetverbandverklaarttussenwerkengezondheidiswerkgerelateerde stress.Jekuntjedevraagstellenofmensenmeteenlaagbetaaldebaanminderofmeerstresservaren.De ervarenstresshangtvanmeerfactorenafdanalleenhetwerk.Tochblijktwerkeenbelangrijkebronvan stress.Uitonderzoekblijktdatminderinvloedopjewerk,minderzeggenschap,minderautonomieleidt totmeerstress.

Ookhetstatusgevoelspeelteenrolbijhetstressniveau.Jestatuswordtnietalleenbepaalddoorjewerk, maarookdoorjebezittingenalseenhuiseneenauto.Eenlagerestatusleidttoteengeringerematevan zelfvertrouwenenditheefteenverhoogdstressniveautotgevolg.Erwordtmeercortisolaangemaakt.Dit kandanweerinvloedhebbenopdeverschillendeleefstijlfactoren.Alsgevolgvaneenverhoogdstressgevoel isiemandeerdergeneigdomteroken,omalcoholtedrinkenenomveelteeten.Ditgedragisbijapen onderzochtenbevestigd.Apenmeteenlagestatuservarenmeerstressenzijneerdergeneigdtot middelengebruik.

Jezoubijnakunnendenkendatjevoorjegezondheidmaarbeternietkuntwerken,maarhettegendeelis waar:werkenisgezond.Hethebbenvaneenbaanenzelfshetdoenvanvrijwilligerswerkheefteenpositieve invloedopjegezondheid.Dezepositieveeffectenwordentoegeschrevenaankenmerkenvanhetwerkzelf. Werkgeeftzineninhoudaanhetleven,brengtstructuuraanindedagindelingenleidttoteenintensivering vansocialecontacten.Ditblijktookbijherstelzotezijn.Mensendieweergedeeltelijkgaanwerkenherstellen gemiddeldsnellerdanwerknemersdielangziekthuisblijvenzitten.

Fysiekeomgevingengezondheid

Hetbegripfysiekeomgevingkunjeruimopvattenenbevatdevolgendeaspecten:

• dewoonomstandigheden

• defysiekearbeidsomstandigheden

• defysiekebuurtomgeving

• demateriëlelevensstandaard.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Defysiekearbeidsomstandighedenzijnalbesproken.Erbestaateenverbandtussenopleiding,inkomen enwoonomstandigheden.HelaaswonenmensenmeteenlageSESvakerinachterstandsbuurtenenin woningenvanmindereofslechtekwaliteit.Jekunthierbijdenkenaaneenslechtgeïsoleerde,vochtige woning,middenindestadmetveellastvanlawaaienstank.Daarnaastiserindergelijkewijkenvaak mindergroenenzijnerminderrecreatie-enontspanningsmogelijkheden.Bovendienwonendemensen erdichteropelkaarmeteengroterrisicoopinfecties.Dezelaatsteaspectenbehorentotdefysieke buurtomgeving.Demateriëlelevensstandaardheeftvooralmetjefinanciëlesituatietemaken.Voormensen meteenlageSESishetmoeilijkeromgezondekeuzestemaken.Ongezondvoedselisgemiddeldgenomen goedkoperenerisalleengeldvoorhetbasiszorgpakket.Opdezemanierheeftookdefysiekeomgeving eenbelangrijkeinvloedoponzegezondheid.

400miljoenbesparing

AccountskantoorKPMGheeftonlangsvastgestelddatjejaarlijksbijna400miljoenkuntbesparendoor meergroeninNederlandsewijkenaanteleggen.Diebesparingenbestaanvooreendeeluiteenvermindering vandedirectezorgkostenenvooreenanderdeeluiteenverminderingvandekostendiehetbedrijfsleven moetmakenalseenwerknemeruitvalt.Hetiseenforsbedrag.Moeilijkerishetechteromtebepalenwelke investeringerexacttegenovermoetstaanomdezebesparingterealiseren.Wewetenimmersnietprecies hoeveelhetgroenpervierkantemeterkost.Dekostenvangroenkunnennamelijkveelverschillentussen ofzelfsbinnengemeentes.Hiernaastwetenweooknognietwelksoortgroen,inwelkehoeveelhedenen opwelkeplaatsen,hetmeesteffectiefis.

Duidelijkisiniedergevaldatalleenalhetzienvanbeeldenvangroenhelptbijhetherstelvanstress.Uitzicht opeenmuurmetklimopindestadisalbevorderlijkvoordegezondheid.Maarerspelenmeerdere mechanismeneenrol.Zonodigtgroenuittotbewegen,sportenenelkaarontmoeten.Groendempthet verkeerslawaai,hetgaatgeluidsoverlasttegenenhetverbetertdeluchtkwaliteit.

Bron:http://www.binnenlandsbestuur.nl.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Socialesteunengezondheid

Hetlaatsteaspectdateenrolspeeltbijhetverschilingezondheidtussenmensenmeteenlageeneenhoge SESisdesocialeomgevingendanvooraldesocialesteun.

Binnensocialegroeperingenlevenallerleiideeënoverwathoortenniethoort,overwatgezondofniet gezondis.Binneneengezinmethoogopgeleideouders,wonendineenmooiewijk,isveelmeersteunom tegaansportenengezondteetendanbijlaagopgeleideoudersineenachterstandswijk.Dezesocialesteun verklaartookgrotendeelshetgroteverschilinrookgedragtussenvmbo-leerlingenenvwo-leerlingen.Kort doordebochtkunjestellendatalsjerookt,jeerbinnenhetvmbohelemaalbijhoortendatjeeenloser bentalsjeditgedraglaatzienophetvwo.

Voordeleefstijlcoachishetbelangrijkomdesocialesteungoedinteschatten.Wileenkindafvallen,dan isondersteuningvanuithetgezinheelbelangrijk.Nogmooierzouhetzijnalsdehelebuurtditgedragzou ondersteunen,onderanderedoorhetgevenvancomplimenten.

Leesdeverdiepingsstof'Watissocialesteun?'

Opdracht12 Rolvanleefstijlfactoren

Verklaaraandehandvandeleefstijlfactorendaterverschillentussenmannenenvrouwenzijnwatbetreft aandoeningenendoodsoorzaken.

Opdracht13 Sociaal-economischestatus

a. Watbetekenthetbegripsociaal-economischestatus?

b. Welkefactorenbepalendesociaal-economischestatus?

Opdracht14 Sociaal-economischestatus, aandoeningenenleefstijl

a. NoteereenaantalaandoeningendiemeervoorkomenbijmensenmeteenlageSES.

b. BeschrijfdebelangrijksteleefstijlverschillentussenmensenmeteenhogeeneenlageSES.

c. LeghetverbanduittussenSESenovergewicht/obesitas.

d. Verklaarditverschil.

Opdracht15 Opleidingsniveauen gezondheidsvaardigheden

a. Watwordterverstaanondergezondheidsvaardigheden?

b. Geefeenvoorbeeldwaaruithetbelangvangoedegezondheidsvaardighedenblijkt.

c. BeschrijfhetverschilingezondheidsvaardighedentussenmensenmeteenlageeneenhogeSES.

d. Geefeenvoorbeeldvanwatdegevolgenkunnenzijnvanonvoldoendegezondheidsvaardigheden.

Opdracht16 Werkengezondheid

a. Watisdeinvloedvanwerkopdegezondheid?

b. BeschrijfdeverschilleninwerkomstandighedentussenmensenmeteenhogeeneenlageSES.

c. Welkewerknemerservarenmeerstress:hoogopgeleidenofpraktischopgeleiden?Legjeantwoorduit.

Opdracht17 Fysiekeomgevingengezondheid

a. Watisdeinvloedvandefysiekeomgevingopdegezondheid?

b. Geefeenpaarvoorbeeldenvanaandoeningendiekunnenontstaandoordefysiekeomgeving.

c. WatzijndegrootsteverschilleninfysiekeomgevingtussenmensenmeteenlageSESenhogeSES?

Opdracht18 Socialesteun

a. Watwordtbedoeldmetsocialesteun?

b. Watishetverbandtussensocialesteunengezondheid?

c. Geefeenpaarvoorbeeldenvanaandoeningendiemedekunnenontstaandooreengebrekaansociale steun.

d. WatzijndegrootsteverschilleninsocialesteuntussenmensenmeteenlageSESenhogeSES?

Opdracht19 Leerdoelen

a. Kijknaardeleerdoelenvanditthema.Beschrijfkortofjedeleerdoelenbereikthebt.Alsjenietalle leerdoelenvolledigbereikthebt,geefdanaanopwelkemanierjeditalsnogkuntdoen.

b. Vuldebeoordelingin.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

1.

2.

3.

4.

5.

6.

Jekunteenomschrijvinggevenvanhetbegripgezondheid.

Jekuntomschrijvenwaterbedoeldwordtmetgezondheidalscompetentie.

Jekunthetconcept'positievegezondheid'beschrijven.

Jekuntdebelangrijkstefactorenbeschrijvendieonzegezondheidbepalen.

Jekuntderelatiebeschrijventussengeslachtengezondheid.

Jekuntderelatiebeschrijventussensociaaleconomischestatusengezondheid.

8.5Verdiepingsstof-Multidimensionalhealthlocus ofcontrol(MHLC)

Delocusofcontrolheefttemakenmetdematewaarinendewijzewaaropjijdenktinvloedtehebbenop bepaaldesituaties,zoalsjegezondheid.Binnendemultidimensionalhealthlocusofcontrolwordendrie dimensiesonderscheiden.

1.Intern:hierbijishetindividu,depersoonzelf,debelangrijkstedeterminantvoorzijn gezondheidstoestand.Depersoonzelfbepaaltingrotematezijngezondheidssituatie.

2.Extern:hierbijwordtdegezondheidstoestandbepaalddoorgeluk,toevalofnoodlotennietdoorje eigengedrag.Zelfhebjegeeninvloedopjegezondheid.

3. Gezaghebbendeanderen:binnendezedimensiewordtdegezondheidstoestandbepaalddoorartsen, therapeutenendoordeleefstijlcoach.Anderenzijnbepalendvoorjouwgezondheidssituatie.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

8.6Verdiepingsstof-Doorovergewichtmeer ongevallenophetwerk

Metdezomerinaantocht,proberenvelenvanonsnogeenpaarkilootjesaftevallen.Maarookophetwerk kanhetextragewichtonsfunctionerenindewegzitten.Medewerkersdietezwaarzijn,lopenmeerkans opongevallen.Nietalleenindeindustrie,maarookopkantoor.

Werkgevershebbendagelijkstemakenmetmedewerkersdietezwaarzijn.WantvolgenshetNationaal KompasVolksgezondheid,heeft45%vandeNederlandseberoepsbevolkingovergewichten12%zelfs ernstigovergewicht.

Erblijkteenrelatietezijntussenongezondeeetgewoontenenbedrijfsongevallen.DatmeldtEnerjoy,een teamvanvoedingsdeskundigenenorganisatieadviseursdiezichspecialiserenophetgebiedvan gezondheidsmanagement,beleidsadviezenenvoedingsgerelateerdeinterventies.Deorganisatiedeed uitgebreidliteratuuronderzoeknaarderelatietussenovergewichtenarbeidsongevallen.

Hoezwaarder,hoegroterdekansopeenongeval

Doorongezondeetgedragwordenmensenvaaktezwaar.Onderzoekonder42.304volwassenentoontaan datzwaarlijvigemenseneengroterekanshebbenopeenongeval.Bijmensenmetovergewichtisdekans 15%groter,envoormensenmetobesitas(ernstigovergewicht)isdekanszelfs48%groter.

UitAmerikaansonderzoekblijktdat85%vandewerknemersdieeenongevalkregenineenaluminiumfabriek tezwaarwas.Volgensdeonderzoekerszijndeongevallenterugtevoerenop(chronische)vermoeidheid doorovergewicht,ofhetgebruikvanmedicijnendiedealertheidverlagen.

Waardoorzwaarderewerknemersmeerongevallenhebben

Datzwaarderewerknemersmeerongevallenhebben,zoukomendoordatzijeengroterekanshebbenop vallendoorhetteveelaangewichteneenverkeerdehouding.Ookzijnmensenmetovergewichtminder mobielenhebbendaardooreenbeperkterreactievermogen.

Verderslapenzwaarderemensenvaakslechter,waardoorzeoverdageerdervermoeidraken.Ookkunnen mensenmetovergewichtmindertegenwerkenindehitteofinbeschermendekleding.Somspastdie beschermendekledingnietgoedofishetnietbeschikbaaringrotematen.Ookdatzorgtvoormeer ongevallenmetletselophetwerk.

Eenbuikjeopkantoorisookgevaarlijk.

Omdeverhoogdekansopeenongevalinteschattenisnietmeerdaneeneenvoudigmeetlintnodig.Want mannenmeteenbuikomvangbovende90centimeter,hebbenaleen1,4keerhogerekansopeen bedrijfsongeval.

Ookwieopkantoorwerktisnietveiligmeteenbuikje.Wanteentezwarekantoormedewerkerheefteen 2,4maalhogerekansopeenarbeidsongeval,blijktuitrecentonderzoekuitKorea.

Snackenverdubbeltaldekansopverwondingen

Ongezondenonregelmatigetenleidttotschommelingenindebloedsuikerspiegel.Gevolgis concentratieverlies,langerereactietijdeneneenslechterecoördinatie.Doormeerdandriekeerperweek ongezondtesnacken,verdubbeltdekansopeenlichteverwondingopenbuitenhetwerk.

Erisgelukkigookgoednieuwstemelden.Wantregelmatigontbijtenverlaagtdekansopeenarbeidsongeval juistmetdehelft.

Bron: www.personeelsnet.nl/bericht/door-overgewicht-meer-ongevallen-op-het-werk.

8.7Verdiepingsstof-Watissocialesteun?

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Socialesteunbestaatuitinteractiesbinnensocialerelaties

Socialesteunbestaatuitinteracties(wisselwerkingen)tussenmensendietegemoetkomenaansociale basisbehoeftenvandeontvanger,zoalsaffectie,goedkeuring,erbijhorenenveiligheid.Socialesteun ontvangjebinnensocialerelatiesmetanderemensenindeomgeving.Voorbeeldenvandezeinteracties: eencompliment,adviesofhulpbijklusseninenomhethuis.

Erzijnverschillendevormenvansocialesteun

Erzijnverschillendetypenvanondersteunendeinteracties,waarvandemeestevormeninhetKompasaan bodkomen:

• emotioneleondersteuning. Emotioneleondersteuningontvangjealsanderenbijvoorbeeldgenegenheid tonen,eenluisterendoorbieden,jeopvrolijken,eenduwtjeindegoederichtinggeven,aansporentot volhouden,geruststellenofgoederaadgeven.

• waardering. Vansocialesteunindevormvanwaarderingissprakealsanderenomraadvragen, complimentengeven,jeinvertrouwennemen,omhulpvragen,jeadviesopvolgenofjesterkepunten naarvorenhalen.

• instrumenteleondersteuning.Instrumenteleondersteuninghoudtindatanderenjeergensheenbrengen, ietsaanjeuitlenen,informatiegevenoverwaarjeietskuntkrijgen,hulpgeveninbijzonderegevallen alsziekte,adviesgevenbijhuishoudelijkeproblemenofpraktischehulpbiedenzoalsboodschappen doen.

• gezelschap. Socialesteunindevormvangezelschapisbijvoorbeeldalsiemandjevraagtergensaan meetedoen,jezomaaropbeltofjeaanspreektvooreenpraatje,opbezoekkomt,metjeopstapgaat ofjeuitnodigtvooreenfeestjeofetentje.

• informatieveondersteuning. Alsanderenlatenmerkenwatzijvanjeverwachten,opbouwendekritiek geven,jelatenbegrijpenwaaromjeietsnietgoeddeedofandereinformatieoverjegedraggeven,dan isditsocialesteunindevormvaninformatieveondersteuning.

Bron:www.nationaalkompas.nl/gezondheidsdeterminanten/omgeving/leefomgeving/sociale-steun/wat-is-so ciale-steun

8.8Begrippen

[Cvc:begrippenlijstinvoegen]

THEMA9 GEDRAGSVERANDERING

Inhoudthema

• Determinantenvangezondheidsgedrag

• Modellengezondheidsgedrag

• Coping

• Motiverendegespreksvoering

• Verdiepingsstof

• Begrippen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN

TAALREDACTIE

Ditthemagaatovergedragsverandering.Hetveranderenvanjeleefstijlismakkelijkergezegddangedaan. Jekuntjemakkelijkvoornemenomtestoppenmetroken,meertegaansportenofgezondertegaaneten. Ermeestartenisooknietzolastig,maardezenieuwegewoontejarenlangvolhoudenisingewikkeld.Over hoeditprocesverlooptenwelkefactorenhierbijeenrolspelen,gaatditthema.

Ditthemavormtminofmeerhetvervolgophetthema‘Gezondheidengezondheidsgedrag’.Zespersoonlijke factorenspeleneenbelangrijkerolbijhoegezondweleven.Hierbijgaathetonderandereomonze persoonlijkheidenomonzezelfredzaamheid.Deeersteparagraafbesteedthieruitgebreidaandachtaan. Vervolgenskomtereengedragsverklaringsmodelaandeorde,namelijkhetASE-model.Verderiseraandacht vooreengedragsveranderingmodel,namelijkhet StagesofChangeModel

Mensenblijkenopheelverschillendemanierenomtegaanmetgezondheidsproblemenendehiermee samenhangendestress.Dezemanierenvanomgaanmetdergelijkeproblemenwordtcopinggenoemd.Dit ishetonderwerpvanparagraafdrie.Leefstijlveranderingiseenprocesdatomveelbegeleidingen ondersteuningvraagt.Vandaardatweaandachtbestedenaaneenbelangrijkevaardigheid,namelijkde motiverendegespreksvoering,ookwelhetmotivationalinterviewgenoemd.

Relatiemetwerkproces

Hetthema ‘Gedragsverandering'heeftmetnameeenrelatiemetwerkprocesP3-K1-W2:StelteenleefstijlenbeweegprogrammaopenP3-K1-W3:Voerteenleefstijl-enbeweegprogrammauit.

Leerdoelen

• Jekuntdebelangrijkstedeterminantenvangezondheidsgedragbeschrijven.

• JekunthetASEmodelbeschrijvenentoepassen.

• Jekunthetprocesvangedragsverandering(stagesofchange)beschrijven.

• Jekunthetbegripcopingomschrijven.

• Jekunteenaantalcopingstijlenbeschrijven.

• Jekuntdeprincipesvanmotiverendegespreksvoeringbeschrijvenentoepassen.

9.1Casus

Opdracht1 Casus

GaathetroerombijFreek?

Freekiseen52-jarigemandiealbijna25jaaralsadministratiefmedewerkerbijhetzelfdebedrijfwerkt.Hij doetdusoverwegendzittendwerk.Freekrooktongeveertiensigarettenperdagendrinktmetzijnmaten graageenbiertje.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Aldatgedoeovergezondleven,aanapparatentrekkenineenfitnesscentrumenhetetenvansuperfood, vindthijflauwekul.Freekheeftflinkovergewicht,maarisvanmeningdatdikkemensengezelligemensen zijn.Aldierisico’sdieaandatovergewichtgekoppeldworden,datisookoverdreven.Zijnvaderweegtmeer danhonderdkilo,rooktflink,isinmiddels83jaarenhemmankeertnooitwat.Gezondheidishoejijjevoelt enjemoetjevooralgeenongezondheidaanlatenpratendoordemedia.Bovendienisgezondheidietswat jemeehebtgekregenenwaarjeverderweinigaankuntdoen.

Freekkomtoveralseenvriendelijke,ontspannenmanmetveelsocialecontacten.Delaatstetijdiserwel watveranderd.ZijneveneenswatgezettevrouwheeftdelaatstetijdwatlastvanhaarhartenFreekzelf merktdathijbijgeringeinspanningtochwatkortademigwordt.Tweevanzijnvriendenhebbenzichlaten

verleidenomwatmeertegaanfietseneneenvanhenheeftzelfseentweedehandsracefietsaangeschaft. Freekheefterwelevenaangedacht,maarisvanmeningdathijdatdingnadriekeerfietsenaandewilgen hangt.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

a. LeeftFreekgezond?Opgrondwaarvankomjetotdieconclusie?

b. WatkunjezeggenoverdeverschillendeleefstijlfactorenvanFreek?

c. Watverstajeonder ‘ervarengezondheid’?

d. HoeervaartFreekzijngezondheid?

e. Watbetekenthetbegriprisicoperceptie?WatkunjezeggenoverderisicoperceptievanFreek?

f. KunjehetASE-modeltoepassenopFreek?

• WatkunjezeggenoverdeattitudevanFreektenaanzienvaneenaantalleefstijlfactoren?

• WatkunnenjezeggenoverdesocialeomgevingvanFreek?

• WatkunjezeggenoverhoeFreekoverzijneigeneffectiviteitdenkt?

g. WelkevisieopgezondheidheeftFreek?

h. InwelkefasevangedragsveranderingzitFreek?

i. Welkeveranderingenzijndelaatstetijdopgetreden?Welkeaanknopingspuntenkanditvooreen leefstijlcoachbieden?

Vaardigheden

j. Dezeopdrachtkunjehetbesteineengroepjevandriemaken.EenstudentspeeltderolvanFreek,een speeltderolvanleefstijlcoachendederdeobserveert.Jekuntdaarnawisselenvanrol.

k. BereideeneerstegesprekmetFreekvoor.Bepaaleersthetdoelendaarnadeinhouddiejeaanbod willatenkomen.

l. Houdhetgesprek.

m. Evalueerhetgesprekmetjegroepje.

9.2Determinantenvangezondheidsgedrag

Inhetthema ‘Gezondheidengezondheidsgedrag’ iseenaantalindelingenaandeordegekomenmet betrekkingtotfactorendieonzegezondheidbepalen.Zoisonderanderehetmodelvolksgezondheid besproken.Indeliteratuurwordtervanuitgegaandathetgezondheidsgedragvooralbepaaldwordtdoor zesfactoren.Dezefactorenzijn:

1.persoonlijkheidskenmerken

2.socialenormen

3.attitudes

4.risicopercepties

5.motivatieendoelen

6.zelfeffectiviteit.

Persoonlijkheidskenmerken

Demeestbekendepersoonlijkheidstestgaatuitvanvijfbelangrijkepersoonlijkheidskenmerken:debig five.

Bekijkhetfilmpje'DeBIG5'.

Dezebelangrijkepersoonlijkheidskenmerkenzijn:

1.matevanextraversie(extravert –introvert)

2. matevanmeegaandheid,vriendelijkheid(altruïsme,inschikkelijkheid,onbaatzuchtigheid,mildheid)

3.matevanordelijkheid(zorgvuldigheid,planmatigheid,nauwgezetheid,consciëntieus)

4.matevanemotionele(in)stabiliteit(neuroticisme)

5.matevanopenheid(nieuweinformatie,ervaringen,flexibiliteit).

Bijderelatietussenpersoonlijkheidengezondheidgaathetomopvallendescores.Watbetekenteen opvallendlageofhogescorevaniemandopordelijkheidvoorzijnleefstijlofvoorzijnprocesvan leefstijlverandering?Zoblijktdatmensendiehoogscorenopordelijkheidmeerdisciplinehebbenen gemakkelijker ‘nee’ kunnenzeggentegenhetgebruikvangenotmiddelen.Ookhoudendezemensenbij hetprocesvangedragsveranderingzichbeteraangemaakteafspraken.Mensendieopvallendlaagscoren opordelijkheid,nemenhetmindernauwmethungezondheid.Zenemenmeerrisico,zoalsmiddelengebruik, onveiligeseksenongezondeten.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Zoblijkteenhogescoreopopenstaanvoornieuweervaringenenontwikkelingeneenpositieverelatiete hebbenmetgezondheid.Mensendieopditkenmerkhoogscoren,etengezonder,spelenbeterinop gezondheidstrends,etenmindervleesenmeervezelrijkvoedsel.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B. Bigfivepersoonlijkheidskenmerken.

Voordeleefstijlcoachkanhetinteressantzijnomenigzichtopdepersoonlijkheidvanzijncliëntente hebben.Personenmeteenlagescoreopordelijkheidmoetjestrakkercoachendanmensenmetmeer discipline.

Totslotbepaaltonzepersoonlijkheidookhoewemetbepaaldegezondheidsklachtenomgaan.Zokunje bijdepakkenneergaanzittenofjuisthetheftineigenhandnemenenerhetbestevanmaken.

Persoonlijkheidvaninvloedopomgaanmethartfalen

Depersoonlijkheidvaneenpatiëntmetchronischhartfalenisvaninvloedophetverloopvanzijnaandoening. DittoontAngéliqueSchifferaaninhaarpromotieonderzoekvoordeUniversiteitvanTilburg.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Schifferontdektedatpatiëntenmeteen'typeD-persoonlijkheid'meerrisicolopenopeenverminderde gezondheid,psychologischeproblemenenvroegtijdigoverlijden.TypeD-mensenervarenveelnegatieve gevoelens.Uitangstvoorafkeuringofkritiekdelenzedievaaknietmetanderen.

Leesdeverdiepingsstof'Aangeleerdehulpeloosheid'.

Locusofcontrol

Eenonderdeelvanjepersoonlijkheidisdezogenaamde locusofcontrol.Ditheefttemakenmetdemate waarinmensenzichverantwoordelijkvoelenvoorhuneigenhandelenenderesultatendaarvan.Zokun jebijhetkrijgenvaneenlongaandoeningtotdeconclusiekomendatditgewoonpechisendatjouw rookgedragdaarnietsmeetemakenheeft.Inditgevalschrijfjejouwgezondheidstoestandtoeaanallerlei externefactoren,waarjijgeenofnauwelijksinvloedophebt.Anderemensenzijnzichterdegebewustvan huneigenaandeel.Jekuntmetbetrekkingtotjegezondheidtotdevolgendedrievormenvanlocusof controlkomen:

1.Intern.Depersoonzietzichzelfalsdebelangrijkstefactorvoorzijngezondheid.Hijgaatervanuitdat hijeengroteinvloeduitkanoefenenopzijngezondheid.Ditwordtookwelgezondheidalscompetentie genoemd.

2.Extern.Dezemensenschrijvenhungezondheidstoestandtoeaanbuitenhengelegenfactorenzoals geluk,toevalennoodlot.Zijzijnvanmeningdatjenauwelijksinvloedhebtopjeeigengezondheid. Ditwordtookwelgezondheidalstoevalgenoemd.

3.Gezaghebbendeanderen.Totslotisereengroepdievanmeningisdatjegezondheidvooralwordt bepaalddoorgezaghebbendeanderen,zoalsartsen,psychologenenleefstijlcoaches.

Voordeleefstijlcoachishetbelangrijkomteachterhalenaanwelkefactoreneencliëntzijn gezondheidstoestandtoeschrijft.Iemandmeteenexternelocusofcontrolismoeilijkertemotiverentot leefstijlverandering.Werkenmetvormenvanextrinsiekemotivatieismeestalnoodzakelijk.

Socialenormen

Hetbegripsocialenormenisalaandeordegekomeninhetthema ‘Gezondheidengezondheidsgedrag’ bijhetbesprekenvandesocialesteunengezondheidbijmensenmeteenlageSES.Socialenormenhebben temakenmetveelalongeschrevenregelsdieminofmeergeldeninjouwleefomgeving.Socialenormen hebbenbetrekkingop ‘zohoorjijjetegedragen’.Zohebjesocialenormenindebuurtwaarjewoont,op deschoolwaarjeopzitenbijdeverenigingoforganisatiewaarjesport.Ophetvmboishetminofmeer primaalsjerookt,terwijlditopdevwouitdenbozeis.Hetisvooraldesocialenormdiehetgroteverschil inrookgedragtussenleerlingenvandezetweetypenonderwijsverklaart.

Binnendeenebuurtishetprimaalsjegezondeetenregelmatigsport,bijeenanderebuurttelthetdatje regelmatigeenbiertjedrinkteneensigaretjerookt.Inplaatsvansocialenormkunjeookvansocialeinvloed spreken.Uitonderzoekblijktdatweveelgedragingenovernemenvanvooronsbelangrijkemensen,zoals ouders,filmsterren,popsterrenenvrienden.VolgensdesocialeleertheorievanBandurawordtditmodeling genoemd.Jeleertvaniemanddiemodelstaat,vaniemanddiejebeschouwtalseenidentificatiefiguur. Daaromishetgevenvanhetgoede,gezondevoorbeeldbelangrijk.

Bijdebesprekingvanhet ASE-modelwordthiernaderopingegaan.De ‘S’ inditmodelstaatnamelijkvoor desocialesteun.

https://www.shutterstock.com/image-photo/people-smoking-cigarettes-public-place-outdoors-2256592955 Binnendezegroepisrokendesocialenorm.

Attitudes

Jegedragwordtbepaalddoorjehoudingofjeattitudetenopzichtevanbepaaldedingen.Hetbegrip attitudekanomschrevenwordenalseenrelatiefduurzamehouding.Zokanhetzijndatjeeenpositieve houdinghebttenopzichtevanbewegeneneennegatievehoudinghebttenopzichtvangezondeten.

Dezehoudingdiewehebbentenopzichtevanbepaaldegedragingenendingenkentdrieaspecten:

1.eencognitiefaspect

2.eenemotioneelaspect 3.eengedragsaspect.

Hetcognitieveaspectheefttemakenmetonzeopvattingen,ideeënenkennisoverbepaaldgedrag.Zokan hetzijndatiemandheelgoedweetdatrokenergslechtvoorjegezondheidis,terwijleenanderdeopvatting heeftdatditallemaalwelmeevalt.Hetemotioneleaspectvandeattitudeheeftmetgevoelenstemaken. Zokanhetzijndatjeeenbiertjeofeensigareterglekkerofjuistergviesvindt.Hetgedragsaspectwordt ookweldeintentiegenoemd.Datishetvoornemendatjehebtoverhoejijgaathandelen.Zokunjeweten datrokenslechtis(cognitief),heterglekkervindenenvoornemenszijnomtochniettegaanroken.Een intentie,eenvoornemenomjeopeenbepaaldemaniertegaangedragen,isnoggeengarantievoorje daadwerkelijkegedrag,maarspeeltweleenbelangrijkerol.

Voordeleefstijlcoachishetbelangrijkomalledriedeaspectennatelopenvoorallevijfdeleefstijlfactoren. Watopvalt,isdatmensennietergconsequentzijnmetbetrekkingtothungezondheidsgedachten,-gevoel en-gedrag.Ditgedragblootleggenkansomseengoedaangrijpingspuntzijnvoorgedragsverandering.

Risicopercepties

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Risicoperceptie heefttemakenmetdeinschattingvanrisico’svanbepaaldgedragenheeftinvloedopof wedatgedragaldannietgaanvertonen.Alsjederisico’svanjoyridinghooginschat,isdekansgrootdat jehetnietgaatdoen.Ditbegripwordtooktoegepastopjegezondheidsgedrag.Watishetrisicodatjeloopt alsjerookt?Deinschattinghiervaniseenvandefactorendiebepaaltofjegaatroken.Ziejeenormgrote risico’s,danisdekansgrootdatjehetlaat.Hetisdanooknietopmerkelijkdatuitonderzoekblijktdat rokersderisico’svanrokenlagerinschattendandeniet-rokers.

