66832 HZW profiel thema 4 CONCEPT by Boom beroepsonderwijs

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

PERSOONLIJKE VERZORGING EN ADL

COLOFON

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Boom Beroepsonderwijs info@boomberoepsonderwijs.nl www.boomberoepsonderwijs.nl Auteur(s): R. Prins Inhoudelijke redactie: D. Ariaens

Titel: Profieldeel Helpende Zorg & Welzijn ISBN: 978-90-372-6683-2 1e druk/ 1e oplage Bronvermelding:

©2024 Boom Beroepsonderwijs | Boom Behoudens de in of krachtens de Auteurswet gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16h Auteurswet dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (www.reprorecht.nl). Voor het overnemen van een (of meerdere) gedeelte(n) uit deze uitgave in bijvoorbeeld een (digitale) leeromgeving of een reader in het onderwijs (op grond van artikel 16, Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot Stichting Uitgeversorganisatie voor Onderwijslicenties (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.stichting-uvo.nl). De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.

Door het gebruik van deze uitgave verklaart u kennis te hebben genomen van en akkoord te gaan met de specifieke productvoorwaarden en algemene voorwaarden van Boom Beroepsonderwijs, te vinden op www.boomberoepsonderwijs.nl.

INHOUD Voorwoord .............................................................................................................................. ?

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Thema 1 Persoonlijke-verzorging-en-ADL ......................................................................................... ? Hoe werk je met dit thema? .................................................................................................... 6 1.1 Persoonlijke-verzorging-en-ADL ............................................................................................. 6 1.2 ADL ......................................................................................................................................... 10 1.3 Doelgroepen .......................................................................................................................... 11 1.4 Doelgroep-VVT ....................................................................................................................... 12 1.5 Doelgroep-HHZ ...................................................................................................................... 13 1.6 Doelgroep-ggz ........................................................................................................................ 15 1.7 Doelgroep-maatschappelijke-opvang ................................................................................. 16 1.8 Doelgroep-kinderen .............................................................................................................. 17 1.9 Doelgroep-mensen-met-een-beperking .............................................................................. 19 1.10 Lichamelijke-verzorging ........................................................................................................ 24 1.11 Privacy-en-communicatie ..................................................................................................... 28 1.12 Taalgebruik ............................................................................................................................ 29 1.13 Goed-verzorgd-als-helpende ................................................................................................ 31 1.14 Culturele-gewoonten ............................................................................................................ 32 1.15 Handhygiëne .......................................................................................................................... 34 1.16 Gebruik-handschoenen ......................................................................................................... 36 1.17 Een-cliënt-wassen ................................................................................................................. 38 1.18 Een-cliënt-aan--en-uitkleden ................................................................................................ 41 1.19 Mondverzorging ..................................................................................................................... 42 1.20 Kunstgebit .............................................................................................................................. 44 1.21 Reinigen-gebit-van-kinderen ................................................................................................ 46 1.22 Scheren .................................................................................................................................. 47 1.23 Haarverzorging ...................................................................................................................... 49 1.24 Nagelverzorging ..................................................................................................................... 51 1.25 Hulpmiddelen-voor-het-vergroten-van-de-zelfstandigheid-van-cliënten ......................... 52 1.26 Signaleren-van-veranderingen-bij-een-cliënt ..................................................................... 54 1.27 Signaleren-bij-verandering-in-gezondheid .......................................................................... 56 1.28 Temperatuur-opnemen ........................................................................................................ 57 1.29 Ademhaling-opnemen .......................................................................................................... 61 1.30 Gewichtstoename-of-gewichtsverlies .................................................................................. 62 1.31 Kleur ....................................................................................................................................... 64 1.32 De-pols-opnemen .................................................................................................................. 65 1.33 Slaapgedrag ........................................................................................................................... 67 1.34 Stemmingsveranderingen .................................................................................................... 69 1.35 Bedcomplicaties .................................................................................................................... 70 1.36 Ondersteuning-en-signalering-bij-uitscheiding .................................................................. 72 1.37 Verhogen-zelfredzaamheid-bij-toiletgang ........................................................................... 74 1.38 Toiletgang-op-of-bij-het-bed ................................................................................................ 77 1.39 Obstipatie .............................................................................................................................. 81 1.40 Bristol-Stool-Chart ................................................................................................................ 83 1.41 Smetten-en-vallen-bij-toiletgang ......................................................................................... 84 1.42 Incontinentie ......................................................................................................................... 86 1.43 Incontinentieverpleegkundige ............................................................................................. 86 1.44 Incontinentiematerialen ....................................................................................................... 87

Bijhouden-uitscheidingslijst ................................................................................................. 88 Uitscheiding-bij-kinderen ..................................................................................................... 89 Zindelijk-worden ................................................................................................................... 90 Sputum ................................................................................................................................... 93 Overgeven .............................................................................................................................. 94 Ondersteuning-bij-mobiliteit ................................................................................................ 95 Verplaatsen-cliënt-met-een-tillift ......................................................................................... 98 Verplaatsen-cliënt-in-en-uit-de-rolstoel .............................................................................. 99 Verplaatsen-cliënt-zonder-hulpmiddelen .......................................................................... 101 Ergonomie ............................................................................................................................ 102 Tillen-in-de-kinderopvang .................................................................................................. 105 Werken-met-verzorgingsproducten ................................................................................... 106 Hulpmiddelen-mobiliteit .................................................................................................... 106 Rollator ................................................................................................................................ 108 Domotica .............................................................................................................................. 111 Persoonsgegevens ............................................................................................................... 112 Algemene-verordening-gegevensbescherming ................................................................. 112 Beroepscode-en-beroepsgeheim ....................................................................................... 114 Sociale-problematiek .......................................................................................................... 115 Vormen-van-huiselijk-geweld ............................................................................................. 116 Signaleren-van-huiselijk-geweld ........................................................................................ 117 Veilig-Thuis .......................................................................................................................... 119 Meldcode .............................................................................................................................. 120 Meldcode-en-beroepsgeheim ............................................................................................. 122 Project .................................................................................................................................. 123 Praktijktoets ........................................................................................................................ 127 Terugkijken .......................................................................................................................... 129 Begrippen ............................................................................................................................. 129

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

1.45 1.46 1.47 1.48 1.49 1.50 1.51 1.52 1.53 1.54 1.55 1.56 1.57 1.58 1.59 1.60 1.61 1.62 1.63 1.64 1.65 1.66 1.67 1.68 1.69 1.70 1.71 1.72

Index .................................................................................................................................... 134

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Hoe werk je met dit thema?

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Dit thema bestaat uit: • leerdoelen De leerdoelen staan in een kader na de inleiding. Je ziet wat je moet kunnen en kennen. En je ziet waarop je beoordeeld wordt tijdens de theorie- en praktijktoets. Aan het einde van elk thema vind je een opdracht waarbij je terugkijkt op de leerdoelen. • thema-introductie: praktijkvoorbeeld en een inleidende opdracht Tijdens de introductie in dit thema maak je opdrachten bij de leerdoelen, het praktijkvoorbeeld en bij de inleidende opdracht aan de hand van een filmpje. Het praktijkvoorbeeld bestaat meestal uit een situatie waar je tegenaan kunt lopen in de beroepspraktijk. Hetzelfde geldt voor de inleidende opdracht. • vakkennis, opdrachten en het project Wanneer je de vakkennis leert en de opdrachten doet, leer je over de beroepspraktijk en oefen je ermee. Ieder thema wordt afgesloten met een grote opdracht: het project. Een aantal opdrachten kan in een portfolio worden opgenomen, tenminste als er met een portfolio wordt gewerkt. Die opdrachten herken je aan:

Opdrachten waarmee je actief aan het werk moet, herken je aan:

• praktijktoets, oefentoets en eindtoets Aan het einde van elk thema vind je een praktijktoets, een oefentoets en een eindtoets. Wanneer en waar je deze toetsen aflegt, overleg je met de docent. • digitale leeromgeving In de digitale leeromgeving vind je allerlei lesmateriaal, zoals filmpjes en toetsen. Voordat je de digitale leeromgeving kunt gebruiken, moet je je licentie activeren: – Overleg met je docent welk type account je gebruikt. – Ga naar www.boomberoepsonderwijs.nl/licentie. – Bekijk de instructiefilm of lees het stappenplan. – Volg de stappen. – Daarna kun je aan de slag! Opdrachten waarbij je de digitale leeromgeving nodig hebt herken je aan:

1.1 Persoonlijke verzorging en ADL

Dit thema gaat over het werk dat jij als helpende dagelijks bij cliënten doet. Daarbij moet je weten hoe het menselijk lichaam werkt. Waar moet je op letten bij de dagelijkse verzorging? Als helpende heb je een belangrijke rol bij het signaleren van veranderingen bij de cliënt. Jij ziet de cliënt vaak dagelijks en merkt veranderingen op. Deze meld je bij je leidinggevende. Voor de leesbaarheid gebruiken we steeds de mannelijke vorm als we het over een cliënt hebben. Je cliënt kan natuurlijk net zo goed een vrouw zijn. Verder spreken we over cliënt, leidinggevende en zorgplan. In de praktijk worden er ook andere woorden voor gebruikt, zoals zorgvrager, manager, zorgdossier, zorgleefplan of ondersteuningsplan.

Leerdoelen Je hebt basiskennis van de doelgroepen van zorg en welzijn. Je hebt basiskennis van de dagelijkse persoonlijke verzorging van cliënten. Je kunt rekening houden met de eigen kracht van de cliënt. Je hebt basiskennis van aangepaste materialen en middelen. Je hebt basiskennis van weten regelgeving en van huiselijk geweld. Je kunt signalen van sociale problematiek en huiselijk geweld herkennen. Je kunt lichamelijke verzorging aan cliënten geven. Je kunt een cliënt helpen bij mobiliteit.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

Opdracht 1 Voorbereiden

Bekijk de leerdoelen hiervoor. Je ziet wat je moet kunnen en kennen als het om doelgroepen gaat. En je ziet waarop je wordt beoordeeld tijdens de theorie- en praktijktoets. a. Welk leerdoel lijkt jou uitdagend? Waarom?

b. Waar zie je tegen op? Leg uit waarom.

c. Welke ervaringen heb je al met deze leerdoelen?

d. Waar denk je dat je deze leerdoelen tegenkomt in je werk?

Opdracht 2 Praktijkvoorbeeld Woon-zorgcentrum De Veste

Malika werkt nu twee jaar als helpende in woon-zorgcentrum De Veste. In dit centrum wonen zowel oudere als jongere cliënten die als gevolg van lichamelijke klachten zichzelf niet meer goed kunnen verzorgen. De Veste biedt ondersteuning op maat. Dit houdt in dat niet iedere cliënt dezelfde zorg en ondersteuning krijgt, maar dat wat nodig is. Sommige cliënten hebben hulp nodig bij het zichzelf aankleden, douchen of naar het toilet gaan. Weer andere cliënten hebben alleen hulp nodig bij het doen van de boodschappen of het schoonhouden van het appartement.

Op de afdeling waar Malika werkt, hebben veel cliënten een lichamelijke beperking. Daardoor hebben ze veel fysieke hulp nodig bij het verzorgen van zichzelf. Voordat Malika haar dienst begint, bergt ze haar sieraden op in haar locker en doet ze haar haar in een staart. Daarna leest ze de overdracht, zodat ze weet wat er speelt bij de verschillende cliënten.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Vandaag begint ze haar dienst bij Fred, een jongeman van 24 jaar. Als gevolg van een auto-ongeluk zit hij in een rolstoel. In De Veste kan Fred zelfstandig wonen en kan hij hulp krijgen bij de dingen die hij niet zelf meer kan. Om 9 uur klopt Malika op Freds deur. Dankzij de videodeurbel kan Fred op zijn tablet zien wie er voor de deur staat en kan hij deze op afstand openen. Door het inzetten van deze domotica kan Fred ondanks zijn handicap nog veel dingen zelfstandig doen. ‘Goedemorgen Fred, zin om op te staan?’ Met behulp van de tillift helpt Malika, samen met haar collega Saskia, Fred uit bed. Voor het gebruik van de tillift is een protocol. Malika en Saskia volgen het protocol om ervoor te zorgen dat alles veilig verloopt. Na het douchen en aankleden wil Fred graag nog even in zijn stoel zitten voordat hij in zijn rolstoel gaat. Malika spreek met Fred af dat ze eind van de ochtend terug zal komen om hem met behulp van de tillift in zijn rolstoel te zetten.

Daarna gaat Malika naar mevrouw Van Duin. Mevrouw woont sinds een jaar in De Veste. Daarvoor heeft ze samen met haar man in de stad gewoond. Na het overlijden van haar man kon mevrouw Van Duin zichzelf niet meer goed verzorgen. Haar man deed altijd de boodschappen en hielp zijn vrouw met het huishouden. Malika moet mevrouw deze morgen helpen met het innemen van haar medicatie. Daarna gaat ze samen met mevrouw Van Duin een stukje wandelen in het park naast het woon-zorgcentrum. De fysiotherapeut heeft dit advies aan mevrouw gegeven. ‘Ik ben altijd blij als ik jou zie, Malika’, zegt mevrouw Van Duin. ‘Even samen wandelen en kletsen vind ik erg gezellig.’ Terwijl ze samen over de gang lopen, komen ze langs de deur van meneer Kalfsbeek. ‘Heb jij al gehoord wat er met meneer Kalfsbeek is?’ vraagt mevrouw Van Duin aan Malika. ‘Ik ben zo nieuwsgierig, jij kunt mij vast wel vertellen wat er aan de hand is.’ Malika moet lachen. ‘Ik kan u daar niets over vertellen, u weet toch dat ik een beroepsgeheim heb.’ Mevrouw Van Duin lacht vriendelijk terug naar Malika. ‘Dat weet ik wel, maar ik dacht: ik kan het toch proberen.’

Na de wandeling met mevrouw Van Duin gaat Malika naar de gezamenlijke woonkamer. Hier kunnen de cliënten die het gezellig vinden samen een kopje koffie drinken. Malika zet alvast koffie. Ondertussen komen de eerste cliënten binnen. ‘Wilt u misschien de kopjes en schoteltjes alvast op tafel zetten, meneer Bashir?’ Malika zet het dienblad met de koffiekopjes en schoteltjes op de rollator van meneer Bashir. Zo kan hij ze makkelijk naar de tafel brengen en ze daar neerzetten. Op deze manier betrekt Malika de bewoners bij de dagelijkse werkzaamheden.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

https://www.shutterstock.com/image-photo/portrait-smiling-home-caregiver-senior-woman-421368178

a. Bespreek de woorden die je niet begrijpt of zoek ze op.

b. Waarom denk je dat dit praktijkvoorbeeld bij dit thema gekozen is?

c. Beantwoord de vragen: • Waarom doet Malika haar sieraden af en haar haar in een staart? • Wat is een protocol? • Waarom is het belangrijk dat Malika zich houdt aan haar beroepsgeheim? • Stel, je hebt de baan van Malika. Wat lijkt je leuk en wat minder leuk aan de werkzaamheden die je moet doen in een woon-zorgcentrum?

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S d. Wat leer je van dit praktijkvoorbeeld?

e. Wat wil je van het thema ‘Persoonlijke verzorging en ADL’ leren?

Opdracht 3 Voorbereidende / samenwerkingsopdracht

In deze opdracht maak je een woordketting over het ondersteunen bij de persoonlijke verzorging. Deze opdracht doe je met twee medestudenten. a. Blader eerst eens door dit thema.

Maak daarna gezamenlijk een woordketting over ondersteunen bij de persoonlijke verzorging. Dit doe je zo: 1. Neem een groot vel papier. De eerste van jullie groepje schrijft een woord op dat te maken heeft met persoonlijke verzorging en ADL. 2. De volgende moet een woord opschrijven dat begint met de laatste letter van het eerste woord. 3. De volgende gaat door met de laatste letter van het tweede woord, enzovoort. 4. Probeer de ketting zo lang mogelijk te maken. b. Schuif een aantal tafels aan elkaar, zodat alle woordkettingen naast elkaar kunnen liggen. Bekijk de kettingen van je medestudenten en lees ze. c. Maak nu met de hele groep een gezamenlijke woordketting. Bepaal samen welke woorden uit de andere kettingen wel of niet terugkomen in de gezamenlijke woordketting. Probeer zo veel mogelijk woorden te gebruiken uit alle kettingen om de ketting zo lang mogelijk te maken. Gebruik elk woord maar één keer.

1.2 ADL

In de dagelijkse praktijk kom je vaak de term ADL tegen. Dit betekent: Algemene Dagelijkse Levensverrichtingen. Hieronder valt de persoonlijke verzorging van cliënten. Een cliënt die heel weinig ADL zelf kan doen, heeft veel hulp nodig. Het is de bedoeling dat mensen zo lang mogelijk thuis blijven wonen. Als het nodig is, krijgen zij ondersteuning van de thuiszorg. Als dat niet meer kan, kunnen ze naar een verpleeghuis of een project voor kleinschalig wonen. Voorbeelden van activiteiten die onder ADL vallen: • eten en drinken • medicijnen innemen • aan- en uitkleden

• • • •

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

• • • • • • •

bewegen, lopen, gaan zitten, opstaan, in en uit bed komen praten en horen naar het toilet gaan lichaamswarmte regelen, bijvoorbeeld de kachel hoger of lager kunnen zetten, dunne of dikke kleding uitkiezen lichamelijke hygiëne schoonmaken de was verzorgen maaltijden verzorgen boodschappen doen reizen ontspannen en activiteiten ondernemen, zoals een hobby of een sport.

Met de ondersteuning die je als helpende geeft, stimuleer je de zelfredzaamheid van de cliënt. Je houdt daarbij rekening met de lichamelijke en geestelijke vermogens van de cliënt.

Opdracht 4 Hulphond

a. Bekijk het filmpje. b. Hierin zie je een hulphond die een cliënt helpt bij de ADL. Welke taken voert de hond uit?

1.3 Doelgroepen

Als helpende Zorg en Welzijn kun je gaan werken in diverse instellingen en bij cliënten thuis. Je werkt voor verschillende doelgroepen. Een doelgroep is een groep mensen die een aantal dezelfde kenmerken hebben. Ouderen zijn bijvoorbeeld een doelgroep, maar ook mensen met dementie of cliënten die thuis hulp krijgen. De ADL voor iedere doelgroep kan verschillen. Daarom is het goed om meer te weten over verschillende doelgroepen. Geen mens is gelijk, dus binnen een doelgroep zijn er ook verschillen tussen mensen. Toch is het goed om te weten hoe je in het algemeen met een cliënt uit een bepaalde doelgroep moet omgaan. Zo let je er bij kleine kinderen bijvoorbeeld op of ze al naar de wc moeten en bij dementerenden let je erop hoe zelfstandig ze nog zijn.

Opdracht 5 Doelgroepen

a. Heb je ervaring met een of meer doelgroepen? Zo ja, met welke? Hoe vond je het om met deze doelgroep te werken?

b. Straks heb je je diploma als helpende Zorg en Welzijn op zak. Met welke doelgroep wil je graag werken? In wat voor instelling?

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

1.4 Doelgroep VVT

VVT betekent: verpleeg- en verzorgingshuiszorg en thuiszorg. Ouderen hebben vaak een vorm van zorg en hulp nodig. Zij wonen in een verpleeghuis of een woon-zorgcentrum. Ze kunnen ook met ondersteuning thuis of in een aanleunwoning wonen. In een verpleeghuis krijgen cliënten behandeling, verpleging, zorg en begeleiding. Ook krijgen ze intensieve medische verzorging als dit nodig is, bijvoorbeeld na een beroerte of bij dementie.

Verzorgingshuizen bestaan bijna niet meer. Tegenwoordig blijven https:/www.shutterstock.com/nl/image-photo/senior-woman-her-caregiver-home-123430627 mensen veel langer zelfstandig wonen met zorg aan huis. Een Als helpende probeer je cliënten woon-zorgcentrum is de vervanging van het verzorgingshuis. Hier actief te houden, of het nu in de wonen cliënten die ondersteuning nodig hebben bij de dagelijkse thuissituatie is of in een instelling. verzorging, omdat ze niet langer helemaal zelfstandig kunnen functioneren. Dit zijn bijvoorbeeld mensen die als gevolg van ouderdomsverschijnselen hulp nodig hebben. Veel mensen wonen langdurig in een van deze instellingen. Het is ook mogelijk om hier tijdelijk te wonen, bijvoorbeeld na een operatie, als er tijdelijk extra zorg of verpleging nodig is. De taken van jou als helpende in de VVT zijn onder andere: ondersteunen bij het huishouden, de persoonlijke verzorging en het doen van activiteiten met de cliënten.

Opdracht 6 Doelgroep VVT a. Wat betekent VVT?

b. Welke taken heb je als helpende in de VVT?

c. Welke verpleeghuizen zijn er in je gemeente of in de omgeving?

d. Zijn er in je gemeente of in de omgeving ook andere woonvormen voor ouderen? Welke?

Opdracht 7 ADL en dementie

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Dementie kent verschillende fasen: van de eerste verschijnselen tot de laatste fase waarin een cliënt op bed ligt en andere mensen niet meer herkent. Als helpende kom je mensen met dementie tegen in de thuissituatie, in woonvormen voor kleinschalig wonen of in een verpleeghuis of woon-zorgcentrum. Geef bij iedere woonsituatie aan waarmee je de cliënt helpt en wat de cliënt nog zelf kan doen.

1.5 Doelgroep HHZ

HHZ betekent huishoudelijke zorg. Het is zorg die jij als helpende aan mensen thuis geeft bij het doen van huishoudelijk werk en bij het boodschappen doen. In het algemeen geef je ondersteuning om mensen zo lang mogelijk zelfstandig te laten functioneren. Het kan van cliënt tot cliënt verschillen wat hiervoor nodig is.

De aanvraag voor huishoudelijke zorg loopt via de gemeente waar de cliënt woont. De gemeente bekijkt de aanvraag en stelt vast welke hulp een cliënt kan krijgen. Dit heet de indicatie. Wat voor hulp iemand krijgt, wordt daarna vastgelegd in het zorgplan. Welke huishoudelijke zorgtaken jij als helpende uitvoert bij cliënten thuis, is dus vastgelegd in het zorgplan van de cliënt.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S https://www.shutterstock.com/image-photo/home-help-concept-elderly-woman-1716028186

Huishoudelijke zorg: de was verzorgen.

Opdracht 8 Doelgroep HHZ

a. Wat betekent HHZ?

b. Welke taken heb je als helpende in de HHZ?

c. Welke organisatie voert HHZ uit in je gemeente of omgeving?

d. Wat is het verschil tussen HHZ en thuiszorg?

Opdracht 9 HHZ bij reuma Je geeft HHZ bij meneer Hamid, die zich moeilijk kan bewegen omdat hij reuma heeft.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Bedenk hoe je de zelfstandigheid van meneer Hamid kunt bevorderen bij het verzorgen van de was.

1.6 Doelgroep ggz

Ggz betekent: geestelijke gezondheidszorg. Mensen met een psychische beperking kunnen moeite hebben om zelfstandig te functioneren. Soms wonen ze in grotere instellingen, soms in een kleinere beschermde woonvorm psychiatrie in een woonwijk, soms nog thuis bij hun ouders. Sommige mensen wonen met enige hulp en begeleiding zelfstandig.

