66870 Sport & Recreatie profieldeel thema 2

BEGELEIDENVANDEELNEMERS

COLOFON

BoomBeroepsonderwijs

info@boomberoepsonderwijs.nl www.boomberoepsonderwijs.nl

Auteur(s):P.Tummers

Inhoudelijkeredactie:R.Piek

Titel:ProfieldeelSport&Recreatie

ISBN:978-90-372-6687-0 1edruk/1eoplage

Bronvermelding:

©2024BoomBeroepsonderwijs|Boom

BehoudensdeinofkrachtensdeAuteurswetgesteldeuitzonderingenmagnietsuitdezeuitgaveworden verveelvoudigd,opgeslagenineengeautomatiseerdgegevensbestand,ofopenbaargemaakt,inenigevormof openigewijze,hetzijelektronisch,mechanisch,doorfotokopieën,opnamenofenigeanderemanier,zonder voorafgaandeschriftelijketoestemmingvandeuitgever.Auteursrechttenaanzienvantekst-endataminingen machinelearningisnadrukkelijkvoorbehouden.

Voorzoverhetmakenvanreprografischeverveelvoudigingenuitdezeuitgaveistoegestaanopgrondvanartikel 16hAuteurswetdientmendedaarvoorwettelijkverschuldigdevergoedingentevoldoenaandeStichtingReprorecht (www.reprorecht.nl).Voorhetovernemenvaneen(ofmeerdere)gedeelte(n)uitdezeuitgaveinbijvoorbeeldeen (digitale)leeromgevingofeenreaderinhetonderwijs(opgrondvanartikel16,Auteurswet1912)kanmenzich wendentotStichtingUitgeversorganisatievoorOnderwijslicenties(Postbus3060,2130KBHoofddorp, www.stichting-uvo.nl).

Deuitgeverheefternaargestreefddeauteursrechtenteregelenvolgensdewettelijkebepalingen.Degenendie desondanksmenenzekererechtentekunnendoengelden,kunnenzichalsnogtotdeuitgeverwenden.

Doorhetgebruikvandezeuitgaveverklaartukennistehebbengenomenvanenakkoordtegaanmetdespecifieke productvoorwaardenenalgemenevoorwaardenvanBoomBeroepsonderwijs,tevindenop www.boomberoepsonderwijs.nl.

VOORWOORD

AngerensteinDienstverleningiseencompleteserieleermiddelenvoorhetkwalificatiedossierDienstverlening 2024.AngerensteinDienstverleningbestaatuitleerwerkboekjesmetschrijflijnenwaarbijelkthemaeenwerkproces omvat.

Deleerwerkboekjeswordeninsetsgebundeld:

Niveau2

Basisdelen

Niveau2

Profielen

Dienstverlening

HelpendeZorgenWelzijn(HZW)

Medewerkersportenrecreatie

HelpendeZorgenWelzijn(HZW)

Medewerkersportenrecreatie

Medewerkerfacilitairedienstverlening

HOEWERKJEMETDITTHEMA?

Ditthemabestaatuit:

• Leerdoelen

Diestaanineenkadernadeinleiding.Jezietwatjemoetkunnenenkennen.Enjezietwaaropjebeoordeeld wordttijdensdetheorie-enpraktijktoets.Aanheteindevanelkthemavindjeeenopdrachtwaarbijjeterugkijkt opdeleerdoelen.

• Themaintroductie:praktijkvoorbeeldeneneeninleidendeopdrachten. Tijdensdeintroductieinditthemamaakjeopdrachtenbijdeleerdoelen,depraktijkvoorbeeldenenbijde inleidendeopdrachtenaandehandvaneenfilmpje.Depraktijkvoorbeeldenbestaanmeestaluiteensituatie waarjetegenaankanlopenindeberoepspraktijk.Hetzelfdegeldtvoordeinleidendeopdrachten.

• Vakkennis,opdrachtenenhetproject

Wanneerjedevakkennisleertendeopdrachtendoet,leerjeoverdeberoepspraktijkenoefentermee.Ieder themawordtafgeslotenmeteengroteopdracht:hetproject.Eenaantalopdrachtenkanineenportfolio opgenomenworden,tenminstealsermeteenportfoliogewerktwordt.

Dieopdrachtenherkenjeaan:

• Praktijktoets,oefentoetseneindtoets

Opdrachtenwaarmeejeactiefaanhetwerkmoet herkenjeaan:

Aanheteindevanelkthemavindjeeenpraktijktoets,eenoefentoetseneeneindtoets.Wanneerenwaarje dezetoetsenaflegt,overlegjemetdedocent.

• Digitaleleeromgeving

Indedigitaleleeromgevingvindjeallerleilesmateriaal,zoalsfilmpjesentoetsen.Voordatjededigitale leeromgevingkuntgebruiken,moetjejelicentieactiveren:

– Overlegmetjedocentwelktypeaccountjegebruikt.

– Ganaarwww.boomberoepsonderwijs.nl/licentie.

– Bekijkdeinstructiefilmofleeshetstappenplan.

– Volgdestappen.

– Daarnakunjeaandeslag!

Daarnakunjeaandeslag!Opdrachtenwaarbijjededigitale leeromgevingnodighebtherkenjeaan:

Thema2 Begeleidenvandeelnemers

2.1 Inleiding

Wesportenenrecreërennietalleenvooronsplezierenvooronzeontspanning.Doorsportenrecreatiekomen mensenmetelkaarincontact.Ookkunjemetsportieveenrecreatieveactiviteitendegezondheidofsportprestaties verbeteren.

Alsmedewerkersportenrecreatiehebjetemakenmetmensen.Dezemensen,jesportersofgasten,kunnen nogalvanelkaarverschillen.Wanneerjijmetdezemensenalsgroepofindividuomgaat,zuljijjemoetenaanpassen. Jewilttenslottedatelkesporterofgasthetnaarzijnzinheeft.

Eenandereverwachting

ManuenGillermowerkenalsmedewerkerinhetteamSportenRecreatievaneengrootvakantieparkinGelderland. Zehebbensamenmethetteameenprachtigprogrammasamengesteld.CoördinatorDédézaldegastentoespreken inhetontvangstcentrum.Daarnazullendegasteninachtteamswordenbegeleidnaardeverschillendeactiviteiten.

ManuenGillermohebbenhunbestgedaaneenzouitdagendmogelijkprogrammasamentestellen.Metonder andereeenhindernisparcourswaarbijdehindernissendoorsamenwerkenmoetenwordengenomen.Endemeest spectaculaireactiviteitisabseilenvaneentorenvantwintigmeterhoog!

WanneerdegastenbinnenkomenindegroteontvangstruimtekijkenManuenGillermoelkaarmeteenverschrikte blikaan.Deeerstediebinnenkomt,iseenjongetjedatwordtvoortgeduwdineenrolstoeldoorzijnvaderennaast hemlooptzijnmoeder.Detweedeiseenmeisjemethaarbeneninbeugelsenzijlooptmetkrukken.Haarouders lopennaasthaar.Deanderegastenblijkenookallemaalouderstezijnmeteenkindmeteenlichamelijkebeperking.

ManuenGillermohaddengeenideevandegroepmensenvoorwiezijdeactiviteitorganiseerden.Zijgingenervan uitdathetgezinnenwarenmetkinderen,maarhebbengeenrekeninggehoudenmetlichamelijkebeperkingen. Alszijdithaddengeweten,haddenzijnatuurlijkeenprogrammabedachtdatwélaansluitopwatvoordezegroep gastenmogelijkis.

De(groep)sportersofgastendiejebegeleidtofontvangt,isbepalendvoorwatjemetzegaatdoenenhoejehen begeleidt.Wenoemenzo'ngroepsportersofgastenookweldedoelgroep.Jezultalsmedewerkersporten recreatiedekeuzevanjeactiviteitenenjebegeleidingmoetenaanpassenaanjedoelgroep.Daarvoorhebje natuurlijkwelenigekennisnodigvanhetbegeleidenvandeverschillendedoelgroependiejijindepraktijkkunt tegenkomen.Hiergaatditthemaover..

Leerdoelen

1. Jehebtbasiskennisvandoelgroepeninrelatietotsportieveenrecreatieveactiviteiten.

2. Jehebtbasiskennisvanhetmenselijklichaam,trainenenpresteren,gezondheid,voedingenhygiënein relatietotsportieveenrecreatieveactiviteiten.

3. Jehebtbasiskennisvangroepsprocessenenherkentsignalenvanmogelijkesocialeproblematieken.

4. Jebereidtjeeigenbegeleidingswerkzaamhedenvoorenvoertzeeffectiefenefficiëntuit.

5. Jekuntdewensenvansportersengasteninventariserenenjewerktklantvriendelijk,bentgastvrijenstelt jeservicegerichtopnaarsportersengasten.

6. Jebewaaktdevoortgangvandeactiviteiten,desfeerentevredenheiddoorsporters,gastenengroepen gerichtteobserverenenfeedbacktevragen.Zonodigneemjepassendemaatregelen.

7. Jestemtjecommunicatieengedragopsportersengastenafenbetrekthenactiefbijdesportieveen recreatieveactiviteiten.

8. Jebeschiktoverbasalepedagogischevaardighedenenbegeleidtsportersengastenenthousiast,duidelijk endeskundig.Zonodigpasjejebegeleidingaan.

9. Jekunteeneenvoudiggesprekvoerenofinstructie/informatiegevenineenmodernevreemdetaal.

10. Jewerktvolgensgeldenderegels,richtlijnen,proceduresenafsprakenvandeorganisatieenschakeltzo nodighulpinbijvragen,problemenofbijzonderhedenenrapporteerttijdigenduidelijkoverdewerkuitvoering enaandachtspunten.

Opdracht1 Voorbereiden

Bekijkdeleerdoelenhierboven.Jezietwatjemoetkunnenenkennenomsportersengastentebegeleiden.En jezietwaaropjebeoordeeldwordttijdensdetheorie-enpraktijktoets.

a. Welkleerdoellijktjouuitdagend?Waarom?

b. Waarziejetegenop?Leguitwaarom.

c. Welkeervaringhebjealmetdezeleerdoelen?

d. Geefvanminimaalvijfleerdoeleneenvoorbeeldvaneensituatiewaarinjedezetegenkomtinjewerkals medewerkersportenrecreatie.

Opdracht2 PraktijkvoorbeeldBuitenspelen

Samenbuitenspelenhelptommeertebewegen

Kinderenspelenbuitenactieverdanbinnen.Enzebewegenbuitenmeeralszesamenspelenmetanderekinderen. DitisdeconclusievaneenBritsonderzoek.Veelbewegenhelpteenkindeengezondgewichttehouden.Lekker buitenspelendus,metbroertjes,zusjes,vriendjesenbuurtgenootjes.

Lekker buiten spelen is gezond.

Elkedagheefteenkindminimaaleenuurbewegingnodig.Omaandatuurtekomen,helpthetvolgenshet onderzoekalskinderensamenbuitenspelen.Voetballen,honkballen,rennen,klimmen,fietsen,skateboarden, skeeleren,steppen allesteltmee.

Hetonderzoekbeveeltaanomvriendengroepenindebuurttestimuleren,zodathetmakkelijkerwordtomsamen naschooltijdbuitentespelen.Organiseerbijvoorbeeldeenbeweegactiviteitindestraatofbuurt:een voetbaltoernooi,trefbal,apenkooienenzovoort.Jekuntookinspiratiehalenuitactieveenleerzamespellenvoor kinderen,zoals‘Gaanmetdiebanaan’,‘Tuinboon-tikkie’,‘Vangjeontbijt’en‘Tussendoor-trefbal’.

Bijgezondbewegenhoortgezondevoeding.Tijdensdepauzeentussenhetspelendoorisgroenteenfruitheel geschikt.Denkaanaardbeien,eenschijfmeloen,stukjesappel,druiven,worteltjesensnoeptomaatjes.Voorde echtetrekkunjehetbesteenbelegdeboterhamofkrentenbolgeven.Datisbeterdanbijvoorbeeldeenenergiereep ofeenpakjekoekjes,omdatdaarrelatiefveelcalorieënenvaakweiniggoedevoedingsstoffeninzitten.Geefals drinkengewoonwater.

Bron: Voedingscentrum

a. Bespreekdewoordendiejenietbegrijptofzoekzeop.

b. Waaromdenkjedatditpraktijkvoorbeeldbijditthemagekozenis?

Vragenoverhetpraktijkvoorbeeld:

c. Watisderelatietussengezondheid,voedingenbeweging?

d. Hoekunjealsmedewerkersportenbewegenhelpendegezondheid,hetvoedingspatroonendehoeveelheid bewegingteverbeteren?

e. Vergelijkdeadviezenvoordepauzemaaltijduithetpraktijkvoorbeeldmetjullieeigenmaaltijden.

f. Watvindjevandeadviezen?

g. Welkemaaltijdheeftjevoorkeurenwaarom?

h. Watleerjevanditpraktijkvoorbeeld?

i. Watwiljevanhetthema"Begeleidenvandeelnemers"leren?

Opdracht3 PraktijkvoorbeeldRijwieltoertocht

Eenrijwieltoertocht

Sindsjaarendagorganiseert schaatsverenigingSITS(SchaatsenIs TopSport)indemaandseptembereen rijwieltoertochtmetafstandenvan45,75, 100en150kilometer.Dewielertochtkent meerderecategorieën:

• toertocht

• mountainbiketocht

• recreatietocht.

Oorspronkelijkwasdezeritbedoeldals zomersesportactievoorclubleden,maardit isdelaatstejarenuitgegroeidtoteen evenementvanformaat.Uitdeverre omstrekenkomenwielrennersenschaatsers opditevenementafomhunconditietetestenenersportiefevenflinktegenaantegaan.Startenfinishvinden plaatsopvakantieparkDeSchaapskooi,vanwegederuimeparkeergelegenheidendouchegelegenheid.

Een mountainbiketocht.

VasteenseizoengastenvanDeSchaapskooigaansteedsvakermeedoen.Totpleziervanvelen,maarooktotlast ensomsverdrietvandeorganisatie.Hetzijnvaakongeoefendewielrennersenmountainbikers.Ennog zorgwekkender:ongetraind.DeEHBO'ershaddenerhetafgelopenjaarhunhandenaanvol.Meerderemalenis iemandnaarhetziekenhuisvervoerd.Ofwelmetverwondingen,ofwelmetuitputtingsverschijnselen,enzelfseen keeriemandmeteenhartinfarct.

DelaatstekeerwasvoorSITSdemaatvol.Insamenwerkingmethetrecreatieteamgaatdeverenigingdaarom voortaaniederjaarindemaandenjulienaugustuseentraininggeven,speciaalvoorongeoefendeenongetrainde deelnemendegasten.Eentraininggerichtopconditieenopvaardigheid.Hetrecreatieteamzorgtvoorde faciliteiten,voortrainingsschema’senvooradviezenenvoorbeeldenvangeschiktefietskleding.Coachesvan SITSverzorgendeinhoudvandetrainingenengevenadviezenovergezondevoeding.

Werksamenmeteenmedestudentaandevolgendevragen.

a. Bespreekdewoordendiejenietbegrijptofzoekzeop.

b. Waaromdenkjedatditpraktijkvoorbeeldbijditthemagekozenis?

c. Watzijndeverschillentussendegenoemdecategorieën:toertocht-mountainbiketocht–recreatietocht?

d. Aanwelkecategorievandewielertochtkunjealsongeoefendfietserbeternietmeedoen?Waaromniet?

e. Stel:jebentmedewerkersportenrecreatieeneengastschrijftzichbijjouinvoordewielertocht.Jeweetdat degastongetraindisenlongproblemenheeft.Hijvraagtjouwadvies.Welketochtkanhijhetbestfietsen? Welkeafstandzoujehemaanraden?Waaromgeefjeditadvies?

f. Waaromzaldeschaatscluberopstaanvoedingsadviezentegeven?

g. Watzoujealsmedewerkersportenrecreatiezelfmoetenwetenovertrainingsschema’sengoedevoeding?

h. Geefvoorbeeldenvangeschiktekledingvoordewielertochtbijdevolgendeweersvoorspellingen:

zonnigweereneentemperatuurvan26graden regenachtigweereneentemperatuurvan19graden

i. Aanwiejekunjefietskledingadviesvragenalsjehetzelfnietzogoedweet?

j. Steldatjemeezoudoenaandetrainingen.Hoebereidjejedaaropvoorenwathebjedaarvoornodig?

k. Waaromishetslimdatdeschaatsclubdeinhoudvandetrainingverzorgt?

l. Bespreekjeantwoordenopvoorgaandevragenmetjemedestudentenverwerkdefeedbackdiejekrijgt.

m. Werknusamenmetjemedestudentdevolgendevragenuit:

• Steleenplanopvoordetrainingvoordewielertocht.Jeverwachtdatminstens60gastengaandeelnemen. Daarzittenkinderenbij,jeugdindeleeftijdvan14-18jaarenouderenbovende50jaar.

• Bespreeksamen:

– eenplanvoordeconditietraining

– eenonderverdelingvangastenoververschillendegroepen

– kledingadviezenvoorverschillendeweertypen.

n. Bespreekderesultatenmeteenanderegroep.

• Vergelijkdeuitgewerkteideeënmetelkaar.Hebjezakenoverhethoofdgezien?Iseenideevandeander beterofduidelijker?

• Voegalshetnodigisdeplannensamentoteengoeddoordacht,uitgewerktvoorstel.

o. Watleerjevanditpraktijkvoorbeeld?

Opdracht4 Goedevoornemens

a. Bekijkhetfilmpje.

Filmpje-Goedevoornemens

b. Waarommakenveelmensenineennieuwjaargoedevoornemensovergezondheid,voedingenbeweging?

c. Waaromishetvooreenmedewerkersportenrecreatiebelangrijkomkennistehebbenovergezondheid, voedingenbeweging?

d. Welketipskunjesportersofgastengevenoverhetrealiserenvanhungoedevoornemens?

e. Bespreekjeantwoordenmeteenmedestudent.

Opdracht5 Indeberoepspraktijk

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmeteenmedestudent.

a. Bekijkdefilmpjes.

Filmpje-BegeleidenSportactiviteitbasisonderwijs

Filmpje-Outdoorbedrijf

Filmpje-Watersportcamping

Beperkjebijhetgevenvanantwoordenopdeeerstetweevragennietalleentotdeinformatiediejeindefilmpjes hoortenziet.

b. Welkegroepenmensenkomjeindesport-enrecreatiesectortegen?

c. Welkeactiviteitenwordenallemaalbegeleid?

d. Vindenjulliedatergoedwordtbegeleidenwaaromvindenjulliedat?

e. Welkeverschillenzienjullieinmanierenvanbegeleiden?

f. Opwelkemomentenziejedaterbegeleidwordt?Waaromwordterjuistdanbegeleid?

g. Welkehulpmiddelenwordengebruiktbijhetbegeleiden?

h. Welkadvieshebbenjullievoordebegeleiding?

i. LeesdevragenhiernaenbekijkhetfilmpjeBegeleidenSportactiviteitbasisonderwijs(nogmaals)aandachtig.

j. Stel:julliegaandezelfdeactiviteitenbegeleidenvooreengroepouderen.

Hoezoudenjullieditaanpakken?

2.2 Demedewerkersportenrecreatiealsbegeleidervansporters engasten

Alsmedewerkersportenrecreatiebegeleidjesportersengasten.Jegaatgraagmetmensenom,bentgastvrijen jevindthetleukomsportersengastenopeenplezierigeenveiligemanierbezigtehoudenenenthousiastte krijgen.

Jekrijgtmetveelverschillendesportersengastentemaken.Zekunnenverschilleninleeftijd,interesse,maar ookinmogelijkhedenomaansportieveenrecreatieveactiviteitendeeltenemen.Vanjouwordtverwachtdatje aldieverschillendesportersengastengoedbegeleidt.

Begeleidenhoudtheelveelin;jekuntmenseninveelverschillendesituatiesbegeleiden.Waarhebbenwehet danover?Begeleidengaatoveralleswatjealsmedewerkersportenrecreatiedoetomjesportersofgastente ondersteunenbijwaarzijmeebezigzijn.

Voorafgaandaandeactiviteitdenkjenaoverdegroepdiejegaatbegeleidenenwatjeallemaalmoetdoenom jesportersofgastentebegeleiden.Zijnhetsportersdiedeelnemenaansportieveactiviteitenofzijnhetgasten diedeelnemenaanrecreatieveactiviteiten?Tijdenshetbegeleidenobserveerje.Doejehetgoedenisdesfeer goed?Bereikjewatjehadvoorbereid?Hoemoetofkanhetanders?

Jekuntopheelveelmanierenbegeleiden.Erisnietéénbegeleidingsmethodedebeste.Jemaniervanbegeleiden isonderandereafhankelijkvandesoortactiviteit.Eenrecreatieveactiviteitbegeleidjevaakopeen‘losseenvrije' manier,terwijleensportermeersturingvanjounodigheeftomietsaanteleren.

Begeleiden van sporters of gasten.

Opdracht6 Sportersofgastenbegeleiden

a. Beschrijfwatjeallemaalmoetdoenalsjesportersofgastenbegeleidt.

b. Geefvijfvoorbeeldenwaaruitblijktdatjij(ofiemandanders)sportersofgastenhebtbegeleid.

Elkesituatieisanders

Iederesituatieisanders.Gaaltijduitvandesituatiezoalsjedieopdatmomentaantreftenhouddaarmetje begeleidingrekeningmee.Ditheet‘situationeelbegeleiden'.Jepastjebegeleidingaandesituatieaan.Alsde situatieverandert,verandertdebegeleidingmee.Netzoalseenkameleon.

De medewerker sport en recreatie: een soort kameleon.

Bijsituationeelbegeleidenzijnvieronderdelenbelangrijkomalsmedewerkersportenrecreatierekeningmee tehouden:

• debegeleider(jijzelf)

• desporterofgast

• degroep

• deomstandigheden.

Debegeleider

Iederebegeleiderisandersenbegeleidteengroepopeenanderemanier.Hethangtafvanhoejeerinstaat.In welkestemmingjebent,ofjemoebentofjuistfit.Alsjeeenhardloopgroepbegeleidt,ishetwelhandigdatje conditiegoedis.Engoedkunnenluisterenisbijsommigeactiviteitenheelbelangrijk,maarbijandereweerminder nodig.Vindjijdatjesportersofgastenpreciesmoetendoenwatjijzegtofkunnenzezelfeenenanderbepalen? Watweetjijoverdeactiviteitendiejebegeleidt?

Desporterofgast

Geentweesportersofgastenzijnhetzelfde.Jehebttemakenmetverschilinleeftijd,sport-enrecreatie-ervaring, doelstellingenideeënvanjesportersofgasten.Deenesporterisheelsportiefenwilfitterwordenendeandere iswatouderenwilgewoongezelligbezigzijneneenleukspelspelen.Elkesporterofgastvraagteenandere maniervanbegeleidenenkrijgtdezeookvanjou.

Degroep

Elkegroepheeftweereenanderesamenstelling.Somsbestaatdegroepuitmeermannendanvrouwenoferzijn heelveelverschillendeleeftijdenineengroep.Mensenkennenelkaarofjuistniet.Erkanookiemandmeteen beperkingbijeengroepzijn.Somshebbenallesportersofgastendezelfdeinteresse,maarhetkomtookvoordat iedereenmeteenanderideenaarjouwactiviteitkomt.

Hoemeerverschillenerineengroepzijn,hoegroterdeuitdagingomdezegroeptebegeleiden.Iederegroep vraagteenbepaaldehoudingenspecifiekevaardighedenvanjoualsbegeleider.Enuiteraardpasjejouw begeleidingaanelkesituatieaan.

Deomstandigheden

Erzijnookomstandighedendieervoorzorgendatdesituatieverandert.Eenaantalvoorbeelden:Hetweeriseen veranderlijkefactor.Hetkanergwarmzijnofregenen.Jedachtdatjebinnengingbegeleiden,maarjemoetnaar buiten.Deruimtevoorjeactiviteitisveelkleinerdanjehadverwacht.Jehebtnietallematerialendiejeeigenlijk nodighebt.Jeleidinggevendevraagtjeeenheelandereactiviteittedoendanjehebtvoorbereid.

Rekening houden met omstandigheden.

Jijbereidtjevoorafvooropomstandighedendiekunnenveranderen,maarooktijdenshetbegeleidenkunnen dingenveranderen:

• Hetweerverandertineens.

• Bijdeinstuifblijvenerkinderenbinnenkomen.

• Erkomteenanderegroepinderuimtewaarjijjeactiviteitbegeleidt.Wateenherrie!

• Eenvandesportersofgastenkrijgteenblessure.

• Onderwegnaardeaccommodatieblijktdatdegroepeigenlijkietsanderswildoendanjijhebtvoorbereid.

Ditzijnallemaaldingenwaardemedewerkersportenrecreatieeenoplossingvoormoetvinden.Kortom,jemoet flexibelzijnenopdeveranderdesituatieinspelen.Jemoetookkunnenimproviseren.Datbetekentdatjegoed moetnadenkenenslimmoetreageren.Hoebeterjevoorbereidbent,hoebeterjekuntimproviseren.

Opdracht7

Situationeelbegeleiden

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmetdriemedestudenten.

a. Zetdevieronderdelenvansituationeelbegeleidenopvierflip-overvellen.Elkemedestudentneemteenvan devierflap-overvellen.

b. Zetopdeflip-overswaarjebijditonderdeelbijhetbegeleidenoplet.Watvindjebelangrijkofwelketipskun jegeven?

c. Bespreekdevieronderdelenmetjemedestudentenenvulelkaaraan.

d. Legalleflap-overvellenbijelkaarenbespreekdezemeteenanderegroepofmetjegroep.

e. Komnusamentoteentop3vanbelangrijkeaandachtspuntenoftipsperonderdeel.

Onderdeel1:

Onderdeel2:

Onderdeel3:

Onderdeel4:

Elkesporterofgastisanders

Geentweesportersofgastenzijnhetzelfde.Daardooriselkebeginsituatieanders.Omerachtertekomenhoe verschillendjesportersofgastenzijn,zijndeantwoordenopdevolgendevragenbelangrijk:

• Hoeveelweetjesporterofgastalvandeactiviteit?

• Watbegrijptjesporterofgast?

• Welkevaardighedenbeheerstjesporterofgast?

• Heeftjesporterofgastzinindeactiviteit?

• Waaromwiljesporterofgastietswelofjuistniet?

• Welkemaniervanbegeleidingpasthetbeste?

Verschillende gasten.

Bijdevoorgaandevragenherkenjedriebegeleidingsfactoren:kennis,vaardighedenenhouding.Hetgaatom vragenals:Watweetdesporterofgast(kennis)?Watkandesporterofgast(vaardigheden)?Watwildesporter ofgast(houding)?Alsjeditweet,kunjijjeactiviteitgoedengerichtvoorbereidenenkunjeefficiënteneffectief begeleiden.Zozorgjeervoordatdeactiviteitenveilig,plezierig,actiefendoelgerichtzijn.

Gevolgen

Nietgoednadenkenoverjebegeleidingkannaregevolgenhebben:

• ongelukkenofblessures

• tijdverlies

• weinig,ongewenstofgeenresultaat

• weinigintensiteit,veelgastenstaanstil

• onrust,gastengaananderedingendoen

• onzekerheidbijjoualsbegeleider

• weinigofgeenpleziervoorjegastenenvoorjezelf

• ontevredenheidbijjezelf

• teweinigontwikkelingbijjezelf.

Dergelijkegevolgenwiljealsmedewerkersportenrecreatievoorkomen.

Opdracht8 Beginsituatie

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmettweeofdriemedestudenten.

a. Welkevragensteljeomerachtertekomenhoeverschillendjesportersofgastenzijn?

b. Kieseengroepsportersofgastenenbeschrijfdegroepdoordeopgesomdevragentebeantwoorden.

Elkebegeleiderisanders

Alsmedewerkersportenrecreatiewerkjemetmensen.Enzoalsjeweetisiedermensanders.Elkegroepisanders enelkebegeleiderisanders.Jijdoetdingenweernetopeenanderemanierdanjecollega.Jebegeleidtelke activiteitopeenmanierdiebijjoumaarookbijdegroeppast.Datkandusperkeerverschillen.Jecollegasport enrecreatiebegeleidtdezelfdegroepweeropzijnmanier.

Erzijndriefactorendiejemaniervanbegeleidenbepalen:

Drie begeleidingsfactoren.

Kennis

Watweetjevandeactiviteit?Hebjeinzichtinhetspeldatwordtgespeeld?Kenensnapjede(spel)regels?Ken jijjesportersofgasten?

Jijkentensnaptdespelregelsendetechniekenvanslagbalenkuntduseenspelslagbalbegeleiden.Jekunt sportersofgastentechniekenaanleren,wantjehebtdetechniekenzelfookeindeloosgezienengeoefend.

Kennisisduswatjeweetofhebtgeleerd.Ditkantheoretischeofpraktischekenniszijn.Kenniskrijgjevooraldoor interesseinveeldingentehebben.Jekuntkennisopdoenuiteenboekofdoorgewoonietstedoen.Jebegrijpt wathetisomtebegeleidendoorhetvaaktedoen,wantzodoejekennisenervaringop.

Kennisiseigenlijkookeenvaardigheid:cognitievevaardigheden Hetgaatdanomhetvermogenvanjehersenen omteleren,teonthoudenenkennisuittewisselen.Cognitievevaardighedenhebbentemakenmetdenken.Wat weetje,waarhebjeverstandvan?

Vaardigheden

Eenvaardigheidishetuitvoerenvanwatjeweet.Jebrengtjouwkennisindepraktijk.Vaardighedenkunjeleren. Jekuntzeontwikkelendoorherhaaldelijkteoefenen,zodathetroutinewordt.Voordemedewerkersporten recreatieishetbelangrijkomtweesoortenvaardighedenteontwikkelen:

1. socialevaardigheden

Iemanddiesociaalvaardigis,kangoedmetmensenomgaan.Ofjeovergoedesocialevaardighedenbeschikt, kunjezienaanhetsocialegedragdatjelaatzien.Hierbijkunjedenkenaansamenwerken,metelkaarpraten ofkunnenlachenmetelkaar.

2. vakspecifiekevaardigheden

Ditzijnvaardighedendietemakenhebbenmetjouwvak.Dezevaardighedengaanoverwelkevakkennisen welkevakvaardighedenjehebt.Watweetjevansport,bewegenenrecreatieenwathebjenodigomjeberoep uitteoefenen?Welkesport-enspelvaardighedenhebjeenwatisjespecialisme?

Ben je vaardig genoeg?

Houding

Eenanderwoordvoorhoudingisattitude Jehoudingofattitudeishoejijtegenoveriemandofietsstaat.Hoe kijkjeaantegendewereldomjeheen?Watzijnbijvoorbeeldjouwnormenenwaardenenwaaromdoejeiets opjouwmanier?

Voorbeeldenvanhoudingenofattitudes

• initiatiefnemen

• klantgerichtzijn

• doorzettingsvermogenhebben

• flexibelzijn

• kunnensamenwerken

• kunnenbeslissen.

Kennis,socialeenvakspecifiekevaardighedenenhoudingstaannietopzich,zehebbenaltijdinvloedopelkaar. Ditkanpositiefennegatiefzijn.Leerjeiets(zodatjemeerkenniskrijgt),danvoeljijjevaakzekerder(jehouding).

Andersom:oefenjijjevaardigheidnooit,danleerjeminder,waardoorjejeminderzekervoelt.

Opdracht9 Uniek

Zoalsjeweet,iedermensisanders.Daardoorbegeleidjeelkeactiviteitandersdaneenander.Immers,iedere medewerkersportenrecreatieiseenandermens.Erzijndriefactorendiejemaniervanbegeleidenbepalen: kennis,vaardighedenenhouding.

a. Beschrijfdedriefactorendiejemaniervanbegeleidenbepalen:kennis,vaardighedenenhouding.

Kennis

Vaardigheden

Houding

b. Welkevandefactorenisbijjouhetbestontwikkeld?Legdituit.

c. Vergelijkjeantwoordmetdievanjemedestudenten.

Zijnerheelveelverschillenbijjemedestudenten?Ja/Nee

d. Hoekomtdit?

Opdracht10 Sociaalgedrag

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmeteenmedestudent.

Jehebteengrootvelpapier,eenstapeltijdschriften,eenschaarenlijmnodig.Jemaaktsamenmetjemedestudent eencollageoversociaalgedrag.

a. Maakeenlijstjemetwoordendiepassenbijgoedsociaalgedrag.

b. Probeermetplaatjesentekstuittebeeldenwatjulliegoedsociaalgedragvinden.Plakdeplaatjesenteksten opeengrootvelpapier.

c. Presenteerjecollageaandegroepenbeantwoorddevragenvandegroep.Watwarendereacties?Vindjehet nodigomaanpassingenaanjecollagetemaken?

d. Maakeenfotovanjulliecollage.

Uitdrukkingsvaardigheden

Bij‘houding’isletterlijkjehoudingbelangrijk.Hoestajevoordegroepenwatstraaljeuit?Ziejeerzelfverzekerd uit?Isjekledinginorde?Jehoudingiszeerbepalendbijhetbegeleidenvansportersofgasten.Waaromluister jenaardeenebegeleiderdirectenwiljeookmeteenluisteren?Ditheeftvooralmetzijnhoudingtemaken. Houdingiseenheelbelangrijkmiddelomjeuittedrukken.Wenoemenditookwel‘lichaamstaal'.

Wat straal je uit?

Lichaamstaaliseenonderdeelvanjeuitdrukkingsvaardigheden.Alsmedewerkersportenrecreatiewiljelaten ziendatjijdebegeleiderbent.Datdrukjeopallerleimanierenuit.Uitdrukkingsvaardighedenzijn:

• uiterlijkenkleding

• taalgebruik

• stemgebruik

• lichaamstaalengezichtsuitdrukking

• oogcontact.

Uiterlijkenkleding

Steljevoor:jegaateengroepbuitensportersbijhetmountainbikenbegeleidenendoetdaarbijjenettekleren aan.Datpasthelemaalnietbijdeactiviteit.Jekomtzozelfseenbeetjeongeloofwaardigover.Benjijnoude professionelemedewerkersportenrecreatie?Jekledingmoetpassenbijdeactiviteitdiejebegeleidt.

Natuurlijkzorgjeerookvoordatjeerverzorgduitziet.Jebenttenslotteeenvoorbeeldvoorjesportersofgasten.

Tips!

• Stemjekledingafopdeactiviteitdiejegeeft.

• Zorgdatjeerverzorgduitziet.

• Draagdekledingvanjeopleidingofhetbedrijfwaarjewerkt.Zobenjeherkenbaarenaltijdpassendgekleed.