Zoschattenhoogopgeleidevrouwenvanbovendevijftighetrisicovanborstkankerhogerindan laagopgeleidevrouwen,metalsgevolgdatdeeerstegroepeenhogereopkomstkentbijpreventief borstkankeronderzoek.

Jekuntdeconclusietrekkendatmensenrisicovolofongezondgedragvertonen,omdatzedenkendatze zelfgeenrisicolopen,ofomdatzehuneigenrisiconietnauwkeurig(kunnenofwillen)bepalen.Hetis opvallendhoeslechtveelmensendereëlerisico’svanongezondgedraginschatten.Voordeleefstijlcoach ishetbelangrijkomderisicoperceptietenaanzienvandeleefstijlfactoreninkaarttebrengen.Regelmatig isersprakevanwatonrealistischoptimismewordtgenoemd.Mensenvergelijkenzichgraagmetanderen, zodanigdatzeerzelfpositiefuitkomen. ‘Mijnoparooktenogveelmeerenistoch86jaargeworden’ ‘Ik drinkafentoewelflink,maarnietzoveelalsmijnvrienden,dusvaltheteigenlijkbestmee’

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/woman-wearing-white-tank-top-checking-719519635 Preventiefborstonderzoek.

Leesdeverdiepingsstof'Cognitievedissonantie'.

Motivatieendoelen

Mensenzittenvolgoedevoornemens,vooralrondomeennieuwjaar.Vrijweliedereenlijktdangemotiveerd ombepaaldeongezondegedragingeninpositievezinomtebuigen.Helaaskomterbijhetmerendeel uiteindelijknietzoheelveelvanterecht.Mensendieechtgemotiveerdzijn,wetendeintentietot leefstijlverbeteringomtezettennaardaadwerkelijkeactiesdiegeruimetijdvolgehoudenwordenenleiden totduurzamegedragsverandering.

Watisnupreciesmotivatie?Wanneerisiemandgemotiveerdombijvoorbeeldtestoppenmetrokenof mindertedrinken?Erbestaanverschillendeomschrijvingenvanmotivatie:

• Motivatieisdebereidheidtothetverrichtenvanbepaaldgedrag.

• Motivatieisdewilomietstebereiken.Motivatieishetenthousiasmedatmenheeftomeenbepaalde taakuittevoerenofeenbepaalddoeltebereiken.

• Motivatieisdatgenewateenindividutotbepaaldgedragdrijft.

Motivatiealsproces

Verschillendeauteurszienmotivatiealseenproces.Volgenshenismotivatieeenproceswaarbijdoelgerichte activiteitenwordengestartenvolgehouden.Hetbegripdoelgerichtishierbijbelangrijk.Bepaaldedoelen zijnnamelijkdeaanleidingombepaaldeactiviteitentegaanverrichten.Dathetomhetbehalenvandoelen gaat,maaktdathetomeenprocesgaat.Demeestedoelenrealiseerjenietineenkeer.Hetvraagtom meerdereactiviteitendiegestart,maarookvolgehoudenmoetenworden.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Motivatie,doelstellingenenresultaatverwachting

Jegedragwordtdusgemotiveerddoordoelstellingen.Hierbijishetwelheelbelangrijkdathetom realistische,haalbaredoelstellingengaat.Alsjenietzosportiefbent,ishetdoelomprofvoetballerteworden nietzorealistischenisdekansgrootdatjenaverloopvantijddemotivatieomhardtetrainennietmeer opkuntbrengen.Dematevanmotivatiewordtdanookbepaalddoordeinschattingdatjedaadwerkelijk instaatbentdebeoogdedoelentebehalen.Eenpositieveresultaatverwachtingzorgtvooreengrotereen langdurigemotivatieenbetereresultaten.

Devolgendebelangrijkevraagiswaareenpositieveresultaatverwachtingmeetemakenheeft.Opdeeerste plaatsheeftdattemakenmetwatalwerdgenoemd:hetstellenvanrealistische,concretedoelen.Voorde leefstijlcoachishetbelangrijkomsamenmetdecliënttothetformulerenvandergelijkedoelentekomen. Opdetweedeplaatsmoetjeervanovertuigdzijndatjehetverschiltussendehuidigesituatieendegewenste situatiekuntoverbruggen.Deinschattingdatjeoverdevaardighedenenkwaliteitenbeschiktomditmin ofmeerzelfstandigtekunnen,ishierbijergbelangrijk.Ditheeftmethetbegripzelfeffectiviteitof self-efficacy temaken.Hetgaatomhetgevoelvoldoendecompetenttezijnomhetgewensteresultaattebehalen.Dit begripkomthiernanaderaanbod.Totslotishetbelangrijkdatdepersoondeovertuigingheeftdatde uiteindelijkeveranderinghemvoldoendeoplevert.

Hetbestekanditduidelijkgemaaktwordenaandehandvaneenvoorbeeld.Steldatiemandzichbijjou alsleefstijlcoachmeldtmetdemededelingdathijgraagafwilvallen.Naeenmogelijkehealthcheckishet belangrijkommetdezepersoontoteenrealistischedoelstellingtekomen.Steldatdepersoon123kilo weegtengraagbinneneenhalfjaar80kilowilwegen.Waarschijnlijkisditgeenrealistischedoelstelling. Jezoualseerstedoelafkunnensprekendatdezepersoonin30weken15kiloafvalt.Eenperiodevanruim eenhalfjaaroverzienislastig.Vandaardathetbelangrijkisomsamenmetdecliënttotconcretetussendoelen tekomen.Zokunjeeenschemaopstellenwaarbijdezepersoonelke5weken3kiloafvalt.

Vervolgensbespreekjemetdecliëntwelkeactieshiervoornodigzijn.Hetishierbijvanbelangdatde persoondeovertuigingheeftdathijinstaatisomdegevraagdeactiesgoeduittekunnenvoeren.Hierbij kanhetgaanommindervettegaaneten,geenkoekjemeerteetenbijdekoffie,zijndagelijksedriebiertjes teverminderentotéénentweekeerperdageenhalfuurtegaanwandelenmetdehond.

Totslotmoetdepersoonervanovertuigdzijndatalshijflinkafvalt,ditallerleivoordelenmetzichmeebrengt. Hetmoetomeengewaardeerdedoelstellinggaan.

Uitonderzoekblijktdanookdathaalbaregewaardeerdedoelstellingenleidentot:

• hetrichtenvandeaandacht

• hetgevenvanmotivatie,energie,daadkracht

• eenbeterresultaat.

Haalbaregewaardeerdedoelenstellen.

Leesdeverdiepingsstof'VerwachtingstheorievanVroom'.

Zelfeffectiviteit

Delaatstefactordievaninvloedisopjegezondheidsgedragisdezelfeffectiviteitofself-efficacy.Ditheeft temakenmethetvertrouwenineigenkunnen.Hetgaatomeeninschattingvandeeigenmogelijkheden omdingenvoorelkaartekrijgen.Voorveranderingenzekervoorgedragsveranderingisditvertrouwen heelbelangrijk.Eengeweldigplanomtestoppenmetrokenisprima,maaralsjeerzelfgeenenkel vertrouweninhebtdatdaadwerkelijkstoppenjegaatlukken,komterwaarschijnlijkookweinigvanterecht.

COPYRIGHTBOOM

Zelfeffectiviteitkanomschrevenwordenals: hetgeloofineigenkunnen,hetjezelfinstaatachtenom handelingennodigombepaaldedoelentebereiken,succesvoluittekunnenvoeren.

Deleefstijlcoachkandezelfeffectiviteitvancliëntenvergrotendoorhunvertrouwentegevenenzelfeen goedvoorbeeld,eenmodeltezijn.Hetisookmogelijkdezelfeffectiviteittevergrotendoordecliënteen modeluitzijnomgevingtelatenkiezen.Hoegroterdewaarderingvooriemanddiealsgoedvoorbeeldkan dienen,destegroterdekansisdatdepersoonerzelfvertrouweninheeft.Dezelfeffectiviteitenhethiermee samenhangendezelfvertrouwengroeitookdoorsuccestebehalen.

Opdracht2 Testbigfive

Bekijkdewebsite'123test-Persoonlijkheidstest'.

Maakdebigfivepersoonlijkheidstest.Beschrijfkortderesultaten.

Opdracht3 Persoonlijkheidskenmerkenenleefstijl

a. Watzijndevijfpersoonlijkheidskenmerkenvandebigfive?

b. Welkepersoonlijkheidskenmerkenvertonendemeestduidelijkerelatiemetleefstijlengezondheid? Geefeenverklaringvoorditverband.

Opdracht4 Locusofcontrol

CONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

a. Watisdelocusofcontrol?

b. Welkedrievariantenvanlocusofcontrolmetbetrekkingtotgezondheidzijner?Noteerdezedrie variantenengeefeenkortebeschrijving.

c. Hoekunjealsleefstijlcoachdezedrievariantenherkennen?Watvooruitsprakendoendebetreffende mensen?

d. Welkevariantpastbijjou?Legjeantwoorduit.

Opdracht5 Socialenorm

a. Watbetekenthetbegripsocialenorm?

b. Geefdrievoorbeeldenwaaruitblijktdatsocialenormeninvloedhebbenoponsgezondheidsgedrag.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht6 Attitude

Jeattitudetenopzichtevanbepaaldegedragingenkentdrieaspecten:

1.eencognitiefaspect

2.eenemotioneelaspect

3.eengedragsaspect.

Verduidelijkdezedrieaspectenaandehandvandeleefstijlfactorvoeding,bewegenofalcoholgebruik.

Opdracht7 Woordspinmotivatie

a. Maakeenwoordspinmetinhetmiddenhetwoord ‘motivatie’.Omdebeurtbedenkenjulliewoorden diemetmotivatietemakenhebben.Zetdezewoordenrondomhetwoordmotivatieentreklijnen tussenmotivatieendeanderewoorden.Alsjenietsmeerweet,magjepassenengaatjebeurtover naardevolgende.

b. Bespreekdetermenindewoordspinenkomtoteenlijstjemetonderwerpendiemetmotivatiete makenhebben.

c. Vergelijkditlijstjemetdelijstjesvanjemedestudenten.

Opdracht8 Doelenenmotivatie

Uitonderzoekblijktdathaalbare,gewaardeerdedoelstellingenleidentot:hetrichtenvandeaandacht, hetgevenvanmotivatie,energie,daadkrachteneenbeterresultaat. Maakhetverbandduidelijktussenhetstellenvandoelenenmotivatie.Denkdaarbijaanderesultaten vanuitditonderzoek.

9.3Modellengezondheidsgedrag

Erbestaanverschillendemodellendiehetgezondheidsgedragvanmensenproberenteverklaren.Erwordt onderscheidgemaakttussenmodellendieechthetgedragproberenteverklarenenmodellendieeen beschrijvinggevenvanhetprocesvangedragsverandering.Erbestaandusgedragsverklaringsmodellen engedragsveranderingsmodellen.

Hetmodelvangedragsverklaringdathierbesprokenwordt,ishetASE-modelenhet gedragsveranderingsmodeldataandeordekomt,ishetStagesofChangeModel.

HetASE-model

HetASE-modelisgebaseerdopdeintentiediemensenhebbenombepaald,bijvoorbeeldgezond,gedrag tegaanvertonen.Eensterkegedragsintentiemaaktdekansgroterdatiemandhetgedragookdaadwerkelijk gaatvertonen.Eensterkeintentieomtestoppenmetroken,maaktdekansgrootdatiemandditookecht gaatdoen.Heeftiemandnauwelijksdebedoelingofdeintentieomtestoppen,danisdekansveelkleiner dathijtotactieskomtdiegerichtzijnopstoppenmetroken.

Bekijkhetfilmpje'ASE-model'.

VolgenshetASE-modelwordtdeintentievanmensenbepaalddoordriefactoren:

• A=deattitude

• S=desocialeinvloed

• E=deeigeneffectiviteit.

HetASE-modelvertoontgrotegelijkenismetdeTheoryofPlannedBehavior.Volgensdegrondleggervan ditmodel,Ajzen,wordtdegedragsintentievanmensenbepaalddoordriefactoren:

1.deeigenopvattingen(attitude)

2.deopvattingenvananderen(subjectievenormen)

3.deinschattingvaneigenmogelijkhedenhetgedraguittevoeren.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

InNederlandisongeveergelijktijdigmetditmodelhetASE-modelontwikkeld.

IndeafbeeldingishetASE-modeltoegepastophetuiteindelijkgaanetenvanfruit.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.

ASE-modeltoegepastophetuiteindelijkgaanetenvanfruit.

Attitude

Deattitudeisdehoudingdiejehebttenaanzienvanbepaaldegezondheidsgedragingenofproducten.De attitudekentdrieaspecten:

1.eencognitiefaspect

2.eenemotioneelaspect

3.eengedragsaspect.

Eenbepaaldeattitudeontstaatmeestalopgrondvanervaringendiemensenopgedaanhebben.Zokan iemandnegatieveervaringenopgedaanhebbenmetsportenbewegenenopgronddaarvaneennegatieve attitudeontwikkeldhebben.Dithoeftnietaltijdzotezijn.Eenattitudekanookontwikkeldwordenop basisvan(voor)oordelenvandepersoon,aldannietbeïnvloeddoordeomgeving.Jeattitudewordtvooral bepaalddoorwatjedenktdathetjeoplevert.Alsjeervanovertuigdbentdatmeerfruiteteneengrote bijdragelevertaanjegezondheid,isdekansgrootdatditeenpositieve(cognitieve)attitudebevordert.

Socialeinvloed

HetASE-modelonderscheidtdriesoortensocialeinvloeden:

1.socialenorm

2.socialesteunofsocialedruk 3.modelingofvoorbeeldgedrag.

Socialenormenhebbentemakenmetveelalongeschrevenregelsdieminofmeergeldeninjouw leefomgeving.Zoverwachtenjevriendenvandestudentenverenigingdatjeveelbierdrinkt.Dezesociale norm,ookwelsubjectievenormgenoemd,kanleidentotsocialedruk.Zokanereensanctiestaanophet nietveelbierdrinken.Jewordtdandoorjevriendennietmeergeaccepteerdenbuitengesloten.Bij voornemenstotgedragsveranderingneemtdesocialeomgevingeenbelangrijkeplaatsin.Steldatjijje voorgenomenhebtomdriekeerindeweektegaansporten.Jesocialeomgevingkandithelemaalniets vindenenjezelfseenbeetjebelachelijkmaken.Opdiemanierkrijgjeweinigsupportvandeomgeving.Er wordtvansocialedrukgesprokenwanneerheteffectopjegezondheidnegatiefisenvansocialesteunbij eenpositieveinvloed.Datisookderedenwaaromouderszo’nbelangrijkerolspelenbijhetafvallenvan

hunkinderen.Alskinderenvanuithunomgevingsocialesteunervaren,leidtdittotduidelijkbetereresultaten. Desteunvanuitdeomgevingkanverschillendevormenaannemen.Zokandesteunemotioneelzijn(iksta voorjeklaar,ookbijtegenslag),maarookpraktisch(ikzorgdatergeenrookwarenmeerinhuiszijn)of materieel(ikbetaalvoorjoudecursusStoppenmetroken).

Totslotwordtjegezondheidsgedragbepaalddooreengoed,maarookeenfoutvoorbeeld.Zoneemje drink-,rook-eneetgedragovervanvoorjoubelangrijkeanderen.Weleren,innegatieveenpositievezin, vanhetgedragvananderen.Ditwordtmodellerenofmodelinggenoemd.Zosportenkinderenvansportieve oudersvakerdankinderenvanniet-sportendeouders.

Eigeneffectiviteit

Deeigeneffectiviteitishetzelfdealsdeeerderbesprokenzelfeffectiviteit.Hetisdeverwachtingdiemensen hebbenoverhuneigenmogelijkhedenombepaaldgedraguittevoeren,ombepaaldehandelingentoteen goedeindetebrengen.Voordeleefstijlcoachishetbelangrijkomteachterhalenwaarommensendenken dathetnietzallukkenbepaaldgedragtevertonen.Eenbelangrijkeoorzaakisteleurstellinginhetverleden. Alsjealeenpaarkeergeprobeerdhebtomtestoppenmetrokenofomaftevallen,kandateennegatieve invloedhebbenopdeeigeneffectiviteitsverwachting.

Uitbreidingvanhetmodel

Ineenlaterstadiumwordthetmodeluitgebreid.Willenmensenhunintentietotgedragsverandering daadwerkelijkdoorvoeren,danhebbenzenogtemakenmetzogenaamdebarrièresenbelemmeringen. Zokaniemandbestzijneetgedragwillenveranderen,maarrealiseerthijzichdatgezonderetenmeertijd engeldkost.Ditkaneenbarrièrevormenomdaadwerkelijkgezondertegaaneten.Daarnaastkunnener ookduidelijkevoordelen(stimuli)eenrolspelen,waardooriemandjuistgeneigdishetgedragtevertonen. Zo’nvoordeelisbijvoorbeeld:alsikstopmetroken,wordtmijnademookeenstukfrisser.

Bovendienspeelterbijmensennogeenoverwegingeenrolvoorzeechtovergaantotactie,namelijkde inschattingvandeeigenkennisenvaardigheden(skills)omhetgevraagdegedraguittekunnenvoerenen voltekunnenhouden.

Bekijkhetfilmpje'Stagesofchangemodel'.

Opdezemanierontstaatdanhetvolgendemodel.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B. ASE-model.

StagesofChangeModel

Erbestaanverschillendemodellendieeenweergavezijnvanhetprocesdatzichvoltrektbij gedragsverandering,zoalsafvallen,meergaanbewegenengezondereten.Hetmodeldathieraandeorde komt,ishetStagesofChangeModel.Ditmodelgaatuitvandevijfvolgendefasenvangedragsverandering:

1. precontemplatie

2. contemplatie

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

3.voorbereiding

4.actie

5.gedragsbehoud.

Ditmodellaatziendathetnietzosimpelisomjegedragenookjeleefstijlduurzaamteveranderen.Je stoptnietvandeeneopdeanderedagmetdrinkenendanishetklaar.Voorvelenisheteenprocesvan vallenenopstaan.Vandaardaterinelkefaseeenterugval(relaps)mogelijkis.Zelfsindelaatstefase,als jedenktdatersprakeisvangedragsbehoud,komthetvoordatmensenterugvallen.Naeenjaarnietgerookt tehebben,gebeurterietsvervelendswaardooriemandtochweerteruggrijptnaarzijnoudegewoonten.

Precontemplatie

Mensenindezefasezijnzichveelalonbewustvanderisico’senzijnhelemaalnietmetgedragsverandering bezig.Hetkanookzozijndatmensenindezefasezichwelbewustzijnvanbijvoorbeelddeschadelijke gevolgenvanroken,maarnietvanplanzijnerietsaanteveranderen.Indezefasekomjealsleefstijlcoach veelontkenningtegen.Mensenzienderisico’sniet(ofwillendezenietzien)vanovermatigdrankgebruik, chronischestressofovergewicht.Bovendienheeftmenindezefasehetideedathettochallemaalniets uitmaaktendatzenietinstaatzijnerechtietsaanteveranderen.Jezoukunnenzeggendatde risicoperceptieendezelfeffectiviteitlaagzijn.

Contemplatie

Indezefasezijnmensenzichalwatmeerbewustvanderisico’sendenoodzaaktotgedragsverandering. Zehebbeninprincipedebereidheidomhungedragbinnenzesmaandenteveranderen,maarhebbennog geenconcreteplannen.Erisnogwelonwetendheidindezefase.Menweetwelietsvanderisico’s,maar datisoppervlakkig.Zestaanopenvoorvoorlichtingeninformatie.Voordeleefstijlcoachishetdanook belangrijkomdergelijkeinformatietegeven.Ditkaneenbeterbeeldgevenvandegezondheidsrisico’sdie debetreffendemensenlopen.Hetiseenfasevanwikkenenwegen.Indezefasekomenmensentoteen afwegingvandevoor-ennadelenvangedragsverandering.Meestalisernogwelwattwijfel.Erisnoggeen besluitgenomenomechtdestaptemakennaarverandering.Zemoetenovertuigdzijnvanhetfeitdatde voordelenopwegentegendenadelen.Ookhierinkandeleefstijlcoacheenbijdrageleveren.

Voorbereiding

Indezefasewordtdeknoopdoorgehaktenisdepersoonbereidomzijngezondheidechtteverbeteren. Hetwordtnietmeeropdelangebaangeschoven,maarhetvoornemenisomditbinnennueneenmaand aantepakken.Centraalindezefasestaathetformulerenvanconcretedoelenenhetopstellenvaneen planvanaanpak.Deleefstijlcoachspeelthierbijeenbelangrijkerol.Samenmetdecliëntkomthijtothet formulerenvanliefstSMART-doelen.Bovendienishetbelangrijkomonderscheidtemakentussen middellangetermijn-enkortetermijndoelen.Hetinstukjeshakkenvanhettrajectopwegnaarheteinddoel, metduidelijkpiketpaaltjes,isergbelangrijk.Datgeldtookvoorhetopstellenvaneenplanmetgoed omschreven,realistischeacties.

Actie

Ditisdeuitvoeringsfase.Indezefasewordtconcreetgewerktaandevoorgenomengedragsverandering. Dedoelstellingenwordenregelmatiggeëvalueerdeneventueelwordthetplanbijgesteld.Indezefaseis ondersteuningvanzoweldeleefstijlcoachalsdeomgeving(socialesteun)ergbelangrijk.Ineenaantal gevallenwordenbelangrijkeanderenbewustbijhetheleprocesbetrokken.Datgeldtzekerwanneerhet gaatomkinderen.Desteunvanoudersisdannoodzakelijk.

Gedragsbehoud

Indefasevangedragsbehoudwordthetnieuwegedragmeerdanzesmaandenvertoondenerwordt moeitegedaanomterugvaltevoorkomen.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.

StagesofChangeModel.

Meerfruit,meergroente

Aandehandvaneenvoorbeeldwordthetmodelverduidelijkt.Inditgevalgaathetomdegedragsverandering omgezonder(meerfruit,meergroente)tegaaneten.

1.precontemplatie.Hetkanbestzozijndatikongezondeet,maarikbennietvanplandaarietsaante veranderen.

2.contemplatie.Ikbegineenbeetjedevoor-ennadelenvangezondetenintezien.Ikbenmogelijkvan planombinnennuenzesmaandengezondertegaaneten.

3.voorbereiding.Ikhebalsdoelgesteldombinnennueneenmaandelkedagtweestuksfruiten200 gramgroentetegaaneten.

4.actie.Ikeetaleenmaandelkedagtweestuksfruiten200gramgroente.

5.gedragsbehoud.Ikeetnualzevenmaandenelkedagtweestuksfruiten200gramgroente.

Opdracht9 ASE-model

a. BeschrijfdedrieaspectenvanhetASE-model.

b. MaakhetASE-modelduidelijkaandehandvaneenvoorbeeld.

Opdracht10 ToepassenASE-model

a. Overgewichtiseenheelgrootprobleembijmensenmeteenlichtverstandelijkebeperking.Verklaar ditvanuithetASE-model.

b. Zoekvanuitditmodelaanknopingspuntenomditprobleemaantepakken.

c. Watisvolgensjouhetmeestkansrijk,aanpakviadeA,deSofdeE?

Opdracht11 Socialeinvloed

HetASE-modelonderscheidtdriesoortensocialeinvloeden:

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

1.socialenorm

2.socialesteunofsocialedruk

3.modelingofvoorbeeldgedrag

a. Geefvanalledriedezesoorteneenbeschrijving.

b. Geefvanalledriedezesoorteneenvoorbeeldmetbetrekkingtotgezondheidsgedrag.

Opdracht12 StagesofChangeModel

a. WatzijndevijffasenvanhetStagesofChangeModel?

b. Geefvanelkefaseeenbeschrijving.

c. Gauitvanalcoholgebruik.Noteereenkenmerkendezinvaneencliëntinallevijfdefasen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht13 VideoStagesofBehaviorChange

Bekijkhetfilmpje'StagesofBehaviorChange'.

Geefeenbeschrijvingvandevijffasenvanhetmodelinhetfilmpje.

9.4Coping

Coping

Jekunt coping omschrijvenalsdemanierwaaropmensenmethunproblemenomgaan.Hetbegripwordt meestalinverbandgebrachtmetstress.Hetgaaterdanomhoemensenproberenomhetstressniveau datzeervarenteverminderen.Hetbegripisechterprimatoepasbaaropallerleigezondheidsbedreigingen, vanzowelpsychischealslichamelijkeaard.Inhetmerendeelvandegevallenisersprakevaneenevenwicht tussendraagkracht(dehoeveelheidpsychischeenlichamelijkebelastingdieiemandaankan)endraaglast (dehoeveelheidpsychischeenlichamelijkelast,ellende,tegenslagdieiemandopeenbepaaldmoment teverdurenkrijgt).Somsdreigt,bijvoorbeelddoorstressofziekte,iemanduitevenwichtteraken.De draaglastwordtgroterdandedraagkracht.Indatgevalishetbelangrijkdatmenseneenberoepkunnen doenopbepaaldestrategieënomhetevenwichtteherstellen.Copingisdemanierwaaropmensenhet evenwichtzoeken.Zemakenhierbijgebruikvanallerleistrategieën,zogenaamdecopingstrategieënof copingstijlen.

Hetisnietzodatallestijlenookechtleidentoteenoplossingofhetverminderenvanbijvoorbeelddestress ofziekte.Sommigestijlenzijnnieteffectiefofmakenhetprobleemzelfserger.Zo’nstrategieisbijvoorbeeld ontkennen,negerenofafwachten.

Procesvaninschattingtotcoping

Iedereendietemakenkrijgtmetgezondheidsbedreigingdoorloopthetvolgendeproces.Opdeeerste plaatsgaathetomdeconstateringvanhetprobleem.Devolgendestapisbelangrijk,hierbijgaathet namelijkomdebeoordelingvanhetprobleem.Watisdeernstvanhetprobleem?Zowordtminofmeer dezelfdeaandoeningheelverschillendbeoordeelddoormensen.Ditheeftconsequentiesvoorstapdrie, namelijkhoedepersoonmethetprobleemomgaat(coping).

Procesvaninschattingtotcoping.

Bijbijvoorbeeldeenhartinfarctziejeheelverschillendereacties.Zokaniemanddeernstonderschatten ofnietonderogenwillenzien.Ditleidtdanvaaktotdestijlvanontkennenofbagatelliseren.Ditziejeals leefstijlcoachbijvoorbeeldteruginhetgedragvanzoiemandbijeenharttrimgroep.Dezepersoonspant

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.

zichtinalsofernietsaandehandisensteltgeengrenzen.Hetomgekeerdekomtookvoor.Iemandschat degevolgenvaneenhartinfarctinalszeerernstig.Dezeoverschattingleidtbijvoorbeeldtotbijdepakken neergaanzittenenhetvermijdenvanelkevormvaninspanning.

Leesdeverdiepingsstof'Adaptievecoping'.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Copingstijlen

Meestalheeftiemandeenvoorkeurvooréénofeenaantalcopingstijl(en).Dezevoorkeurontwikkeltzich alvanafzeerjongeleeftijd.Alseenbabyeenprobleemervaart(honger,volleluier)kanhijofzijop verschillendemanierenreageren.Debabykangaanhuilenofopeenanderemanieraandachtproberen tetrekken.Afhankelijkvanheteffectvandegekozenstijl,zaldebabyditvakertoepassenofjuistnietmeer. Dereactievandeomgevingspeelthierbijookeenbelangrijkerol.Alseenbabyofkindalleaandachtkrijgt doorbijvoorbeeldtehuilenofteklagen,kanditeenvastpatroonworden.

Erbestaanverschillendecopingstijlenenookverschillendeindelingen.Infeitekunjeelkestrategiedie iemandbedenktofhanteertomzijnprobleemteverminderenalscopingstijlaanmerken.Datkan bijvoorbeeldookmediterenofbiddenzijn.

Erbestaanvragenlijstenwaardoorjeachterdestijlvanjecliëntkuntkomen.Eenveelgebruiktelijstin NederlandisdeUtrechtseCopinglijst.Hierinwordenzevencopingstijlenbeschreven:

• hetprobleemactiefaanpakken

• socialesteunzoeken

• vermijdenenafwachten

• afleidingzoeken

• depressiefreageren

• emotiesenboosheiduiten

• geruststellendegedachtes.

Andereauteursonderscheidenachtveelvoorkomendecopingstijlen:

1.confronterendecoping.Inditgevaltoonjevechtlust.Jeprobeerterhetbestevantemaken.Jegaat destrijdaanmetdeaandoeningofziekte.

2.afstandnemen.Inditgevalrelativeerjehetprobleem.Jemaakthetzekernietgroterdanhetisen ziettegelijkertijdopanderefrontennogpositievedingen.

3.zelfbeheersing.Ditiseenbelangrijkestrategiewanneerheftigeemotieseenrolspelen.Jeprobeert jeniettelatenovermannendoorangstofstress,maardecontroletehouden.Steldatdeangstofde stressvoorkomtuitfaalangst,danpakjeditaandoorhetvolgenvanfaalangstreductietraining.Ook bijeenernstigeziektealskankerkanditeeneffectievestijlzijn.

4.socialeondersteuning(vrienden,religie,hulpverlener).Bijdezestijlzoekjeenkrijgjesteunvanuit deomgeving.Diekanvanjepartnerofgezinkomen,maarookvanvrienden,burenenhulpverleners.

5.accepteren(ACT-methode).Ineenaantalgevallenmoetjedeernstvaneenaandoeningonderogen durvenzienenisacceptatieeenadequatestijl.

6.vluchtenvermijding.Bijdezestijlwilofkunjehetprobleemnietonderogenzien.Jevlucht bijvoorbeeldinhetgebruikvanovermatigveelalcoholofanderegenotmiddelen.

7.geplandeprobleemoplossing.Inditgevalprobeerjehetprobleemredelijkverstandelijk,planmatig aantepakken.Jestelteenzogoedmogelijkplanopomhetprobleemaantepakkenofopdeeenof anderemanierdepijnteverzachten.

8.positieveherbeoordeling,herinterpretatie.Ditiseeneffectievestrategie.Jeprobeertdesituatie andersteinterpreteren,teherinterpreteren.Hoeergisheteigenlijkalsikmijnbaanverlies?Hoe vervelendishetnueigenlijkompsoriasisofdiabetestype2tehebben?

AcceptanceandCommitmentTherapy

BijACTishetuitgangspuntdatemotionelepijn(angst,somberheid,onzekerheid)inherentisaanhet menselijkbestaanenvaakniettevoorkomenofoptelossen.Vaakondernemenwevanallesompijnlijke gevoelens(angst,schaamte,boosheid)ondercontroletehouden.Wegaanbijvoorbeeldsituatiesvermijden. Hierdoorgaatonslevensteedsmeerinhettekenstaanvanjuistdieklachten.Deangstvoordeangstdie wesomsvoelenishiereenvoorbeeldvan.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

ACTiseenmethodediehelptdezepijnlijkegevoelensdienietteveranderenzijnderuimtetegeven.Wanneer jeernietmeertegenvecht,komtermeerperspectiefomdingenteondernemendieechtwaardevolzijnin jeleven.ACThelptjebewusttewordenvanwelkerichtingjeuitwiltmetjelevenenwelkeeffectievestappen jekuntnemenomdezerichtingintegaan.