De taken van jou als helpende bij deze doelgroep zijn afhankelijk van de situatie van de cliënt. Vaak zul je huishoudelijke en verzorgende taken hebben. In instellingen is het ook mogelijk dat je hulp biedt bij de organisatie van activiteiten. Voor veel cliënten en hun familie ben je een vast aanspreekpunt. Ook signaleer je veranderingen in het gedrag en de gezondheid van de cliënt.

Het is belangrijk om meer kennis van psychische beperkingen te hebben. Je weet op deze manier hoe cliënten zich kunnen gedragen en hoe je hier op een goede manier mee om kunt gaan. Je werkt volgens instructies van je leidinggevende.

Opdracht 10 Doelgroep ggz a. Wat betekent ggz?

b. Waar woont de doelgroep uit de ggz?

c. Welke taken voer je uit als helpende in de ggz?

d. Welke organisaties voor ggz zijn er in je gemeente of omgeving?

Opdracht 11 Dwingend gedrag

Vandaag werk je bij de heer Van der Belt. Hij heeft een psychische beperking. Als je binnenkomt, vraagt hij je om de schuur uit te ruimen en schoon te maken. Hij wil echt dat je dat gaat doen en niets anders. Hij is hierin dwingend.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Wat doe je?

1.7 Doelgroep maatschappelijke opvang

In de maatschappelijke opvang wonen mensen die om verschillende redenen – tijdelijk – geen huis hebben. Daklozen kunnen gebruikmaken van verschillende vormen van opvang. Soms slapen ze een paar nachten per maand in een nachtopvang en maken hier gebruik van de douche.

De crisisopvang is bedoeld voor mensen die met spoed opvang nodig hebben. Denk bijvoorbeeld aan vrouwen die vanwege huiselijk geweld hun huis hebben verlaten. Of aan jongeren die vanwege problemen thuis tijdelijk ergens anders moeten wonen. Een andere vorm van opvang zijn de asielzoekerscentra. Hier wonen mensen die hun land ontvlucht zijn. Zolang hun procedure voor een verblijfsvergunning loopt, wonen zij in een asielzoekerscentrum.

Als helpende kun je aan de slag in de maatschappelijke opvang. Vaak zorg je er, soms samen met de bewoners, voor de maaltijden en doe je de schoonmaak. Je hebt regelmatig contact met de cliënten.

https://www.shutterstock.com/image-photo/kitchen-serving-food-homeless-shelter-184908332

Eten serveren in de maatschappelijke opvang.

Opdracht 12 Doelgroep maatschappelijke opvang

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

a. Wat is maatschappelijke opvang?

b. Om wat voor instellingen gaat het? Noem drie voorbeelden.

c. Welke taken heb je als helpende in de maatschappelijke opvang?

d. Welke instellingen voor maatschappelijke opvang ken je in je gemeente of in de omgeving?

Opdracht 13 Dak- en thuislozen

Je werkt in een instelling voor dak- en thuislozen. Er is een nachtopvang waar mensen zonder huis gebruik van kunnen maken. Zij komen in de loop van de avond binnen, slapen in de opvang en gaan ’s ochtends na een eenvoudig ontbijt weer naar buiten.

Noem drie punten van persoonlijke verzorging waarmee je bij deze cliënten te maken krijgt.

1.8 Doelgroep kinderen

Je kunt ook aan de slag in de kinderopvang. Als helpende op een kindercentrum verzorg je de maaltijden, doe je schoonmaakwerk of assisteer je bij de verzorging van kinderen en het uitvoeren van activiteiten. Je werkt altijd onder leiding van een pedagogisch medewerker. Er zijn verschillende vormen van kinderopvang. In een kinderdagverblijf komen kinderen in de leeftijd van 0-4 jaar. Zij krijgen opvang, zodat de ouders kunnen studeren of werken. Op een peuterspeelzaal komen kinderen in de leeftijd van 2,5-4 jaar. Zij komen hier om met elkaar te spelen en zich te ontwikkelen, vaak een paar dagdelen per week. Kinderen die naar school gaan (4-12 jaar), bezoeken na schooltijd en in de schoolvakanties de buitenschoolse opvang, wanneer hun ouders werken of studeren. Sommige helpenden werken in een buurthuis. Hier komen kinderen voor activiteiten. Als helpende ondersteun je bij die activiteiten. Daarnaast verricht je huishoudelijke taken.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S https://www.shutterstock.com/image-photo/group-small-nursery-school-children-man-2025581696

Helpende in de kinderopvang.

Opdracht 14 De kinderopvang

a. Noem drie taken die een helpende in de kinderopvang heeft.

b. Noem drie vormen van kinderopvang.

Opdracht 15 Kinderopvang dichtbij

Zoek op internet drie kinderopvanginstellingen bij jou in de buurt of in je gemeente. Maak een overzicht. Schrijf bij elke instelling op: • Wat voor soort opvang is het? • Voor welke leeftijd is de instelling? • Kun je op de website regels vinden die met ADL te maken hebben? Bijvoorbeeld over eten en drinken, spullen meenemen, zindelijkheidstraining.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S 1.9 Doelgroep mensen met een beperking

Mensen kunnen verschillende soorten beperkingen hebben. Bij lichamelijke beperkingen kan het bijvoorbeeld gaan om het missen van een arm of been, of om verlamming. Een verstandelijke beperking is een aandoening van de hersenen waarbij de cognitieve vaardigheden van een persoon zich anders ontwikkelen dan bij leeftijdgenoten. Een voorbeeld hiervan zijn mensen met het syndroom van Down. Er zijn ook mensen met een milde verstandelijke beperking, die redelijk zelfstandig kunnen functioneren met wat hulp en ondersteuning. Sommige mensen hebben niet-aangeboren hersenletsel. Dit betekent dat het letsel op latere leeftijd is ontstaan, bijvoorbeeld door een ongeluk of ziekte.

Mensen met een beperking kunnen in instellingen wonen, waar ze medische begeleiding en zorg krijgen. Anderen wonen nog bij hun ouders of in hun eigen huis, maar krijgen enkele keren per week begeleiding. Als je als helpende met mensen met een beperking werkt, bestaat je werk vaak uit het ondersteunen bij persoonlijke verzorging en huishoudelijke taken. Je moedigt mensen ook aan om deel te nemen aan dagactiviteiten.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/health-visitor-combing-hair-senior-woman-1222015342

Mensen met niet-aangeboren hersenletsel kunnen ondersteuning nodig hebben.

Opdracht 16 Doelgroep mensen met een beperking a. Waarom is de doelgroep ‘mensen met een beperking’ zo divers?

b. Welke ondersteuning bied je als helpende aan mensen met een beperking?

Opdracht 17 Begrippen Zoek de juiste betekenis of omschrijving bij de begrippen. Betekenis

Indicatie

Instelling waar een cliënt uitgebreide zorg en begeleiding krijgt

Verpleeghuis

Zorg en begeleiding voor mensen met een psychische beperking

Kleinschalig wonen

Instelling waar iemand verblijft die verpleging, behandeling en zorg krijgt

Maatschappelijke opvang

Hier verblijven kinderen terwijl hun ouders werken of studeren

Huishoudelijke zorg

Vaststelling van de behoefte aan zorg

Kinderopvang

Zorg die een helpende aan cliënten thuis geeft

Geestelijke gezondheidszorg

Een opvang voor mensen die tijdelijk geen eigen huis hebben of zich in een crisissituatie bevinden

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Begrip

Opdracht 18 Vacature

a. Lees de vacature.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S Graag namaken in de stijl van de flexibele pipeline HZW. Daarnaast graag één woord aanpassen: een team 'dat' aangestuurd wordt.

b. Schrijf de woorden op die je niet begrijpt. Zoek de betekenis op.

c. Om wat voor soort instelling gaat het?

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

d. Welke taken heeft de helpende in deze instelling?

Opdracht 19 Helpende in de praktijk

Doe deze opdracht in een groep. a. Iedere groep bezoekt een instelling waar een helpende werkt. Bezoek instellingen verdeeld over vijf verschillende doelgroepen. Bespreek met je docent welke instelling jullie bezoeken. Voorbereiden

b. Naar welke doelgroep/instelling gaan jullie?

c. Wat denk je dat de taken van een helpende zijn in deze instelling?

d. Bedenk vijf vragen die je wilt stellen aan een helpende in deze instelling.

Uitvoeren Ieder groepje bezoekt een instelling en stelt de vragen aan een helpende in de instelling. e. Maak een korte presentatie over jullie bezoek aan de instelling. Hierin verwerk je de vijf vragen die je hebt gesteld en de antwoorden die je hebt gekregen. Kies in overleg met je docent een vorm voor de presentatie, bijvoorbeeld een flap met punten, een collage of een filmpje. Gebruik de volgende stappenplannen: • Collage of moodboard maken • Presentatie voorbereiden en geven • Film maken.

Terugkijken

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

f. Je bent op bezoek geweest bij een instelling en hebt daar rondgekeken. Daarna heb je er een presentatie over gemaakt. Hoe vond je het om dit te doen? Wat heb je ervan geleerd? Had je over de instelling of de doelgroep van tevoren een ander idee dan je nu hebt?

Opdracht 20 Jij als helpende in de toekomst

a. Schrijf een verhaal van een half A4’tje over hoe je jezelf in de toekomst ziet als helpende. Schrijf over deze onderwerpen: • Met welke doelgroep wil je graag werken als je klaar bent met je opleiding? En waarom? • Wat weet je al van deze doelgroep? • Wat wil je nog leren over deze doelgroep? b. Wissel wat je hebt geschreven uit met de student naast je. Lees elkaars stuk. Bespreek de vragen die je hebt. c. Jouw eigen tekst houd je zelf.

1.10 Lichamelijke verzorging

Als helpende heb je dagelijks te maken met de lichamelijke verzorging van cliënten. Sommige cliënten help je bij alle handelingen, van uit bed komen en douchen tot en met aankleden. Andere cliënten help je bij onderdelen, zoals de nagels verzorgen, de sokken en schoenen aantrekken en het verzorgen van het haar.

https://www.shutterstock.com/image-photo/elderly-help-keeping-woman-secure-she-163661132

Hulp bij de lichamelijke verzorging.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Producten Bij de handelingen voor de dagelijkse verzorging gebruik je verschillende producten. Bij een cliënt ga je vooral uit van de aanwezige producten van de cliënt zelf. Zo wil de ene cliënt alleen douchen met water en houdt de andere van zeep of een doucheproduct. Je gebruikt wat de cliënt graag wil. Is er een medische noodzaak om bepaalde producten te gebruiken, dan houd je je aan wat er in het zorgplan is afgesproken en is vastgelegd. Ook wanneer je in een instelling werkt, gebruik je de spullen van de cliënt.

Natuurlijk kun je het gebruik van verzorgingsproducten met de cliënt bespreken. Misschien heb je goede ervaringen met een bepaalde shampoo of crème. Dan mag je dit best bespreken met de cliënt als hij daarnaar vraagt. Als het gaat om verzorging van wonden of behandeling van een ziekte, dan houd je je aan de richtlijnen uit het zorgplan.

Opdracht 21 Producten

a. Welke producten gebruik jij dagelijks voor je eigen verzorging? Noem er vijf.

b. Maak een collage of presentatie van de producten die jij regelmatig gebruikt. c. Vergelijk je presentatie met de presentatie van andere studenten. Welke verschillen en overeenkomsten zijn er?

Opdracht 22 Zorgplan

a. Lees het zorgplan.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Graag updaten qua datum/jaartal. Ook achternaam en locatienaam actualiseren.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

b. Heb je vragen over begrippen of over onderdelen van het zorgplan? Schrijf ze op en bespreek ze met een medestudent of je docent.

c. Welke taken voer je uit? En wat zijn de aandachtspunten voor de helpende?

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

d. Welke ziektes en aandoeningen heeft mevrouw Watering? Waar moet je op letten bij de verzorging?

e. Hoe kun je de cliënt ondersteunen bij de dagbesteding?

f. Welke gegevens moet je dagelijks registreren?

1.11 Privacy en communicatie

Privacy Als je een cliënt helpt met de verzorging, heb je te maken met zijn privacy. Je bent bezig met de meest intieme delen van de cliënt. Denk hieraan: • Sluit de gordijnen of de deuren, zodat anderen niet mee kunnen kijken. • Zorg ervoor dat alleen dat gedeelte van de cliënt bloot is waar je bezig bent. Dek andere delen af. Dit voorkomt ook afkoeling. • Zorg dat je alle materialen bij de hand hebt. Je hoeft dan niet bij de cliënt weg. Communicatie Stel je de situatie voor dat jij in een ziekenhuisbed ligt en een verpleegkundige jou wast. Dan wil je graag weten wat er gaat gebeuren en wat je zelf kunt doen. Dit geldt ook voor je cliënten. Begin niet zomaar iemand uit te kleden en te wassen. Bespreek eerst wat je gaat doen, ook bij cliënten die nauwelijks communiceren.

Aandachtspunten: • Overleg van tevoren met de cliënt wat hij zelf kan doen en of er speciale wensen zijn voor deze dag. Iemand kan zich de ene dag beter voelen dan de andere. • Zeg altijd wat je gaat doen, bijvoorbeeld: ‘Ik ga nu uw sokken uitdoen.’ • Denk aan de temperatuur in de woning.

Opdracht 23 Privacy en communicatie

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

a. Een helpende helpt een cliënt zonder vooraf te vertellen wat hij gaat doen. Wat kan het gevolg zijn?

b. Geef drie tips voor een goede communicatie met de cliënt bij de verzorging.

c. Oefen in tweetallen een gesprek waarin je de tips voor een goede communicatie toepast. Welke aanvullingen op de tips heb je?

1.12 Taalgebruik

Thuis zeg je waarschijnlijk ‘ik ga even plassen’ of ‘ik zit op de wc’. In een professionele omgeving, waarin je straks werkt, praat je meestal over urine, ontlasting, defecatie, stoelgang en toilet.

Bij kleine kinderen wordt het normaal gevonden om te praten over plassen en een poepbroek. Of om in het openbaar aan een kind te snuffelen om erachter te komen of hij een poepluier heeft. Bij volwassenen en ouderen doe je dit niet: toiletgang is privé. Het kan dan ook lastig zijn voor mensen om hierover te praten. Houd hier rekening mee. Probeer zelf open en duidelijk te zijn. Gebruik de professionele termen. Dit kan het voor een cliënt ook makkelijker maken om over de eigen toiletgang te praten.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S https://www.shutterstock.com/image-photo/family-taking-carehelp-support-elderly-patient-1636984459

Hulp bij de toiletgang.

Opdracht 24 Taalgebruik

a. Bespreek met elkaar welke termen je professioneel gebruikt bij de toiletgang van cliënten. Wanneer wijk je hiervan af?

b. Bespreek met elkaar welke termen je gebruikt voor intieme lichaamsdelen wanneer je cliënten verzorgt.

Opdracht 25 Communicatie met een cliënt

a. Bekijk het filmpje. b. Let op hoe de helpende in het filmpje met de cliënt communiceert. Welke vragen stelt zij aan de cliënt?

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S c. Wat doet de helpende in het filmpje om te zorgen voor privacy voor de cliënt?

1.13 Goed verzorgd als helpende

Dagelijks heb je te maken met de hygiëne van anderen, van cliënten. Maar je eigen hygiëne en verzorging zijn ook belangrijk. Je werkt met cliënten die vaak een lagere weerstand hebben. Daarnaast werk je bij de persoonlijke verzorging dicht bij je cliënten. Als helpende heb je een voorbeeldfunctie. Als je graag wilt dat je cliënt zich goed verzorgt en gaat douchen, dan moet je er zelf ook goed verzorgd uitzien. Dit noem je de voorbeeldfunctie.

https://www.shutterstock.com/image-photo/male-care-worker-serving-dinner-senior-717312736

Goed verzorgd aan het werk.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Tips voor de eigen hygiëne • lichaamsverzorging Douche dagelijks en gebruik deodorant. Gebruik geen parfum. Het ruikt lekker, maar kan voor cliënten te veel zijn. Bewaar een lekker luchtje voor je vrije tijd. • kleding Trek dagelijks schone kleding aan, zonder gaten of rafels. Je beweegt zelf veel en daarbij transpireer je. Daarnaast zorg je voor mensen die vaak minder weerstand hebben. Via je kleding kun je mensen besmetten. In een instelling gebruik je soms verplichte werkkleding. • haarverzorging Zorg voor schoon en gekamd haar. Is je haar lang, steek het dan op. Zo voorkom je dat je met je haar je cliënt aanraakt. • nagelverzorging Onder je nagels kunnen zich bacteriën verzamelen, vooral als je lange nagels hebt. Maak je nagels dagelijks schoon en knip ze kort. Draag geen kunstnagels of nagellak. Op een hand met kunstnagels of nagellak zitten meer ziektekiemen dan op een hand zonder, ook al was je je handen nog zo goed. • sieraden Draag geen sieraden. Hier kunnen veel micro-organismen onder gaan zitten. Daarnaast kun je cliënten ermee verwonden. Ook kunnen cliënten je sieraden kapotmaken of jou ermee verwonden. Denk aan een kind dat naar je oorbel grijpt.

Opdracht 26 Eigen verzorging

a. Bespreek met elkaar de tips voor de eigen hygiëne. Wat vind je van deze tips? Zorg jij op deze manier voor jezelf? Waarom wel of niet?

b. Hebben jullie nog meer tips?

c. Wat betekent een voorbeeldfunctie van de helpende?

1.14 Culturele gewoonten

Cliënten verschillen van mens tot mens. De ene cliënt vindt het belangrijk om er piekfijn uit te zien, de andere vindt het prima om een dag in een joggingpak door te brengen. Naast deze verschillen heb je ook te maken met culturele verschillen. Bij elke cultuur vinden mensen weer andere dingen belangrijk. Het is belangrijk dat jij als helpende je realiseert dat er verschillen in culturele gewoonten kunnen bestaan. Hoe een individuele cliënt behandeld wil worden, bespreek je met de cliënt.

Taal Je kunt als helpende te maken krijgen met cliënten die slecht Nederlands spreken. Ook kan het zijn dat iemand die Nederlands kon spreken, het niet meer kan nu hij ziek is. Een cliënt vindt het dan prettig om in zijn eigen taal te praten.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Persoonlijke verzorging In verschillende culturen liggen accenten anders. Zo kunnen cliënten van Turkse en Marokkaanse afkomst erop staan dat het schaamhaar geschoren wordt. En misschien moet je als helpende weleens iemand helpen met de hoofddoek. Omgaan met ziektes In verschillende landen en culturen gaan mensen anders om met ziektes. In Nederland zijn we over het algemeen terughoudend met het geven van medicijnen zoals antibiotica. In andere culturen bestaat het idee dat iemand pas beter wordt als hij een flinke hoeveelheid medicijnen gebruikt.

In Nederland is het algemeen geaccepteerd dat mensen met een verstandelijke of lichamelijke beperking – met enige begeleiding – meedoen in de samenleving. Zij wonen in woonwijken, gaan naar (aangepast) werk en de sportclub. Kortom, het is normaal om mensen met een beperking tegen te komen in het dagelijks leven. In andere culturen gaan mensen nog lang niet altijd op deze manier met beperkingen om. Vaak is er veel schaamte over een beperking. Mensen denken soms dat de beperking is ontstaan door eigen schuld of doordat iemand iets fout heeft gedaan. Ook zijn mensen er niet aan gewend om met mensen met een beperking om te gaan. In Nederland is het de laatste dertig jaar normaal dat vrouwen arts zijn en dat mannen helpende Zorg en Welzijn zijn. Sommige cliënten kunnen hier nog wat vreemd tegen aankijken. In andere culturen kan het voorkomen dat een vrouw alleen door een vrouw verzorgd wil worden. Of dat een man een vrouw geen hand wil geven.

Opdracht 27 Communicatie met een cliënt a. Bekijk het filmpje. b. Wat had deze cliënt verkeerd begrepen?

c. Wat doet de helpende om zeker te weten dat de cliënt haar begrepen heeft?

Opdracht 28 Culturele verschillen 1

a. Noem drie culturele verschillen die je bij de persoonlijke verzorging van cliënten tegen kunt komen.

b. Welke andere voorbeelden ken jij? Noem er twee.

Opdracht 29 Culturele verschillen 2

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

a. Bekijk de filmpjes. b. Welke culturele verschillen worden er genoemd?

1.15 Handhygiëne

Handhygiëne is van groot belang in de zorg. Hiermee voorkom je dat je de cliënt besmet met micro-organismen. Andersom voorkom je besmetting van de ene naar de andere cliënt en van de cliënt naar jezelf toe. Er is een verschil tussen handreiniging (wassen) en handdesinfectie (met alcohol): • Het reinigen van de handen (wassen) doe je als er zichtbaar vuil op je handen zit. Hiervoor gebruik je water en zeep. • Handdesinfectie doe je om micro-organismen op de handen te doden en zo infecties te voorkomen. Voor handdesinfectie gebruik je handalcohol.

Heb je zichtbaar vuil aan je handen? Dan was je eerst je handen met zeep. Daarna doe je de handdesinfectie. Je hebt bijvoorbeeld een cliënt geholpen nadat hij heeft overgegeven. Een beetje braaksel is op je hand terechtgekomen. Je wast je handen eerst met water en zeep. Daarna doe je de handdesinfectie met handalcohol.

https://www.shutterstock.com/image-photo/washing-hands-soap-under-water-1708054078

Zichtbaar vuil verwijder je met water en zeep.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Handdesinfectie (met handalcohol) Gebruik je handalcohol, dan ga je als volgt te werk: • Zorg dat je handen droog zijn. • Neem uit de dispenser of het flesje een hoeveelheid handalcohol in het kuiltje van je hand. • Wrijf je handen met de handalcohol over elkaar tot ze weer droog zijn. Wrijf ook over je polsen, vingertoppen, duimen en tussen je vingers. Vooral als je bij cliënten thuis werkt, heb je niet altijd geschikte zeep of een schone handdoek bij de hand. Handalcohol kun je altijd meenemen. Het zit verpakt in kleine flesjes. Zorg ervoor dat je altijd een flesje bij je hebt. Zo kun je je handen altijd goed reinigen.

https://www.shutterstock.com/image-photo/disinfecting-hands-taking-disinfection-alcohol-gel-1678567099

Handen desinfecteren.

Opdracht 30 Handhygiëne

a. Bekijk het filmpje. b. Bekijk het stappenplan Handen wassen. c. Bekijk het filmpje over handreiniging en lees het stappenplan. Noem de handelingen die je uitvoert als je je handen op een professionele manier wast.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

d. Hoeveel seconden was je minimaal je handen?

e. Wanneer reinig je je handen met water en zeep? Wanneer met handalcohol?

1.16 Gebruik handschoenen

Als een arts een patiënt onderzoekt of als je naar de tandarts gaat, dan is het normaal dat de arts handschoenen draagt. Als helpende gebruik je ook regelmatig handschoenen. Het gebruik van handschoenen komt nooit in plaats van het wassen of desinfecteren van handen. Handschoenen gebruik je als je in contact kunt komen met bloed, urine, ontlasting of slijm. Ook wanneer de huid van de cliënt beschadigd is, gebruik je handschoenen. Het contact met zaken als bloed, urine, ontlasting en slijm kan direct via de cliënt gaan, maar denk ook aan het indirecte contact hiermee via bijvoorbeeld vuil beddengoed, handdoeken of luiers.

Gebruik handschoenen als je met bloed van de cliënt in contact kunt komen.