De juiste beroepskleding.

Taalgebruik

Stemjetaalgebruikafopjedoelgroep Gebruiknietteveelmoeilijkewoordenengebruikwoordendiebijde activiteitpassen.Spreekgeenstraattaal,iniedergevalzoweinigmogelijk.Praatooknietteveel.Jesportersof gastenonthoudenlangeverhalentochniet.Hebjeeenaccent,letdaarop.Kortom:praatnetjes,niettelangen spreekABN(AlgemeenBeschaafdNederlands).

Stemgebruik

Houddegroepgeboeiddoorjestemgebruikaftewisselen.Praateenkeerhard,maarschreeuwniet.Praateen keerzachtenwisselsnelenlangzaampratenaf.Zohoudjedeaandachtvanjesportersofgastenvast.

Lichaamstaalengezichtsuitdrukking

Alsjetegenjegroepzegtdatjeboosbent,weesdanookhelemaalboos.Dusookmetjelichaamenmetjegezicht. Alsjezegtdatjeboosbent,maarlachtmetjegezicht dangelooftdegroepjeniet.Metjelichaamenjegezicht zetjeeenboodschapkrachtbij.Allesmoetmetelkaarkloppen.

COPYRIGHT BOOM BEROEPSONDERWIJS

Oogcontact

Zorgvooroogcontactalsjeaanwijzingengeeft.Kijkvervolgensofjeboodschapoverkomt.Jezietofjesporterof gastjeaanwijzingheeftgehoord,hijkniktdanja.Alsditniethetgevalis,kunjedirectcorrigeren.

Opdracht11 Uitdrukkingsvaardigheden

a. Welkeuitdrukkingsvaardighedengebruikjijhetmeest?

b. Waaromgebruikjejuistdezeuitdrukkingsvaardighedenhetmeest?

c. Noteerdeuitdrukkingsvaardighedenengeefeenvoorbeeldvanhoejijdezezelfgebruikt. voorbeeld

uitdrukkingsvaardigheid

Manierenvanbegeleiden

Alsmedewerkersportenrecreatiebegeleidjesportersengastenindividueeleningroepen.Iederesporter,gast ofgroepheeftzijneigenkenmerkenenvraagteenpassendemaniervanbegeleiden.Erzijnverschillendemanieren waaropjekuntbegeleiden:participerendofniet-participerendenautoritairoflaisser-faire

Participerendenniet-participerend

Bijeenparticiperendebegeleidingdoejealsbegeleiderzelfookmeeaandeactiviteit.Jestaatdusnietaande zijlijn,maardoetmee.Bijeenniet-participerendebegeleidingdoejezelfnietmeeaandeactiviteit.Jelegtuiten begeleidtdaarwaarnodig.

Alsjeparticipeerttijdenseenactiviteitishetgemakkelijkeromsportersofgastentemotiveren.Jedoetvoorhoe eenactiviteitgedaanwordtenlaatziendathetleukis.Eenvalkuilisdatjeteveelbezigbentmetjeeigenactiviteit endaarbijjesportersofgastenuithetoogverliest.Participeerjeineensportieveactiviteitmetspelregels,dan moetjevoorkomendatjesportersofgastengaandenkendatjepartijdigbent.Bijeenniet-participerende begeleidinghebjealleaandachtvoorjesportersengasten.Jekuntaandezijlijnkijkenhoedeactiviteitverloopt. Bijeenactiviteitmetspelregelskunjemakkelijkeronpartijdigblijven,jedoetimmerszelfnietmeemethetspel.

Participerend begeleiden.

Autoritairenlaisser-faire

Alstweedekunjekijkennaardemanierwaaropjealsmedewerkersportenrecreatiestuurttijdenseenactiviteit. Jespreektdanvaneenautoritairestijlofeenlaisser-fairestijl.

Bijeenautoritairebegeleidingbenjijde‘baas’.Jijzegtwatjesportersofgastenmoetendoen.Zijzijnvanjouw uitlegafhankelijkendoenwatjijzegt.Bijdelaisser-fairestijlisdebegeleidingheellosjes.Jegeeftjesportersof gastenveelruimteenvrijheidtijdensdeactiviteit.Jereageertalleenopvragen.

Opdracht12 Participerendofniet?

Ishetverstandigomwelofnietbegeleidendteparticiperen?Zeteenkruisje.Vulookinwaarom.

Activiteit

Taartbakkenmetkinderenop debuitenschoolseopvang

Voetbalwedstrijdvoortieners

Kerstversieringknutselenmet ouderen

Waarom Niet Wel

Activiteit

Naafloopvaneen knutselmiddagruimende kinderendegebruikte materialenop

Waarom Niet Wel

Opdracht13 Autoritairoflaisser-faire?

a. Welkebegeleidingsstijlpasthetbestebijjou? Waaromvindjedat?

b. Kunjejevoorstellendatjeookdeanderestijlweleenstoepast?Legjeantwoorduit.

c. Geefvaniederestijleenvoorbeelduitjeeigenervaring.

d. Watvondjevandezebegeleidingsstijlindiesituatie?

Tipsvoorhetbegeleidenvansportersofgasten

Hetgoedbegeleidenvanactiviteitengaatnietvanzelf,dithebjevaakeerstheelveelgeoefend.Doorhetoefenen enhetvragenvanfeedbackkunjejezelfsteedsverderontwikkelen.

Inhetbeginassisteerjevaakeencollega.Doortekijkennaarjecollega'senjeleidinggevendekunjegroeienin hetbegeleidenvanactiviteiten.Jeziethoezijhetaanpakkenenwatjuistwelofnietwerkt.Datkunjemeenemen injeeigenleerproces.

Kwaliteiten

Voorhetgoedbegeleidenvanactiviteitenmoetjedevolgendekwaliteitengoedontwikkelen:

1. structureren

Jemaaktafsprakenenbiedtduidelijkheidenstructuur.Zoweetiedereenwatervanhemverwachtwordt enverlooptdeactiviteitsoepel.

2. stimuleren

Jeenthousiasmeert,stimuleert,complimenteertenlegtdenadrukopwatgoedgaat.Jezorgtvooreen ontspannensfeer.

3. individueelaandachtgeven

Jezorgtdatiederesporterofgastzichgezienenerkendvoelt.Jelaatziendatjeiedereenzietenhoort. Verdeeljeaandacht.

Sportersengastenhorenzichthuistevoelentijdens hundeelnameaandeactiviteiten.Ineenveiligeen prettigeomgevingbelevenzemeerplezier.Ookzullen zeerdansnellerietsvanleren.Alsmedewerkersport enrecreatiehebjijhiereenbelangrijkaandeelin.Je begeleidt,coacht,stimuleertenenthousiasmeert.Als jijjefijnvoeltengoedfunctioneert,heeftditeenpositief effectopjesportersofgasten.

Hetgoedevoorbeeld

Alsbegeleidergeefjijhetgoedevoorbeeldaanjesportersengasten.Alsjijjerespectvolgedraagtensportief gedragvertoont,doenzijhetook.Steljijjepositiefopnaverliesofeenanderetegenslagenbehandeljijiedereen gelijk?Danlerenzijdatook.Jijbenthetvoorbeeldengeeftdegrenzenaan.Hoeduidelijkerjijbent,hoeprettiger jouwactiviteitverloopt.

Tips!

Organisatie

• Ontvangjesportersofgastenalbijdekleedruimten.Hierkunjealzienhoedestemmingis.

• Zorgvooroverzichtvoorjezelfenjesportersofgasten.

• Maakkleinegroepen.

• Zorgwaarmogelijkvooreenveiligeenvastestructuur.Steedsdezelfdetijd,dezelfdeplaatseneenvaste opbouwvandeactiviteiten.

• Beperkhetaantalregels,maarhanteerderegelsstriktenconsequent.

• Zorgvoorsuccesbeleving.

• Geefdegroepverantwoordelijkheid.

Gedragvandemedewerkersportenrecreatie

• Geefheldereenduidelijkebegeleiding.

• Weesduidelijkinwatjevanjesportersofgastenverwacht.

• Benadrukpositiefgedrag.

• Geefcomplimenten.

• Geefvooralcomplimentenvoordeinzetenlegmindernadrukophetresultaat.

• Reageeradequaatopafwijkendgedrag.

Gebruikhierbij‘ik-boodschappen’.

Stimuleren en enthousiasmeren.

• Bijstorendgedrag:zegprecieswatjezietenwaaromjehetgedragstorendvindt.

• Probeernietboosofverdrietigtezijn.

• Benadrukdesterkeenpositievekantenvaneensporterofgast.

• Houdrekeningmetdezwakkekantenvaneensporterofgast.

• Zorgdatjegoedtevolgenentebegrijpenbent.

• Behandeliedereengelijkwaardig,maarnietgelijk.

Opdracht14 Zodoeikdat!

Sportersengastenstimulerendeeltenemenaansportieveenrecreatieveactiviteiteniseenbelangrijkonderdeel vanjewerk.Hoejesportersofgastenstimuleertenenthousiastmaakt,hangtvooreendeelsamenmetje vaardighedenenhouding;metjepersoonlijkestijl.

a. Hoemaakjijsportersofgastenenthousiast?Watzegjeenwatdoeje?Watisjouwpersoonlijkestijl?

b. Welkebegeleidingsstijlpasthetbestebijjouwpersoonlijkestijl?

Autoritair/Laisser-faire

c. Legjeantwoorduit.

d. Welkespecifiekevaardighedenpassenbijjouwstijl?

socialevaardigheden vakspecifieke vaardigheden

e. Welkehoudingsaspectenofuitdrukkingsvaardighedenpassenbijjouwstijl?

Gastenbegeleidenbijrecreatieveactiviteiten

Veelmensendenkendatrecreatieveactiviteitenbegeleideneenvoudigis.Jij,demedewerkersportenrecreatie, weetdatditnietzois.

Activiteitendieplaatsvindeninderecreatiesectorhebbenvaakeenvrijblijvendkarakter.Ditwilzeggendatje gastenveelalzelfkunnenbepalenwanneerenofzekomen.

Hetwerkvaneenmedewerkersportenrecreatieisheelveelzijdig,heelafwisselendeneigenlijknooitsaai.Je krijgteenopdrachtvanjeleidinggevende,jegaatmeteengroepkleutersnaarhetklim-en-klauterbosofjespeelt meteengroepjongerenvlaggenroofopdecamping.Inhetzwembadbegeleidjevolwassenenbijeenspel,je organiseerteenexcursieenbegeleidtdecreatieveactiviteitentijdensdekleuterochtend.Demedewerkersport enrecreatieiseenechteallroundbegeleider.

Deveelzijdigebegeleider

Tijdensalleactiviteitenhebjijeenbelangrijkerol.Jeletopdeveiligheid,jezorgtdatiedereenhetklimparcours metsuccesaflegtendatjegastenietsleren.Ooklegjespelregelsuitenjebepaaltdesfeertijdensdeactiviteiten. Gastenhoevennietbijelke(recreatieve)activiteitietsteleren.Tochishetmooimeegenomenalsjejegasteniets kuntbijbrengentijdensdeactiviteit.

Ditkunjejegastenbijvoorbeeldleren:

• afsprakennakomen

• omgaanmetverliesenwinst

• accepterenvanleiding

• beslissingenvandeleidinggevendeaccepteren.

Alsmedewerkersportenrecreatiebenjealtijdactief.Jekentjegastenenstemtjetaalgebruik,jehouding,je kledingafopdegastendiejebegeleidt.Hetenemomentbenjebegeleider,danweerinstructeurofentertainer. Deenegroepheeftheelveelsturingnodigeneenanderegroepdoetjuistveelzelf.

Tijd, ruimte en materiaal regelen.

Alsmedewerkersportenrecreatieregeljetijd,ruimteenmateriaalenjezorgtervoordatdeactiviteiteenlopend geheelis.Vooriedermomentzetjedebestpassendeorganisatieneerenalsdesituatieverandert,speeljedaarop in.Jeverandertdeorganisatieofjepastdeorganisatievormaan;jeweetprecieswanneerdatnodigennuttigis.

BOOM BEROEPSONDERWIJS

Jebenteenenthousiastebegeleider,jelegtactiviteitenbegrijpelijkuit,laatvoorbeeldenzien,motiveert,stimuleert enmoedigtaan.Enuiteraardzorgjeervoordatallesoptijdstartenniettelangdoorgaat.Eenveilige,plezierige, actieveendoelgerichterecreatieveactiviteit,datiswatjewiltbereikenendaarvoorzorgjij!

Opdracht15 Begeleidingsfilmpjes

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmetdriemedestudenten.

a. Zoekopinterneteenfilmpjewaarbijrecreatieveactiviteitenbegeleidworden.Ditkunnensport-of spelactiviteiten,creatieveofinformatieveactiviteitenzijn.Spreekvoorafmetelkaarafwieopzoekgaatnaar welkeactiviteitsoort.

b. Bekijkhetfilmpjeennoteerwatdemedewerkersportenrecreatieallemaalzegtendoet.

c. Watvondjevandebegeleiding?Pastdebegeleidingbijdegastenendedoelstelling?

d. Watvondjeaandebegeleidinggoedenmindergoed?Watzoujezelfandersdoen?

• Goed:

• Mindergoed:

• Anders:

e. Bekijkdevierfilmpjesmetjegroepjemedestudentenenbespreekdeantwoordenmetelkaar.

f. Welketipsgevenjullieaanelkebegeleider?

g. Jekuntdeuitwerkingvandezeopdrachtinjeportfolioopnemen.Maakhieroverdanafsprakenmetjedocent. Geefbijdeuitwerkingaanwelkebijdragejijaanhetresultaatvandezeopdrachthebtgeleverd.

Sportersbegeleidenbijsportieveactiviteiten

Alsmedewerkersportenrecreatieassisteerenbegeleidjebijsportieve,recreatieveenentertainmentactiviteiten. Indesportsectorbeperktzichdatvaaktotdebegeleidingvaneenspecifiekesport-offitnesstraining.Somsbedenk jezelfeenactiviteit,bereidjeactiviteitenvoor,oefenjezelfdeactiviteit,begeleidofassisteerjedaarbijenzorg jedatdeomstandighedenoptimaalzijn.

Meedoen en voordoen.

Eensport-ofspelactiviteitheefteenelementvanuitdaginginzich.Eenuitdagingdiedesporterstimuleertnaar eigenvermogeneenprestatieteleveren.Maardaarhoudthetnietop.Alsallroundmedewerkersportenrecreatie zuljeookzelfmoetentrainenenpresteren.Jedoetmeemeteendansshowofmusical,ofjetraintvooreen sportprestatie.Jedoetregelmatigmeemetsportieveactiviteiten,zoalseenspinninglesofeenbalsportofjedoet specifiekesportbewegingenvoor.Jemoetduszelfovereengoedeconditieeneigenvaardigheidbeschikken.

Weetwatjedoet

Alsjeeensport-ofspelactiviteitbegeleidt,zorgjeervoordatjeverstandhebtvandeactiviteitendiejeuitlaat voerenendatjeweetopwelkeeigenschappenvandesporterdieactiviteiteneenberoepdoen.Datdoejeonder anderedoordeactiviteitgoedvoortebereidenenvaakookzelfuittevoeren.Ookzorgjeervoordatdevoorwaarden omtepresterenaanwezigzijn.Jezorgtervoordat:

• deruimtehygiënischschoonenveiligis

• dematerialenheel,veiligenhygiënischschoonzijn

• jekennishebtvandetechniekentactiekvanhetspelofdesport

• jedeactiviteitbeheerstenweetwelkeeisendezesteltaanprestatievermogen

• jekennishebtvanfactorendiedeprestatiekunnenbeïnvloeden

• jeweetwatdelichamelijkeengeestelijkeuitgangspositievanhetindividuofdegroepis

• jekennishebtvanindividuelemogelijkhedenen/ofonmogelijkheden

• hettebehalendoel(deprestatie)vastgesteldenhaalbaaris

• hetprogrammaeenuitdagingtotpresterenbevat

• jedesymptomenkentdieduidenopoverbelasting,blessuresofandereongemakken.

Omdatjeindesportsectorvaakeenlangereperiodemetdezelfdegroepsporterswerkt,ishethandigomeen aantalzakenopordetehebben.

Tipsvoorhetbegeleidenindesportsector:

• Vraageenlijstmetnamen,(e-mail)adressenentelefoonnummersvansportersenoudersofmaakzelfeen lijst.

• Vannieuwesportersishethandigeeningevuldaanmeldingsformuliertehebben.Hieropkanextrainformatie staanoverbijvoorbeelddegezondheidvandesporterenofhijookanderesportenbeoefent.

• Vraagnawatdeafsprakenoverhetbeheervandematerialenenbenodigdhedenzijn.

• Spreekmetjesportersenoudersafwaarenhoelangvantevorenjedesportersverwachtvooreentrainingof wedstrijd.

• Spreekafhoejehetdesporterslaatwetenalsdetrainingofwedstrijdnietdoorgaat.Maakbijvoorbeeldeen bellijst,e-maillijstofWhatsAppgroep.

• Zorg,alsdatnodigis,vooridentificatiepassenvanjesporters.

• Zorgdatjeweethoejeeventueelbenodigdeformuliereninvultenwatjenaafloopvaneenwedstrijdmoet doen.

Opdracht16 Goedenslechtvoorbeeld

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmettweemedestudenten.

a. Neemtweefilmpjesopoverhetbegeleidenvansporters.

Inheteerstefilmpjelaatjezienhoejeeensportactiviteitnietmoetbegeleiden:hetslechtevoorbeeld.

Inhettweedefilmpjelaatjezienhoehetwélmoet:hetgoedevoorbeeld.

b. Bekijkenbespreekdefilmpjeswordenindegroep.Watlerenjullievanbeidefilmpjes?

c. Jekuntdeuitwerkingvandezeopdrachtinjeportfolioopnemen.Maakhieroverdanafsprakenmetjedocent. Geefbijdeuitwerkingaanwelkebijdragejijaanhetresultaatvandezeopdrachthebtgeleverd.

Opdracht17 Fanatiekeouders

Tijdensjestageoftijdenshetwerkbijeensportverenigingkrijgjevaakooktemakenmetouders.Dezeouders vertonennietaltijdgewenstegedrag.

a. Bekijkdefilmpjes.

Filmpje-Kantoor

Filmpje-Schilder

Vaakishetdetaakvanjouwleidinggevendeomdeoudershieropaantespreken.Tochishetgoedomhierzelf ookovernatedenken,zodatjeweethoejekuntreagerenbijdergelijkgedrag.

b. Hoezoujijmetdezeoudersomgaan?Reageerjeopditgedrag?Wanneerwel,wanneerniet?

Pedagogischevaardigheden

Pedagogiekgaatoverdeopvoedingenontwikkelingvankinderenenjongeren.Bijsportieveenrecreatieve activiteitenhebjeveelmethetbegeleidenvandezedoelgroeptemaken.Hoevaardigerjehierinbent,hoebeter deactiviteitverloopt.

Pedagogischevaardighedenzijnalsmagischegereedschappenvoormedewerkerssportenrecreatie.Deze vaardighedenhelpenjeomdeactiviteitengoedtekunnenbegeleidenenervoortezorgendatkinderenenjongeren plezierhebbenenzichgoedontwikkelen.

Enkelebelangrijkepedagogischevaardigheden:

1. Luisterenisbelangrijk:

Jeluistertactiefnaardevragenvankinderenenjongeren,maarjevraagtookdoor.Jewiltgraagachterhalen wathungedachtenengevoelenszijn.Zobegrijpjewathenbezighoudtenwathunbehoeftenzijn.

2. Duidelijkuitleggen:

Pedagogischevaardighedenomvattenookhetvermogenomdingenduidelijkuitteleggen.Jegebruikt eenvoudigewoordenenvoorbeeldenomervoortezorgendatkinderenenjongerenhetbegrijpen.

3. Geduldhebben:

Somsbegrijpenkinderenenjongerenjenietmeteen.Metgeduldlegjedingenopnieuwuitenmoedigthen aanomvragentestellen.Hebookgeduldalsdeactiviteitniethelemaalverlooptzoalsjehadgewild.

4. Positieveaanmoediging:

Jecommunicatieispositiefenstimulerend.Zowelinwoordengebaar(‘duimpje’)moedigjekinderenen jongerenaan.Ookmoedigjezeaanomietsuitteproberen,zelfsalsietsmoeilijklijkt.Datgeefthen zelfvertrouwen.

5. Aandachtvoorverschillen:

Iederkindisanders.Probeertebegrijpenwelkeverschillenerzijnenwatiedereennodigheeft.Daarpasje jebegeleidingeneventueeldeactiviteitenopaan.

6. Duidelijkeregelsengrenzen:

Grenzenstellengeefteenkindstructuurenveiligheid.Zowetenzewatwelennietmagenwatergebeurt alshetdegrensovertreedt.Kinderenenjongerenlijkenderegelsengrenzentenegerenomjeopdeproef testellen.Zedagenjeuitomechtduidelijktezijn.Wantwatbetekentdiegrensdiejijsteltnouwerkelijk?

Pasalszewetendatdiegrensechtietsbetekent,isersprakevaneenduidelijkegrens.

7. Geefhetgoedevoorbeeld:

Eengoedvoorbeelddoetgoedvolgen!Hetgevenvanhetgoedevoorbeeldisheelsuccesvol.Kinderen kopiërengraaghetgedragvananderen.

Dezepedagogischevaardighedenhelpenjebijhetgoedbegeleidenvankinderenenjongeren,maarzijnuiteraard ookzeergeschiktvoorhetbegeleidenvananderedoelgroepen,bijvoorbeeldbijhetbegeleidenvanvolwassenen, ouderenofmensenmeteenbeperking.

Opdracht18 Kleutersenjongeren

a. Bekijkdefilmpjesenbeantwoorddevragen.

Filmpje-MeesterMatthijs

b. WelkepedagogischevaardighedenziejeinhetfilmpjevanMeesterMatthijs?

Filmpje-Loopscholing

c. Welkepedagogischevaardighedenziejeinhetfilmpjeoverloopscholing?

Filmpje-Gaveoefening

d. Welkepedagogischevaardighedenziejeinhetfilmpje"Gaveoefening!"?

Filmpje-Acrobatiek

e. Welkepedagogischevaardighedenziejeinhetfilmpjeoveracrobatiek?

Opdracht19 Merlin

a. Leeshetartikel.

Turnenopzaterdagochtend

Merlinismedewerkersportenrecreatiebijdeturnvereniginginzijnstad.Iederezaterdagochtendbegeleidthij achtturnersindeleeftijdvantientotveertienjaar.Desfeertijdensdetrainingwordtgekenmerktdoorspanning, ensommigejongeturnersvermijdenoogcontactmetMerlinuitangstvoorzijnreactie.Wanneereenmeisje aangeeftdatzezichonzekervoeltoverhaarprestaties,zegtMerlinbotweg:"Nou,alsjenietbeterjebestdoet, zuljenooitietsbereikenindezesport."

Wanneereenjongeturnerwatzittekletsen,roeptMerlingeïrriteerd:"Komopzeg,ikstatochnietvoorniksiedere zaterdagochtendvroegopomjullieietsteleren?"Ineenvergelijkbaresituatiewaareenandereturnsterworstelt, geeftMerlinpositievefeedbackenmoedigthijaan:"Goedgeprobeerd!"

Eenandereturnervraagtvoorzichtigomhulpbijhetbegrijpenvaneennieuweoefening,waaropMerlingeïrriteerd enmeteenzuchtantwoordt:"Ditistochnietzoingewikkeld."WanneerMerlinmerktdateenjongeturnsterna eenpaarsprongenbooswordt,gaathijnaarhaartoeenzegt:"Hey,ikziedatditmoeilijkvoorjeis.Maarweetje, foutenmakenisdeelvanhetleerproces.Latenwesamenstapvoorstapkijkenwaarhetmisgaat,enikzalje helpenhetteverbeteren."

Eenandereturnervraagtaarzelendomuitlegovereenbepaaldetechniek,waaropMerlinreageert:"Hetistoch nietzomoeilijk?Jemoetgewoonopletten.KijkmaarnaarSara,dieheeftopgelet."

Merlinlaatziendathijnietbeschiktovergoedepedagogischevaardigheden,maarafentoegaathetwelgoed.

b. WaaruitblijktdatMerlinnietbeschiktovergoedepedagogischevaardigheden?

c. Opwelkemomentengaathetnietgoed?

d. Opwelkemomentengaathetwelgoed?

e. WatzoujijandersdoenalsjeMerlinwas?

Begeleidenvangroepsprocessen

Alsmedewerkersportenrecreatiehebjevaakmetgroepensportersofgastentemaken.Alswekijkennaareen groepsportersofgastendielangerbijelkaaris,zienwedatdezegroepverschillendefasesdoormaakt.

ProfessorBruceTuckmandeedonderzoeknaardemanierwaaropgroepenmensenzichvormen.VolgensTuckman kunjebijdeontwikkelingvaneengroepvijfverschillendefasen(stappen)herkennen:

1. vormfase

2. stormfase

3. normfase

4. prestatiefase

5. afscheidsfase.

Groepsvorming is een cyclischproces.

Vormfase

Indevormfasewordtdegroepgevormd.Degroepsledenonderzoekenwieiedereenis.Jezietmensendieinitiatief nemenenmensendieafwachten.Degroepisnoggeenechtegroep,hetzijnlossepersonendiebijelkaarzijn gezet.Degroepsledenvertrouwenelkaarnogniet.Alsbegeleidervaneengroepindevormfasehebjeeen belangrijkerol.Jeprobeertmensenbijelkaartekrijgenenwerktaanvertrouwen.Indezefasewiljehet ontwikkelingsprocespositiefbeïnvloeden.Activiteitendiedaarbijpassenzijnsocialeactiviteiten,zoals kennismakingsspellen.

Stormfase

Indestormfasekennendegroepsledenelkaareenbeetje.Iedereenprobeertzijneigenplaatsindegroepte veroveren.Deeerstemeningsverschillenenruziesontstaan.Vriendschappenwordengesloten,maarvrienden diealeerderbevriendwarenkunnenelkaarooklatenvallen.Ergebeurtveelenerzijnverschillendemensenmet wiejealsgroepslidcontactkunthebben.Alsbegeleiderkunjeindezefasewatafstandbewaren.Laatde groepsledenderuimteomproblemeneerstzelfoptelossen.Treedopals‘scheidsrechter’alshetnodigis.

Normfase

Indenormfasewordtdegroepeenechtegroep.Dekennismakingisgeweestende‘storm’isvoorbij.Degroepsleden kennenelkaarenwetenwiewatkanenookwieietsnietkan.Indezefasewordtdegroepscultuurontwikkeld. Erzijnwaardenennormenindegroep.

Prestatiefase

Indeprestatiefaseisdegroepeenechtegroep.Degroepsledenwerkenalsvanzelfmetelkaarsamen.Bijopdrachten wordenerzelfgroepjesgemaaktenwijzendegroepsledenelkaaropderegelsdieerzijn.Indezefasekunjegoed activiteitendoenwaarbijsamengewerktmoetworden.

Afscheidsfase

Indeafscheidsfasevaltdegroepuitelkaar.Ditkankomenomdatergroepsledenvertrekken,ofomdatdegroep ophoudttebestaan.Indeafscheidsfaseishetvanbelangomaandachttebestedenaanhetafscheid.Gaaner mensenweguiteengroepenkomenernieuwebij?Danbegintdeontwikkelingvaneengroepopnieuw. Groepsvormingiseencyclischproces.

Opdracht20 Groepsfase

Kijknaardegroepwaarjeinzit.

a. Inwelkefasebevindenjulliejenuenwaarom?

b. Bespreekjeantwoordmeteenmedestudent.Haddenjulliedezelfdefase?Waaromwelofwaaromniet?

Opdracht21 Groepsproces

Jijmaaktdeeluitvanverschillendegroepen.Dezegroepenkunnenzijn:jegroepmetmedestudenten,jeteam, jegroepvriendenenzovoort.

a. Noemtweegroepenwaartoejijbehoortenbeschrijfdezeinhetkort.

Benoemdefasevanhetgroepsproceswaarinjijdenktdatdezegroepzit.

Geeftweeargumentenpergroepwaaromjijvindtdatjegroepindezegroepsfasezit.

Groep1:

Beschrijving

Groepsfase

Groep2:

Toelichting

Groep2: Groep1:

b. Bespreekdeantwoordenmeteenmedestudent.Ishijhetmetjeeens?

Opdracht22 Groepsprocesindepraktijk

a. Leeshetvolgendevoorbeelduitdepraktijkenbeantwoorddevragen.

Naresfeer

NoahneemteentrainingbijvoetbalvandeD1(11-12jaar)vanzijncollegaWilcoover.Hetteamispastweeweken bijelkaarendaarbuitenkennendedeelnemerselkaarnietzogoed.Zijhebbenalzeskeersamengetraind.Noah isverbaasdoverdesfeerindegroep.Dejongenszijnheelergongeduldignaarelkaarenmakennareopmerkingen overenweer.

b. Inwelkefasevanhetgroepsproceszaldezegroepzichbevinden?

c. Lichtjeantwoordtoe.

d. WatzoujedoenalsjeNoahofWilcowas?

e. Hoedenkjedathetgedragerindevorigefasevanhetgroepsprocesuitheeftgezien?

f. Hoedenkjedathetgedragerindevolgendefasevanhetgroepsprocesuitzalzien?

Opdracht23 Kennismaking

Doe-wakka-doe-wakka-doe

Spelers leren snel elkaars naam zeggen!

Eenspannendspelwaardoordespelersinkortetijddenamenvandeanderenleren.

1. Dekinderenmakeneenkring.Wijseen‘doewakker’aan,dieinhetmiddengaatstaan.

2. De‘doewakker’roepteennaamgevolgddoor‘links’of‘rechts’.

Bijvoorbeeld:‘Lisa,rechts!’Lisazegtzosnelalszekandenaamvandespeleraanhaarrechterhand.Zemoetdit snellerdoendandedoewakker‘Doe-wakka-doe-wakka-doe!’kanzeggen.AlshetLisalukt,roeptdedoewakker eenanderenaam,zonietdanwordtzijdenieuwedoewakker.

(Uit:Apacki,C. Energize 1, groepsactiviteiten voor groot en klein, Edu’Actief2010.)

a. Speeldezekennismakingsactiviteitmetdegroep.

b. Watvondjevandezeactiviteit?

c. Zoujehemzelfgebruikenalskennismakingsactiviteit?Waaromwelofniet?

d. Metwelkekennismakingsactiviteitenhebjijzelfervaring?Beschrijfdeactiviteit.Watvondjezelfvandeze activiteit?

e. Bespreekmettweeofdriemedestudentendegenoemdekennismakingsactiviteiten.Welkedrie kennismakingsactiviteitenvindjehetleukste?

Opdracht24 Eenactiviteitvoorelkefase

Pingpong

De spelers proberen elkaar gemakkelijke ballen aan te spelen.

Materiaalenvoorbereiding:eenpingpongbalpergroepvanzeseneenstevigstukkartonvoorelkespeler.Maak eengroteruimtevrij.

1. Maakgroepenvanongeveerzesspelersdieelkineenkringgaanstaan.Geefaaniedergroepjeeenpingpongbal enaaniederespelereenstukstevigkartondatdienstdoetalsbat.

2. Degroepenproberendebalzosnelmogelijkdoordehelekringheen-en-weerteslaan.Debalwordtin willekeurigevolgordedoorgespeeld,maardespelershebbeniedermaaréénbeurtenmoetendaarnagaan zitten.Alsdebalvalt,moetdegroephelemaalopnieuwbeginnen.Omeenechtpingpongeffecttecreëren, roependespelersterwijlzedebalslaanafwisselend‘Ping!’en‘Pong!’

3. Deeerstegroepdiezit,isdepingpongkampioen.Despelersgaanstaanenmakeneendiepebuiging.

(Uit:Apacki,C Energize 1, groepsactiviteiten voor groot en klein, Edu’Actief2010.)

a. Voorwelkfasevangroepsontwikkelingisdezeactiviteitgeschikt?

b. Waaromvoordezefase?

Aardigenamen:

De spelers noteren een vriendelijk woord voor elke letter van ieders naam.

Materiaal:potloodofpeneneenbladpapiervoorelkespeler.

1. Deeldepotlodenenhetpapieruit.Linksophetbladschrijftelkespelerdelettersvanzijnvoornaammet wattussenruimteonderelkaar.

2. Iedereengeeftzijnbladdooraanzijnrechterbuurman,dieeenpositieveeigenschapvandespeleropschrijft diebegintmeteenvandelettersvanzijnnaam.

3. Deblaadjesmetdenamengaanvanhandtothandenbijelkelettervulteenvolgendespelereenvriendelijk woordin.

4. Deblaadjeswordendoorgegeventotalleletterszijnopgebruikteniedereeneencomplimentheeftvoorelke lettervanzijnnaam.

5. Wiedelaatsteletteropeenbladinvult,leestdelijstcomplimentenhardopvoor.

Voorbeeld:Isabel:

• Interessantommeetepraten

• Stralendeglimlach

• Altijdvriendelijk

• Bereidwillig

• Edelmoedig

• Lief.

(Uit:Apacki,C. Energize 1, groepsactiviteiten voor groot en klein, Edu’Actief2010.)

c. Voorwelkfasevangroepsontwikkelingisdezeactiviteitgeschikt?

d. Waaromvoordezefase?

Opdracht25 Hetafscheidnadert

Website-RoompotWeerterbergen

Afscheid

Hetisaugustus.JewerktbijRoompotWeerterbergen.Deheleweekheefteengroepvanongeveertwintigjongeren vaneenjaarof16aandeactiviteitenmeegedaan.Hetiseenvriendenclubgeworden.Hetafscheidnadert De groepkomtbijjeenvraagtofjenogeenleukeeindactiviteitkuntdoen,erstaatnunetnietsleuksophetprogramma voorhunleeftijd.Natuurlijkoverlegjemetjeleidinggevendeendievindthetgoed,mitsdegroepdemeerkosten betaaltenjedeactiviteitnaastjenormalewerkzaamhedenuitvoert.

a. Bedenkeenactiviteitdievoordezegroepgeschiktis.

b. Watzijndekostendiejemaaktvoorhetuitvoerenvandezeactiviteit?Enwatmoetendegroepsledenbetalen?

Tip:allestandaardspelmaterialen(ballen,pionnen,fluitjes,…)zijnaanwezig.

c. Noteerwatjetegendegroepgaatzeggenomhentestimulerendeeltenemen.Verteloverdeactiviteitenwat hetdegroepsledengaatkosten.

d. Hoerondjedeactiviteitaf?