Functiesvancoping

Copingheefteenaantalfunctiesdiemetelkaarsamenhangen.Debelangrijkstefunctiesvancopingzijn:

• hetverzachtenvande(psychische)pijn,heteffectvandeschadelijkeomstandighedenverminderen

• hetjeaanpassenaanofhetaccepterenvandenegatievesituatie

• hetgevoelvaneigenwaarde,zelfbeeldoppeilhouden

• hetbehoudvanemotioneelevenwicht

• incontactmetdeomgevingblijven,contactenblijvenonderhoudenmetbekendenenvrienden

Bijgeslaagdecopingwordendezedoelengeheelofgedeeltelijkgehaald.

Opdracht14 Coping

a. Watbetekenthetbegripcoping?

b. Brenghetbegripcopinginverbandmetdraagkrachtendraaglast.

Opdracht15 Copingenaandoeningen

Dezeopdrachtkunjehetbesteineengroepjemaken.

a. Verdeelmetdegroepeenaantalaandoeningen/gezondheidsproblemenenzoekopinternetnaareen ofmeerdereartikelenoverdezeonderwerpeninrelatietotcoping.Jekunthierbijdenkenaanstress encoping,hartfalenencoping,kankerencoping,depressieencoping,dementieencoping.

b. Maakeensamenvattingvandegevondenresultatenenpresenteerdezeaandegroep.

Opdracht16 Copingstijlen

a. Erbestaanverschillendeindelingenenverschillendeopsommingenvandediversecopingstijlen.Noteer vijfverschillendecopingstijlen.

b. Kieserdrieuitenbeschrijfdieuitgebreid.

c. Steldatjijooittemakenkrijgtmetproblemenoftegenslagwaardoordedraaglastgroterwordtdan jedraagkracht.Welkecopingstijlenhanteerjijdanwaarschijnlijk?Legjeantwoorduit.

9.5Motiverendegespreksvoering

Motiverenengemotiveerdhouden

Gedragsverandering,waarbijoudegewoontenlosgelatenmoetenwordenenplaatsmoetenmakenvoor ietsnieuws,isnietgemakkelijk.Desteunvandeomgevingenvaneenleefstijlcoachisdanookgeen overbodigeluxe.Ondanksdatmensensomsletterlijklijden,onderbijvoorbeeldhunernstigeovergewicht, ishetnietzodatiedereendiezichmeldtbijdeleefstijlcoachtotophetbotgemotiveerdis.Hettegendeel isvaakwaar.

Eenvandebelangrijkstetakenvandeleefstijlcoachishetmotiverenengemotiveerdhoudenvandecliënt. Inelkefasevangedragsveranderingkrijgtditeenwatanderevorm:

1.precontemplatie

– informatieeninzichtgeven

– aanmoedigentotzelfreflectie(risicoperceptie).

2.contemplatie

– informatieeninzichtgeven

– redenomechtteveranderennaarbovenhalen(cuetoaction)

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

– motiverendegespreksvoeringhanteren.

3.voorbereiding

– motiverendegespreksvoeringhanteren(herkennenenombuigenvanweerstanden,versterken vanzelfeffectiviteit)

– samenmetcliëntSMART-doelenformuleren

– concreetplan,strategieontwikkelen

– steunvanuitdeomgevingmobiliseren.

4.actie

– zelfeffectiviteitvergroten(doorsuccesteervaren),zelfcontrolevergroten

– feedbackgeven,evalueren

– beloningssysteemopzetten

– motiverendoorgebruiktemakenvangoedevoorbeelden(socialesteun,modeling)

– voorbereidenoptegenslagen.

5.gedragsbehoud

– feedbackenbekrachtiging

– zelfeffectiviteitvergroten

– lerenomgaanmetstress,tegenslag.

Eenveelgehanteerdeenbewezeneffectievemanierommensentemotiverenengemotiveerdtehouden isdemethodevandemotiverendegespreksvoering.Bijdezemethodestaanwewatuitgebreiderstil.

Motiverendegespreksvoering

Demethodekomtuitdeverslavingszorg;ookdaargaathetomgedragsverandering.Inveelgevallenheeft hetveranderenvanjeleefstijltemakenmethetdoorbrekenvaneenbepaaldeverslaving.Indiezinishet nietvreemddatdezevormvangespreksvoeringingangheeftgevondenbinnendeleefstijlcoaching. Motiverendegespreksvoeringheeftalsdoelomgedragsveranderingbijcliëntenopgangtebrengen.Inde eerstefasestaathetontwikkelenvandemotivatievandecliëntomteveranderencentraal.Detweedefase richtzichophetversterkenvandebetrokkenheidbijveranderingenenophetontwikkelenvaneenplan omdeveranderingterealiseren.

Aandezemethodeligteenaantaluitgangspuntentengrondslagendemethodekenteenaantal gesprekstechnieken.Deuitgangspuntenengesprekstechniekenbesprekenwehier.

Bekijkhetfilmpje'Watismotiverendegespreksvoering?'.

Uitgangspuntenmotiverendegespreksvoering

Hetbelangrijksteuitgangspuntisdatdecliëntnietonderschatmoetwordenendathetvooralzijnkwaliteiten zijndieaangewendmoetenwordenomuiteindelijkgedragsveranderingtebereiken.Datgeldtookvoor demotivatie.Diemoetuiteindelijkvanuitdecliëntzelfontstaanennietdoorallerleiexternebeloningen. Omdiekwaliteitentemobiliseren,iswelondersteuningnodigvanbijvoorbeeldeenleefstijlcoach.Belangrijk isonderanderehethelderkrijgenvanbelangrijkedoelenenwaarden.Inveelgevallenwillenmensendie waardenwelrealiserenenzijnzebereidomtewerkeninderichtingvandebeoogdedoelen,maaraarzelen zetegelijkertijd.Ditwordtambivalentiegenoemd.Aandeenekantgraagwillen,maaraandeanderekant tochtegengehoudenwordendoorallerleiargumenten.Doormiddelvanmotiverendegespreksvoering wordendezetegenstrijdigegedachtenengevoelensherkendenverkend.Devoordelenwordenafgezet tegendenadelen.Hierbijgaathetervooralomdatdecliëntdeconsequentiesvanzijnkeuzesoverziet.Op diemanierontstaatereenoverzichtvanallevoor-ennadelenvanhethuidigeenhetnieuwegedrag.De cliëntisdegenedieditoverzichtuiteindelijkmaakt.Vervolgenswordenerdoelengeformuleerdengaatde cliëntgemotiveerdvanstart.Gaandeweghetprocesontstaatweerstand.Hetisbelangrijkdatdoorde motiverendegespreksvoeringdezeweerstandomgebogenwordt.Ditverlooptvolgensvierstappen:

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B. Stappenplanombuigenvanweerstand.

Tussenneusenlippenzeggenofschrijvenmensendingenwaaruitblijktdatzeeigenlijkbestwillen veranderen.Ditwordtverandertaalgenoemd.Zokaniemandvertellendathetnutochweltijdwordtom eenswatmeerfruittegaaneten.Deleefstijlcoachkanvervolgensdevraagstellenhoehijdatdenktaante gaanpakken.Opdiemanierwordthetideeversterkt.

Tijdenshetheleprocesishetbelangrijkomdecliënttelatengeloveninzijneigenkunnen.Motiverende gespreksvoeringdraagtdanookbijaanhetvergrotenvandezelfeffectiviteit.Totslotismotiverende gespreksvoeringniethettoepassenvaneentechniek,maarligteengerichtheidopdecliënt,eenempatische houding,tengrondslagaandezemethode.Bijdezegrondhoudinghoortookdeerkenningvandeautonomie vandecliënt.Hetspreektvoorzichdateengoederelatietussenleefstijlcoachencliëntessentieelis.

Samengevatlevertditdevolgendeuitgangspuntenop.

• versterkenvanwaardenendoelen

• herkennenenerkennenvanambivalentie

• ombuigenvanweerstand

• verandertaalherkennenenversterken

• benadrukkenvanhetvertrouwen,versterkenvandezelfeffectiviteit

• eenbasishoudingvanempathieenrespectvoordeautonomievandecliënt.

Grondhouding

Degrondhoudingbijmotiverendegespreksvoeringbestaatuitdevolgendevieronderdelen:

1. Samenwerken,partnerschapPartnerschapgaatomsamenwerkenmetelkaar.Jesteltjezelfalsgelijke op,nietmeerofminderdandeander.

2.AcceptatieAcceptatieisdepersoonnemenzoalshijisenhemtochookwilveranderen.Jekeurt daarmeenietdirectgoedwathijdoet,zegtofmeent.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

3.Ontlokken,evocatieOntlokkenwordtookwelevocatiegenoemd.Deanderwilgraagzijngezondheid bevorderen.Ditgevoelprobeerjebijdeanderteontlokken.Depersoondiehetbetreftkentdemeeste antwoordenal,hetisdekunstomdezeaanhemteontlokken.Hetgaatnietomwatjijerals leefstijlcoachallemaalvanvindt.

4.CompassieJezetjeactiefinvoorhetwelzijnvandeklant.Debehoeftenvandeklantstaancentraal. Datbetekentdatjedaarmeejeeigeninteresseenmeningwegcijfert.Alleswatjedoet,isgerichtop hetbelangvandeander.

Gesprekstechnieken

Hetvoerenvaneenmotiverendgesprekiszekernietgemakkelijk.Welkegesprekstechniekzetjewanneer in?Welkevragensteljeopwelkmoment?Beweegjemeemetdecliëntofconfronteerjehem?Ditzijn allemaalvragenwaarjevoortdurendmeetemakenhebt.

Steldateencliëntantwoordtdathijzichvoordeleefstijlfactorvoedinghetcijfervijfgeeft,welkevraagstel jedanvervolgens?Eenvoordehandliggendevraagvanuithetvoerenvanmotiverendgesprekis: ‘waarom eenvijfengeenvier?’ Dezevraagdoetbijdecliënteenberoepopeenaantalaspectenuitzijn voedingsgewoontediekennelijktochbestmeevallen,anderswasheteendrieofeenviergeweest.

Devolgendegesprekstechniekenwordenbinnendemotiverendegespreksvoeringgebruikt:

1.openvragenstellen

2.reflectiefluisteren

3.bevestigenenondersteunen

4.samenvatten

5.verandertaaluitlokken.

Openvragenstellen

Zekerindebeginfaseishetstellenvanopenvragenheelbelangrijk.Decliëntmoetzichgehoordvoelenen zijnverhaalkwijtkunnen,zodatereengoedbeeldvandesituatieontstaat.Uitonderzoekblijktdatwanneer indezebeeldvormingsfasedecliëntveelaanhetwoordis,dittothetbesteresultaatleidt.Hetstellenvan openvragendraagthieraanbij.Opdiemanierwordtdecliëntuitgenodigdomzijnsituatieteverkennen entevertellen.

Reflectiefluisteren

Binnendemotiverendegespreksvoeringwordtgesprokenoverreflectiefluisteren.Ditbegriplijktsterk overeentekomenmetwatbinnendecommunicatiemeestalactiefluisterenwordtgenoemd.Doorkleine verbaleennon-verbaleuitingenwordtdecliëntuitgenodigdomdoortevertellen.Bijreflectiefluisteren wordtbijvoorbeeldeenuitspraakvandecliëntherhaald,zodathijmetmeerdetailskomtendusverderop hetonderwerpingaat.Eenvoorbeeldhiervanisdatdecliëntzegt: ‘Ikvoelmenietzolekkermetdit overgewicht.’ Deleefstijlcoachherhaaltdan: ‘Uvoeltzichnietzolekker?’

Behalvedatdecliëntuitgenodigdwordtdoortevertellen,voorkomtreflectiefluisterenookdatjetesnel denktdatjedecliëntwelbegrijpt.Hetisvooralbelangrijkomtereflecterenopdeverandertaaldiejehoort bijdecliënt.

Bekijkhetfilmpje'Reflectiefluisteren'.

Bevestigenenondersteunen

Dezegesprekstechnieksluitaanbijhetgevenvanvertrouwenenhetvergrotenvandezelfeffectiviteit.Door bevestigingvoeltdeklantdathijserieusgenomenwordtendatzijnideeënenmeninggewaardeerdworden. Ditbegintalbijdeontmoetingwaarinjelaathorendathetmooiisdatdecliëntvandaaggekomenis.

Samenvatten

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Samenvattenheeftverschillendefuncties.Hetafentoegevenvaneensamenvattinggeeftstructuuraan hetgesprek.Naeensamenvattingkunjedevraagstellenoferietsvergetenisenoferverdernogietsis watermeetemakenheeft.Ditmoedigtdecliëntaanomverdertevertellen.Hetisvooralbelangrijkomde verandertaalmeetenemenindesamenvattingen.Samenvattingenkunnenookgebruiktwordenomde ambivalentievandecliëntteverhelderen.Jevatdanminofmeertegenstrijdigeopvattingensamenen vraagtdecliënthieroptereageren.

Verandertaaluitlokken

TweebelangrijkegrondleggersvandemotiverendegespreksvoeringzijnRollnickenMiller.Zijonderscheiden eenaantalmethodenomverandertaaluittelokken:

1.Rechtstreeksevragenstellengerichtopverandertaal,zoals: – nadelenvandestatusquo: ‘Watvindtuvervelendaandehuidigesituatie?’

– voordelenvanverandering: ‘Hoezouuhetgraaganderswillenzien?’

– optimismeoververandering: ‘Welkepersoonlijkekrachtenhebtudieuhelpenomteslagenen uwdoelentebereiken?’

– bedoelingomteveranderen: ‘Watvindtunuvanuwdrugsgebruik?’

2.Gebruikmakenvaneenmeetlat.Jemaakthierbijgebruikvaneenmeetlatofliniaalmetdegetallen 0totenmet10.Hieroplaatjedecliëntaangevenhoebelangrijkhijietsvindtofwatvoorcijferhij bepaaldgedraggeeft.Zokunjehemhetbelangaanlatengevenvanstoppenmetdrinkenofhem eencijferlatengevenvoorzijneetgedrag.Ineeneerdergevalgafiemandzichzelfeen5voorzijn eetgedrag,jekuntdandevraagstellenwaaromhetgeen3of4is.Ditroeptverandertaalop.

3.Opstellenvaneenlijstmetvoor-ennadelen.Vraagdecliëntomeenoverzichttemakenvanallevoorennadelenmetbetrekkingtoteenbepaaldevoorgenomengedragsverandering.Opdiemanierlevert datdirectinzichtopinzijnambivalentie.

4.Uitvergroten.Inditgevalmaakjehetprobleeminzekerezingroter.Zokunjedevraagstellenwat decliëntdenktdatdemeesternstigegevolgenkunnenzijnvanzijnjarenlangerookgedragofvan zijnaljarendurendeovergewicht.

5.Waardenlijst.Inditgevallaatjedecliënteenlijstopstellenmetdevoorhembelangrijkstewaarden inzijnleven.Vervolgenslaatjehemnadenkenoverinhoeverrezijngezondheidsgedraghieraldan nieteenbijdrageaanlevert.

Opdracht17 Motiverendegespreksvoering

Bekijkhetfilmpje'Watismotiverendegespreksvoering?'.

Geefeenbeschrijvingvanmotiverendegespreksvoeringennoteereenaantalbelangrijkekenmerken.

Opdracht18 Deleefstijlcoachenmotiveren

Eenvandebelangrijkstetakenvandeleefstijlcoachishetmotiverenengemotiveerdhoudenvandecliënt. NoteerinelkefasevanhetStagesofChangeModelwatditconcreetbetekentvoordeleefstijlcoach.

a. Precontemplatie.

b. Contemplatie.

c. Voorbereiding.

d. Actie.

e. Gedragsbehoud.

Opdracht19 Gesprekstechniekenmotiverende gespreksvoering

Binnendemotiverendegespreksvoeringwordenonderanderedevolgendegesprekstechniekengebruikt:

1.openvragenstellen

2.reflectiefluisteren

3.bevestigenenondersteunen

4.samenvatten

5.verandertaaluitlokken.

a. Geefeenbeschrijvingvandezevijftechnieken.

b. Geefeenvoorbeeldvandezevijftechnieken.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht20 Voerenvaneenmotiverendgesprek

Dezeopdrachtkunjehetbesteineengroepjevandrieàvierpersonenmaken.Eenpersoongaathet motiverendegesprekhoudeneneenspeeltderolvancliënt.Deoverigestudentenobserveren.

a. Decliëntbedenkteenleefstijlprobleemdathijmogelijkwilaanpakken.

b. Degenediehetgesprekgaatvoerenbereidtzichvoor.

c. Deobservatorenbepaleneenaantalobservatiepunten.

d. Voerhetgesprek.

e. Evalueermetelkaar.

f. Wisselvanrol.

Opdracht21 Methodenomverandertaaluittelokken

a. Noteervijfmethodenomverandertaaluittelokken.

b. Geefvanelkemethodeeenvoorbeelduitdepraktijk.

Opdracht22 Toepassenmethodenverandertaal

Dezeopdrachtkunjehetbesteineengroepjevandrieàvierpersonenmaken.Eenpersoongaateen motiverendgesprekhouden,waarbijhetvooralgaatomhettoepassenvandemethodendieverandertaal oproepen.Eenspeeltderolvancliënt.Deoverigestudentenobserveren.

a. Decliëntbedenkteenleefstijlprobleemdathijmogelijkwilaanpakken.

b. Degenediehetgesprekgaatvoerenbereidtzichvoor.

c. Deobservatorenbepaleneenaantalobservatiepunten.

d. Voerhetgesprek.

e. Evalueermetelkaar.

f. Wisselvanrol.

Opdracht23 Leerdoelen

a. Kijknaardeleerdoelenvanditthema.Beschrijfkortofjedeleerdoelenbereikthebt.Alsjenietalle leerdoelenvolledigbereikthebt,geefdanaanopwelkemanierjeditalsnogkuntdoen.

b. Vuldebeoordelingin.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN

1.

2.

3.

4.

5.

6.

Jekuntdebelangrijkstedeterminantenvangezondheidsgedragbeschrijven.

JekunthetASEmodelbeschrijvenentoepassen.

Jekunthetprocesvangedragsverandering(stagesofchange)beschrijven.

Jekunthetbegripcopingomschrijven.

Jekuntkunteenaantalcopingstijlenbeschrijven.

Jekuntdeprincipesvanmotiverendegespreksvoeringbeschrijvenen toepassen.

9.6Verdiepingsstof-Aangeleerdehulpeloosheid

Aangeleerdehulpeloosheidishetverschijnselwaarbijeenmensofdiergeleerdheeftdathijgeeninvloed kanuitoefenenopdegebeurtenissendiehemoverkomen.Ditreactiepatroonontstaatdoorzowelbepaalde ervaringenalseenbepaaldepersoonlijkheidsstructuur.Hetlevenoverkomthen,zonderdatzedaarveel invloedophebben.Bijdezemensenpasteenvisievangezondheidalstoeval.Alshenietsoverkomt, bijvoorbeeldeenziekteofeenlichamelijkeaandoening,leidtdattotpassiviteit.Zeleggenhunlotvolledig inhandenvandeleefstijlcoach.Diemoethetvoorhenoplossen.

Opvallendegedragskenmerkenzijn:

1.Bijtegenslagogenblikkelijkbijdepakkenneergaanzitten,passief.

2.Lerenmoeilijknieuwedingen,vooralomdatdezinernietvaningezienwordt.

3.Opvallendvaakexternattribueren(toeschrevenvangebeurtenissen,tegenslag,ziekteendergelijke aanomgevingsfactoren).

4.Verhoogdstressniveaualsgevolgvanhetgevoelhetlevennietondercontroletehebben.

9.7Verdiepingsstof-Cognitievedissonantie

Jezegtofdenktheteen,maardoethetander.Ditwordtcognitievedissonantiegenoemd.Waaromdeed jenietwaarinjegeloofde?Degoedpratenvanhetonprettigegevoelwatjehieraanoverhoudt,noemt Festingercognitievedissonantiereductie.Hierbijveranderjeofweljegedragofweljeattitude.Hoegaat datinzijnwerk?

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Attitudesengedrag

Attitudeszijnjemeningenofjehoudingtegenovereenbepaaldonderwerpoftegenovergedragingen.Dit kanbijvoorbeeldgaanoverroken:jekuntditviesvinden,maarhettochdoenomdataljevriendenroken. Attitudeshebbeneeneffectopjegedrag:alsjeergenspositiefoverdenkt,isdekansgroterdatjeditgedrag zultuitvoeren.DitblijktonderandereuitdetheorievangeplandgedragvanAjzen.

CognitievedissonantietheorievanFestinger

DecognitievedissonantietheorievanFestingergeeftaandatereenonprettiggevoelontstaatalsjeattitudes engedraganderekantenopwijzen.Ditkanbijvoorbeeldzijndoorgroepsdruk:jestaatnegatieftegenover roken,maarprobeertertocheentjeomdatjevriendenzoaandringen.Opditmomentkomenattitudesen gedragnietmeerovereen.Ditbezorgtmenseneenonprettiggevoelendaaromzullenzijopzoekgaannaar mogelijkhedenomditrechttetrekken.

Bron: mens-en-samenleving.infonu.nl.

9.8Verdiepingsstof-Verwachtingstheorievan Vroom

Doel

Hetdoelisomwerknemerstemotiverenvoorhetdoorvoerenvaneenverandering.

Toepassing

Deverwachtingstheoriesteltdatdematewaariniemandgeneigdisomopeenbepaaldemaniertehandelen afhankelijkisvandekrachtvaneenverwachting.Welkeuitkomstenbiedtdebaan?Hoeaantrekkelijkzijn dezeuitkomsten?Welkgedragmoetvertoondwordenomdittebereiken?Eentoepassingindepraktijkis hettoekennenvanverschillendebeloningen,zoalsbonussenenregelingenvoorwinstuitkering.

Eenmanagerkandemotivatievaneenwerknemerbevorderendoorervoortezorgendathelderiswathet resultaatisvandeinspanningenvandemedewerker.Daarnaastishetvanbelangdatdemanagerweet welkewaardedemedewerkerhechtaanditresultaat.Hetisdaarombelangrijkom:

1.eenverbandteleggentusseninspanningenprestatie

2.deprestatieaanresultatentekoppelen

3.opdehoogtetezijnvandewaardediedewerknemertoekentaandegewensteuitkomsten.

Onderbouwing

Ommedewerkersdaadwerkelijktemotiverenishetvolgensdebedenker,VictorVroom,noodzakelijkdat zegelovendat:

• ereenpositievesamenhangistusseninspanningenprestatie

• eenpositieveprestatiezalresulterenineengewenstebeloning

• debeloningeenbelangrijkebehoeftetevredenzalstellen

• dewensomdebehoeftetevredentestellengrootgenoegisomhetdemoeitewaardtemaken.

OpbasisvandezeuitgangspuntenheeftVroomeenformuleontwikkeldmetdrieuitgangspunten:

1.Waardering(V):hoewaardevolvindikdebeloning?Verwijstnaardeaardvanbeloningwaaraan mensenbehoeftehebben.Dematewaarinwerknemersbehoeftehebbenaan‘extrinsieke’beloningen (geld,promotie,vrijetijd,voordelen)of ‘intrinsieke’ (complimenten,aandachtenzovoort)beloning. Hetmanagementmoetontdekkenwatwerknemerswaarderen.

2.Verwachting(E):zalhetmijlukkenommijndoeltebereiken?Staatvoordeverwachtingdie werknemershebbenmetbetrekkingtothuncapaciteitenenhetvertrouwendatzeinhuneigen capaciteitenhebben.Hetmanagementmoetontdekkenwelkemiddelen,opleidingofsupervisiede werknemersnodighebben.

3.Instrumentaliteit(I):leverthetgedrageenbeloningop?Staatvoordeperceptievanmedewerkers ofzijechtzullenontvangenwatafgesprokenis.Hetmanagementmoetervoorzorgendatbeloften vanbeloningennagekomenwordenendatwerknemerszichdaarvanbewustzijn.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

VolgensdetheorievanVroomzullenmensenzichmeerinspannennaarmatedewaardevandeuitkomsten hogerisendekanshogerwordtingeschatdatdieuitkomstenmetinspanningbereiktkunnenworden.

DemotivatieformulediedoorVroomwordtgebruiktis:

M(Motivatie)=E(Verwachting)xI(Instrumentaliteit)xV(Waardering).

Bron: www.nji.nl/nl/Implementatie/Implementatie-Verandermethoden/Verwachtingstheorie

9.9Verdiepingsstof-Adaptievecoping

CopingvolgensLazarus:erontstaatpsychologischestresswanneerereenspanningsveldistussende persoonenzijnomgeving,datwilzeggenwanneerhetindividuhetgevoelheeftdatzijneigenmogelijkheden (draagkracht)niettoereikendzijnommetdeeisendieineenbepaaldesituatieaanditindividuworden gesteld(draaglast)omtegaan.Individuenmoetendestressorveranderenofmoetendezeanders interpreteren,zodatdezeerminderongunstiguitziet.Dezepogingwordtcopinggenoemd.

Bijcopinggaathetdusomeenpogingtothetbereikenvanaanpassing.Copingkancognitiefofgedragsmatig, actiefofpassiefzijn.

FolkmanenLazarusdeeldencopingopinachtsubschalen:

1.confronterendecoping

2.afstandnemen

3.zelfbeheersing

4.vluchtenvermijding

5.socialesteunzoeken

6.geplandeprobleemoplossing

7.verantwoordelijkheidaccepteren

8.positieveherbeoordeling.

Watisadaptievecoping?

Vijfbelangrijkefunctiesvoorcopingdiebijdragenaaneensuccesvolleaanpassingaaneenstressor(Cohen enLazarus):

1.heteffectvanschadelijkeexterneomstandighedenverminderen

2.hettolererenvanofhetzichaanpassenaannegatievegebeurtenissen

3.hetbehoudenvaneenpositiefzelfbeeld

4.hetbehoudenvanemotioneelevenwichtenhetverminderenvanemotionelestress

5.hetbehoudenvaneenbevredigenderelatiemetdeomgevingofmetanderen.

Ditmodelsuggereertdathetmoeilijktevoorspelleniswelktypecopingstrategieëninwelkesituaties effectiefzijn,aangezienprobleemgerichteenemotiegerichtestrategieënonderlingafhankelijkzijnen samenwerkenentezamendetotalecopingreactievormen.

Copingisinsterkemateafhankelijkvandecontext:omeffectieftezijn,moethetomgaanmetstressflexibel zijn.

Meestalwordtgedachtdatprobleemgerichtecopingvakeradaptiefisingevallenwaarinerietskanworden gedaanomdestressorteveranderenoftereguleren:bijvoorbeeldhetgebruikvaneenofmeercognitieve ofgedragsmatigestrategieën.

Emotiegerichtecopingisdaarentegenvaakadaptiefinsituatieswaarindebetrokkeneweinigcontrole heeftoverdegebeurtenisofalsdezeweinighulpmiddelenheeftomdaarmeeomtegaan.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Vechtlustiseenreflectievaneensoortrealistischoptimismeenvastberadenheid,waarbijmensenmetveel vechtlustdeziektemeestalrechtstreeksconfrontereninplaatsvandezetevermijden.Ditiseenvormvan actieve,probleemgerichtecoping.Gevoelensvanwanhoopenhulpeloosheidstaanhiertegenoverenzijn eenvormvanpassieve,vermijdingsgerichtecoping.Insommigeonderzoekenwerdvechtlustinverband gebrachtmeteenbetereprognosevoorborstkankerpatiënten.Maarn.a.v.eenmeta-analysewerdenhier vraagtekensbijgezet.

Veeltoegepastetheorieënvancoping

Probleemgerichtecoping(probleemoplossendefunctie),datwilzeggenpogingentotinstrumentelecoping (cognitiefen/ofgedragsmatig)dieopdestressorzijngerichtomdebelastingteverminderenofomiemand meerreservestegeven.Tegenover:emotiegerichtecoping(emotieregulerendefunctie),datwilzeggen voornamelijk,maarnietuitsluitend,cognitievepogingentotcopingdiezijngerichtophetaansturenvan deemotionelereactieopdestressor.Endler,ParkerenSummerfeldtonderscheidenhierinemotiegerichte, taakgerichteenvermijdingsgerichtemanierenvancoping.

Attentioneel/confronterend,controlegericht(monitoring),waakzaam,actief,datwilzeggengerichtop aandachtvoordebronvandestressenproberenhetprobleemoptelossendoorerbijvoorbeeldinformatie overtezoekenofd.m.v.actievecognitieveofgedragsmatigeinspanningenopdestressortebeheersen. Tegenover:vermijdend(blunting),passief,datwilzeggengerichtophetminimaliserenvandebedreiging vandestressor,somsemotiegericht,somsgerichtophetontwijkenvandefeitelijkesituatie,bijvoorbeeld afleidingzoekendooraanplezierigedingentedenkenofafleidingzoekendoorzichmetandereactiviteiten bezigtehoudenomnietaandestressortedenken.

Bron: www.bronso.nl/blog/psychologie/stress-en-coping.

9.10Begrippen

[Cvc:begrippenlijstinvoegen]

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

THEMA10

SPORT-ENGEZONDHEIDSBELEID

Inhoudthema

• Missie,visieenbeleid

• Beleidsplan

• Beleidsinstrumenten

• Verandermanagement

• OntwikkelingenindegezondheidszorginNederland

• Gezondheidsbeleid

• Sportbeleid

• Verdiepingsstof

• Begrippen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hetwerkvandeleefstijlcoachsluitaanbijhetgezondheidsbeleidenhetsportbeleidvandeoverheid.Dit wordtvertaaldnaarlokaalniveau.Hetisvoordeleefstijlcoachbelangrijkomhiervanopdehoogtetezijn. ZoishetbelangrijkomtewetenofdegemeentewaarinjewerkzaambentbijvoorbeeldeenJOGGgemeente is.

Opdeeersteplaatsmoetjewetenwateronderbeleidverstaanwordt.Vandaardathetinditthemagaat overdebegrippenmissie,visieenbeleid.Vervolgensmoetjeinstaatzijnomeenbeleidsplanoptestellen. Eenbelangrijkefaseinhetopstellenvanbeleidisdeanalysefase.Erbestaanverschillendeinstrumenten omdezeanalysecorrectuittevoeren.Dezeinstrumentenkomenaanbod.Jekuntwelbeleidmaken,maar hetisnietaltijdevengemakkelijkom ‒ vooral ‒ nieuwbeleidterealiseren.Vandaardatweingaanophet managenvanveranderingen.

Omdekansenenknelpuntentekunnensignaleren,moetjeopdehoogtezijnvanhetgezondheidsbeleid inNederlandenvanallerleiontwikkelingen,bijvoorbeeldophetgebiedvandebelangrijkstewet-en regelgeving.Daaromwordtingegaanopontwikkelingenbinnendezorgenophetgezondheidsbeleid.Ten slotteiseraandachtvoorhetsportbeleidinNederland.