Cliënten kunnen het idee hebben dat je ze vies vindt en dat je daarom handschoenen aantrekt. Wees consequent in het gebruik van handschoenen. Gebruik ze altijd in dezelfde situaties en bij alle cliënten. Hiermee voorkom je scheve gezichten. Daarnaast kun je niet aan de buitenkant zien of een cliënt een ziekte heeft waartegen je je moet beschermen. Wanneer je in voorgaande situaties met handschoenen werkt, dan werk je altijd professioneel.

Opdracht 31 Handschoenen a. Bekijk het stappenplan Disposable handschoenen aantrekken.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

b. In welke situaties met een cliënt gebruik je handschoenen?

c. Neem het stappenplan door. Noem de stappen die je uitvoert bij het gebruik van handschoenen.

d. Kun je handschoenen gebruiken in plaats van handen wassen?

e. Waarom is het belangrijk om de juiste maat handschoenen te gebruiken?

Opdracht 32 Handschoenen aantrekken

Doe deze opdracht met een medestudent. a. Oefen het aantrekken van handschoenen. Je maakt hiervan een filmpje.

Gebruik het stappenplan Disposable handschoenen aantrekken. b. Lees het stappenplan goed door. Is iets niet duidelijk? Vraag het aan je docent. c. Verdeel de rollen. Wie trekt de handschoenen aan en wie filmt het uitvoeren van het stappenplan ? Leg alle materialen en middelen klaar volgens het stappenplan. d. Voer de handelingen uit volgens het stappenplan. Je medestudent filmt de handelingen. e. Bekijk na het uitvoeren van het stappenplan het filmpje. Bespreek hoe het ging. f. Vul na afloop voor jezelf het feedbackschema in. g. Wissel van rol.

Feedbackschema

h. Ik weet wat mijn maat handschoenen is. Ik raak de buitenkant van de handschoenen zo min mogelijk aan.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Ik trek de handschoenen zo uit dat ze daarna binnenstebuiten zitten. Ik gooi de handschoenen meteen weg. Tips:

Tops:

Opdracht 33 Mindmap handhygiëne a. Maak een mindmap over handhygiëne.

b. Vergelijk de mindmaps over handhygiëne. Zijn er verschillen? Bespreek deze.

1.17 Een cliënt wassen

Sommige cliënten was je op bed, andere was je in de badkamer, onder de douche of bij de wastafel. Bij sommige ziektebeelden, bijvoorbeeld reuma, geef je de ene keer meer hulp bij het wassen dan de andere keer. Overleg daarom steeds goed met de cliënt over wat hij wil.

Benodigdheden wassen cliënt Als je iemand gaat wassen, heb je deze artikelen nodig: • handdoeken en washandjes of washandjes voor eenmalig gebruik • schone kleren of een pyjama • zeep of douchegel • deodorant en bodylotion (als de cliënt dat wil) • bij wassen op bed: waskommen met water.

Leg alle spullen klaar. Overleg met de cliënt welke kleding hij aan wil. Overleg ook welke verzorgingsproducten hij wil gebruiken.

Er zijn ook washandjes voor eenmalig gebruik. Deze zijn vochtig en er zit een verzorgend product in. Gebruik van water is dan niet meer nodig. Dit wordt ook wel verzorgend wassen genoemd.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Graag rechten aanvragen. Bron: https://www.abena.nl/

Verzorgend wassen zonder water.

Deze washandjes gebruik je voor een gedeelte van het lichaam, bijvoorbeeld gezicht en hals. In een verpakking zitten meerdere wegwerpwashandjes. Voor een volgend gedeelte pak je een volgend washandje. Een voordeel is dat je makkelijk een deel van iemand kan wassen. Een ander voordeel is dat je geen water nodig hebt. Er is daarnaast minder kans op smetten en decubitus. De doekjes zijn verzorgend en de lotion in de doekjes vervliegt, waardoor afdrogen vaak niet nodig is. Nadeel is dat de wegwerpwashandjes meer kosten dan het wassen met water en zeep. Na gebruik gooi je het washandje in de afvalemmer. Niet door het toilet spoelen!

Opdracht 34 Wassen van een cliënt

a. Bekijk het filmpje. b. Bekijk de volgende stappenplannen: • Cliënt wassen onder de douche, in bad of bij wastafel • Cliënt wassen op bed.

c. Welke producten en artikelen heb je nodig wanneer je een cliënt gaat wassen?

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

d. Wanneer communiceer je met de cliënt over de handelingen? Wat communiceer je op die momenten?

e. Maak een checklist bij een van de stappenplannen. Gebruik het stappenplan Checklist maken. f. Vertel een medestudent daarna de handelingen. Probeer dit uit je hoofd te doen.

Opdracht 35 Wassen en baden

Doe deze opdracht met een medestudent. Overleg met je docent over deze opdracht. a. Jullie gaan een cliënt wassen. Je gebruikt daarvoor een oefenpop. Maak een filmpje. b. Gebruik het stappenplan Cliënt wassen op bed. c. Lees het stappenplan goed door. Is iets niet duidelijk? Vraag het aan je docent. d. Verdeel de rollen. Wie trekt de handschoenen aan en wie filmt het uitvoeren van het stappenplan ? Leg alle materialen en middelen klaar volgens het stappenplan. e. Voer de handelingen uit volgens het stappenplan. Je medestudent filmt de handelingen. f. Bekijk na het uitvoeren van het stappenplan het filmpje. Bespreek hoe het ging. g. Vul na afloop voor jezelf het feedbackschema in. h. Wissel van rol. Zorg dat iedereen het wassen op bed heeft geoefend. Feedbackschema

Ik was de cliënt op een manier die in het zorgplan staat. Ik zorg voor handhygiëne.

Ik leg de materialen klaar die nodig zijn.

Ik controleer de temperatuur van het water. Ik overleg met de cliënt over wie wat doet. Ik werk van boven naar beneden.

Ik vraag steeds hoe de cliënt het wil.

Ik zorg dat de cliënt overal goed droog is.

Ik check of de cliënt geen vreemde plekken of verwondingen heeft. Ik help de cliënt met aankleden.

Ik help de cliënt terug naar de kamer, of om weer lekker te liggen. Ik evalueer met de cliënt.

Ik ruim de gebruikte spullen op. Tips: Tops:

1.18 Een cliënt aan- en uitkleden

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Ook bij het aan- en uitkleden van cliënten heb je als helpende te maken met verschillende situaties. Bijvoorbeeld: • een cliënt helpen bij de toiletgang • een cliënt helpen bij het douchen • een cliënt helpen bij het naar bed gaan. Aandachtspunten bij het aan- en uitkleden zijn: • Overleg altijd met de cliënt. • Denk aan de privacy. • Laat een cliënt niet te lang bloot zijn. Doe het aan- en uitkleden dus in stappen: eerst het bovenlijf, dan het onderlijf.

https://www.shutterstock.com/image-photo/caregiver-helping-elderly-woman-her-socks-636589109

Helpen bij het aankleden.

Opdracht 36 Aan- en uitkleden van een cliënt

a. Bekijk het filmpje over het aan- en uitkleden van een cliënt. b. Schrijf de aandachtspunten uit het filmpje op.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

c. Vergelijk dit met het stappenplan Aan- en uitkleden cliënt.Welke verschillen zijn er?

d. Welke maatregelen neemt je als helpende voor je eigen gezondheid?

e. Welke maatregelen neemt je als helpende voor de veiligheid van de cliënt?

f. Heb je zelf nog andere aandachtspunten?

1.19 Mondverzorging

De verzorging van de mond en het gebit is om verschillende redenen belangrijk. Allereerst is het natuurlijk lekker fris. Na het eten of na het slapen willen de meeste mensen een fris gebit hebben. Belangrijker is dat met het poetsen etensresten worden verwijderd. Wanneer resten te lang in het gebit blijven, kunnen ze problemen veroorzaken. Het tandvlees kan gaan ontsteken en er kan tandsteen ontstaan. Ook kunnen de tanden zelf worden aangetast en kunnen er gaatjes ontstaan. De gezondheid van het gebit is ook belangrijk voor de verdere gezondheid. Een cliënt die pijn aan zijn gebit heeft, wil bijvoorbeeld minder vaak eten. Ondervoeding is dan een risico. Verder kan een slechte adem bijvoorbeeld leiden tot minder sociale contacten. Ook blijkt uit onderzoek dat er een verband is tussen een slecht gebit en bepaalde ziektes, zoals hart- en vaatziektes of diabetes. Voor een goede gezondheid van tandvlees en tanden is minimaal twee keer per dag poetsen voldoende: ’s ochtends en ’s avonds.

Redenen waarom cliënten hulp nodig kunnen hebben bij de mondverzorging: • Een cliënt kan zich minder goed bewegen, waardoor hij een gedeelte van het gebit wel kan reinigen, maar een ander gedeelte niet. • Een cliënt is vergeetachtig, bijvoorbeeld bij dementie. Het is goed om hem te herinneren aan het tandenpoetsen en het samen te doen.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

https://www.shutterstock.com/image-photo/caregiver-take-care-asian-elderly-woman-1770495188

Ondersteunen bij de verzorging van het gebit.

Opdracht 37 Checklist

a. Waar moet je op letten als je de tanden van een cliënt in bed poetst? Maak een checklist. b. Gebruik het stappenplan Checklist maken.

Opdracht 38 Tandenpoetsen

a. Poets elkaars tanden. b. Gebruik het stappenplan Tandenpoetsen bij een cliënt.

Zoek een wasbak op in het gebouw. Oefen nu met het tandenpoetsen bij elkaar volgens het protocol. c. Bekijk ook het filmpje. d. Bespreek daarna met elkaar: • Hoe was het om bij een ander te poetsen? • Hoe was het om door een andere student je eigen gebit te laten doen? • Heb je de stappen goed doorlopen? Feedbackschema

e. Ik overleg met de cliënt over zijn wensen. Ik leg de materialen klaar. Ik pas handhygiëne toe. Ik let op de privacy van de cliënt. Ik trek handschoenen aan. Ik bescherm de kleding van de cliënt.

Feedbackschema

Ik poets de tanden op de juiste manier. Als het nodig is, laat ik tussendoor spoelen of maak ik tussendoor schoon.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Ik evalueer met de cliënt.

Ik ruim de gebruikte spullen op. Tips:

Tops:

Opdracht 39 Gebitsreiniging

a. Noem drie redenen waarom gebitsverzorging belangrijk is voor een cliënt.

b. Hoe vaak per dag moet het gebit gereinigd worden?

c. Welke artikelen en producten heb je nodig bij de verzorging van het gebit? Haal dit eventueel uit het stappenplan Tandenpoetsen bij een cliënt.

1.20 Kunstgebit

Sommige cliënten hebben hun eigen gebit, andere dragen een kunstgebit. Het kan ook zijn dat een gedeelte van het gebit een prothese is, bijvoorbeeld een plaatje met enkele tanden of kiezen. Een kunstgebit kun je poetsen als het uit de mond van de cliënt is. Daarnaast poets je ook het tandvlees van de cliënt.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

https://www.shutterstock.com/image-photo/dentist-holding-dentures-his-hands-dental-1517549789

Een kunstgebit.

Opdracht 40 Protocol oefenen: poetsen van kunstgebitten

Doe deze opdracht met een medestudent. a. Oefen het reinigen van een kunstgebit of prothese. b. Gebruik het stappenplan Kunstgebit of gebitsprothese reinigen. c. Lees het stappenplan goed door. Is iets niet duidelijk? Vraag het aan je docent. d. Verdeel de rollen. Wie trekt de handschoenen aan en wie filmt het uitvoeren van het stappenplan? Leg alle materialen en middelen klaar volgens het stappenplan. e. Voer de handelingen uit volgens het stappenplan. Je medestudent filmt de handelingen. f. Bekijk na het uitvoeren van het stappenplan het filmpje. Bespreek hoe het ging. g. Wissel van rol. h. Vul na afloop voor jezelf het feedbackschema in. Feedbackschema

Ik overleg met de cliënt over de reinigingsproducten. Ik zorg voor handhygiëne.

Ik leg de artikelen klaar die nodig zijn. Ik maak het gebit op de juiste manier schoon. Ik ruim de gebruikte spullen op. Ik evalueer met de cliënt.

Feedbackschema

Tips:

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Tops:

1.21 Reinigen gebit van kinderen

Werk je in de kinderopvang, dan help je kinderen bij het poetsen van hun tanden. Vanaf het moment dat de eerste tandjes doorkomen, leer je kinderen aan om te poetsen. De eerste tandjes komen ergens rond de 6 maanden door. Sommige baby’s hebben bij 4 maanden al tanden, andere zijn later. Sommige kinderen vinden het leuk om hun tanden te poetsen, andere hebben er echt een hekel aan. Door er een vast ritueel van te maken kun je kinderen stimuleren tot goede gewoonten. Zing er een vast liedje bij, zodat kinderen het besef krijgen hoelang het poetsen moet duren. Maak er geen drama van als het een keertje niet goed lukt.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/mom-helps-brush-teeth-happy-baby-1222671664

Zodra kinderen tanden krijgen, leer je ze dat dagelijks poetsen erbij hoort.

Belangrijk is dat kinderen leren dat tandenpoetsen een vaste routine is. Niet poetsen of niet goed poetsen kan veel problemen opleveren wanneer ze opgroeien. Kinderen hebben eerst een melkgebit, vanaf de kleuterleeftijd krijgen zij het blijvende gebit. Een goed melkgebit is een goede basis voor een goed blijvend gebit.

Opdracht 41 Gebitsreiniging bij kinderen

a. Bekijk het filmpje. b. Waarom is het belangrijk om bij kinderen van jongs af aan de tanden te poetsen?

c. Wanneer krijgen kinderen meestal hun eerste tanden?

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

d. Hoe kun je het tandenpoetsen stimuleren?

1.22 Scheren

Er is verschil tussen nat scheren en droog scheren. Nat scheren gaat met een scheerkwast, scheerzeep of scheergel, een scheermes en water. Droog scheren gaat met een scheerapparaat. Cliënten hebben hun eigen voorkeur voor nat of droog scheren. Het voordeel van nat scheren is dat het mesje de baardharen schuin en scherp afsnijdt, met een extra glad resultaat. Het nadeel van nat scheren is dat iemand zich makkelijk in de huid snijdt. Dan kan er een klein wondje ontstaan. Droog scheren heeft als voordeel dat je niet aan de badkamer gebonden bent. Vaak hangt de voorkeur van de cliënt samen met: • gewoonte • stugheid van de baardharen: bij dikke, stugge haren heeft nat scheren vaak de voorkeur van cliënt • volheid van de baardgroei • de leeftijd: een jonge huid is elastisch en nat scheren gaat dan makkelijker, een oudere huid is vaak dunner, slapper en bevat rimpels en nat scheren is dan lastiger, er is sneller een wondje.

Er zijn ook scheerapparaten die onder de douche gebruikt kunnen worden. Vooral bij de oudere, rijpere huid is dit vaak een fijn alternatief voor scheren met een scheermesje.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/mature-handsome-man-shaving-front-mirror-239296357

Opdracht 42 Scheren 1

a. Bekijk het filmpje. b. Welke artikelen heb je nodig bij nat scheren?

c. Welke artikelen heb je nodig bij droog scheren?

d. Waarom heeft droog scheren de voorkeur, vooral bij cliënten die veel verzorging nodig hebben?

e. Noem veiligheidsmaatregelen bij nat scheren.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Opdracht 43 Scheren 2 Doe deze opdracht met een medestudent. a. Scheer iemand nat en scheer iemand droog. b. Gebruik de volgende stappenplannen: • Nat scheren • Droog scheren

c. Nodig twee mannen uit om zich te laten te scheren. d. Lees het stappenplan goed door. Is iets niet duidelijk? Vraag het aan je docent. e. Verdeel de rollen. Wie scheert en wie filmt het uitvoeren van het protocol? Leg alle materialen en middelen klaar volgens het stappenplan. f. Voer de handelingen uit volgens het stappenplan. Je medestudent filmt de handelingen. g. Scheer één man nat en scheer één man droog. Doe beiden een helft van het gezicht. h. Bekijk na het uitvoeren van het stappenplan het filmpje. Bespreek hoe het ging. i. Vul na afloop voor jezelf het feedbackschema in. Feedbackschema

Ik vraag de cliënt naar zijn voorkeuren. Ik leg de artikelen klaar die nodig zijn. Ik zorg voor handhygiëne.

Ik vertel de cliënt wat ik ga doen.

Ik scheer de cliënt op de juiste manier.

Ik laat de cliënt mijn werk controleren.

Ik help de cliënt in de gewenste houding. Ik ruim de gebruikte spullen op. Tips:

Tops:

1.23 Haarverzorging

Voor de meeste mensen is het belangrijk hoe zij eruitzien. De verzorging van het haar is hier een deel van. Als helpende besteed je hier zorg en aandacht aan. In veel instellingen kunnen cliënten naar de kapper voor het knippen, verven en permanenten. Ook zijn er wel kappers die aan huis komen voor een knipbeurt. De dagelijkse verzorging doe jij als helpende. Overleg met de cliënt wat de wensen zijn. Gebruik de producten die de cliënt gewend is. Het ene haar is het andere niet: iedereen ontwikkelt een voorkeur voor de eigen producten.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/attractive-young-senior-asian-female-citizen-1953449392

‘Als je haar maar goed zit!’ Dit geldt ook voor cliënten. Iedereen voelt zich prettiger met een verzorgd kapsel. Sommige cliënten help je dagelijks bij het verzorgen van het haar. Meestal gebruik je bij de haarverzorging: • shampoo • soms ook conditioner • borstel en/of kam • föhn of haardroger • krultang • soms speldjes, knipjes en dergelijke.

Het haar van een cliënt was je wanneer deze onder de douche staat. Let erop dat er geen shampoo in het gezicht kan komen. Soms was je het haar van de cliënt terwijl deze op bed ligt.

Opdracht 44 Haarverzorging

a. Bekijk het filmpje. b. Welke artikelen gebruik je bij de haarverzorging?

c. Welke handelingen voer je uit bij de haarverzorging?

d. Waar let je op als je bij een cliënt het haar wast onder de douche?

1.24 Nagelverzorging Oudere cliënten kunnen moeilijker hun nagels verzorgen. Ze missen de kracht voor het knippen of vinden het lastig om te bukken voor de teennagels. Teennagels worden altijd door een pedicure of door familieleden geknipt. Dit heeft te maken met gezondheidsrisico’s. Als helpende doe je dit nooit.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

De verzorging van de nagels van de hand is wel een taak voor jou als helpende. Ook hier geldt dat je overlegt met de cliënt. De ene cliënt heeft graag lekker korte nagels, de andere houdt van langere nagels of wil de nagels ook gelakt hebben. Volg de voorkeur van de cliënt.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/hand-care-treatment-very-old-woman-794310523

Nagels knippen is een precies werkje. Ook hier houd je rekening met de wensen van de cliënt. Oudere cliënten hebben vaak de kracht niet meer om het zelf goed te doen. Benodigdheden: • nagelschaartje of nagelknipper • nagelvijl • bakje of stukje papier voor de afgeknipte nagels • handdoek om de handen op te leggen.

Vieze nagels maak je schoon met water en zeep en een nagelborsteltje.

Opdracht 45 Nagelverzorging

a. Welke nagels van de cliënt mag je als helpende knippen?

b. Waardoor kunnen cliënten hun nagels slechter zelf knippen?

Opdracht 46 Nagels verzorgen (hand) Doe deze opdracht in een groepje van drie. a. Verzorg de nagels van de hand. b. Gebruik het stappenplan Nagelverzorging.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

c. Lees het stappenplan goed door. Is iets niet duidelijk? Vraag het aan je docent. d. Verdeel de rollen. Wie verzorgt de nagels, wie is de cliënt en wie filmt? Leg alle materialen en middelen klaar volgens het stappenplan. e. Voer de handelingen uit volgens het stappenplan. Je medestudent filmt de handelingen. f. Bekijk na het uitvoeren van het stappenplan het filmpje. Bespreek hoe het ging. g. Wissel van rol. Zorg dat iedereen het protocol heeft geoefend. h. Vul na afloop voor jezelf het feedbackschema in. Feedbackschema

Ik overleg met de cliënt over de wensen. Ik zorg voor handhygiëne.

Ik leg de artikelen klaar die nodig zijn. Ik maak de handen en nagels schoon.

Ik knip de nagels en vijl de nagelranden.

Ik ruim de gebruikte spullen en afgeknipte nagels op. Tips:

Tops:

1.25 Hulpmiddelen voor het vergroten van de zelfstandigheid van cliënten

Er zijn verschillende hulpmiddelen waarmee cliënten langer zelfstandig kunnen blijven. Artikelen die je kunt tegenkomen bij cliënten zijn: • kam of borstel met extra grip • Easywipe (bij het afvegen na de toiletgang) • schrobber, spons • bestek met grip • bedpapegaai • douchestoel • bekers en borden met meer grip • aantrekhulp kousen • aantrekhulp steunkousen • een grijper (waarmee iets van de grond kan worden opgeraapt).

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Uit eigen beeldbank: https://stock.edu-actief.nl/mediafiler/start/mediabank?view=preview&fuid=img134/23743%20afbeelding%20108_2.jpg

Met een gehoekt mes kunnen cliënten met minder kracht toch zelfstandig snijden.

Deze artikelen kun je kopen bij thuiszorgwinkels. De medewerkers kunnen advies geven over het gebruik van de hulpmiddelen. Online kun je de producten van de thuiszorgwinkels bekijken.

Opdracht 47 Hulpmiddelen voor zelfstandigheid Voor welke cliënt kan het een handig hulpmiddel zijn? Kam/borstel met extra grip Easywipe

Schrobber

Bestek met grip Bedpapegaai Douchestoel

Bekers en borden met meer grip Aantrekhulp kousen

Aantrekhulp steunkousen Grijper

Opdracht 48 Hulpmiddelen

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Kijk op internet bij thuiszorgwinkels. Zoek afbeeldingen van de hulpmiddelen. Plak ze hier op en schrijf erbij hoe ze heten.

Opdracht 49 Communicatie

Veel cliënten help ik met de persoonlijke dagelijkse verzorging. Sommige cliënten moet ik alleen helpen met een paar handelingen, zoals het aantrekken van de sokken en schoenen. Andere cliënten help ik met douchen en aankleden. Voordat ik hiermee begin, leg ik de spullen eerst klaar. Van de meeste van mijn cliënten weet ik wel welke producten zij graag gebruiken. Toch check ik altijd even of ze dat die dag ook willen. Daarna overleg ik altijd met de cliënt wat ze zelf kunnen doen bij de persoonlijke verzorging en wat ik voor ze ga doen. Terwijl we bezig zijn, geef ik de cliënt dan ook vaak een compliment. Tussendoor en na afloop vraag ik of het zo goed is gegaan. Een vraag als: ‘Is alles naar wens gegaan?’ geeft al genoeg aanleiding voor de cliënt om het er even over te hebben.

Kopieer de casustekst in het antwoordvak en zet een streep onder alles wat deze helpende overlegt met de cliënt. Wat is het doel van deze communicatie?