Eenveiligsportklimaat

Insportenrecreatiestaatveiligheidvoorop.Veiligheidvoordesporterzelf,maarookvoordeanderesportersen voordetoeschouwers.Bijveiligheiddenkjemisschienalsnelaanbeschermendekledingenveiligomgaanmet materialen.Fysiekeveiligheidnoemenwedat.Maarbijeenveiligsportklimaathoortookdatsporterszichveilig vóelen.Sportersmogenzichzelfzijn.Wenoemendatsocialeveiligheid.Daarnaastzijnsportiviteit,gelijkwaardigheid enpositiviteitbelangrijkevoorwaardenvooreenveiligsportklimaat.

Opdracht26 Socialeonveiligheid

a. Noemofbedenkdrievoorbeeldenvansituatieswaarbijsporterszichnietveilig(zullen)voelen.

b. Kieseenvandesituaties.Hoezoujijmetdedezesituatieomgaanalsjeeencollega-sporterbent?

c. Hoezoujemetdesituatieomgaanalshetjezelfbetreft?

d. Hoegajealsmedewerkersportenrecreatiemetdebetreffendesituatieom?

e. Bespreekjeantwoordenmeteenmedestudent.Noteereventuelenieuweinzichten.

Opdracht27 Posterveiligsportklimaat

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmetdriemedestudenten.

Poster

Jouwsportclubheeftjulliegevraagdeenpostertemakenovereenveiligsportklimaat.Richtjebijhetmakenvan deposteropsocialeveiligheid.Deposterkomttehangenindekleedkamersenindekantine.Hetdoelvande posterishetgevenvaninformatieenhetstimulerenvaneenveiligsportklimaat.Verwerkopjeposterinieder gevaleenslogan.

a. Ontwerpsamenmetjemedestudentendeposter.

b. Presenteerdeposteraandegroep.

c. GebruikStappenplan-Postermaken.

Stappenplan-Postermaken

Begeleidenvanangstigesportersofgasten

Angstiseenvormvanoverbelasting.Erwordtopdatmomentteveelgevraagdvaneensporterofgast.Vaakheeft hettemakenmet(faal)angst,stressofschaamte.Jeherkenthetvaakaldoordatiemandzijnbeurtprobeertover teslaan,zichterugtrektuitdegroepofwelergvaaknaarhettoiletmoet.Eensporterofgastdietochgeconfronteerd wordtenergangstigis,kanverschillendreageren.Hijkanverbaalen/offysiekagressiefworden,hijkanerineens vandoorgaan(vluchten)ofinhuilenuitbarsten.

Angst voor water?

Lichaamssignalenbijangstenagressie

Hetlichaamreageertaltijdopheftigeemoties.Omdesituatiegoedinteschattenenjuisttehandelenishet belangrijkdatjedesignalenherkent.Kenmerkenzijn:

• eensnellerehartslag

• eensnellereenoppervlakkigeademhaling

• eengespannenhouding(letoprug,nekenschouders)

• verminderdespeekselaanmaak(kanmoeilijkerpratenofslikken)

• bevenentrillenvanarmenenbenen

• verstardeglimlachofzenuwachtiglachje.

Volwassenenkunnenheelstoerofjuistheelzenuwachtigreagerenalszeangsthebben.

Tips!

Devolgendetipskunnenhelpenomjesporterofgastweercontroletegevenoverzijnlichamelijkereactiesen emoties:

• Laattottientellenofdoedatsamen.

• Haaldesporterofgastevenwegvandesituatie.

• Toonbegripvoordeemoties.

• Probeerdehandenenschouderstelatenontspannen.

• Probeerdesporterofgasttelatenbenoemenwathijvoelt.

• Leiddeaandachtafvanhetgevoel,doortelatendenken.

• Blijfzelfrustigenbenoemwatjebijdesporterofgastziet,dathelptvaakalomdecontroleterugtekrijgen.

• Somskanhumor(onverwachtietsgeksdoen)ookhelpenomdespanningtebrekenenteontspannen.Maar weeshiervoorzichtigmee.Iemandmoetniethetgevoelkrijgennietserieustewordengenomen.

• Probeeriemandnooittepushenomietstedoentegenzijnwil.

Opdracht28 Angstig

a. Beschrijfeensportieveofrecreatieveactiviteitwaarbijeenvandesportersofgastenangstigwerd.

b. Waaruitbleekdatdesporterofgastangstigwas?

c. Hoewerddaar(doordebegeleider)opgereageerd?

d. Watwasheteffectvandezereactie?

e. Hoezoujezelfreagerenalsjealsmedewerkersportenrecreatiebetrokkenwasbijdezeactiviteit?

f. Waaromzoujedatzodoen?

g. Bespreekjeantwoordenmeteenmedestudent.Watvindthijvanjeantwoorden?

Opdracht29 RollenspelHelp,ikdurfniet!

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmettweemedestudenten.

Julliegaaninkleinegroepjeseenrollenspeldoenwaarbijjemoetomgaanmeteenextreemangstigesporterof gast.Jijbentdebegeleiderbijdeactiviteit.Eenmedestudentspeeltdesporterofgast.Dederdemedestudent observeertenmaaktaantekeningen.

a. GebruikhierbijStappenplanEenrollenspeldoenenObservatieformulierEenrollenspel.

Stappenplan-Eenrollenspeldoen

Voorbereiden

b. Spreekmetelkaarafwelkesituatie/activiteitjulliegaandoen.Verdeelderollen.

c. Neemalssporterofgastenalsbegeleiderevendetijdomjeinteleveninjerol.

Voorbereiden

d. Spreekmetelkaarafwelkesituatie/activiteitjulliegaandoen.Verdeelderollen.

e. Neemalssporterofgastenalsbegeleiderevendetijdomjeinteleveninjerol.

Uitvoeren

f. Speelhetrollenspel.Neemhetspelserieusenprobeerjezogoedmogelijkteverplaatsenindesituatie.De observatorkijktgoedenmaaktaantekeningen.

g. GebruikhetObservatieformulierEenrollenspel.

ObservatieformulierEenrollenspel

Naamobservator:

Naamstudent:

Situatie-omschrijving:

Watvaltjeopaanhetgedragofdelichaamshouding?

Hoemaaktdebegeleidergebruikvannon-verbalecommunicatie?

Watdeedhijgoedinderolvancoach?

Watzijnverbeterpunten,volgensjou?

Welkefeedbackkwameruitdegroep?

Terugkijken

h. Hoeverliephetrollenspel?

i. Ishetjougeluktomdeangstigesporterofgasttekalmeren?Watvondjemoeilijk?Watvondjemakkelijk?

Moeilijk

Makkelijk

j. Welkeopmerkingenhaddeobservatorvoorjullie?

k. Wisselnogtweekeervanrol.

l. Watisvolgensjouhetbelangrijkstindeomgangmetangstigesportersofgasten?

m. Reflecteeropdeopdracht.Vuldetabelin.

Feedback

Ikhebsamenmetdegasttot10geteld.

Ikhebdegastevenweggehaaldvandesituatie.

Ikhebbegripgetoondvoordesituatie.

Ikhebdegastdehandenenschouderslatenontspannen.

Ikhebdegastlatenbenoemenwathijvoelde.

Ikhebdeaandachtafgeleidvanhetgevoel,doortelatendenken.

Ikbenrustiggeblevenenhebbenoemdwatikbijdegastzag.

Tops: Tips:

Begeleidenvanafwijkendgedrag

Hetbegeleidenvanactiviteitenismeestalheelleukomtedoen.Jebentmetmensenbezig.Tochzijnermomenten datsportersofgastengedragvertonendatalsafwijkendenmisschienzelfsalsnietprettigwordtervaren.

Voorbeeldenvanafwijkendgedrag

• heeldrukofjuistopvallendstilzijn

• ergveelcommentaarhebben

• snelkwaadworden

• faalangsthebben

• geïrriteerdreagerenopanderen.

Iedereenreageertverschillend.Deeenvindtiemandheeldruk,eenanderheeftdaartotaalgeenlastvan.Belangrijk bijafwijkendgedragisdushoejijhetalsmedewerkersportenrecreatieervaartenwatjeermeedoet.

Jouweigengedrag

Weesjealsmedewerkersportenrecreatiebewustvanjeeigengedrag.Daarmeekunjeafwijkendofongewenst gedragbijeenandervoorkomen.Bijvoorbeelddoorjuisthetpositievegedragtebenoemenentestimuleren.

Maarjekuntdesituatieookergermakenendoorjouwgedragjuistongewenstgedraguitlokken.

Somsishetverstandigomhelemaalniettereagerenopbepaaldgedrag.Vaakziejedathetgedragvanzelfophoudt alsiemandandersuitdegroepofomgevingreageert.Reageerterniemand,danmoetjehetafwijkendgedrag goedobservereneneventueelingrijpen.Voordatjehetindegatenhebt,kandesfeeromslaan.

Ingrijpen

Beïnvloedthetgedragdeactiviteitenhetbehalenvande groepsdoelstelling,danmoetjijalsbegeleiderreageren. Zekeralshetgedragstorendofzelfsgevaarlijkisvoorjou, jecollega’s,jesportersofgasten.Meestalishetvoldoende omeensporterofgastaantespreken.Maarsomsmoet jeverdergaanenhelpthetomiemandeentime-outte geven.Desporterofgastdoeteendeelvandeactiviteit nietmeeenjekunterevensamenoverpraten.In uitzonderlijkesituatiesmoetjenogverdergaaneneen sporterofgastverwijderen.

op gedrag.

ik-boodschap

Bijhetaansprekenvanjesportersofgastengebruikjezoveelmogelijkde‘ik-boodschap’.Een‘jij-boodschap’ wordtvakeropgevatalseenbeschuldigingenditkansomsheftigereactiesuitlokken.Bijde‘ik-boodschap’ probeerjebegriptekrijgenenditkantotveranderingingedragleiden.

Aanspreken

Opdracht30 Ik-boodschap

Bijhetcorrigerenvangedragishetverstandigomdeik-boodschaptegebruiken.Vertaaldejij-boodschappen hieronderineengoedeik-boodschap.

Jij-boodschap Ik-boodschap

Jijluistertslecht.

Jeverteltmijooknooitwat.

Benjenualweerjespullenvergeten!?

Devorigekeerdurfdejeookalniet.

Jijkomtookaltijdtelaat!

Jijkuntechtnietgoedsamenwerken.

Jijdoetookmaargewoonwaarjezininhebt.

Opdracht31 Reactiesgevenopgedrag

a. Beschrijfdevolgendevormenvangedragmeteenvoorbeeld.

Beschrijfbijiedervoorbeeldhoejehierbijzoureageren.

Gedrag

Afwijkendgedrag

Gewenstgedrag

Ongewenstgedrag

Agressiefgedrag

Gedragwaarbijjejuist nietingrijpt

Voorbeeld

Reactie

b. Bespreekdevoorbeeldenenjereactiemettweemedestudenten.Watvondenzevanjereactie?Watzouje andersdoen?

Begeleidenvangrensoverschrijdendgedrag

Wesprekenvangrensoverschrijdendgedragalsiemandbewustofonbewustdegrensvaneenanderoverschrijdt. Dusgedragdatalsonprettigofongewenstwordtervaren.Grensoverschrijdendgedragkanverbaal,lichamelijk, psychischofseksueelzijn.

Grensoverschrijdendgedragisnietaltijdgoedtezien.Tochzijnersignalenomalertoptezijn:

• schoolprestatiesgaanachteruit,leerproblemen

• hoogschoolverzuim

• taal-ofspraakproblemen

• faalangst

• regelmatigtelaatkomen

• geheugen-ofconcentratieproblemen

• vermijdtsituatieswaarjeanderemensenontmoet

• heeftweinigvrienden

• gaatnietgraagnaarhuis

• zieterongelukkig,gestrest,depressiefuit

• klaagtoverbuikpijn,hoofdpijn.

Dezesignalenzijnalleenmaareenhulpmiddel.Bespreekhetmetcollega’senmeldhetbijjouwleidinggevende alsjehetgevoelhebtdaterietsmisis.Alsjekleinevormenvangrensoverschrijdendgedragziet,spreekdie persoondaaropaanenzegdatditgedragongewenstis.Gebruikde‘ik-boodschap’:‘Ikvindhetvervelenddatje vloektenikwildatjedaarnumeestopt.’Grotevormenvangrensoverschrijdendgedragmeldjebijje leidinggevende.Jouwleidinggevendezalpassendemaatregelennemen.

Opdracht32 Grensoverschrijdendgedrag

Grensoverschrijdendgedragkanverbaal,lichamelijk,psychischofseksueelzijn.Maarwatwordtdaarprecies meebedoeld?Geefvanelkevormvangrensoverschrijdendgedrageenvoorbeeld.

Noteerbijiederesituatiehoejealsmedewerkersportenrecreatiezoureageren.

Gedrag

Verbaal

Lichamelijk

Voorbeeld

Reactie

Gedrag

Psychisch

Seksueel

Opdracht33 Valsspelen

Nietgezellig

Ophetparkwaarjijwerkt,staanviertafeltennistafels.Eengrotegroep(oudere)kinderenmaakthiervangeregeld gebruik.Eensperweekisereentoernooi(meteenprijsvoordewinnaar),waarbijallevierdetafelsworden gebruikt.Degezelligheidisdaarbijechtervertezoeken,omdaterveelvalswordtgespeelddooreengroep fanatiekejongensmeteengrotemond.Anderekinderendurvenerdanniettegenintegaanenpikkenhunverlies, maarrakenongemotiveerdomnogmeetedoen.

Doordatjeinjeeentjedezeactiviteitbegeleidt,kunjedezejongensnietallemaaltegelijkbijviertafelsindegaten houden.

a. Hoekunjedittoernooiaanpassen,omtevoorkomendaternogvalswordtgespeeld?Bedenkdrie organisatorischeoplossingen,duszonderdejongensmetdegrotemondaantesprekenofhenwegtesturen.

Hethelptniet

Jeorganisatorischeoplossingenlijkenniettehelpen.Jebesluitdejongensmetdegrotemondtochaantespreken.

b. Hoegajedezetienersaansprekenophungedrag?

c. Gajedezetienersuitsluitenvandeelname?Lichtjeantwoordtoe.

d. Bespreekjeantwoordenmeteenmedestudentenpasjeantwoordeneventueelaan.

Discriminatie

Discriminatieiseenvormvangrensoverschrijdendgedragenbetekentletterlijk"hetmakenvanonderscheid".

Andersgezegd:hetnietgelijkbehandelenvangelijkegevallen.Indewetzijnnadrukkelijkeenaantalkenmerken opgenomenwaaropgeenonderscheidgemaaktmagworden.Hetgaatdanonderandereomleeftijd,seksuele gerichtheid,geslacht,ras,godsdienstoflevensovertuigingenhandicap.

Discriminatiekomtvakervoordanweweleensdenken.Inkrantenenoptelevisiewordtveelaandachtgeschonken aandiscriminatie.Hetgaatdanoverdiscriminatieopdearbeidsmarkt,bijsollicitatiesenbijhetzoekenvaneen stageadres.Discriminatiekomtoveralvoor;ookindesport-enrecreatiesector.

Discriminatieofniet?

Hetissomslastigtebepalenofiemandwordtgediscrimineerd.Bijdiscriminatiewordtverschilgemaaktopbasis vankenmerkendieerniettoedoen.Wordtiemandafgewezenvooreenbaanalsvrachtwagenchauffeur,omdat hijgeenrijbewijsheeft?Danisdatgeendiscriminatie.Hetisweldiscriminatiealsdezepersoondebaanbijvoorbeeld nietkrijgtwegenszijngodsdienst.Ofomdatzijlesbischis.

Maakhetbespreekbaar

Alsmedewerkersportenrecreatiemeldjediscriminatiealtijdbijjeleidinggevende.Ophetmomentdater discriminerendeopmerkingentijdensdeactiviteitengemaaktworden,maakjeditbespreekbaar.Alsjezelf slachtofferbentvandiscriminatiekunjejewendentothetantidiscriminatiebureauindegemeenteofbij www.discriminatie.nl.Erbestaatookeenmeldpuntvoorstagediscriminatie: www.s-bb.nl/studenten/meldpunt-stagediscriminatie.

Opdracht34 Inhetnieuws

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmeteenmedestudent.

a. Zoekopinternetnaardrieverschillendenieuwsberichtenoverdiscriminatie.

b. Bespreekdenieuwsberichtenmetjemedestudent.Watzoudenjulliedoen?

c. Steljehebthetgevoeldatjegediscrimineerdwordtbijhetzoekenvaneenstageplaats.Watzoudenjullie doen?

Pesten

Pesteniseenvormvangrensoverschrijdendgedrag.Bijeenveiligsportklimaatisgeenruimtevoorpestgedrag. Pestenkomthelaaszovaakvoor,datjijerinjouwberoepookmeetemakenkrijgt.

Voorbeeldenvanpestgedrag

• hetslachtoffernegeren

• overhetslachtofferroddelenofvoorschutzetten

• fysiekeintimidatie(mishandeling)

• verbaleintimidatie(uitscheldenofkleineren)

• afpersing(hetslachtoffermoetgeldofspullengeven)

• beschadiging(vernielen,stelenofkwijtmakenvanspullenvanhetslachtoffer)

• grapjesmethetslachtofferuithalen

• cyberpesten

• discriminatievanwegebijvoorbeeldras,geloof,sekse,geaardheidofleeftijd.

Jijhebteenbelangrijkerolinhetsignalerenvanpestgedrag.Alsjijpestgedragziet,maakdanmeteenaande dadersduidelijkdatjeditnietaccepteert.Maakhetbespreekbaarenmaakafsprakenmetjesportersofgasten.

Meldpestgedragaltijdbijjouwleidinggevende.Diekaningrijpenof(afhankelijkvandeleeftijdvanhetslachtoffer) contactopnemenmetdeouders/verzorgersvanhetslachtofferendedader.Alshetpestennietstopt,ofbijheel ernstigevormenvanpestgedrag,wordenerzwaarderemaatregelengenomen.Bijmishandeling,afpersingen vernielingwordtpolitieingeschakeld.

Opdracht35 Pesten

a. Watzoudenvolgensjougevolgenkunnenzijnvanpesten?

b. Zoekopinternetinformatieoverdegevolgenvanpesten.Noteertweewebsitesennoteerkortietsoverde gevolgendiewordenbeschreven.

c. Komtditovereenmetwatjedacht?Lichtjeantwoordtoe.

Huiselijkgeweldenkindermishandeling

Huiselijkgeweldisgewelddatdooriemanduitdehuiselijkeoffamiliekringvanhetslachtofferwordtgepleegd. Hierondervallenallevormenvangeweld,zoalslichamelijke,geestelijkeenseksuelegeweldpleging. Kindermishandelingishetdoenenlatenvanouders,ofandereninsoortgelijkepositie,tenopzichtevaneenkind, dateenernstigeaantastingofbedreigingvormtvoordeveiligheidenhetwelzijnvanhetkind.

Huiselijkgeweld,inclusiefseksueelgeweld,ouderenmishandelingenkindermishandelingzijndemeest voorkomendegevallenvangewelddieinNederlandplaatsvinden.Jaarlijkszijnongeveer200.000volwassenen en119.000kinderenslachtoffervanhuiselijkgeweld.Instressvolletijden,zoalstijdensdeeconomischecrisisof decoronacrisis,neemtditaantalnogtoe.

VeiligThuis

SpeciaalvoordezevormvangrensoverschrijdendgedragisdeorganisatieVeiligThuisopgericht.VeiligThuisis ervooradviesenondersteuningenhetmeldenvanhuiselijkgeweldenkindermishandeling.

Deoverheidheeftookeenmeldcodeopgesteld.DeMeldcodeHuiselijkgeweldgeeftaandatjeverplichtbenteen vermoedenvanhuiselijkgeweldofkindermishandelingtemeldenbijVeiligThuis.

Alsjeeenvermoedenvanhuiselijkgeweldofkindermishandelinghebt,danbespreekjediteerstmetjecollega’s enleidinggevende.Ookisermeerinformatietevindenbijwww.veiligthuis.nlen www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/huiselijk-geweld/meldcode.

Opdracht36 Handelenbijhuiselijkgeweldofkindermishandeling

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmettweemedestudenten.

a. Zoekopinternetnaardemeldcode‘huiselijkgeweldenkindermishandeling’.

Maakmetjegroepjeeenpostermetdriestappen:

Stap1:Hoeherkenjehuiselijkgeweldofkindermishandeling?

Stap2:Hoehandeljebijhuiselijkgeweldofkindermishandeling?

Stap3:Hoeisdenazorgbijhuiselijkgeweldofkindermishandeling?

Depostermoetzoduidelijk/overzichtelijkzijn,datjedeposterineensport-enrecreatiebedrijfinde personeelsruimtekuntophangen.Inelkestapgebruikjekortezinnen(dusgeenverhaalvorm).Metdezekorte zinnenlegjeuitwatjemoetdoenofhoejemoethandeleninelkestap.

b. GebruikstappenplanPostermaken.

Stappenplan-Postermaken

c. Vergelijkjulliepostermetdievaneenandergroepjeenpasdepostereventueelaan.

Verdiepingsstof-Pestgedrag

Erzijnverschillendevormenvanpesten.Meestalwordteenkindopmeerderemanierengepest:

• verbaalpesten:onaardig,gemeen,schelden

• relationeelpesten:uitsluiten,negeren,zwartmaken,roddelen

• fysiekpesten:duwen,schoppen,slaan

• materieelpesten:spullenafpakken,verstoppenofbeschadigen

• mentaalpesten:bedreigenenchanteren.

Tipsompestentevoorkomen

• Probeerpestentevoorkomendoortestureninhetgroepsvormingsproces,doorsamenwerkingsvormente gebruikenendoorerpreventiefovertepraten.

• Niemandinschoolmagpestentolererenenelkvolwassenpersoneelslidmoetdirectingrijpenbijpestgedrag. Dusgroepsoverstijgendenschoolbreed.

• Weesalertoppestplekken:onoverzichtelijkehoekjesvanhetplein,detoilettenendekleedkamers.

• Hebeenantipestprotocolenzorgdatiedereendaarvanopdehoogteis.

Tipsompestgedragaantepakken

• Legdegroepuitdatpestenkanstoppenalszegezamenlijkoptreden.

• Leghetpestprocesenderollenuit.

• Prijskinderendieopkomenvoordegepesteomhunmoed.

• Zegdatzepestenaltijdmoetenmeldenbijjou,datditgeenklikkenis.

• Kentiedereenhetantipestprotocol?

Bron: Tekst vanhttp://wij-leren.nl/differentiatie-klas-middels-opdrachtgestuurd-leren.php

Verdiepingsstof-MeldcodeHuiselijkgeweld

DeMeldcodeHuiselijkgeweldgeeftaandatjeverplichtbenteenvermoedenvanhuiselijkgeweldof kindermishandelingtemeldenbijVeiligThuis.Demeldcodegeldtvoorprofessionalsdiewerkzaamzijninde sectoren:

• gezondheidszorg;

• onderwijs;

• kinderopvang;

• maatschappelijkeondersteuning;

• jeugdhulp;

• justitie.

Meerinformatieistevindenbij:https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/huiselijk-geweld/meldcode

Verdiepingsstof-Seksueelmisbruik

Cijfersseksueelmisbruik:

• Vóórhet16ejaarwordt19%vandevrouwenen4%vandemannenslachtoffervanseksueelgeweld.

• Gemiddeldeleeftijdbijaanvangvanmisbruikis10jaarbijvrouwenen11jaarbijmannen.

• Tenminste42%vanvrouwelijkeslachtoffersismisbruiktdoorverwanten.

• Misbruikbuitendefamiliesfeerbegintlaterenduurtkorter.

• Deplegerisindriekwartvandiegevalleneenbekende.

• Deplegerisin30%vandegevallenvanmisbruikdoorbekendeneenleeftijdgenoot.

• Bij7op10meisjesbetreftheteeneenmaligeervaring.

Waaromzwijgteenslachtofferoverseksueelmisbruik?

• geheimhoudingafgedwongendoor/beloofdaandepleger

• zichschuldigvoelen

• zichschamen

• bangzijnnietgeloofdteworden

• bangzijndeschuldtekrijgen

• bangzijnomslechtofviesgevondenteworden

• bangzijndatdedaderiemandwataandoet

• bangzijnvoorproblemenbinnenhetgezin

• zichverantwoordelijkvoelenvoorhetwelzijnvanhetgezin/defamilie(onderandereschande)‘Hetistoch m’nvader.’

• (sociale)isolatie,nietdurvenvertrouwenopanderen.

Belemmeringenbijhulpverleners

• moeiteomseksueelmisbruikbespreekbaartemaken

• angstomtebeledigenofiemandvalstebeschuldigen

• twijfelofslachtofferdewaarheidspreekt

• blamingthevictim

• angstvooragressie

• gevoelensvanonmacht

• eigenervaringenmetseksueelmisbruik

• gebrekaankennis,tijdenverwijsadressen

• loyaliteitsprobleem

• eigenwaardenennormen

• eigengevoelens.

Signalenvan(mogelijk)seksueelmisbruik

• Voorbeeldenzijnverwondingenaanofronddegenitaliën,soa,zwangerschap(vooralnatuurlijkbijjonge meisjes),zinspelingenopseksueleactiviteiten,nietbijdeleeftijdpassendeseksuelegedragingenofkennis vanseksueelgedrag.

• Specifiekesignalen:verwijzennietdirectnaarniet-kinderlijkeervaringenmetseksualiteit,maarkomenwel zovaakvoorbijseksueelmisbruiktekinderendatzeaanleidingkunnengeventoteenvermoedenvanseksueel misbruik.Voorbeelden:aanhoudendebuikpijn,eetproblemen,pseudo-volwassengedrag,schuld-en schaamtegevoelens,gebrekaanvertrouwen(vooraltenopzichtevanmensendievoorhetkindbelangrijk zijn),plotselingeterugvalinschoolprestaties,automutilatie.

• Algemenesignalen:signalendieveelvoorkomenbijseksueelmisbruiktekinderenenvaakwijzenopspanning, onveiligheidenangstbijkinderen.

Bespreekbijeenvermoedenvanseksueelmisbruikditaltijdmetjeleidinggevende.Stapnooitzomaarop kinderen/ouders/enzovoortaf.Bespreeksamenhoedithetbestekanwordenaangepakt.Ishetvermoedenzeer reëel,datkanerzelfsaangiftebijdepolitiewordengedaan.Stapooknooitalleenindezesituatie.

Bronnen:

Mechel Mangelmans, training en coaching bijhttp://www.meer-mogelijkheden.nl

Lennie Staats, behandeling, consultatie en supervisie:http://www.brightggz.nlenwww.lenniestaats.nl

2.3 Doelgroepen

Eendoelgroepiseengroepmensenwaarvandeledeneenofmeerderegemeenschappelijkekenmerkenhebben, zoals:

• leeftijd

• mogelijkhedenenonmogelijkheden

• achtergrondofcultuur

• interesseenmotivatie.

Alsmedewerkersportenrecreatiekrijgjemetveel verschillendedoelgroepentemaken.Demanierwaarop jehenbegeleidt,hangtdusafvande‘soortdoelgroep'.

Uiteraardkomthetvakervoordatgroepengemengd ofheterogeenzijn.Jesportersofgastenbehorendan totverschillende‘soortendoelgroepen’.Eenhomogene groepbestaatuitsportersofgastendiebijdezelfde ‘soortdoelgroep’behoren.

InNederlandhebbenweeenbelangrijkewetdieervoor zorgtdatiedereeneerlijkbehandeldwordt,deWet GelijkeBehandeling Dezewetiseromtezorgendat niemandgediscrimineerdwordtendatiedereengelijke kansenkrijgt,ongeachtwiezezijn.

WetGelijkeBehandeling

DeWetGelijkeBehandelingzegtdathetnietistoegestaanomiemandandersmindergoedtebehandelenvanwege verschillenzoalsgeslacht,leeftijd,afkomst,geloof,ofhandicap.Hetmaaktnietuitofjeeenjongenofeenmeisje bent,waarjevandaankomt,welkgeloofjehebt,ofdatjeeenbeperkinghebt.Iedereenverdientrespecten dezelfdekansen.Dezewetgeldtopveelverschillendeplekken,zoalsophetwerk,opschool,inwinkelsenbij openbaregelegenheden.Dusookbijsportieveenrecreatieveactiviteiten.

Opdracht37 Jouwhomogeneenheterogenegroepen

Inwelkehomogeneenheterogenegroepenzitjezelf?Noteerervier.Legookuitwaaromheteenhomogeneof heterogenegroepis.

Beschrijvinggroep

Homogeenof heterogeen

Toelichting

Homogene groep?

Beschrijvinggroep

Homogeenof heterogeen

Toelichting

Opdracht38 Begeleiden

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmetdriemedestudenten.

a. Bekijkdefilmpjes.

Filmpje-Kleutergym

Filmpje-Tennissenioren

Filmpje-Zeskamp

b. Jehebtdrieverschillendedoelgroepengezien.Geefeenkorteomschrijvingvandedoelgroep.Geefdaarbij ookaanofheteenhomogeneofeenheterogenegroepis.Noteervanelkedoelgroepzoveelmogelijk kenmerken.

Bespreekennoteermetjemedestudentenwatdegevolgenvandezekenmerkenvoorhetbegeleidenvan sport-enrecreatieveactiviteitenzijn.Waarmoetjespeciaalopletten?

Doelgroep

Kenmerken

Begeleiden

c. InNederlandhebbenwedeWetGelijkebehandeling.Jemagnietdiscrimineren.Betekentdatdatjesporters ofgastenallemaalhetzelfdemoetbehandelen?

d. Jekuntdeuitwerkingvandezeopdrachtinjeportfolioopnemen.Maakhieroverdanafsprakenmetjedocent. Geefbijdeuitwerkingaanwelkebijdragejijaanhetresultaatvandezeopdrachthebtgeleverd.

2.4 Doelgroepennaarleeftijdofontwikkelingsfase

Alsmedewerkersportenrecreatiehebjenietalleentemakenmetsportersofgastendiemetverschillende motievendeelnemenaanactiviteiten.Jehebtooktemakenmetsportersofgastenvanverschillendeleeftijden. Deleeftijdvandedoelgroepbepaaltinhogematehoejemetdedoelgroepomgaat.Leeftijdkanbijvoorbeeld bepalenwelkewoordenofwelketoonjegebruikt.Verderbepaaltdeleeftijdvanjesportersofgastenookwatje metzewiltofkuntdoen.

leeftijdsgroepen

Iedereleeftijdsgroep,ookwelontwikkelingsfasegenoemd,heeftzijneigenkenmerken.Alswedoelgroepen indelenopbasisvanleeftijd,komenwetotdevolgendeindeling:

• baby’s:0-1,5jaar

• peuters:1,5-4jaar

• basisschoolkinderen:4-12jaar

– kleuter4-6jaar

– jongschoolkind6-9jaar

– oudschoolkind9-12jaar

• jongeren:12-18jaar

– puber12-16jaar

– adolescent16-18jaar

• volwassenen:18-65jaar

– jongvolwassene18-40jaar

– middelbarevolwassene40-55jaar

– vroegeoudere55-65jaar

• ouderenofsenioren:65jaarenouder.

Verschillende ontwikkelingsfasen.

Interessantewebsitesactiviteiten

Enkeleinteressanteweblinksmetnameterinspiratievoorhetbedenkenvanspelenencreatieveactiviteitenen entertainment.

Website-Activiteitensportenspel

Website-Speelbeweging

Website-Spelensite

Website-1001activiteiten

Website-Activiteitenbankscouting

Website-Spelaanbodsamenspelen

Website-SportenspelPinterest

Website-Scoutwiki

Website-Sport-en-bewegenboek

Website-Kunstexpressie-ideeënboek

Website-Knutselidee

Opdracht39 Doelgroepenherkennen

Wanneerjegastentreftbijeenrecreatieveactiviteit,weetjedeleeftijdvandezemensenniet.Jemoeteen inschattingmaken.Hieronderziejezesfoto'svangasten.

a. Schrijfonderelkefotodedoelgroepdieerbijhoort.

b. Vanelkedoelgroepzoekjeeenpersoonuitjeomgevingdiebinnendiedoelgroephoort.Maakfoto’svandeze personen.Uiteindelijkhebjezesfoto’svandevolgendedoelgroepen:peuters,kleuters,schoolkinderen, jongeren,volwassenenensenioren.Schrijfbijdefotobijwelkedoelgroepdepersoonhoort.

c. Vindjedatdepersoonzich‘ouder’of‘jonger’gedraagtdandegroepwaartoehijbehoort?Waaromvindje dat?

Opdracht40 Eenpassendeactiviteit

Welkeactiviteitenzijnhetmeestgeschiktvoorwelkedoelgroep?Verbinddeactiviteitenlinksmetdejuiste doelgroepenrechts.

Speurtochtinhetbos

Raften

Zeskamp

Miniplaybackshow

Stadstourmetgids

Rondritmetbolderwagens

Opdracht41 Ontwikkelingsfase

a. Inwelkeontwikkelingsfasezitjijopditmoment?

Senioren

Volwassenen

Schoolkinderen

Peuters

Jongeren

Kleuters

b. Geefdrievoorbeeldenvanhoejijjeontwikkeldhebttenopzichtevandevorigeontwikkelingsfase.

Vorigeontwikkelfase:

Dezeontwikkelfase:

Opdracht42 Kwartetspel

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmetdriemedestudenten.Jehebtwatdikkerpapier,lijm,eenstifteneenschaar nodig.

a. Jemaaktjeeigenkwartetspeloverrecreatieveactiviteiten.Elkedoelgroepkrijgtzijneigenkwartetmet bijbehorendeactiviteiten.Bijvoorbeeld:voordedoelgroepschoolgaandekinderenzoekjeafbeeldingenvan typischerecreatieveactiviteitendiebijdezedoelgroephoren.Dezeafbeeldingenzetjeopdekaartenmetde titel‘schoolgaandekinderen’eneronderwelkerecreatieveactiviteithetbetreft.Intotaalhebjedanvier afbeeldingenperdoelgroep.Jehebtdaneenkwartet.Ditdoejevoorallezesdoelgroepen:peuters,kleuters, schoolkinderen,jongeren,volwassenenensenioren.

b. Wanneerjekwartetspelklaaris,speeljehetkwartetspel.

Ontwikkelingsfactoren

Behalvenaardeleeftijd,kijkenweooknaardeonderdelenvandeontwikkelingdiekenmerkendzijnvoordie leeftijd.Wenoemenditontwikkelingsfactorendiedeontwikkelingvandemensbepalen.Ontwikkelingsfactoren zijneropdriegebieden:

• lichamelijkeofmotorischeontwikkeling

• cognitieveontwikkeling:alleswatmetdenkentemakenheeft

• sociaal-affectieveontwikkeling:alleswatmetgevoeltemakenheeft.