Relatiemetwerkproces

Hetthema ‘Sport-engezondheidsbeleid'heeftmetnameeenrelatiemetwerkprocesP3-K1-W2:Stelteen leefstijl-enbeweegprogrammaopenP3-K1-W3:Voerteenleefstijl-enbeweegprogrammauit.

Leerdoelen

• Jekuntdebegrippenmisie,visieenbeleidomschrijven.

• Jekunteenbeleidsplanopstellen.

• Jekuntdebelangrijkstebeleidsinstrumentenbeschrijvenentoepassen.

• Jekuntdestappenomeenorganisatieteveranderenbeschrijven.

• JekunthetgezondheidsbeleidinNederlandophoofdlijnenbeschrijven.

• JekunthetsportbeleidinNederlandophoofdlijnenbeschrijven.

10.1Casus

Opdracht1 Casus

Wijkgerichteaanpak

Lianlooptstagebijdegemeente.Omdegezondheidvandeburgerstebevorderen,heeftdegemeenteeen gezondheidsplanontwikkeld.MettweevandespeerpuntenuithetplankrijgtLiantemaken.Degemeente richtzichvooralophetbevorderenvandegezondheidvanouderenenhettweedespeerpuntheeftbetrekking opdegezondheidvanburgersineenachterstandswijk.Lianisbetrokkenbijdeuitvoeringvaneenaantal projecten.Zowildegemeenteoptweelocatieseenbeweegtuinvoorouderenaanleggenenhetisdetaak vanLianomdemeestgeschiktelocatiesuittezoekenenmeetedenkenoverdeinrichting.Degemeente kenteenachterstandswijkmetmeerdangemiddeldegezondheidsproblemen.Degemeentewilaansluiten ophetlandelijkebeleid.Lianheeftdeopdrachtgekregenomeensnategaanofdewijkgerichteaanpak ookietsvoordezewijkis.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

a. Watiseenlokaalgezondheidsplan?Hoeiseendergelijkplanopgebouwd?Voorwelketermijnwordt eendergelijkplanontwikkeld?

b. Hetmerendeelvandegemeentenkenteenaantalgroependiewatbetreftdegezondheidachterblijven. Welkegroepenzijndat?

Kennis

c. Ouderenhorenmeestalooktotdeachterstandsgroepen.Probeerteverklarenwaaromdegezondheid vanveeloudereneenaandachtspuntis.

d. Watiseenbeweegtuinvoorouderen?

e. Watisvolgensjoueengeschiktelocatievooreendergelijkebeweegtuin?

f. Degemeentewilaansluitenophetlandelijkebeleid.Watzijndehoofdpuntenvanditlandelijkebeleid?

g. Watiseenwijkgerichteaanpakvangezondheidsproblemen?

10.2Missie,visieenbeleid

Watisnudevolgordeenwatishetonderscheidtussenmissie,visieenbeleid?Debegrippenwordenveel gebruiktenookregelmatigdoorelkaargegooid.Meestalwordtervanuitgegaandateenorganisatiestart vanuiteenbepaaldemissieenvervolgenseenvisieformuleert.Medeopbasisvandezevisiekomthetbeleid totstand.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.

Missie

Erbestaanverschillendeomschrijvingenvanhetbegripmissie.Tochziterweleengemenedelerinde verschillendedefinities.Eenmissiegeeftaanwateenorganisatiewilzijnenwatdeorganisatiewilbetekenen voorhaaromgeving.Hetiseenbeknoptekernachtigeomschrijvingvandebestaansgrondofbestaansredenen vaneenorganisatie.Demissiegeeftaanwelkefunctiedeorganisatieindemarktkanenwilvervullen.De omschrijvingheeftbetrekkingopeenlangereperiode.Eenmissieherformuleerjenietjaarlijks.Eengoed geformuleerdemissieisinspirerendensturendenmoetgemakkelijkcommuniceerbaarzijn.Voorbeelden makenhetbegripvaakveelbeterduidelijk.Zoisdemissievandeoverheidtenaanzienvansport:Nederland sportievesamenleving.DemissievandeNederlandseVerenigingvanTropischeGeneeskundeis:Gezondheid zondergrenzen.

Missie:

• Wiezijnwe?

• Waarombestaanwe?

• Watisonsbelangrijkstedoel?

• Watisonzebelangrijkstetoegevoegdewaarde?

Voorbeeldmissie

MissieAmarant

Amarantdraagtbijaanhetwelzijnengelukvanmensenmeteen(verstandelijke)beperking,autismeof hersenletsel.Wehelpenproblementeverminderen,stimulerendezelfredzaamheidenzettenonsinvoor eenhogerekwaliteitvanleven.Datdoenweinverbindingmetverwanten,medezeggenschapen samenwerkingspartners.

Amarant:jouwleven,jouwmogelijkheden.

Bron:Amarant(z.d.).

Visie

Eenvisieiseenbepaaldekijkopdetoekomstengeeftdegewenstesituatieaan.Netalsdemissiemoetde visieinspireren.JarengeledenzeiSteveJobsal: ‘AnAppleoneverydesk.’ Hoewelditnooithelemaal gerealiseerdkanworden,geefthetweleenprimabeeldvandetoekomstenkanheteenmotivatiezijnvoor demedewerkers.OpdewebsitevandeKNWUstaatalsonderschriftbijhetlogo: ‘Maaktwielerdromen waar’.Ookdatgeeftprimaaanwatdewielerbondbeoogt.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Voorbeeldvisie

BijAmarantdenkenwevooralindemogelijkhedendiemensenmeteen(verstandelijke)beperking,autisme ofhersenletselhebben.Samenmetverwanten,medezeggenschapensamenwerkingspartnersdragenwe bijaanhetwelzijnengelukvanonzecliënten.

Wecreëreneenveilig,ondernemendenprofessioneelwerkklimaatenstimulerenmedewerkerszichte blijvenontwikkelen,zowelpersoonlijkalsprofessioneel.Wantalsjedenktinmogelijkheden,houdtleren nooitopenontstaatruimtevoorcreativiteiteninnovatieveideeën.

Bron:Amarant(z.d.).

Eenveelgebruikteomschrijvingvanhetbegripvisieis:

Eenvisieomvathettoekomstbeelddateenorganisatievanzichzelfheeftinrelatietothaaromgeving,de plaatsdiedezeorganisatieindeomgevingwilinnemenendefunctiediezijindeomgevingwilvervullen.Het iseenlangetermijnbeeld.

Zoheeftdeoverheideenvisieopderolvansportenbewegen.Voorhaarissportenbewegeneenbelangrijk middelommaatschappelijkeproblemenoptelossen.

Sportversterkt

Sportisvangrotemaatschappelijkewaarde.Hetisvoorveleneenbelangrijkonderdeelvanhetdagelijks leven.Hetdraagtbijaanonzefysiekeenmentalegezondheid,creëertsaamhorigheidenbiedtkansenvoor persoonlijkeontwikkeling.IedereeninNederlandheeftdekansomzonderbelemmeringtesporten,te excellerenínsportentegenietenvánsport.Weinspirerenzoveelmogelijkmensenmetdekrachtvansport. Wantsportversterkt!

Bron:Sportakkoord(2023).

Ditgeldtookvoorhetgezondheidsbeleid.Indenota Gezondheiddichtbij staatdevisievandeoverheid. UitgangspuntisdatgezondheidindeeersteplaatsdeverantwoordelijkheidvandeNederlanderzelfis. Elkeburgermoetzelfgezondekeuzesmaken,hetenigewatdeoverheiddoetisdezekeuzegemakkelijk maken.Indelandelijkenotagezondheidsbeleid2020-2024, Gezondheidbreedopdeagenda, sluitmenaan bijdevisiedathetomzogenoemdePositieveGezondheidgaat.Hetgaathetnietalleenomdelichamelijke kantenvangezondheid,maarookomhetvermogenjeaantepassen,omwelbevinden,eigenregie, veerkracht,participatieenzingeving.

MissieenVisie

“DeBeroepsverenigingLeefstijlcoacheswileensamenlevingrealiserenwaarbijzoveelmogelijkmensen zijnuitgerustmetkennis,vaardighedeneneventuelehulpmiddelenomeigenregietenemenvooroptimale veerkracht,welzijnengezondheid.”

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Alsberoepsverenigingzoekenwenaardebestemanieromdekwaliteitvanleefstijlcoachingteborgenen tevergroten.Wegelovendatwemeerbereikenalsweonzekrachtenbundelen.Daaromzijnweactiefop zoeknaarsamenwerkingmetprofessionalsenpartijendieleefstijlcoachingwillentoepasseninhunwerkveld.

Bron:https://blcn.nl/over-ons-blcn/

Visie:

• Hoezietonzetoekomsteruit?

• Watwillenwebereiken?

• Waargaanwenaartoe?

Beleid

Erbestaanverschillendeomschrijvingenvanbeleid.Onderbeleidwordtonderandereverstaan:

• Hetgeheelaanopvattingenoverterealiserendoelstellingen,tezamenmetdeindetijduitgezette actiesendedaarvoorbenodigdemiddelenomdezedoelstellingentebereiken.

• Hetstrevennaarhetbereikenvanbepaaldedoeleindenmetbepaaldemiddelenenbepaaldetijdskeuzen.

• Hetgeheelvanmaatregelendiedeoverheidneemtombepaaldeproblemenoptelossen,teverminderen oftevoorkomen.

• Demaatregelendieeengemeentezichheeftvoorgenomenombinneneenafgesprokenperiodeeen bepaalddoeltebereikendoormiddelvaneenafgesproken(oftewel:gebudgetteerde)hoeveelheid geld.Bijvoorbeeldhetvervangenvanhetwegdekvaneenstraat,ofhetverbeterenvandekennisvan demedewerkersvandeBelastingdienstdooreencursus.

• Hetleidenvaneenorganisatievanuitdealgemeenaanvaardevisieenmissie.Beleidexpliciteertde keuzevandoelstellingendiedeorganisatieviaeenstrategieimplementeertenophaarresultaten evalueert.

Alsjedezebeschrijvingenleest,blijkenerbinnendedefinitievanbeleidsteedsdrieelementenaanwezig tezijn:

1.formulerenvandoelenofambities

2.beschrijvenvandemiddelen,actiesofstrategiewaarmeededoelenbereiktkunnenworden 3.hettijdpadwaarindemiddelenwordeningezet.

Eenkernachtigetyperingvanbeleidisdanook:hetstellenvandoelen,middelenenhettijdpadinonderlinge samenhang.

Beleidisdemanierwaaropenhettijdpadwaarinorganisatiedoelenbereiktworden.Organisatiesmaken daarbijonderscheidtussentactischeenoperationeledoelen.Deleefstijlcoachheeftvooralmetde operationeledoelentemaken.Eenorganisatiekandebeoogdedoelenopverschillendemanierenbereiken. Dewegofdemanierdieeenorganisatiekiest,wordtstrategiegenoemd.Degekozenstrategiemaaktdus onderdeeluitvanhetbeleid.

EenvoorbeeldishetbeleidsplanvandegemeenteArnhemGezondenFit(2020).Hierbijgaathetomeen aanpakvooreengezondeleefstijl.

Erzijn5doelenwaarhetplanzichopricht:

1.Meerinwonersvoldoenaandebeweegnorm; 2.Minderinwonershebbenovergewicht;

3.Hetterugdringenvanproblematischalcohol-enmiddelengebruik;

4.Eenrookvrijegeneratie; 5.Eenkansrijkestart.

AlshetomdeactiesgaatrichtdegemeenteArnhemzichonderandereop:

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Acties

WewillenhetzomakkelijkentoegankelijkmogelijkmakenvooriedereArnhemmeromeengezondleven teleiden.DeGelrepasiseenbelangrijkmiddelombewegentoegankelijktehoudenvoorinwonersmeteen lagerinkomen.DeondersteuningvanUniekSporteniservoorinwonersmeteenbeperking.Hetzwaartepunt vanonzefocusligtopjongeren,omdatlichamelijkegezondheidindeeerstefase(n)vanhetleveningrote matebepalendzijnenpositiefdoorwerkennaarlatereleeftijd.Bijvolwassenenzettenwegerichtinopop leefstijlcoachingendaarnaastopsenioren,denkhierbijaanbijvoorbeeldvalpreventie.Indeaanpakdoor middelvanleefstijlcoachingeninzetopkwalitatiefenkwantitatiefgoedbewegingsonderwijs(vaardigin bewegen)looptArnhemvooropinNederland.Wewillennadrukkelijkdeverbindingzoekenmetonderwijs, verzekeraarsenprivatepartijen.

Bron:https://www.kennisbanksportenbewegen.nl/?file=10214&m=1610716138&action=file.download

Opdracht2 Missie,visieenbeleid

a. Geefeenomschrijvingvandebegrippenmissie,visieenbeleid.

b. Maakaandehandvaneenvoorbeeldduidelijkhoedezedriebegrippenmetelkaarsamenhangen.

Opdracht3 Missie,visieenbeleidvaneenorganisatie

Maakeenkeuzevooreen(sport)organisatieenbeschrijfdemissie,visieenhetbeleidvandezeorganisatie.

Opdracht4 Missieenvisie

Bekijkdefilmpjes'Missieenvisie1','Missieenvisie2'en'Missieenvisie3'.

Beschrijfkortwatmeninhetfilmpjeondermissieenvisieverstaatofhoedezebegrippennaarvorenkomen.

Opdracht5 VisieKNVB

Bekijkhetfilmpje'Visieophet(berter)lerenvoetballen'.

a. InhetfilmpjekomtdevisievandeKNVBop(beter)lerenvoetballennaarvoren.Geefeenkorte beschrijvingvandezevisie.

b. Voldoetdezevisiewelofnietaanwateronderhetbegripvisiewordtverstaan?Legjeantwoorduit.

10.3Beleidsplan

Destappenendaarmeedeinhoudvaneenbeleidsplanzijnvrijwelaltijdhetzelfde.Hetmaaktinprincipe nietuitofhetgaatomeenbeleidsplanmetbetrekkingtotdegezondheid,ruimtelijkeordeningofsport. Steedsvolgtmendezelfdestappenofdoorlooptmetdezelfdefasenomtoteengoedbeleidsplantekomen. Infeitevolgtmende PDCA-cyclus:Plan,Do,CheckenAct.

PDCA-cyclus.

Stappenbeleidsplan

1.beleidsanalyse

– beeldvorming,huidigesituatie

– trendsenontwikkelingen,aanleiding,toekomstigesituatie.

2.beleidsvoorbereiding

– formulerenvandoelstellingen – opstellenplan,bepalenstrategie.

3.beleidsuitvoering

4.beleidsevaluatie

– evaluerenbeleid – bijstellenplannen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Beleidontstaatnietzomaar.Erzijnvoortdurendaanleidingenom(opnieuw)natedenkenoverhetbeleid vaneensportorganisatie.Meestalgebeurtditomdedrietotvijfjaar.Dejuistedoelstellingeneneenjuiste trainingstemjeafopdebeginsituatie.Bijhetopstellenvaneenbeleidsplanisditnietanders.Eenbeleidsplan startmeestalmethetinventariserenvanwaterallemaalspeeltophetgebiedvansportenbewegen.

Bijhetopstellenvanvrijwilligersbeleidzuljealseerstestapinkaartbrengenwatdehuidigesituatieis. Hoeveelvrijwilligershebje?Watisdeleeftijdsopbouwenhetopleidingsniveauvandevrijwilligers?Hoelang verrichtenzealvrijwilligerswerk?Hoegrootishetverloop?Jewiltzichtkrijgenopdehuidigesituatie,maar ookopbepaaldetrendsenontwikkelingen.Wordthetverloopkleinerofgroter?Iservooralverlooponder relatiefnieuwevrijwilligersofjuistonderde ‘oudjes’?Hoeisdesituatiebijvergelijkbaresportverenigingen?

Inveelgevallenwordteen SWOT-analyse gemaakt,diezoweldeinternesituatie(sterktenenzwakten)als deexternesituatie(kansenenbedreigingen)inkaartbrengt.Bijdebesprekingvandeanalyse-of beleidsinstrumentengaanwehierverderopin.

Aanlandelijkenota’szoals HetNationaalSportakkoord ende LandelijkeNotaGezondheidsbeleid gaateen uitgebreideanalysevooraf.Zokomjeconclusiestegenals: ‘DeanalysevanhetRIVMlaatziendathetgoed gaatmetdegezondheidinNederland,maardathetnogbeterkan.’ Opbasisvaneendergelijkeanalyse wordthetbeleidvastgesteld.

Bekijkhetfilmpje'Beleidsplan'.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Buurstscaneneengebiedsgerichtegezondheidsanalyse

Hetkanbelangrijkzijnomdesituatieindegemeenteofineenbepaaldebuurtgoedinkaarttebrengen. Eengoedebeleidsanalysevormtimmersdebasisvanhetbeleid.DooronderanderehetKenniscentrum SportenVSG(VerenigingSportenGemeenten)iseen buurtscan ontwikkelddiekanhelpenbijhetmaken vaneenanalyse.

Bekijkdewebsite'BuurtscanenBuurtactieplan'.

Daarnaastbestaanerzogehetengebiedsgerichteanalysesvanbepaaldewijkenineengemeente.Meestal zijndezeanalysesuitgevoerddoordeGGD.

Leesdeverdiepingsstof'Gebiedsgerichteanalyse'.

Naastlandelijkbeleidiserooklokaalgezondheidsbeleid.Vrijwelelkegemeenteheefteengezondheidsnota. Voordeleefstijlcoachishetbelangrijkomhiervanopdehoogtetezijn.

KerngezondVeere(2022-2025)

Inleiding

VooruligtdelokalegezondheidsnotaVeere2022-2025.Hieringevenwijaanwatvooronsdebelangrijkste thema’szijnwaarwedekomendejarenopwilleninzettenalshetgaatovergezondheid.IndeWetpublieke gezondheidisvastgelegddatgemeentenspecifieketakenenverantwoordelijkhedenhebbenalshetgaat omhetbeschermenenbevorderenvandegezondheidvandebevolking.Eénvandiegemeentelijketaken isomeennotalokaalgezondheidsbeleidoptestellen,waarindegemeenteaangeeftwatdedoelstellingen zijnvanhetgezondheidsbeleidvoordekomendejaren.Indezenotakuntuditdanooklezen.

Daarnaastishetvanbelangomaandeslagtegaanmetgezondheid,omdatditeenbijdragelevertaande preventieinhetsociaaldomein.Eengezondegemeentekunnenwealleenzijninsamenwerkingmetveel anderepartijen.Daaromwerkenwesamenmetprofessionalsophetgebiedvangezondheidenzorg,met scholen,metsportverenigingenenvrijwilligers.Inmei2020isdelandelijkenotaGezondheidsbeleid 2020-2024aangebodenaandeTweedeKamer.Delandelijkenotagaatuitvandevisie‘positievegezondheid’ enbenadruktdaarnaasthetbelangvanaandachtvoorgezondheidinallebeleidsdomeinenenoverde beleidsdomeinenheen.Delokalenotawillenwehieroplatenaansluiten.

Bron:https://lokaleregelgeving.overheid.nl/CVDR679216/1

Beleidsvoorbereiding

Defaseofdestapvandebeleidsvoorbereidingkenttweebelangrijkeonderdelen,namelijkhetformuleren vandoelstellingenenhetopstellenvaneenplan.Opdeeersteplaatsishetbelangrijkomdoelstellingen teformuleren.Meestalkenteenbeleidsnotaalgemeneenspecifiekedoelstellingen.Zekeralseenbeleidsplan overvijfjaarloopt,ishetaantebevelenomdoelstellingenopdekorteenlangetermijnteformuleren.

Graagrechtenaanvragenditteplaatsen.Bron:

file:///C:/Users/yrasing/Downloads/Gezondheidsagenda%202021-2024%20-%20bijlage.pdf

GezondheidsagendagemeenteNijmegen(2021-2024)

Hetanalyserenvandesituatieisnieteenvoudig,maardaarzijnredelijkwathulpmiddelenvoor.Het formulerenvandoelstellingenismeestalnietalteingewikkeld.Hetmeestcomplexishetantwoordopde vraaghoeeenorganisatiedebeoogdedoelenkanbereiken.Inveelgevallenisersprakevaneenbeperkt budget.Jezulthetmeteenbepaaldehoeveelheidgeldmoetendoenenduskeuzesmoetenmaken. Strategischbeleidvraagtomhetzoefficiëntmogelijkinzettenvanmiddelenomdebeoogdedoelstellingen tebereiken.

Indezefasewordendeplannenmeestalperdoelstellinguitgewerkt.Ineendergelijkdeelplanwordt aangegevenwatdebelangrijksteactieszullenzijn.Dezeactieswordenookwelactieplannenof uitvoeringsprogramma’sgenoemd.

Alsvoorbeeldvaneengemeentelijkbeleidsplanophetgebiedvangezondheid,kijkenwenaarhetbeleidsplan ‘Preventiefverbinden’ vandegemeenteAmsterdam.Naastalgemenedoelstellingenvindjedaarookeen aantalconcretedoelstellingen,zoals:

Doelstellingenvolwassen

Hetpercentagevolwasseninwonersvandeaandachtswijkendatzijngezondheidals ‘goed’ ervaart,stijgt van77%in2008tot86%in2020.OnderAmsterdammersinoverigewijkenneemtditpercentagetoevan 86%in2008tot89%in2020.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Doelstellingenjeugd

Doelisdatkinderenmeergaanbewegenengezondergaaneten.Westrevennaar5%toenamevankinderen meteengezondgewicht.Webeogeneendalingvanhetaantaljongerendatrooktmet3%.Verdere intensiveringvanvroegsignaleringenadequateverwijzingmoetpsychosocialeproblematiekvoorkomen enterugdringen,ookoplatereleeftijd.Endezeveranderingenwillenweinhetbijzonderzienbijkinderen indeaandachtswijken.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

VervolgenswordtindenotaduidelijkgemaaktviawelkeviersporendegemeenteAmsterdamdenktdeze doelstellingenterealiseren.

Voordeleefstijlcoachishetnietaltijdgemakkelijkomtebepalenwelkeactiesofprogramma’seffectief zijn.OpdesitevanhetLoketGezondLevenvindjeeengrootaantalinterventiesenkunjebijelkeinterventie vindenwatdeeffectiviteitis.Dezekanvariërenvangoedbeschreven,goedonderbouwdtotsterke aanwijzingenvooreffectiviteit.

Beleidsuitvoering

Indezefasewordendeprojectenuitgevoerd.Hetkandetaakvandeleefstijlcoachzijnombepaalde projectentecoördinerenofbijgrotereprojectenteassisteren.Overhetcoördinerenvanprojectenenalles watdaarbijkomtkijken,leesjemeerinhetboekSB-projectencoördineren.

Beleidsevaluatie

Eenevaluatievindtnietalleenaanheteindeplaats,maarwordtookregelmatigtussentijdsgedaan.Tijdens debeleidsuitvoeringzijnervoorafevaluatiemomenteningeplandomtekijkenofdeprogramma’senacties welvolgensplanenmetvoldoenderesultaatverlopen.Hetvolgenvandevooruitgangwordtmonitoring genoemd.Zowordendeplannensomstussentijdsalbijgesteld.Indezefaseishetnietalleenbelangrijk omtekijkennaarderesultaten,maarishetookbelangrijkomoogtehebbenvoordeverankeringofhet behoudvanderesultaten.Hetisnatuurlijkprachtigalshetprogramma ‘LekkerFit!’ intweejaarzouleiden toteenafnamevanhetaantalkinderenmetovergewicht.Tochkanermoeilijkvaneensuccesvolprogramma gesprokenwordenalsblijktdatnavijfjaarhetaantalkinderenmetovergewichtweerophetoudeniveau zit.Insommigemodellenwordtdezeverankeringvanhetbeleidalsapartefasegezien.

Vanlandelijknaarlokalenota

Elkevierjaarleggengemeentenambitiesenprioriteitenvastinhunlokalenotagezondheidsbeleid.Dit doenzeinsamenwerkingmetdeGGD(Gemeentelijke/gewestelijkegezondheidsdienst).Delandelijkenota isvaakrichtinggevendvoordeinvullingvandelokalenotaingemeenten,alsonderdeelvandevierjarige beleidscyclusvolksgezondheid.Erzijnookveelanderelandelijkeontwikkelingenwaarbijgemeenten kunnenaansluiten,zoalshetNationaalPreventieakkoordofNationaalSportakkoord.Indepraktijkkiezen gemeentenersomsookvoordebeleidscycluslostelaten.Zijgaanuitvanlokaledataenlopendbeleid, enkijkenwathieropvanuitdelandelijkebeleidsstukkennogaanvullendenpassendis.

GraagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.Bron:

https://www.awpgnzh.nl/ondersteuning-voor-gemeenten-van-landelijke-nota-gezondheidsbeleid-naar-lokaal-beleid/ Beleidscyclus.

Bron:

https://www.loketgezondleven.nl/aanpak-gezonde-gemeente/landelijk-beleid-en-programmas/wettelijk-kader/lokale-nota

Vanlandelijkenaarlokalenota

Elkevierjaarleggengemeentenambitiesenprioriteitenvastinhunlokalenotagezondheidsbeleid.Dit doenzeinsamenwerkingmetdeGGD(Gemeentelijke/gewestelijkegezondheidsdienst).Delandelijkenota isvaakrichtinggevendvoordeinvullingvandelokalenotaingemeenten,alsonderdeelvandevierjarige beleidscyclusvolksgezondheid.Erzijnookveelanderelandelijkeontwikkelingenwaarbijgemeenten kunnenaansluiten,zoalshetNationaalPreventieakkoordofNationaalSportakkoord.Indepraktijkkiezen gemeentenersomsookvoordebeleidscycluslostelaten.Zijgaanuitvanlokaledataenlopendbeleid, enkijkenwathieropvanuitdelandelijkebeleidsstukkennogaanvullendenpassendis.

Bekijkopdewebsite'GgdAmsterdam-Beleidevaluatie'.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht6 Fasenvaneenbeleidsplan

Beschrijfdevierfasenvaneenbeleidsplan.

Opdracht7 Beleidsanalyse

Omdesituatieineenbepaaldewijkinkaarttebrengenophetgebiedvanbewegenofgezondheid,wordt gebruikgemaaktvaneenzogenaamdebuurtscanofeengebiedsgerichtegezondheidsanalyse.

a. Zoekopinternetnaareenvoorbeeldvaneendergelijkebuurtscanvaneenwijkofvaneen gebiedsgerichtegezondheidsanalysevaneenbepaaldewijk.

b. Beschrijfkortdeinhoudvandezeanalyse.

Opdracht8 Filmpjebeleidsplan

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bekijkhetfilmpje'Beleidsplan'.

Watzijndespeerpuntenvanhetbeleiduithetfilmpje?

Opdracht9 Beleidsplanindepraktijk

Zoekopinterneteenbeleidsplangerichtopsportofopgezondheid.Geefeenkortebeschrijvingvande inhoudvanditbeleidsplan.

10.4Beleidsinstrumenten

Erbestaanverschillendeinstrumentendiekunnendienenalsondersteuningvanmetnamedefasevan beleidsanalyse.Sommigeinstrumentenzijnvooralgerichtopdeeigen,interneorganisatieenandere instrumentenzijngerichtopdeexterneomgeving.DeSWOT-analyseiseeninstrumentdatdeaandacht richtopbeideaspecten.

Opgrondhiervankunjetotdevolgendeindelingkomen:

1.beleidsinstrumentengerichtopdeexterneomgeving:

a.SWOT-analyse

b.DESTEP

c.scenarioplanning

d.vijfkrachtenmodel

2.beleidsinstrumentengerichtopdeinterneorganisatie:

a.Zeven-S-model

b.benchmarking

c.checklist.

Leesdeverdiepingsstof'Vijfkrachtenmodel'.

Externebeleidsinstrumenten

SWOT-analyse

DeanalysevandeexterneomgevingéndeinterneorganisatienoemenweeenSWOT-analyse.De SWOT-analysegeeftinzichtinde:

• sterkten(Strengths)

• zwakten(Weaknesses)

• kansen(Opportunities)

• bedreigingen(Threats).

DeSWOT-analyseiseenbelangrijkinstrumentbijhetontwikkelenvanbeleid.Deresultatenvandezeanalyse dragenbijaanhetgoedkunnenformulerenvandedoelenenhetopstellenvanactiesenplannen.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.

VoorbeeldvaneenSWOT-analyse.

EenSWOT-analysebestaatuitdevolgendevierstappen:

1.analyserenvansterkeenzwakkepunten

2.analyserenvankansenenbedreigingen

3.opstellenvandeconfrontatiematrix

4.bepalenvandestrategieën.

Bijstap1en2staandevolgendevragencentraal:

• Welkeinternesterkepuntenkentdeorganisatienuenindetoekomst?

• Welkeinternezwakkepuntenkentdeorganisatienuenindetoekomst?

• Welkeexternekansenheeftdeorganisatienuenindetoekomst?

• Welkeexternebedreigingenzijnernuenindetoekomstvoordeorganisatie?

Welkeinternefactorenzijnvanbelangomopsterkteenzwaktetebeoordelen?

• kwaliteitenkwantiteitvanhetpersoneel(management,medewerkers,vrijwilligers)

• deaccommodatieendelocatie(staatvanonderhoud,bereikbaarheid,parkeergelegenheid,hygiëne)

• klantenbestand(opbouw,achtergrond,klanttevredenheid,verloop)

• aanbodaandiensten,gezondheidsprogramma’s,interventies

• definanciëlepositie(inkomstenenuitgaven)

• deorganisatiestructuur(plat,hiërarchisch)endeorganisatiecultuur(waardenennormen)

• hetimagovandeorganisatie

• deprendemarketingvandeorganisatie.

Welkeexternefactorenzijnvanbelangomopkansofbedreigingtebeoordelen?

• ontwikkelingenindemarktvangezondheid,sportenbewegen

• deconcurrentiepositieinderegio

• demografischeontwikkelingen

• economischeontwikkelingen

• overheidsbeleidensubsidiemogelijkheden

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• gemeentelijkbeleidensubsidiemogelijkheden

• ontwikkelingenmetbetrekkingtotstakeholders(belanghebbenden)

• bestemmingsplannen,ruimtelijkeordening.

SWOT-analyseHealthPlus

DeleefstijlcoachvangezondheidscentrumHealthPlusheeftsamenmeteenmedewerkereenSWOT-analyse gemaakt.

Sterkten:

• voldoendeenkwalitatiefgoedopgeleidpersoneel

• sterkefinanciëlepositie

• goedecultuur,prettigesfeer.

Zwakten:

• eenzijdigaanbodvanopgezondheidgerichtediensten

• weinigaantrekkingskrachtopouderen

• verouderdeenbeperkteaccommodatie(kleedlokalenendouches).

Kansen:

• vergrijzing,toenamevanhetaantaloudereklanten

• samenwerkingmetzorg-enwelzijnsorganisaties

• aandachtvoorgezonde,actieveleefstijlvanuithetlokaalgezondheidsbeleid,subsidiemogelijkheden

• mogelijkevergoedingenvanuitzorgverzekeraars.