1.26 Signaleren van veranderingen bij een cliënt

De hele dag door pik je informatie op, ook als je met cliënten werkt. Soms valt je opeens iets op aan een cliënt of een kind. Iemand heeft plotseling een flinke rode blos of ademt moeilijker. Er zijn signalen waar je bewust op let. Dit is een onderdeel van je werk als helpende. Omdat je regelmatig bij de cliënt komt, vallen jou bijzonderheden in het gedrag van de cliënt ook sneller op. Signaleren Signaleren betekent dat je een signaal (bepaald gedrag) opvangt en dat je hierop reageert. Signalen zijn uiterlijk waarneembaar. Je neemt ze waar met je eigen zintuigen, dus met je oren, je ogen en je tastzin. Voorbeelden van signalen:

Een kind heeft koorts. Iemand kan plotseling niet meer lopen. Een cliënt praat verward. Een cliënt heeft vreemde blauwe plekken.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

• • • •

https://www.shutterstock.com/image-photo/old-people-stay-alone-home-has-1799185024

Aan het gedrag van een cliënt kun je soms zien dat deze pijn heeft.

Handelen na signaleren Nadat je het signaal hebt waargenomen, ga je over tot actie. Deze actie is helemaal afhankelijk van het gedrag en van de cliënt. Een aantal voorbeelden: • Aan een kind dat koorts krijgt op de kinderopvang vraag je eerst of het ergens last van heeft. Daarna bel je met de ouders om te overleggen. • Bij een cliënt die doorgaans normaal reageert en nu opeens verward praat, denk je al snel aan iets ernstigs, zoals een hersenbloeding of een insult door diabetes. In zo’n geval overleg je direct met je leidinggevende. • Is er een cliënt bij wie je mishandeling vermoedt, dan schakel je – in overleg met je leidinggevende – het protocol van de instelling in.

In al deze gevallen zie je dat je eerst een signaal hebt waargenomen en dat je daarna handelt. Handelen betekent lang niet altijd dat je zelf gaat behandelen. Het betekent vaak dat je een protocol raadpleegt, met een leidinggevende overlegt, of een deskundige of het netwerk van de cliënt inschakelt. Als helpende heb je een belangrijke taak bij het signaleren van veranderingen bij een cliënt, omdat jij regelmatig bij die persoon komt.

Opdracht 50 Begrip signaleren

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

a. Wat is signaleren?

b. Waarom heb je als helpende een belangrijke taak bij het signaleren van veranderingen van cliënten?

1.27 Signaleren bij verandering in gezondheid Signalen die op een ziekte kunnen wijzen zijn: • verhoging van de temperatuur of koorts • snellere ademhaling • lusteloos zijn • snellere pols • minder eten • minder uitscheiding (urine/ontlasting) • gewichtstoename of -verlies • vreemde huidskleur • verandering in slaappatroon.

Afwijkende temperatuur Een gezonde temperatuur ligt tussen 36,5 en 37,5 °C, met als gemiddelde 37 °C. Verhoging of koorts is een teken dat er iets aan de hand is in een lichaam, vaak een infectie. Iemand met verhoging of koorts kan er rood uitzien en warm aanvoelen. Ook zijn de ademhaling en polsslag sneller. Bij onderkoeling, vanaf 35 °C en lager, kunnen organen minder goed gaan werken. Als de lichaamstemperatuur 38 °C of hoger is, is er sprake van koorts. Je weet zeker of iemand koorts heeft (of onderkoeld is) door de temperatuur op te nemen. Dit doe je met een thermometer. Over de dag genomen neem je de temperatuur een aantal keren op, zodat je het verloop in de gaten kunt houden.

Pasgeboren baby’s kunnen nog niet helemaal goed hun temperatuur regelen. Daarom houd je van een kleine baby de temperatuur bij. Een paar keer per dag temperatuur je hem met een thermometer die speciaal voor een baby geschikt is. Is de temperatuur iets te laag, dan zorg je met een kruik dat de baby lekker warm ligt. Is de temperatuur te hoog, dan doe je hem wat minder kleding aan.

In het algemeen loopt de temperatuur bij een ziek kind wat sneller op dan bij een volwassene. Bij jonge kinderen kan een koortsstuip optreden als de temperatuur te hoog wordt. Een koortsstuip is een aanval waarbij het kind heftige trekkingen (schokken) aan beide armen en benen heeft. Soms stopt de ademhaling een paar seconden en kan het kind blauw zien. De stuip duurt meestal enkele minuten, waarna het kind vanzelf weer bijkomt.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

https://www.shutterstock.com/image-photo/unhealthy-little-boy-child-measure-high-2099010130

Een ziek kind kan snel een hogere lichaamstemperatuur krijgen.

Opdracht 51 Temperatuur

a. Wat is de normale lichaamstemperatuur?

b. Door welke signalen kun je vermoeden dat iemand koorts heeft?

c. Waarom wordt de temperatuur van baby’s opgenomen, ook al is het kindje niet ziek?

d. Wat kan een gevolg zijn van koorts bij kleine kinderen?

1.28 Temperatuur opnemen De temperatuur van een cliënt meet je met een thermometer. Er zijn verschillende soorten thermometers en verschillende methoden. Algemene aandachtspunten bij het opnemen van de temperatuur: • Meet altijd op dezelfde manier met dezelfde thermometer. Dus of steeds rectaal of steeds met de oorthermometer.

• • • •

Meet een paar keer per dag op vaste momenten. Houd de metingen bij. Roep deskundige hulp in bij grote schommelingen. Roep hulp in wanneer de temperatuur uitkomt boven 40 °C.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Rectaal opnemen Rectaal opnemen (in de anus) van de temperatuur heeft de voorkeur.

Oorthermometer Met een oorthermometer meet je de temperatuur in het oor. Deze meting is minder betrouwbaar dan rectaal. Wanneer je het goed uitvoert, dan is de meting wel bruikbaar.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/father-takes-sons-temperature-95670730

Temperatuur opnemen met een oorthermometer.

Opdracht 52 Thermometer

Je komt bij een cliënt die verschillende thermometers gebruikt. De ene keer neemt hij de temperatuur rectaal op, dan weer met de oorthermometer. De cliënt is wat in paniek. Er zit opeens veel verschil tussen de metingen.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Wat doe je?

Opdracht 53 Temperaturen

a. Noem twee manieren om de temperatuur van een cliënt op te nemen.

b. Welke manier heeft de voorkeur? Waarom?

Opdracht 54 Temperatuur opnemen met oorthermometer

Doe deze opdracht in een groepje van vier studenten. a. Neem met een oorthermometer de temperatuur op van iemand. b. Gebruik het stappenplan Temperatuur opnemen met een oorthermometer. c. Lees het stappenplan goed door. Is iets niet duidelijk? Vraag het aan je docent. d. Verdeel de rollen. Wie is zorgverlener, wie is cliënt, wie let op of de stappen gevolgd worden en geeft feedback, wie schrijft de meetresultaten op en wie filmt? Leg alle materialen en middelen klaar volgens het stappenplan. e. Voer de handelingen uit volgens het stappenplan. Je medestudent filmt de handelingen. f. Bekijk na het uitvoeren van het stappenplan het filmpje. Bespreek hoe het ging. g. Wissel van rol. Zorg dat iedereen alle rollen heeft gedaan. h. Vul na afloop voor jezelf het feedbackschema in. i. Schrijf de meetresultaten op. Naam

Datum en tijd

Graden Celsius

Feedbackschema

Ik leg de artikelen klaar die nodig zijn. Ik weet hoe de thermometer werkt. Ik steek de thermometer op de juiste manier in het oor. Ik noteer eerst snel de temperatuur, daarna schrijf ik hem in het zorgdossier.

Feedbackschema

Ik geef de temperatuur aan de cliënt door.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Ik ruim de gebruikte spullen op. Tips:

Tops:

k. Hoe was dit om te doen?

l. Zitten er verschillen in de metingen?

m. Wat is jouw normale lichaamstemperatuur?

Opdracht 55 Temperatuur rectaal opnemen

Doe deze opdracht met een medestudent. a. Neem de temperatuur rectaal op. Gebruik een oefenpop. b. Gebruik het stappenplan Temperatuur rectaal opnemen. c. Lees het stappenplan goed door. Is iets niet duidelijk? Vraag het aan je docent. d. Verdeel de rollen. Wie is zorgverlener, wie is cliënt, wie let op of de stappen gevolgd worden en geeft feedback, wie schrijft de meetresultaten op en wie filmt? Leg alle materialen en middelen klaar volgens het stappenplan. e. Voer de handelingen uit volgens het stappenplan. Je medestudent filmt de handelingen. f. Bekijk na het uitvoeren van het stappenplan het filmpje. Bespreek hoe het ging. g. Wissel van rol. Zorg dat iedereen alle rollen heeft gedaan. h. Vul na afloop voor jezelf het feedbackschema in.

Feedbackschema

Ik leg de artikelen klaar die nodig zijn. Ik weet hoe de thermometer werkt. Ik steek de thermometer op de juiste manier in de anus.

Feedbackschema

Ik noteer eerst snel de temperatuur, daarna schrijf ik hem in het zorgdossier. Ik geef de temperatuur aan de cliënt door.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Ik reinig de thermometer met 70%-alcohol. Ik ruim de gebruikte spullen op. Tips:

Tops:

j. Wat is een voordeel van het rectaal opnemen van de temperatuur?

k. Wat is een voordeel van het opnemen van de temperatuur met een oorthermometer?

1.29 Ademhaling opnemen

Als je vermoedt dat iemand een snellere of langzamere ademhaling heeft, kun je de ademhaling opnemen. Een snelle ademhaling kan erop wijzen dat iemand koorts heeft of benauwd is. Met een eenvoudige test kun je nagaan of de ademhaling van de cliënt normaal is of afwijkt. Je telt dan het aantal ademhalingen per minuut. Doe de test bij een cliënt in rust, want na lichaamsinspanning kan de ademhaling altijd sneller zijn. Denk maar eens aan jezelf bij het sporten. Na enkele minuten rust is de ademhaling meestal weer gewoon.

Opdracht 56 Ademhaling tellen Doe deze opdracht in een groepje van vier. a. Tel de ademhaling.

b. Gebruik het stappenplan Ademhaling opnemen. c. Lees het stappenplan goed door. Is iets niet duidelijk? Vraag het aan je docent. d. Verdeel de rollen. Wie is zorgverlener, wie is cliënt, wie let op of de stappen gevolgd worden en geeft feedback, en wie schrijft de meetresultaten op? Leg alle materialen en middelen klaar volgens het stappenplan. e. Voer de handelingen uit volgens het stappenplan. Bespreek hoe het ging. f. Wissel van rol. Zorg dat iedereen alle rollen heeft gedaan. g. Vul na afloop voor jezelf het feedbackschema in. h. Schrijf de meetresultaten in de tabel. Naam

Aantal ademhalingen per halve minuut

Aantal ademhalingen per minuut

Naam

Aantal ademhalingen per halve minuut

Aantal ademhalingen per minuut

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Feedbackschema

Ik leg de spullen klaar die nodig zijn. Ik bereid de cliënt voor.

Ik doe alsof ik de pols meet. Ik tel de inademingen.

Ik noteer het aantal ademhalingen per minuut. Ik noteer bijzonderheden. Tips:

Tops:

j. Hoe was dit om te doen?

k. Wat vond je makkelijk? Wat vond je lastig?

1.30 Gewichtstoename of gewichtsverlies

Valt het je op dat een cliënt wat dikker wordt of juist vermagert? Dan is het goed om dit in de gaten te houden. Je kunt hem dan regelmatig wegen. Er kan een logische verklaring zijn: iemand heeft bijvoorbeeld tijdens de feestdagen veel gegeten of iemand heeft een flinke griep gehad en is hierdoor afgevallen. Is er geen logische verklaring, dan is het goed om dit op termijn uitgebreider te onderzoeken. In het zorgplan staat of je een cliënt moet wegen.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

https://www.shutterstock.com/image-photo/elderly-man-measuring-his-body-weight-2335166351

Het gewicht meten met de weegschaal.

Het gewicht van een cliënt meet je door de cliënt op de weegschaal te laten staan. Aandachtspunten om de meting zo nauwkeurig mogelijk te doen: • Meet altijd op hetzelfde moment van de dag, bijvoorbeeld in de ochtend voor het ontbijt. • Meet met dezelfde soort kleren aan, dus altijd in ondergoed of altijd aangekleed (met of zonder schoenen). • Meet eens per week. • Gebruik dezelfde weegschaal. • Noteer de metingen in het dossier of op een aparte lijst met de datum erbij.

Opdracht 57 Wegen van de cliënt

a. Geef drie aandachtspunten bij het wegen van een cliënt.

b. Je vermoedt dat de cliënt sterk is afgevallen. Welke stappen onderneem je?

1.31 Kleur

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Wanneer je ziet dat iemand bleker is dan normaal, of geler, dan kan dit een teken zijn van een ziekte. Iemand met een hartinfarct wordt bleker. Iemand met een probleem aan de lever kan geler gaan zien. Dit zie je dan ook aan het oogwit, dit kleurt ook gelig. Een blauw puntje van de neus en blauwe lippen kunnen wijzen op een zuurstoftekort. Ook mensen met een donkere huidskleur kunnen bleker of grauwer gaan zien bij een ziekte. Kleur kun je niet goed meten, zoals dat wel kan bij temperatuur of gewicht. Toch kun je op een gegeven moment iets bijzonders opmerken. Overleg altijd met de cliënt en met je leidinggevende wanneer iets aan de kleur van de cliënt jou opvalt.

Opdracht 58 Lichaamskleur Situatie 1

Een oudere heeft het erg koud.

a. Wat zie je aan de lichaamskleur bij deze man?

Situatie 2

Een vrouw met een opvlieger.

b. Wat zie je aan de lichaamskleur bij deze vrouw?

Situatie 3

Een kind is verkouden en heeft koorts.

c. Wat zie je aan de lichaamskleur bij dit kind?

Situatie 4

Iemand is te lang onder water geweest.

d. Wat zie je aan de lichaamskleur bij deze persoon?

1.32 De pols opnemen Wanneer je de pols van een cliënt opneemt, tel je feitelijk de hartslag van de cliënt. Je doet dit meestal bij de pols, omdat daar een ader aan de oppervlakte ligt. Hierdoor is het makkelijk om de polsslag te voelen. Er zijn nog andere plekken waar het makkelijk is om de hartslag te meten: bij de hals, bij de slaap, in de lies en bij de enkel.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Een normale hartslag in rust voor een volwassene, ligt tussen de 60 en 100 slagen per minuut. Voor een kind is dit, afhankelijk van de leeftijd, tussen de 105 en 160 slagen per minuut. Ook hier kunnen verschillen zijn. Iemand die veel sport, heeft vaak een lagere hartslag wanneer hij niets doet. Bij het sporten zelf is de hartslag juist hoger.

De pols opnemen.

Opdracht 59 Polsslag

a. Bekijk het stappenplan Pols tellen.

b. Wat meet je als je de polsslag opneemt?

c. Waarom meet je juist bij de pols?

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

d. Noem drie andere plaatsen op het lichaam waar je de hartslag kunt meten.

Opdracht 60 Pols tellen

Doe deze opdracht in een groepje van vier. a. Oefen met pols tellen. b. Gebruik het stappenplan Pols tellen. c. Lees het stappenplan goed door. Is iets niet duidelijk? Vraag het aan je docent. d. Verdeel onderling de rollen. Wie is zorgverlener, wie is cliënt, wie filmt en wie geeft feedback en schrijft de meetresultaten op? Leg alle materialen en middelen klaar volgens het stappenplan. e. Voer de handelingen uit volgens het stappenplan. Je medestudent filmt de handelingen. f. Bekijk na het uitvoeren van het stappenplan het filmpje. Bespreek hoe het ging. g. Wissel van rol. Zorg dat iedereen alle rollen heeft gedaan. h. Vul na afloop voor jezelf het feedbackschema in. i. Schrijft de meetresultaten op. Naam

Polsslag per 15 seconden

Feedbackschema

Ik leg de artikelen klaar die nodig zijn. Ik laat de cliënt rustig zitten.

Ik laat de arm van de cliënt op een stevige ondergrond liggen. Ik tel 15 seconden de polsslag.

Ik noteer het aantal ademhalingen per minuut. Ik ruim de gebruikte spullen op.

Tips:

Tops:

k. Hoe vond je het om dit te doen?

Polsslag per minuut (met 4 vermenigvuldigen)

l. Kon je makkelijk de pols vinden? ja / nee m. Zijn er verschillen in de metingen in jullie groep?

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Opdracht 61 Hartslag opnemen in de hals

a. Bekijk het filmpje. b. Wanneer meet je de hartslag in de hals in plaats van bij de pols?

c. Welke stappen neem je?

1.33 Slaapgedrag

Slaap is de periode van rust. Van mens tot mens verschilt het hoeveel slaap iemand nodig heeft. Er zijn voorbeelden van mensen die met vier uur slaap per nacht nog prima functioneren. Dit is wel een uitzondering. Andere mensen hebben echt acht of negen uur nodig. Gemiddeld genomen heeft een volwassen persoon per nacht zeven tot acht uur slaap nodig om goed te functioneren. Kinderen slapen meer. Ouderen slapen over het algemeen wat minder. Ook doen zij overdag nog weleens een klein dutje.

Iedereen heeft weleens een nacht dat hij minder slaapt, bijvoorbeeld als je te laat naar bed gaat en weer vroeg op moet. Ook kan het zijn dat je je niet lekker voelt of je ergens zorgen over maakt. Wanneer dit eens een keertje gebeurt, is dit geen probleem. Maar als mensen gedurende langere tijd slechter slapen, kan dit problemen voor de gezondheid opleveren.

De omgeving in de slaapkamer heeft invloed op het slaapgedrag: is het matras passend bij de persoon? Is de slaapkamer te koud of te warm? Is het dekbed te dik of te dun? Dit heeft allemaal invloed. Ook alle moderne apparaten, zoals de tv in de slaapkamer of de telefoon die steeds signalen geeft, kunnen tot een slechte nachtrust leiden.

De slaap meet je door bij te houden hoeveel uur iemand slaapt en hoeveel uur hij wakker is. Zo’n lijstje kan op papier bijgehouden worden of via een app op de telefoon.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S https://www.shutterstock.com/image-photo/portrait-close-black-african-american-baby-2274081779

Baby’s hebben veel slaap nodig.

Opdracht 62 Slaapgedrag

a. Wat is een normaal, gezond aantal uren slaap voor een volwassene?

b. Bekijk de website. c. Maak een kort overzicht van het aantal uren slaap dat mensen van verschillende leeftijden nodig hebben.

Opdracht 63 Eigen slaapgedrag

a. Zoek apps op met mogelijkheden om het slaapgedrag bij te houden. Welke heb je gevonden?

b. Installeer een van de apps op je telefoon. Houd je slaapgedrag een week lang bij. c. Bespreek met elkaar de uitkomsten.

1.34 Stemmingsveranderingen

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Een ander woord voor stemming is humeur. Een verandering in de stemming van een cliënt kan een aanwijzing zijn voor een probleem of een ziekte. Ook hier geldt dat dit jou als helpende kan opvallen omdat jij de cliënt vaak ziet.

Een verandering in de stemming kan duiden op een probleem. Een cliënt met een hyper (diabetes) gedraagt zich druk en ongeordend. Ook een CVA kan gepaard gaan met veranderingen in het gedrag en de stemming van een cliënt. Bij een depressie is de stemming somber en afgevlakt. Dit is anders dan gewoon een keer slechte zin hebben. Bij een depressie houdt deze stemming langere tijd aan. Ook dementie gaat samen met veranderingen in de stemming van de cliënt.

Dit soort veranderingen kan op de langere duur gevolgen hebben. Soms verandert iemands persoonlijkheid, waardoor ook de relatie met de partner anders wordt. Dit kan zo ver gaan dat het niet meer mogelijk is om in de eigen omgeving te blijven wonen. Er zijn vormen van dementie waarbij de cliënt enorm agressief kan worden. Uit veiligheid wordt hij dan opgenomen in een instelling.

Signaleer je als helpende een verandering in de stemming van een cliënt, neem dan contact op met je leidinggevende.

https://www.shutterstock.com/image-photo/sad-tired-ill-sick-lonely-disappointed-2115835502

Een verandering in de stemming van een cliënt bespreek je altijd met je leidinggevende.

Opdracht 64 Veranderingen in de stemming

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

a. Een verandering in de stemming is iets anders dan een slecht humeur. Leg deze zin uit.

b. Waarom is het belangrijk om op de stemming van een cliënt te letten?

c. Waar kan een verandering in de stemming van een cliënt op wijzen? Noem drie aandoeningen.

1.35 Bedcomplicaties

Bedcomplicaties zijn aandoeningen die ontstaan als iemand langere tijd bedlegerig is. Vooral voor ouderen geldt dat zij snel functies kunnen verliezen als ze lang op bed liggen. De spiermassa neemt dan af. Bij een gezonde volwassen persoon wordt die spiermassa weer makkelijk opgebouwd zodra hij weer uit bed mag en actiever is. Bij ouderen kan dit langer duren. Daarom is het belangrijk om ouderen zo snel mogelijk weer actief te krijgen. Probeer of iemand aan tafel kan komen eten of met hulp kan gaan douchen, in plaats van volledige verzorging op bed te geven. De activiteit bevordert de genezing. Daarnaast is het voor mensen altijd prettig om zo lang mogelijk zelfstandig te zijn.

Aandachtspunten Wanneer iemand lang op bed ligt, kunnen er verschillende complicaties optreden. Doordat de cliënt te weinig beweegt, kan er trombose ontstaan. Er ontstaat dan een stolsel in een bloedvat. Dit kan een hartinfarct of een beroerte veroorzaken. Trombose doet zich vaak voor in een been. Een verkleuring of zwelling is zichtbaar en het been voelt zwaar aan. Vermoed je trombose bij een cliënt, neem dan direct contact op met een medische deskundige.

Bij spitsvoeten staan de voeten in het verlengde van het onderbeen. De voet wijst naar beneden. Als een cliënt lang in bed ligt, kunnen spitsvoeten ontstaan door het beddengoed dat over de voeten trekt. Dit kan voorkomen worden door het gebruik van een dekenboog.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Mensen die lang in bed liggen, hebben meer kans op het krijgen van een longontsteking, want ze bewegen minder en de ademhaling is oppervlakkiger. Een longontsteking merk je aan een pijnlijke hoest, koorts, opgeven van slijm, pijn op de borst en moeite met ademhaling. Een longontsteking is ernstig en moet direct behandeld worden. Overige problemen Andere problemen die kunnen ontstaan door lange bedlegerigheid zijn: doorliggen, smetten en obstipatie.

Opdracht 65 Bedcomplicaties

a. Noem zes bedcomplicaties die kunnen optreden.

b. Wat is trombose?

c. Hoe merk je dat iemand trombose heeft?

d. Wanneer je vermoedt dat je cliënt trombose heeft, wat doe je dan?

e. Wat zijn spitsvoeten?

f. Hoe kun je spitsvoeten voorkomen?

g. Hoe kan een longontsteking ontstaan bij mensen die lang op bed liggen?

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

h. Wat zijn de symptomen van een longontsteking?

i. Wat doe je als je een longontsteking bij een cliënt vermoedt?

1.36 Ondersteuning en signalering bij uitscheiding

Regelmatig help je cliënten bij de toiletgang. Bij sommige cliënten loop je mee naar het toilet en laat je hen hun gang gaan. Andere cliënten geef je meer hulp. Ook krijg je te maken met cliënten die incontinentiematerialen gebruiken. Als helpende probeer je problemen bij de toiletgang te voorkomen.