Bijdemotorischeontwikkelinggaathetombewegenenlerenbewegen.Erzijntweesoortenmotoriek:groveen fijne.Bijhetontwikkelenvandegroveenfijnemotoriekspelendezintuigeneenbelangrijkerol.Hetontwikkelen vandegrovemotoriekgaatmeestalgemakkelijkerdanontwikkelenvandefijne.

Degrovemotoriekgaatoverdegrotebewegingendiejemaaktzondererveelovernatedenken.Hetzijn bewegingendiejevanzelfleert:zwaaien,lopen,rollen,kruipen;Bewegingendiejedagelijksdoenendieweinig moeitekosten.

Grovemotoriek

Geschikteactiviteitenvoordeontwikkelingvandegrovemotoriekzijn:

• balspelen:overgooienenrollen

• lopenovereenbank

• zwemmen.

Grove motoriek: zwemmen.

Fijnemotoriek

Deontwikkelingvandefijnemotoriekvraagtmeer aandacht.Hierbijgaathetomdekleinerebewegingen, waaroverjevaakmoetnadenken:schrijven,veters strikken,tekenen.Deontwikkelingvandefijnemotoriek startmeestalpasechtopdebasisschool.Ingroep1en 2leerthetkindknippen,plakken,prikkenentekenen.

Eenopdrachtwaarbijhetkindietsmoetuitprikken,is eenvoorbereidingophetlerenschrijven.Geschikte activiteitenvoordeontwikkelingvandefijnemotoriek zijn:

• kralenrijgen

• tekenen

• puzzelen

• kleien

• knikkeren.

Eenbijzonderonderdeelvandeontwikkelingvandemotoriekisdesensomotorischeontwikkeling.De sensomotorischeontwikkelinggaatoverdezintuigen:ruiken,voelen,zien,horenenproeven.Sensomotoriek gaatoverdesamenwerkingtussendezintuigenendebewegingen.Jemoetimmersgoedkunnenvoelenalsje ietswiltoppakken.Jemoetafstandkunnenschattenbijhetvangenvaneenbal,jeevenwichtkunnenbewaren bijhetlopenovereenbalk.Ookmoetjekunnenruikenbijhetbereidenvaneten.

Sensomotoriek.

Voor het rijgen van kralen maak je gebruik van je fijne motoriek.

Opdracht43 Ontwikkelingsfactoren

Noemdedriefactorendiedeontwikkelingvandemensbepalen.

Geefbijelkefactorindetabeleenvoorbeelddatkenmerkendisvoorjouweigenontwikkeling.

Ontwikkelingsfactor

Eigenvoorbeeld

Opdracht44 Groveoffijnemotoriek

Maakjegebruikvandefijneofdegrovemotoriekbijhetdoenvandegenoemdeactiviteit?

ZeteenXindejuistekolom.

Noteerzelfooknogtweevoorbeeldenvanfijneengrovemotoriek.

Activiteit

Schrijven

Lopen

Eenboutjeopeenmoerdraaien

Eenverslagtypenopdecomputer

Eenhinkelspeldoen

EenWhatsAppberichtversturenmetjesmartphone

Tennissen

Pianospelen

Vetersstrikken

Debabyendepeuter

Alsmedewerkersportenrecreatiezuljenietdirecttemakenkrijgenmetbaby's.Jezulteerdertemakenhebben metdeoudersvandebabydanmetdebabyzelf.Deouderszullenkomenomterecreërenendebabyisdaar misschienbij.Daaromwordtdezedoelgroepverdernietindezelesstofbehandeld.Watgeldtvoordebaby,zal inietsminderemategeldenvoordepeuter.Indezeleeftijdzijndeoudersmeerbezigmetdekinderenenzullen dekinderenvooralbijdeouderszijn.Metpeuterskrijgjealwatmeertemaken.

Grovemotoriek

Fijnemotoriek

Lichamelijkeontwikkeling:

• Gaatmindersnelindelengte,maardebreedtegroei(hetgewicht)neemttoe.Eenbolbuikjeisdanookniet ongewoonbijpeuters.

• Vooraldegrovemotoriekwordtontwikkeld(achteruitlopen,traplopen,balschoppen,hardlopen,springen, fietsenmetdriewieler,hinkelen).

Cognitieveontwikkeling:

• Kentnauwelijkshetverschiltussenfantasieenwerkelijkheid.

• Kanoorzaakengevolgnognietechtbegrijpen.Straffenisindezefasevaaknietzinvol.Depeuterbegrijpt gewoonnognietwaaromjebooswordt.

• Dewoordenschatneemttoe.Depeuterbegintsteedsbetertesprekendoorzinnentemaken,maarverzint ookvaaknogzelfwoorden.

Sociaal-affectieveontwikkeling:

• Ontdektdathijeeneigenwilheeftenzelfietskan besluiten(ik-besef). Hierdoorontstaaterkoppigheiden kandepeuterdriftigworden.

• Ontwikkelenvanhetgeweten.Depeuterweetbeterwat goedenslechtis,maaroverzietderedendaarvannog niet.

• Spelgedragnogheelergopzichzelfgericht.Samenspelen luktnamelijknognietecht.Speeltgraagbij,maarniet metanderekinderen.

Geschikteactiviteitenzijn:

Activiteitengebied

Sport

Spel

Creativiteit

Entertainment

Informatie(educatie)

Voorbeeldactiviteit

Peuterdansenpeutergym

Muziekmaken

Depeuterkan:

• eenpotloodvasthouden

• grotekralenrijgen

• scheurenenplakken

• prikkenmeteenprikpen

• verven.

Activiteitendiehierbijpassenzijndusonderandere(simpele)knutselactiviteiten indekinderclub,zoalshetinkleurenvaneenkleurplaat,vingerverven,crêpepapier scheurenenplakken.Peuterskunnennognietzopreciesknutselenalsgrotere kinderen.Hiermoetjerekeningmeehouden.

Meeleeftheater,voorleesverhaal

Beestjeszoekenindenatuur,blaadjeszoekenomvervolgensmeeteknutselen enzovoort

Een peuterspeelruimte.

Tips!

• Weesgeduldigenduidelijkinwatjewilt.

• Gebruikkortezinnen.

• Communiceeropdezelfdehoogtealshetkindenniettedichtbij(zakdoorjeknieën).

• Zorgdatpeutersminofmeerhuneigengangkunnengaan.

Omdateenpeuterveelaandachtnodigheeft,kunjeeenvandeoudersvragenalsextrabegeleidingtijdens creatieveactiviteiten.Eenpeuterisookveelsnellerklaardaneenkleuterofeenschoolkind,doordatdiens spanningsboogmindergrootis.Alshetkindklaaris,dankandeouderhemweermeenemen.Zoheeftdepeuter tochkunnenmeedoen.

Opdracht45 Mindmappeuters

a. Maakeenmindmapoverhetbegeleidenvanpeutersbijsportieveenrecreatieveactiviteiten.Geefaanwat ontwikkelingskenmerkenzijn,welkeactiviteitenhierbijpassenenwelketipsjevoorhetbegeleidenvande activiteitgeeft.

b. GebruikhiervoorStappenplan-Mindmapmaken.

Stappenplan-Mindmapmaken

Hetbasisschoolkind

Ditisdeperiodewaarineenkindnaardebasisschoolgaat(kleuter),totdathetdebasisschoolweerverlaat(oude schoolkind).

Dekleuter

Lichamelijkeontwikkeling:

• Voorallengtegroeienspiergroei. Hetmolligeverdwijntendekleuterwordtgespierder.

• Ontwikkelingfijnemotoriek,zoalsvetersstrikken,schrijvenentekenen.

• Beweegtgraag,maarissnelmoe.Hetgrovebewegengaatbeter,heeftsteedsmeergrondvormenvanbewegen onderdeknie.

• Handvoorkeurontstaat.

Cognitieveontwikkeling:

• Hetdenkenwordtbeheerstdoorwatdekleuterziet,voeltofhoort.Dekleuterzietnoggeenverbandtussen oorzaakengevolg.Hetconcreetdenkenisdusnognietontwikkeld.

• Woordenschatwordtgroterendezinneningewikkelder.

• Kunnenzichalietsbeterenlangerconcentreren.

• Nogsteedsweinigverschiltussenfantasieenwerkelijkheid.Wanneerzijietsheelgraagwillen,zullenzij regelmatigjokken.Ditisgeenliegen!Dekleuterdoetdatomzichzelfgerusttestellenofomeenoplossingte vindenvoorietswathijnietbegrijptofheelgraagzouwillen.

Sociaal-affectieveontwikkeling:

• Minderopzichzelfgericht,samenspelenluktsteedsbeter.

• Dekleuterkanmeermeelevenmetanderen,beterdelenenanderenhelpen.

• Dekleuterdoetanderennaomerbijtehoren;hijimiteert.Hijkanookeenbepaaldepersoonwillenzijn.Dit noemenweidentificatie.Dekleuterwilbijvoorbeeldnetzozijnalszijnvader.Devaderisdanzijn identificatiefiguur.

• Hijgaatsteedsmeerbeseffenwatgoedenfoutis, liefenstout,juistofonjuistenkrijgtookgevoelens vanschuld.Hijontwikkelteeneigengeweten.

• Hetbeelddatdekleutervanzichzelfheeft,komt vooraldoordatwatanderentegenhetkindzeggen. Vooralouders,lerarenenjijalsbegeleiderhebben eenbelangrijkerolomhetkindtestimuleren,te belonenvoorgoedgedragenpositieftebenaderen.

• Hijweetbeterhetverschiltussenjongensenmeisjes enraaktdaarmeeringeïnteresseerd.

Geschikteactiviteitenzijn:

Activiteitengebied

Sport

Spel

Creativiteit

Entertainment

Informatie(educatie)

Tips!

De kleuter is minder op zichzelf gericht.

Voorbeeldactiviteitvoorkleuters

Dansen,bewegen.Vaaknogmeteenspelelement,hetechtesportenkomtbijdeze doelgroepnognietaanbod.

Metwaterenzand,muziekspelletjes(zoalsschippermagikovervaren),vossenjacht, speurtocht

Zijkunnenkleuren,scheuren,prikken,knippenenplakken.Maarookkleienen (vinger)vervenbehorentotdemogelijkheden.

Schminken,voorleesverhalen,eencircusvoorstellingmaken,miniplaybackshow, lampionnenoptocht

Bakken,huttenbouwen,denatuurinombeestjestezoekenenomcreatieftezijn metmaterialenuitdenatuur.

• Weesgeduldigenduidelijkmetwatjewilt.

• Zorgvooreenprettigesfeerenstraalrust,vertrouwenenveiligheiduit.

• Maakkleinegroepjes,zodathetoverzichtelijkvoorzeis.

• Laatzeveelbewegen,maarzorgervoordatzevaakenkortkunnenrusten.

Opdracht46 Kijkdoosmaken

Kijkdoos

Tijdenseenknutseluurtjeopdecampingkrijgendekleutersdeopdrachtomeenkijkdoostemaken.

Isditeengeschikteopdrachtvooreenkleuter?

Legjeantwoorduit.

Opdracht47 Kleuters

Kleuterspel

Jewordtgevraagddoorjeleidinggevendeomeenspelvooreengroepvanvijftienkleuterstebedenken.Hetspel moetongeveertienminutendurenenmoetplaatsvindeninderecreatiezaalvanbungalowparkDeHogeHeide

a. Beschrijfhetspel.Beantwoorddaarbijdevolgendevragen:

• Hoeheethetspeldatjebedachthebt?

• Watishetdoelvanhetspel?

• Watzijndebelangrijkstespelregelsenhoeverloopthetspel?

b. Noemderedenenwaaromjegekozenhebtvoorditspel.Jemoetdaarbijdenkenaandekenmerkenvande ontwikkelingdiegeldenvoordekleuter.

Werknusamenmettweeofdriemedestudenten.

c. Iedereenlaataandeanderegroepsledenzien/horenwathijbedachtheeftenwaaromditgeschiktisvoordeze doelgroep.

d. Geefelkaarfeedback.Paseventueeljespelaanalsdatnodigis.

Hetjongeschoolkind

Lichamelijkeontwikkeling:

• Deverhoudingenvanhetlichaamwordenmeer‘volwassen'.Hethoofdisinverhoudingmindergroot.

• Zewordengespierder,maarkunnennogsteedsniettelangeenhogeinspanningleveren.Hetsysteemvan verzurenisnietgoedontwikkeld.Hetaerobeuithoudingsvermogeniswelredelijkontwikkeld.Hierdoorkan hetjongeschoolkindwellangbezigzijnenweersnelherstellen(alsdeactiviteitnietteintensiefis).

• Hetkindheeftveelbewegingsdrangenisenergiek;stilzittenislastig.Sportenbewegenisdaaromindezefase heelpopulair.

Cognitieveontwikkeling:

• Hetkindbegintmeertedenkeninstappen.Alsikditdoe,gebeurterditendan...Hetjongeschoolkindziet hetbeginenweethoehetverdermoetgaanomheteindresultaattebedenken.Hetkindkandussteedsbeter abstractdenken

• Oorzaakengevolgwordenbeteringezien.

• Fantasiemaaktplaatsvoordewerkelijkheid.Hijmaaktsteedsmeeronderscheidtussenwatwaarisenwat niet.

• Hetkindkrijgtsteedsmeerinzichtintechniek.

• Deconcentratiewordtbeterenhijiszeerleergierig.

• Hetkindkanzichgoeduitdrukken,zinnenwordeningewikkelderenhijbegintteschrijven.

Sociaal-affectieveontwikkeling:

• Prestatiesleverenwordtbelangrijker,maarhetkindvindthetlastigteverliezen.Hijwilgraagwedstrijdvormen doenensucceservaren.

• Hetkindwilgraagvriendenhebbenenisdaarbijvooralgerichtopdeeigensekse.Vriendschappenzijnvaak welvankorteduur.

• Hetkindhoudtemotiesvaakverborgen.

• Opdezeleeftijdkanhetkindagressiefgedragvertonen:pesten,vechten,schelden.Hijkanregelsbewustgaan overtreden.Indezefaseishetdusheelbelangrijkdatjeduidelijkegrenzenaangeeftenpositiefgedrag stimuleert.

Een wedstrijd met robotica-auto's.

Geschikteactiviteitenzijn:

Activiteitengebied

Sport

Spel

Creativiteit

Entertainment

Informatie(educatie)

Voorbeeldactiviteitvoorhetjongeschoolkind

Sporttoernooien

Estafettes,moordenaartje,verstoppertje,doorfluisterspel,wiebenik,speurtochten

Hiermagbest‘gepriegel'bijzijn.Zorghierbijwelvooruitdagingvoordeoudere kinderen,bijvoorbeeldmeteentekenwedstrijd.

Schminken,voorleesverhalen,eencircusvoorstellingmaken,miniplaybackshow, lampionnenoptocht

Denatuurin,huttenbouwen,steptocht

Tjoekbaltoernooi.

Tips!

• Degenoemdeactiviteitenzijngeschiktvoorzoweljongealsoudeschoolkinderen,waarbijjewelrekening moethoudenmetdeverschilleninontwikkeling,zoalsmotorischleervermogen,uithoudingsvermogen, denkvermogenenprestatiegerichtheid.

• Jongensenmeisjesvertonenmeerenmeerverschillenophetgebiedvanhuninteresse.Meisjeswillenliever samenwerkenenjongenszijnmeergerichtopcompetitie.Zegaandanookvaakapartspelenensporten.

Opdracht48 Gevoelens

Demanierwaarophetjongeschoolkindomgaatmetzijngevoelensheeftsterktemakenmetzijnsociaal-affectieve ontwikkeling.

a. Geeftweevoorbeeldenwaarineenjongschoolkindzijngevoelensnietzaluiten.Jemaghierbijjeeigenervaring gebruiken.

b. Vindjijdatjealsbegeleidervandezedoelgroepjeemotiesmaglatenzienofdatjedezemoetverbergenzodat jedekinderenernietmeebelast?Leguitwaaromjijdatvindt.

c. Bespreekdeantwoordenmeteenmedestudentengeefelkaarfeedback.Stelvragen.

Opdracht49 Rollenspeljongschoolkind

Desituatie

Eenjongkindisaanhetzwemmeninhetbinnenbad,maarhaaltgevaarlijkecapriolenuit.Anderekinderenhebben erlastvan.Debegeleidergaathetkindhieropaanspreken.

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmettweemedestudenten.Tweevanjulliespeleneenrollenspel,dederde beoordeeltwatjulliegoeddedenenwatbeterkan.Deenestudentspeeltdemedewerkersportenrecreatieen deandereneemtderolvaneenjongschoolkind.Letinjerollenspelopwatjezegt,opjehoudingendenknaover waarjeditgesprekvoert.

a. Speelhetrollenspeldriekeer;bijdelaatstekeergebruikjedefeedbackvanjemedestudenten,zodathet gespreksteedsbeterwordt.

b. GebruikhierbijStappenplan-Eenrollenspeldoen.

Stappenplan-Eenrollenspeldoen

c. GebruikObservatieformulierEenrollenspel.

ObservatieformulierEenrollenspel

Naam observator:

Naamstudent:

Situatie-omschrijving:

Watvaltjeopaangedragofdelichaamshouding?

Hoemaakthijgebruikvannon-verbalecommunicatie

Watdeedhijgoedinderolvancoach?

Watzijnverbeterpunten,volgensjou?

Welkefeedbackkwameruitdegroep?

Opdracht50 Waterspelen

Filmpje-Waterspelen

Waterkunjegebruikenalsonderdeelvanjespel,maarjekunteenspelookinhetwateruitvoeren.

a. Bedenkdriespelenvoorjongeschoolkinderenwaarbijwateralsonderdeelvanhetspelgebruiktkanworden.

Noteerbijelkspeleenonveiligesituatiediekanontstaan.

Leguitwatjijvantevorenkuntdoenomdezeonveiligesituatietevoorkomenofhoejedieoplostalsdesituatie zichtijdensdespelactiviteittochvoordoet.

Spelmetwater 1. 2.

Onveiligesituatie

Voorkomen/oplossen

Spelmetwater

3.

Onveiligesituatie

b. Bedenkdriespelendieinhetwaterplaatsvinden.

Noteerweerbijelkspeleenonveiligesituatiediekanontstaan.

Voorkomen/oplossen

Leguitwatjijervantevorenaankuntdoenomdezeonveiligesituatietevoorkomenofhoejedieoplostals desituatiezichtijdensdespelactiviteittochvoordoet.

Waterspel

1.

2.

3.

Onveiligesituatie

Voorkomen/oplossen

c. Bespreekderesultatenmetdegroepennoteeractiviteitenen/ofveiligheidsoplossingendiejehoortvanje medestudentendiejijnogniethadopgeschreven.

Hetoudeschoolkind

Lichamelijkeontwikkeling:

• Delichaamsverhoudingenzijnperfect.

• Verschillentussenjongensenmeisjeswordengroter.

• Fijneengrovemotoriekzijngoedontwikkeld.Ditisdefasewaarinhetkindheelgoednieuwebewegingenaan kanleren(motorischleervermogen).Hetuithoudingsvermogenisgrootendewilomtesportenook.

Cognitieveontwikkeling:

• Hetoudeschoolkindissteedsbeterinstaatomnatedenkenoverzakendienietdirectwaarneembaarzijn. Zijnabstractedenkenisnugoedontwikkeld.

• Hetoudeschoolkindisinstaatomteanalyserenentereflecteren.Ditbetekentdathetkannadenkenover heteigenenandermansdenkenenhandelen.

• Hetoudeschoolkindisleergierig.

Sociaal-affectieveontwikkeling:

• Hetoudeschoolkindisprestatiegericht.

• Degroepleeftijdsgenotenwaarmeehetkindomgaat,wordtsteedsbelangrijker.

• Zeidentificerenzichmetidolen(bijvoorbeeldtopsporters,popsterren,vloggersenbloggers).

• Ervindtontwikkelingvannormenenwaardenplaats.

• Pestenkomtmeervoor.Hetisdusbelangrijkdatjealsbegeleidervandezekinderengoedopletomeventueel pestgedragdirecttekunnencorrigeren.

Geschikteactiviteitenzijn:

Voorgeschikteactiviteitenziedetabelbijhetjongeschoolkindendebijbehorendepraktischetips.

Tips!

• Zorgvooreengoedcontact.

• Weesduidelijkinwatjeregelszijn.

• Stelvragen,vaakwetenzemeerdanjedenkt.

• Doevoorenleguitwatjedoet(plaatje-praatje-daadje).

• Zorgervoordatzeveelkunnenbewegenenookkunnenrusten.

Opdracht51 (Speur)tochten

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmeteenmedestudent.Jebrainstormtmetjemedestudentover(speur)tochten. Ookhierkunjeeventueelweerhetinternetraadplegen.

Watvoorsoort(speur)tochtenkunnenjullieverzinnen?Zoekzeeventueelopinternetopennoteerzeinhet schema.

Noteerbijiedere(speur)tochtvoorwelkeleeftijdsdoelgroep(en)dezetochtgeschiktkanzijn.

Leeftijdsdoelgroep(en)

Opdracht52

Kinderspelen

Devolgendespelsoortenzijnheelgeschiktvoorspelactiviteitenmetschoolkinderen:tikspelen,mikspelen, overloopspelen,estafettespelen,kringspelenenmuziekspelen.

a. MaakperspelsoortéénA4metdaaropuitgewerktdrievoorbeeldenvanspelactiviteitendiehorenbijdeze spelsoort.Bijdezeopdrachtmagjehetinternetgebruiken.Pervoorbeeldwerkjeuit:eenuitlegvandespelregels perspelactiviteit,endeleeftijdsdoelgroep(en)waarvoordespelactiviteitgeschiktis.

b. Jekuntdeuitwerkingvandezeopdrachtinjeportfolioopnemen.Maakhieroverdanafsprakenmetjedocent.

Opdracht53 Vossenjacht

a. Bijdezeopdrachtwerkjesamenmetdriemedestudenten.

• Julliegaaneenvossenjachtbedenkenvoorkinderenvan8tot12jaar.Devossenjachtmoetvoldoenaan eenaantaleisen:

• Bedenkeenthemaalsrodedraadvoordejacht.

• Dejachtmoetpassenbijdedoelgroep.

• Jehoudtdejachtopdelocatievanjullieeigenschool.

• Jewerktmetminimaaltienvossen.

• Bijiederegevangenvoskrijgendedeelnemerseenhintomdevolgendevostekunnenvinden.

Werkjullieideeuitengebruikhierbijeventueelhetwerkplan

b. Jekuntdeuitwerkingvandezeopdrachtinjeportfolioopnemen.Maakhieroverdanafsprakenmetjedocent. Geefbijdeuitwerkingaanwelkebijdragejijaanhetresultaatvandezeopdrachthebtgeleverd

Dejongere

Dejongerenkunnenweverdeleninpuberteit(12-16jaar)enadolescentie(16-18jaar).Watbetreftdeverschillende ontwikkelingenkijkenwenaardezedoelgroepenalsééndoelgroep:dejongere.

Lichamelijkeontwikkeling:

• groteveranderingenonderinvloedvanhormonen

• groeispurtinlengteenbreedte.

Ditkanvaakleidentoteenachteruitgangindemotoriek.

• groteverschillentussenjongensenmeisjes

• groteverschillentussenjongerenvanhetzelfdegeslacht.

Cognitieveontwikkeling:

• Logischenabstractdenkenontwikkeltzichverder.Dejongereissteedsbeterinstaatlogischnatedenken. Hierdoorzullenzemindergenoegennemenmet"Gewoon,omdathetzois."Hijwildatjehethemuitlegten datjemetgoedeargumentenkomt.

• Deeigennormenenwaardenwordenverderontwikkeld.Hierdoorontstaatindezefasehetafzettentegende volwassenen.Alsmedewerkersportenrecreatiezuljehierookmeetemakenkrijgen.Ditkanzonuendan veelvragenvanjemaniervanhandelen.

Sociaal-affectieveontwikkeling:

• Strevennaarzelfstandigheidendragenvanverantwoordelijkheid.Doordatzesteedsmeerhuneigennormen enwaardenenhetlogischdenkenontwikkelen,wordtookdebehoefteaanzelfstandigheidgroter.Jongeren willennaarmatezeouderwordenmeerverantwoordelijkheid.Hetisindezefasegoedomzedattegeven.

• Onzekerheidoverhetuiterlijk.Gevoelensvanschaamteoverzichzelfkomenindezeperiodeveelvoor.

• Graagergensbijwillenhoren,bijdegroephoren.Vooralbijdepuberziejeditheelsterk.Erwordtvanalles geprobeerd,meegedaan,ombijdegroeptehoren.Alsmedewerkersportenrecreatiezuljemoetenproberen omdegroepmeetekrijgenomeventueelnegatiefgedragvaneenenkelingbinnendiegroeptekunnen veranderen.

• Naarmatedejongereouderwordt,ontstaatsteedsmeereeneigenidentiteit Deidentiteitwordtminder afhankelijkvandegroep.Depuberzalnogheelsterkhetgevoelhebbenerbijtemoetenhoren.Deadolescent zalminderdranghebbenzichaantepassenaandegroep.Hijzaleerderzijneigenganggaanenzalmeerde behoeftehebbenzichteonderscheidenenorigineeltezijndandepuber.

Geschikteactiviteitenzijn:

Activiteitengebied

Sport

Spel

Creativiteit

Entertainment

Informatie(educatie)

Voorbeeldactiviteitvoordejongere

Sporttoernooien,survivaltochten,mountainbiken,outdoor,tafeltennis

Dropping,weerwolven,nachtverstoppertje

Komtvoordezedoelgroepweinigaanbod.Kunjebijvoorbeeldvormgevenmet workshops.Mogelijkheden:elkaarnatekenen,dromenvangersmaken,tas/kleding pimpen,graffitikunstewerkenzovoort.

Showdoorrecreatiemedewerkers,externeshow,zoalseenbandje,discoavond, schuimparty

Kampvuurmaken

Tips!

• Maakcontactenzorgvooreenpositievesfeer.

• Geefzeverantwoordelijkheid.

• Handhaafderegels,afsprakenopeenrechtvaardigemanier.

• Schakeldesnoodsandereledenindegroepinomelkaartecorrigeren.

• Stelvragenenleguit.

• Verschillentussenjongerenkunnengrootzijn.Vanaf17à18jaarwordtdatkleiner.

Opdracht54 Recreatieveactiviteitenvoorjongeren

Bedrijvenindesportenrecreatievindenhetlastigomvoorjongerengeschikterecreatieveactiviteitentebedenken. Bedenktweerecreatieveactiviteitendiejijleukvindtomtedoentijdensjevakantieopeencampingof bungalowpark.Benoemdezeactiviteitenenmaakeenkorteomschrijvinghiervan.

Opdracht55 Woordenwolk

a. Maakeenwoordenwolkovergeschiktesportieveenrecreatieveactiviteitenvoorjongeren.

b. Maakeenwoordenwolkoverhetbegeleidenvanjongerenbijsportieveenrecreatieveactiviteiten.

c. Maakdewoordwolken.GebruikhiervoorStappenplan-Woordwolkmaken.

Stappenplan-Woordwolkmaken

Opdracht56 Puber

a. Pubershebbenvaakhetideelichamelijkonhandigtezijn.Kloptditmetdewerkelijkheidofisdatalleeneen ideedatjongerenindezeontwikkelingsfasehebben?Legdituit.

b. Watzijnbelangrijkelichamelijkeveranderingenbijdepuber?

c. Watzijnvoorjouindepuberteitdebelangrijksteveranderingengeweest?

d. Vanwelkeveranderingenhad/hebjijalspuberhetmeestlast?Leguit.

e. Welketipsgeefjijvoorhetbegeleidenvanpubers?

Opdracht57 Gps-tocht

Zoekuitwelkeattributenjeallemaalnodighebtalsjeeengps-tochtgaatorganiseren.Maakopdecomputereen checklistmetattributenwaarbijjemetplaatjeslaatzienwateenmedewerkersportenrecreatienodigheeftom dezeactiviteitteorganiseren.

Opdracht58 Avondactiviteit

Jongerenavond

Jewordtgevraagddoorjeleidinggevendeomeenavondvooreengroepvantwintigjongeren(13tot21jaar)te bedenken.Deavondduurtvan20.00uurtotongeveer22.00uurenmoetplaatsvindeninderecreatiezaalvan bungalowparkDeHogeHeide.

a. Watgajedoen,watishetdoel,watzijndebelangrijksteregelsenhoeverloopthet?

b. Werkjeideeuitengebruikhierbijeventueelhetwerkplan.

c. Noemderedenenwaaromjijhiervoorgekozenhebt.Jemoetdaarbijdenkenaandekenmerkenvande ontwikkelingvandepuber/adolescent.

d. Bespreekmetdrieofviermedestudentenwatjebedachthebtenwaaromditgeschiktisvoordezedoelgroep.

e. Geefelkaarfeedbackopdegekozenactiviteitenenderedenen.Steljeactiviteitbijalsdatnodigis.

f. Jekuntdeuitwerkingvandezeopdrachtinjeportfolioopnemen.Maakhieroverdanafsprakenmetjedocent.

Devolwassene

Devolwassenheidisdeperiodevan18jaartot65jaar(vanwegehetverhogenvandepensioensleeftijdnaar67 jaarkunjedezeeventueeltot67jaarverleggen).Indezeperiodevanhetlevenhebbendegroteveranderingen vooraltemakenmetdemaniervanleven.Totdemanierenvanlevenhoren:werkenofnietwerken,welksoort werkjedoet,welofgeenvasterelatie,welofgeenkinderen,welofnietbezigzijnmetdeeigengezondheid,wonen ineenstadofbuiten

Lichamelijkeontwikkeling:

• Jekunttopprestatiesleverentotdeleeftijdvan35-40jaar.Daarnabegint‘verval'.Jongvolwassenenzijnzeer goedinstaattopprestatiesteleveren.Delichamelijkevoorwaardenomtepresterenzijndanoptimaal.Toch ziejeookdatbijsportenwaarbijhetmeergaatomeengrootuithoudingsvermogen,doorzettingsvermogen enervaringeninzicht,dewatoudere‘jongvolwassenen'hetjuistheelgoedkunnendoen.

• Vanafongeveer35jaarverliesjespiermassaenisertoenamevanvetophoping.Devijfbewegingseigenschappen (CLUKS:coördinatie,lenigheid,uithoudingsvermogen,krachtensnelheid)nemengeleidelijkaf.

• Vanafongeveer50-55jaarwordthetvervalookmeerzichtbaar.Ogenwordenslechter,rimpels,eenbuikjeen herstellenvaneenlichamelijkeinspanninggaateenstukmindersnel.Ookbeginnentekenenvanslijtageop tetreden.

• Vanaf55-60jaarnemengezondheidsklachtentoe.Demeestevandezeklachtenzullentemakenhebbenmet slijtagevangewrichten.

Cognitieveontwikkeling:

• Eigenlijkeenrustigeperiodewatbetrefthetdenkenenveranderingendaarbij.Erisvaakweleengroteinteresse inhetlerenvannieuwevaardighedenenhetopdoenvankennis.Ditneemtoverigensweerwatafindevroege ouderdom.

Sociaal-affectieveontwikkeling:

• duurzamerelaties

Ditisdefasewaarinmensenbehoeftegaankrijgenaaneenmeerduurzamerelatie.Zijkunnengaan samenwonenen/oftrouwen.Tochiser,vooralindesteden,eensteedsgroteregroepalleenstaande volwassenen.Zijzijnvoordesportenrecreatieeeninteressantedoelgroep.Sportenrecreatiekunnenvoor henondermeereenmanierzijnomanderenteontmoeten(sociaalmotief).

• krijgenvankinderen

Steedsmeerrelatiesblijvenkinderloos.Somsisditeengevolgvaneenkeuzeensomsdoordathetnietlukt omkinderentekrijgen.Kinderenkrijgenheeftveelgevolgenvoormannenenvrouwen.Vaakkrijgtmenkinderen ineenfasedathetophetwerkdetijdisom‘carrièretemaken'.Ditkanvoorveelspanningzorgen.Veelvrouwen enooksteedsmeermannengaanminderwerkenalszekinderenkrijgen.Ditbetekentinkomensdalingenkan ookeenverliesvansocialecontactenbetekenen.

• prestatiesinsportminderbelangrijk

Prestatiesinsportenbewegenwordenminderbelangrijknaarmateweouderworden.Hetsportenwordt meergezienalseenmiddel(meersociaalmotief,enmotievenalsgezondheidenfitheid)enminderalseen doel.

• meeraandachtvoorhobby'senvrijwilligerswerk.

Sporten als manier om anderen te ontmoeten.

Geschikteactiviteitenzijn:

Activiteitengebied

Sport

Spel

Creativiteit

Entertainment

Informatie(educatie)

Tips!

Voorbeeldactiviteitvoordevolwassene

Sporttoernooien,prestatiesporten,(midget)golf,tennis

Spelshow,familiespellen

Inworkshopvorm:mozaïeken,vogelhuisjesmaken,kaartenmaken

Showdoorrecreatiemedewerkers,showdoorkinderen,muziekavond,karaoke

Wijnproeverij,streekbedrijvenbezoeken,uitstapjesindeomgevingnaargrotten, dorpjes,markten

• Gauitvandeeigenverantwoordelijkheid.

• Houdgoedrekeningmethetfeitdatzehuneigenmotievenenverwachtingenhebben.Pasjehierzoveel mogelijkopaan.

• Stelvragen,laatzemeedenken.

Opdracht59 Mindmapvolwassenen

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmeteenmedestudent.

a. Maakeenmindmapoverdedoelgroepvolwassenen.GebruikhiervoorStappenplan-Mindmapmaken.Zet dewoorden‘doelgroepvolwassenen’inhetmidden.

Zethieromheenallemaalwoordendiejeaandezedoelgroepdoendenken.Noemminimaaltwaalfwoorden.

Stappenplan-Mindmapmaken

b. Bekijkhetvoorbeeld.Inhetvoorbeeldisaleenstartgemaaktmettweewoorden.

Voorbeeld.

Opdracht60 Fotospeurtocht

Fototours

Julliewerkenbijeenverhuurbedrijfineengrotestad.Jullieverhurenonderanderesteps,skeelersenSegways. Debaasvanhetbedrijfwileennieuwproductaanbiedenvoortoeristen:‘fototours’.Fototoursiseenspeurtocht doorhetcentrumvandestadwaarbijdegastenaandehandvanfoto’sdestadverkennenendaarnaastleuken actiefbezigzijnmetelkaar.Defototourmoetvooralvoorvolwasseneninteressantzijn.