Bedreigingen:

• vervoersproblematiekkwetsbareouderen

• concurrentievanvooralfitnesscentra.

Confrontatiematrixenstrategie

HetdoelvaneenSWOT-analyseisnietalleeneengoedbeeldkrijgenvandesituatie,maarhetmoetook leidentothouvastvooreenaanpakofstrategievoordetoekomst.DeSWOT-analysemoet aanknopingspuntenbiedenomdoelstellingenteformulerenengerichtplannentemaken.Eenbelangrijke tussenstap(stap3)ishetopstellenvaneenconfrontatiematrix.Indeconfrontatiematrixstaandeinterne enexterneelemententegenoverelkaar.Hierbijishetgebruikelijkdatindehorizontalerijendesterktesen zwaktesstaanenindeverticalekolommendekansenenbedreigingen.Opdezemanierkunnenstrategische optiesinkaartgebrachtworden.

Sterkten

Kansen

Bedreigingen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Offensievestrategie:hierbijworden sterktengebruiktomkansentebenutten.

Afwerendestrategie:hierbijworden sterktengebruiktombedreigingenbuiten dedeurtehouden.

Zwakten

Verbeteringsstrategie:hierbijworden kansengebruiktomzwaktenteverbeteren.

Defensievestrategie:hierbijworden zwakhedenen/ofbedreigingenafgewend, gereduceerd.

OpgrondvandeSWOT-analyseinhetvoorbeeldvangezondheidscentrumHealthPlus,zoude confrontatiematrixconformdediversestrategieënalsvolgtingevuldkunnenworden.

Kansen

Sterkten

Offensievestrategie:zethetgoedopgeleide personeelinengebruikfinanciëlemiddelen ommetnameouderentewerveneninte spelenopdeaandachtvooreengezonde leefstijl.

Bedreigingen

Afwerendestrategie:sterkefinanciële positielaathettoeomalternatief lidmaatschapencontributiete ontwikkelen,waardoordedrempelvoor minderdraagkrachtigemensenafneemt. Klanttevredenheidengoedesfeerinzetten omconcurrentiehethoofdtebieden.

DESTEP

Zwakten

Verbeteringsstrategie:uitbreidingvanhet aanbodwaardoordeorganisatie interessantwordtvoorouderenenmensen dieomgezondheidsredenenwillen bewegen.

Defensievestrategie:verbeterenvande accommodatieendaarmeede concurrentiepositieinderegioverbeteren.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

DESTEPiseenafkortingvoordemografische,economische,sociaal-culturele,technologische,ecologische enpolitiekefactoren.Hetiseenmiddelomeenbeeldtekrijgenvandeexterneomgevingwaarineen organisatieactiefis.Inzichtindeexterneomgevingvaneenorganisatieisvanbelangomeffectiefgebruik temakenvandekansenenbedreigingen.Deacties,programma’senstrategiekunnenopdezeanalyse afgestemdworden.

• D=Demografischegegevensenontwikkelingen(bevolkingsgroeiof-krimp,vergrijzing,ontgroening, verkleuring,matevanurbanisatie)

• E=Economischegegevensenontwikkelingen(groeiendeofkrimpendeeconomie,werkgelegenheid, werkloosheid,koopkracht)

• S=Sociaal-maatschappelijkegegevensenontwikkelingen(veranderingenindeelnamemotievensport enbewegen,inzetvansportenbewegenalsmiddelterbevorderingvandegezondheid)

• T=Technologischegegevensenontwikkelingen(mogelijkhedenFacebook,Twitter,toepassingvan appsomsport-enbeweeggedragtestimuleren)

• E=Ecologischegegevensenontwikkelingen(klimaat,duurzaamheid,natuur)

• P=Politiekeontwikkelingen(wet-enregelgeving,aandachtvanpolitiekvoordesport,speerpunten vanhetlokalegezondheidsbeleid).

BijdeDESTEPprobeerjevoorallefactorenzoweldehuidigealsdetoekomstigesituatietebeschrijven. Hetisnietaltijdevengemakkelijkomteachterhalenwaarjedezeinformatiehetbestevandaankunthalen. Alleszelfonderzoekenismeestalgeenreëleoptie.

Eengrootgedeelte,zoalsdemografischegegevens,economischegegevensenpolitiekbeleidsmatige gegevens,zijngoedtevindenbijhetSociaalCultureelPlanbureau(SCP).TotvoorkortbrachthetSCPom detweejaareenrapportageSportuit.DemeestrecenteisderapportageSport2018.Onlangsheeftmen beslotenditomdevierjaartedoen,maartussentijdswelmeteenkorterapportagetekomen.Op www.volksgezondheidenzorg.info,voorheendesitevanhetNationaalKompas,vindjeheelveelrelevante informatiemetbetrekkingtotdegezondheidszorg.Daarvindjeonderanderepergemeentehetaantal mensendatvoldoetaandebeweegrichtlijnen.

Graagrechtenaanvragenennamakenindestijlvandeflexibelepipeline.Bron; https://www.sportenbewegenincijfers.nl/kaarten/beweegrichtlijnen Voldoenaanbeweegrichtlijnenoplokaalniveau.

Daarnaastzijngegevenstevindenopdewebsitevandegemeente,via(branche)organisatiesalsNOC*NSF, KenniscentrumSport,NLActief,sportbonden,RecronenVeBON.DekamervankoophandelenhetEIM (EconomischInstituutvoorMidden-enKleinbedrijf)kunnenookbelangrijkebronnenzijn.

Internebeleidsinstrumenten

Zeven-S-model

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

HetonderzoeksbureauMcKinseyheefthetZeven-S-modelontwikkeld.Volgensditmodelishetvrijwel onmogelijkomdeaspectenlosvanelkaartebekijken.Eenveranderingbijheteneaspectheeftookgevolgen voordeanderezesaspecten.

Bijhetsystematischzoekennaardesterktenenzwaktenvandeinterneorganisatiemetbehulpvanhet Zeven-S-modelwordtgekekennaareendwarsdoorsnedevandeorganisatietenaanzienvanallezeven aspecten.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B. Zeven-S-model.

DezevenS’eninditmodelstaanvoor:

1.Strategie:debelangrijkstedoelstellingenvandeorganisatieendemanierwaaropdezegerealiseerd worden

2.Structuur:deorganisatiestructuur,zoweldearbeidsverdelingalsdecoördinatie

3. Systemen:dewerkprocesseneninformatiestromendieervoorzorgendatdeorganisatiefunctioneert 4.Stijl:stijlvanmanagementenleidinggeven

5.Staf:depersonelebezetting,kwantitatiefenkwalitatief

6.Sleutelvaardigheden:devaardighedenvandetotaleorganisatieennietzozeervanindividuele medewerkers,bijvoorbeelddeklantgerichtheidvandeorganisatie

7. Sharedvalues:gemeenschappelijkekernwaarden.Dezekomentotuitdrukkingindeorganisatiecultuur.

DezevenS’enwordenbijdeinterneanalysebeoordeelddoorzetevergelijkenmetgelijksoortigeorganisaties. InhetvoorbeeldvangezondheidscentrumHealthPluszoudendezezevenaspectenbekekenkunnen wordenmetdeconcurrerendesportaanbieders.

Opdracht10 Beleidsinstrumenten

a. Jekuntbeleidsinstrumentenintweecategorieënverdelen.Welkecategorieënzijndat?

b. Geefvanelkecategorietweevoorbeeldenvanbeleidsinstrumenten.

Opdracht11 SWOT-analyse

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Dezeopdrachtkunjehetbestemeteengroepjemaken.Zorgervoordatdestudentenuithetgroepjeuit dezelfdeomgeving(stad,gemeente)komen.

a. WatiseenSWOT-analyse?

b. MaakeenSWOT-analysevandegezondheidvanjulliegemeenteofvaneenbepaaldewijkvanjullie gemeente.

c. Presenteerkortderesultatenaandegroep.

Opdracht12 DESTEP

a. WatisDESTEP?

b. PasdeDESTEPtoeopeen(sport)organisatienaarkeuze(jeeigensportorganisatie,jestageorganisatie).

c. TrekeenoftweeconclusiesopbasisvandezeDESTEP-analyse.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

10.5Verandermanagement

Veranderingenindeomgeving,maarookindeinterneorganisatie,brengenveranderingenindeorganisatie metzichmee.Somsgaathetdaarbijomkleineaanpassingen.Somsgaathetomwijzigingeninbeleiden strategie.

Veranderingenkunneneengroteimpacthebbenopdesportorganisatieengepaardgaanmetbedoelde enonbedoelde(neven)effecten.Totopzekerehoogteishetonvermijdelijkdateraanveranderingnadelen kleven.

Onderverandermanagementkunjeverstaan:hetgestructureerdenplanmatigrealiserenvande veranderdoelenindeorganisatie.Vooreenbelangrijkdeeliseenveranderingookplanmatigaantepakken, waardoordoelstellingenefficiëntergerealiseerdkunnenwordenennadelenzoveelmogelijkworden voorkomen.Wesprekendanvanverandermanagement:hetgestructureerdenplanmatigrealiserenvan deveranderdoelenindeorganisatie.

Achtstappenomeenorganisatieteveranderen

JohnKottersteltdatgeslaagdeveranderingenverlopeninachtfasen.Bijeengoedeveranderstrategie wordendezeachtfasenplanmatigdoorlopen.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.

Achtstappenvanorganisatieverandering.

Urgentiebesefvestigen

Medewerkersmoetenovertuigdzijnvandenoodzaakofurgentievandeverandering.Wanneerzijvinden dateenveranderingonnodigofverkeerdis,zullenmedewerkerszichonttrekkenaanofverzettentegende verandering.Draagvlakcreërenbijdemedewerkersisessentieelomveranderingendoortekunnenvoeren.

Leidendecoalitievormen

Veranderingenontstaannietspontaanenzijnmeestalalleenmetdenodigeinspanningtebewerkstelligen. Hetisdaaromvanbelangomeenteamsamentestellendathetveranderprocesingoedebanenkanleiden. Hetisbelangrijkdatdeledendraagvlakvanhetpersoneelhebben.

Visieenstrategieontwikkelen

Deleidendecoalitiewerkteentoekomstbeelduitengeeftaanhoeditgerealiseerdkanworden.De ontwikkeldevisieenstrategiemoetenrichtinggeven,inspirerenenmotiveren.

Veranderingsvisiecommuniceren

Devisieendestrategiemoetennietalleenbekendzijnbijdeleidendecoalitieofbijeenbeperktdeelvan demedewerkers.Demeestekrachtwordtontwikkeldwanneerdevisieenstrategiebreedindeorganisatie bekendzijn.

Breeddraagvlakcreëren

Bekendzijnmetdeveranderingsvisieisnietgenoeg.Degrootstekrachtwordtontwikkeldwanneerde veranderingsvisieen-strategiebreedgedragenworden.Werkobstakelsuitdeweg.Dezeobstakelskunnen komendooropvattingenofmisverstandenvanmensen.Ookkunnendeomstandighedenof randvoorwaardeneenobstakelvormen.Creëerdejuisterandvoorwaardenvoordeveranderingenovertuig medewerkers.

Kortetermijnsuccessengenereren

Ingrijpendeveranderingenkostentijd,waardoorsommigenhetgeloofindeveranderingverliezen.Successen vormenhetovertuigendebewijsdatdeveranderingenwerken.Desportorganisatieisopdegoedeweg. Ditmotiveertenovertuigt!Vierencommuniceerdesuccessenmetderestvandeorganisatie.

Verbeteringenconsolideren

Weerstandtegenveranderingverdwijntnooithelemaal.Zelfsnietbijdekortetermijnsuccessen.Juich daaromniettevroeg,maargeefooknietop.Blijfalert.Voorkomdatverbeteringenweerverdwijnen,versterk hetveranderingsproces,werkobstakelsuitdewegengenereersuccessen.

Veranderingverankeren

Veranderingenzijnpasverankerdwanneerzeinallezevenaspectenvanhet ‘Zeven-S-model’ verankerd zijn.Hetmeestweerbarstigisdaarbijdeorganisatiecultuur.Cultuurkunjenietgemakkelijkveranderen. Deorganisatiecultuurverandertpasnadat:

• hethandelenvanmedewerkersisveranderd

• dezeveranderingvoordeelheeftopgeleverd

• medewerkershetverbandzienmetdeverbeterdeprestaties.

Bijelkeveranderingsaanpakkomthoedanookhethanterenvanweerstandaandeorde.Doorteweten waardeweerstandzit,kandemanagerdaarinzijnaanpakrekeningmeehouden.Weerstandtegen veranderingiseenmenselijkverschijnsel.Medewerkersontlenenzekerheidaanhethandhavenvande bestaandesituatie.Weerstandbehoedtonsvoorchaos.Voordeleefstijlcoachishetdaaromvanbelang dathijanalyseertwaardeweerstandvandaankomt.Deweerstandkanvandrieniveauskomen:

• hetindividu:deindividuelemedewerkers

• degroep:eengroepmedewerkers

• deorganisatie.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Deaardenhetniveauvandeweerstandisbelangrijkvoordeaanpak.Erspelenhierbijtweekrachteneen rol:dewilomteveranderenendenoodzaakomteveranderen.

Opdracht13 Verandermanagement

a. Onderverandermanagementkunjeverstaan:

b. Geefeenvoorbeeldvaneensituatiewaarinverandermanagementbelangrijkis.

Opdracht14 DeachtfasenvanKotter

a. WatzijndeachtfasenwaarinvolgensKottereengeslaagdveranderingsprocesverloopt?

b. Gauitvaneenbepaaldesituatieenpasdaareenaantalfasenvanhetveranderingsprocesvolgens Kotteroptoe.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

10.6Ontwikkelingenindegezondheidszorgin

Nederland

Dekansisgrootdatjealsleefstijlcoachwerkzaamwordtindegezondheidszorg.Dekansdatjebijeen anderewerkgevertemakenkrijgtmetdegezondheidszorgisnagenoeghonderdprocent.Daaromishet belangrijkomeenbeetjezichttehebbenopdeontwikkelingenindegezondheidszorginNederland.Ditis geenkennisdiejeuithethoofdmoetkennen,maarjemoetwelwetenwaarjebelangrijkeinformatiekunt vinden.Vandaardatweregelmatigverwijzennaarwebsiteswaarjeinformatiekuntvinden.

Stijgendekosten

Dekostenvandegezondheidszorgblijvenmaarstijgen:zebedragenzo’n100miljard.Vooraldeuitgaven aandelangdurigezorgstijgenhard.Deoverheidheeftdanookmaatregelengenomenomdekostenterug tedringen.Enkelebelangrijkemaatregelenzijn:

• zolangmogelijkzelfstandigfunctioneren,meedoenindesamenleving

• aandachtvoorpreventieengezondeleefstijl

• hogeredrempelvoortoegangtotdelangdurigezorg

• vergoedingenopmaatennaarprestatie.

Aandeeerstetweepuntenisindevorigeparagraafalaandachtbesteed.Daaromwordteralleeningegaan opdelaatstetweepunten.

Hogeredrempelvoortoegangtotdelangdurigezorg

Doordevergrijzingendedaarmeesamenhangendetoenamevandementiestijgendekostenvande ouderenzorgsnel.DeoverheidprobeertditeenhalttoeteroepenmetdealeerdergenoemdeWmo,maar ookdoordedrempeldietoeganggeefttotdelangdurigezorgteverhogen.Alsiemandblijvendintensieve zorgnodigheeft,kanhijzichrichtentothetCentrumIndicatiestellingZorg(CIZ).Dezeinstantiesteltvast welkezorgiemandnodigheeftenofditvoldoendeisomtoegelatentewordentotdelangdurigezorg. Nederlandkenteensysteemomdezwaartevanhetpakketaanzorgenbegeleidingtevertalennaar zorgzwaartepakketten;ditzijndezogenoemdeZZP’s.AlleenmeteenzwareZZP(vanafindicatie5)maakt iemandkansoppermanentverblijfineeninstelling.Hetwordtdussteedsmoeilijkeromdaargeplaatstte worden.SindsdeingangvandeWetlangdurigezorgspreektmenvan ‘zorgprofiel’ inplaatsvan ‘zorgzwaartepakket’.

Indepraktijkbetekentditdateringevalvaneendementerendevader,moeder,opaofomanadrukkelijk eenberoepophetsocialenetwerk(familie,vrienden,buren)wordtgedaan – somsmetalleproblemenvan dien.OverigensbiedtdeWetlangdurigezorgookdemogelijkheidommetallerleiondersteuningthuiste blijvenwonen.

Opnameinzorginstelling,alleenmeteenbepaaldzorgprofiel.

Wlzenzorgprofielen

DeWlzkentverschillendezorgprofielenbinnendevolgendesectoren:

• SectorVerplegingenverzorging(V&V)

• SectorVerstandelijkgehandicapt(VG)

• SectorLichtverstandelijkgehandicapt(LVG)

• SectorLichamelijkgehandicapt(LG)

• SectorZintuiglijkgehandicapt,auditiefencommunicatief(ZGaud)

• SectorZintuiglijkgehandicapt,visueel(ZGvis)

• SectorGGZ,B-groep(GGZ-B).

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Alsvoorbeeldwerkenwedezorgprofielenvoormensenmeteenverstandelijkebeperkinghieruit.Voor dezemensenzijndevolgendezorgprofielengeformuleerd(tussenhaakjesstaatdeverwijzingnaardeoude ZZP):

Vergoedingenopmaatennaarprestatie

Algeruimetijdgaatdeoverheiduitvanzorgopmaat:jeontvangtdiezorgdiejenodighebt,nietmeeren nietminder.Voorelkeindividuelezorgvraagligtdatanders.Ditmaatwerkheeftonderanderegeleidtot hetinhetlevenroepenvandepersoonsgebondenbudgetten(pgb’s).In2015isookophetgebiedvande pgb’sveelveranderd.Zolooptdefinancieringnietmeerrechtstreeksviadezorgvrager,maarwordtdeze uitgekeerddoordeSocialeVerzekeringsbank.Ditheefttotdenodigeproblemengeleid.

Bekijkdevolgendewebsites:

• 'MijnPGB'

• 'SVB:persoonsgebondenbudget(PGB)'

• 'PerSaldo:hetpersoonsgebondenbudget'.

Eenpgbiseenbudgetdatiemandtoegekendkrijgtomzelfzorgverlenersintehurenvoordezorgdiehij nodigheeft.Hetpgbkanookbesteedwordenaanhulpmiddelenenvoorzieningendienodigzijnomde zorgterealiseren.Hetbudgetisafgestemdopdezorgvraagvandeindividuelecliëntenisdaarmeemaatwerk. Indiezinkunjesprekenvanvergoedingenopmaat.

Diagnose-behandelcombinaties

Onderandereomzorgverlenersmeertebetalennaarhunprestatiesenomdekostenbeheersbaarte houden,heeftdeoverheidhetsysteemvandiagnose-behandelcombinaties(DBC’s)ontwikkeld.Hetkomt erkortwegopneerdatelkeaandoeningeendiagnosekrijgt.Aandiediagnosewordteenminofmeer standaardbehandelinggekoppeld,waarbijeenstandaardbedraghoortwaarmeedezorgverlenershet moetendoen.Vroegerwerdbijwijzevansprekeneindeloosbetaaldvoorhetbehandelenvaneencomplete dwarslaesieopT3.Nuwordtdaardoormiddelvaneen DBC eenbepaaldbedragvoorvergoed.Ditlegtdruk opdezorgverlenersomkwaliteitteleverenenhetmetdetoegekendemiddelentedoen.Voordeoverheid isheteenmiddelomdekostenindehandtehouden.Voorveelzorgverlenersbetekenthetnaast prestatiedrukookheelveeladministratievearbeid.

DiagnoseBehandelcombinatie(DBC)

EenDBCofDBC-Zorgproductiseenuniekecode(vanveertiencijfers)diedezorgvraag,diagnoseende totalebehandelingvaneenpatiëntweergeeft.Hetgaatomálleactiviteitenvanhetziekenhuisende betrokkenmedischspecialisten.HetziekenhuisgebruiktdeDBCofDBC-Zorgproductinzijnadministratie.

WatiseenDiagnoseBehandelcombinatie(DBC)?

DBCstaatvoorDiagnoseBehandelcombinatie.EenDBCvormtdebasisvoorderekeningdiejevanje zorgverlenerkrijgt.Ziekenhuizen,maarookzelfstandigebehandelcentraenrevalidatieklinieken,werken metDBC’s.MetDBC’skunnenzorginstellingenderekeningvoordegeleverdezorgindienenbijje zorgverzekeraar.MeerinformatieoverderekeningvanhetziekenhuisvindjeopdewebsitevandeNZa.

Bron:PatiëntenfederatieNederland(2023).

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Debelangrijksteontwikkelingen

Erwordenhierzesbelangrijkeontwikkelingenbinnendezorgbesproken.

• digitaliseringeneHealth

• kunstmatigeintelligentie

• toenemendeaandachtvoorduurzaamheid

• verplaatsingvanzorgnaardethuissituatie

• preventie

• Apps,wearables,gamification

DigitaliseringeneHealth

Binnendezorgissprakevantoenemendedigitalisering.Bijmedischehulpmiddelenisenwordtditsteeds belangrijker;denkaanhetgebruikvanappsof wearables.Zobestaatereenveelheidaanappsdiemensen ondersteunenbijaandoeningenalsdiabetes,reumaofhethebbenvaneenstoma.Indestoma-appvind jeallebenodigdeinformatie,ookgerichtopsportenbewegen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Stoma-app.

Binnenderevalidatiewordtersteedsmeergebruikgemaaktvanvirtualrealityofspecialeappsengames omterevaliderenofgriptekrijgenopdeaandoeningenhetleven.

Erzijnsteedsmeerwearablesbeschikbaar,zoalsinspanningstrackers,thuismeetapparatuurensensoren. Bijhetlaatstekunjeonderanderedenkenaansensorendiedebloedsuikerspiegelregistreren.In ziekenhuizenwordtgeëxperimenteerdmetzogehetenslimmepleisters,waardoorhetmogelijkiseen patiëntopafstandtemonitoren.

Dezorgvindtooksteedsmeeropafstandplaats.Vooreenmoedervlekofmogelijketekenbeethoefjeniet meerfysieklangsdehuisarts,maarstuurjeeenfotoin.Videoconsultenwordensteedsmeerdetoekomst. Natuurlijkzalhetfysiekecontactmetspecialistenblijven.Inditverbandwordtgesprokenover ‘blended care’

Blendedcare

Blendedcareiseencombinatievantraditioneleface-to-facebehandelingenenonlinehulpverlening,maar hoepasjedittoeindepraktijk?Demeesteffectievemanierenvanhetinzettenvanblendedcarevoorje zorgorganisatiehebbenwevoorjesamengevat.

Blendedcare,eenvormvaneHealth,kanomtebeginnenopkleineschaalingezetworden.Ditmaakthet vooriederezorgorganisatiemogelijkomblendedcaretoetepassen.DematewaarinICTwordtgebruikt inbijvoorbeelddevormvaneenpatiëntportaalisafhankelijkvandemogelijkhedenbinnendeorganisatie. Hetisdaaromraadzaamomvoorhetinzettenvanblendedcareeenmeerjarenprogrammaoptestellen. Hierinkunnendeontwikkeling,deeventuelesamenwerkingendebenodigdeICT-infrastructuurworden opgenomen.

Bron:eHealth88(2019).

Ontwikkelingvandomotica:bijdomoticagaathetomtechnologischehulpmiddeleninenomhethuisdie hetwooncomfortvergrotenenervoorzorgendatmensenmeerzelfredzaamzijn.Denkbijvoorbeeldaan sensorendieeensignaalafgevenaanzorgverlenersofmantelzorgerszodraereenongebruikelijkeof gevaarlijkesituatieontstaat.Maarookslimmemedicijndispensers,dieervoorzorgendatmensenoptijd hunmedicijnennemen,envideocommunicatiebehorentotdemogelijkheden.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Deinzetvanzorgrobotsindezorgsectorneemtooktoe.Eenrobotkanhelpenbijhetuitvoerenvantaken, maarkanookeensocialefunctievervullenbijbijvoorbeeldeenzameouderenofziekekinderen.Daarnaast bestaanerrobotsdiewordeningezetbijbewegingenrevalidatie,ofomhetgeheugenvandementerenden tetrainen.Robotswordenallangeringezetbijhetuitvoerenvanoperaties.Ookditgebruikzaltoenemen.

Kunstmatigeintelligentie(AI)

Specialealgoritmeswordengebruiktominformatievandegebruikerteverzamelenenanalyseren,en daarvanteleren.Hetissteedsbetermogelijkomvrijwelonmiddellijkverkregeninformatieteanalyseren eneenbehandelingteadviseren.Voorpraktischallesystemengeldtdatzedoorervaring(meerdata)als hetwaresteedsbeter,slimmerworden.

AIkaneenbijdrageleverendoorverbeterdediagnose,behandelingenmonitoring.Computerskunnen somsnogbeterziektenalskankerentuberculoseherkennendanartsen.Erbestaantoepassingendieuit eenscanvaneenretina(netvlies)automatischkunnenafleidenofiemanddiabetesheeft,enuiteenhuidfoto valtdeaanwezigheidvaneenmelanoomtebepalen.

BijkankeronderzoekwordenpathologendoorAI-systemengeholpenmetdebestuderingvanweefsels. RadiologenzettenAIinbijhetspeurennaarbolletjesopeenCT-scanvandelongenenookröntgenfoto’s vandeborstzijnbijvoorbeeldgemakkelijkeraftelezen.Daarnaastkunnenondermeerhersenbloedingen, tumorenenklaplongensnellerwordenopgespoordmetbehulpvankunstmatigeintelligentie.Andere softwarehelptartsentebepalenofiemanddementis.

AIvoorGezondheidenZorg

Kunstmatigeintelligentie(AI)kaneenbelangrijkehefboomvormenindeaanpakvanwereldwijdeurgente uitdagingenindegezondheidszorg,zoalshettekortaanzorgpersoneel,toenemendegezondheidsverschillen, opkomendedreigingenvanwereldwijdepandemieën,hetbeheervanniet-overdraagbareziektenen leeftijdsgebondenziekten(zoalskankerendeziektevanAlzheimer)enhetlangeontwikkeltrajectvan nieuwegeneesmiddelen.InDelftgelovenwedatAIinnovatievebenaderingenvangezondheid,welzijnen gezondheidszorgmogelijkkanmaken,endetoekomstvanmedischeprofessionals,patiëntenenhun familiesmedevormkangeven.

AIpresteertbeterdanmenseninpatroonherkenningen machinelearning,maarschiettekortintakendie algemenekennisvandewereld,gezondverstand,samenwerking,aanpassingsvermogen, verantwoordelijkheid,transparantieenuitlegbaarheidvereisen.Inonzevisieomarmenwijeen‘mensgericht’ modelvoorkunstmatigeintelligentie,geïntegreerdineenecosysteemvoorgezondheidszorgenzorgdat effectief,efficiëntenrechtvaardigis.Inditmodelisdeintegratievanmenselijkeenkunstmatigeintelligentie (hybrideintelligentie)hetvertrekpuntvoorhetontwerpvanmethodenengegevens(infrastructuur).Wij gaanhybrideintelligentie-oplossingenvoordegezondheidszorgontwerpenenontwikkelen,waarbij menselijkeintelligentieenAI-intelligentieoptimaalwordengecombineerdvoordeontwikkelingvan AI-technologie(bijvoorbeeldtrainingvanAI-modellen),controle(bijvoorbeeldmonitoringenevolutievan AI-gedrag),enwerking(bijvoorbeeldinteractietussenmensenenintelligente agents voorgezamenlijke taken,metAIalseenvertrouwdemedewerkerenmetgezel).

Bron:TUDelft(z.d.).

Toenemendeaandachtvoorduurzaamheid

Duurzaamheidissteedsbelangrijkerindezorgsector.Dedrukopdegezondheidszorgwordtgroteren tegelijkertijdiserdeuitdagingomdezorgbetaalbaartehouden.Dezorgsectorheefteenbelangrijkerol inhetverminderenvandemilieu-impact.

Verplaatsingvanzorgnaardethuissituatie

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Zorgindethuissituatiekandezorgenervaringvoorpatiëntenverbeterenenkanhelpenomdedrukop ziekenhuizenteverminderen.DeWmodienthierookaanbijtedragen.Dezewetismetnamegerichtop hetfeitdatmensenzolangmogelijkzelfstandigthuiskunnenwonen.

WatisdeWmo?

DeWetmaatschappelijkeondersteuning(Wmo)regelthulpenondersteuningvoorburgers,zodatzijzo langmogelijkzelfstandigthuiskunnenwonenendeelkunnenblijvennemenaandemaatschappij.

InditdossierwordtuitgelegdwatdeWmopreciesinhoudt.

Daarinkomthetvolgendeaanbod:

• HoejehulpenondersteuningvanuitdeWmokuntaanvragen

• DemogelijkhedenvoorhulpenvoorzieningenuitdeWmo

• Welkevoorwaardenenproceduresergelden

• HoeendoorwiedeWmowordtuitgevoerd

• WatdeWmokost

Bron:

https://www.zorgwijzer.nl/faq/wmo#:~:text=Download%20als%20PDF-,Wat%20is%20de%20Wmo%3F,wat%20de%20Wmo%20precies%20inhoudt.

Preventie

Preventieisaleenaantalkeeraandeordegekomen.Ookzorgverzekeraarsnemeninhuninkoopbeleid steedsmeerpreventievezorgop.Hetinzettenoppreventiedraagtbijaanhetkwalitatiefgoed,toegankelijk enbetaalbaarhoudenvandezorg.Immerseengezondeleefstijlmaaktminder(snel)ziek.

Apps,wearables,gamification

Deleefstijlcoachkanhetgebruikvanappsen/ofwearablesstimuleren.Hetzijnhulpmiddelendienietalleen bijdragenaanzelfmonitoring,maarookaandemotivatievanmensen.Activitytrackersmetenjesport-en beweeggedrag,gevenaanhoeactiefjebent,hoeveelcalorieënjeverbrandt,watjeslaappatroonisenhoe hoogjehartslagis.Ditkaneenstimulanszijnom(meer)teblijvenbewegen.

Veelmensenhoudenvanspelletjes.Daaromishetbelangrijkomgebruiktemakenvangamification.Bij gamification voegjeeenspelelementtoeaaneenbepaaldeactiviteitomdieleukertemaken.Jekunt gamificationomschrijvenals:hetverbeterenvaneendienstofactiviteitdoor(digitale)spelelemententoe tepassendiehetgebruikervanaantrekkelijkermaken.

Bekijkhetfilmpje'Watzijnseriousgames?'