Algemene richtlijnen bij toiletgang Over het algemeen vinden mensen het plezierig om even alleen gelaten te worden bij de toiletgang. Van persoon tot persoon is dit verschillend. In je werk heb je te maken met algemene richtlijnen hiervoor. Zorg altijd voor privacy. Sluit de gordijnen of de deur als je een cliënt helpt bij toiletgang op bed. Vraag de cliënt wat hij zelf kan en wil doen. Help de cliënt naar en op het toilet of de po, en laat hem dan even zijn eigen gang gaan. Blijf niet naast hem staan, behalve als dit medisch gezien noodzakelijk is. Zelf ga je ook graag even je eigen gang op het toilet. Ondersteunen bij toiletgang (op het toilet) Wanneer je naar het toilet gaat, moet je een aantal handelingen kunnen uitvoeren. Je realiseert je dit niet zo, totdat je zelf een arm hebt gebroken of minder goed kunt lopen. Dan merk je hoeveel verschillende handelingen je verricht bij het naar het toilet gaan, alleen al bij het losmaken van kleding.

De hulp bij de toiletgang verschilt van cliënt tot cliënt. Overleg altijd goed met de cliënt wat hij wel of niet zelf kan.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S https://www.shutterstock.com/image-photo/hands-woman-giving-adult-diaper-change-1610948128

Ondersteuning bij de toiletgang.

Opdracht 66 Toiletgang

a. Bedenk met elkaar een beperking waardoor je minder mobiel bent, bijvoorbeeld een arm in een mitella of lopen op krukken.

b. Ga met deze beperking naar het toilet. Benoem welke handelingen lastig gaan of waar je hulp bij nodig hebt.

c. Heb je zelf weleens te maken gehad met een beperking waardoor de toiletgang lastiger was?

Opdracht 67 Toiletgang op het toilet Doe deze opdracht in een groepje van drie. a. Oefen met helpen bij de toiletgang. b. Gebruik het stappenplan Toiletgang op het toilet. c. Lees het stappenplan goed door. Is iets niet duidelijk? Vraag het aan je docent.

d. Verdeel onderling de rollen. Wie is zorgverlener, wie is cliënt en wie filmt? e. Leg alle materialen en middelen klaar volgens het stappenplan. f. Voer de handelingen uit volgens het stappenplan. Je medestudent filmt de handelingen. g. Bekijk na het uitvoeren van het stappenplan het filmpje. Bespreek hoe het ging. h. Wissel van rol. Zorg dat iedereen alle rollen heeft gedaan. i. Vul na afloop voor jezelf het feedbackschema in.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Feedbackschema

Ik zorg voor handhygiëne.

Ik overleg met de cliënt over wie wat doet. Ik help met de kleding als het nodig is. Ik help met gaan zitten op de wc. Ik zorg voor privacy.

Ik help met toiletpapier als het nodig is.

Ik let op of de cliënt geen wonden of smetplekken heeft. Ik laat de cliënt de handen wassen. Ik was mijn eigen handen.

Ik help de cliënt terug naar de kamer. Ik evalueer met de cliënt. Tips:

Tops:

1.37 Verhogen zelfredzaamheid bij toiletgang

Ook bij de toiletgang van cliënten probeer je als helpende de zelfredzaamheid te verhogen. Cliënten kunnen vaak meer dan ze zelf denken. Als duidelijk is waar iemand moeite mee heeft, kun je gericht helpen en kan de cliënt verder de toiletgang zelf doen. Zo heeft de ene cliënt moeite met de knoopjes van de kleding en vindt een andere het lastig om te gaan zitten op het toilet. Hier kun je gericht hulp bij geven. Bij incontinentie is het goed om na te gaan wanneer het probleem zich voordoet. Kan een cliënt ’s nachts niet snel genoeg bij het toilet komen, doordat dit op een andere verdieping is, dan kan een postoel een goede oplossing zijn. De cliënt kan dan zelf de toiletgang zonder hulp doen.

Geef je wel hulp bij de toiletgang, ook als deze op bed is, vraag de cliënt dan altijd wat hij zelf kan doen. Zo kan hij bijvoorbeeld zelf helpen met de kleding of met het afvegen. Hiermee behoudt de cliënt ook zo veel mogelijk de eigen waardigheid.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S https://www.shutterstock.com/image-photo/commode-chair-mobile-toilet-can-moving-1306898815

Een postoel.

Hulpmiddelen voor de toiletgang Er zijn hulpmiddelen om het voor mensen makkelijker te maken om het toilet te gebruiken.

Verhoogd toilet Er zijn aandoeningen waardoor het voor mensen moeilijker is om te gaan zitten en staan. Denk aan versleten kniegewrichten, zwakke bovenbenen of last van de rug. Veel toiletpotten zijn laag. Hierdoor moeten mensen ver naar beneden zakken om goed te gaan zitten. Voor een gezond mens is dit geen probleem. Voor mensen die dit lastiger vinden, kan een toiletverhoger (een soort oplegbril) of een aangepast verhoogd toilet een uitkomst zijn. Hierdoor hoeft de cliënt niet zo laag door te zakken voordat hij zit.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Graag een foto zoals het voorbeeld waarbij een combinatie van een verhoogd toilet en een steunbeugel duidelijk zichtbaar is.

Veelvoorkomende aanpassingen in het toilet zijn een verhoogd toilet en wandbeugels.

Beugels Een ander hulpmiddel om het gaan zitten en staan op het toilet makkelijker te maken, is een beugel aan de wand van de toiletruimte of naast het toilet. Met een dergelijke eenvoudige ingreep kan een oudere langer zelfstandig het toilet gebruiken. Vaak worden de aanschaf en de bevestiging van toiletbeugels vergoed.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Opdracht 68 Hulpmiddelen toilet

Noem twee hulpmiddelen in of bij het toilet. Geef aan voor welke cliënten deze hulpmiddelen geschikt zijn.

1.38 Toiletgang op of bij het bed

Kan een cliënt niet zelf naar het toilet gaan, dan zijn er verschillende hulpmiddelen die je op of bij het bed kunt gebruiken bij de toiletgang.

Een postoel is een stoel waar een gat in zit. In het gat hangt een soort emmer of po. De postoel kan een uitkomst zijn voor mensen die slecht ter been zijn of ’s nachts niet makkelijk het toilet kunnen vinden. De postoel staat dan op een plek vlak bij het bed, die de cliënt makkelijk kan bereiken. In de ochtend kan de emmer of de po of ondersteek geleegd en schoongemaakt worden. Iemand die geopereerd is aan een knie of heup kan een postoel ook tijdelijk gebruiken. Bijvoorbeeld omdat er geen toilet is op de verdieping waar de slaapkamer is.

Urinaal Een urinaal is een soort fles die mannen in bed kunnen gebruiken om te plassen. Het urinaal heeft een platte kant, zodat het in bed goed kan liggen. Overleg met de cliënt welke hulp hij nodig heeft. De ene cliënt heeft alleen hulp nodig bij de kleding, de andere bij alle handelingen. Er bestaat ook een urinaal voor vrouwen. De vorm hiervan is iets anders, maar de werkwijze is verder hetzelfde.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S https://www.shutterstock.com/image-photo/two-urinal-bottles-man-woman-suitable-2369473559

Een urinaal.

Po en ondersteek Een po of ondersteek gebruik je voor de ontlasting van cliënten die op bed liggen. Ook is deze geschikt voor urine bij vrouwen. Kan een cliënt wel zitten, help hem dan – eventueel samen met een collega – overeind en zet de cliënt op de po. Zorg dat hij zo stevig mogelijk kan zitten.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

https://www.shutterstock.com/image-photo/stainless-steel-chamber-pot-pee-urinate-2354520351

Een ondersteek.

Opdracht 69 Toiletgang op bed

a. Welke hulpmiddelen zijn er voor de toiletgang op bed?

b. In welke situatie gebruik je welk hulpmiddel? Kies uit: fles – po – postoel – urinaal voor vrouwen. Situatie

Hulpmiddel

Plassen voor mannen

Plassen voor vrouwen

Een cliënt die ’s nachts moeilijk het toilet kan bereiken

Opdracht 70 Toiletgang in bed

a. Bekijk het stappenplan Toiletgang op bed. b. Maak een checklist van de handelingen bij het werken met een po in bed. c. Gebruik het stappenplan Checklist maken.

Opdracht 71 Protocollen oefenen: hulpmiddelen toiletgang op bed Doe deze opdracht in een groepje van drie.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

a. Oefen met helpen bij de toiletgang. Het gaat vooral om het op de juiste manier communiceren en plaatsen van de po. b. Gebruik het stappenplan Toiletgang op bed. c. Lees het stappenplan goed door. Is iets niet duidelijk? Vraag het aan je docent. d. Verdeel de rollen. Wie speelt de zorgverlener, wie de cliënt en wie filmt? Leg alle materialen en middelen klaar volgens het stappenplan. e. Voer de handelingen uit volgens het stappenplan. Je medestudent filmt de handelingen. f. Bekijk na het uitvoeren van het stappenplan het filmpje. Bespreek hoe het ging. g. Wissel van rol. Zorg dat iedereen alle rollen heeft gehad. h. Vul na afloop voor jezelf het feedbackschema in. Feedbackschema

Ik zorg voor privacy.

Ik zorg voor handhygiëne.

Ik overleg met de cliënt over wie wat doet. Ik help met de kleding als het nodig is.

Ik plaats de materialen op de juiste manier.

Ik help met het schoonmaken van het lichaam van de cliënt.

Ik ruim de materialen op en zorg dat ze op de juiste manier schoongemaakt worden. Ik help de cliënt om weer prettig te gaan liggen.

Ik maak een registratie in zorgdossier of uitscheidingslijst. Ik evalueer met de cliënt. Tips:

Tops:

Opdracht 72 Urinaal

a. Bekijk de website.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Graag rechten aanvragen. Bron: https://ursec.com/indexf_htm_files/ursHD.jpg

Urinaal met terugloopbeveiliging

b. Bekijk de website. Zoek eventueel op internet meer informatie over dit urinaal. Gebruik als zoekwoorden: "Ursec urinaal". Welke voordelen heeft dit hulpmiddel?

1.39 Obstipatie

Obstipatie noem je ook wel verstopping of constipatie. Het gaat dan om verstopping van de darmen.

Een normale stoelgang (ontlasting) verschilt van persoon tot persoon. De een gaat dagelijks op een vaste tijd, voor de ander is dit een paar keer per dag of per week. Van obstipatie is sprake als deze symptomen zich langer dan drie maanden voordoen: • Het kost veel moeite om te ontlasten (bijvoorbeeld persen en een vervelend gevoel). • De ontlasting is hard en droog (keutels). • De cliënt heeft zelf het gevoel dat niet alle ontlasting eruit komt. • De stoelgang is minder dan twee keer per week. Obstipatie kan verschillende oorzaken hebben, zoals te weinig drinken, ziekte, zwangerschap, medicijngebruik, ander eten.

Complicaties obstipatie Als je weleens last hebt gehad van obstipatie, weet je dat dit niet prettig voelt. Over het algemeen voel je je wat opgeblazen.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Obstipatie kan complicaties met zich meebrengen. Complicaties kunnen zijn: • Door het harde persen kunnen aambeien ontstaan. Een aambei is een spatader bij de anus. Ook kan een uitstulping van de darm ontstaan. Een stukje van de darm komt dan naar buiten. • Door ernstige obstipatie kan een darmafsluiting ontstaan. De cliënt heeft dan langere tijd geen ontlasting en veel pijn in de buik. Medisch ingrijpen is in dat geval noodzakelijk. • Langs de harde ontlasting lekt waterige diarree. Dit heet overloopdiarree. Hierdoor kun je denken dat de cliënt diarree heeft, terwijl er juist sprake is van obstipatie. Als de cliënt eerst een paar dagen geen ontlasting heeft en dan opeens diarree, meld je dit direct bij je leidinggevende.

https://www.shutterstock.com/image-photo/sitting-on-toilet-suffering-constipation-hemorrhoid-2374162193

Veel persen bij constipatie kan tot problemen leiden.

Aandachtspunten voor jou als helpende bij obstipatie Aandachtspunten voor jou als helpende: • Wanneer een cliënt last heeft van obstipatie, let er dan op dat hij niet te lang blijft ‘proberen’. Veel persen kan juist tot problemen leiden. • Stel de cliënt op zijn gemak. • Zorg ervoor dat de cliënt voldoende drinkt. • Zorg ervoor dat de cliënt voldoende vezelrijk eet. • Zorg ervoor dat de cliënt naar het toilet gaat als hij aandrang voelt. • Het kan helpen om naar voren en naar achter te schuiven op het toilet. • Ook kan het helpen om de cliënt een ballon op te laten blazen als hij op het toilet zit. De buikspieren spannen zich dan.

Opdracht 73 Obstipatie

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

a. Wanneer heeft een cliënt last van obstipatie? Schrijf vier symptomen op.

b. Wat kunnen oorzaken van obstipatie zijn?

c. Wat zijn de risico’s van obstipatie?

d. Wat kun je als helpende doen om obstipatie bij de cliënt te voorkomen?

Opdracht 74 Vezeltest

Met de test kun je voor jezelf nagaan of je genoeg vezels gebruikt. Met genoeg vezels in je voeding kun je obstipatie voorkomen. a. Bekijk de website. b. Voer de vezeltest uit voor jezelf of iemand uit je omgeving. c. Vergelijk de uitkomsten met elkaar in de groep.

1.40 Bristol Stool Chart

Er is een hulpmiddel dat je kunt gebruiken om de ontlasting van een cliënt in beeld te brengen. Dit hulpmiddel is de Bristol Stool Chart. De ontlasting is daarbij ingedeeld in categorieën. De ontlasting van de cliënt vergelijk je met de plaatjes op de kaart. Zo kun je de ontlasting indelen en kun je vaststellen of er problemen zijn met de stoelgang.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S Bij de typen 1 en 2 is er sprake van obstipatie. Bij de typen 5 tot en met 7 is er sprake van diarree.

Opdracht 75 Bristol Stool Chart

a. Bekijk op drie dagen je eigen ontlasting. Om welk type gaat het hier?

b. Welke typen wijzen op problemen?

1.41 Smetten en vallen bij toiletgang

Smetten Doordat de huid niet goed schoon is gemaakt of langdurig met vocht in aanraking komt, kunnen smetplekken ontstaan. Oorzaken kunnen zijn: • De cliënt maakt zichzelf niet goed schoon. • De cliënt heeft een vorm van incontinentie.

Als helpende let je bij het helpen van een cliënt bij de stoelgang op smetplekken. Je zorgt ervoor dat iemand goed droog is. Als je smetplekken ziet, zorg je voor een goede behandeling.

Vallen Doordat ouderen en cliënten minder mobiel zijn, kan een gang naar het toilet eerder leiden tot een val. Bij het toilet moet iedereen een aantal handelingen verrichten. Voor iemand met een slecht bewegingsapparaat of slecht gevoel voor evenwicht kan dit een risico op vallen geven.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Maatregelen om vallen te voorkomen kunnen zijn: • beugels in het toilet waaraan de cliënt zich kan vasthouden • goede verlichting • bespreken met de cliënt om ook ’s nachts goede schoenen aan te doen • eventueel voor ’s nachts een postoel naast het bed gebruiken • kleedjes en overbodige losliggende spullen in het toilet weghalen.

https://www.shutterstock.com/image-photo/elderly-woman-falling-bathroom-because-slippery-1444954862

Vallen bij de gang naar het toilet is een risico bij oudere cliënten.

Opdracht 76 Overige problemen

a. Hoe kun je als helpende voorkomen dat een cliënt bij de stoelgang last krijgt van smetten?

b. Hoe kun je als helpende voorkomen dat een cliënt valt bij de toiletgang?

1.42 Incontinentie Incontinentie betekent: het niet goed meer op kunnen houden van urine en/of ontlasting.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Bij urine-incontinentie is de controle over de spier van de blaas niet (meer) goed. Dit kan verschillende oorzaken hebben. • Er kan in het algemeen een verslapping zijn van de spieren. • Daarnaast kan er een probleem zijn met de zenuwen, waardoor de controle minder is. • Ook kan iemand als gevolg van een dwarslaesie (breuk in het ruggenmerg) incontinent zijn geraakt. • Een andere vorm van urine-incontinentie is het bedplassen bij kinderen. Dit kan allerlei oorzaken hebben. Bij ontlastingsincontinentie is de controle over de sluitspier van de anus niet (meer) goed. Dit kan verschillende oorzaken hebben.

Soms kan de incontinentie met een operatie worden opgelost en soms kan een cliënt door het doen van oefeningen de blaasspier trainen. Vrouwen kunnen bijvoorbeeld na de bevalling last hebben van een beetje urineverlies bij niezen of sporten. Door een goede training van de blaasspieren kan dit verholpen worden.

Incontinentie kan op alle leeftijden voorkomen. Soms is het aangeboren, soms komt het door een ziekte of beperking die later in het leven optreedt.

Opdracht 77 Begrip incontinentie a. Wat is incontinentie?

b. Welke oorzaken heeft incontinentie?

c. Kan incontinentie genezen?

1.43 Incontinentieverpleegkundige

Een incontinentieverpleegkundige gaat met een cliënt na wat precies het probleem is. Daarna kan er gericht advies gegeven worden voor het gebruik van incontinentiematerialen.

Er kunnen verschillende factoren zijn waardoor een cliënt incontinent is. Deze factoren kunnen elkaar beïnvloeden. Voorbeeld Bij een oudere cliënt werkt de blaas wat minder. Door een beginnende dementie heeft de cliënt moeite zich te oriënteren en kan hij het toilet minder goed vinden. Daardoor kan het weleens misgaan. Deze cliënt kan geholpen zijn door hem op tijd te herinneren aan de toiletgang en eventueel door hem de weg te wijzen naar het toilet, zodat hij hier tijdig is.

Bij oudere mensen kan ook meespelen dat zij hun kleding minder makkelijk zelf los kunnen maken. Hulp op dit gebied kan een uitkomst zijn. Of zorg voor nachtkleding die wel makkelijk en snel open kan.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Een incontinentieverpleegkundige gaat met de cliënt na waar precies de problemen liggen. Dit kan door een gesprek of door het bijhouden van een formulier over de urine en/of ontlasting, zodat er een goed beeld is van hoe dit verloopt. Welke incontinentiematerialen de cliënt gebruikt staat vermeld in het zorgplan.

Opdracht 78 Incontinentieverpleegkundige a. Wat doet een incontinentieverpleegkundige?

b. Hoe weet je als helpende welke incontinentiematerialen een cliënt gebruikt?

1.44 Incontinentiematerialen

Er zijn verschillende incontinentiematerialen. De keuze van een materiaal is afhankelijk van de vragen: • Hoeveel en hoe vaak heeft de cliënt last van incontinentie? • Hoe actief is de cliënt? • Kan een cliënt zelf de materialen verwisselen of heeft hij hulp nodig?

De slip heeft plakstrips aan de zijkant, waarmee je de slip precies op maat kunt maken. Er zijn verschillende incontinentiematerialen :

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

• pant De pant is een soort broekje waar de cliënt gewoon in en uit kan stappen. Het lijkt op normaal ondergoed. Het is alleen wat dikker, doordat er absorberend materiaal in verwerkt is. De pant is vaak wat duurder, maar veel mensen vinden het een prettige oplossing, omdat dit het meest lijkt op ondergoed in een normale situatie. • slip Een slip lijkt het meest op de luier die kinderen dragen. Door de plakstrips kan de slip prima worden aangepast aan de gewenste maat. Slips zijn goedkoper dan pants. • flex De flex is een slipachtig materiaal en is met name bedoeld voor mensen die zelf de luier niet kunnen verwisselen. De flex zul je dan ook veel tegenkomen in verpleeghuizen. Zorgverleners kunnen de luier snel verwisselen. • inlegger Inleggers zijn stroken materiaal die goed vocht opnemen. Deze draagt de cliënt in goed aansluitend ondergoed of in een speciale fixatiebroek. • bedbeschermers Wanneer een cliënt vaak in de nacht incontinent is, worden de matras en het beddengoed nat. Om de matras zo veel mogelijk te beschermen zijn er incontinentiematjes. Deze leg je in bed. Ze kunnen in de ochtend makkelijk verschoond worden. • badkleding Er zijn zwemslips en badpakken voor incontinente cliënten die graag zwemmen.

Opdracht 79 Incontinentiematerialen

a. Maak met de groep een overzicht van de incontinentiematerialen die er zijn. Vermeld erbij voor welke cliënten deze geschikt zijn. b. Zoek afbeeldingen van de verschillende materialen, bijvoorbeeld in folders of op het internet. c. Vraag proefmaterialen op van leveranciers. Bekijk deze met elkaar.

1.45 Bijhouden uitscheidingslijst

Er zijn verschillende redenen om de uitscheiding van een cliënt bij te houden, zoals: • zicht krijgen op hoeveel vocht iemand binnenkrijgt en uitscheidt • zicht krijgen op hoe vaak iemand ontlasting heeft en hoe deze eruitziet • duidelijk krijgen op welke momenten iemand last heeft van urineverlies • duidelijk krijgen hoe vaak iemand last heeft van urineverlies.

Omdat er verschillende redenen zijn om de uitscheiding bij te houden, is er geen vaste lijst voor. Als je wilt weten hoe vaak een cliënt incontinent is, dan houd je andere gegevens bij dan wanneer je wilt weten hoeveel vocht een cliënt binnenkrijgt en uitscheidt. In een ziekenhuis schrijft de verpleging vaak op wat voor uitscheiding een cliënt heeft. Als helpende houd je de uitscheiding bij als dit de instructie is in het zorgplan van de cliënt.

Opdracht 80 Uitscheidingslijst

a. Zoek op internet naar drie voorbeelden van uitscheidingslijsten. Zoek op termen als: uitscheidingslijst, urinelijst, ontlastingslijst. b. Print drie gevonden lijsten uit. c. Bekijk de lijsten. Welke gegevens worden er genoteerd? Wat zijn verschillen tussen de lijsten?

1.46 Uitscheiding bij kinderen Bij volwassenen en ouderen vinden mensen het lastig om over incontinentie en luiers te praten, maar bij baby’s is dit heel gewoon. Als je op een kinderdagverblijf werkt, leveren de ouders de luiers voor het kind meestal mee. Gebruik altijd het materiaal van de ouders en alleen in noodgevallen andere materialen.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Een luier verwisselen doe je op een aankleedkussen. Zorg ervoor dat je alles bij de hand hebt. Als de baby op het kussen ligt, kun je niet meer weg om iets te pakken. De baby beweegt en kan van het kussen vallen. Leg daarom klaar: • schone luier • schone kleding (indien nodig) • nat washandje of billendoekjes • eventueel zalf of andere verzorgingsmiddelen.

Een luier verschonen: • Kleed het kind uit en haal de vieze luier weg. • Maak met een billendoekje de billen van de baby schoon. • Doe de schone luier om en kleed het kind aan. • Gebruik het moment van verschonen ook voor contact met de baby, door te praten of een kiekeboespelletje te doen. • Na het verschonen ruim je alle materialen op. • Controleer of het aankleedkussen nog schoon is.

Een baby verschonen.

Opdracht 81 Verschonen baby

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

a. Beschrijf de stappen die je volgt als je een baby verschoont.

b. Heb je weleens een kind verschoond? Hoe ging dit? Heb je nog andere aandachtspunten?