Jeleidinggevendevraagtjeomdezeactiviteitvoortebereiden.

a. Welkehighlightsinde(dichtstbijzijnde,grote)stadkunnenjulliegebruikenindefototour?Kiesvijftienpunten. Gebruikhierbijeventueelhetinternet.

b. Bedenkeenspelelementbijdetour,waardoordedeelnemers(bijvoorbeelddoorhetuitvoerenvaneenextra actie)puntenkunnenhalenwaarmeezenadetourietskunnenwinnen.

Opdracht61 Volwassenen

Avondjevoorvolwassenen

Jewordtgevraagddoorjeleidinggevendeomeenavondvooreengroepvanveertigvolwassenen(21tot55jaar) tebedenken.Deavondduurtvan20.00uurtotongeveer22.00uurenmoetplaatsvindeninderecreatiezaalvan bungalowparkDeHogeHeide.

a. Watgajedoen,watishetdoel,watzijndebelangrijksteregelsenhoeverloopthet?

b. Werkjeideeuitengebruikhierbijeventueelhetwerkplan.

Formatwerkplan

c. Noemderedenenwaaromjijhiervoorgekozenhebt.Jemoetdaarbijdenkenaandekenmerkenvande ontwikkelingvandevolwassenen.

d. Bespreekmetdrieofviermedestudentenwatjebedachthebtenwaaromditgeschiktisvoordezedoelgroep.

e. Geefelkaarfeedbackopdegekozenactiviteitenenderedenen.Steljeactiviteitbijalsdatnodigis.

f. Jekuntdeuitwerkingvandezeopdrachtinjeportfolioopnemen.Maakhieroverdanafsprakenmetjedocent.

Opdracht62 LevendParty&Co

a. Bekijkhetfilmpje.

Filmpje-SpeluitlegParty&Co

Gezelschapsspelenzijnheelgoedtegebruikenalsspelactiviteit.Datkanbijvoorbeeldalsbordspel,maarookin een‘levende’,grotevariant.

JulliegaaneenlevendParty&Co-spelvoorbereiden.Dedocentverdeeltdegroepinzesgroepenenwijstiedere groepeenonderwerptoe:

• tekenen

• uitbeelden

• verbodenwoord

• quiz

• liplezen/neuriën

• eenorganisatiegroep.

b. Werkdeopdrachtenuitdiebijjouwonderwerphoren.

Deorganisatiegroep:

• bedenkthoedepuntentellingwerkt

• maaktscoreformulierenvoorallegroepen

• bedenkthoedegroependoordraaien

• houdttijdenshetspelderondes/tijdenbij.

c. Maakeenmapjemetdeinstructieendeopdrachtenvoordegroependiehetspelgaanspelen.

Letop!

Dedeelnemersmoetenminimaalvijfminutenbezigzijnmetjullieonderdeel.Erisgeenspelbegeleideraanwezig bijhetspel,degroepenmoetenaandehandvanjullieinstructieoppapierbegrijpenwatzemoetendoen.

Tip:Maakdeuitlegendeopdrachtnietophetzelfdeblaadje,anderszietdegroepalwatdeopdrachtenzijn alszedeinstructienogaanhetlezenzijn.

COPYRIGHT BOOM BEROEPSONDERWIJS

d. Voerhetspeluit.Iederegroepspeeltdevierspellendiehetnietzelfheeftuitgewerkt.Naallerondesmaakt hetorganisatiegroepjedewinnaarsbekend.

e. Evalueerdezeopdracht.Bijvoorbeeld:

• Warenervoldoendeopdrachten?

• Wasdepuntentellingduidelijk?

• Warendeinstructiesduidelijk?

• Hoeveeltijdwarendedeelnemersbezig?

• Werktehetdoordraaisysteem?

f. Werkaandehandvandebevindingenvandeevaluatiedeuitwerkingvandezeopdrachtbij.

g. Jekuntdeuitwerkingvandezeopdrachtinjeportfolioopnemen.Maakhieroverdanafsprakenmetjedocent. Geefbijdeuitwerkingaanwelkebijdragejijaanhetresultaatvandezeopdrachthebtgeleverd.

Opdracht63 Spelshows

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmettweemedestudenten.

a. Brainstormmetelkaarensteleenlijstsamenvanzesvantelevisiebekendespelshows.

b. Bekijkeenafleveringvandrievandedoorjougenoemdespelshows.Omschrijfperspelshow:

• voorwelkeleeftijdsdoelgroep(en)despelshowgeschiktis

• welkeonderdelendespelshowheeft

• watheteinddoelisvoordekandidaten

• watvooraandeel/rolhetpubliekheeft

• hoedepresentatorisinhetcontactmetdekandidatenenhetpubliek.

Spelshow

Leeftijds-doelgroep

Onderdelen

Einddoelvoorkandidaten

Aandeel/rolvanpubliek

Contactpresentatormet kandidatenenpubliek

Spelshowsdievakerterugkeren,hebbenaltijdvasteshowonderdelen.

c. Isdestellingwaarofniet?

Waar/Nietwaar

d. Legjeantwoorduit.

Dehoofdrolvaneenspelshowisweggelegdvoordepresentator.

e. Isdestellingwaarofniet?

Waar/Nietwaar

f. Legjeantwoorduit.

Achtergrondmuziekleidtdekandidatenaf.

g. Isdestellingwaarofniet?

Waar/Nietwaar

h. Legjeantwoorduit.

Heteerstewatjedoetalspresentatorisdespelregelsuitleggen.Daarnamaakjepaseensociaalpraatje.

i. Isdestellingwaarofniet?

Waar/Nietwaar

j. Legjeantwoorduit.

k. Noemvijffactorendie(omstandigheden)invloedhebbenopdesfeertijdenseenspelshow.

l. Hoekunjeerbijeenspelshowvoorzorgendathetpubliekbetrokkenisbijhetspel,ookalzijnermaareen paarkandidatendiehetspeldaadwerkelijkspelen?Bedenkdriedingen.

Oudere

Periodevanafdeleeftijdvan65jaar.Delengtevandezefaseisnatuurlijkvooriedereenverschillend.Maarwe wordenwelsteedsouder.In2019wasdelevensverwachtingbijdegeboorte80,5jaarvoormannenen83,6jaar voorvrouwen.WijkrijgeninNederlanddussteedsmeerouderen.Ditnoemenwevergrijzing.In2019telde Nederland3,2miljoenouderen(personenvan65jaarenouder).Ditisduseengrotegroepwaarjijalsmedewerker sportenrecreatieveelmeetemakenkuntkrijgen.

Lichamelijkeontwikkeling:

• Hetlichaamgaatverderachteruitendevijfbewegingseigenschappen(CLUKS)nemenverderaf.Aanlerenvan nieuwebewegingenwordtlastiger.Tochmoetenweookoppassenvoorhetonderschattenvanouderen.Veel ouderenhebbeneengoedegezondheidenzijngoedinstaatomintensieftebewegen.

Cognitieveontwikkeling:

• Desnelheidvandenkenenhetgeheugennemenaf.Ookkanproblemenoplossenwatmeermoeitekosten. Uitonderzoekisgeblekendatwekelijks2,5uurmatig-intensiefbewegeneenpositieveinvloedheeftopde werkingvandehersenenenhettegengaanofvertragenvandeachteruitgangvandewerkingvandehersenen.

• Erwordtweleensgedachtdatzoronddevroegeouderdomhetgeheugenachteruitgaat.Ditisnietzo.Pasin deouderdomrondde70jaargaatditwatachteruit.

Sociaal-affectieveontwikkeling:

• Verliesvaneendeelvanhetinkomen,status,collega's,vriendenenpartner.Nadeleeftijdvan65jaarwerkt bijnaniemandmeerinNederland.Dezeleeftijdsgroepgaatmetpensioen.Voorsommigeouderenisditeen ingrijpendegebeurtenis.Inplaatsvandatzezelfgeldverdienen,moetenzenu‘hunhandophouden'.

• Ookwordtdeleefwereldvandeoudereanders.Deregelmaatvanhetwerkenverdwijnt,ontmoetingenmet anderemensenophetwerkzijnernietmeer.Deleefwereldvandeouderekaninveelgevalleneenstukkleiner wordenenminderafwisselend.

• Erisookeengrotegroepouderendienazijnpensioneringgenietvanzijnvrijetijd.Zijwillendezevrijetijdop eenaangenameengezondemanierbeleven.Dezegroepisvooralinteressantvoordesportenrecreatie.Deze mensenhebbentijdengeldomtesportenenterecreërenenkunnenditdoenopdemomentendatandere mensendatnietkunnen.

Genieten van de vrije tijd.

Geschikteactiviteitenzijn:

Activiteitengebied

Sport

Spel

Creativiteit

Entertainment

Informatie(educatie)

Tips!

Voorbeeldactiviteitvoorouderen

Aquagym,wandeling,(volks)dansen

Kaarttoernooi,bingo,gezelschapspellen

Inworkshopvorm,tekenenenschilderenbijvoorbeeld

Rustigemuziekavond,theater

Fietstochtendoorstedenofnatuur,dagexcursies

• Gauitvandeeigenverantwoordelijkheid.

• Houdgoedrekeningmethetfeitdatzehuneigenmotievenenverwachtingenhebben.Pasjehierzoveel mogelijkopaan.

• Stelvragen,laatzemeedenken.

• Ookalisiemanddoorouderdomminderinstaatietstedoen,daagdiegeneuit,neemhemserieus.

Opdracht64 Ouderenbegeleiden

Sportenvoorouderen

Jeleidinggevendevraagthetvolgende:‘Erkomtmorgenom10uureengroepouderen,dielekkereenuursportief bezigwillenzijn.'

a. Watgajemetdezegroepouderendoen?

b. Watwiljevandezegroepwetenvoordatjegaatvoorbereiden?

c. Waarletjeopalsjedezegroepgaatbegeleiden?

d. Watmoetjeallemaalregelenenorganiseren?

e. Waaropgajebijjeorganisatieletten?

f. Bespreekjeantwoordenmettweeofdriemedestudentenenvuljeantwoordenwaarnodigaan.

Opdracht65 Wandeltochtvoorsenioren

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmettweemedestudenten.

a. Bedenkeenwandelactiviteitvoorseniorenindeomgevingvanjestadofdorp.Zorgdatdemensenhetleuk vindeneenbeetjeextramoeitetedoenzichlichamelijkintespannendoorextrauitdagingenofverrassingen onderwegintebouwen.

Bespreeksamenideeënvoordewandeltocht.Verwerkdeideeënineenvoorstel.Legextranadrukopde uitdagingenwaarvoordewandelaarskomentestaan.

b. Alshetmogelijkis:testmeteengroepseniorendewandelingmetuitdagingenindepraktijk.Alsdatniet mogelijkis,dantestjedewandelingmeteengroepjemedestudenten.Noteerachterafdebevindingen:

• Isdewandelinggeschiktvoorrecreatiefsportenmetsenioren?

• Heeftdewandelingvoldoendelichamelijkeuitdaging?

• Motiveertdewandelinggoedombetertepresteren?

• Watdoejeeenvolgendekeerzekeranders?

Opdracht66 Aanpassenaandeleeftijdsgroep

Filmpje-Wandelvoetbal

Deenedoelgroepisdeandereniet.Dezelfdesportieveofrecreatieveactiviteitvraagtbijelkeleeftijdsgroepom andereaanpassingen.

a. Bekijkeerstdevideooverwandelvoetbalvoorsenioren.

b. Verdeeldegroepinvijfgroepen.Elkegroepkrijgteenandereleeftijdsgroepaangewezenenbedenkteen trefbalvariantvoordieleeftijdsgroep:8+,13+,17+,23+en50+.Denkhierbijaangroepsgrootte,spelregels, speelveld,materiaalgebruikenorganisatievorm.

c. Bereiddeactiviteitvoorenvoerdeactiviteitookdaadwerkelijkmetjegroepuit.Deoverigemedestudenten (deanderegroepen)zijndedoelgroepengedragenzichalszodanig.

d. Bespreeknaelkeuitvoeringmetdehelegroepinwelkematedeactiviteitaansluitopdeleeftijdsgroep. Noteerdeaandachtspunteninhetschema.

Doelgroep

Trefbalvariant

e. Jekuntdeuitwerkingvandezeopdrachtinjeportfolioopnemen.Maakhieroverdanafsprakenmetjedocent. Geefbijdeuitwerkingaanwelkebijdragejijaanhetresultaatvandezeopdrachthebtgeleverd.

Opdracht67 Juistofonjuist?

Devolgendeuitsprakengaanoverdeontwikkeling.Zijndezeuitsprakenjuistofonjuist?

1. Omgangmetanderenhoortbijdesociaal-affectieveontwikkeling.Juist/Onjuist

2. Deontwikkelingvanseksualiteithoortbijdelichamelijkeontwikkeling.Juist/Onjuist

3. Problemenmetconcentratiehoortbijsociaal-affectieveontwikkeling.Juist/Onjuist

4. Eenkleuterkangoedsamenwerkenmetanderekleuters.Juist/Onjuist

5. Depuberteitkenmerktzichdooreenstabielesociaal-affectieveontwikkeling.Juist/Onjuist

6. Hetoudereschoolkindisprestatiegericht.Juist/Onjuist

7. Hetjongeschoolkindkanallangdurigbelastworden.Juist/Onjuist

8. Hetoudereschoolkindisaleenbeetjebezigmetdetactiekenvanhetspel.Juist/Onjuist

Opdracht68 Kenmerkendoelgroepen

Bijwelkedoelgroepenhorendevolgendekenmerken?Vulhetschemain.

Doelgroep

Kenmerk

Hetgeheugengaatachteruitenhetdenkengaatlangzamer.

Bewegenisnodigomdewereldteontdekkenensterkerteworden.

Voelenzichoverhetalgemeenfitenenergiek.

Ervindteenenormeveranderinginhetlichaamplaats.

Deleeftijdvan4tot6jaar

Doelgroep

Kenmerk

Kracht,snelheid,coördinatie,conditieenlenigheidnemenaf.

Leeftijdvan1,5tot4jaar

Opdracht69 Hoeoud?

a. Leesdecasussenenbeantwoorddevragen.

Saskialetnietgoedop

Saskiaisverantwoordelijkvoordebegeleidingbijbeachvolleybal.Saskiaisookscheidsrechterenlettijdensde wedstrijdnietgoedop.Zijziethierdoornietaltijdwaterisgebeurdenneemtdanooksomsverkeerdebeslissingen. DevolleyballerswordenboosengaantekeertegenSaskia.Zijklagenoverhetfeitdatzepuntenverliezendoor deverkeerdebeslissingenvanSaskia.Zijbalendatzenumisschiengeenwinnaarkunnenwordenvanhet toernooitje.

b. Hououdzullendevolleyballerszijn?

c. Waaromdenkjedat?

BangvoorMardin

MardinwerktalstoezichthoudsterenactiviteitenbegeleidsterbijrecreatieparkdeHoningpot.Mardindoeteen tikspel.Zijisdetikkereniedereenmoetnaardeoverkantrennen.Mardinheefteenleukidee:zijdoeteen leeuwenmaskerop.Vervolgenszegtzedatzeiedereenzalopetenalszijzepakt.Niemanddurftmeernaarde overkantterennenensommigenbeginnentehuilen.

d. Hououdzullendedeelnemerszijn?

e. Waaromdenkjedat?

HulpvoorAshneal

AshnealheefteenknutselmiddagbegeleidopcampingDeheide.Ashnealvraagtwiehemaanheteindevande middagwilhelpenmetopruimen.Iedereensteektdevingeromhoog.Ashnealkiestervijfuitenzegtdatde volgendekeervijfanderenhemmogenhelpen.

f. Hououdzullendedeelnemerszijn?

g. Waaromdenkjedat?

Opdracht70 Cognitieveactiviteiten

Bedenkvoorelkedoelgroepeengeschikteactiviteitmeteencognitiefdoel.

Doelgroep

Peuters

Jonge schoolkinderen

Pubers

Volwassenen

Ouderen

Geschikteactiviteit

Cognitiefdoel

Opdracht71 Sociaal-affectieveactiviteiten

Bedenktvoorelkedoelgroepeengeschikteactiviteitmeteensociaal-affectiefdoel.

Doelgroep

Peuters

Jonge schoolkinderen

Pubers

Geschikteactiviteit

Sociaal-affectiefdoel

Doelgroep

Volwassenen

Ouderen

Geschikteactiviteit

Opdracht72 Themadag

Sociaal-affectiefdoel

Julliegaaneenprogrammabedenkenvooreenthemadagvoorbasisschoolkinderen,jongeren,volwassenenen ouderen.Dedocentverdeeltdegroepinviergroepenenwijstiederegroepeenleeftijdscategorietoe.

a. Bedenkeenthemadagvoorjullieleeftijdscategorie.Dethemadagbestaatuitspelactiviteiten.

Dethemadagheefteenprogrammaindeochtend,middagenavond.Houdvoordespelactiviteitenendetijden rekeningmetdekenmerkeneninteressesvandedoelgroep.

b. Werkjeprogrammauitengebruikhierbijeventueelhetwerkplan.

Formatwerkplan

c. Maakvoordethemadageenflyer.Houdookhierrekeningmetdeinteressesvandedoelgroep.

d. Presenteerjulliethemadagaandehandvandeflyersaandegroep.

e. Jekuntdeuitwerkingvandezeopdrachtinjeportfolioopnemen.Maakhieroverdanafsprakenmetjedocent. Geefbijdeuitwerkingaanwelkebijdragejijaanhetresultaatvandezeopdrachthebtgeleverd.

Verdiepingsstof-Dekleuter

Iederkindisanders.Wesprekenvankleutersenhunontwikkelingmaarwemoetendaarbijgoedbeseffendat elkekleutereenuitzonderingkanzijnopdatgenewatgewoonis.Tochzijnereenaantaltipstegevenbijhet omgaanmetkleuters.

Tips

• Geefpositieveaandacht,geefzecomplimentenbijwatzegoeddoenenpositievetipsalsietsanderskanof moet.

• Weesconsequentinwatjedoeteninderegelsdiejehanteert.

• Geefduidelijkdegrenzenaan.

• Weesjebewustvanhetfeitdatjijgeïmiteerdwordtendatzenaarjeopkijken.

• Jehoudingenuitdrukking(non-verbalegedrag)zegtveelmeerdandewoordendiejegebruikt(verbaalgedrag).

• Leguitwatjebedoelt.

• Beheersjezelf,blijfkalm.Hetkindschreeuwtmisschientegenje,maarjijmoetproberenrustigteblijven.

• Geefzeverantwoordelijkheidbijzakendieuitvoerbaarvoorzezijn

• Maakverschiltussenjokkenenliegen.Liegenismetopzetnietdewaarheidvertellen.Jokkenisdatniet.Het kindverteltdaarbijmeervanuitzijnfantasie.Prijshetkindalshetdewaarheidvertelt.

Verdiepingsstof-Hetjongeschoolkind

Indezefasekunnenkinderenafwijkendgedraggaanvertonen.Pesten,schelden,vechten,wanneerditeen probleemwordt,ishetbelangrijkdaterdirectwordtingegrepen.Vaakisereenoorzaakaantewijzenvandit gedrag.Eenoorzaakkanzijngebrekeenaandachtofproblementhuis.Eenandere,veelvoorkomendeoorzaak vanafwijkendgedragisADHD.Vandekinderenonderde16jaarheeftnaarschattingdrietotvijfprocentADHD. Bijjongvolwassenenisditeentotdrieprocent.ADHDisvooralindelaatstetienjaarmeerinbeeldgekomen.

WatisADHD:AttentionDeficitHyperactivityDisorder,ofwelsnelafgeleidenhyperactiefgedrag.Globalekenmerken vanADHDzijn:hyperactiviteitenimpulsiviteit,en/ofproblemenmetaandacht.

ErbestaandrietypenADHD:

• ADHD-I,vroegerookwelADD-typegenoemd.Hierbijstaateenaandachttekorthetmeestopdevoorgrond.

• ADHD-H,hetoverwegendhyperactieveenimpulsievetype.Hierstaanernstigeenaanhoudendeimpulsiviteit enhyperactiviteitopdevoorgrond.

• ADHD-C,hetgecombineerdetype.Zowelproblemenvanhetonoplettendealshethyperactievetypezijn aanwezig.DittypeADHDkomthetmeestvoorenzalindezetekstalsuitgangspuntwordengenomen.

DeglobalekenmerkenvanADHDzijnhyperactiviteitenimpulsiviteit,enproblemenmetaandacht. Veelvoorkomendesymptomenzijnconcentratie-enaandachtsproblemen,vaakdingenkwijtzijn,hetmoeilijk vindeneentaakafteronden,gebrekaanorganisatietalent,en/ofsnelafgeleidzijn.Daarnaastkunnenkinderen metADHDmoeitehebbenmetstilzitten,pratenzeveel,klimmenvaakinbomen,enzovoort.TotslotkanADHD leidentoteenverminderdvermogenimpulsentecontroleren:

• Kinderenkunnendanvaakvoorhunbeurtpraten.

• Vooreengesteldevraagisafgelopen,antwoordgeven.

• Gesprekspartnersoponnodigemomentenonderbreken.

Verdiepingsstof-Hetoudeschoolkind

Pestenkomtveelvooropdezeleeftijd.Dewensombijdegroeptehorenisgroot.Doormeetedoenmetpesten hopenzehuneigenplekjebinnendegroepteverstevigenenhuneigenonzekerheidteverbergen.Zebeseffenin dezeleeftijdvaaknietwatzeeenanderhiermeeaandoen.

Pestenofplagen?

Weziensomsdatkinderenwordtuitgelegddatpestensomsplagenkanzijn.Wanneereenkindzegtdathetgepest wordt,geefthetdaarmeeaandaterietsvervelendsisgebeurdwatjijalsmedewerkerniethebtwaargenomen. Ditishetverschiltussenpestenenplagen:pestenwordtstiekemgedaanenplagenniet.

Eenkinddatpest,houdtditverborgenvoorvolwassenen,omdathetweetdatpestennietmag.Hetisdaarom niettevergelijkenmetruzieofonenigheid.Pestenisgeenconflict.Erisbijpestengeensprakeisvantweestrijdende partijen.Ingrijpenmoetdanookopgerichtzijnopwatdepesterdoet!

Verdiepingsstof-Depuberteit

Emotieenratiozijnbijpuberhersenentijdelijkuitbalans.Watkunnendeeffectendaarvanzijnophetgedragvan pubers?

• Zevoelenminderremmingenenzoekenrisico’sop.

• Zekunnenhunemotiesnietgoedondercontrolehouden.

• Zezijnsnelafgeleidenhebbenmoeitemetplannen.

• Zeoverziendelangetermijngevolgenniet.

• Hunslaap-waakritmeverschuift,zewordenavondmensen.

• Zezijnopzoeknaaracceptatieendaardoorbeïnvloedbaardoorleeftijdsgenoten.

• Zezijngevoeligervoorpositievereacties(beloning)danvoornegatievereacties(straf).

COPYRIGHT BOOM BEROEPSONDERWIJS

Bron: www.hersenstichting.nl/puberhersenen/pubergedrag

Verdiepingsstof-Middelbareleeftijd,devroegeouderdomen ouderdom

Veeljongerenhebbenhetideedatmensenvanmiddelbareleeftijd,vroegeouderdomenouderdomnietveel meerkunnen.Hetkloptdathetlichaamachteruitgaat.Prestatieswordenminderenherstelduurtlanger.Maar degrondmotorischeeigenschappenblijvenweltrainbaar.Datgeldtvooralvoorhetuithoudingsvermogen.Het blijktdatmensenvaneenjaarof60hunaerobeuithoudingsvermogennogflinkkunnenverbeterendoor systematischtetrainen.

Nietalleenhetfeitdathetuithoudingsvermogentrainbaarisenzorgtvooreengroterefitheidbijoudereniseen redenombijvoorbeeldhardtelopenofandereduursporttedoenmetouderen.

2.5 Doelgroepennaarmogelijkhedenenonmogelijkheden

Alsmedewerkersportenrecreatiekunjetemakenkrijgenmetmensenmeteenlichamelijkeen/ofeen verstandelijkebeperking.Alsjijmetdezedoelgroepentemakenkrijgt,kanditgevolgenhebbenvoordemanier waaropjedeledenvandezedoelgroepenbenadertenmetzeomgaat.Hetkannatuurlijkookgevolgenhebben voordesportieveofrecreatieveactiviteitendiejeaanbiedt.

Mensenmeteenlichamelijkebeperking Lichamelijkebeperkingenkunneneropverschillendegebiedenzijn.Zezijnopdevolgendemanierintedelen:

• eenaandoeningaandezintuigen

Hierondervallenbijvoorbeeldmensendieslechtziendofblindzijn(visueleaandoening)ofslechthorendof doofzijn(auditieveaandoening).

• eenneurologischeaandoening

Bijeenneurologischeaandoeningisereenverstoringindehersenenofhetruggenmerg.Eigenlijkkunje zeggendathetdoorsturenvandeprikkelsvandehersenenviahetruggenmergnaardespierenenterugniet goedverloopt.Voorbeeldenvandezeaandoeningenzijn:spasticiteit,dwarslaesieenmultiplesclerose(MS).

Vooralmensenmetditsoortaandoeningenzulleneenheelanderbewegingsaanbodmoetenkrijgendan mensenzonderdezeaandoeningen.

• eenmotorischeaandoening

Dezemensenzijndoorandereoorzakennietinstaattebewegen zoalszezoudenkunnenzonderdieaandoening.Voorbeeldenvan dezeaandoeningenzijn:spierziekten,amputatiesenreumainallerlei soorten.Voorjoualsmedewerkersportenrecreatieishetbelangrijk datjegoedkijktenbespreektwatjesporterofgastwelkan.Vaakis datveelmeerdanwatjeopheteerstegezichtzoudenken.

• eenaandoeningaaneenorgaan

Sporten met een lichamelijke beperking.

Eenaandoeningaanbijvoorbeeldjeluchtwegen(zoalsbijastma) kanervoorzorgendatjeminderintensiefkuntbewegendaniemanddiedatnietheeft.Hetherstelnaeen inspanningduurtooklanger.Voorjoualsbegeleiderishetdaaromheelbelangrijkdatjedaarrekeningmee houdt.VeelmenseninNederlandhebbeneenaandoeningaanhunluchtwegen.Andereaandoeningenkunnen zijn:suikerziekteofdiabetesenhartproblemen.Bijdelaatstegroepmoetjevoorafgoednagaanwatjemet iemandmagenkuntdoen.Intensiefbewegenbelasthethartnamelijkwelzwaarder.

Opdracht73 Aangepastsporten

Gebruikeventueelinternetvoorhetbeantwoordenvandevragen.

Jetrefteenjongeredieineenrolstoelzit.Hijwilgraagietsaansportdoen.

a. Watadviseerjehem?

b. Welkesportenzijnervoorrolstoelgebruikers?

c. Watbiedtjouwgemeente/woonplaatsaanvoormensenmeteenlichamelijkebeperking?

Opdracht74 Sportersofgastenmeteenlichamelijkebeperking

Filmpje-Aangepastsportenkinderen

Alsmedewerkersportenrecreatiekunjeooktemakenkrijgenmetsportersofgastenmeteenlichamelijke beperking.

a. Bekijkhetfilmpje.

b. Inhoeverreisjouwhoudingtenopzichtevansportersofgastenmeteenlichamelijkebeperkingandersdan diebijsportersofgastenzondereenlichamelijkebeperking?

c. Inwelkopzichtgedraagjijjegelijk?

d. Inwelkopzichtpasjijjegedragaan?

e. Vindjijjezelfgeschiktomsportersofgastenmeteenlichamelijkebeperkingtebegeleiden?Lichtjeantwoord toe.

f. Noteersamenmeteenmedestudentzoveelmogelijktipsvoorhetbegeleidenvansportersofgastenmeteen lichamelijkebeperking.

Mensenmeteenverstandelijkebeperking

Mensenmeteenverstandelijkebeperkinghebbeneenlagerdenkniveaudangemiddeld.Jekuntdezegroep indeleninlicht,matigenernstigverstandelijkbeperkt.Alsmedewerkersportenrecreatiezuljevooraltemaken hebbenmetdelichtenmatigverstandelijkbeperktedoelgroep.

Cognitieveontwikkeling

Decognitieveontwikkelingisbijdezemensendusachtergebleven.Zijdenkenoverhetalgemeenheelconcreet, netzoalseenkleuterenhetjongeschoolkind.Deverschillenindezedoelgroepzijnerggroot.Zokandeeenuit zijnhoofdrekenenenzaldeanderzijnvingersnodighebbenomeensimpeleoptelsomuitterekenen.Demotorische ontwikkelingisvaaknegatiefbeïnvloeddoorbijkomendestoornissenzoalszintuigelijkestoornissen,afwijkingen indelichaamsbouwofhartafwijkingen.Dezestoornissenmakenhetbewegenenhetlerenvannieuwebewegingen moeilijker.

Sociaal-affectieveontwikkeling

Desociaal-affectieveontwikkelingverlooptmeestalandersbijmensenmeteenverstandelijkebeperking.Bijde eenhebjedirectcontactenbijdeanderkanhetsomsjarendurenvoordatjewerkelijkcontacthebt.Hetene momentishijboosopjeenhetanderemomentvindthijjeweerheellief.

Doordaterenormeverschillenzijnbinnendezedoelgroep, isheterglastigtesprekenoverdezelfdeontwikkelingvan mensenmeteenverstandelijkebeperking.Juistdoordathet gedragzeermoeilijktevoorspellenis,zuljeeralsbegeleider vanuitmoetengaandatnietsvaststaatendat,alshetnodig is,jejesteedsmoetaanpassenaandedoelgroepenzelfsde individueledeelnemer.

Opdracht75 Eenverstandelijkebeperking

Gebruikeventueelinternetvoorhetbeantwoordenvandevragen.

Jetrefteenjongeremeteenverstandelijkebeperking.Hijwilgraagietsaansportdoen.

a. Watadviseerjehem?

b. Welkesportenzijnervoormensenmeteenverstandelijkebeperking?

c. Watbiedtjouwgemeente/woonplaatsaanvoormensenmeteenverstandelijkebeperking?

Opdracht76 Sportersofgastenmeteenverstandelijkebeperking

Filmpje-Sportenspelvoorverstandelijkbeperktemensen

Alsmedewerkersportenrecreatiekunjeooktemakenkrijgenmetsportersofgastenmeteenverstandelijke beperking.

a. Inhoeverreisjouwhoudingtenopzichtevansportersofgastenmeteenverstandelijkebeperkingandersdan dienaarsportersofgastenzondereenverstandelijkebeperking?

b. Inwelkopzichtgedraagjijjegelijk?

c. Inwelkopzichtpasjijjegedragaan?

d. Vindjijjezelfgeschiktomsportersofgastenmeteenverstandelijkebeperkingtebegeleiden?Lichtjeantwoord toe.

e. Noteersamenmeteenmedestudentzoveelmogelijktipsvoorhetbegeleidenvansportersofgastenmeteen verstandelijkebeperking.

Verdiepingsstof-Doelgroeplichamelijkebeperking

EenvandedoelenvanNOC*NSFisommeermensenvaker,actieverenovereenlangereperiodeinhunlevente latensporten.Ditgeldtookvoorpersonenmeteenlichamelijkebeperking.Jongerenmeteenbeperkingsporten veelminderdanleeftijdsgenotenzonderbeperking.Datmoetveranderen,vindenNOC*NSF,namensalle sportbonden,lokalesportservicepuntenenNSGK(NederlandseStichtingvoorhetGehandicapteKind).

Samensporten

Omtebevorderendatjongerenmetenzonderbeperkingmeersamensporten,heeftNOC*NSFdehanden ineengeslagenmetNSGK.Sportenisnietalleengezond,hetisookeenmiddelomcontactenteleggen.Hetdoel vansamensportenisomdesfeer,volledigeintegratiebinnenhetverenigingslevenendetoegankelijkheidbinnen sportverenigingeninNederlandteverbeteren,zodatmeerjongerenmetenzonderhandicapsamenlangerblijven sporten.

SprintBreda

EengoedvoorbeeldisatletiekverenigingSprintBreda.Dertigjaargeledenzijnzehiergestartmeteengroep atletenmeteenlichamelijkehandicap.Deatletiekbaanmoestvooriedereentoegankelijkzijn.Inmiddelstrainen erzestigatletenmetverschillendebeperkingen.DezetoestroomisontstaandoorsamentewerkenmetBreda Actief,SpecialHeroeseneenrevalidatiecentruminderegio.Omdegehandicaptensportteborgenbinnende verenigingisereenAangepastSportenCommissieingesteld.

Website-SprintBreda

Vollediggeïntegreerd

HetsuccesvollesportaanbodvanSprintBredaismedetedankenaandetrainersenvrijwilligers.Zijzijngoed opgeleidomtrainingenbegeleidingtegevenaandezedoelgroepen.Erkanwordengetraindoprecreatiefniveau, maarookopwedstrijdniveau.Detrainingenvindengezamenlijkplaats,alzijnerookatletendieaansluitenbij eenregulieregroep.Deaccommodatievoldoetaandewensenvoorzowelrolstoelgebruikersalsbijvoorbeeld mensenmeteenvisuelehandicap.Daarnaastwordtiedereenbetrokkenbijdeveleverenigingsactiviteitenenis desfeererggoed.AtletenmeteenhandicapzijndusvollediggeïntegreerdbinnenSprintBreda.

COPYRIGHT BOOM BEROEPSONDERWIJS

Verdiepingsstof-Doelgroepverstandelijkebeperking

Beperking

Mensenmeteenlichtverstandelijke handicap

IQ

50-70

Mogelijkheden

Kunnenzichredelijkuitdrukkenenkunneninveel gevallenlezenenmetgeldomgaan.Zijkunnenzichvrij zelfstandigindesamenlevingbewegenenkunnen redelijkgoedlerenomvoorzichzelftezorgen.

Mensenmeteenmatigverstandelijke handicap

20-50

Mensenmeteenernstig verstandelijkehandicap

Kunnenmeestalwelaangevenwatzewillen.Zekunnen lerenzichzelfaanenuittekledenenzelfstandigteeten entedrinkenenzekunnenopkomenvoorzichzelf.Ze kunnenvaaknietzelfstandigreizen,werkenofwonen. Zijhebbenmeestalopallegebiedenondersteuning nodig.