Datspelelementkantemakenhebbenmethetontvangenvanfeedback,hetinbeeldbrengenvande voortgang,allerleivormenvanbelonen,socialeverbondenheidenhetstellenenbereikenvandoelen.De feedbackkrijgtiemandbijvoorbeelddoorlampjes,geluidseffecten,eenhogerlevelofeenhogerescore. Opdiemanierprobeerjemensenactieftemakenofervoortezorgendatzeactiefblijven.Ookditkanop verschillendemaniergebeuren.Meestalgaathetomeentoolofappdiespeelsstimuleerttot(extra) beweging.VoorbeeldenhiervanzijnStrava,Ommetje,virtueelfietsendoordeeigenstad,oplichtende traptreden,QR-joggingroutesdoordestadendeinteractievespeeltoestellenvanYalp.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht15 Kostengezondheidszorg

Overwelkepostenzijndezekostenverdeeld?

Opdracht16 Financieringvandezorg

Deinkomstenomdezorgtefinancieren,wordendoordriewettengeregeld:

1.deZorgverzekeringswet

2.deWetopdelangdurigezorg

3.deWetmaatschappelijkeondersteuning(Wmo).

a. Geefeentoelichtingopalledriedewetten.

b. Geefvanelkewettweevoorbeeldenvandezorgdievergoedwordt.

Opdracht17 Bezuinigenopgezondheidszorg

Bekijkhetfilmpje'Zorgkostenengezondheidszorg'.

a. WaardoorzijndekostenvoordezorgzogestegeninNederland?

b. Hoezoujijdekostenvoordegezondheidszorgproberenterugtebrengen?

Bekijkhetfilmpje'BetaalbaarheidvandeZorg'.

c. Benjeheteensmetwatdeministerinhetfilmpjevertelt?Legjeantwoorduit.

Opdracht18 SportenWmo

a. WatishetdoelvandeWmo?

InteractievespeeltoestellenvanYalp.

b. WelkekansenbiedtdeWmovoordesport?

c. Kieseengemeente.ZoekuitwatdezegemeentedoetophetgebiedvansportinhetkadervandeWmo.

Opdracht19 Discussieoververantwoordelijkheid

Dezeopdrachtkunjeingroepjesdoen.Ookkunjedegroepintweedelensplitsen(voor-entegenstanders vandestelling).

Discussieermetelkaaroverdestelling: ‘gezondheidisdeverantwoordelijkheidvandeburgerszelf.’

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht20 Belangrijkeontwikkelingen

Noteerdezesbelangrijksteontwikkelingenbinnendegezondheidszorg.

Opdracht21 Appsenwearables

Dezeopdrachtkunjehetbestineengroepjemaken.

a. Bespreekmetelkaarvanwelkeappsenwearablesjijzelfgebruikmaaktenwelkeindepraktijkgebruikt worden.

b. Zoekopinternetnaareenappofwearabledievantoegevoegdewaardekanzijnvoorde bewegingsagogie.Deelhetresultaatmetanderegroepjes.

Opdracht22 Gamification

Dezeopdrachtkunjeookineengroepjemaken.

Bekijkdevolgendefilmpjes:

• 'GamificationofphysicaltherapyinVR'

• 'VirtualRealityStrokeRehabilitationExercise'

• 'DobbelFit'.

Iserookinhetderdefilmpjevolgensjulliesprakevangamification?Bespreekvervolgensmetelkaarwat julliemetgamificationbinnenhetwerkvaneenbewegingagoogkunnen.

10.7Gezondheidsbeleid

Indezeparagraafstaathetlandelijkgezondheidsbeleidcentraal.Erwordtaandachtbesteedaandrie nota’s:

• Gezondheiddichtbij

• Landelijkenotagezondheidsbeleid2020-2024

• NationaalPreventieakkoord.

Gezondheiddichtbij

Belangvanleefstijlenbewegen

HetgaatwelbetermetdegezondheidvandeNederlander,maarhieraanvaltooknogveelteverbeteren. Opvallendisdatdeoverheideenbelangrijkerolweggelegdzietvoorsportenbewegen.

Indezenotastaanvijfspeerpuntencentraalenooknu,ruimtienjaarlater,zijndezeonderwerpennog steedsergbelangrijk:

• roken

• schadelijkalcoholgebruik

• overgewicht

• diabetes

• depressie.

Zelfverantwoordelijkvoorjegezondheid

DeoverheidvindtdatgezondheidietsvandeNederlanderzelfmoetworden.Deoverheidgaatnieteen bepaaldegezondeleefstijlopleggen,maarprobeertwelgezondekeuzesgemakkelijkertemaken.Indit verbandwordtookdetermzelfmanagementgebruikt.Depatiëntofcliëntwachtnietlijdzaamaf,maar neemtzelfinitiatiefomdejuistezorgtekrijgen.

Voorsommigemensenmeteenbeperkingligtdittochwatmoeilijker.Zozaldegroepsbegeleidingvan mensenmeteenverstandelijkebeperkingtochwatvandezeverantwoordelijkheidmoetenovernemen.

Bekijkhetfilmpje'Watiszelfmanagement?'

Zorgensportdichtbijindebuurt

Deoverheidstaatophetstandpuntdatsporteenbelangrijkonderdeelvandemaatschappijis,endat bewegeneenpositiefonderdeelvaneengezondeleefstijlis.ElkeNederlandermoeteengeschiktsport-en beweegaanbodindebuurtkunnenvinden.Ditgeldtookvoordezorg.

Zovindtiemandzonderbeperkingbestweleenvoetbalcluboffitnesscentrumindebuurt,maarvoor iemandmeteenbeperkingisdittochvaakveellastiger.Indebuurtontbreekthetnietzeldenaaneen aangepastaanbodendusmoeterveelgereisdwordenomtekunnensporten.Vervoerisdanooknogsteeds eenbelangrijkedrempelvoorveelmensenmeteenbeperkingomtegaansporten.

eHealth

HetkabinetbeschouwteHealthalseenbelangrijktoekomstigonderdeelvandezorgketen.eHealthomvat gerichtevoorlichting,zelftestsenbehandelingviainternet.eHealthenzelfmanagementhebbeneen duidelijkerelatiemetelkaar.DankzijeHealthzijnmenseninstaatomzelfderegietenemenoverhun gezondheid.Hetmoetechtdetoekomstworden,vandaardatzelfsgesprokenwordtvanZorg2.0.Inde laatsteparagraafkomtditonderwerpnogterug,bijhetbesprekenvantrendsenontwikkelingenindezorg.

Ouderenensportenbewegen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN

TAALREDACTIE

Ouderenkrijgenveelaandachtindezenotaenooknuweerwordtervolopaandachtaanbewegenbesteed. Volgenshetkabinetdraagtsportenbewegenbijaanzelfredzaamheid,maatschappelijkeparticipatieen gezondheid.Verminderdemobiliteitenbalanswordengezienalsdebelangrijksterisicofactorenvoorvallen bijouderen.Valincidentenleidentotveelellendeenhogekosten.Vandaardatvolopingezetwordtop beweegprogramma’sdieditvoorkomen.Eenvandegenoemdeprogramma’sis ‘Zichtopevenwicht’.Op desitevanhetLoketGezondLevenzijnveelmeervandergelijkeprogramma’stevinden.

Nietalleenvoorbewegen,maarookvoorvoedingbestaatterechtaandacht.Bijouderenistevaaksprake vanondervoeding,vandaardatookhieraandachtvoorwordtgevraagd.Voorjoualsleefstijlcoachliggen ookhierkansenomprojectengerichtopgezondevoedingoptezetten,vooralvoornogzelfstandigwonende ouderen.

Viafilmpjes,onderanderetevindenopinternet,kunjedezevaardighedenvergroten.Daarnaastzijner allerleifoldersdiegerichtzijnopgezondheidsvaardigheden.

Gezondevoeding

Hetetenvangezondeproductenalsgroenteenfruitmoetmakkelijkergemaaktwordenendehoeveelheid ongezondestoffenalszoutenverzadigdvetmoetteruggedrongenworden.Voordezoutconsumptieisde burgertotopzekerehoogteafhankelijkvandevoedselproducenten.Vandaardatdeoverheiddaarmeein overlegis,omdetoevoegingvanzouttereduceren.Ditgeldtonderanderevoorhetterugdringenvande hoeveelheidzoutinbrood.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Ommensentoteengezondekeuzetelatenkomenzijneralverschillendehulpmiddelenontwikkeld.De laatstetijdwordtergewerktmetdezogehetennutri-score.

Gezondeomgeving

Jegezondheidwordtmedebepaalddoorjeomgeving.Menseningroenewoonomgevingenzijngezonder engaanmindervaaknaardehuisarts.Ookditisweervanbelangvoorzorginstellingen.Goedezorgheeft ooktemakenmetdeomgeving,metvoldoendegroeneneenomgevingdieuitdaagttotactiviteit.Zozie jesteedsmeerzogenoemdebeweegtuinenbijzorginstellingen.

Landelijkenotagezondheidsbeleid2020-2024

Indezegezondheidsnotastaathetbegrip ‘PositieveGezondheid’ centraal.PositieveGezondheidiseen brederekijkopgezondheid,uitgewerktinzesdimensies:

• lichaamsfuncties

• mentaalwelbevinden

• zingeving

• kwaliteitvanleven

• meedoen

• dagelijksfunctioneren.

PositieveGezondheid.

Bekijkhetfilmpje'MijnPositieveGezondheid:hoewerkthet?'

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Leesdeverdiepingsstof ‘PositieveGezondheid’

Denotabeschrijftvierbelangrijkegezondheidsvraagstukken:

• desocialeenfysiekeleefomgeving

• gezondheidsachterstanden

• mentaledrukophetdagelijkslevenbijjongerenenjongvolwassenen

• vitaalouderworden

Alsjenaardezevraagstukkenkijkt,kunjegemakkelijkdeovereenkomstzienmethetPreventieakkoord enhetSportakkoord.Elkvraagstukwordtkortbesproken.

HetNationaalPreventieakkoord

Belangvanmeerbewegen

HetuiteindelijkedoelvanhetpreventieakkoordiseengezonderNederland.Ditmoetin2040gerealiseerd zijn.Datzalgeziendevergrijzingendestijgendekostenvoordegezondheidszorgookwelmoeten.De overheidzetveelmeerinoppreventieenminderopzorg.Dezenotaligtinhetverlengdevan ‘Gezondheid dichtbij’.Ookinditakkoordwordenmensengestimuleerdomgezondekeuzestemaken.Eengezonde leefstijlstaatvoorop.Meerbewegenpastdaarprimabij.Dedoelstellingisdatin204075%vandeinwoners vanNederlandbeweegt(inclusiefintensiefbewegen)volgensdeNederlandseBeweegrichtlijn.In2017was dit47%.

Ditkanbijvoorbeelddoorversterkingvanmotorischevaardighedenvandejeugd,deinzetopattractieve speelplaatsen,hetstimulerenvanactiefbuitenzijnindenatuur,eenpassendsport-enbeweegaanbod voorvolwassenenenkinderenmetovergewicht,beterelokalesamenwerkingominactievemensennaar lokaalsport-enbeweegaanbodtebegeleideneneentoenamevanactiefwoon-werk-verkeer.

Roken,problematischalcoholgebruikenovergewicht

InditNationaalPreventieakkoordisbewustgekozenvooreenaanpakvandrieonderwerpen:roken, problematischalcoholgebruikenovergewicht.Omdatzeverrewegdegrootsteoorzaakvoorziektelastin Nederlandzijn,met35.000dodenen9miljardeuroaanzorguitgavenperjaar.

Hetisdebedoelingdatin2040kinderendegeurvantabaksrooknietmeerkennen.Zijzijndekinderenvan derookvrijegeneratie,dieineenomgevingvrijvantabakleven.Ookvindenjongerenonderde18hetdan denormaalstezaakvandewerelddatjehelemaalnietdrinkt.Indatjaarishetpercentagejongerenmet overgewichtgedaaldnaarongeveer9%.

Deconcreteambitiemetbetrekkingtotrokenis:In2040rooktminderdan5%vandeinwonersvanNederland van18jaarenouderen0%vandejongerenenzwangerevrouwen.

Voorovermatigalcoholgebruikheeftmeninhetpreventieakkoordonderanderedevolgendedoelstellingen geformuleerd:

1.HetpercentageNederlandersvan18jaarenouderdatovermatigdrinktdaaltvan8,8%naar5%,met vooralaandachtvoorhetaandeelovermatigedrinkersvan50+.

2.HettotaalaantalNederlandersvan18jaarenouderdatzwaardrinkt,daaltvan8,5%naar5%,met vooralaandachtvoorhetaandeelzwaredrinkersonderjongvolwassenen(18-30jaar).

Voorwatbetrefthetovergewichtwildeoverheidin2040toenaardesituatiezoalsdiewasin1995:

1.Eendalingvanhetpercentagejeugdigenmetovergewichtvan13,5%naar9,1%oflagereneendaling vanhetpercentagejeugdigenmetobesitasvan2,8%naar2,3%oflagerin2040.

2.Eendalingvanhetpercentagevolwassenenmetovergewichtvan48,7%naar38%oflagereneen dalingvanhetpercentagevolwassenenmetobesitas14,5%naar7,1%oflagerin2040.

3.Eenevenredigedalingvan40%t.o.v.2017vanhetaantalNederlandersdatlijdtaan obesitasgerelateerdeziekten(zoalsdiabetesmellitustypeII,hart-,vaat-,enleverziekten)in2040.

Grootverschilingezondheidopbasisvansociaal-economischestatus

Indenotawordtwederomgeconstateerddatmensenmeteenlageopleidingeneenlaaginkomeninonze samenlevingveelslechterafzijnalshetomgezondheidgaat.Zerokenmeer,hebbenvakerproblemenmet overgewicht,bewegenteweinigenetenongezonder.Degezondheidsproblemenhebbendaarnaastte makenmetbijvoorbeeldarmoede,werkeloosheid,eenzaamheid.Gemiddeldoverlijdenmensendietot dezegroepbehorenzevenjaareerderenvoelenzezichachttienjaarlangerongezond.Mengaatervanuit datdezeverschillensteedsgroterworden.Ditisdanookeenextraargumentomjuisttefocussenopde driegenoemdespeerpunten.Daarnaastbesteedtmenaandachtaanwerkgelegenheidenschuldensanering vandezegroepmensen.UiteindelijkmoetenallemaatregelenleidentoteengezonderNederlandin2040.

Kansenvoordeleefstijlcoach

Hopelijkishetjeduidelijkgewordendatopdehoogtezijnvanhetbeleidvandeoverheidenookhetlokale gezondheidsbeleidvangrootbelangisvoordeleefstijlcoach.Hetbiedtallerleiaanknopingspuntenvoor initiatievenengeefthouvastbijhetbepalenvanprioriteiten.Voordeleefstijlcoachliggeneronderandere kansendoordeaandachtdiedeoverheidgeeftaansportenbewegen.Daarnaastbiedthetaccentop preventie,deaandachtvooreengezondeleefstijl,deouderenzorg,dejeugd,hetvergrotenvande gezondheidsvaardighedenenhetbelangvanduurzameinzetbaarheidvolopkansenvoordeleefstijlcoach.

Opdracht23 DeGezondeWijk-aanpak

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bekijkdefilmpjes'Startvaneengezondewijk'en'DeGezondewijkaanpak'.

BeschrijfhoedegemeenteuithetfilmpjeinvullinggeeftaandeGezondeWijk-aanpak.

Opdracht24 E-Health

a. Watwordtverstaanondere-Health?

b. Watisjouwmeningoverde(on)mogelijkhedenvane-Health?

Bekijkhetfilmpje'eHealthopschalen'.

c. Watisjouwmeningovere-Healthnahetzienvanditfilmpje?

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht25 Aandachtvoorouderen

a. Waaromvormenouderenvoordeoverheideenbelangrijkedoelgroep?

b. Welkemaatregelenneemtdeoverheidomdegezondheidvandezedoelgroeptebevorderen?

Opdracht26 Gezondekeuzesmoetenmakkelijke keuzesworden

Hoezoujijervoorzorgendatgezondekeuzesgemakkelijkekeuzesworden?.Geefminimaalvijfconcrete voorbeelden.

Opdracht27 Discussieoververantwoordelijkheid

Dezeopdrachtkunjeingroepjesdoen.Ookkandegroepintweeënwordengesplitst(voor-entegenstanders vandestelling).

Discussieermetelkaaroverdestelling: ‘Gezondheidisdeverantwoordelijkheidvandeburgerszelf’.

10.8Sportbeleid

Hierwordthethuidigesportbeleidbesproken.Inhetboek Organiserenvaneenevenement wordtinhet thema ‘Evenementensportbeleid’ uitgebreideringegaanophetsportbeleidinNederland.Hierkomthet NationaalSportakkoord en SportakkoordII:Sportversterkt aandeorde.

HetNationaalSportakkoord

In2018ondertekendenhetministerievanVWS,degemeentenendesportbonden(NOC*NSF)gezamenlijk hetNationaalSportakkoord.Ditakkoordheeftalstitel‘SportverenigtNederland’.Hetsportakkoordomvat zesambities.

Dezesambitieszijn:

1. inclusiefsportenenbewegen

DezeambitieiseropgerichtdatiedereNederlandereenlevenlangplezierinsportenenbewegen kanervaren.Hijofzijmoetdaarbijnietgehinderdwordendoorleeftijd,lichamelijkeofgeestelijke ongezondheid,etnischeachtergrond,seksuelegeaardheidofsocialepositie.Datzouvanzelfsprekend moetenzijn.Hetisdebedoelingombelemmeringendiemensennunogervaren,wegtenemen.

2. duurzamesportinfrastructuur

DeambitieisdatNederlandbeschiktovereengoedwerkendeenduurzame sportinfrastructuur Hierbijgaathetnietalleenomsportvelden,zwembaden,sporthallenenclubhuizen,maarookom hetstadsparkenhettrapveldjeindewijk.Overalwaarmensensportenenbewegen,moetende voorzieningenopordezijn.

3. vitaleaanbieders

Menwilaanbiedersvansportenbewegentoekomstbestendigmaken,zodatsportenbewegenvoor iedereentoegankelijkenbereikbaarblijft.Nietiederesportaanbiederweetnuintespelenop ontwikkelingenalsvergrijzing,individualiseringendigitalisering.Medehierdoorheefteenkwartvan alleverenigingendeafgelopenjarenmeteendalendledenaantaltemakengehad.Veelverenigingen kampenmeteentekortaantrainers.

4. positievesportcultuur

Sportenmoetleuk,veilig,eerlijkenzorgelooszijn.Daarwilmenvoorzorgen.Plezierinsportishet fundamentvooreenlevenlangsporten.Deafgelopenjarenheeftbijna60%vanallesportverenigingen gewerktaaneenplezierigenveiligsportklimaat.Deambitieiservoortezorgendatallesportclubs

aandachthebbenvooreen positievesportcultuur.Ditbetekentonderanderedattrainers,leraren eninstructeurshetwelzijnvanhetkindbelangrijkervindendanwinnen,endatoudersenverzorgers langsdelijnpositievesupporterszijn.

5. vanjongsafaanvaardiginbewegen

Spelenenbewegenismindervanzelfsprekendgewordeninhetdagelijkslevenvankinderen. Onderzoekerssteldenin2016vastdatdemeestekinderenvan4tot11jaarmaardrietotzevenuur perweekbuitenspelenendatdebewegingsvaardigheidvankinderenminderisdanin2006.Erzijn diverseoorzaken:digitalisering,verstedelijkingenteweinigveiligespeelplekken.Maarookde terughoudendeenvoorzichtigehoudingvanveeloudersenverzorgersbijhetbuitenspelenspeelt eenrol.Deambitieisdatmeerkinderenvoldoenaandebeweegnormendatdemotorische vaardighedentoenemen.Menrichtzichvooralopkinderenindeleeftijdvan0tot12jaar.Jonggeleerd isimmersoudgedaan.

6. topsportinspireert

DeambitieisdatNederlandsetopsportprestatiesentopevenementeninNederlandeencruciale inspiratievormenvoordeverenigendewaardevansport.Hetmeelevenmetonzesportersopde OlympischeenParalympischeSpelenofhetervarenvantopsportevenementenineigenlandhebben indeNederlandsesamenlevingeensterkinspirerendeenverbindendewaarde,dieverderuitgebouwd kanworden.

HoofdlijnenSportakkoordII:Sportversterkt

HetNationaalSportakkoordliepin2021teneinde.Vervolgenszijnderesultatengeëvalueerdenisereen nieuwakkoordgesloten.Eind2022isditgepresenteerdonderdetitel ’HoofdlijnenSportakkoordII:Sport versterkt’.Hieruitkunnenweconcluderendathethuidigebeleidminofmeerwordtvoortgezet.Deambities ofthema’szijnenigszinsgewijzigd.

Denieuwethema’szijn:

1.Inclusieen diversiteit (voorheen:Inclusiefsportenenbewegen)

2.Sociaalveiligesport(voorheen:Positievesportcultuur)

3.Vitalesportaanbieders(voorheen:Vitalesport-enbeweegaanbieders)

4.Vaardiginbewegen

5.Ruimtevoorsportenbewegen(voorheen:Duurzamesportinfrastructuur)

6.Maatschappelijkewaardevantopsport(voorheen:Topsportdieinspireert).

Behalvedethema’swordeninditakkoordookdebelangrijksteuitdagingenbeschrevenwaardesporten desportcultuurvoorstaan.Ditzijn:

• Hetsportaanbodbijsportaanbiederssluit(tevaak)onvoldoendeaanopdeveranderendebehoefte vandesporteraanzowelkwaliteit,veiligheidalstoegankelijkheid.

• Deuitstroombijsportclubsinbepaaldegroepen(zoals12-tot18-jarigen)istehoog.

• Alsvolwasseneneenmaalzijngestoptmetsporten,komenzijmoeilijkweerinbewegingenterugbij desportaanbieders.

• Deondersteuningvanendienstverleningaandesportaanbiedersisergversnipperd.

• Demaatschappelijkewaardevan(top)sportisnogtebeperktzichtbaar.

• SportensportiefbewegenzitteweinigingedragenroutinevanalleinwonersvanNederland.

• Alswealssamenlevingdoorgaanopdehuidigevoet,isin2040éénopdedrieNederlanderschronisch ziek.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

VanuitHoofdlijnenSportakkoordIIwilmendesportsectorengemeentenversterken,henstimulerentot eengroterbereik(meerdeelnemers,toeschouwersenvrijwilligers)endezichtbaarheidvande maatschappelijkewaardevansportentopsportvergroten.Desportmoettoegankelijker,veiligeren kwalitatiefhoogwaardigergemaaktworden.Eenbelangrijkdoelisdatin2026hetmerendeelvanalle sportaanbiedersmetdebasiseisensocialeveiligheidwerkt,vooralvoordejeugdenkwetsbaregroepen. Totdezesocialeveiligheidbehoortonderandere:

• gebruikRegelingGratisVOG

• GedragscodeSport

• vertrouwenscontactpersoon

• cursusofe-learningvoortrainer-coaches.

Sportversterkt!

Maatschappelijkewaarde

Sportisvangrotemaatschappelijkewaarde.Hetisvoorveleneenbelangrijkonderdeelvanhetdagelijks leven.Hetdraagtbijaanonzefysiekeenmentalegezondheid,creëertsaamhorigheidenbiedtkansenvoor persoonlijkeontwikkeling.IedereeninNederlandheeftdekansomzonderbelemmeringtesporten,te excellerenínsportentegenietenvánsport.Weinspirerenzoveelmogelijkmensenmetdekrachtvansport. WantSportversterkt!

AmbitiesSportakkoordIIinhetkort

Wewerkensamenaaneenstevigfundament.Devoorwaardenomtekunnensportenendaarplezieraan tebeleven,moetenwordenverbeterd.Datgaatoverdemensen,organisaties,cultuurenmateriële voorzieningenindesport.Eenbelangrijkpuntdekomendejarenishetinvestereninkwalitatiefsterke sportaanbieders,dietoegankelijkenveiligvooriedereenzijn.Wewerkenookaaneengroterbereik.Daarmee bedoelenwedatmeermensenzichaangesprokenenuitgenodigdvoelentegaansportenensportte beleven,bijvoorbeelddoordrempelsteverlagen,mensenteprikkelenenmeersuccesverhalentedelen. Enwewerkenaanmeerbetekenisvansport.Betekenisgaatoverdewaardevansportvoordemaatschappij: energie,plezierenzingevinginhetdagelijkslevendoorenvandesportzelf,maarookeenbijdrageaan hettegengaanvaneenzaamheidenkansenongelijkheid,ofjuisthetbevorderenvangezondheid.

Bron:Sportakkoord(2023).

Uitwerkingvandethema’s

Inclusieendiversiteit

Hetthema ‘Inclusieendiversiteit’ gaatovertoegankelijkheidenlaagdrempeligheid.Iedereendiemeewil doenaansportmoetookechtmeekunnendoen.Erdientspraketezijnvankansengelijkheidinendoor sport-enbeweegdeelname.Groepenmensendienietofweinigsportenenbewegen,zoalsmensenmet eenlaaginkomen,eenlageopleidingofeenhandicap,gaanditooknietsneluitzichzelfdoen.Het Sportakkoordrichtzichindeeersteplaatsophetwegnemenvanfinanciële,socialeenpraktische belemmeringen.

Leesdeverdiepingsstof ‘Diversiteit’

Sociaalveiligesport

Hetthema ‘Sociaalveiligesport’ heeftalsdoeleenbasistecreërenwaariedereenveiligenmetplezierkan sportenensportbeleven.Ongewenstesituaties,zoalsdiscriminatie,grensoverschrijdendgedrag,doping enmatchfixing,zijneenbedreigingommetpleziertekunnensportenenmoetendanookvoorkomen worden.Hetgaateromdatiedereendiesportrechtheeftopeensociaalveiligeomgeving.

Vitalesportaanbieders

Hetthema ‘Vitalesportaanbieders’ isgerichtopeenkwalitatiefgoed,veiligentoegankelijksportaanbod vooriedereen.Hiervoorwordenallerleimaatregelengenomenomdesportaanbiederssterkerenvitaler temaken.

Vaardiginbewegen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Ditthemastreeftnaarkansenvooriederkindeniederejongereomvaardigenveelzijdigtesportenen bewegen – metdejuistebegeleiding – waarbijplezierenontwikkelingcentraalstaan.Debasisvooreen levenlangsportenenbewegenwordtgelegdindejeugd.Voorhetversterkenvandiebasisissamenwerking vanverschillendedomeinencruciaal:sport,onderwijs,kinderopvang,degemeenteenmeer.Ouders, sporttrainers,buurtsportcoachesen(vak)leerkrachtenzijnsamennodigomdreumes,kindenjongeremet

plezieraanhetsportenenbewegentekrijgenéntehouden.Inhetvorigeakkoordlagdenadrukvooralop motorischevaardigheden.Nuvindtmenhetvanbelangdatkinderennaastdezevaardighedenookontdekken waarzijhunsportplezieruithalenenwatbijhenpastalssport-ofspelvorm.

Ruimtevoorsportenbewegen

Hetthema ‘Ruimtevoorsportenbewegen’ isgerichtophetcreërenvaneentoekomstbestendige sportinfrastructuurdieuitnodigend,faciliterendentoegankelijkisvooriedereen.Verduurzamingishierbij eenkernbegrip.Erwordenmeerverbindingengelegdtussenruimtevoorsportenbewegenenandere relevantedomeinen,zoalsnatuur,energieenwijkontwikkeling.

Maatschappelijkewaardevantopsport

Ditthemaheeftalsstrevenomdemaatschappelijkewaardevantopsportzogrootmogelijktemaken.Er iseengezamenlijkstrategischkadertopsport2032opgesteld.Hetstrategischkaderzetvieropgaven centraal:

• meeraandachtvoormaatschappelijkverantwoordpresteren

• behoudenverrijkingvanwaardevolletopsportprestaties

• vergrotenvanzichtbaarheidenbereikvantopsport

• beterebenuttingvanhetplatformtopsportvoormaatschappelijkedoelen.

Sportbeleidendeleefstijlcoach

Watzijndebelangrijkstethema'svoordeleefstijlcoach?Vooriedereenendusookvoordeleefstijlcoachis inclusieendiversiteitbelangrijk.Desportdeelnamevanbepaaldedoelgroepenblijftnogsteedsachteren deleefstijlcoachkaneenbelangrijkerolspelenomdezeachterstandenigszinsintelopen.

Ookgeldtvoorelkesportcoördinatordatergestreefdmoetwordennaareenveiligsportklimaat.Voorde leefstijlcoachiszekerookdefysiekveiligheidvanbelang.

Totslotkandeleefstijlcoacheenbijdrageleverenaanhetthemavaardiginbewegen.Hetpromotenvan programma'sals'HetnijntjeBeweegdiploma'kunneneenbijdrageleverenaandebewegingsvaardigheid vankinderen.Enhiergeldtzeker:jonggeleerdisoudgedaan.

Opdracht28 AmbitiesNationaalSportakkoord

Dezeopdrachtkunjehetbestineengroepjemaken.

a. NoteerdezesambitiesuithetNationaalSportakkoord.

b. Bespreekmetelkaarwelkeambitiesvoordeleefstijlcoachhetbelangrijkstzijnenwaarom.

Opdracht29 Sportaanbod

EenvandeopmerkingenuithetSportakkoordluidt: ‘Hetsportaanbodbijsportaanbiederssluit(tevaak) onvoldoendeaanopdeveranderendebehoeftevandesporteraanzowelkwaliteit,veiligheidals toegankelijkheid.’

Bespreekmetelkaarwatjealsleefstijlcoachhieraankuntdoen.

Opdracht30 Leerdoelen

a. Kijknaardeleerdoelenvanditthema.Beschrijfkortofjedeleerdoelenbereikthebt.Alsjenietalle leerdoelenvolledigbereikthebt,geefdanaanopwelkemanierjeditalsnogkuntdoen.

b. Vuldebeoordelingin.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Jekuntdebegrippenmisie,visieenbeleidomschrijven. 1.

Jekunteenbeleidsplanopstellen. 2.

3.

4.

5.

6.

Jekuntdebelangrijkstebeleidsinstrumentenbeschrijvenentoepassen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Jekuntdestappenomeenorganisatieteveranderenbeschrijven.

JekunthetgezondheidsbeleidinNederlandophoofdlijnenbeschrijven.

JekunthetsportbeleidinNederlandophoofdlijnenbeschrijven.

10.9Verdiepingsstof-Gebiedsgerichteanalyse

EenrapportagemetgezondheidsgegevensperHaagseaandachtswijk DegemeenteDenHaagkentvieraandachtswijken:

• Stationsbuurt/Rivierenbuurt

• Schilderswijk

• Transvaal

• Zuidwest.

DeeerstedrieaandachtswijkenliggenalleinhetstadsdeelCentrum,delaatstgenoemdeaandachtswijkin stadsdeelEscamp.DeaandachtswijkZuidwestbestaatuitdriewijken,namelijkBouwlust-Vrederust, MorgenstondenMoerwijk.

Gezondheidsenquête

Inditrapportwordtperwijkdegezondheidvandeinwonersvandeaandachtswijkenbeschreven.De gegevenszijnafkomstigvaneengezondheidsenquêtediein2012isgehoudeninDenHaagdoordeafdeling EpidemiologievandeGGDDenHaag.

Indezeenquêtezijnverschillendeonderwerpennagevraagd,bijvoorbeeldophetgebiedvandelichamelijke engeestelijkegezondheid,maarookoverzorggebruikenhetgebruikvangenotmiddelen.