1.47 Zindelijk worden

De leeftijd waarop kinderen zindelijk worden, verschilt. Het ene kind is al dag en nacht zindelijk voor het 2e jaar, het andere bij 4 jaar. • Veel kinderen van 3 jaar zijn zindelijk. • 25 tot 30% van de kinderen is na het 4e jaar helemaal zindelijk. • Bijna alle kinderen zijn met 5 jaar overdag zindelijk. • Een op de tien kinderen van 6 jaar is ’s nachts nog niet zindelijk.

Belangrijk bij het zindelijk worden is dat een kind lichamelijk in staat is om aan te voelen dat er plas of poep aankomt. Vaak zijn ze zich er op een gegeven moment wel van bewust dat ze aan het plassen of poepen zijn, maar kunnen ze nog niet op tijd het potje of de wc bereiken. Ze voelen het nog niet aankomen. Een kind van een jaar kan misschien wel op een potje zitten en dan toevallig iets doen, maar het kind is zich er dan nog niet van bewust. Zindelijkheidstraining Er zijn veel verschillende ideeën over hoe je kinderen kunt helpen bij het zindelijk worden. Als je op een kinderopvang werkt, dan handel je volgens de wensen van de ouders en volgens het beleid van de instelling.

Algemene richtlijnen voor de zindelijkheidstraining zijn: • Begin als het kind goed kan zitten. • Beloon het kind als het goed is gegaan. • Is het niet goed gegaan, besteed er dan geen aandacht aan, ga niet straffen. • Heb geduld, het duurt nu eenmaal een aantal maanden. • Laat het kind ook eens een tijdje zonder luier rondlopen, vooral in de zomer is dit makkelijk te doen. Het kind krijgt dan meer idee van wat er uit zijn eigen lichaam komt. • Zorg dat het kind makkelijke kleding aanheeft. Een legging krijgt een kind makkelijker uit dan een spijkerbroekje met een knoop. • Zorg dat het kind op de wc kan gaan zitten (opstapje) of gebruik een potje. Dit bevordert de zelfredzaamheid.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Problemen bij het zindelijk worden In tijden van spanningen of ziekte kan een kind een terugval hebben, bijvoorbeeld bij de komst van een baby in het gezin, een verhuizing of spanning rond Sinterklaas of andere feestelijkheden. Kinderen plassen dan opeens weer in bed of hebben vaker een ongelukje. Schenk er niet te veel aandacht aan, het gaat vanzelf weer over. Opnieuw niet zindelijk zijn kan ook een teken zijn van een medisch probleem of huiselijk geweld. Houd het daarom als helpende wel goed in de gaten. Gebeurt het over een langere periode, meld het dan bij je leidinggevende.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/two-year-old-boy-on-chamber-1878028294

Begin met zindelijkheidstraining als het kind goed kan zitten. Geef het de tijd om dit te leren.

Is een kind aan de basisschool toe, maar nog helemaal niet zindelijk en hier ook nog niet mee bezig, dan kan er meer aan de hand zijn. Het is goed om het kind dan te laten onderzoeken, allereerst bij de huisarts. Misschien is er wel een medisch probleem, waardoor het kind niet zelfstandig kan plassen of poepen.

Opdracht 82 Zindelijkheidstraining

a. Wat is de normale gemiddelde leeftijd waarop een kind zindelijk wordt?

b. Een kind van 5 jaar is overdag zindelijk, maar draagt ’s nachts een luier. Is dit een uitzondering?

c. Wanneer moet je je zorgen maken over het zindelijk worden van kinderen?

d. Geef drie tips voor de zindelijkheidstraining van kinderen.

Opdracht 83 Zindelijkheidstraining - kleuterjuf Plas- en poepbroeken probleem voor kleuterjuffen

Kinderartsen zien dat steeds meer kleuters niet of niet goed zindelijk zijn. Ouders hebben het vaak te druk of weten niet goed hoe ze hun kind zindelijk moeten maken. Hierdoor zijn kleuters steeds vaker nog niet zindelijk als ze op school komen.

Veel scholen hebben een duidelijk beleid als het om plas- en poepbroeken gaat. Plasbroeken verschonen ze zelf, maar bij een poepbroek worden de ouders gebeld om het kind te verschonen. Juf Rianne vertelt: ‘Ik heb 26 kinderen in mijn klas. Als ik een kind moet helpen op de wc, dan moet ik de andere 25 kinderen alleen laten. Af en toe een ongelukje is natuurlijk normaal in de kleuterklas. Zeker als de kinderen net

op school zitten, is het spannend, hebben ze veel prikkels en vergeten ze soms naar de wc te gaan.’ Uit onderzoek blijkt dat steeds meer kinderen op hun 4e nog niet goed zindelijk zijn. Sommige leerlingen krijgen nog regelmatig een luier mee.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Plas- en poeppoli’s Ongeveer een op de vijf kinderen komt niet helemaal zindelijk op school, daarvan krijgt een deel ook hulp in het ziekenhuis om zelfstandig te leren plassen en poepen. Op de plas- en poeppoli leren ze op vaste momenten een toiletbezoek te brengen en het plas- en poepgevoel te herkennen. Goede luiers zijn volgens de artsen ook een probleem, daardoor voelen kinderen het bijna niet als ze nat zijn.

Rol ouders Ouders kunnen al rond de tweede verjaardag van een kind beginnen met een potjestraining, maar veel ouders doen dat pas bij de derde verjaardag. Kinder- en jeugdartsen en onderwijzers zien dat ouders te druk zijn met hun werk. Ze denken dat hun kleintjes vanzelf zonder luier kunnen of weten niet goed hoe ze hun kroost op de wc moeten krijgen. Basisscholen mogen kinderen weigeren als ze niet zelfstandig naar het toilet kunnen. Een ouder vroeg ooit aan juf Maria: ‘Leren jullie de kinderen dat dan niet?’ ‘Nou nee, dat doen wij dus niet’, zegt de juf. ‘Voor de kleuters zelf is het ook niet leuk dat ze nog niet zelf naar de wc kunnen. Ze worden gepest, omdat ze naar urine stinken of ze zien dat kleinere kinderen al lang zonder luier kunnen. Dat vinden ze heel vervelend.

Tips voor ouders Let vanaf het 2e jaar (als je kind nog niet zindelijk is) op de volgende zaken: • Zorg dat het kind een potje ziet als iets leuks. • Zet het potje op een gezellige plek en beloon het kind bijvoorbeeld met stickers als het erop heeft geplast of gepoept. • Zorg voor een stevig potje waar het kind goed op kan zitten. • Laat het kind op vaste tijden op het potje gaan, bijvoorbeeld na elke maaltijd en voor het slapengaan. • Laat het kind iets doen op het potje, bijvoorbeeld een boekje lezen. • Doe voor hoe een wc-bezoek gaat. • Geef het kind regelmatig te drinken. • Laat het kind het in zijn eigen tempo doen, dwingen heeft geen zin. Word niet boos als het een keertje verkeerd gaat.

a. Waar gaat dit artikel over?

b. Welke oorzaken worden er genoemd waardoor kinderen later zindelijk worden?

c. Wat vind je hiervan?

d. Op de kinderopvang is het normaal om kinderen te verschonen. Vind je dat de kleuterjuf of de onderwijsassistent van de basisschool dit ook moet doen? Leg je antwoord uit.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Opdracht 84 Zindelijk worden

Als helpende werk je in de kinderopvang. Vandaag wordt Anna door haar oma gebracht. Wanneer je hen begroet en Anna (1 jaar) overneemt, zegt oma: ‘Ze is nog niet zindelijk, hè?! Zet Anna maar gewoon op de pot. Mijn kinderen waren voor hun eerste jaar zindelijk. Ik liet ze gewoon op de pot zitten totdat er iets kwam. Soms duurde dat best lang.’

Wat vind je van deze manier van zindelijkheidstraining?

1.48 Sputum

Sputum is een ander woord voor slijm. Slijm komt voor in de luchtwegen. In de neus, mond, keel, luchtpijp, bronchiën en longen wordt doorlopend slijm aangemaakt. Vaak merk je hier niet veel van. Slijm bestaat vooral uit water met enkele mineralen. Meestal slik je het door zonder dat je het merkt.

Als je ziek bent, zoals bij een verkoudheid, produceer je veel slijm. Dit noem je sputum. Dit ziet er dan ook anders uit: de kleur is anders, het kan waterig zijn of juist taai. Artsen en verpleegkundigen kunnen veel zien aan het sputum. Bij astma is het vaak erg taai. Als er bloed bij zit, kan het ook duiden op ernstige aandoeningen, zoals een longinfarct of longkanker. Voor jou als helpende is het belangrijk dat je de veranderingen opmerkt en rapporteert. Heeft iemand sputum, noteer dan de kleur en samenstelling en geef dit door aan de leidinggevende.

Soms help je een cliënt met sputum door hem overeind in bed of in de stoel te zetten. Op deze manier kan hij beter ophoesten. Ook help je door een tissue of bakje aan te geven of vast te houden, waar het sputum in kan. Sommige cliënten krijgen speciale begeleiding voor het kwijtraken van het sputum, bijvoorbeeld fysiotherapie, medicijnen of het aanleren van juiste ademhalingstechnieken. Je vraagt altijd na bij de leidinggevende hoe jij de cliënt het best kunt helpen.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S https://www.shutterstock.com/image-photo/asian-senior-man-who-sick-2049188726

Een cliënt die rechtop zit, kan het sputum beter ophoesten.

Opdracht 85 Sputum

a. Bekijk de website. b. Lees op deze website meer over sputum. Maak een overzicht van de verschillende kleuren en uitingen en welke aandoeningen hiermee te maken kunnen hebben. Maak hier een (digitale) poster van.

1.49 Overgeven

Overgeven of braken kan verschillende oorzaken hebben. Iedereen heeft weleens een flinke buikgriep. Als je moet overgeven, voel je je meestal echt ellendig. Sommige mensen vinden het zo naar dat ze het zo lang mogelijk uitstellen. Andere willen er snel vanaf zijn en steken een vinger in de keel. Naast buikgriep kan overgeven vele andere oorzaken hebben. Bekend zijn ook het overgeven en de misselijkheid in de eerste periode van de zwangerschap. Gebruik van medicatie, drugs, alcohol, een hersenschudding of andere ernstige aandoeningen kunnen ook leiden tot overgeven.

Als je een cliënt helpt die moet overgeven, dan zorg je ervoor dat hij niet achterover ligt. Ligt hij wel achterover, dan kan het braaksel in de luchtpijp komen. Verder probeer je het braaksel zo goed en kwaad als het kan op te vangen in een bakje of een emmer. Als het lukt, begeleid je de cliënt naar het toilet.

Na het overgeven vinden veel mensen het fijn om het gezicht te wassen of even de mond te spoelen. Direct iets eten of drinken is meestal niet verstandig. De maag moet eerst tot rust komen. Water of een kopje slappe thee drinken kan wel. Begin met kleine slokjes.

Ook bij overgeven heb je een signalerende functie. Als iemand doorlopend overgeeft, kan hij snel verzwakken en uitdrogen. Als er bloed bij het braaksel zit, kan er iets ernstigs aan de hand zijn. Informeer de leidinggevende.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

https://www.shutterstock.com/image-photo/asian-woman-patient-puke-vomiting-into-1876892959

Zorg ervoor dat een cliënt niet ligt bij het overgeven en zorg voor het opvangen van het braaksel.

Opdracht 86 Observatiepunten medicijnen a. Bekijk de website. b. Welke symptomen kunnen wijzen op verkeerde medicijnen?

c. Wat moet je in dit geval doen?

1.50 Ondersteuning bij mobiliteit

Wanneer je gezond bent, is bewegen heel gewoon. Als je weleens een been of arm hebt gebroken, dan weet je hoe onhandig het dan kan zijn om je te verplaatsen of om bijvoorbeeld iets van een hoge plek te pakken. Door cliënten te helpen bij het verplaatsen kun je de zelfstandigheid bevorderen. Soms vindt een cliënt het eng om na een botbreuk of een CVA weer te gaan lopen. Door samen te oefenen bij alledaagse activiteiten kun je de cliënt helpen.

Bewegen zorgt voor een betere conditie en kan ziektes voorkomen, of kan ervoor zorgen dat een ziekte zich langzamer ontwikkelt. Probeer daarom cliënten altijd te motiveren om te bewegen, behalve als het medisch gezien niet mag.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Sommige cliënten zijn zo mobiel dat zij zichzelf kunnen verplaatsen, maar veel cliënten, vooral in de ouderenzorg, hebben hulp nodig. Als helpende bied je cliënten hulp wanneer zij naar de douche of het toilet gaan. Soms help je cliënten in en uit bed. Bij het verplaatsen van sommige cliënten is het genoeg om een arm te geven. Andere cliënten gebruiken hulpmiddelen, zoals een rollator of een rolstoel. Soms gebruik je een tillift om een cliënt uit bed te helpen. Verplaatsen cliënt met stok of kruk Als een cliënt met een stok loopt, dan loop je samen met de cliënt op deze manier: • De cliënt houdt de stok aan de kant van het goede been. De cliënt verplaatst de stok als hij het slechte been verplaatst. Op deze manier heeft hij steun van het goede been. • De cliënt verplaatst eerst de stok en het slechte been. Nu verplaatst hij het gewicht naar de stok of kruk. Daarna verplaatst hij het goede been.

Verplaatsten cliënt met twee krukken Sommige cliënten gebruiken twee krukken. Dat kan verschillende redenen hebben. In ieder geval is het niet mogelijk om met één kruk te lopen. Meestal krijgt een cliënt van een fysiotherapeut of arts een instructie voor het lopen met twee krukken. De cliënt moet zich aan deze instructie houden, omdat die gebaseerd is op de beperking die hij op dat moment heeft.

In het algemeen is dit de manier om met twee krukken te lopen: • Ga rechtop staan. • Zet de krukken voor de voeten, niet te ver, bijvoorbeeld 10 cm. • Zet je af met de krukken. • Breng het lichaam naar voren en zet het slechte been tussen de krukken. • Zet het goede been iets voor de krukken. • Verzet de krukken nu weer. • Nu kan de volgende stap genomen worden.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S https://www.shutterstock.com/image-photo/rehabilitation-concept-young-black-guy-walking-1942415053

Verplaatsen met twee krukken.

Opdracht 87 Zelfstandigheid bevorderen

Mevrouw Slotboom heeft pasgeleden een nieuwe heup gekregen. Na een paar dagen verpleging in het ziekenhuis komt ze weer thuis. De komende weken help jij mevrouw bij ADL. Wanneer je voor het eerst komt, merk je dat ze erg bang is om uit bed te komen. Ze durft niet goed op het been te gaan staan, want ze is bang dat de prothese dan zal verschuiven. Mevrouw vindt het allemaal wel goed en wil voorlopig in bed blijven.

Bedenk drie manieren om mevrouw Slotboom toch meer te laten bewegen.

1.51 Verplaatsen cliënt met een tillift

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Een tillift is een handig hulpmiddel om cliënten te verplaatsen. Sommige cliënten zijn te zwaar om in je eentje uit bed in de rolstoel te helpen. Dan gebruik je een tillift. Een passieve tillift gebruik je voor cliënten die niet zelf kunnen helpen, of dit door een beperking niet kunnen begrijpen. Dit kan bijvoorbeeld komen doordat ze vergevorderd dementerend zijn of een verstandelijke beperking hebben. Een actieve tillift gebruik je voor cliënten die zelf mee kunnen helpen en begrijpen wat de bedoeling is, bijvoorbeeld een cliënt die nog op één been kan staan. Er zijn veel verschillende tilliften, die allemaal een eigen gebruiksaanwijzing hebben. Ga je werken met zo’n hulpmiddel, zorg er dan voor dat je een goede instructie krijgt van je leidinggevende. Oefen eerst goed voordat je de tillift gebruikt.

Een passieve tillift.

Een tillift is bedoeld om een cliënt over een korte afstand te verplaatsen: vanuit de rolstoel in bed of vanuit de rolstoel in bad. Moet de cliënt over een langere afstand worden verplaatst, dan gebruik je eerst de rolstoel. Het is voor een cliënt onaangenaam om in de tillift te zitten. Zorg er dus voor dat deze zo kort mogelijk nodig is.

Een actieve tillift.

Opdracht 88 Tillift 1

a. Bekijk het filmpje. b. Bekijk het stappenplan Tillift gebruiken. c. Wat vertel je aan een cliënt voordat je hem met de tillift verplaatst?

d. Ayse is je nieuwe collega. Zij zegt dat ze al veel ervaring heeft met tilliften en ze begint de tillift direct te verplaatsen. Wat vertel je Ayse?

e. Mag je op jouw werkplek als helpende zelfstandig een tillift gebruiken? Of mag dat alleen onder begeleiding? Vraag het na als je het niet weet.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Opdracht 89 Tillift 2

a. Wanneer gebruik je een tillift?

b. Wat is het verschil tussen een actieve en een passieve tillift?

c. Kun je een tillift gebruiken om een cliënt over een lange afstand te vervoeren? Leg je antwoord uit.

Opdracht 90 Oefenen

Hebben jullie een tillift op school? Oefen hiermee met elkaar, na instructie. Bespreek hoe dit ging.

1.52 Verplaatsen cliënt in en uit de rolstoel

Sommige cliënten help je van de rolstoel in bed en van het bed in de rolstoel. Deze cliënten kunnen wel staan, maar niet of moeilijk lopen. In de rolstoel kan de cliënt zich verder verplaatsen in huis, bijvoorbeeld naar het toilet of naar de badkamer.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S https://www.shutterstock.com/image-photo/young-helpful-granddaughter-helps-her-grandmother-1707495307

Veel cliënten verplaatsen zich met een rolstoel.

Opdracht 91 Van bed in rolstoel en andersom a. Bekijk de filmpjes.

Doe deze opdracht in een groepje van drie. b. Maak samen een checklist bij de filmpjes.

c. Gebruik het stappenplan Van bed in rolstoel en andersom. d. Oefen dit stappenplan. e. Verdeel de rollen. Wie speelt de zorgverlener, wie speelt de cliënt, wie kijkt met behulp van de gemaakte checklist of het goed gaat? f. Bespreek met elkaar hoe het ging. g. Wissel van rol. h. Vul na afloop voor jezelf het feedbackschema in.

Feedbackschema

Plaatst rolstoel aan gezonde kant van cliënt naast bed. Zet de rolstoel op de rem. Voert de handelingen volgens stappenplan uit. Overlegt met cliënt / geeft aan wat hij gaat doen.

100

Feedbackschema

Controleert of de cliënt prettig ligt of zit. Evalueert met de cliënt hoe de verplaatsing is gegaan.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Tips:

Tops:

1.53 Verplaatsen cliënt zonder hulpmiddelen

Sommige cliënten hebben voldoende aan een arm die je geeft. Bij het lopen volg je het tempo van de cliënt. Bij een cliënt met een slecht en een goed been loop je zelf als helpende aan de goede kant van de cliënt.

Als de cliënt in een instelling woont, is er vaak aan de rechterkant van de gang een reling waaraan de cliënt zich kan vasthouden. Jij gaat dan aan de linkerkant van de cliënt lopen. Met je rechterarm ga je achter de rug van de cliënt langs en onder de rechteroksel door. Met je rechterhand pak je de rechteronderarm van de cliënt. Je houdt je vingers naast elkaar. Met je linkerhand houd je de linkerhand van de cliënt vast. Bespreek met de cliënt met welk been hij begint te lopen. Loop in hetzelfde tempo als de cliënt.

Helpen met lopen.

Bij het traplopen laat je de cliënt aan de kant van trapleuning lopen. Heeft iemand een goed en een slecht been, dan laat je hem eerst de traptrede nemen met het goede been. Dit doe je ook bij het aflopen van de trap. Eerst het goede been, omdat de cliënt daar dan steun aan heeft.

Opdracht 92 Verplaatsen cliënt zonder hulpmiddelen a. Wat is een eenvoudige manier om iemand te helpen met verplaatsen?

b. Wanneer je een cliënt verplaatst, aan welke kant ga je dan lopen?

101

Opdracht 93 Oefenen verplaatsen Om een cliënt goed te kunnen verplaatsen, moet je voldoende oefenen. Vorm samen met twee medestudenten een groepje.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Voorbereiding a. Lees de lesstof nog een keer door. b. Bedenk welke situaties jullie gaan oefenen. Overleg eventueel ook met jullie docent. Uitvoering

c. Oefen de stappen met elkaar. d. Oefen de manieren van een cliënt verplaatsen, zoals beschreven in de theorie en stappenplannen. Verdeel de rollen en taken: • Student 1 is de helpende. • Student 2 is de cliënt. • Student 3 observeert of de stappen goed uitgevoerd worden en geeft feedback en tips ter verbetering. e. Vul na afloop voor jezelf het feedbackschema in. Feedbackschema

Voert de handelingen uit volgens stappenplan.

Overlegt met de cliënt/ geeft aan wat hij gaat doen.

Evalueert met de cliënt hoe de verplaatsing is gegaan. Tips:

Tops:

1.54 Ergonomie

In je werk als helpende heb je vaak te maken met het verplaatsen van cliënten. Soms doe je dit met een hulpmiddel, zoals een tillift. Soms doe je dit samen met een collega. In alle gevallen is het belangrijk om dit op een goede manier te doen. Je tilt vaak meerdere keren per dag en soms til je best een lange tijd. Als je dit verkeerd doet, kun je klachten krijgen aan je rug, nek, armen en benen. Vooral je rug is een belangrijke schakel.

Tilinstructies In zorginstellingen is er gelukkig veel aandacht voor de juiste tiltechnieken. Regelmatig krijgen medewerkers tilinstructies. Deze worden gegeven door een deskundige, vaak een ergotherapeut of een fysiotherapeut. Het is belangrijk om deel te nemen aan deze trainingen. Omdat je deze training samen met je collega’s doet, kunnen jullie elkaar ook op de juiste manier aanspreken over het uitvoeren van de tilinstructies. Maak je in je werk gebruik van een tillift? Bestudeer dan goed de gebruiksaanwijzing en vraag een collega of leidinggevende om instructie. Wanneer een instelling overgaat op nieuwe tilliften, is er meestal een gezamenlijke instructie.

102

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Aandachtspunten bij het tillen Algemene aandachtspunten voor het tillen van cliënten zijn: • Til zo dicht mogelijk bij je eigen lichaam. • Til met een rechte rug. • Betrek de cliënt erbij: overleg wat hij zelf kan doen. • Kun je het zelf niet aan, vraag dan een collega om je te helpen. • Zie je dat een collega op een foute manier tilt, geef hem dan tips.

https://www.shutterstock.com/image-photo/caregiver-transferring-elderly-person-nursing-bed-2268350315

Tillen doe je altijd met een rechte rug.

Realiseer je hierbij dat wat de een makkelijk kan tillen, voor de ander te zwaar kan zijn. Het is dus altijd belangrijk om naar je eigen lichaam te luisteren. Schat je in dat je een cliënt niet kunt tillen, vraag dan om hulp. Dit is niet iets om je voor te schamen!

Heb je langere tijd last van je rug, nek, armen of benen? Ga dan naar een arts of vraag deskundig advies voor het tillen.

103

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S Samen tillen is vaak voor een cliënt ook prettiger.

Opdracht 94 Tiltechnieken

Doe deze opdracht met twee medestudenten. a. Zoek op internet naar tips over tiltechnieken. Gebruik de zoekwoorden: "tiltechnieken cliënten" of "tiltechnieken helpende". b. Maak van de tips die jullie gevonden hebben een poster. Hang de posters op in de groep en kijk welke overeenkomsten en verschillen er zijn.