Zijhebbenopallegebiedenintensieveondersteuning nodig.Ongeveereenderdevandezemensenheeft tevensernstigeproblemenmetzienofhoren,zich verplaatsenofbewegenofheeftanderelichamelijke aandoeningen,bijvoorbeeldepilepsie. <20

Dehoudingvandemedewerkersportenrecreatiebijwerkenmetgastenmeteenverstandelijkebeperking Jouwvisie,hetbeelddatjehebtvanmensenmeteenverstandelijkehandicapendemanierwaaropjetegendeze doelgroepaankijkt,isbelangrijk.Diebepaaltnamelijkjouwgedragtenopzichtevandezedoelgroep.Alsjemensen meteenverstandelijkehandicapzieligvindt,zaljezeandersbegeleidenenbenaderendanalsjezezietalsmensen metmogelijkhedeneneeneigenverantwoordelijkheid.Alsjemensenmeteenverstandelijkehandicapzietals afhankelijk,zuljegeneigdzijnomzesneldingenuithandentenemen.Betuttelenenoverdrevenverwennenvan mensenmeteenverstandelijkehandicapkomtdanookregelmatigvoor.Helaasmakenwehenopdezemanier afhankelijkenbelemmerenwehunontwikkeling.Uitdevoorbeeldenblijktdatindeomgangmetmensenmet eenverstandelijkehandicapdehoudingvandebegeleidersvangrootbelangis.Hetisdaarombelangrijkomje bewusttezijnvanjehoudingtenopzichtevandezedoelgroep.

Bekijkheteensdoordeogenvaniemandmeteenverstandelijkebeperkingindit(Engelstalige)filmpje.

Filmpje-AssumethatIcan.

Dezehoudingwordtdoorverschillendefactorenbepaald:

• hetbeelddatjevandezedoelgroephebt

• jeervaringenmetmensenmeteenverstandelijkehandicap

• dekennisdiejevandezedoelgroephebt

• demotievenwaaromjemedewerkersportenrecreatiebentgeworden.

Staeensstilbijditlaatstepunt.Erzijnverschillenderedenenomditwerktegaandoen.Deeenvindthetgewoon gezellig,deanderwilgraagzijnkennisenervaringoverbrengenenanderenwatlerenenweeriemandanderswil opdezemaniereenbijdrageleverenaandesamenleving.Deeendoethetvanwegededoelgroep,deander vanwegedetakvansportendederdeomdecombinatievandoelgroepensportenrecreatie.

2.6 Doelgroepennaarachtergrondencultuur

Alsmedewerkersportenrecreatiehebjenatuurlijkooktemakenmetsportersofgastendieeenandereachtergrond hebbenofuiteenanderecultuurkomen.IneengrotestadalsAmsterdamwonenbijvoorbeeldmensenvanmaar liefstongeveer180verschillendenationaliteiten.

Bijcultuurdraaithetomdewaardenendenormenineengroep.Waardenennormenzijndeideeënenregels dieerzijn.Waardenzijndingenwaariemandwaardeaanhecht,dieiemandbelangrijkvindt.Waardenkunnen bijvoorbeeldzijn:sportiviteit,beleefdheid,trouw,respect,bescheidenheid,eerlijkheid.

Normenzijndegedragsregelsdiebijdewaardenhoren.Normenzeggenietsoverwelkgedragjijgoedofnietgoed vindt.Dewaardeeerlijkheidheeftbijvoorbeeldalsnormdatjenietliegt.Dewaardegezondlevenheeftalsnormen groentenetenenregelmatigsporten.Iemandkandezelfdewaardenhebben,maarertochanderenormenopna houden.

Groepscultuur

Eengroepkaneengemeenschappelijkecultuurhebben,ditnoemjedegroepscultuur.Groepscultuurisdemanier waaropdeverschillendepersonenuitdegroepmetelkaaromgaan.Hetzijnongeschrevengedragsregelswaar deledenzichaanhouden.Alsmedewerkersportenrecreatiekunjemetmensentemakenkrijgendieerandere gedragsregelsopnahouden.Bijhetuitvoerenvanactiviteitenishetvanbelangdatjerekeninghoudtmetdeze groepscultuur.

Achtergrondenencultuurzijnookbepalendvoorhoemensenreagerenenhandelentegenoveranderemensen. Voorvrouwenwordeninsommigeculturenanderenormengehanteerddanvoormannen.Vooralvrouwenmet eenislamitischeachtergrondsportenveelalalleenmetanderevrouwen.Bijgemengdsportenmoetenzijmogelijk bepaaldelichaamsdelenbedekken.

HetkomtregelmatigvoordatgastendeNederlandsetaalnietspreken.Eengesprekisdanalleenmogelijkineen modernevreemdetaal.VeelalzalditEngelszijn,somsDuits.Eenenkelekeer,maardanwordthetheellastig, SpaansofFrans.GelukkigkunnenwetegenwoordiggebruikmakenvanGoogleTranslateomonsopeengesprek ineenmodernevreemdetaalvoortebereiden.Ookbestaanergratisonlinecursussenenapps,zoalsduolingo.

Opdracht77 Culturen

Injouwomgeving(school,woonplaats,sportverenigingendergelijke)hebjetemakenmetmensenuitverschillende culturen.

a. Noteerdrieverschillendeculturenuitjeomgeving.Geefereenbeschrijvingvan.

Watzijndeconsequentiesvoordemanierwaaropjedezegroepenbegeleidt?Noteerdezeindetabel.

Cultuur

Beschrijving

Consequentiesbegeleiding

b. Vergelijkjeantwoordenmeteenmedestudent.

Opdracht78 Waardenennormen

Alsmedewerkersportenrecreatiehebjetemakenmetsportersofgastenmetverschillendeachtergrondenen culturen.Zijhebbenwaardenennormendiekunnenverschillenvanjouwwaardenennormen.

a. Noteerviervanjouweigenwaardenindetabel.

Noteerbijelkewaardeminimaaléénnormenlegdezeuit.

Watbetekenendezewaardenennormenvoorjouwhandelenalsmedewerkersportenrecreatie?

b. Bepreekdezemeteenmedestudentengeefelkaarfeedbackenstelvragen.

Opdracht79 Welkecultuurhebbenwij?

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmetvierofvijfmedestudenten.

Benodigdheden:grootvelpapiereneigenkleurstift.

a. Wijsinjegroepjeeenschrijveraan.Deschrijverzetmetgrotelettersbovenaanhetpapier‘groepscultuur’.

b. Bedenkalsgroepwelkeongeschrevengedragsregelserinjulliegroepzijn.Schrijfzeophetpapier.Alsalle groepenklaarzijn,wordthetpapierdoorgegevennaardevolgendegroep.

c. Devolgendegroepleestwaterophetpapierstaatenvulthetpapieraanmethuneigenkleurstift.Alsiedere groepklaaris,danwordthetpapierweerdoorgegevenaandevolgendegroep,netzolangtotiederegroepis geweest.

d. Alsjealsgroepjejeeigenpapierterugkrijgt,dangajekijkenwaterallemaalophetpapierisgeschreven.Geef meteenplusofeenminbijelkeregelaanofjullieheteengoedeofeenslechteregelvinden.Schrijfookop welkeregeljezelfopvallendvondenwaarom.

Opdracht80 Watzoujedoen?

a. Leeshetvolgendevoorbeelduitdepraktijk.

Indezelfdegroepstent

Sergiobegeleidteengroepjongenstijdenseenvakantiekamp.Tijdensdegesprekkenwordtduidelijkdateenvan dejongens,Ruben,homoseksueelis.Behalveéénjongen,Bilal,heeftverderniemandereenprobleemmee.Bilal komtnaarSergiotoeenzegtdathijnietmeerindezelfdegroepstentwilslapenalsRubenenooknietmeerin hetzelfdegroepjewilbijactiviteiten.SergiogeeftBilalheelduidelijkaandatditnietkan.Rubenshomoseksualiteit maaktgeenverschilendaarzalgeenrekeningmeewordengehoudenbijdeindelingvangroepen.AlsBilaldaar nietmeeakkoordkangaan,kanhijnietmeermeedoenmetdeactiviteiten.

b. Watzijndewaardenennormeninhetvoorbeeld?

c. ZoujijhetzelfdedoenalsSergio?Watwel/niet?Waarom?

d. Bespreekjeantwoordenmeteenmedestudent.Zijnerverschillen?Hoekomtdit?

Opdracht81 Modernevreemdetaal

a. Jegaatsamenmeteenmedestudenteeneenvoudiggesprekvoerenineenmodernevreemdetaal.Jijbent demedewerkersportenrecreatieenjemedestudentisdegast.Nahetoefenenwisseljevanrol.Daarbijga jestapsgewijstewerk:

1. Taalkeuze:Kieseenmodernevreemdetaaldiejewiltbeoefenenenwaarinjehetgesprekwiltvoeren. Zorgervoordatdetaalkeuzerelevantisvoordeverwachtegasten.

2. Onderwerpselectie:Bepaalhetonderwerpvanhetgesprek.Ditkanvariërenvanhetverwelkomenvan gasten,informatiegeven,instructiegeventijdenseensportieveofrecreatieveactiviteit,hetbestellen vanetenineenrestaurant,hetvoerenvaneeninformeelgesprekofeenanderedenkbaresituatie.

3. Onderzoekenvoorbereiding:

a.BereidhetgesprekinhetNederlandsvoorenbespreekditmetjemedestudent.Jemedestudentbereidt vervolgenshetgesprekvandegastvoor.Ookditwordtbesproken.

b.Verzamelrelevantewoordenschatenuitdrukkingenindemodernevreemdetaaldiejenodighebtom hetgesprektevoeren.Jemedestudentdoetditook.

c.Luistereventueelnaaraudio-ofvideomateriaalindedoeltaalomdeuitspraakenintonatieteoefenen.

4. Praktijkoefening:

a.Oefenhetgesprekeenaantalkerenomvertrouwdterakenmetdetekst.

b.Oefensamenmetjemedestudent.

c.Neemeventueeljeoefensessiesop,zodatjejeeigenuitspraakenverbeterpuntenkuntanalyseren.

5. Evaluatie:

-Wathebjegeleerd?

-Watvindjevanjegespreksvaardigheid?

-Watgaatgoedenwatkanbeter?

-Hoegajejetaalvaardigheidverbeteren?

b. Jekuntdeuitwerkingvandezeopdrachtinjeportfolioopnemen.Maakhieroverdanafsprakenmetjedocent. Geefbijdeuitwerkingaanwelkebijdragejijaanhetresultaatvandezeopdrachthebtgeleverd.

Overigedoelgroepen

Indesport-enrecreatiesectorkomjeooksportersofgastentegendiejeopeenanderemanieralseendoelgroep kuntzien.Denkmaareensaanzakelijkegastenenbuitenlandsesportersofgasten.Ookmetdekenmerkenvan dezedoelgroepenmoetjerekeninghouden.

Zakelijkegasten

Zakelijkegastenkomenberoepsmatignaardesport-ofrecreatieaccommodatie.Zijhebbenbehoefteaaneen vriendelijkeenzakelijkebenadering.Zewillensnelengoedgeholpenworden.Ditintegenstellingtotsportersof gastendieinhunvrijetijdnaardesport-enrecreatieaccommodatiekomen.Hendoejeveeleerdereenplezier meteenprettigeontvangst,gezelligheideneenleukgesprek.

Buitenlandsesportersofgasten

Overbuitenlandsesportersofgastenbestaanveelvooroordelen.Vaakconstateerjedatdezevooroordelenterecht zijn,maarerzijnaltijduitzonderingen.Gadaaromnietzomaaruitvanvooroordelen,maarprobeerjesportersof gastenvoorafgoedinteschatten.Jevooroordelenkunnenjeweleenbeetjeopweghelpen,maargaerniette gemakkelijkvanuit.Enkelevooroordelenopeenrijtje:

• Duitserszijnformeelenpunctueel.Blijfzakelijk,formeelenkomafsprakenna.

• Engelsenzijnergbeleefd.Blijfzelfookvriendelijkenbeleefd.

• Fransenzijnindividualisteneneigenzinnig.Behandelhenindividueelenvoorkomonnodigediscussies.

• Italianenzijnongeduldigenluidruchtig.Schriknietvanhettemperamentenlaatzeniettelangwachten.

• Belgenzijninformeelengezellig.Doenietteformeelenzorgvooreengezelligesfeer.

Opdracht82 Vooroordelen

a. Maakeenlijstjemettien‘bijzondere'doelgroepen.DenkbijvoorbeeldaanHollanders,Limburgers,tukkers envrijgezellen.

Noteerbijelkedoelgroepdevooroordelen.

Noteerwelkegevolgendezevooroordelenofkenmerkenhebbenvoorhetbegeleidenvandedoelgroep.

Bijzonderedoelgroep

8. 9.

10.

b. Bespreekjeantwoordenmeteenmedestudent.Zijnerverschillen?Hoekomtdit?

Opdracht83 Eenzakelijkprogramma

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmettweemedestudenten.

Bedrijfsuitje

Jewerktbijeenrecreatiebedrijfdatgroepsuitjesverzorgt.Julliekrijgeneenaanvraagvaneenbedrijfvooreen bedrijfsuitje.Hetuitjemoetaandevolgendeeisenvoldoen:

a. Zoekopinternetnaaractiviteitendiepassenbijdezeeisen.MaakopeenA4eenvoorstelwaarinjulliede belangrijksteinformatieverwerken.

b. Werkeenbegeleidendee-mailuitmetdaarindeargumentenomhetbedrijfteovertuigendathetmoetkiezen voorditprogramma.

2.7 Doelgroepennaarinteresseenmotieven

Alsmedewerkersportenrecreatieishetbelangrijktewetenmetwelkeinteresseenmotievensportersofgasten bijjoukomenomtesportenofterecreëren.Mensenhebbenvaakmeerderemotievenomdeeltenemen.Deene keerspeelthetenemotiefeenhoofdrolendeanderekeereenandere.Alsjeiemandsmotiefkent,kunjijjemanier vanbegeleidendaaropafstemmen.Jegaattenslotteandersommetiemanddieheelgoedwilwordenindatgene watjijaanbiedtdanmetiemanddievooralkomtvoordegezelligheid.

Motievenomtesportenen/ofrecreërenkunnenzijn:

• vrijetijdsmotief

• gezondheids-enfitheidmotief

• sociaalmotief

• compensatiemotief

• prestatiemotief

• intrinsiekmotief

• extrinsiekmotief.

Vrijetijdsmotief

Voorveelmensenissportenofrecreërengewooneenleukeenplezierigeinvullingvandevrijetijd.Ditmotiefgaat gepaardmetanderemotievenengeldteigenlijkbijnaaltijd.Misschienberoepssportersuitgezonderd.

Gezondheids-enfitheidmotief

TegenwoordigzijnerinNederlandveelmensenmetovergewicht.Bijveelouderenmaarookalbijkleutersisdit eentoenemendprobleem.Degroepmensendiezalgaanbewegenvanuiteengezondheids-enfitheidmotief groeit.

Sociaalmotief

Voorveelmensenisbewegenenrecreëreneenmanieromanderemensenteontmoeten,hetgezelligtehebben ensamenietstedoen.

Sociaal motief.

Compensatiemotief

Veelmenseninonzesamenlevingdoenwerkwaarbijzijweinigbewegen.Wanneerjedeheledagmoetzittenen bezigbentmetjehoofd,zijnsportenrecreatiegoedemogelijkhedenomjelichamelijkuitteleven.Alsjeinje werkweinigbeweegtennietalteveeluitdagingenhebt,kanavontuurlijksportenletterlijkenfiguurlijkwatmeer actieinjeleventebrengen.Hiermeecompenseerjealshetwarehetstilzitten.

Prestatiemotief

Veelsporterssportenomdatzijeenprestatiewillenleveren.Vooranderesporterskandeprestatiejuistliggenin hetwillenwinnenvananderenenzezullenditalsbelangrijksteonderdeelvanhunprestatiezien.

Intrinsiekmotief

Sportenenrecreërenisvoorvelenvanonsgewoonleukenfijnomtedoen.Dedrangomtebewegenkomtdan dusuitjezelf.Ditishetintrinsiekemotief.

Extrinsiekmotief

Somsligthetmotiefomaansporttedoenbuitendekeuzevandesporterzelf.Anderemensenkunnensomsdruk uitoefenenendansprekenwevaneenextrinsiekemotivatievoorsportenenbewegen.

Opdracht84 Motievenomtesporten

a. Noteerdriemotievendievoorjoueenredenzijnomtesportenen/oftebewegen.Zethetbelangrijkstemotief bovenaan.

1. 2.

3.

b. Bespreekjemotievenmeteenmedestudent.Leguitwaaromdezevoorjouzobelangrijkzijn.Stelvragen.

Opdracht85 Motievenindepraktijk

a. Leesdevolgendevoorbeeldenuitdepraktijkenbeantwoorddevragen.

Fietstochten

AadenCarriezijnindeweekendenvrijenhoudenvanfietsen.OmhetweekenddoetAadsamenmetzijnvrouw Carriemeemeteenfietstocht,georganiseerddoordeANWB.DezetochtenzijninheelNederlandenzijngeen wedstrijd.AadenCarrievindenhetheerlijkomhunvrijeweekendzodoortebrengen.

b. Watishetmotief/zijndemotievenomtesporten?

c. Lichtjeantwoordtoe.

Overgewicht

LarsenRoyzijneenstelenhebbenbeidenlastvanovergewicht.Wanneerzijeenkleineinspanningmoetendoen, zoalseentrapoplopen,zijnzijsnelbuitenadem.LarssteltaanRoyvooromeenkeerperweekmeetedoenaan desportinstuifvoorvolwasseneninAmsterdam-Oost.Daarkunnenzijelkezaterdagverschillendesportendoen.

d. Watishetmotief/zijndemotievenomtesporten?

e. Lichtjeantwoordtoe.

Vakantie

Hamideiseenalleenstaandemoeder.Hamideheeftzichsamenmethaartweezoontjesingeschrevenvooreen vakantievooralleenstaandeouders.DezevakantieisindeFransePyreneeënbijeenNederlandsbuitensportbedrijf: DeVosOutdoor.Hamidezaldaarsamenmetnogtwintigeenoudergezinnentweewekenlangkamperenen activiteitendoen.Allesportieveencultureleactiviteitenzulleningroepenplaatsvinden.

f. Watishetmotief/zijndemotievenomtesporten?

g. Lichtjeantwoordtoe.

Zitten

TjesterwerktbijdeafdelingSportenRecreatievaneengrootvakantieparkinZeeland.Ditparkheeftookeen grootkantoor,waardemensendeheledagachterdecomputerzitten.TijdenseenpersoneelsdagspreektTjester metveelvandezecollega'senhijhoortveelvanhenklagendatzijdeheledagstilzittenendaarlastvanhebben.

Tjestersteltvoorom,voorwiedatwil,driekeerperweekeensportactiviteitaantebieden.Inmiddelszijner gemiddeldvijftiencollega'svanhetkantoordiedriekeerperweekbijTjesterkomensporten.

h. Watishetmotief/zijndemotievenomtesporten?

i. Lichtjeantwoordtoe.

Halvemarathon

Fouziiseenfanatiekhardloper;elkedagloopthijhard.Hijheefthiervooreentrainingsschemavanzijntrainer vanhetloopclubjewaarmeehijeenkeerperweekhardloopt.FouzitraintvoordehalvemarathonvanEgmond. Hijwildezelopenbinnen1uuren45minuten.

j. Watishetmotief/zijndemotievenomtesporten?

k. Lichtjeantwoordtoe.

Sportstimulering

MarloesisactiviteitenbegeleidsterbijeenstichtingvoorsportstimuleringinPurmerend.Marloesheeftelke dinsdagmiddagnaschooltijdeensportzaaltjevaneenschooltothaarbeschikking.Dekinderendiebijhaarkomen, hebbendeleeftijdvan6tot9jaar.Heteerstehalfuurvandeanderhalfuurisergeenprogramma.Dekinderen komenbinnenenmogenallematerialengebruikendieindezaalliggen.Marloeshoeftdekinderennooitte motiverenomtebewegen.Zodradekinderenbinnenkomen,beginnenzemeteentebewegen.

l. Watishetmotief/zijndemotievenomtesporten?

m. Lichtjeantwoordtoe.

Judo

Eenvaderstaatmetzijnzoontjevan9bijhetspeeltuingebouw.Hetjongetjeheefteenjudopakjeaanenhuilt.De vaderpraatophetjongetjeinenzegtdathijtalentvoorjudoheeftendathijlaterkampioenkanworden.Het jongetjezegtdathijjudohelemaalnietleukvindtendathijdataltweejaarvindt.Vaderzegtdatjudoeenprachtige sportisendathijhetzelfnogsteedsbetreurtdathijtoenisgestopt.Alshijdatniethadgedaan,washijmisschien welNederlandskampioengeworden.

n. Watishetmotief/zijndemotievenomtesporten?

o. Lichtjeantwoordtoe.

Opdracht86 Devoetbalvader

Filmpje-Devoetbalvader

a. Leesdevolgendevragenenbekijkhetfilmpje.Houdpenenpapierbijdehand.

b. Welkmotiefzouhetjongetjehebbenomtevoetballen?

c. Kenjijeenvoorbeelduitjeeigenomgevingwaardit,nietzoextreemmisschien,ookvoorkomtofis voorgekomen?Zoekeventueeleenvoorbeeldopinternet.Beschrijfhetvoorbeeld.

d. Watzoujouwrolkunnenzijnalsbegeleidervanzo'njongetje?

e. Bespreekjeantwoordenmeteenofmeermedestudenten.

2.8 Bewegenenpresteren

Alsmedewerkersportenrecreatiemoetjehardwerkenenmaakjevaakveelurenoptijdstippendatandere mensengenietenvanhunvrijetijd.Jemoetjeeigengezondheidenprestatievermogengoedindegatenhouden. Ennatuurlijkbegeleidjeooksportersbijhetverbeterenvandegezondheidenprestatie.Daaromishetvanbelang datje:

• kennishebtvandewerkingvanhetmenselijklichaamenhetbewegingsapparaat

• weetwaaromhetbelangrijkisomeengoedeeigenvaardigheid,conditieengezondheidtehebben

• weethoejebeweging,trainingenprestatiesaankuntpassenaandefysiekemogelijkhedenvanjezelf,de groepofdepersoon

• symptomenensignalendieduidenopgezondheidsproblemenbijjezelfenanderenherkent

• adviezenaananderenkuntgevenovergoedevoedinginrelatietotdesportbeoefeningendezeookzelfter harteneemt

• zorgtvooroptimalehygiëneenveiligeomstandigheden.

Eenprestatieleveren

Voorwaardevoorgoedpresterenisdatereendoelisgesteldendatjedatdoelkunthalen.Alsjehetdoel daadwerkelijkbereikt,danleverjeeenprestatie.Presterenkanopallerleiniveaus.Hetligtermaaraanwelke eiseniemandaandeprestatiestelt.Jekuntindividueledoelenstellen,maarookgroepsdoelen.

Prestatiesporters

Hetprestatiedoelhangtafvandefysiekeenmentalemogelijkhedenendebeginsituatievandesporter.Bij sportieveactiviteitenbetekent‘presteren'vaakhethalenvaneengesteldfysiekdoel.Bijrecreatieveactiviteiten gaathetmeerommatigintensieveinspanning,plezier,gezelligheidenontspanning.

Jouwprestatiedoelen

Alsmedewerkersportenrecreatielegjejezelfookprestatiedoelenop.Jemoetnamelijkzelfvaakeenactiviteit voordoen,meedoen,goedopdesportersletten,uitleggevenendaarbijooklettenopfactorendievaninvloed zijnopdeprestatie.Bovendienhebjevoordeuitvoeringvandeactiviteitzelfookeengoedeconditieen prestatievermogennodig.Jehebtinzichtinenervaringmetdezeactiviteitennodigomgoedtekunnenbegeleiden.

Voorbeeldenvanprestaties

• eensportonderdekniekrijgen

• jeconditieverbeterenofoppeilhouden

• eentrainingsdoelhalen

• eentijdslimietstellenen/ofverbeteren

• meedoenaaneensportevenement,toernooiofwedstrijd

• ophetgevraagdeniveaumeedoenaaneenteamsportofgroepsactiviteit

• ineensport-ofspelteamdejuisterolvervullenvooreengoedgroepsresultaat

• eenrevalidatiedoelhalen.

Prestatieszijnrelatief

Presterenisgeenkwestievanaltijddebestezijnofwinnen.Eentopsporterdievanzijnsportzijnberoepheeft gemaaktsteltandereprestatie-eisendandeamateursporter.Eenprestatieleverenkanookeenheelpersoonlijke zaakzijn.Dewandelaardienaeenknieoperatiebijvoorbeeldrevalideertenwandeltomweermobielteworden heefteenanderprestatiedoeldandewandelaardietraintvoordeNijmeegseWandelvierdaagse.

Bijrecreatieveactiviteitenligtdenadrukvooralopplezier,ontspanningengezelligheid.Almerkjeindepraktijk vaakdatgasteneenactiviteitleukervindenalsereenelementvanuitdaginginzit.Eenuitdagingomietste bereiken,tepresteren.Alishetmaarhetgoedeantwoordopeenquizvraag,hetoplossenvaneenpuzzel,het volhoudenvaneen‘bom'-uurtje(bewegenopmuziek),hetdeelnemenaaneenfiets-ofwandeltochtofeenuurtje ontspanningengezelligheidbijdebingo-offilmavond.

Matig-intensief bewegen om te ontspannen.

Bijrecreatieveactiviteitenishetzaakmensennietteovervragen.Eenprestatiemoetvooraljesportersofgasten mogelijkzijn.Daarhoudjeindevoorbereidingenuitvoeringrekeningmee.

Opdracht87 Presteren

a. Omschrijfineigenwoordenwatjeverstaatonderpresteren.

b. Geefvijfvoorbeeldendiejemeegemaakthebtwaaruitblijktdatiemandgepresteerdheeft.

Filmpje-StevensloopinNijmegen

c. Bekijkhetfilmpje.Welkevoorbeeldenvan‘presteren’zieje?

d. Ziejeookvoorbeeldendiejenietvindtpassenbij‘presteren’?Noteerze.

Opdracht88 Optimaalfunctioneren

Aanwelkevoorwaardenmoetjealsmedewerkersportenrecreatiepersoonlijkvoldoenomoptimaaltefunctioneren (actiefmeetedoen)bijhetbegeleidenvansporters?Noteererminimaaldrie.

Zetkruisjesbijdevoorwaardenwaarjijzelf(nog)nietaanvoldoet.

Noteerwelkeactiejemoetondernemenomwelaandievoorwaardentekunnenvoldoen.

Voorwaarden

Prestatiebepalendefactoren

Erzijnveelfactorendiehetpresterenbeïnvloeden.Denkaanlichamelijkeenmentalemogelijkheden, weersomstandigheden,faciliteitenenzovoort.Allefactorensamenbepalendekwaliteitvandeprestatie.Voor joualsmedewerkersportenrecreatiekomternogmeerbijkijken.Nietalleendeprestatieopzichtelt,maarook uithoudingsvermogen,eengoedeconditieenhardenlangkunnenwerkenzijnheelbelangrijk.

Voorbeeldenvanprestatiebepalendefactoren

• aanleg

• gezondheid

• techniek

• tactiek

• omstandigheden

• bewegingseigenschappen.

Aanleg om te sporten.

Deletterlijkebetekenisvanaanlegis:aangeborenhandigheidofgeschiktheidvooriets.Aanlegwordtondermeer bepaalddoordebouwvanjelichaam,spierkracht,geslachtentalent.Vaakgaatdatsamen:debouwvanje lichaamstuurtalshetwareeenbeetjehettalentvooreensportofactiviteit.Aanlegentalentsamenlijkenmede tebepalennaarwelkeactiviteitjeinteresseuitgaat.

Gezondheid

Lichamelijkeengeestelijkegezondheidhebbeninvloedophetprestatievermogen.Iemanddiefysiekfitengezond iszalmeeruithoudingsvermogenhebben,meerkrachtkunnengevenendusbeterkunnenpresteren.Iemand metlichamelijkeklachtenofeenzwakkegezondheidzaldaarmeermoeitemeehebben.

Depsychischeofmentalegesteldheidisvaninvloedopmentaleeigenschappenalsdoorzettingsvermogen,inzet enconcentratie.‘Goedinjevelzitten'maaktdatjementaalooksterkbent.Endatheefteenpositiefeffectophet leverenvaneenprestatie.

Techniek

Techniekbetekent:hetvermogenomoppreciesdegoedemaniereenbeweging,activiteitofsportuittevoeren, zodatjegoedofoptimaalkuntpresteren.Eengoedetechniekkunjeontwikkelendoortraining.Aanlegspeelt ookeenrol,wantlichaamsbouw,lenigheidenkrachtkunneneenpositiefofnegatiefeffecthebbenophet ontwikkelenvaneengoedetechniek.

Tactiek

Tactiekisdegoeddoordachtemanierwaaropjeeenbeweginguitvoertofeensportbeoefentomeenzogoed mogelijkresultaattehalen.

Voetbaltraining: techniek en tactiek.

Jekuntineeneen-op-eenwedstrijdeentactiektoepassenopeentegenstanderdoorhemvandewijstebrengen dooronvoorspelbarebewegingenofeensteedsveranderendtempo.Heelbekendisdetactiekindespelopstelling bijvoetbal.Hetmaaktvoorhetspelverloopverschilofeenteamspeeltineen4-3-3-,4-4-2-,of4-5-1-opstelling.

Omstandigheden

Deomstandighedenzijndefactorendiedeprestatiebeïnvloeden,maarwaarjevaakzelfnietveelaankunt veranderen.Ditspreektvoorzich.Hetmaaktvoordeprestatieuitofjemoetpresterenopeengladdeofstroeve ondergrond.Ofjewerktmetgoedeofmetondeugdelijkematerialen.Ofdathetregentofwarmofjuistkoudis.

Voorbeeldenvanomstandigheden

• dekwaliteitvanruimtesenmaterialen

• hetdragenvangeschikteenkwalitatiefgoedekledingenschoenen

• hetkiezeneninnemenvandegoedevoedingophetjuistemoment

• lichamelijkeengeestelijkegesteldheid

• deweersomstandigheden.

Ookfysiekeenmentalefactorenkunneneenrolspelen.Meteenopkomendegriepisgoedprestereneenzwaardere opgave.Zokunnenookmentaleproblemenalsstress,angstofspanningeengoedeprestatieindewegstaan.

Bewegingseigenschappen

Demogelijkheidtotpresterenbijbewegenisookafhankelijkvandeindividuelebewegingseigenschappenvan iemand.Bewegingseigenschappen(kortwegCLUKS):

• coördinatie

• lenigheid

• uithoudingsvermogen

• kracht

• snelheid.

Krachttraining

Inhoeverreiemanddezebewegingseigenschappen(ofeencombinatiedaarvan)bezit,bepaaltmededeprestatie dieiemandkanleveren.Doortrainingkunjedebewegingseigenschappenverbeteren.

Opdracht89 Sportprestatiesbeïnvloeden

Noteerzesprestatiebepalendefactorenengeefvaniedereprestatiefactoreenvoorbeeldhoedezefactorvan invloedisopeensportprestatie.

Prestatiebepalendefactor

Voorbeeld

Opdracht90 Goedopgebouwdetraining

Goedpresterenisnietautomatischeengevolgvaneengoedopgebouwdetraining.Meerfactorenspeleneenrol.

Tekening 1.

a. Bekijkdetekening.Watzijnfactorendiedesportprestatievandezepersoonkunnenbeïnvloeden?

b. Noteertweemaatregelendieeenmedewerkersportenrecreatiekannemenomdeprestatiepositiefte beïnvloeden.

c. Bekijkdetekening.Watzijnfactorendiedesportprestatievandezepersoonkunnenbeïnvloeden?

d. Noteertweemaatregelendieeenmedewerkersportenrecreatiekannemenomdeprestatiepositiefte beïnvloeden.

Tekening 2.

Verdiepingsstof-Presterenentrainen

Debasisvanelketrainingishetverbeterenvandebewegingseigenschappencoördinatie,lenigheid, uithoudingsvermogen,krachtensnelheid(CLUKS-factoren)diedeprestatiebepalen.Hethangtvanhettype sportafopwelkebewegingseigenschap(ofcombinatiesdaarvan)bijdetrainingendenadrukmoetliggen.

Schema van de vijf bewegingseigenschappen.

Jezietdaterookcombinatiesvaneigenschappenmogelijkzijn.Dezewordenapartgenoemd:

• snelkracht=sneleenhoopkrachtkunnenleveren

• krachtuithoudingsvermogen=heteentijdvolkunnenhoudenvankrachtleveren

• snelheidsuithoudingsvermogen=heteentijdvolhoudenvaneenbepaaldesnelheid.

2.9 Trainen

Omhetprestatievermogenteonderhoudenofteverbeterenistrainingnodig.Doortrainingkunjede prestatiebepalendefactorenbeïnvloeden.

Voorbeelden

• eensportofspelonderdekniekrijgen

• fitheid,conditieengezondheidbewakenofbevorderen

• optimaalkunnenpresteren

• eensteedsbetereprestatieleveren

• geenroofbouwplegenophetlichaam

• blessuresvoorkomen.

Trainingenkunneneenverschillenddoelhebben:

1. conditietraining:omdevijfbewegingseigenschappentestimuleren

2. techniektraining:omdespecifiekeeigenschappenvoordesportteverbeteren

3. tactiektraining:omslimengoeddoordachtdeprestatieteverbeteren

4. mentaletraining:ombijvoorbeelddoorzettingsvermogen,concentratieensportiviteitteontwikkelen.

Eentrainingkanspecifiekgerichtzijnopeenvandezevierelementen.Datisvakerhetgevalbijindividuelesporten. Inteamsportenkomenvakerallevierdedoelenineentrainingaanbod.

Voordoen en meedoen.

Jijmoetooktrainen

Ookjijalsmedewerkersportenrecreatiemoettrainen.Jemoetnamelijkinstaattezijnomeenvoorbeeldtezijn eneenvoorbeeldtegevenomanderentekunnenbegeleiden.Bijeenaantalsportenishetnoodzakelijkomals medewerkersportenrecreatieactiefdeeltenemenaansportieveactiviteiten.Denkmaareensaanhetbegeleiden vaneenduurloop,hetbegeleidenvanspinning,hetbegeleidenvandansofskiën.Ookbijrecreatieveen entertainmentactiviteitenkanoefeningoftrainingnoodzakelijkzijn.Voorjouzelf,omdatbegeleidenvanzo'n programmabijjouwtakenkanhoren.Envoorjegasten,omgevaarlijkesituatiesenblessurestevoorkomen.Denk maareensaandeuitvoeringvaneenmusical.

Jemoetdusheteenenanderwetenvaneengoedopgebouwdetraining.Dankunjetrainingstipsenadviezen geven,deprestatiesopwaardeschattenentrainingsschema’swaarnodigaanpassen.Jouwbegeleidingiserop gerichtsportersophetgoedeniveautebelastenenoverbelastingtevoorkomen.