DegezondheidsenquêteisgehoudenonderzelfstandigwonendeHaagseinwonersvan19jaarenouderen deresultatendieinditrapportzijnopgenomengeldenvoordezegroepinwoners.

Bron:

http://www.ggdhaaglanden.nl/over/publicaties-en-onderzoeken/gezondheid-van-volwassenen-en-ouderen.htm.

10.10Verdiepingsstof-Vijfkrachtenmodel

DeeconoomMichaelPorterheefteenmodelontwikkeldomdedirecteomgevingvande(sport)organisatie teanalyseren.Hetgaatbijhet ‘vijfkrachtenmodel’ vooralomdebelangrijkstestakeholdersof belanghebbenden.Hetvijfkrachtenmodelisontwikkeldvanuitdeprofitsector,maarisookgoedtoepasbaar opdenon-profitsector.Devijfkrachtenzijn:

1.reedsactieveconcurrenten

2.dreigingvannieuweconcurrenten

3.dreigingvanvervangendeproducten 4.machtvanleveranciers 5.machtvanklanten.

10.11Verdiepingsstof-Positievegezondheid

WatisPositieveGezondheid?

PositieveGezondheidiseenbrederekijkopgezondheid,uitgewerktinzesdimensies.Metdiebredere benaderingdraagjebijaanhetvermogenvanmensenommetdefysieke,emotioneleensocialeuitdagingen inhetlevenomtegaan.Énomzoveelmogelijkeigenregietevoeren.

Eengezondheidsvisie

Hetdenkenovergezondheidenziekteisdelaatstejarensterkaanhetveranderen.Langetijdzagenwe gezondheidvooralalsafwezigheidvanziekte.PositieveGezondheidkijktjuistbreder.Daarbijgaathetniet omgezondheidalseenstatischgegevenofeentebereikendoel,maaromdeveerkrachtvanmensenom zichaantepassenaanwatzichinhetlevenvoordoet.Diemeerdynamischebenaderingdoetmeerrecht aanmensenenaanwatvoorhenbetekenisvolis.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Eenmethode

Diebredeinvullingvangezondheidisuitgewerktinzesdimensies.Diezijnvoortgekomenuitonderzoek naarwatmensenzelfverstaanondergezondheid.Zijblijkennietalleenlichamelijkegezondheidbelangrijk tevinden,maarbijvoorbeeldookzingeving,meedoenenkwaliteitvanleven.Hetspinnenwebdiagram beschrijftdezesdimensiesenbijbehorendeaspecten.Methetspinnenwebkunnenmensenhuneigen gezondheidinkaartbrengen.Ookisheteeninstrumentdatkanwordeningezetalsopmaatnaareen gesprekovergezondheidenwelzijn.

Watishetniet?

• PositieveGezondheidgaatnietovereenpositievekijkopgezondheid.Hetgaatomdebredeblik.

• PositieveGezondheidisgeendefinitie.Daarisbewustvoorgekozen.Hetismeereenkarakterisering, eengedachtegoed,daneenafbakening.

• PositieveGezondheidisgeenmeetinstrument.Hetspinnenwebdiagramisgeenonderzoeksinstrument waarmeejebijvoorbeeldkuntkwantificerenhoehetstaatmetdegezondheidvanjemedewerkers.

Vergelijkinganderegezondheidsconcepten

Deafgelopenjarenzijnerdiversemodellen,aanpakkenenbredegezondheidsconceptenverschenen.Vaak isdevraaghoePositieveGezondheidzichverhoudttotdeanderebredebenaderingen.Hoewelze verschillendwordeningevuld,zijnerookovereenkomsten,zoalsaansluitenopindividuelewensenenhet andersaangaanvandedialoogmetpatiënten.Debenaderingenkunnenelkaarinhetgebruikversterken.

Erzijntweebronnendiedeverschillendebenaderingeninkaartbrengen:

• PositieveGezondheidinperspectief(IPH,TalentforCare,2019)

• Hetgebruikvanbredegezondheidsconcepten(RIVM,2019).

Bron:InstituteforPositiveHealth(z.d.).

10.12Verdiepingsstof-Diversiteit

Sportdeelnamestimulerenonderverschillendesocialegroepenenongewenstgedragensocialeuitsluiting tegengaan:datzijnbelangrijkethema’sinsportbeleiden-onderzoek.Iedereenmoetkunnendeelnemen aansportenzichdaarook ‘thuis’ kunnenvoelen.Ongeachtgeslacht,leeftijd,sociaal-economische achtergrond,etniciteit,fysieke/cognitievebeperkingofseksuelevoorkeur.

HetMulierInstituutonderzoektdesportdeelnamevanallerleigroepenindesamenleving,maarookde vertegenwoordigingvandiegroepeninleiderschapspositiesindesport.Enwebestuderenmechanismen vanin-enuitsluitingendebeleidsaandachtvoordiversiteitenspecifiekegroepen.

Bron:MulierInstituut(z.d.).

10.13Begrippen

[Cvc:begrippenlijstinvoegen]

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

THEMA11

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN

TAALREDACTIE

SAMENWERKENINNETWERKEN

Inhoudthema

• Watissamenwerkenineennetwerk?

• Aspectenvansamenwerking

• Deinnovatiespiraal

• Denetwerkanalyse

• Deveranderdriehoek

• Detijdlijnmethode

• Verdiepingsstof

• Begrippen

Samenwerkenmetanderenisvandaagdedagheelgewoon.Jedoethetopallerleigebiedeneninallerlei sectoren.Hetdoelvansamenwerkingisvaakomgezamenlijkietsterealiserenwaariniedergevalde betrokkenenenvaakookandereneenstukjebetervanworden.

Inditthemastaatsamenwerkenineennetwerkcentraal.Ditiseenmanieromsamenmetanderen(je netwerk)eeninitiatiefofdoelterealiseren.Datinitiatiefbegintmeestalmeteenideeenkrijgtlatereen doeldathetnetwerkvansamenwerkingspartnersmetelkaarformuleertofonderschrijft.Hetisdusbelangrijk dathetinitiatiefuiteindelijkduidelijkisvooriedereen,omzichttekrijgenwiedejuistemensenzijnvoor dejuistetaken.Ditmaaktdekansvanslagenvaneenprojecteenstukgroter.Deaandachtvoordemensen enhunonderlingecontactspeeltbijsamenwerkingaltijdmee.Samenwerkenisvooreengrootdeel mensenwerk,enalsjezorgtdatdemensensamenenthousiastergensdeschoudersonderzettenende energieerinhouden,ontstaanmooiedingen.Samenwerkingverlooptvaakineenaantalfasesengaatin depraktijdweleensandersdangepland.Daaromisregelmatigevaluerenbijenvansamenwerkingheel belangrijk.Ombijtesturen,dingenuittesprekenenzoweersamenverdertegaan.

Relatiemetwerkproces

Hetthema ‘Samenwerkeninnetwerken'heeftmetnameeenrelatiemetwerkprocesP3-K1-W3:Voerteen leefstijl-enbeweegprogrammauit.

Leerdoelen

• Jekuntbeschrijvenwaterbedoeldwordtmetsamenwerkenineennetwerk.

• Jekuntdeinnovatiespiraalbeschrijven.

• Jekunteennetwerkanalyseuitvoeren.

• Jekuntdeveranderdriehoekbeschrijven.

• Jekuntdetijdlijnmethodebeschrijven.

11.1Casus

Opdracht1 Casus

Casus:GemeenteLiefenLeed

BertdeVries,oud-sportambtenaarvangemeenteLiefenLeed,maaktzichzorgenovereenaantaldingen inzijndorp:degroeiendevergrijzinginhetdorp,desportverenigingenvindenbijnageenvrijwilligersmeer, veelkinderenenjongerenkampenmetovergewicht.

OpeendagraaktBertingesprekmetdedirecteurvandebasisschoolvanzijnkinderen.Bertverteltover zijnzorgenenzijnideeënombewegenalsthemaopdepolitiekeagendatezettenalsmiddelomdeouderen inhetdorpgezondenvitaaltehoudeneneventueelookomovergewichtbijjeugdtebestrijden.Dedirecteur vandebasisschool,Kees,voeltzichmeteenaangesprokenenhetlijkthemfantastischommeermetbewegen envoedingvoordekinderenvanzijnschooltedoen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

KeesregeltdatBertineenvergaderingopschoolaanschuiftomovereenmogelijkinitiatieftepraten. TijdensdevergaderingmeldtBertdathijnietalleeneeninteressantinitiatiefvoorogenheeft,maardater ookeenmogelijkheidisomditdoorhetsubsidieprogramma ‘Sportenbewegenindebuurt’ telaten ondersteunen.Bertschrijft,methulpvandeGGD,eenaanvraag.

Bertkrijgteenaantalpositief-kritischevragenvanuithetprogramma ‘SportenBewegenindebuurt’ over hetbetrekkenvanouders.Bertlegtcontactmethetbuurtcomité.BertenKeeshebbeninmiddelseenbeeld vanhoehetbuurtcomitéeenplekkankrijgeninhetproject.Bertdientdedefinitieveaanvraaginnamens deGGD,debasisschoolenhetbuurtcomité.HetprojectwordtgehonoreerddoorhetProgramma ‘Sport enBewegenindebuurt’

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Kennis

a. Watzijnaspectenvansuccesvollesamenwerking?

b. NoemeenaantaloorzakenwaaropdesamenwerkingindegemeenteLiefenLeedinditprojectstuk kanlopen.

c. Pastdezesamenwerkingbijelkvandepartners?Beschrijfwaaromwel/niet.Welkepartnersmoeten injouwogennogmeerbetrokkenwordenomhetprojectsuccesvoltelatenzijn?

Vaardigheden

d. NoemeenpaardingendieBertinzijnaanpakandershadkunnendoenomdekansopeensucces(nog) grotertemaken.

Rollenspel

e. Verdeelderollen(Bert,Jan,GGD,lidbuurtcomité,observator(en)).Bereideeneerstevergaderingvoor vandezevierpersonen,natoekenningvandeaanvraag.Watmoethetdoelzijnvanditeerstegesprek?

f. Voerdezeeerstevergaderinguit.Geefelkaarfeedbackenwisseldoor.

11.2Watissamenwerkenineennetwerk?

Samenwerkenineennetwerk:hoedoejedat?

Samenwerkenineennetwerkiseenmanieromsamenmetanderen(jenetwerk)eeninitiatiefofdoelte realiseren.Erzijntweemanierenomeensamenwerkingvormtegeven:

1.deprojectaanpak

2.denetwerkaanpak.

Deprojectaanpak

Weetjealprecieswatjewiltgaandoen?Isereenopdrachtmeteenduidelijkeindproduct?Danpastde projectaanpakhetmeest.Jegaatopzoeknaardejuistemensendieoverdejuisteeigenschappenbeschikken omhetprojectoptimaaltekunnenuitvoeren.Vaakisookalbekendhoeveelgelderisenwelkeorganisaties meewerkenvoordatdemensenerbijwordengezocht.

Denetwerkaanpak

Alseeninitiatiefnognietzoduidelijkisendeaanpaknogniethelderis,werkteenprojectaanpakjuistníet goed.Eennetwerkaanpakwerktdanbeter.Jebetrekteerstanderemensendieookenthousiastworden vanhetidee,voordathetdoelvastkomttestaan.Daarnagajesamenbedenkenwatjeprecieswiltrealiseren enhoejedatwiltgaandoen.Metdezemensengajeeennetwerkvormen.Iedereenneemtzijneigenkennis, kundeennetwerkmee.Hierisgeenhiërarchie;iedereenisgelijkenevenveel ‘debaas’.Hetisheelbelangrijk omervoortezorgendatdemenseninjenetwerkenthousiastenbetrokkenblijven.Danisdekanshet grootstdatjeinitiatiefookechtgerealiseerdkanworden.

Overeenkomsten

Deovereenkomsttussendenetwerkaanpakendeprojectaanpakisdatjepartnersofmensennodighebt diehetideeofinitiatiefsamenmetjouwillenrealiseren.Jekunthetnamelijknietalleen.

Verschillen

Hetgroteverschiltussendenetwerkaanpakendeprojectaanpakis:alsjewerktineenprojectisalduidelijk beschrevenwatergerealiseerdmoetwordenenhoe.Ditwordtineennetwerkaanpakpaslaterduidelijk. Ookwordenerbijdeprojectaanpakgerichtmensengehaalddiehetprojectgoedkunnenuitvoeren.Ineen netwerkaanpakbeginjemetmensendievooralenthousiastwordenvanheteersteidee.

Bekijkhetfilmpje'Introductienetwerkaanpak'.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Praktischevoorbeeldenverschilnetwerk-en projectaanpak

• Projectaanpak

Probleem:desportveldenzijnslechtbereikbaar.Doordatdezeaaneendrukkewegliggen,isoversteken voorvoetgangersenfietserslastigengevaarlijk.Deoplossing:erkomteenloopbrugoffietsbrug.Dit iseenduidelijkinitiatiefendeontwikkelingkunjehetbestineenprojectuitvoeren.Dekansdathet lukt,isdanhetgrootst.

• Projectaanpak

Probleem:delaatstejarendoensteedsminderkinderenmeeaandegeorganiseerdesporttoernooien. Vaakzijnhetooknogeensdezelfdekinderen,dieookalbijeenverenigingsporten.Datmoetanders! Hetinitiatief:desportdagenopeenanderemanierorganiseren.Hoeisnognietbesloten.Ermoetuit tweeideeëngekozenworden.Debesteaanpakisinditgevaleenproject:eriseenduidelijkdoel,een duidelijkbeginmomenteneenduidelijkeindmoment.

• Netwerkaanpak

Hetzelfdeprobleemalshiervoor.Maarnuzijnernoggeenduidelijkeideeënoverdeoplossingende organisatievansportdagen.Ookwiljegraagsamenwerkenmetanderemensenenorganisaties.Die kunnenenwetenweeranderedingenenhebbenookweereeneigennetwerk.Hetprobleemisminder duidelijk:jeweetalleendaterteweinig ‘niet-actieve’ kinderenmeedoenaandegeorganiseerde sportactiviteiten.Nuernogverschillendeoplossingenmogelijkzijnenernoggeenduidelijkinitiatief (project)is,kunjehetbestekiezenvoordenetwerkaanpak.

Verschiltussennetwerkenensamenwerkenineennetwerk Netwerkenkunjeopallerleigebiedhebbenendoen.Inditthemastaatsamenwerkenineennetwerkmet eendoelcentraal.Maarnatuurlijkkunjeookeennetwerkhebbenvanvrienden,familie,kennissen;via sport,werkofuitgaan.Dezemensenhebbeneen ‘link’ metjou,digitaalviaFacebook,X,LinkedIn,Instagram enzovoort,maarookinde ‘echtewereld’.

Menseninjenetwerkkennenjedusopeenbepaaldemanier,hetbetekentnietperdefinitiedatjemet elkaarsamenwerkt.Alsineennetwerksamenwerktaaneendoel,kunjenatuurlijkwelgebruikmakenvan mensendiejekentuitjeeigennetwerk.Bijvoorbeeldalsjeeensportdagorganiseertenjekentiemandbij eensupermarktdiedelunchofshirtskansponsoren.

Leesdeverdiepingsstof'Videonetwerkenineennotendop'.

Instrumentenvoornetwerken

Denetwerkaanpakbevatvierinstrumenten.Dezeinstrumentenhelpenjouomeennetwerkoptebouwen, samenresultatentehalenenjenetwerkpartnersbetrokkentehouden.Webeschrijvendevierinstrumenten kort;laterkomendezeinstrumentenuitgebreideraanbod.

Innovatiespiraal

Metdeinnovatiespiraalleerdeverschillendefasesvannetwerkenherkennen.Deinnovatiespiraallaatzien hoejeeenideekuntomzettennaareenplanenditvervolgenskuntuitvoeren.Enhoejedaarnahet uitgevoerdeideekuntblijvengebruiken.Ditheetinbedding.

Netwerkanalyse

Metdenetwerkanalyseleerjewelkemensenjenodighebtomjedoeltebereiken.Denetwerkanalysemaakt duidelijkwatderolisvandemenseninjenetwerk.Indesporthebjeaanvallers,middenveldersen verdedigersnodigomeensuccesvolteamtezijn.Dezeverschillenderollenhebjeooknodigbijnetwerken.

Veranderdriehoek

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Deveranderdriehoekleertjewelkekwaliteitenjenodighebtindeverschillendefasesvanjesamenwerking. Erzijnallerleitypenmensenmetallemaalhuneigenkwaliteiten.Deveranderdriehoeklaatjezienwelke typenenkwaliteitendatzijnenwanneerjezehetbestekuntgebruiken.

Tijdlijnmethode

Hetisbelangrijkdatjesamenmetjenetwerkafentoeterugkijktophetproceswaarjeinzit.Jeevalueert depositieveennegatieveontwikkelingen.Hiervoorkunjedetijdlijnmethodegebruiken.

Doordeinstrumententoetepassen:

• weetjebeterwiejenodighebtomjeinitiatiefterealiseren

• kenjedefasesvanhetbouwenineennetwerk

• weetjewatjeinwelkefaseshetbestkuntdoen

• weetjewelktypekwaliteitenvanmenseninwelkefasebelangrijkis

• evalueerjeeffectievermetjenetwerkpartners.

Opdracht2 Kenmerkennetwerkaanpak

Welkekenmerkenhorenbijdenetwerkaanpakennietbijeenprojectmatigeaanpak?Erzijnmeerdere antwoordenmogelijk.Beargumenteerwaaromjuistdezekenmerkentotdenetwerkaanpakbehoren.

1.prilideeofambitie

2.hiërarchisch

3.gelijkwaardigheid

4.resultatenenmiddelenzijnbepalend

5.mensenenenergiezijnbepalend

6.concreetresultaat

11.3Aspectenvansamenwerking

Lerensamenwerkentussenorganisaties

HetboekLerensamenwerkentussenOrganisaties(KaatsenOpheij,2012)beschrijftvijfaspectenvan succesvollesamenwerking.Deauteursvertellendatvooreensuccesvollesamenwerkingde samenwerkingspartnersinstaatmoetenzijneendeelvanhuneigendoelenofverwachtingenoptegeven inhetvertrouwendatzeer ‘meer’ voorterugkrijgen.Datisnietaltijdeenvoudig.Samenwerkingspartners hebbensomsverschillendeverwachtingeneninterpreterendingensomsverschillend.

Hetmodel

HetvolgendesamenwerkingsmodelvanKaatsenOpheijverbeeldtdevijfverschillendeaspectenenhun samenhangineensamenwerkingsproces.

1.ambitie

2.belangen

3.relatie

4.organisatie

5.proces.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.

1.Ambitie

Eensamenwerkingmoetietsopleveren.Jestartmeteenideedatzichontwikkeltinhetgesprektoteen gezamenlijkeambitie.Eengoedegezamenlijkafgesprokenambitieheeftvoordebetrokkenenbetekenis enligtinhetverlengdevandestrategievandeeigenorganisatie.Doorsamenwerkingbereikjealspartij meerdaniedervoorzichzelf.Gezamenlijkepassiespeelt,vooralindebeginfase,eenbelangrijkerol.

2.Belangen

Belangenzijnredenenvanmensenoforganisatiesomonderdeeltewillenzijnvaneen samenwerkingsverband.Iniederesamenwerkingzijnerverschillendebelangen.Belangenmogenverschillend zijn,alszemaarniethetbereikenvandegezamenlijkeambitieindewegstaan.Hetisdusbelangrijkom dezeverschillendebelangentebesprekenenterespecteren.Ditgesprekmaakt ‘mutualgains’ mogelijk: hetzoekenvandebestmogelijkeoplossingvooriedereen.KaatsenOpheijbenoemenindezecontextdrie belangrijkevragen:

1.Hebbenpartnersoprechteinteresseinelkaarsbelangen?

2.Zijnzijdaarovergoedingesprekmetelkaarenblijvenergeenbelangenonuitgesproken?

3.Zijnpartnersbereidomoverhunverschilinbelangenmetelkaarteonderhandelen?

3.Relatie

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Inelkesamenwerkingishetnormaalomteschipperentussenaandachtvoordeinhoudenhetverloopvan hetproces.Somskunnendepartijenzowelinhoudelijkalsprocesmatiglijnrechttegenoverelkaarkomen testaan.Daaromishetopbouwenvanvertrouwentussendesamenwerkingspartnersergbelangrijkom hetbesteresultaatuitdesamenwerkingtehalen.Hiervoorishetnoodzakelijkdatdebetrokkenpartners onderlinggoedpersoonlijkcontactmakenenonderhouden.Eengoedeleiderindesamenwerkingisook onmisbaar.Iemanddiedeonderlingerelatiesbewaakt,maarookdemensenaanjaagttedoenwatnodig isomhetdoeltebereiken.

4.Organisatie

Bijhetbeginvaneensamenwerkingzijnmeestalnoggeenafsprakengemaaktoverhoedingente organiseren.Hetsuccesvandesamenwerkinghangtafvanofjegoedeafsprakenoververschillendezaken enwensenmetelkaarmaakt.Hoebeterdezeafspraken,hoebeterdeuitvoeringvanhetproject.Destructuur

diejeindesamenwerkingkiest,moetgoedpassenbijhetdoel.Voorwaardevooreengoedeenvlotte uitvoeringisookdatbeslissingensnelgenomenkunnenwordenennietviaallerleischijvenlopen.Een netwerkorganisatieslaagtalleenalsmensenzichhoudenaanafsprakenenelkaarerookopaanspreken alsiemandzichdaarnietaanhoudt.

5.Proces

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Eensamenwerkingsproceskomtaltijdinongeveerdezelfdefasestotstand.Naasthetdoorlopenvandeze fases,gaatheterbijsamenwerkenookomdeenergievasttehoudenenvanelkaarteleren.Duidelijke faseseneenheldererolverdelinggevendesamenwerkingookhouvast.Tenslotteisbelangrijkdatje regelmatigdevingeraandepolshoudtenchecktofjenogopdegoedewegzit,ofdatjedeplannen misschienmoetbijstellen.Ookdatis – eengezond – onderdeelvanhetproces.

Leesdeverdiepingsstof'LezingvanEdwinKaatsoversamenwerking(KNVB-congres)'en'Vitaleruimte'.

Opdracht3 Geenenthousiasme

Bedenkwatjezoumoetendoenalssommigeledenvanhetnetwerknietzoenthousiastzijnenalszeweinig tijdwillenbestedenaanhetinitiatief.

Watzoujijeerderkiezen?

1.Mijnpartnerszijnnetzoenthousiastalsik.Samenproberenweonzeenergieovertebrengenopde anderenetwerkleden.Maarweaccepterendatzijminderinvesterendanwij.

2.Ikspreekdenetwerkledenaanophungedrag.Iedereenmoeteengelijkwaardigebijdrageleveren aanhetinitiatiefenhetgezamenlijkedoel.

Kieseenvandebovenstaandeantwoordenenlichttoewaaromjeditantwoordkiest.

Opdracht4 Presentatiesamenwerking

Dezeopdrachtkunjehetbesteineengroepjedoen.

Bekijkhetfilmpje'Samenwerkentussenorganisaties'.

Steljevoordatjijeenbestuurvaneenvoetbalverenigingietsmagvertellenoversamenwerking.Jijvertelt waarjeopmoetlettenengeeftpraktischetips.

a. Bereidineengroepjeeenkortepresentatievoormetmaximaaltienpraktischetipsvoor voetbalverenigingenoversamenwerking.

b. Houddezepresentatietijdenseenvandelessen.

11.4Deinnovatiespiraal

Fasesvansamenwerking

Iniederesamenwerkinggaandingengoedennietofmindergoed.Datisnormaal.Samenwerkingkentmin ofmeerlogischefasesintijd.Dezetheoriebeschrijftdeverschillendefasesvansamenwerkingdoormiddel vandeinnovatiespiraal.

Deinnovatiespiraal

Deinnovatiespiraallaatdeverschillendefasesinsamenwerkingzienenhelptbepaleninwelkefasede samenwerkingzichindepraktijkbevindt.Doordeinnovatiespiraalgoedtebekijken,begrijpjebeterhoe eensamenwerkingzichontwikkeltenverandert.Ookgeeftdeinnovatiespiraalperfasetipsoverwelke kennisnodigis,welkemensennodigzijnofwatjekuntdoen.

Deverschillendefasesvandeinnovatiespiraalzijn:

1.prilidee

Jehebteenideeofoplossingvooreenprobleem.Jegaatopzoeknaarmensendieditideemetjou willenuitwerken.

2.inspiratie

Erontstaateengroepjemensen(netwerk)datditideeonderschrijftenhetleukvindtommeete helpenaanveranderingen.Hetideewordtdoordeanderenmogelijknogbeter.

3.planvorming

Jevormteengroepjemetdemensendiegoedplannenkunnenmaken.Indezegroepschrijfjehet plan,maakjeafsprakenenverdeeljetaken.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

4.ontwikkeling

Indezefaseonderzoekjeofhetplanpraktischuitvoerbaarenhaalbaaris.Zonodigsteljehetplan bij.

5.realisatie

Indezefasevoerjehetplandaadwerkelijkuit.

6.verspreidingeninbedding

Verspreidingeninbeddingisalleenaandeordealsdeoplossingechtwerktindepraktijk.Enals mensenbuitenhetnetwerkhetuitgevoerdeplaneenverbeteringvinden.

Indefasevanprilideeeninspiratiehebjemensennodigdiewillenveranderen;mensendieanderemensen inspireren.Indefasevanplanvormingenrealisatiehebjemensennodigdiegestructureerden resultaatgerichtwerken.Enindefasevanverspreidingeninbeddingzijnmensennodigdiedemogelijkheid hebbenomdegoedwerkendeoplossingintebeddeninbestaandestructuren,organisatiesofbeleid.Hierna werkenwedefasesvandeinnovatiespiraalverderuit.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.

Deinnovatiespiraal.

Bekijkhetfilmpje'Deinnovatiespiraal'.

1.Prilidee

Indezefasezoekjemedestandersvoorjouwideeofoplossingomhetinitiatiefsamenuittevoeren.Die medestanderszoekjenietalleenbinnenjouweigengroep.Gaookopzoeknaarmedestandersdaarbuiten, ditmaaktdekansdatjejeideeofoplossingkuntuitvoerengroter.Zoekbijvoorbeeldmedewerkersof vrijwilligersbijhetwelzijnswerk,degezondheidszorgofbijcommerciëlesportbedrijven.

Wiljewetenofjeaandevolgendefasetoebent?Hetbeantwoordenvandevolgendedrievragenkanje helpen:

• Hebikgenoegcontactengelegdmetmensenbuitenmijneigennetwerk?

• Zijndezemensenookenthousiastenzienzemogelijkhedeninmijnidee?

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Willenzeongewonedingendoenenmisschienrisico'snemen?

Hebjedezevragenmet ‘ja’ beantwoord?Dankunjedoornaardevolgendefase.

2.Inspiratie

Jehebtnueengroepjeenthousiastemedestanders.Ganietmeteenvanallesregelen,maargaeerstmet elkaarpraten.Neemhiervooruitgebreiddetijd.

Eerstvormjeeeninformeleinitiatiefgroep.Metditgroepjemensengajedemogelijkhedenvanjeidee onderzoeken.Hetmoeteenideevanjullieallemaalworden,misschienmoetjejeideedaaromnogweliets veranderen.Hetisbelangrijkdatiedereenzijnmeningkangeven,grappigeideeënmagnoemenen inspirerendevoorbeeldenmagaandragen.

Wiljewetenofjeaandevolgendefasetoebent?Hetbeantwoordenvandevolgendedrievragenkanje helpen:

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN

• Hebbenwehetideevanallekantenbekeken?

• Hebbenwevoorbeeldengevondendieinspirerendgenoegzijn?

• Ishetideeeengezamenlijkideegeworden?

Hebjedezevragenmet ‘ja’ beantwoord?Dankunjedoornaardevolgendefase.

3.Planvorming

Planvormingbetekenteenplanmaken.Hetisbelangrijkdatjeéérsteengoedplanmaakt,daarnagaje pasaandeslagmetdeuitvoering.Hetplanmoeterniettesnelzijn,maarhetmoetooknietzolangduren dathethelemaalniettoteenplankomt.Hoekunjevoorkomendatditgebeurt?Vormeengroepmet mensendiegoedisinhetomzettenvanhetideenaareenconcreetplan;eenontwerpgroep.

Deontwerpgroepgaatnaeengoedevoorbereidingtakenverdelenenduidelijkeafsprakenmaken.Ook kijktdezegroepofernogmeermensennodigzijnenoferschakelsontbreken.Hetisookverstandigdat deontwerpgroepdeeersteanalysemaaktvanhetnetwerk.

Indezefasebepaaltdeinitiatiefgroepookwelke'formele'organisatiesofpersonennodigzijnvoorhet initiatief.Bijvoorbeeldleidinggevendenofdeskundigen.Enmisschienzijnermensenindepolitiekofin hetbestuurvanorganisatiesdiejenodighebt.Dezemensenzijnbelangrijk,omdatzijbeslissenofjijtijd engeldkrijgtomjeideeuittevoeren.

Wiljewetenofjeaandevolgendefasetoebent?Hetbeantwoordenvandevolgendedrievragenkanje helpen:

TAALREDACTIE

• Isereenplanenzijnalleinitiatiefnemerstoeaandevolgendefase?

• Hebbendemensendiedeplannenmakendekwaliteitendienodigzijn?

• Wordthetinitiatiefgesteunddoor(formele)personenoforganisatiesdiejewiltvragenomhetinitiatief (mee)tebetalen?

Hebjedezevragenmet ‘ja’ beantwoord?Dankunjedoornaardevolgendefase.

4.Ontwikkeling

Indeontwikkelingsfaseonderzoekjeofhetplangoedgenoegisomuittevoeren.Kijkkritischnaarhet plan;laatheteventueeldoorexternedeskundigenbeoordelen.

Wiljewetenofjeaandevolgendefasetoebent?Hetbeantwoordenvandevolgendetweevragenkanje helpen:

• Ishetplanechtuitvoerbaarenhebjenietsoverhethoofdgezien?

• Hebjegenoegdeskundigemenseninhetnetwerkdiehetplansteunen?

Hebjedezevragenmet ‘ja’ beantwoord?Dankunjedoornaardevolgendefase.

5.Realisatie

Jebentnueindelijkindefasedatjehetuitgewerkteideeofdeoplossinggaatuitvoeren.Bestspannend. Doorhetplanuittevoerenveranderenerdingen.Hetzalnuduidelijkwordenofookanderemensenvinden dathetinitiatiefofdeoplossingeenverbeteringis.

Indezefasezijnanderemensendusbelangrijk.Bijvoorbeeldalshetinitiatiefeennieuweopzetvaneen sportdagis.Vindendedeelnemersvandesportdagditeenverbetering?Ofvindenzedatjuisthelemaal niet?Moetenernogdingenwordenaangepast?

Wiljewetenofjeaandevolgendefasetoebent?Hetbeantwoordenvandevolgendeviervragenkanje helpen:

• Ishetduidelijkwatdeveranderingbetekent?