Opdracht 95 Ergonomisch werken en tillen

Als helpende moet ik vaak en veel tillen. Het is daarom belangrijk dat ik dit op een goede manier doe. Wanneer ik cliënten verzorg, moet ik bukken om sokken en schoenen aan te trekken, reiken naar spullen en soms leunen cliënten op me. Ook komt het regelmatig voor dat ik iemand in bed moet verzorgen. Ik gebruik dan wel hulpmiddelen om de cliënt op een goede manier te verplaatsen, maar toch is het uiteindelijk belastend voor mijn rug. Een paar jaar geleden merkte ik dat ik na het werk vaak last van mijn rug had. Ik ben toen naar de bedrijfsarts en naar een fysiotherapeut geweest. Ook heb ik een cursus over tilinstructies gevolgd. Nu weet ik hoe ik op een goede en ergonomische manier mijn rug kan gebruiken.

Wat ik ook heb geleerd, is dat ik mijn grenzen moet bewaken. Ik denk niet meer dat ik maar even moet doorzetten als het lastig gaat. Ik schakel dan eerder de hulp van een collega in, ook al kost dit meer tijd. Ik wil graag gezond oud worden.

Doe deze opdracht met een medestudent. a. Maak samen een checklist van punten waarop je let bij ergonomisch werken. b. Een dag lang observeer je elkaar op deze punten. Werkt de andere student met een goede houding? Hoe zit hij achter zijn bureau? Schrijf deze punten op en bespreek ze met elkaar. c. Observeer elkaar een paar dagen later nog een keer. Is er verbetering?

104

1.55 Tillen in de kinderopvang

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Werk je als helpende met kleine kinderen, dan til je ook vaak. Je verschoont de kinderen, je zet ze aan tafel, legt ze in bed en tilt ze op om ze even te troosten. En dat doe je de hele dag door. Dit is ook anders dan de situatie thuis, waar je op een dag maar een of twee kinderen moet tillen. Ook in de kinderopvang zul je dus goed op je tiltechnieken moeten letten. Er vinden ook trainingen plaats voor goede tiltechnieken. Neem hieraan deel en volg de instructies op. Bedenk ook hier wat een kind zelf kan doen. Is het altijd nodig dat je het optilt? Met een klein opstapje kan een kind ook zelf op de wc gaan zitten. Of het kan een gedeelte van het aankleden best zelf doen. Jij hoeft dan minder te bukken en te tillen. In de kinderopvang zie je dat veel meubilair is aangepast. Bedjes en zitjes zijn op hoogte, zodat je zo min mogelijk hoeft te tillen.

https://www.shutterstock.com/image-photo/that-awkward-moment-when-your-mom-2377504021

In de kinderopvang moet je veel tillen.

Opdracht 96 Tillen in de kinderopvang

Zoek op internet naar meubels voor de inrichting van een kinderopvanginstelling, bijvoorbeeld: bedjes op hoogte of kinderstoelen op hoogte. Zoek afbeeldingen van de meubels.

Bespreek de afbeeldingen met je medestudenten en maak samen een (digitale) poster van de meubels.

105

1.56 Werken met verzorgingsproducten

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

In je werk als helpende krijg je dagelijks te maken met het verzorgen van cliënten. Daarnaast was je vaak je eigen handen of gebruik je handalcohol. Het kan zijn dat je gevoelig bent voor deze producten. Je handen kunnen uitdrogen of je kunt uitslag krijgen. Sommige mensen zijn allergisch voor de handschoenen in de zorg. Heb je dergelijke klachten, vraag dan gericht advies voor jouw situatie. De bedrijfsarts kan advies geven, of je doorverwijzen naar een specialist die naar jouw klachten kan kijken. Op deze manier kun je je werk toch blijven doen en blijf je gezond!

Opdracht 97 Werken met middelen

Wel of niet doen? a. Leg uit wat jij zou doen. b. Ik heb zoveel last van de handzeep dat ik mijn handen maar niet meer was.

c. Ik heb zoveel last van de handzeep dat ik nu vaker handalcohol gebruik.

d. Ik heb een allergie voor de handschoenen, ik vraag advies aan de bedrijfsarts.

1.57 Hulpmiddelen mobiliteit

De laatste jaren zijn er meer en meer hulpmiddelen bij gekomen om je voort te bewegen. Hiermee kunnen ouderen langer zelfstandig en actief zijn. Hulpmiddelen kunnen op maat afgesteld en ingesteld worden, met veel verschillende mogelijkheden.

Het oudste hulpmiddel is de wandelstok, later kwamen daar een rolstoel en een looprek bij. Hulpmiddelen zijn vaak duur. Daarom moet een cliënt zich goed laten voorlichten. In een winkel voor hulpmiddelen kun je een hulpmiddel vaak komen uitproberen. In zo’n winkel kunnen de medewerkers advies geven. Ook een deskundige, zoals een (revalidatie)arts of ergotherapeut, kan advies geven over een juist hulpmiddel. Tandemfiets en driewieler Een tandem is een fiets voor twee personen. Er zijn speciale tandems voor de begeleiding van mensen die niet zelfstandig het verkeer in kunnen, ouders van een kind met een beperking of een begeleider met een cliënt bijvoorbeeld. De cliënt zit voorop. De begeleider (of ouder) zit achterop en heeft de controle over het stuur. Er zijn verschillende varianten: een tandem waarbij beiden trappen of een variant die voorop geen trappers heeft, maar alleen voetsteunen. De tandem is dus individueel aanpasbaar.

Voor cliënten (jong en oud) die een lichamelijke en/of verstandelijke beperking hebben, is een driewieler een handig vervoermiddel. Er zijn verschillende modellen voor één persoon of voor meer personen.

106

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Bolderkar Als je werkt met cliënten die zich niet goed zelf kunnen verplaatsen, dan zijn de bolderkar en de bakfiets goede hulpmiddelen. Bolderkarren worden veel gebruikt in de kinderopvang. Als je met een groepje kleine kinderen op stap wilt, is een bolderkar erg handig. Vaak kunnen er vier tot zes kinderen in zitten. Er zijn ook elektrische bolderkarren en elektrische bakfietsen. Ook voor kinderen of volwassenen met een beperking zijn er geschikte bolderkarren.

Graag rechten aanvragen. Bron: https://www.heutink.nl/product/bolderkar-rambler-explorer-80/100_522883

Bolderkar voor de kinderopvang.

Rolstoel Er zijn veel verschillende soorten rolstoelen. Een cliënt die nog wel kan lopen, heeft een andere rolstoel nodig dan een cliënt met een beperking die helemaal afhankelijk is van een rolstoel. Een arts of ergotherapeut bespreekt met een cliënt welke mogelijkheden er zijn voor een rolstoel.

107

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/elderly-disabled-person-on-electric-wheelchair-1622087701

Een elektrische rolstoel.

Er zijn rolstoelen die de cliënt zelf kan voortbewegen, met de hand of elektrisch, en rolstoelen die door iemand anders worden geduwd. Elke rolstoel heeft zijn eigen gebruiksaanwijzing. Met een rolstoel die een cliënt binnenshuis gebruikt, zul je als helpende meer te maken hebben dan met een rolstoel die een cliënt alleen buitenshuis gebruikt. Overleg altijd met de cliënt over het gebruik. Bekijk met de leidinggevende en de cliënt zelf aan de hand van de gebruiksaanwijzing hoe de rolstoel gebruikt moet worden.

Opdracht 98 Hulpmiddelen

a. Bezoek een thuiszorgwinkel bij jou in de buurt. Vraag informatie over drie hulpmiddelen. Kijk hoe de hulpmiddelen eruitzien. • Voor wie zijn ze geschikt? • Hoe kun je er samen met de cliënt mee bewegen? • Wat zijn de kosten van het hulpmiddel? • Waar kan de cliënt terecht voor een vergoeding van het hulpmiddel? b. Maak een overzicht, fotocollage of filmpje over de drie hulpmiddelen. Presenteer dit aan elkaar in de groep.

Opdracht 99 Oefenen met een rolstoel

Doe deze opdracht met een medestudent. a. Oefen in een rolstoel, verplaats je een stukje. Bespreek met elkaar: hoe is het om dit te doen? b. Duw de rolstoel ook een stukje met iemand erin. Bespreek met elkaar: hoe is het om dit te doen?

108

1.58 Rollator

Voor mensen die minder goed ter been zijn of die problemen met het evenwicht hebben, is een rollator een handig hulpmiddel. Een rollator is een looprek met wielen eronder. Er zijn veel verschillende rollators in de handel. Sommige hebben een mandje, andere een dienblad of een soort zitje. Er is ook verschil in gewicht van de rollator. Vaak hebben rollators handremmen. Dit is alleen zinvol als de cliënt deze ook goed kan gebruiken.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Een cliënt die een rollator nodig heeft, kan zich het best goed laten voorlichten in een winkel waar hulpmiddelen verkocht worden. Vaak is er de mogelijkheid om de rollator uit te proberen. De hoogte moet goed ingesteld worden om rugklachten te voorkomen.

https://www.shutterstock.com/image-photo/beautiful-elderly-woman-on-walk-rollator-716925196

Een geschikte rollator vergroot de zelfredzaamheid van cliënten.

Opdracht 100 Gebruik hulpmiddelen

a. Welke deskundige geeft een cliënt advies over het gebruik van hulpmiddelen?

b. Verzamel op internet voorbeelden van verschillende soorten rollators. Deel en bespreek de voorbeelden met elkaar. Welke soorten zijn er en voor welke cliënten zijn ze geschikt?

109

Opdracht 101 Mobiliteit Oefen in het ondersteunen van een cliënt met hulpmiddelen. Oefen op school of in een instelling met hulpmiddelen zoals een stok, rollator en rolstoel.

Opdracht 102 Demonstratie geven

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Je hebt geoefend met de stappenplannen voor: • Disposable handschoenen aantrekken • Cliënt wassen onder de douche, in bad of bij wastafel • Cliënt wassen op bed • Kunstgebit of gebitsprothese reinigen • Nat scheren • Droog scheren • Nagelverzorging • Ademhaling opnemen • Pols tellen • Hulp bij toiletbezoek • Hulp bij po in bed • Temperatuur opnemen met de oorthermometer • Temperatuur rectaal opnemen • Handen wassen • Aan- en uitkleden cliënt • Tillift gebruiken • Van bed in rolstoel en andersom.

In overleg met je docent voer je twee protocollen of stappenplannen uit en laat je je vaardigheden zien. Je docent beoordeelt je. Voorbereiden

a. Welke twee protocollen of stappenplannen laat je zien tijdens de demonstratie? Overleg met je docent.

b. Lees de protocollen of stappenplannen door. Je kunt ook nog een keer naar de filmpjes over de onderwerpen kijken. Heb je nog vragen? Schrijf ze op. Vraag je docent om uitleg.

c. Welke spullen moet je klaarleggen voor de uitvoering?

d. Geef je demonstratie. Vraag om feedback. Vul daarna het feedbackschema in.

110

Feedbackschema

e. Heeft de spullen klaargelegd. Heeft de aandachtspunten handhygiëne, communicatie en privacy benoemd.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Voert de handelingen volgens stappenplan uit. Denkt aan handhygiëne.

Denkt aan privacy van cliënt. Overlegt met cliënt.

Voert de afrondende werkzaamheden uit, zoals registreren, opruimen en cliënt weer op de plaats zetten. Evalueert met cliënt. Tips:

Tops:

1.59 Domotica

Met domotica wordt een huis met behulp van elektronische toepassingen comfortabel gemaakt. Daarnaast kan met domotica de veiligheid voor (oudere) cliënten worden verhoogd. Voorbeelden van domotica zijn: • sensoren die ervoor zorgen dat in de nacht de route naar het toilet verlicht is • automatische instellingen voor de verwarming, de gordijnen en de verlichting • aanwezigheidscontrole bij dementerenden • alarmering wanneer er geen beweging meer is in de woning gedurende een bepaalde periode • bediening van de toegangsdeur op afstand • bediening van computer en telefoon.

Door domotica kunnen cliënten langer op een veilige manier zelfstandig functioneren in de vertrouwde omgeving.

Opdracht 103 Domotica a. Wat is domotica?

b. Hoe kan domotica oudere cliënten helpen?

c. Bekijk het filmpje d. Welke domoticatoepassingen zie je in het filmpje? Wat zijn de voordelen voor de cliënt? Voor de medewerkers? En voor de familie?

111

1.60 Persoonsgegevens

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Als helpende werk je dagelijks met cliënten. Je hebt met mensen te maken in hun meest kwetsbare omgeving, bijvoorbeeld thuis onder de douche of als ze het moeilijk hebben met een ziekte. In je werk krijg je veel privégegevens van cliënten onder ogen. Bijvoorbeeld: • Je kent de ziektes of beperkingen van een cliënt. • Je kent privégegevens van de cliënt, zoals een burgerservicenummer of een geboortedatum. • Je hebt te maken met de emoties van de cliënt. • Je ziet een cliënt in de meest kwetsbare situaties, bijvoorbeeld als hij onder de douche staat, als hij op het toilet zit of als hij ruziemaakt met zijn partner. • Je weet welke bezittingen een cliënt heeft. • Je hebt toegang tot dossiers en andere papieren die over de cliënt gaan. Dit soort informatie van een cliënt heet: persoonsgegevens. Persoonsgegevens zijn alle gegevens over een persoon. Dit zijn de: • feitelijke gegevens, zoals naam, adres, geboortedatum en burgerservicenummer (BSN) • bijzondere gegevens, zoals godsdienst, gezondheid, strafrechtelijk verleden en seksueel leven.

Opdracht 104 Persoonsgegevens a. Noem drie feitelijke gegevens van een cliënt.

b. Noem drie bijzondere gegevens van een cliënt.

1.61 Algemene verordening gegevensbescherming

Als helpende ben je een professional die met cliënten omgaat. Dit betekent dat je gebonden bent aan wetten die voorschrijven hoe je omgaat met vertrouwelijke informatie.

De Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) beschermt de privacy. In deze wet staat wat er allemaal wel en niet mag gebeuren met persoonsgegevens. Ook staat erin wat de rechten zijn van de persoon wiens gegevens worden gebruikt. De AVG regelt hoe instellingen, bedrijven en medewerkers met gegevens van cliënten moeten omgaan.

112

De belangrijkste punten uit de AVG zijn: • Instellingen zijn verplicht om goed bij te houden voor welk doel zij gegevens van een cliënt gebruiken. Dit moeten ze bijhouden in een register. • Instellingen mogen alleen gegevens verzamelen en verwerken als hier een goede reden voor is. • Instellingen mogen niet meer gegevens verzamelen dan nodig is. • Instellingen mogen gegevens niet gebruiken voor andere doelen of doorverkopen. • Instellingen moeten de cliënt laten weten dat de gegevens worden verzameld. • De gegevens mogen niet langer worden bewaard dan nodig is. • De gegevens moeten op een veilige plek worden bewaard. • Op verzoek moet een instelling kunnen laten zien welke gegevens er zijn verzameld.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

• Zonder toestemming mag je geen foto’s van cliënten op de website of op social media zetten.

Je gaat vertrouwelijk om met persoonlijke gegevens van de cliënt. Je laat deze niet zomaar op tafel liggen, waar iedereen ze kan zien.

Opdracht 105 Algemene verordening gegevensbescherming a. Waarover gaat de Algemene verordening gegevensbescherming?

b. Wat is de afkorting van de Algemene verordening gegevensbescherming?

c. Noem drie onderwerpen die de Algemene verordening gegevensbescherming regelt.

d. Hierna lees je steeds een uitspraak. Mag dit wel of niet volgens de Algemene verordening gegevensbescherming? • Een zorginstelling geeft gegevens van incontinente ouderen door aan de fabrikant van incontinentiematerialen. De ouderen krijgen allemaal een proefpakketje toegestuurd. Dit mag wel / niet. • Eén keer per jaar ruimen de medewerkers de dossiers van cliënten op. Zij kijken na of de informatie nog nodig is of niet. Overtollige informatie wordt verwijderd, papieren gaan naar de vernietiger.

Dit mag wel / niet. • Op het bord in de verschoonruimte van het kinderdagverblijf houden de medewerkers bij hoeveel plas- en poepluiers een baby heeft gehad. Dit mag wel / niet. • Een medewerker verwerkt gegevens in een digitaal dossier. Dit mag wel / niet.

113

1.62 Beroepscode en beroepsgeheim

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Helpenden in de zorg en in de kinderopvang hebben te maken met de beroepscode van hun branche. In de beroepscode staan allerlei gedragsregels voor het werk. Bijvoorbeeld dat je altijd werkt met respect voor de normen en waarden van een cliënt. Je hebt te maken met een beroepsgeheim. Dit betekent dat je vertrouwelijke informatie niet deelt met buitenstaanders. Wel deel je vertrouwelijke informatie met collega’s en personen die het wel aangaat. Wel doen: • informatie delen met het netwerk (familie) van de cliënt • informatie delen met andere professionals. Niet doen: • in de bus met een collega over een cliënt praten • dossiers over een cliënt laten slingeren.

Het is niet altijd zo duidelijk. Als je bij een echtpaar komt om hen te helpen en zij hebben een flinke ruzie, deel je deze informatie dan wel of niet met de familie van de cliënt? En: je hebt een vervelende ervaring met een cliënt, bij wie kun je op een goede manier je verhaal kwijt? Twijfel je in de praktijk over welke informatie je wel of niet kunt delen, bespreek dit dan met je leidinggevende of collega’s in een teambespreking.

Opdracht 106 Beroepscode en beroepsgeheim a. Noem twee onderwerpen die in de beroepscode staan.

b. Wat betekent het beroepsgeheim?

Opdracht 107 Werken in persoonlijke omgeving

Je collega schrijft op Facebook een bericht over een cliënt bij wie jij ook regelmatig komt.

a. Wat doe je in deze situatie?

114

Vandaag heb je een heftige situatie met een cliënt meegemaakt. Je vond deze mevrouw, die je al jaren verzorgt, op de vloer in de keuken. Zij had een beroerte gehad. Met de ambulance ging ze naar het ziekenhuis. Je merkt dat je jouw verhaal over dit voorval kwijt wilt.

b. Wat doe je in deze situatie?

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Tijdens een teamuitje vertelt een collega welke sieraden zij bij een cliënt heeft gezien.

c. Wat doe je in deze situatie?

1.63 Sociale problematiek

Problemen die door de samenleving storend of lastig worden gevonden, worden sociale problematiek genoemd. Armoede, werkloosheid, vernielingen of voortijdig van school gaan zijn voorbeelden van sociale problematiek. Ook huiselijk geweld is een vorm van sociale problematiek. Omdat je als helpende veel bij verschillende mensen over de vloer komt, kun je te maken krijgen met vormen van huiselijk geweld. Huiselijk geweld Huiselijk geweld is geweld dat gepleegd wordt door iemand uit de huiselijke kring van het slachtoffer. Slachtoffer en dader kennen elkaar dus goed. Het gaat bijvoorbeeld om partners, ex-partners, gezinsleden, familieleden en huisvrienden.

Huiselijk geweld en kindermishandeling komen voor in alle lagen van de bevolking en van jong tot oud. Het kan op veel verschillende manieren plaatsvinden. Voorbeelden zijn: • een kind dat zonder eten naar school wordt gestuurd • een kind dat seksueel mishandeld wordt • een volwassene die geslagen wordt • ouderen die financieel misbruikt worden. Huiselijk geweld en kindermishandeling zijn ernstig. In zijn eigen huis en zijn eigen omgeving hoor iemand zich veilig te voelen. Als dit niet kan, heeft dat ernstige gevolgen voor die persoon. Zo horen kinderen te kunnen vertrouwen op de onvoorwaardelijke liefde en zorg van hun ouders. Wanneer dit niet het geval is, heeft dit langdurig gevolgen voor hun vertrouwen en voor hun ontwikkeling. Huiselijk geweld kan zich op deze manieren uiten: • lichamelijk: schoppen, slaan • geestelijk: pesten, vernederen • seksueel: verkrachting, aanranding • verwaarlozing: onvoldoende verzorgen, geen eten of geen kleding geven • financieel: geld stelen.

115

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/domestic-physical-violence-abusing-scared-little-1912358809

Kindermishandeling heeft zeer ernstige gevolgen voor het kind.

Opdracht 108 Huiselijk geweld 1

a. Wat is het verschil tussen huiselijk geweld en ander geweld?

b. Kindermishandeling is verwarrend en ingrijpend voor een kind. Leg uit waarom dit zo is.

1.64 Vormen van huiselijk geweld

116

Vormen van huiselijk geweld zijn: • kindermishandeling Een kind wordt mishandeld door ouders of verzorgers. • ouderenmishandeling Een familielid, mantelzorger of professional mishandelt de oudere. • eergerelateerd geweld Geweld wordt gebruikt om de geschonden eer van de familie te herstellen, bijvoorbeeld een meisje dat mishandeld wordt omdat zij ingaat tegen een gedwongen huwelijk.

• partnergeweld Partners of ex-partners mishandelen elkaar.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Vrouwen vormen de grootste groep slachtoffers, maar ook mannen, kinderen en ouderen zijn slachtoffer. Mishandeling kan met opzet gebeuren, maar dat hoeft niet altijd. Een situatie kan zo uit de hand lopen dat deze mishandeling tot gevolg heeft. Denk bijvoorbeeld aan een ouder echtpaar van wie de man door dementie steeds moeilijker thuis te handhaven is. De vrouw, die ook op leeftijd is, weet niets anders te doen dan de man af en toe op te sluiten.

Opdracht 109 Huiselijk geweld en kindermishandeling a. Leg deze begrippen uit: • kindermishandeling • ouderenmishandeling • eergerelateerd geweld • partnergeweld.

b. Waar of niet waar? Leg je antwoord uit.

• Alleen vrouwen en kinderen worden mishandeld. Waar / Niet waar, want

• Mishandeling gebeurt altijd met opzet. Waar / Niet waar, want

• Huiselijk geweld vindt altijd thuis plaats. Waar / Niet waar, want

1.65 Signaleren van huiselijk geweld

Als jij straks werkt met cliënten, zul je soms te maken krijgen met huiselijk geweld en kindermishandeling. In je beroep sta je dicht bij mensen en zie je hen regelmatig. Daarom heb je een belangrijke functie bij het signaleren van huiselijk geweld en kindermishandeling. Een signaal is iets wat je waarneemt. Je ziet het, je hoort het of je voelt het. Een signaal is iets anders dan een interpretatie.

Voorbeeld

Een signaal is: een oudere ruikt naar urine. De interpretatie kan zijn: de oudere wordt verwaarloosd. Maar ook: de oudere woont alleen en heeft het zelf niet in de gaten.

Signalen huiselijk geweld Deze signalen kunnen wijzen op huiselijk geweld: • stil en teruggetrokken gedrag • heel druk gedrag

117

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

• schrikken van aanrakingen • verwondingen op onlogische plekken (een kind heeft door – normaal – vallen weleens een wond op zijn knie of elleboog, maar wonden of blauwe plekken midden op de rug zijn bijvoorbeeld vreemd) • een vreemd verhaal wanneer je de cliënt vraagt naar de herkomst van de wonden • onverzorgd uiterlijk, vieze kleren • ouders die negatief zijn over hun kind of schreeuwen tegen hun kind • mishandeling en verwaarlozing van een huisdier • somber en lusteloos gedrag of onderdanig gedrag naar degene die de cliënt verzorgt.