Trainingsschema

Vooriederesportzijnspecifieketrainingsschema'sontwikkeld,maarerzijnookregelsdieinalleomstandigheden geldenomoptimaaltekunnenpresteren.Inhetalgemeenzorgjeeralsmedewerkersportenrecreatievoordat:

• jijhettrainingsschemazelfkentenkuntuitvoeren

• jijeengoedvoorbeeldbentvoorwatbetreftkledingenschoeisel

• devoorbereidingenvoorhetbegeleidenvandetraininggoedzijn

• hetprestatiedoelduidelijkis

• detrainingmotiverendis,uitdagingenbevat

• detrainingeengoedeopbouwheeft(warming-up,oefeningen,cooling-down)

• jerekeninghoudtmetleeftijdenlichamelijkefactoren

• deindividuelekwaliteitvandesporterhetuitgangspuntis

• detrainingsruimteveiligis

• dematerialenenattributenveilig,schoonenheelzijn

• eensportergeschiktesportkledingenschoeiseldraagt.

Opdracht91 Trainen

a. Kieseenvoorbeelduitdetrainingspraktijk.Datkanjeeigenpraktijkzijnofeenvoorbeelddatjekentuitde praktijkvaneensporteroftrainer.

b. Omwelkesportgaathet?

c. Noteervoorwelkeprestatieergetraindwerd.

d. Geefaanwelketypetrainingenergevolgdwerden:conditietrainingen,techniektrainingen,tactiektrainingen ofmentaletrainingen?

e. Waaromwerderjuistvoordezetypetrainingengekozen?

Opdracht92 Realistischtrainingsschema

a. Kieseensport(activiteit)diejezelfgraagwiltgaandoenofdiejealbeoefent.

b. Bedenkwelkeprestatiejijbijdezesport(activiteit)binnenenkelewekenkuntofwiltbehalen.

c. Maakvoorjezelfeenrealistischtrainingsplan.Watgajedekomendewekendoen?Werkjetrainingsplanuit engebruikhierbijeventueelhetwerkplan.

Formatwerkplan

d. Bespreekjouwtrainingsplanmeteendocentofdeskundige.Watiszijnofhaaroordeeloverjouwpersoonlijke trainingsplan?

• Isjouwprestatiedoelhaalbaar?

• Ishetschemagoedopgebouwd?

• Watzijngoedetips/opmerkingen?

e. Steljezelfhetdoelditschemaindekomendewekenuittevoeren.Noteerjeervaringenenhetresultaat.

f. Jekuntdeuitwerkingvandezeopdrachtinjeportfolioopnemen.Maakhieroverdanafsprakenmetjedocent.

Belastingenbelastbaarheid

Delichamelijkeinspanningdiejelevertofdieeenactiviteitkost,noemenwe‘belasting’.Belastbaarheidishet vermogenomdiebelastingteondergaanofteleverenzondernadeligegevolgen.

Ofjenuassisteertbijeensporttrainingofbijeen recreatievespelactiviteit,jehoudtalsmedewerkersport enrecreatiealtijdrekeningmetdematevanbelasting diejevanjesportersofgastenkuntvragen.Een geoefendesporterisgewendaanlichamelijke inspanningopeenbepaaldniveau.Bijeenrecreantis datveelminderhetgeval.Hetisbelangrijkdaarinzicht intehebben.

Jemaaktookeeninschattingvandetijdsduurvande inspanning.Allelichamelijkeinspanningkostnamelijk energie.Jewordternakorteoflangeretijdmoevan. Debelastbaarheidvanhetlichaamneemtdanafenje gaatminderpresteren.Jebentdusminderbelastbaar.

Opdracht93 Belastingenbelastbaarheid

Belasting en belastbaarheid.

a. Neemeentrainingoftrainingsplaningedachten.Ditkaneentrainingoftrainingsplanuitjeeigenpraktijkzijn, maarjekuntookeeninterviewhoudenmetiemand.

b. Geefeenbeschrijvingvandetrainingofhettrainingsplan,waarmeejeduidelijkmaaktwathetverschilis tussenbelastingenbelastbaarheid.

Opdracht94 Overbelasting

a. GebruikStappenplan-Mindmapmaken.

Stappenplan-Mindmapmaken

Tip

Jemaginternetgebruikenalsjemeerinformatiewiltopzoeken.

b. Maakeenmindmapoveroverbelasting.Zorgdatjemindmaperaantrekkelijkuitziet.Gebruikfoto's,illustraties, kleuren,kreten.Weescreatief!

Energiesystemen

Energieisnodigomtekunnenbewegen,omtegroeien,omdelichaamstemperatuuroppeiltehoudenenomde organentelatenwerken.Vooriedereinspanningdiejeverricht,isenergienodig.Hetlichaamkanopdiverse manierendenodigeenergieleveren.

Aerobeenergielevering

Hetlichaamlevertenergiemetbehulpvanzuurstof(aeroob).Ditgebeurtbijinspanningendielangdurenenniet zointensiefzijn.Denkaaneenfietstochtofflinkewandeling.Hetaerobeenergiesysteembegintmeteenbijhet beginvandeinspanningtewerken.Dezevormvanenergieheeftwelongeveertweeminutentijdnodigomop gangtekomen.Dietijdhebbenhethart,delongenendebloedsomloopnodigomzichaantepassenaandeextra vraagnaarenergie.

Anaerobeenergielevering

Hetlichaamlevertenergiezonderzuurstof(anaeroob).Ditgebeurtbijintensieveinspanning,zoalseen krachttrainingofduurloop.Bijdezemaniervanenergieleveringkanmelkzuurontstaan.Melkzuuroflactaatis eenafvalstof.Jeproefthetinzuremelk.Bijzwareinspanningkanmelkzuur(lactaat)zichophopenindespieren.

Deanaerobeenergieleveringkunjeweeronderverdeleninanaerooba-lactischenanaerooblactisch.

Anaerooba-lactischeenergielevering

Anaerooba-lactischisenergieleveringzonderzuurstofenwaarbijgeenmelkzuuraangemaaktwordt(a-lactisch =zondermelkzuur).Dezeenergiegaatwerkenbijintensieveinspanningkorterdantwintigseconden.Denk bijvoorbeeldaanspeerwerpen,kogelstotenenkortesprint.

Anaerooblactischeenergielevering

BijAnaerooblactischeenergieleveringspeeltzuurstofgeenrol,welkanermelkzuurontstaan(lactisch=met melkzuur).Dezeenergiegaatwerkenbijintensieveinspanningvantwintigsecondentottweeminuten.Denk bijvoorbeeldaanloopafstanden200tot400meterensnelleintervalactiesbijteamsporten.

Bijovermatigeinspanningkanhetgebeurendaternietoptijdvoldoendeenergiegeleverdwordt.Dankanbijhet anaerobelactischeenergiesysteemdeafvalstofmelkzuurnietsnelgenoegonschadelijkgemaaktworden.Zo treedtverzuringop,doordatmelkzuurzichophooptindespieren.Belastingenbelastbaarheidstaannietmeer ineengoedeverhoudingtotelkaar.Gebeurtdit,danmoetjehetprestatieniveauaanpassenenovergaanopeen rustigereenminderintensieveinspanning.

Opdracht95 Energieinschema

Vulhetschemain.

Energiesysteem

Aeroob

Anaerooblactisch

Anaerooba-lactisch

Kenmerken

Tijdsduur

Drievoorbeelden sportactiviteiten

Verdiepingsstof-Belastingenbelastbaarheid

Bijeengoedetrainingiserdejuistebalanstussenbelastingenbelastbaarheid.Omdatjelichaammoewordt,zal hetnadetraininggaanherstellen.Jelichaamwilhetverliesweergoedmaken;compenserendus.Datherstelgaat zolangdoordatdebelastbaarheiduiteindelijkhogeruitkomtdanvoordietraininghetgevalwas.Jelichaam hersteltzichomindetoekomstbetertegenzulkeinspanningentekunnen.Hetlichaambouwteen'versterking' in.Jeovercompenseertduseigenlijk.

Supercompensatie

Dieversterkingvanhetlichaamheetsupercompensatie.Datduurtmaarevenenontstaatmeestaleendagof tweenadetraining.Doorophetjuistemomenteennieuwebelastingteondergaan,kunjegeleidelijkde belastbaarheidverhogen.Detrainingenmoetendaaromgoedgeplandworden.Hetprincipevande supercompensatieisdebelangrijkstewetmatigheidbijhettrainen.Prestatieverbeteringisnamelijkhetgevolg vaneenjuisteafwisselingtusseninspanningenherstel.Doorteherstellenovercompenseerthetlichaam.De belastbaarheidvanhetlichaamisdangroter,waardoordesportertotbetereprestatiesinstaatis.Trainenisdus nietalleenhardwerkentijdensdetrainingen,maarvooralookvoldoendeherstellenna(eenperiodevan)hard trainen!

Watkunjedoenomteherstellen?

Wanneerjedevolgendetrainingmoetuitvoeren,ismoeilijkaantegeven.Detijdwaarinsupercompensatie plaatsvindt,issterkafhankelijkvandesoorttrainingdiejehebtgehadenvarieertvanzo’n12tot48uur.Per persoonenpersportzaldehersteltijdvariëren.Hoebeterdegetraindheidvandesporter,hoesnellerherstel plaatsvindt.Ookdeintensiteitvandetrainingbepaaltwanneerdevolgendetrainingweeruitgevoerdkanworden. Wanneerdeenebewegingseigenschapnogaanhetherstellenis,kunjewelaleenanderebewegingseigenschap gaantrainen.

Vaakvoeljezelf,najarenvantraining,ofjevoldoendehersteldbent.Eenkwestievanervaringdus.Ookaanje hartslagkunjezienofjevoldoendehersteldbent.Wanneerje’sochtendseenhogerehartslagdannormaalhebt, isditeensignaaldatjenogniethelemaalhersteldbent.Anderesignalenvanonvolledigherstelkunnen vermoeidheidenspierpijn,snelgeïrriteerdrakenofmoeilijkslapenzijn.

Jekuntverschillendedingendoenomteherstellenvaneentrainingsinspanning.Supercompensatieontstaat door:

• rusten

• hersteltraining

• anderetrainingsvorm

• voeding

• massage

• sauna.

Passiefofactiefherstellen

Jekuntpassiefherstellen.Ditbetekent:rusten!Jekuntookactiefherstellen.Hierbijtrainjewel,maarzodanig dathetherstelvandevorigetrainingtochkanplaatsvinden.Ditdoejebijvoorbeeldmeteenhersteltraining(rustig uitfietsenbijvoorbeeld).Jekuntookherstellendoorhetinbouwenvaneentotaalanderetraining.Jeplant bijvoorbeeldeentechniektraininginplaatsvanweereenkrachttraining.Voeding,massageensaunazijn voorbeeldenvananderemanierendiejeherstelkunnenbevorderen.

Overtraining

Sporterszijnvaakbangniethardgenoegtetrainen,waardoorzenietnaarhunlichaam(willen)luisteren.Je presteertwellichtnietgoedendenktdoornoghardertetrainendatjeprestatiesweervooruitgaan.Misdus!Op dezemanierdoortrainenleidttoteensteedslagerprestatieniveau.Trainingsarbeiddietesnelenmetteweinig rustwordtherhaald,kanleidentotovertrainingen/ofoverbelasting.Hetlichaamisdannognietvolledighersteld. Alsdandevolgendetrainingsprikkelwordtgegeven,leidtdattoteenverderedalingvanhetprestatieniveau.

Verdiepingsstof-Energiesystemen

Energieleverendesystemen:

• anaerooba-lactisch

– zonderzuurstof,zondermelkzuur

– bijintensieveinspanningkorterdan20seconden

• anaerooblactisch

– zonderzuurstof,metmelkzuur

– bijintensieveinspanningvan20secondentot2minuten

• combinatieanaerooblactisch+aeroob

– afwisselingzonderzuurstof/metmelkzuurenmetzuurstof

– bijintensieveinspanningtussen2en10minuten

• aeroob

– metzuurstof

– bijinspanningeningelijkmatigtempovanaf10minuten.

Hetanaerooba-lactischeenergiesysteem

Bijmaximaleinspanningblijktdatindeperiodetot20secondenhetanaerooba-lactischesysteem(zonder zuurstof,zondermelkzuur)debelangrijksteenergiebronvormt.

Kenmerkenvanhetanaerooba-lactischeenergiesysteem:

• directbeschikbaar

• kleinecapaciteit(voorraad)

• zeergrootvermogen

• herstellooptvrijsnel.

Tijdenskorte,zeerintensievearbeid(bijvoorbeeldwerpnummers,korteactiestijdenssportspelenen sprintafstandentot200meter)isdebehoefteaanenergiepersecondezohoog,datalleendevoorraadinjespieren energierijkgenoegisomzo’nkrachtsexplosiemogelijktemaken.Dezevoorraadisnietzogrootenalleenvoldoende vooreenzeerkortetijd(tot20seconden).

Hetanaerooblactischeenergiesysteem

Deanaerooblactischeenergielevering(zonderzuurstof,metmelkzuur)isdeafbraakvanglycogeen(koolhydraten) zondergebruikvanzuurstof(anaeroob).Lactischduidtopdevormingvanlactaatofwelmelkzuuralsafvalproduct. Daaromnoemenweditsysteemookwelhetmelkzuursysteem.

Kenmerkenvanhetanaerooblactischeenergiesysteem:

• begintnaongeveer5secondenbijmaximalebelasting

• naongeveer20secondenoptimaal

• grootvermogen

• beperktecapaciteit(voorraad)

• vormingvanlactaat(melkzuur).

Hetanaerooblactischesysteemstartvanaf20secondenzeerintensieveinspanningenzaltotongeveer2minuten hetbelangrijksteenergiesysteemzijn.Alshetmelkzuurnietsnelgenoeg‘onschadelijk’gemaaktwordt,zalophoping ontstaanvanlactaat(verzuring).Debewegingenwordendanmoeilijkerenzwaarderendeprestatiemoetworden aangepast.Naeenpaarminutenisdeenergieproductienietmeervoldoendeomaandebehoeftetevoldoen.Het melkzuursysteemisbelangrijkbijintensievebelastingenzoalsde400en800meterbijatletiekenbijsportenwaar regelmatigkortdurendeinspanningenmetkortepauzes(bijvoorbeeldrugby)moetenwordengeleverd.

Hetaerobeenergiesysteem

Onderaerobeenergieleveringverstaanwedeafbraakvanglycogeen(koolhydraten)envettenmetbehulpvan zuurstof(aeroob).

Kenmerkenvanhetaerobeenergielevering:

• glycogeenverbranding:

– bijinspanningenmeteenmatigetotmaximaleintensiteit

– inrust

– energieleveringkomttraagopgang

– weinigvermogen

– capaciteit(voorraad)isgroot.

• vetverbranding:

– bijinspanningenvanaf45tot60minuten

– kostmeertijdenzuurstofdanbijglycogeenverbranding

– weinigvermogen

– zeergrotecapaciteit(voorraad).

Hetaerobeenergiesysteemwordtvanafhetbeginopgestart,maardezevormvanenergieleveringheeftenige tijdnodigomopgangtekomen.Pasnaongeveertweeminutenisdezevolledigopgang.Immers,inprincipe wordtglycogeenenvetafgebrokenmetbehulpvanzuurstof(aeroob)enduurthetongeveertweeminutenvoordat onshart,longenenbloedsomloopzichvolledighebbenaangepastaandeextravraagnaarenergie.Deaerobe energieleverantievindtplaatstijdensduurinspanningenmetlagetotmiddelmatigeintensiteit,dielangerdan10 minutendurenenzorgteveneensvoorhetherstelvandeanderetweeenergieleverendesystemen.Hetaerobe systeembegintmetdeafbraak(verbranding)vanglycogeen.Vanaf45tot60minutenwordtvooralvetafgebroken (verbrand).

2.10 Hetmenselijklichaam

Kennis van het menselijk lichaam.

Interessantewebsitesbewegen,trainenenpresteren

Website-Allesoversport

Website-KenniscentrumSportenBewegen

Website-Voorkomblessures

Website-Gezondheidsplein

Website-Anatomieonlline

Website-Voedingscentrum

Hetmenselijklichaamiseeningewikkeldemachine,dieaangestuurdwordtdoordehersenen.Dehersenenkun jezienalseensoortcomputer.Verschillendeonderdelenvanjelichaamzorgenervoordatjebeweegt,kuntstaan enlopen,voedselverwerkteningewikkeldetakenkuntdoen.Hetskelet,despieren,deorganenendezintuigen hebbenallemaalhuneigentaakinhetlichaam.Vanuitdehersenenwordtervoorgezorgddatallesgoed samenwerkt.

Omjouwbegeleidendetaakgoeduittekunnenvoeren,ishetnoodzakelijkdatjekennishebtvanhetmenselijk lichaam.Dezekennishelptje:

• jeeigenlichaaminalleopzichtengoedtekennen

• eenhaalbaarengoedprestatiedoelvasttestellen

• goedetrainingsadviezentegeven

• blessurestevoorkomen

• opmerkzaamtezijnalsereventueelietsmisgaat

• adequaattehandeleninnoodsituaties.

Opdracht96 Functieslichaam

Alsjebeweegtdanwerkenonderdelenvanjelichaamsamen.Beschrijfwatjeskelet,jespieren,jezintuigenen jehersenendoenalsjeloopt.

Skelet

Spieren

Zintuigen

Hersenen

Hetskelet

Hetskelet,ofwelhetgeraamte,iseenbelangrijkdeelvanhetlichaam.Hetbestaatuitongeveertweehonderd groteenkleinebotten.

Hetskelet:

• zorgtvoorstevigheid

• geefthetlichaamvorm

• zorgtdateenmensrechtopkanstaan

• heeftaanhechtingspuntenvoordespieren

• maakthetmogelijktebewegen

• beschermtdebelangrijkeorganen.

Denkbijditlaatstebijvoorbeeldaandeschedel,diedehersenenbeschermt,enderibbenkast,dieharten longenbeschermt.

Eenbotbestaatuitbot,lijmstofenkalk.Desamenstellingvanhetbotverandertnaarmateeenmensouderwordt. Debottenvaneenbabybestaanhoofdzakelijkuitkraakbeen.Daarnawordthetbotlangzamerhandsteedsharder, maarheeftnogweinigkalk.Naarmatehetlichaamouderwordt,wordthetbotbrozermetveelkalk.

Eenbotheefteenhardebuitenkantmeteenkerndiebestaatuit(zacht,sponsachtig)beenmerg.Inditmerg wordenderodebloedcellenaangemaakt.

Het skelet

Delenvanhetskeletzijn:

• deschedel

• dewervelkolom

• deribbenkast

• hetbekken

• ledematen.

Opdracht97 Hetskelet

a. Noteerdriebelangrijkefunctiesvanhetskelet.

b. Watiseenanderenaamvoorhetskelet?

c. Noteerdrieverschillendebotten.

Opdracht98 Weetjesoverhetskelet

Zoekopinternetnaardeantwoordenopdevragen.

Watishetkleinstebotjeinjelichaam?

Watishetgrootstebotinjelichaam?

Methoeveelbottenwordteenbaby geboren?

Welkebottenvormendewervelkolom?

Noemdebottenvandearmen.

Noemdebottenvandebenen.

Welkebottenkoppelthetbekkenaan elkaar?

Welkbotbeschermtdehersenen,ogenen hetbinnenoor?

Welkbotbeschermtdelongenenhethart?

Opdracht99 Bottentekenen

Tekendezebottenindetekening:

• schedel

• ruggengraat

• dijbeen

• middenhandsbeentje

• borstbeen.

Opdracht100 Skelet

Bekijkdetekeningvanhetskelet.Geefomeninhetskeletaanuitwelkedelenhetbestaat.Zetdenummersop dejuisteplaats.

Kiesuit:

1.Ledematen

2.Romp

3.Scheenbeen

4.Schedel

5.Ellepijp

6.Wervelkolom

7.Kuitbeen

8.Ribbenkast

9.Bekken

10.Heupbeen

11.Schouder

Degewrichten

Delenvanhetskeletzijnaanelkaarverbondendoorkraakbeenengewrichten.Degewrichtenzorgendatbuigendraaibewegingenmogelijkzijn.

Humerus = opperarmbeen, scapula = schouderblad, ulna = ellepijp, radius = spaakbeen.

Eengewrichtbestaatuitbottendietegenelkaarbewegen.Eenlichaamheeftdriesoortengewichten:

• kogelgewrichten:draaibewegingisinallerichtingenmogelijk

• rolgewrichten:bewegingkanmeerderekantenuitdraaien

• scharniergewrichten:bewegingismaarinéénrichtingmogelijk.

Tussendeuiteindenvandebottenzitkraakbeen.Ditbeschermtdebottenenzorgtervoordatbewegensoepel gaat.Ookanderestoffeninhetgewrichthelpenbijsoepelbewegen,zoalshetvochtuitdeslijmbeurzen.

Degewrichtsbandenbestaanuitsterkbindweefselenzorgenervoordathetgewrichtbijeenblijft.Bovendien vangenzededrukop,diesomsmetkrachtophetgewrichtuitgeoefendwordt.

Opdracht101 Gewrichten

a. Waarvoorzorgendegewrichteninhetlichaam?

b. Noemdrievoorbeeldenvangewrichten.

c. Watishetverschiltusseneenkogelgewrichteneenscharniergewricht?

d. Kiesbijelkcijferdejuistegewrichtssoort.

kogelgewricht/rolgewricht/scharniergewricht

1. kogelgewricht/rolgewricht/scharniergewricht

2. kogelgewricht/rolgewricht/scharniergewricht

3. kogelgewricht/rolgewricht/scharniergewricht

4. kogelgewricht/rolgewricht/scharniergewricht

5. kogelgewricht/rolgewricht/scharniergewricht

6.

Opdracht102 Soortengewrichten

a. Geefeenvoorbeeldvaneenrolgewrichtinhetlichaam.

b. Leguitwaaromjediteenrolgewrichtnoemt.

c. Geefeenvoorbeeldvaneenkogelgewricht.

d. Leguitwaaromjediteenkogelgewrichtnoemt.

e. Geefeenvoorbeeldvaneenscharniergewricht.

f. Leguitwaaromjediteenscharniergewrichtnoemt.

Despieren

Spieren van het menselijk lichaam.

Omdelichaamsbewegingingangtezetten,zijnspierennodig.Bewegingontstaatdoorhetaantrekkenvande spieren.Ietsandersdanaantrekkenkunnenspierenniet.Daaromzittenaaniederbotminimaaltweepaarspieren. Heteerstepaartrektsamenenstuurtdebewegingdeenekantop,hetanderepaartrektsamenenstuurtde bewegingdeanderekantop.

Hetlichaambevatdevolgendespieren:

• dwarsgestreeptespieren

Dezebestaanuitdwarsgestreeptweefselenvormendeskeletspieren.Jekuntdezespierenbewustingang zettenviaeenseinvanuitdehersenen.Jekuntdemeestedwarsgestreeptespierendoortrainingsterkeren grotermaken.

• gladdespieren

Dezebestaanuitgladweefselenwerkenautomatisch.Zeverzorgenhetvervoervanlucht,voedingsstoffen enbloeddoorhetlichaam.

• dehartspier

Dezebestaatuithartspierweefsel.Dezespierspantautomatischineenbepaaldritmeaanenzorgterzovoor datbloeddoorhethelelichaamgepomptwordt.

Opdracht103 Spieren

a. Zoekopinternetnaardeantwoordenopdevragen.

Hoewerkenspieren?

Hoewerkenzenuwensamenmet spieren?

Waarvindjedegladdespiereninhet lichaam?

Noemtienbelangrijke dwarsgestreeptespierenvanhet lichaam.

b. BijspierenwordenvaakLatijnsetermengebruikt.NoemvijfspierenwaarbijvaakdeLatijnsetermengebruikt worden.

Eigenantwoordvandestudent.Bijvoorbeeld:

c. Tekendezespierenindevolgende

Hetzenuwstelsel

Hetzenuwstelselregeltallesinjelichaam.Hetzorgtervoordatde organenwerken,datjejespierenkuntbewegenendatjereageert opprikkels.

Onderdelenvanhetzenuwstelsel

Hetzenuwstelselbestaatuittweedelen:

• hetcentralezenuwstelsel

Ditzijndehersenenenhetruggenmerg.Hetruggenmergzitaandebinnenkantvandewervelsvanderug.

• dezenuwbanen

Ditzijndeuitlopersvanzenuweninhetlichaam.Totinhetpuntjevanjetongeninjetenenzittenzenuwen.

Dezenuwenzorgenervoordatjeprikkelswaarneemt.Viadezenuwbaangaatereenberichtnaardehersenen.

Dehersenenzorgenvooreenreactie.Ditgaatheelsnelenonbewust.

Alsjejeteenstoot,danvoeltjeteenditalspijn.Viaeenzenuwinjeteen,beenenruggenmergkomthetsignaal vanpijnbinnenindehersenen.Dehersenenwetenwatjemoetdoen:jeteenterugtrekken.Jedoetditdaneigenlijk automatisch.

Waarnemen

Metjezintuigenkunjevanalleswaarnemen.Devijfzintuigenzijnhethoren,zien,voelen,ruikenenproven. Zintuigengevenprikkelsdooraanjehersenen.Jehersenenzorgendaarnavooreenreactie.

Dedeurbelgaat.

Jerijdteentunnel uit.

Jestaptopeenlegoblokje.

Jelooptlangsdeviskraamop demarkt.

Jestopteenhapjegebakken visinjemond.

Horen

Zien

Oor

Oog

Huid Voelen

Ruiken

Proeven

Neus

Mond

Opeensveellicht

Pijnonderjevoet

Luchtvan (gebakken)vis

Smaakvan gebakkenvis

Jestaatopendoet dedeuropen.

Jeknijptjeogen dicht.

Jetrektjevoetsnel terug.

Jekoopteen gebakkenvis.

Jeeetgebakken vis.

Vijf zintuigen

Reactie

Prikkel

Waarinlichaam

Zintuig

Geluid

Opdracht104 Zenuwstelsel

a. Uitwelketweedelenbestaathetzenuwstelsel?

b. Watregelthetzenuwstelsel?

c. Iemandbrandtzijnvinger.Leginjeeigenwoordenuithoehetlichaamhieropreageert.

Opdracht105 Prikkel

a. Bekijkdezestrip.

b. Welkzintuiggebruiktdepersoonindestrip?

c. Welkeprikkelkrijgthijbinnen?

d. Watgebeurterindehersenen?

Opdracht106 Zintuigen

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmeteenmedestudent.

a. Eénstudentkrijgteenblinddoekvoor.DeanderestudentleidtdezestudentvanpuntAnaarpuntB.

b. Bespreekmetelkaar:Welkezintuigenhebjegebruiktbijdezeopdracht?Hoegingdat?

c. Eénstudentkrijgtoordopjesin.Zorgervoordathijechtnietskanhoren.Deanderestudentmaakthemiets duidelijk.

d. Bespreekmetelkaar:Welkezintuigenhebjegebruiktomjezelfduidelijktemaken?Ofomdeandertebegrijpen? Isdatgelukt?

e. Eénstudentkrijgteenblinddoekvoor.Deanderestudenthelptdezestudentomverschillendesmakente proeven.

f. Bespreekmetelkaar:hebjedesmakenherkenddooralleenteproeven?

Deorganen

Eenorgaaniseengeheelvanweefselsdateenspecifiekefunctieinhetlichaamheeft.Samenzorgendeorganen vooreengoedewerkingvanallelichaamsfuncties.Alleorganensamenvormeneenheelsysteem.

Indemaagwordtonsvoedselverteerd.Dedarmen,delever,dealvleesklierendegalblaaszijnbelangrijkbijde stofwisselingvankoolhydraten,vetteneneiwitten.Indeleverwordenookgiftigestoffenonschadelijkgemaakt. Denierenregelendezoutbalansenvoerenafvalstoffenaf.

Hethartpompthetbloedrond,delongenzorgenvoordeaanvoervanzuurstof.Andereorganenzijnbijvoorbeeld degeslachtsorganenendezintuigen.

Opdracht107 Organen

a. Leesdevolgendevragenenbekijkdaarnahetvolgendefilmpjeoverorganen.Houdpenenpapierbijdehand.

Filmpje-Organen

b. Zetdeorganendieinhetfilmpjewordengenoemdindetabelenbenoemhunfunctie.

Orgaan

Functie

c. Bekijkdetekeningenbenoemdeorganen.

d. Welkeorganenhebjenognietingevuldindetabelvanvraaga?Vulzealsnogin,samenmethunfunctie.

Hethartendelongen

De longen.

Het hart.

Hethartendelongenbehorenbijdebelangrijksteorganenvanhetlichaam:

• Goedwerkendelongenvoorzienhetlichaamvanvoldoendezuurstof.

• Eengoedwerkendhartpompthetbloedinvoldoendematerond.

Eensportieveactiviteitofeenrecreatiefspelvraagteengroteinspanningvanhetlichaam.Hoegroterdeinspanning, hoemeerzuurstofdespierennodighebben.Hethartendelongenzorgenvoordetoevoerhiervan.Bijinspanning versneltdeademhaling.Delongenmoetenharderwerkenomdenodigezuurstofbinnentehalen.Hethartpompt harderomdezuurstofviahetbloednaardespierentebrengen.

Tegroteinspanning

Dooreentegroteinspanningkunnenbepaaldesymptomenofklachtenontstaan,bijvoorbeeldkramp, kortademigheid,slapte,pijnopdeborstofpijnindezij.Omeventueleklachtentevoorkomen,ishetbelangrijk deintensiteitvandeprestatiediegeleverdmoetwordengoedinteschatten.Daarbijhoudjerekeningmetde lichamelijkemogelijkhedenvandesporter.

Hartslag

Dehartslag,hoevaakhethartklopt,kunjemetenaandepols(duimzijde).Ditheet‘depolsopnemen’.Vaakwordt de‘pols’ookaandehalsgemeten.Jemeetdanmetwijsvingerenmiddelvingeraaneenzijdevandehalsvlak naasthetstrottenhoofd(deadamsappel).Denormalehartslagvandemensligttussende60en80slagenper minuut.Baby’shebbeneenhogerehartslag.Alsiemandbeweegt,gaatdehartslagomhoog.Alsdehartslagin rusthogerisdannormaal,dankanditwijzenopkoorts,overbelasting,problemenmetdeademhalingofmethet hart.

Opdracht108 Hartenlongen

Filmpje-Bouwenwerkingvanhethart

Stappenplan-Mindmapmaken

a. BekijkhetfilmpjeBouwenwerkingvanhetharttot1:30enmaakeenmindmapoverhethart.Gebruik Stappenplan-Mindmapmaken.

Filmpje-Ademhaling

b. BekijkhetfilmpjeAdemhalingenmaakeenmindmapoverdelongen.

Debloedsomloop

De bloedsomloop.

Debelangrijkefunctiesvanhetbloed:

• Vervoertzuurstofnaarallecellen.Zonderzuurstofkunjenietleven.

• Vervoertvoedingsstoffenenhulpstoffen(bijvoorbeeldhormonen)naarallecellen.

• Zorgtvoordeafvoervanafvalstoffen,zoalskoolzuurgas.

• Zorgtvooreenconstantelichaamstemperatuur.

• Bevatafweerstoffentegenschadelijkeinvloedenenzorgtzovoorweerstand.

Hethartpompthetbloedvoortdurendrondinhetlichaam,ditnoemenwedebloedsomloop.Debloedsomloop vindtplaatsineengeslotencircuit,dusvaneenechteheen-enterugwegisgeensprake.

Zuurstofenafvalstoffen

Hetbloedneemtzuurstofopindelongen.Viadelinkerhelftvanhethartendeaortastroomthetbloedmet zuurstofenvoedingsstoffennaaralleslagaders.Vandeslagadersstroomthetbloednaardekleinereadersen haarvaten.Ondertussengevendeslagaderszuurstofenvoedingsstoffenafaandecellen.Hetbloedvoert afvalstoffenafnaardenierenenlever.Hetbloedstroomtdanviadeadersweerterugnaarderechterhelftvan hethart.Vanuithethartstroomthetbloedweernaardelongen.Indelongenneemthetbloedweerzuurstofop. Viadelinkerhelftvanhethartstroomthetzuurstofrijkebloedweernaardecellen.Danbeginthetheleproces opnieuwenzogaatdebloedsomlooponophoudelijkdoor.

Groteenkleinebloedsomloop

Weonderscheideneengroteeneenkleinebloedsomloop.Indegrotebloedsomlooppompthetharthet zuurstofrijkebloednaaralledelenvanhetlichaam.Hiergeefthetbloedzuurstofenvoedingsstoffenaf.Hetbloed neemtvanafhierweerafvalstoffenmeeterugnaarhethart.Hierstartdekleinebloedsomloop.

Indekleinebloedsomloopstromenzuurstofarmbloedenafvalstoffenvanuithetlichaamviahethartnaarde longendoordelongslagader.Indelongenneemthetbloednieuwezuurstofopengeefthetafvalstoffen,zoals koolstofdioxide,af.Vanafdelongenstroomthetbloedterugnaarhethart.Hierbegintdegrotebloedsomloop weer.

Verstoordeofonderbrokenbloedsomloop

Alsdebloedsomloopverstoordofverbrokenwordt,bijvoorbeelddooreenwondofeenstolselindeaderen, krijgenorganenenweefselsnietvoldoendezuurstofenvoedingsstoffen.Datkanernstigeenacutegevolgen hebbenvoordegezondheid.Daaromishetvoorjoualsmedewerkersportenrecreatievanbelangietsteweten vandebloedsomloop:hoedieinzijnwerkgaat,welkeproblemenerkunnenontstaanenwatjeingevalvannood kuntenmoetdoen.

Opdracht109 Bloedsomloop

a. Kiesbijelkcijferindetekeningdenaamvanhetonderdeel. naam cijfer kleinebloedsomloop 1 ader 2 slagader/aorta 3 longader 4 hart 5 grotebloedsomloop 6 longslagader 7 longen 8 haarvaten 9

b. Kiesdejuistewoordenomdeuitlegkloppendtemaken. Hetzuurstofrijkebloedstroomtviadeaderen/slagaderenvanhethartnaardelongen/restvanhetlichaam. Hetzuurstofarmebloedstroomtviadeaderen/slagaderenvanhethartnaardelongen/restvanhet lichaam

Deademhaling

Deademhalingzorgtervoordaterzuurstofinhetlichaamkomt.Zuurstofisnodigomtekunnenleven.Zonder zuurstofstikje.

Ineenrustigesituatieademjeongeveertwaalftottwintigkeerperminuutinenuit.Instresssituatiesofbijgrote inspanning,zoalsbijsport,kandatveelvakerzijn:welveertigofvijftigkeer.