• Werkendemensendieook'meemoetenveranderen'mee?

• Zijnermensendie – metreden – tegendeveranderingzijn?

• Zijndeproblemendiebijdeuitvoeringzijnontstaanopgelostenwerkthetplannuwel?

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

6en7.Verspreidingeninbedding

Zijnanderemensenookpositiefoverdeverandering?Danisdenieuwesituatieookechtbeterdandeoude situatie.Nuishettijdvoorverspreidingeninbeddingvanhetideeofdeoplossing.Ditisdelaatstefase.Bij veelinitiatievenwordtdezefasevergeten.Datisnietraar.Veelmensendenken(enjijmisschienook):het ideeistochuitgevoerdeniedereenwasertochenthousiastover?

Eeninitiatiefdatwerktiseenechteverbeteringenkaninsteedsmeersituatiesenopmeerplekkenworden uitgevoerd.Wiljebeginnenmetverspreideneninbeddenvanhetinitiatief?Beantwoordeerstdezevragen: Wieheeftbelangbijverspreidingvanhetinitiatief?Zijnermensenbinnenjenetwerkdieditinitiatiefwillen verspreiden?

• Ishetantwoordnee,danstopthiervoordezemensenhetinitiatief.Enalsergeenanderenzijndiehet initiatiefwelwillenverspreiden,danstopthetinitiatiefhelemaal.Hetnetwerkheeftgedaanwathet moestdoen.

• Isditantwoordja,dankunjebeginnenmetverspreidingeninbedding.Deinitiatiefgroepbekijktwie dithetbestekanenmaakteentaakverdeling.

Devolgendeviertipshelpenjebijdeverspreidingeninbeddingvanhetinitiatief:

• Laatduidelijkzienvoorwelkeveranderinghetinitiatiefheeftgezorgd.

• Laatzienhoedoordezeveranderingwerksituatiesofwerkafsprakenzijnveranderd.Bijvoorbeelddat takenvanmedewerkerszijnveranderd.

• Hetinitiatiefkanookopandereplekkenwaardevolzijn.Laatdaaromzienwatdeopbrengstenvandit initiatiefzijn.

• Geefadviesaananderenoverhoezijdeplanvorming,ontwikkelingenrealisatiekunnenaanpakken.

Letop!Jekuntanderenhelpenenadviesgeven,maarneemhetnietover.Anderenmoetenhuneigen innovatiespiraaldoorlopen.

Bekijkdefilmpjes'Innovatiespiraal1'en'Innovatiespiraal2'.

Samenhangmetandereinstrumenten

Deinnovatiespiraalwordtvaakgebruiktincombinatiemetdenetwerkanalyse.Denetwerkanalyselaat zienwelkemenseninjouwnetwerkzittenenwathuntakenzijn.Ooktoontdezeanalysewelkemensen nogontbrekeninjenetwerk.Jekuntdenetwerkanalysebijvoorbeeldopnieuwuitvoerenalsjeineen nieuwefasevandeinnovatiespiraalkomt.

Ookdesamenhangmetdeveranderdriehoekisgroot.Deveranderdriehoeklaatjezienwaaromjeiniedere fasevanjenetwerkeenbepaaldsoortmensennodighebt.Enwanneerjebepaaldemensenjuistbeterniet kuntgebruikenopdatmoment.Denetwerkanalyseendeveranderdriehoekkomenhiernaaanbod.

Opdracht5 Fasesinnovatiespiraal a. Zetdefasesvandeinnovatiespiraalindejuistevolgorde.

planvorming realisatie inspiratie

ontwikkeling

prilidee

verspreidingeninbedding

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

b. Geefeentoelichtingopallefasesvandeinnovatiespiraal.

Opdracht6 Gebruikinnovatiespiraal

a. Beschrijfwanneerdeinnovatiespiraalgoedtegebruikenisalsstappenplan.

b. Geeftweevoorbeeldenuitdepraktijkwaarbijditmodelgoedgebruiktkanworden.

Opdracht7 Inspiratiebijpartners

Dezeopdrachtkunjehetbesteineengroepjedoen.

Discussieermetelkaaroverdestelling:inspiratiemoeteralvanafdagéénzijn,anderswordthetniks.

Opdracht8 Innovatiespiraalindepraktijk1

Bekijkhetfilmpje'Innovatiespiraal1'.

Vertelinjeeigenwoordenwatjehebtgezieninhetfilmpje.

Opdracht9 Innovatiespiraalindepraktijk2

Bekijkhetfilmpje'Innovatiespiraal2'.

Vertelinjeeigenwoordenwatjehebtgezieninhetfilmpje.

Opdracht10 Zelfeeninnovatiespiraalmaken

Neeminjehoofdeenideewatjijalsinitiatiefwiltrealiseren.Isditnietaandeorde,kijkdaneensterugnaar ietswaarmeejekortgeledennogbezigbentgeweest.

Gebruikdeinnovatiespiraalalsanalyse-instrumentbijhetbeantwoordenvandevolgendevragen.

a. Beschrijfhoejouwprilleideeonderinvloedvananderebetrokkenenconcretevormenkreeg.Wasdat inspirerendvooriedereen,haaktenermensenaf,kwamenernieuwebij?

b. Hoeverloopt(verliep)hetprocesvanplannenmaken?Deedeenkleingroepjedatenwerddatvoorgelegd aananderen?Heefthetplannenmakenlanggeduurdofgebeurdediteigenlijkgelijkmethetrealiseren?

c. Hebjegekozenomdezevernieuwingookverderteverspreiden?Zoja,hoeverliepdat?

11.5Denetwerkanalyse

Actorenindesamenwerking

Iniederefasevandesamenwerkingmoetendejuistemensenmeehelpeninhetrealiserenvanhetdoel.In defasesPrilideeofInspiratiezijnbijvoorbeeldmensennodigdiecreatiefzijninideeënenveelmogelijkheden zien.Maarwiezijnnudejuistemensen?Welkerolkunnenzijhetbestevervulleninhetinitiatief?Hoekun jeincontactkomenmetbepaaldemensen?Hetinstrumentnetwerkanalysehelptomdezevragente beantwoorden.

DeNetwerkanalyse

Metdenetwerkanalysekunjeallebetrokkenmensenuithetnetwerkrondomeeninitiatiefinbeeldbrengen opeenbepaaldmoment.Meestalmaakjeeeneerstenetwerkanalysewanneerjegezamenlijkeenduidelijk doelhebtgeformuleerd.Doordenetwerkanalysewordtduidelijkwelkemensenopdatmomentmeedoen

methetinitiatief,ofwieernogmeezoudenkunnendoenenwelkeroldezemensen(moeten)hebbenin hetnetwerk.Denetwerkanalysehelptjetebedenkenviawiejemetonbekendemensencontactkunt leggen.Hetbesteisdenetwerkanalysesamentemakenmetanderemensendiemetjemeedenkenen meehelpen.Zokunjegebruikmakenvanelkaarscontacten,daarmeemaakjehetnetwerkrondomhet initiatiefmeteengroter.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Denetwerkanalyseisduseenmomentopname.Wieerinjenetwerkzit,hangtafvandefasevanhetinitiatief. Jekuntdenetwerkanalyseinelkenieuwefasevandeinnovatiespiraalweeruitvoeren.Eennieuwefase betekentimmersvaakdatnieuweofanderenetwerkledennodigzijn.

Devierrollenvandenetwerkanalysezijn:

• gebruikers

• leveranciers

• schakels

• partners.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.

Denetwerkanalyse.

Bekijkhetfilmpje'Denetwerkanalayse1'.

Hetinitiatief

Neemeengrootvelpapierenschrijfinhetmiddenjeinitiatief.Hetinitiatiefiswatjewiltbereikenmet elkaar.Ditkanheteinddoelzijn,maarditkunnenookkleineretussenstapjeszijn.Deervaringis:hoe duidelijkerenkleinerhetdoelis,hoemakkelijkerjeeengoedenetwerkanalysekuntdoen.Ookmaakteen duidelijkinitiatiefhetmakkelijkeromdejuistemensenerbijtevinden.

Bijvoorbeeld,eenduidelijkinitiatiefis: ‘eenevenementorganiserenvooroudereninAmsterdam-Zuid’.

Bekijkdefilmpjes'Hetinitiatieffinal'en'InformatieovercursusNetwerkanalysevoordepraktijk'. Schrijfallegebruikersenleveranciersop.Doeditomdecirkelheen.

Gebruiker

Eengebruikeriseenpersoonoforganisatiedieervankanprofiterenalshetinitiatiefslaagt.Ditisvaakde einddoelgroep.Tekeneenzwartecirkelomiederegebruiker.

Leveranciers

Eenleverancieriseenpersoonoforganisatiedieietsheeftdatnodigisvoorhetinitiatief.Bijvoorbeeldeen leveranciervangeld,kennis,eenruimte(zaal)ofmensen.Denkaaneenlesgeverofeensubsidieverstrekker vandegemeente.Tekeneenblauwecirkelomiedereleverancier.

Ookhierhelpthetomzoduidelijkmogelijktezijn.Schrijflievernietalleendenaamvaneenorganisatie op,zoals ‘degemeente’.Weetjedenamenenfunctiesvanmensen?Schrijfdezeerdanbij.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Tekenlijnentussenhetinitiatief,degebruikersendeleveranciers.Doeditalleenalserookechtlijntjes gelegdkunnenwordenomhentebetrekkenbijhetinitiatief.Alser(nog)geencontactis,kunjenoggeen lijntrekkennaarhetinitiatief.

Bekijkhetfilmpje'Denetwerkanalyse3'.

Schakels

Alsjenoggeencontacthebtmetgebruikersofleveranciers,hebjeietsofiemandnodigomcontactte kunnenleggen.Ditzijnschakels.Schrijfalleschakelsopdiecontact(kunnen)leggenmetgebruikersof leveranciers.Schakelszijndusnuttigombepaaldeleveranciersofgebruikersgemakkelijktebereiken, bijvoorbeeldhetbereikenvanouderenviadeplaatselijkeouderenbond.Eenschakelkaneenpersoonof organisatiezijn.Maareenbijeenkomstofeenevenementkaneenschakelzijn.Jeorganiseertbijvoorbeeld eenopendag,waarvanjehooptdateenpersoonvaneengemeenteeropafkomtzodatjecontactkunt maken.

Tekeneengroenecirkelomdeschakels.Trekdaarnadelijnentussenhetinitiatief,deschakelendegebruiker ofleverancier.

Ontbrekenernoglijntjes?Danmoetendemensenvanhetnetwerkaanhetwerk.Zijmoetenopzoeknaar eenschakelomgebruikersofleveranciersdie(nog)nodigzijnvoorhetnetwerkerbijtehalen.

Bekijkhetfilmpje'Denetwerkanalyse4'.

Partners

Schrijfopwiedepartnerszijnvanhetinitiatief.Tekenomelkepartnereenoranjecirkel.

Eenpartnerisiemanddienetzograagalsjijwildathetinitiatiefwordtuitgevoerd.Departnerszitten meestalsamenmetjouindeinitiatiefgroependoenerallesaanomhetinitiatiefterealiserenenzichtbaar temaken.Partnerszijnbelangrijk,maarnietallepartnershoevenevenveeltedoen.Eengoedevraagom nategaanofiemandeengoedepartneris:ligtdezepersoonernetzowakkervan(alsjij)alshetinitiatief nietzouslagen?

Derollenlopenookwelinelkaarover.Somsiseenpartnertegelijkeenschakeleneenleverancierkan tegelijkookeengebruikerzijn.Ookkaneengebruikereenleverancierzijn.Omeenpersoonoforganisatie staandanindeschematischeweergaveverschillendekleurencirkels.Meestalwordtlaterduidelijkof iemandvooralschakel,leverancier,gebruikerofpartneris.

Bekijkhetfilmpje'Denetwerkanalyse5'.

Eeningevuldenetwerkanalyse.

Samenhangmetandereinstrumenten Jekuntdenetwerkanalyseopmeerderemomentendoen.Bijvoorbeeldbijdestartvaneennetwerkinde fasevanPrilideeofInspiratie.Hetnetwerkverandertalsdefasevanhetnetwerkverandert.Alsjeinde ontwikkeling-ofrealisatiefasekomt,hebjevaakanderemensennodigdaninhetbegin.Daaromishet verstandigomdanweereennieuwenetwerkanalysetedoen.Denetwerkanalysegebruikjedusvaakin samenhangmetdeinnovatiespiraal.

Hetisinteressantomvandepartnersvanjenetwerkdiejeinjenetwerkanalyseopschrijfteenstebedenken watvoortypepersonenhetzijn.Zijnditdezelfdetypemensenofjuistanders?Doordittebekijkendoor 'debrilvandeveranderdriehoek'krijgjegoedzichtofjeelkaargenoegaanvultindesamenwerking.

Jekuntdenetwerkanalyseooknogeenkeerdoenalshetnietgoedgaatinjenetwerk.Ofalsmensen aangevendatzeietsofiemandmisseninhetnetwerk.Ditkanvoortkomenuiteentijdlijnevaluatie.De veranderdriehoekendetijdlijnmethodekomenhiernaaanbod.

Opdracht11 Hetdoelbijeennetwerkanalyse

a. Hierstaantweeinitiatieven.Geefaanwatbijbeideinitiatievendemogelijkhedenzijnvooreen netwerkanalyse.

• sportparticipatiebijjeugdvergroten

• kennismakingslessenbijsportverenigingenvoorbasisschooljeugd.

b. Geefaaninwelkevandetweesituatieseennetwerkanalysehetmeestgeschiktis.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht12 Leveranciersineennetwerkanalyse

Beschrijfwieleverancierskunnenzijnbijkennismakingslessenbijsportverenigingenvoorbasisschooljeugd. Beargumenteerjeantwoord.

a. Gemeenteambtenarenjeugden/ofsport,sportverenigingen b. Kinderenenouders

Opdracht13 Schakelsineennetwerkanalyse

Beschrijfwaaromeenschakeleenbelangrijkpersoonisinjenetwerk.

Opdracht14 Maakeennetwerkanalyse

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Maakeennetwerkanalyse,hetliefstvooreeninitiatiefdatjenogwiltuitvoeren.Hebjegeennieuwinitiatief? Gebruikdaneeninitiatiefdataluitgevoerdisenwaarjijaanhebtmeegewerkt.Maakdenetwerkanalyse. Doetditmetdevierstappen.Enschrijfopwiegebruikers,leveranciers,schakelsenpartnerszijn.

Beantwoorddevolgendevragen:

a. Wathebjegeleerdvandenetwerkanalyse?Wathebjehiermeegedaan?Ofwatgajenogdoenmet watjehebtgeleerd?

b. Watvondjemoeilijk?Waaromvondjeditmoeilijk?

11.6Deveranderdriehoek

Dynamiekindesamenwerking

Injenetwerkkunnenverschillendesoortenmensenzitten.Verschillendesoortenmensenhebben verschillendekwaliteiten.Ditvultelkaarvaakgoedaanindesamenwerking.Dangaatdeuitspraak1+1 =3echtop!Maarhoeweetjemetwelketypemensenjeindesamenwerkingtemakenhebt?Enofjete veeldezelfdeofverschillendemensenhebt?Deveranderdriehoeklaatzienwelktypemensenerzijnen welkekwaliteitenzijkunnenhebbenindesamenwerking.

Deveranderdriehoek

Deveranderdriehoekhelptjeomkwaliteitenteherkennenenbegrijpen.Deveranderdriehoeklaatjezien wanneerjewelkekwaliteitennodighebtbijjouwidee.Metdeveranderdriehoekkunjedusindegaten houdenofjedegoedemenseninjenetwerkhebt!

Deveranderdriehoekonderscheidtdevolgendetypenmensen:

• deveranderaar

• deordebewaarder

• deoverlever.

VeranderaarszijnnodigbijdefasesPrilideeenInspiratie:ditzijnmensendiegraagmeewerkenaan veranderingen.Zijhebbenveelenergieenkunnenanderemensenenthousiastmaken.Ordebewaarders zijnnodigbijdeplanontwikkelingenrealisatie:zijkunnengoedbeoordelenofhetideeuitgevoerdkan worden.Ookhoudenzijhetoverzicht.Overleverszijnnodigindeverspreidings-en/ofinbeddingsfase:zij zijngoedinhetvolhoudenvaneenmaniervanwerken.Zijlatenzichnietafleidenengaandoor.

Deveranderdriehoek.

Bekijkhetfilmpje'Deveranderdriehoek'.

Deveranderaar

Indeeerstefasevanjeideekunjehetbestgaanpratenmetveranderaars.Veranderaarszijnmensendie denkeninmogelijkhedenenhoudenvanverandering.Zezienaltijdkansenenhebbenveelideeën.Alsje praatmetveranderaars,iservaakveelenergieenenthousiasme.Veranderaarszijnvaakmindergoedin plannen;zekunnennietzogoedinschattenofeenideeuitvoerbaaris.

Woordendiehorenbijveranderaars:

• energiek

• creatief

• informeel

• chaotisch.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Zorgdatdeveranderaarserieusgenomenwordt.

Deordebewaarder

Deordebewaarderszijngoedinplannenenkunnengoedoverzichthouden.Ookkunnenzegoedinschatten ofhetideeuitvoerbaaris.Ordebewaarderszijnbelangrijkbijdebeslissingofeenideekansvanslagenheeft enhoejedatkuntaanpakken.OrdebewaarderszijnbelangrijkindefasesPlanvorming,Ontwikkelingen Realisatie.

Woordendiehorenbijordebewaarders:

• praktisch

• duidelijk

• formeel

• gestructureerd.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Onderhandelmetdeordebewaardersoverdehaalbaarheidvanhetidee.

Deoverlever

Ineenlaterefasevanhetideezijnoverleversbelangrijk.JehebtoverleversnodigbijdefaseInbeddingen Verspreiding.Overleverskunnengoedeenbepaaldemaniervanwerkenvolhoudenenvindendatookfijn. Overlevershoudenernietvanalserplotselingietsverandert.Zekunnenzichdusgoedvastbijteniniets watwerkt.Zewilleneerstzelfmerkendatdeveranderingwerkt.

Woordendiehorenbijoverlevers:

• behoudend

• stabiel.

Haaloverleverspasinjenetwerkalszekunnenziendatdeveranderingwerkt.Overleversmoetenzich veiligvoelenbijdeverandering.

Wanneerisiemandwelktype?

Deindelinginverschillendesoortenmensenzegtietsoverwatmensengoedkunnen.Ofwaarmensen energievankrijgen.Maardeindelingkanooktemakenhebbenmetwerk.Danzegthetietsoverwatmensen goedmoetenkunneninhunwerk.Bijvoorbeeldprojectmanagersdieinhunwerkgoed‘ordemoetenkunnen bewaren’:zijhebbendanderolvanordebewaarder.

Demeestemensenhebbeneennatuurlijkevoorkeurvooreenbepaaldtype.Welkunjeinverschillende netwerkeneenandererolhebben.Inhetenenetwerkbenjemisschieneenveranderaar,terwijljeineen andernetwerkvooralderolvanordebewaardervervult.

Samenhangmetandereinstrumenten

Alsjekijktnaardefasesvandeinnovatiespiraal,ziejedaterindeverschillendefasesvandezespiraal anderetypenmensenbelangrijkerzijn.

Indenetwerkanalysegaathetoverdepositieofroldiemensenkunnenhebbendiehelpenomhetinitiatief terealiseren,ditkangekoppeldzijnaanmaterialenofgelddatzemeebrengen.Bijdeveranderdriehoek gaathetomwelktypemensnodigisvoorhetinitiatief.Ditismeergekoppeldaanwaarmensengoedin zijnofwatzeleukvinden.

Opdracht15 Typemensenenkenmerken

Bijwelktypemenshoorthetkenmerk?Omcirkelhetjuisteantwoord.

• praktisch: orderbewaarder / overlever / veranderaar

• energiek: orderbewaarder / overlever / veranderaar

• stabiel: orderbewaarder / overlever / veranderaar

• enthousiast: orderbewaarder / overlever / veranderaar

• gestructureerd: orderbewaarder / overlever / veranderaar

• behoudend: orderbewaarder / overlever / veranderaar

Opdracht16 Ordebewaarders

Geefaaninwelkefasevanjeinitiatiefjeordebewaardersnodighebt.Beargumenteerjeantwoord.

Opdracht17 Overlever

Dezeopdrachtkunjehetbestineengroepjedoen.

Discussieeroverdestelling:hetisslimomeenoverlevervanafhetbeginbijjeinitiatieftebetrekken.

11.7Detijdlijnmethode

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Evaluatievandesamenwerking

Hetisnatuurlijkhetleukstommetdeinhoudbezigtezijnindesamenwerking.Maarhetisookbelangrijk datjeafentoe,samenmetdemenseninjenetwerk,terugkijktophetproceswaarjeinzit.Jeevalueert depositieveendenegatievedingen.Jegebruikthiervoordetijdlijnmethode.

Detijdlijnmethode

Detijdlijnmethodehelptjebijde(tussentijdse)evaluatie.Ditdoejesamenmetdemenseninjenetwerk. Jekijktmetelkaarterugopdebelangrijkstedingendiezijngebeurd.Ditdoejedoorbijdiegebeurtenissen tevertellenwatjepositiefennegatiefhebtervaren.Ookverteljewatmomentenwarendienieuweinzichten gaven:kwartjesmomenten.

Detijdlijnmethode.

Bekijkhetfilmpje'Detijdlijnmethode1'.

Wanneergebruikjedetijdlijnmethode?

Metdetijdlijnmethodeziejesnelhoebetrokkeniedereenis.Ookwordtduidelijkhoededynamiekinde groepis.Opbasisdaarvankunnendeelnemersmetelkaarafsprekenomdingenandersofbetertedoen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Detijdlijnmethodeishandigals:

• erinhetnetwerkweinigenergieisomtotactietekomen

• erdingenspelendieuitgesprokenmoetenworden

• eenactieisafgerondeniedereenzichafvraagt'hoenuverder?’

• ernieuwemensenbijkomen,ofmensenzijnvertrokkenuithetnetwerk

• ereenevaluatiegeschrevenmoetworden

• hetnetwerkeentijdjeweinigcontactmetelkaarheeftgehad

• hetnetwerkmetanderedingenbezigisdanmetwatjesamenhebtafgesproken

• erbehoefteisominzichttekrijgeninwathetnetwerkoplevert.

Voorbereidingvandetijdlijnmethode

Benodigdheden:

• driekleurenpost-its

• dikkeviltstiften

• flap-overvellen(minimaaldriestuks)

• plakband.

Tekeneenlijnopeengrootvelpapier.Dezetijdlijnsteltdeperiodevoorvanafdestartvanhetideetotnu. Schrijfopoverwelkeperiodedeevaluatiegaat.

Opdetijdlijnschrijfjegebeurtenissendievoordedeelnemersvanhetnetwerkbelangrijkzijngeweest.Je schrijftzeindejuistetijdsvolgordeopeenflapenhangtdetijdlijnergensop.Metdedeelnemersbespreek jeofhetgenoteerdevooriedereendebelangrijkstegebeurtenissenzijn.

Bekijkhetfilmpje'Detijdlijnmethode2'.

Uitvoeringvandetijdlijnmethode

Momentenschrijven

Daarnastartjemetdeevaluatie.Iedereenschrijftbijoftussendegebeurtenisseneerstvoorzichzelfde momentenuithetrijtjehierna:

• allemomentendiepositiefwaren:momentendiepositieveenergiegaven

• allemomentendienegatiefwaren:momentendienegatieveenergiegaven

• alle'kwartjesmomenten':ditzijnmomentenwaaropjeeenbepaaldinzichtkreeg.

Gebruikvooriederpuntofmomenteenapartepost-it.Alleswatopwordtgeschrevenisgoed:hetgaatom iemandsgevoel.Eengevoelisnooitfout.

Post-itsplakken

Iedereenplaktdaarnaallepost-itsopdetijdlijnbijdejuistegebeurtenis,oftussendebenoemde gebeurtenissen:

• Positievemomentenhangenbovendelijn.

• Negatievemomentenhangenonderdelijn.Kwartjesmomentenhangenhelemaalonderaanhetvel papier.

Plakbriefjesdienietbijeengebeurtenishorenopeenlogischeplekindetijd.

Bespreking

Jebespreektdetijdlijnmetelkaar:allepost-itszorgenvooreenkleurrijkplaatje.Nietiederepost-itbespreek jeapart.Devragenhiernakunnenjehelpenbijhetbespreken.

• Zijndemeningenverschillend?Ofzijnerveeldezelfdemeningen?Herkenjeeenpatroon?

• Zijneropvallendebriefjesopgeplakt?Wiliemandpersezijnverhaalvertellen?

• Welkeconclusieskunnendedeelnemerssamentrekken?Welkeafsprakenmakenwemetelkaar?

Eeningevuldetijdlijnmethode.

Rolprocesbegeleiderbijdetijdlijn

Deprocesbegeleiderkaniemandzijndieonderdeeluitmaaktvanhetnetwerk,ofiemanddiebuitenhet netwerkstaat.Beideoptieshebbenvoor-ennadelen.Kieswathetbestbijdesituatiepastopdatmoment.

Deprocesbegeleider:

• geeftuitlegoverdemethodeenwatjemetdemethodewiltbereiken

• maaktduidelijkdatiederspersoonlijkemeningenvisieertoedoet

• geeftaandathetgaatommomentendieeenpositieveofnegatieveinvloedophetnetwerkhadden

• wijstopkwartjesmomenten

• bewaaktprocesentijd;schrijftijdongeveer15minuten;nabespreking45-60minuten,afhankelijkvan groepsgrootteenwaternaarbovenkomt

• neemtderolvangespreksleideropzich.

Tipsomtijdlijngesprektebegeleiden

• Neemdetijdomallereactiestelezen,geefalledeelnemersdetijdomallestelezen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Kijknaaroverlapinreacties;vaakishetprettigomhetgesprekteopenenmeteenreactiediedoor meermensenisgegeven.Vraagomeentoelichting.

• Hetisvoordemeestemensenhetmakkelijkstomdetijdlijnchronologischdoortenemen.

• Kijkenbenoemclustersvanreacties,zowelnegatiefalspositief;alsjedatbeeldziet,iservaakopdie momentenveelgebeurdin(ofrond)hetnetwerk.Vraagomtoelichting.

• Geefookruimteaaneventuelediscussies.

• Vraagdoorbijverschilvaninzicht.

Hetbesprekenvandetijdlijnmethode.

Samenhangmetandereinstrumenten

Detijdlijnmethodeiseenevaluatie-instrumentdatiniederefasevandeinnovatiespiraaluitgevoerdkan worden.Jekuntdeevaluatieuitvoerenmetjenetwerkdeelnemers,zoalsjedieindenetwerkanalysein kaarthebtgebracht.Ookkanindeevaluatieduidelijkwordendatineenbepaaldefasevanjeinitiatief andere ‘typenmensen’ (zieveranderdriehoek)nodigzijndannuinhetnetwerkzitten.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Opdracht18 Nuttijdlijnmethode

Geefeenbeschrijvingvanhetnutvandetijdlijnmethode.

Opdracht19 Kwartjesmomenten

Leguitwatbedoeldwordtmet ‘kwartjesmomenten’.

Opdracht20 Stappenindetijdlijn

Beschrijfwatjedoetmetde ‘uitkomsten’ vandetijdlijnmethodealsjeklaarbentmethetplakkenvanalle post-its.

Opdracht21 Maakjeeigentijdlijn

Neemjeeigenideeingedachtenenbedenkeenperiodediejewiltevalueren.Alsdatnietlukt,kunjeook eengebeurtenisevalueren,bijvoorbeeldeensportdag,trainingsdag,familiedagofeenpresentatievan groepswerkopschool.Hetliefstietswatjijsamenmetanderenhebtvoorbereidenuitgevoerd. Maakdetijdlijn.Waarhetkandoejeditsamenmetdemensendieookbetrokkenwarenbijditideeofdeze gebeurtenis.Detijdlijnmaakjeaandehandvandevolgendevragen:

• Welkegebeurtenissenwarenbelangrijkindezeperiode?Maakhiervaneentijdlijn.

• Welkepositieveofnegatievemomentenkunjenoemenvandezegebeurtenissen?Schrijfdezeboven (+)ofonder(-)detijdlijn.

• Watwarenjouwkwartjesmomenten?Schrijfdezemomentenoponderaanhetvelpapier.

• Krijgjedoorjouwtijdlijnideeënvoorvolgendestappen?Welke?

Opdracht22 Leerdoelen

a. Kijknaardeleerdoelenvanditthema.Beschrijfkortofjedeleerdoelenbereikthebt.Alsjenietalle leerdoelenvolledigbereikthebt,geefdanaanopwelkemanierjeditalsnogkuntdoen.

b. Vuldebeoordelingin.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

1.

2.

3.

4.

5.

Jekuntbeschrijvenwaterbedoeldwordtmetsamenwerkenineennetwerk.

Jekuntdeinnovatiespiraalbeschrijven.

Jekunteennetwerkanalyseuitvoeren.

Jekuntdeveranderdriehoekbeschrijven.

Jekuntdetijdlijnmethodebeschrijven.

11.8Verdiepingsstof-Videonetwerkenineen notendop

Bekijkdewebsite'Hoekunjeefficiëntnetwerken?'.

11.9Verdiepingsstof-LezingvanEdwinKaatsover samenwerking(KNVB-congres)

Bekijkhetfilmpje'EdwinKaats-Samenwerkentussenorganisaties'.

11.10Verdiepingsstof-Vitaleruimte

Dithelethemagaatovernetwerken.Jehebtmeteenaantalinstrumentenkennisgemaakteneventueel ‒viadevragenenopdrachten ‒ geoefend.Ookhebjemisschiengemerktdatjevansommigenetwerken energiekrijgtenenthousiastwordt,terwijljevananderealleenmaarmoewordt.

Innetwerktermenspreekjedanvaakvande ‘vitaleruimte’.Alserenergieisindesamenwerking,iser vitaliteitenditleidttotmooiedingen.Isdevitaliteiterniet,danleidtditvaaktotteleurstelling.

Ofervitaliteitis,hangtafvaneenaantaldingen.Ineennetwerkzijneraltijdverschillendebelangenen vaakookverschillendeinzichten.Alsdiebelangenteveelverschillenofalsdenetwerkledenverschilvan inzichthebben,leidtdittotweinigvitaliteit.Hetnetwerkvaltalshetwaredoodenerkomtgeenresultaat.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Jekuntduszeggendatineenvitaalnetwerkerindividuelevoorkeuren(het ‘ik-gevoel’)mogenzijn,maar datdieinbalansmoetenzijnmetwatjegezamenlijkwiltbereiken(het'wij-gevoel’).

Bekijkjouweigennetwerkenookeensmetdieblik:

• Zijnerinjouwnetwerkalleenmaartegenstellingenofovereenkomsten,ofisereengoedebalans?

• Gaathetinjouwnetwerkvooraloverhetwij-gevoelofoverhetik-gevoel,ofisereengoedebalans?

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&B.

Devitaleruimteineennetwerk.

11.11Begrippen

[Cvc:begrippenlijstinvoegen]