Handelen volgens protocol Als je een signaal denkt te herkennen, is het belangrijk om professioneel te handelen. Volg altijd het protocol van je instelling. Er moet zorgvuldig gehandeld worden om mensen niet onnodig te beschuldigen en zo te beschadigen. Een blauwe plek bij een kind kan komen door een mishandeling, maar ook door een valpartij. En een oudere die geld kwijt is, kan bedrogen zijn door familie, maar kan het geld ook zelf zijn kwijtgeraakt. Een signaal moet dus altijd goed onderzocht en gerapporteerd worden.

Opdracht 110 Signalen huiselijk geweld a. Bekijk het filmpje. b. Over welk soort huiselijk geweld gaat het?

c. Welke personen komen er voor in het filmpje?

d. Wat is de relatie tot elkaar?

e. Wat is er aan de hand? Wat is er gebeurd?

f. Welke signalen van huiselijk geweld zie of hoor je?

g. Wat zou jij doen in deze situatie?

h. Bekijk het filmpje. i. Over welk soort huiselijk geweld gaat het hier?

j. Welke personen komen er voor in het filmpje?

118

k. Wat is er aan de hand? Wat is er gebeurd?

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

l. Welke signalen van huiselijk geweld zie of hoor je?

m. Wat zou jij doen in deze situatie?

1.66 Veilig Thuis

Graag toestemming vragen om dit screenshot te mogen tonen. Bron: www.veiligthuis.nl. Graag de homepagina: https://veiligthuis.nl

Veilig Thuis is het advies- en meldpunt voor huiselijk geweld en kindermishandeling. Veilig Thuis is er voor iedereen: jong en oud, slachtoffers, daders en omstanders die te maken hebben met huiselijk geweld. Veilig Thuis biedt deskundige hulp en advies. Veilig Thuis is regionaal georganiseerd. Mensen die te maken hebben met huiselijk geweld kunnen bellen naar Veilig Thuis. Zij krijgen dan hulp en advies aangeboden. Ook professionals kunnen een deskundig advies krijgen.

Opdracht 111 Veilig Thuis-organisatie

a. Voor wie is Veilig Thuis er? Noem drie verschillende groepen.

b. Wat doet Veilig Thuis?

Opdracht 112 Huiselijk geweld 2

Doe deze opdracht in een groepje van drie. a. Kies een van de onderwerpen over huiselijk geweld: • kindermishandeling • partnergeweld • eergerelateerd geweld • ouderenmishandeling.

b. Verzamel informatie over het onderwerp van je groepje. Kijk op internet of neem contact op met Veilig Thuis. c. Zet voor jullie onderwerp de signalen van huiselijk geweld op een rijtje. d. Maak een checklist voor deze signalen. e. Gebruik het stappenplan Checklist maken. f. Presenteer je checklist in de groep.

Opdracht 113 Veilig Thuis a. Bekijk de website.

119

b. Zoek bij Veilig Thuis-organisaties. Wat is het adres en het telefoonnummer van Veilig Thuis bij jou in de buurt?

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

c. Wat kost het om naar Veilig Thuis te bellen?

d. Wat is een huisverbod?

e. Neemt Veilig Thuis contact met je op op je privéadres als je zelf met hen hebt gebeld? ja / nee f. Waarom kan dierenmishandeling een teken zijn van ander huiselijk geweld? Schrijf de informatie op die de website geeft.

1.67 Meldcode

Met de Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling kun je als professional reageren op signalen van dit soort geweld. Deze meldcode geldt voor de volgende beroepsgroepen: • gezondheidszorg • onderwijs • kinderopvang • maatschappelijke ondersteuning • jeugdhulp • justitie.

Als helpende werk je in een van deze sectoren. Dit betekent dat de meldcode ook geldt voor de instelling waar jij komt te werken.

120

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Stappen meldcode Iedere instelling is verplicht om een eigen meldcode te ontwikkelen. In de meldcode staan in ieder geval deze stappen: • Stap 1: in kaart brengen van signalen • Stap 2: overleggen met een collega, raadplegen van een deskundige of raadplegen van Veilig Thuis • Stap 3: gesprekken met betrokkene(n) • Stap 4: wegen van het huiselijk geweld • Stap 5: beslissen over zelf hulp organiseren of melden. De meldcode houdt niet een meldplicht in. De meldcode bepaalt dat een instelling een eigen meldcode moet hebben. De professional beslist uiteindelijk zelf of hij melding doet van het huiselijk geweld.

Opdracht 114 Meldcode a. Wat betekent de meldcode?

b. Is de meldcode verplicht?

c. Is de meldcode hetzelfde als een meldplicht?

d. Hoe heb je als helpende te maken met de meldcode?

e. Welke stappen zitten er altijd in de meldcode?

Opdracht 115 Meldcode in een instelling

a. Zoek de meldcode op van jullie school. Of gebruik een meldcode van een instelling die je kent of waar je stage loopt. Lees de meldcode met elkaar door. b. Zijn er begrippen of onderdelen van de meldcode die je niet begrijpt of niet kent?

121

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

c. Wat moet je volgens deze meldcode doen als je een vermoeden hebt van huiselijk geweld of mishandeling?

1.68 Meldcode en beroepsgeheim

Op je werk heb je te maken met de meldcode en het beroepsgeheim. Volgens de meldcode moet je op een gegeven moment melding doen van huiselijk geweld in je werk. Volgens het beroepsgeheim mag je alleen met andere instellingen gegevens uitwisselen als een cliënt dit ook zelf wil.

In de praktijk kan dit botsen. Je signaleert bijvoorbeeld dat een oudere mishandeld wordt. Je wilt dit melden bij Veilig Thuis, zodat er uiteindelijk hulp voor het gezin op gang kan komen. De cliënt wil dit zelf absoluut niet uit angst voor verdergaand geweld of uit angst om de partner kwijt te raken. In de wet is het nu zo geregeld dat je dit – natuurlijk na zorgvuldig afwegen en overleggen – wel mag melden bij Veilig Thuis, ook zonder toestemming van de betrokkenen.

Opdracht 116 Dilemma

a. Bedenk met elkaar situaties waarin zowel de meldcode als het beroepsgeheim kan spelen.

b. Wat moet je doen als je van de betrokkenen geen toestemming hebt om huiselijk geweld te melden?

Opdracht 117 Ouderenmishandeling

Je komt al enige jaren bij het oudere echtpaar Woutersen. Mevrouw Woutersen is slecht ter been, meneer is dementerend. Hij kan het soms niet uitstaan dat zijn vrouw maar in de stoel zit en niets doet. Mevrouw vindt het lastig om haar man goed te helpen bij de dementie. Zo loopt hij geregeld zomaar naar buiten en kan zij er niet achteraan.

122

Het echtpaar is al jaren gelukkig getrouwd, maar nu levert deze situatie veel spanningen op. Je vermoedt dat deze spanningen af en toe leiden tot geweld. Van de kinderen van het echtpaar hoor je op een dag dat mevrouw Woutersen vanuit de stoel haar man commandeert. Hij weet niet goed wat hij dan moet doen en geeft haar soms zomaar een klap. Je hebt erg met het stel te doen. Aan de andere kant kan het geweld echt niet door de beugel.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Wat kun je doen in deze situatie?

1.69 Project

Doe dit project in een groepje van vier studenten.

Als helpende signaleer je dagelijks allerlei gedragingen van je cliënten. In dit project maken jullie een filmpje over de zaken waar je op let tijdens de persoonlijke verzorging en ADL bij cliënten. Je wordt beoordeeld op het product dat je oplevert en op de samenwerking tijdens het project.

De opdrachtgever Jullie opdrachtgever is een manager van een zorginstelling. In de dagelijkse praktijk merkt zij dat de medewerkers hun werk goed doen. Toch blijven signalen soms liggen en wordt er te laat gereageerd. Dit komt doordat het druk is, doordat signalen niet altijd even duidelijk zijn of niet goed geregistreerd worden. De manager vraagt jullie om een filmpje te maken over signalen die een helpende in de praktijk kan tegenkomen, en wat de helpende daarmee dan moet doen.

https://www.shutterstock.com/image-photo/asian-daughter-care-assistant-servicehelpsupport-senior-1507486358

123

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

De opdracht Maak een filmpje dat de medewerkers kunnen bekijken. Verwerk deze onderwerpen in het filmpje: • signalen op het gebied van persoonlijke verzorging en ADL en veranderingen bij de cliënt • manier van signaleren • manier van registreren • wat je kunt doen na het signaleren. Producteisen Het filmpje moet voldoen aan de volgende eisen: • Het filmpje laat duidelijk zien welke signalen er zijn. • De instructies in het filmpje laten duidelijk zien waar je op moet letten en wat je moet doen. • Het filmpje is leuk om naar te kijken en niet saai. • Het filmpje moet minimaal 3 en maximaal 5 minuten duren.

Opdracht 118 Voorbereiden a. Wat is precies de opdracht?

b. Waarom heeft de opdrachtgever jullie deze opdracht gegeven?

c. Wat wil de opdrachtgever precies?

d. Wie werken er allemaal mee aan het project?

e. Welke uitdagingen voorzie je?

f. Voor een project moet er veel gebeuren. Verdeel de taken goed. Maak samen met je medestudenten een actielijst. Noteer de onderdelen in de tabel.

124

Voorbereidende actie

Wie?

Wat heb je nodig? Wanneer klaar?

Check

Wie?

Wat heb je nodig? Wanneer klaar?

Check

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Voorbereidende actie

g. Bedenk samen: • Hoe wil je dit laten zien? • Wat heb je nodig? h. Schrijf een draaiboek voor het filmpje. i. Verdeel de rollen. j. Oefen de verschillende scènes.

Opdracht 119 Uitvoeren

a. Maak het filmpje. b. Bereid je goed voor op de oplevering. Bedenk wat je aan je docent en de groep wilt laten zien en wat je wilt vertellen. Lever je werk op.

Opdracht 120 Evalueren

a. Evalueer het project aan de hand van de volgende vragen. Zet een kruisje in de tabel. 1 is onvoldoende en 5 is goed. Geef per score een korte toelichting. Vraag

Toelichting

Hoe verliep de samenwerking?

Wat vind je van het eindresultaat?

Wat vind je van je eigen bijdrage?

Hoe goed hebben jullie je kunnen houden aan de planning?

b. Geef voor de vragen waarbij je een 1 of een 2 hebt ingevuld aan waardoor dit komt, en hoe je dit een volgende keer anders zou aanpakken. Vermeld dit in je verslag.

125

Opdracht 121 Beoordeling project Beoordelingscriteria

• Het filmpje bevat inhoudelijk de volgende onderdelen: – signalen op het gebied van eet- en drinkgedrag en veranderingen bij de cliënt – manier van signaleren – manier van registreren – wat je kunt doen na het signaleren.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

a. 1.

• De instructies in het filmpje laten duidelijk zien waar je op moet letten en wat je moet doen. • Het filmpje is leuk om naar te kijken en niet saai. • Het filmpje moet minimaal drie en maximaal vijf minuten duren.

De oplevering van het ontwerp gebeurt met de totale groep.

Samenwerken: Ik vraag om hulp als ik dat nodig heb.

Samenwerken: Ik vraag anderen om hun mening over mijn werk.

Samenwerken: Ik doe mee aan werkbesprekingen.

Samenwerken: We luisteren naar elkaar.

Samenwerken: Ik luister naar de mening van een ander.

Samenwerken: Ik deel mijn kennis en ideeën met anderen.

Samenwerken: Ik draag bij aan een goede sfeer in de groep.

10. Samenwerken: We verdelen samen de taken.

11. Samenwerken: Ik houd me aan mijn afspraken.

b. Bespreek de beoordeling van dit project met je docent en/of praktijkbegeleider. Als jullie het samen eens zijn, tekenen jullie beiden voor akkoord. Naam docent en/of praktijkopleider: Handtekening:

Akkoord of gezien? Datum:

Naam student: Handtekening:

Akkoord of gezien? Datum:

126

1.70 Praktijktoets In deze praktijktoets laat je zien dat je persoonlijke zorg en ondersteuning bij ADL kunt verlenen. De toets kun je uitvoeren op school, op je stage- of op je werkplek. Je doet deze praktijktoets individueel of in een groep. Overleg met je docent waar je de toets doet.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Opdracht 122 Praktijkopdracht Werksituatie Je ondersteunt bij ADL.

Voorbereiden Bekijk de leerdoelen van dit thema. Beantwoord de vragen hierna. Overleg wanneer je deze opdracht in een groep uitvoert. Sommige dingen verzin je zelf, waarbij je rekening houdt met de situatie op school, je werk- of stageplek. Op welke werkplek ben je? Wat is je doelgroep?

Bij welke activiteiten moet je ondersteunen? Welke protocollen moet je toepassen? Welke materialen heb je nodig?

Hoe zorg je dat je methodisch werkt? Hoe zorg je dat je hygiënisch werkt?

Hoe zorg je dat je ergonomisch werkt? Moet je iets rapporteren? Zo ja, wat?

Verzamel wat je nodig hebt en bereid je werk voor. Oefen eerst. Bekijk het beoordelingsformulier van de praktijktoets. Laat jij alles zien en doe je alles wat er van je verwacht wordt? Uitvoeren Als je vindt dat je er klaar voor bent, dan voer je de praktijktoets uit.

Tips

• Gebruik de juiste materialen en middelen en let op je houding. • Ga respectvol om met de cliënt.

Terugkijken Je docent of praktijkbegeleider beoordeelt je. Met je docent en/of je praktijkbegeleider heb je een evaluatiegesprek. Gebruik daarbij het beoordelingsformulier.

Opdracht 123 Beoordeling praktijktoets a. Vul de beoordeling in.

127

Beoordelen

Je hebt basiskennis van de doelgroepen van zorg en welzijn.

Je hebt basiskennis van de dagelijkse persoonlijke verzorging van cliënten.

Je kunt rekening houden met de eigen kracht van de cliënt.

Je hebt basiskennis van aangepaste materialen en middelen.

Je hebt basiskennis van weten regelgeving en van huiselijk geweld.

Je kunt signalen van sociale problematiek en huiselijk geweld herkennen.

Je kunt lichamelijke verzorging aan cliënten geven.

Je kunt een cliënt helpen bij mobiliteit.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Beoordeel jezelf

b. Noem twee dingen waarover je tevreden bent. 1. 2.

c. Noem twee dingen die je de volgende keer anders zou willen doen. 1.

Opmerkingen van de docent of praktijkbegeleider die beoordeelt d. TIP

e. TOP

f. Bespreek de beoordeling van deze praktijktoets met je docent en/of praktijkbegeleider. Als jullie het samen eens zijn, tekenen jullie beiden voor akkoord. Naam docent en/of praktijkopleider:

128

Handtekening: Akkoord of gezien? Datum:

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Naam student: Handtekening:

Akkoord of gezien? Datum:

1.71 Terugkijken

Opdracht 124 Leerdoelen

a. Kijk naar de leerdoelen van dit thema. Beschrijf kort of je de leerdoelen bereikt hebt. Als je niet alle leerdoelen volledig bereikt hebt, geef dan aan op welke manier je dit alsnog kunt doen.

b. Vul de beoordeling in. Leerdoelen

Je hebt basiskennis van de doelgroepen van zorg en welzijn.

Je hebt basiskennis van de dagelijkse persoonlijke verzorging van cliënten.

Je kunt rekening houden met de eigen kracht van de cliënt

Je hebt basiskennis van aangepaste materialen en middelen.

Je hebt basiskennis van weten regelgeving en van huiselijk geweld.

Je kunt signalen van sociale problematiek en huiselijk geweld herkennen.

Je kunt lichamelijke verzorging aan cliënten geven.

Je kunt een cliënt helpen bij mobiliteit.

1.72 Begrippen

Aambei Een spatader bij de anus, vaak een complicatie bij verstopping. Actieve tillift Tillift voor cliënten die zelf mee kunnen werken. ADL Algemene Dagelijkse Levensverrichtingen.

Algemene verordening gegevensbescherming Wet die regelt hoe je om moet gaan met vertrouwelijke gegevens.

129

Asielzoekerscentrum Instelling waar mensen wonen terwijl hun asielaanvraag in behandeling is. Bedcomplicatie Aandoening die ontstaat door lang op bed liggen.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Beroepscode In de beroepscode staan allerlei regels die bij jouw beroep horen, zoals over het omgaan met cliënten. Beroepsgeheim Je mag geen informatie over cliënten delen met mensen die hier niets mee te maken hebben.

Bijzondere gegevens Gegevens die te maken hebben met de manier van leven, zoals godsdienst, seksuele geaardheid. Bristol Stool Chart Overzicht waarmee je kunt nagaan of een cliënt een ernstige vorm van verstopping heeft.

Buitenschoolse opvang Instelling voor kinderen die naar de basisschool gaan. Buiten de schooltijden krijgen zij hier opvang als hun ouders werken of studeren. Constipatie Niet goed kunnen poepen.

Defecatie Via de anus ontlasten van ontlasting.

Dekenboog Een dekenboog zorgt ervoor dat de benen niet met het beddengoed in aanraking komen. Doelgroep Een groep mensen met een aantal dezelfde kenmerken.

Domotica Elektronische voorzieningen om een huis comfortabel en veilig te maken. Droog scheren Scheren met een apparaat.

Feitelijke gegevens Vaststaande gegevens zoals naam en adres.

Flex Soort luier voor mensen die deze zelf niet kunnen verwisselen.

Geestelijk gezondheidszorg Instelling die cliënten met een psychische aandoening begeleidt en ondersteunt. Ggz Geestelijke gezondheidszorg.

130

HHZ Huishoudelijke zorg. Huiselijk geweld Geweld dat plaatsvindt tussen mensen die een relatie met elkaar hebben (gehad).

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Incontinentie Het niet (goed) kunnen ophouden van urine en/of ontlasting. Incontinentiematerialen Materialen die een cliënt met incontinentie kan gebruiken. Incontinentieverpleegkundige Professional die advies geeft bij incontinentie. Inlegger Strook incontinentiemateriaal.

Kinderopvang Kinderen in de leeftijd van 0 tot 12 jaar verblijven hier terwijl hun ouders werken of studeren.

Maatschappelijke opvang Instelling waar mensen tijdelijk kunnen verblijven als zij om wat voor reden dan ook geen eigen huis hebben. Meldcode Organisaties (onder andere in de zorg en kinderopvang) zijn verplicht om een protocol op te stellen voor (vermoeden van) huiselijk geweld. Meldplicht Plicht om iets te melden.

Nat scheren Scheren met water, kwast en zeep. Observeren Goed bekijken.

Obstipatie Niet goed kunnen poepen.

Ondersteek Hierin wordt urine en/of ontlasting opgevangen van een cliënt die op bed ligt. Ook wel: po. Oorthermometer Thermometer die via het oor de temperatuur meet.

Overloopdiarree Hardnekkige verstopping waar andere zachte ontlasting langs loopt.

131

Pant Broekje bij incontinentie. Passieve tillift Tillift voor cliënten die niet mee kunnen werken.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Peuterspeelzaal Instelling voor kinderen tussen 2,5 jaar en 4 jaar. Zij gaan hier een paar uur per week heen voor hun ontwikkeling.

Po Hierin wordt urine en/of ontlasting opgevangen van een cliënt die op bed ligt. Ook wel: ondersteek. Postoel Een stoel met de mogelijkheid om er een po in te doen. Wordt gebruikt naast het bed. Rectaal Via de anus.

Registreren Gedragingen opschrijven in een dossier.

Signaleren Waarnemen van gedragingen en hierop reageren.

Slip Soort luier voor mensen die deze zelf kunnen verwisselen.

Sociale problematiek Problemen die door de samenleving storend worden gevonden. Spitsvoeten Voeten die in het verlengde van het onderbeen staan.

Sputum Opgehoest slijm dat afkomstig is uit de diepere luchtwegen. Thuiszorg Ondersteuning in de thuissituatie.

Tilinstructie Instructie om te tillen op een manier waarbij je je lichaam op een juiste manier belast. Trombose Een bloedstolsel in het lichaam, vaak in het been.

Veilig Thuis Organisatie die hulp en advies biedt bij huiselijk geweld.

132

Verhoging Symptoom van het lichaam bij een (lichte of beginnende) ziekte. Lichaamstemperatuur is tussen 37,5 en 38 °C.

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

Verhoogd toilet Het toilet is hoger gemaakt, meestal door een extra bril op het toilet. Verpleeghuis Cliënten krijgen hier medische behandeling, verpleging, zorg en begeleiding. Verstopping Niet goed kunnen poepen.

Vertrouwelijke informatie Informatie over privégegevens van de cliënt.

VVT Verpleeg- en verzorgingshuiszorg en thuiszorg.

Zindelijk Kinderen houden hun urine en/of ontlasting op en gebruiken het toilet.

Zindelijkheidstraining Gericht bezig zijn met kinderen zindelijk maken.

133

INDEX M Maatschappelijke opvang ................................. 16 Meldcode ......................................................... 120 Meldplicht ........................................................ 121

O PY (Z R O IG N D HT ER BO BE O EL M D BE -E R N O TA EP AL SO R N ED D E AC R W TI IJ E) S

A Aambei ............................................................... 82 Actieve tillift ....................................................... 98 ADL ..................................................................... 10 Algemene verordening gegevensbescherming ................................ 112 Asielzoekerscentra ............................................ 16 AVG ................................................................... 112

B Bedcomplicatie ................................................. 70 Beroepscode ................................................... 114 Beroepsgeheim ............................................... 114 Bijzondere gegevens ....................................... 112 Bristol Stool Chart ............................................. 83 Buitenschoolse opvang .................................... 17 C Constipatie ........................................................ 81

D Defecatie ............................................................ 29 Dekenboog ........................................................ 70 Doelgroep .......................................................... 11 Domotica ......................................................... 111 Droog scheren ................................................... 47

F Feitelijke gegevens .......................................... 112 Flex ..................................................................... 88 G Geestelijke gezondheidszorg ........................... 15 Ggz ..................................................................... 15

H HHZ .................................................................... 13 Huiselijk geweld ................................................ 16 I Incontinentie ..................................................... 74 Incontinentiematerialen ................................... 72 Incontinentieverpleegkundige ......................... 86 Inlegger .............................................................. 88 K Kinderopvang .................................................... 17

134

N Nat scheren ....................................................... 47

O Obstipatie .......................................................... 81 Ondersteek ........................................................ 77 Oorthermometer ............................................... 57 Overloopdiarree ................................................ 82

P Pant .................................................................... 88 Passieve tillift .................................................... 98 Peuterspeelzaal ................................................ 17 Po ....................................................................... 77 Postoel ............................................................... 74 R Rectaal ............................................................... 58

S Signaleren ......................................................... 54 Slip ..................................................................... 88 Sociale problematiek ...................................... 115 Spitsvoeten ....................................................... 70 Sputum .............................................................. 93

T Thuiszorg ........................................................... 10 Tilinstructie ..................................................... 102 Trombose .......................................................... 70

V Veilig Thuis ...................................................... 119 Verhoging .......................................................... 56 Verhoogd toilet .................................................. 75 Verpleeghuis ...................................................... 10 Verstopping ....................................................... 81 Vertrouwelijke informatie ............................... 112 VVT ..................................................................... 12 Z Zindelijk ............................................................. 90 Zindelijkheidstraining ....................................... 90