Aansturingdoordehersenen

Dehersenensturendeademhalingaan.Denkmaaraanhetmomentdatjeprobeertjeademlangetijdinte houden.Erkomteenmomentdatjehetopgeeft.Zodrahetademcentrumindehersenenhetseintjekrijgtdat hetlichaamteweinigzuurstofheeft,zorgthetdatjevanzelfweergaatademen.

Deademhalingzorgtdatwe:

• bijinademendezuurstofinhetlichaamopnemen

• bijuitademendeafvalstoffenkoolstofdioxideenwaterdampaandeluchtafgeven.

Longen

Ditprocesvanopnemenvanzuurstofenafgiftevanafvalstoffen vindtplaatsindelongen.Bijhetinademenkomtdeluchtviamond ofneusindeluchtpijp.Dezesplitstzichintweehoofdtakken (bronchiën).Elketakverdeeltzichindelongeninsteedskleiner wordendebronchiën.Dezefijnevertakkingeneindigenin(400 miljoen)zeerkleinelongblaasjes.Inhetlonghaarvatennetvindt deuitwisselingvanzuurstofenafvalstoffenplaats.Doordewanden vandelongblaasjesheenneemthetbloedzuurstofuitdeluchtop engeefthettegelijkkoolstofdioxideenwaterdampaf.

Longsysteem.

Erzijntweesoortenademhaling:

1. deborstademhaling

Bijborstademhalingtrekkendespierentussenjeribbenzichsamen,waardoordeborstkasomhooggaaten groterwordt.Zowordtluchtindelongengezogen.Jeziettijdenshetademhalendeborstnaarvorenen omhoogbewegen.Borstademhalingkostmeerenergiedanbuikademhaling.Bijstressofgrotereinspanning gajeautomatischkorterenminderdiepademhalen.Hierbijgebruikjevaakdeborstademhalingstechniek.

2. debuikademhaling

Debuikademhalingisvooralbijgrotereinspanningdebesteademtechniek.Jemiddenrifgaatnaarbeneden, zodatderuimteinjeborstholtegroterwordtenermeerluchtindelongengezogenwordt.Jebuikzetiets uit,omdatjeorganennaarvorenwordengedrukt.Buikademhalingkostminderinspanningdan borstademhaling,wantjespantalleenspierenaantijdenshetuitademen.Buikademhalingmaaktdatje rustigerwordt.Stapjeoveropbuikademhaling,dangajevanzelfrustigerendieperademhalen,waardoor jebeterkuntontspannen.

Bijgroteinspanning,bijvoorbeeldeensportprestatie,gajemeerendieperademhalen.Datkomtomdathet lichaamdoordeinspanningmeerzuurstofnodigheeft.Danishetbelangrijkdatjedeborstademhalingen buikademhalingcombineert.

Opdracht110 Ademhaling

Filmpje-Biologievoorjou:Borstademhaling

Filmpje-Biologievoorjou:Buikademhaling

a. Bekijkhetfilmpjeoverdeborstademhalingennoteerschematischhoeborstademhalingwerkt.Gebruikhierbij dewoorden:

• luchtnaarbinnenzuigen/luchtnaarbuitengeperst

• borstholtegroter/kleiner

• longenuitgerekt/longvolumekleiner.

Inademing:

Tussenribspierentrekkensamen⇨ ⇨

Uitademing:

Tussenribspierenontspannen⇨ ⇨

b. Bekijkhetfilmpjeoverbuikademhalingenbeschrijfschematischhoebuikademhalingwerkt.

Despijsvertering

Despijsverteringzorgtervoordatvoedselverteerdwordtin hetlichaam.Ditgebeurtinenkeleorganen,dieelkhuneigen functiehebben.Bijelkaarnoemjedithet spijsverteringskanaal.Dewegvanhetvoedseldoorhet spijsverteringskanaalduurtnormaal24tot48uur.

De spijsvertering.

Mond

Hetvoedselkomthetlichaambinnenindemond.Methetgebitwordthetvoedselkleinergemaakt.Tandenen kiezendoenhierhunwerk.Hetspeekselindemondzorgtervoordathetvoedselwordtbewerkt.Hetvoedsel, bijvoorbeeldeenboterham,wordtomgezettotvoedingsstoffen,dielaterinhetbloedopgenomenworden.

Slokdarm

Deslokdarmisdewegtussendemondendemaag.

Maag

Demaagmaalthetetenverderfijn.

Darmen

Hetvoedselkomthiernaindetwaalfvingerigedarm,dedunneendedikkedarm.Devoedingsstoffenwordenhier verderbewerktenkomendaarnainhetbloedterecht.Onderanderedesappenuitdealvleesklierdoenhierhun werk.Nietallestoffenuithetvoedselwordenopgenomen.Deafvalstoffenverzamelenzichindeendeldarm.

Anus

Viadeanusverlatendeafvalstoffenalsontlastinghetlichaam.

Opdracht111 Spijsverteringtekenen

Slokdarm

Dunnedarm

Maag

Alvleesklier

Dikkedarm

Anus

Speekselklieren

Opdracht112 Spijsvertering

a. Leesdevraagenbekijkdaarnahetfilmpje.Houdpenenpapierbijdehand.

Filmpje-Zowerktjespijsvertering

b. Beschrijfstapsgewijshoedespijsverteringwerkt.

Stap1:

Stap2:

Stap3:

Stap4:

Stap5:

Stap6:

2.11 Gezondheid

Gezondheidishetbelangrijkstewatjehebt.Jongemensenzijnoverhetalgemeengezond.Maarnietallejongeren doenveelmoeiteomhungezondheidoppeiltehoudenofteverbeteren.Sommigenetentevetofteeenzijdig endrinkenteveelalcoholenteweinigwater.Zehebbenovergewicht,rokenofhebbeneenintensiefnachtleven. Rokenisdegrootstebedreigingvooronzelichamelijkegezondheid.Opdetweedeplaatsstaatteweinig lichaamsbeweging.

Eengoedegezondheidhoudtmeerindannietziekzijn.DeWorldHealthOrganisation(WHO)omschrijftgezondheid alseentoestandvanvollediglichamelijk,geestelijkenmaatschappelijkwelzijn.Gezondheidgaatverderdanhet inordezijnvanjelichaam.Ookgeestelijkenmaatschappelijkmoetjeinordezijn.Pasdanbenjegezond.

Lichamelijkegezondheid

Somsislichamelijkongezondzijneenvoudigteconstateren:eengebrokenarm,griep,deziektevanPfeifferof eenverstuikteenkel.Dezevoorbeeldenvanongezondheidzijnmeestalvantijdelijkeaard.Somsiserookblijvende ongezondheid.Denkaansuikerziekteofepilepsie.Sommigemensenwordengeborenmeteenbepaaldeziekte; zezijnerfelijkbelast.

Lichamelijk ongezond zijn is soms eenvoudig te constateren.

Detoptienvanlichamelijkegezondheidsklachten:

1. nek-enrugklachten

2. gewrichtsslijtage

3. suikerziekte

4. eczeem

5. gezichtsstoornissen

6. hartaandoeningen

7. gehoorstoornissen

8. luchtweginfectie

9. astma

10. chronischelongziekte(COPD)

Bron: www.volksgezondheidenzorg.info

Geestelijkegezondheid

Alsjegeestelijk(ofwelmentaal)gezondbent,benjeinstaatomredelijkzelfstandigjeproblemenoptelossen. Ofjejeproblemenopkuntlossenhangtafvandesituatiewaarinjejebevindt,jegemoedstoestandenjemotivatie.

Groepslessen

Sandraisnahaarbevallingweergaansporten.Hetverzorgenvanhaarzoontjekosthaareendeelvanhaar nachtrust.Zeslaaptslechtenisdelaatstetijdvaakchagrijnigensnelaangebrand.OokkanSandrazichmoeilijker concentrerenenishaarmotivatiewisselend.

HaarfitnessbegeleiderheeftdatindegatenengaatmetSandraingesprek.Zebesprekenhoebelangrijkhetis omregelmatigtebewegen.Sandrakrijgthetadviesomsamenmeteenvriendindeeltenemenaandegroepslessen. Datstimuleertom,ookalsjeevengeenzinhebt,tochnaarhetfitnesscentrumtekomen.

Sporten in een groep motiveert.

HetvoorbeeldvanSandramaaktmeteenduidelijkdatlichamelijkeengeestelijkegezondheidveelmetelkaarte makenhebben.Slaapgebrek(lichamelijk)kanbijvoorbeeldleidentoteenwisselendemotivatie(geestelijk).

Debelangrijkstementaleaandoeningenzijnangststoornissen,stemmingsstoornissen,ADHDenoverspannenheid (burn-out).

Sociaal-maatschappelijkegezondheid

Alsjesociaal-maatschappelijkgezondbent,benjeinstaatommetanderensamenteleven,samentewerken, samenterecreërenofsamentesporten.Maatschappelijkegezondheidheeftallestemakenmetsociaalgedrag.

bff?

DemeestevriendinnenvanSandrakomennogsteedsgraagbijhaarlangs.Vooralmethaarzoontjetuttenvinden zegeweldig.AlleenSusanheeftermoeitemeedatallesbijSandraomhaarzoontjedraait.Zekomtnauwelijks meerbijSandrathuis,terwijlzeooitelkaarsbestevriendinnenwaren.Zededenvroegerallessamen.Vakanties opdecampinginZeeland,weekendjesnaareenbungalowparkofdagtripjesnaareenpretpark.Ookwarenzelid vandezelfdesportvereniging.TijdensdezwangerschapvanSandraontstondenregelmatigconflictentussen SusanenSandra.SusanvonddatSandraalleenmaarmethaarzwangerschapbezigwasennualleenmaarmet haarzoontje.Erisveelveranderdinhunrelatie.Ooitbestevriendinnenennu ?

Opdracht113 Jeeigengezondheid

a. Geefjezelfeencijfervoorjelichamelijkegezondheid.Lichtjeantwoordtoe.

b. Geefjezelfeencijfervoorjegeestelijkegezondheid.Lichtjeantwoordtoe.

c. Geefjezelfeencijfervoorjesociaal-maatschappelijkegezondheid.Lichtjeantwoordtoe.

d. Welkemaatregelenkunjenemenomjegezondheidverderteverbeteren?

e. Gajedatookdoenofniet?Waaromwel/niet?

f. Bespreekjeantwoordenmeteenmedestudent,vriendoffamilielid.Noteerdetipsdiejekrijgt.

g. Jekuntdeuitwerkingvandezeopdrachtinjeportfolioopnemen.Maakhieroverdanafsprakenmetjedocent.

2.12 Voeding

Wewetenalveelvanvoedingafenwekrijgenopallerleimanierenadvies.Voedingisnamelijkbelangrijkvoor onzegezondheid.Verstandigomgaanmetvoedselisvooriedereenvanbelang.HetVoedingscentruminDenHaag biedtwetenschappelijkonderbouwdeenonafhankelijkeinformatieovereengezonde,veiligeenmeerduurzame voedselkeuze.

Anderefunctiesvanvoeding

Voedingisbelangrijkvoorjelichaamenheeftduseenlichamelijkefunctie.Maardaarnaastheeftvoedingook noganderefuncties:

• Socialefunctie:samenetenisgezellig.

• Geestelijkefunctie:sommigemensenetenendrinkenomemotioneleredenen.Etenislekker;jewordterblij van.

• Levensbeschouwelijkefunctie:metvoedingkunjeietsvanjelevensovertuigingofgodsdienstlatenzien.

Opdracht114 Functiesvanvoeding

Situatie1

Naeensportieveactiviteitgaanjegasteneten.Aisegeeftdoordatzegeenvarkensvleeseet,omdatzemoslimis.

a. Omwelkefunctievanvoedinggaathet?

Situatie2

MeneerLouwmankomtvaakbijjullieinhetrestaurant.Hijheeftpaszijnvrouwverloren.Hijheefteen energiebeperktdieetvanwegezijnovergewicht.Tochbestelthijregelmatiglekkeredingen.Hijistochalzo eenzaam,maghijdanookalnietslekkersmeer?

b. Omwelkefunctievanvoedinggaathetbijhetetenvanlekkeredingen?

c. Enbijhetenergiebeperktdieet?

Situatie3

MevrouwTielemanisverdrietigoverhetverliesvanhaarmaneneetslecht.Haarkinderenstimulerenhaarom aftoetekomenetenofmetvriendenuittegaaneten.Zehopendatmevrouwbetergaatetenalszemetanderen eet.

d. Omwelkefunctievanvoedinggaathet?

SchijfvanVijf

Gezondevoedingisvooriedereenheelbelangrijk.Hetlichaamheeftvoedingsstoffennodigomgoedtekunnen functioneren.Maarhoeeetjegezond?DaarvoorheefthetVoedingscentrumeenhulpmiddelontwikkeld:deSchijf vanVijf.IndezeSchijfvanVijfstaandevoedingsmiddelendiegoedzijnvoorjelichaam.Zeverkleinenbijvoorbeeld dekansophart-envaatziektenenkanker.Kieselkedaggenoeguitelkvak,enkiessteedsietsanders.Dankrijg jevoldoendevitamines,mineralen,eiwitten,koolhydraten,vettenenvezelsbinnen.

De Schijf van Vijf.

Vak1(groen):groenteenfruit

Vak1bestaatuitgroenteenfruit.Groente enfruitvormendebasisvooreengezonde voeding.Jekunterruimehoeveelhedenvan eten.Groenteenfruitbevattenweinig calorieën,veelvoedingsstoffenenzegeven eenverzadigdgevoel.Ditisextrabelangrijk voormensendielettenophungewicht. Verderverlaagthetetenvanveelgroenteen fruithetrisicoophart-envaatziekten, suikerziekteenbepaaldevormenvan kanker.

Vak2(geel):smeer-enbereidingsvetten

Vak2bestaatuitsmeer-enbereidingsvetten: halvarine,margarine,boter, zonnebloemolie,olijfolie.Vetgeeftenergie eniseenbelangrijkebrandstofvoorje lichaam.Ookisvetbelangrijkvoorjebotten, degroeienhetgoedfunctionerenvande celleninjelichaam.VetlevertvitaminesA, DenE.Jeweerstandtegenziektenwordt doorvetpositiefbeïnvloed.Ookverlaagthet dekansophart-envaatziekten.

2: smeer- en bereidingsvetten.

Vak3(roze):vis,peulvruchten,vlees,ei,notenenzuivel

Vak3bestaatuitvis,peulvruchten,vlees,ei, notenenzuivel.Hetishoofdzakelijkdebron vaneiwit,mineralen(onderandereijzeren calcium)envitamineB12.Eiwittenzijnnodig alsbouwstofindecellenenvoorde aanmaakvanbijvoorbeeldspierweefselin jelichaam.IJzerhelptbloedarmoedete voorkomen.Zuivelverlaagtdekansop darmkankerensuikerziekteenlevertnaast eiwitookveelcalciumendatisbelangrijk voorjebotten.

3: vis, peulvruchten, vlees, ei, noten en zuivel.

Vak 1: groente en fruit.

Vak

Vak

Vak4(oranje):brood,graanproductenenaardappelen

Vak4bestaatuitbrood,graanproductenen aardappelen.Zijvormenonderanderede bronvankoolhydraten,voedingsvezels, eiwit,B-vitaminesenijzer.Koolhydraten gevenjelichaamenergie.Voedingsvezels zorgenvooreenverzadigdofwelvolgevoel, helpenjeopgewichtteblijvenenzorgen vooreengoedestoelgang.Jeverlaagtje risicoophart-envaatziekten,suikerziekte endarmkanker.

4: brood, graanproducten en aardappelen.

Vak5(blauw):dranken

Vak5bestaatuitdranken.Indezeschijf horenwater,thee,koffieen vruchtendranken.Waterismisschienwel hetbelangrijkstevoedingsmiddel.Hetzorgt onderanderevoorhettransportvanvoedsel enafvalstoffenenzorgtervoordatcellen goedkunnenwerken.Waterisnodigomde vochtbalansvanhetlichaamgezondte houden.Jelichaamheeftelkedagvocht nodigomvochtverlies,zoalsviaurineen zweet,aantevullenenisnodigvoorhet regelenvandelichaamstemperatuur.Vocht helptookbijdeopnamevanvoedingsstoffen indedarm.

Opdracht115 Jemaaltijden

a. Noteerindevolgendetabelwatjeopeendaggegetenhebt.Noteerdaarnaastuitwelkedelenvandeschijf jeproductengegetenhebt.

Voedingsproduct

Ochtend

Middag Avond

Tussendoor

vanVijf

Vak

Schijf

b. Bespreekdetabelmeteenmedestudent.Zijnergroteverschillen?

c. Welketipshebjevanjemedestudentgekregen?

d. Jekuntdeuitwerkingvandezeopdrachtinjeportfolioopnemen.Maakhieroverdanafsprakenmetjedocent.

Voedingsadviezen

Alsjeelkedagietseetuitelkdeelvandeschijfvanvijf,daneetjegevarieerdendusgezond.Jekrijgtdanvoldoende koolhydraten,vetten,eiwitten,vitamines,mineralenenwaterbinnen.

Vijfrichtlijnenvoorgezondevoeding:

• Eetgevarieerd.

• Eetnietteveelenbeweeg.

• Eetminderverzadigdvet.

• Eetveelgroente,fruitenbrood.

• Eetveilig.

Letookopdeadviezendiepervakgelden:

Devakken

Groenevak1:groenteenfruit

Gelevak2:smeer-enbereidingsvetten

Rozevak3:vis,peulvruchten,vlees,ei,noten enzuivel

Adviezenpervak

Eetveelgroenteenfruit.

Kiesvoorvettendiezachtofvloeibaarzijn.

Eetmindervleesenmeerplantaardigeproducten.Varieermetvis, peulvruchten,noten,eierenenvegetarischeproducten.

Eeteenhandjeongezoutennoten.

Oranjevak4:brood,graanproductenen aardappelen

Blauwevak5:dranken

Kiesvooralvolkoren,zoalsvolkorenbrood,volkorenpasta, zilvervliesrijstencouscous.

Drinkvoldoende,zoalskraanwater,theeenkoffie.

Ergeldenverschillendeadviezenvoormannenenvrouwenenookperleeftijdscategorie.Hetvoedingscentrum heefthiervaneenhandigoverzichtgemaakt.

Website-Aanbevolenhoeveelhedenbasisvoeding

Opdracht116 Adviezen

a. Bekijkhetfilmpje.

Filmpje-Schijfvanvijf

b. Welkeadviezenwordeninhetfilmpjegegeven?

Opdracht117 Hebjijgezondgegeten?

a. Wathebjijgisterenallemaalgegeten?

b. Hebjijgezondgegeten?Lichtjeantwoordtoe.

c. Watkunjeaanpassenzodatje(nog)gezondergaateten?

Opdracht118 Weekmenu

a. Opinternetvindjeallerleiweekmenu’s.Zoekereenuitennoteerdezeindevolgendetabel,ofstelerzelfeen samen.

b. Watvindjevandesamenstellingvandemenu’s?Voldoethetweekmenuaandeadviezenofrichtlijnen?Leg jeantwoorduit.

c. Jekuntdeuitwerkingvandezeopdrachtinjeportfolioopnemen.Maakhieroverdanafsprakenmetjedocent.

Opdracht119 Jouwdagmenu

a. Ganaardewebsiteenvuljegeslachtenleeftijdin.

Website-Dagmenu

b. Kiesnueendagmenuwaarjijzininhebt.Noteerhetdagmenudatjegekozenhebt.

c. Watvindjevanhetmenuendeporties?

d. Probeerheteensuitenbereidhetdagmenu.

Opdracht120 Voedingsadvies

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmeteenmedestudent.

Bereiddezeopdrachtthuisvoor.

a. Watetenjulliethuis?Noteerwatjeopeendageet.Noteerookhoelaatjediteet. Denkaanhetontbijt,delunch,dewarmemaaltijd,maarookalletussendoortjes.

b. Vergelijkwatjijthuiseetmethetdagelijkseetendateenmedestudentheeftopgeschreven.

c. Etenjullieverschillend?Waaromvindjevanwelofniet?

d. Welketipskunjejemedestudentgeven,zodathijgezondergaateten?

e. Jekuntdeuitwerkingvandezeopdrachtinjeportfolioopnemen.Maakhieroverdanafsprakenmetjedocent. Geefbijdeuitwerkingaanwelkebijdragejijaanhetresultaatvandezeopdrachthebtgeleverd.

Voedingsstoffen

Invoedingsmiddelenzittenvoedingsstoffen.Erzijnzesverschillendevoedingsstoffen.

Eiwit

Eiwitzitveelinvlees,vis,eienzuivelproducten.

Vet

Vetzitveelinsnacksenchips,maarookinvetvleesenvollemelkproducten.

Koolhydraten(suikers)

Ditzitveelinaardappelen,rijst,broodenpasta.

Vitamines

Erzijnverschillendevitamines,zoalsA,B,C,D,EenK.Ingroenteenfruitzittenveelvitamines.VitamineBzitook inbroodenvlees.VitamineDenEzitteninvoedingsmiddelenwaarinvetzit,zoalsvetvlees,vettevisenvolle melkproducten.Vitamineskomenmaarinkleinehoeveelhedeninvoedingsmiddelenvoor.Maarjehebtzewel nodig.Zebeschermenjetegenziektes.Enzezorgenervoordatalleprocesseninjelichaamgoedverlopen.

Mineralen(zouten)

Erzijnverschillendemineralen,bijvoorbeeldcalciumenijzer.Calciumzitveelinmelkproducten,ijzerzitveelin volkorenproducten,groenteenvlees.

Water

Wateriseenbelangrijkevoedingsstofvoorhetlichaam.Perdagmoetjeanderhalveliterwaterofmeerdrinken. Hetkanookthee,koffieofanderedrankzijn.

Opdracht121 Voldoendedrinken

a. Wathebjijgisterenallemaalgedronken?

b. Hebjevoldoendewatergedronken?Lichtjeantwoordtoe.

Opdracht122 Voedingsstoffen

Dekantinevandesportschool

Elisewerktindekantinevaneensportschool.Vooral’savondsishetsomsergdrukenmoetzehardwerkenom iedereenoptijdtebedienen.Maardatisnieterg,wantElisedoethaarwerkgraag.Vooralhetcontactmetmensen vindtzeheelplezierig.

Mensendiesportenvindengezondevoedingvaakheelbelangrijk.Daaromserveertdekantinenietalleende standaardsnacks,zoalskrokettenenbitterballen.Zebiedenookgezondetussendoortjes.Zozijnerbelegde broodjes,natuurlijkmetwatrauwkosterbij,eniserookyoghurtmetmuesli,natuurlijkzondersuiker.Verderzijn ergezondedranken,zoalssmoothiesenvruchtensappen.

a. Waaromishetbelangrijkdatjeweetwaterinalleetenswarenzit?

b. Bekijkdewebsite.

Website-Voedingsstoffen

c. Vuldebitterbal(gefrituurd)ininhetzoekveldvandewebsite.Vuldaarnadeeenheidin.Welkevoedingsstoffen zittenineenbitterbal?Vuldetabelin.

Energie

kcal

g Vet

g -waarvanverzadigd

g Koolhydraten

g -waarvansuikers

g Vezels

g Eiwit

Zout

d. WaaromstaatdebitterbalnietindeSchijfvanVijf?

g

e. Kenjeeengezonderalternatief?Welk?

f. Waaromisditvolgensjoueengezonderalternatief?

g. KloptditookvolgensdetoolvanhetVoedingscentrum?

Opdracht123 Eetwissel

Website-Eetwissel

a. Bekijkdewebsiteenswipedoordeverschillendebeelden.

b. Erstaanvastproductenbijdiejeweleenseet.Kieserdrieennoteerhoejedezekuntwisselen.

c. Zoujeditdoen?Lichtjeantwoordtoe.

Voedingenlichaamsgewicht

Uitonzevoedinghalenweenergie.Energiegebruikenwevoortweesoortenstofwisseling:

• ruststofwisseling:energiedieinrustnodigisvoorallebelangrijkeorganen.

• arbeidsstofwisseling:energievooralle‘extra’inspanning.

Metderuststofwisselingvoorziejeallebelangrijkeorganenvanenergie.Hart,longen,spijsverteringsorganen, hersenenenspiercellenwerkendeheledag.Hetenigewatzenodighebbenisenergie.

Dearbeidsstofwisselingisnodigvooralhetextradatjedoetbovenopderuststofwisseling.Naarschoolfietsen, tv-kijken,sporten,luierenaanhetstrandenlezen…hetkostallemaalenergie.Degroottevandestofwisseling hangtnietalleenafvandearbeiddiejeverricht,maarookweervanjelengteengewicht.

Onbalans

Deweegschaaliseenaardigegraadmeterofjevoedingsenergieingoedebalansismetjedagelijkseactiviteiten. Wantelkpondjegaatdoorhetmondje.Wordjezwaarder,danligtdatdusmeestalaanonbalanstussenvoeding enbeweging.Eenenkelingheeftechtereenziekteonderdeleden,zoalsobesitas(vetzucht).Omaftevallenmoet jedusmeerenergieverbruikendanjebinnenkrijgt.Meerbewegeneneenverbeterdevoedingdus.Een gewichtstoenamehoeftnietaltijdongunstigtezijn.Sportenleidttotmeerspiermassa,waardoorjesomsjuistin gewichttoeneemt.

Jekuntooknauwkeurigernaarjelichaamsgewichtkijkendoordittecombinerenmetjelichaamslengte.Ditwordt deBodyMassIndex(BMI)genoemd.Hierbijwordtberekendofjelichaamsgewichtklopttenopzichtevanje lichaamslengte.Hiervoorisdevolgendeformule:

FormuleBMI

BMI=lichaamsgewicht(inkg)/lengte2(inmeters)

NormtabelBMI

Ondergewicht

Gezond

Overgewicht

Obesitas(ernstigovergewicht)

<18,5

18,5-25

25-30

>30

OpdewebsitevanhetVoedingscentrumkunjeeenvoudigdeBMI-meterinvullen.

De BMI-meter van het Voedingscentrum.

Opdracht124 BMIberekenen

Gezondheidstest

DebadmintongroepvansportcentrumRacketOutdoorkrijgtiederhalfjaareengezondheidstestinhet fitnesscentrum.Sander,demedewerkersportenrecreatie,meethetgewichtendelengte,zodathijdeBMIuit kanrekenen.Ookwordthetvetpercentagegemeten.Desportersvindendegezondheidstestbelangrijk,omdat zevijfjaargeledenomgezondheidsredenenbegonnenzijn.Sandernoteertdevolgendegegevens:

Frankis25jaar,is179cmlangenweegt85kg.

Aliis30jaar,is178cmlangenweegt65kg.

Aisjais23jaar,is175cmlangenweegt60kg.

Ericis32jaar,is181cmlangenweegt98kg.

Maudis26jaar,is173cmlangenweegt50kg.

a. Bekijkdewebsite.

Website-BMI

b. BerekendeBMIvandeledenvandebadmintongroepennoteerperpersooneenconclusie.

c. Wiezoujewelkeadviezengeven?

d. BerekendeBMIvanjezelf.Watconcludeerje?

Opdracht125

Overgewicht

a. Bekijkhetfilmpjeoverovergewichtbijkinderen.

Filmpje-Overgewichtbijkinderen

b. Zetdemogelijkegevolgenvanovergewichtopeenrijtje.

c. Welketipsgeefjeiemandmetovergewicht?Letop!Ditgeldtalleenvoormensenbijwiehetovergewichtniet wordtveroorzaaktdaareenlichamelijkeaandoeningofziekte.

d. Vergelijkjeantwoordenmeteenofmeerderemedestudenten.Welketipshaddenzijwelenjijniet?Noteer dezeook.

Opdracht126 Gezondbewegeneneten

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmeteenmedestudent.

Jegeeftjemedestudentaandehandvaneeninterviewtipsen/ofadviezenoverzijngezondheid,voedingspatroon endehoeveelheidbeweging.

a. Verdeelderollen:degastendemedewerkersportenrecreatie.

b. Demedewerkersportenrecreatiebereidtzijnvragenvoorhetinterviewvoor.Degastbereidtzichookvoor engaatnawathijvanzijneigengezondheid,lichaamsbeweging,voedingspatroonenBMIvindt.

c. Demedewerkersportenrecreatieneemthetinterviewafentrektzijnconclusies.

COPYRIGHT BOOM BEROEPSONDERWIJS

d. Demedewerkersportenrecreatiegeeftzijngasttipsenadvies.

e. Wisselvanrol.

f. Maakvoorvolgendebijeenkomstallebeieenlunchpakketvoorjemedestudentenneemditmee.Bespreek waaromjevoorditlunchpakketgekozenhebt.

g. Jekuntdeuitwerkingvandezeopdrachtinjeportfolioopnemen.Maakhieroverdanafsprakenmetjedocent. Geefbijdeuitwerkingaanwelkebijdragejijaanhetresultaatvandezeopdrachthebtgeleverd.

Bijzonderevoeding

Sommigegastenhebbeneendieetofeenanderebijzonderevoedingswens.

Diabetes

Diabetesiseenziektewaarbijhetlichaamgeenofteweiniginsulinemaakt.Insulineisnodigomde bloedsuikerspiegelconstanttehouden.Belangrijkerichtlijnenvoorgastenmetdiabeteszijn:

• Eetmindervetenvooralminderverzadigdvet.Verzadigdvetzitindierlijkeproducten,zoalsvetvlees,kaas, vollemelkproductenenroomboter.

• Eetlieverkoolhydratendielangzaaminhetbloedopgenomenworden.‘Langzame’koolhydratenzittenin volkorenbrood,zilvervliesrijst,volkorenpastaenmuesli.‘Snelle’koolhydratenzijnsuikersinbijvoorbeeld snoep,gebak,toetjesenfrisdrank.

• Verdeelkoolhydratenoverdedag.

Energiebeperktdieet

Eenenergiebeperktdieetisvoorgastendiewillenofmoetenafvallen.Zijmoetenmindercalorieëneten(enmeer bewegen).Belangrijkerichtlijnenzijn:

• Eetmindervet.Kiesvoormagervlees,mageremelkproductenof30+-kaas.Eetgeensnacksofchips.

• Eetmindersuiker.Drinkgeenfrisdrankenweesvoorzichtigmetvruchtensap.Kiesvoorkoffieoftheezonder suiker,ofvoorwater.Eetgeensnoepofgebak.

• Kiesvoorgezondetussendoortjeseneetveelgroente.

Natriumbeperktdieet

Eennatriumbeperktdieetkanvoorgeschrevenwordenbijhogebloeddruk,problemenmethethartofdenieren. Gastenmeteennatriumbeperktdieetmoetenminderzouteten.Belangrijkerichtlijnenzijn:

• Bereiddewarmemaaltijdzonderzout.

• Gebruikzominmogelijkproductenwaarveelzoutinzit,zoalsbouillonblokjes,rookworst,gezoutenofgerookte vleeswaren.

• Gebruikzoweinigmogelijkkant-en-klaarmaaltijden,wantdaarzitvaakveelzoutin.

Allergieenintolerantie

Jekrijgtookweleensgastenmeteenvoedselallergieofvoedselintolerantie.Allergiebetekentdatjegevoelig bentvooreenbepaaldestof.Intolerantiewilzeggendatjeeenstofhelemaalnietkuntverdragen.

Koemelkallergie

Bijkoemelk-allergiebenjeallergischvoordelactoseuitkoemelk.Gastendiedithebben,gebruikengeenmelk enmelkproducten.Zeetenookgeenproductenwaarlactoseinverwerktis.Zijmoetendusaltijdgoedopde verpakkingenvanvoedingsmiddelenlezenwaterpreciesinzit.

Glutenintolerantie

Sommigegastenkunnengeenglutenverdragenenhebbeneenglutenintolerantie.Zijwordenalziekvaneen kleinehoeveelheidgluten.Gastenmetdezeintolerantiemogengeenproductenetenwaartarwe,gerst,roggeof haverinzit.Zijetenspeciaalbrood,datzelfsineenaparteruimtegebakkenwordtenzonietincontactkankomen metgluten.Degranenzitteninveelproducten.Hetisdaarombelangrijkomgoeddeetikettenvan voedingsmiddelentelezen.Alsjeglutenvrijeproductenaandezegastenserveert,moetjeervoorzorgendatdeze nietincontactgeweestzijnmetproductenwaarwelgluteninzitten.

Sportvoeding

Gastendieveelsportenhebbenvaakeengoedvoedingspatroondathetlichaamondersteuntbijhetsporten. Sportersetengezond.Zeetenweinigvet,kiezenvoorgezondeproducten,zoalsvolkorenbrood,groenteenfruit, endrinkenveelwater.Zeetenvakereiwitten,wanteiwitisnodigvoordespieropbouw.

Opdracht127 Diabetes

Kiezen

Jebedienteenmeneerdieaangeeftdathijdiabetesheeft.Hijtwijfelttussengegratineerdewitlofmet aardappelpureeengestoomdegroenesalademetcouscous.

Welkgerechtzoujijhemadviseren?Legjeantwoorduit.

Opdracht128 Energiebeperktdieet

Afgevallen

MevrouwTijssenheefteenenergiebeperktdieetenvertelttrotsdatzealvijfkiloisafgevallen.Zezietde chocoladetaartopdekaartstaanenzegt:“Datkaniknietweerstaan,doemaareenflinkstuk!”.

Hoezoujijhiermeeomgaan?

Ikverteldatdechocoladetaartergveelcalorieënbevat.

Ikzegniks,zemoethetzelfweten.

Ikverteldatdechocoladetaartisuitverkocht.

Opdracht129 Natriumbeperktdieet

Keuzemenu

Eenvanjegastenmeldtdathijeennatriumbeperktdieetvolgt.Julliewerkenmeteenkeuzemenu,dusjegast kankiezenwathijwileten.Hijkiestgebakkenzalmfiletmetaardappeltjesengroente.

Watgeefjedandooraandekeuken?

Opdracht130 Koemelkallergie

Watiseengeschiktnagerechtvoormensenmetkoemelkallergie?

Aardbeienmetslagroom

Fruitcocktail

Yoghurt

Opdracht131 Glutenintolerantie

Buffet

Jewerktineenrestaurantmeteenbuffet.Eenklantkomtnaarjetoeendieverteltdathijglutenintolerantieheeft. Jijlooptmeenaarhetbuffetenwijstaaninwelkeproductengeenglutenzitten.

Waaromisditgeengoedeoplossing?

Opdracht132 Sportvoeding

a. Steleengoedelunchsamenvooreensporter.

b. Bevatjelunchveeleiwitten? ja/nee

c. Lichtjeantwoordtoe.

Verdiepingsstof-Hetmenselijklichaam

Hethart

Hethartiseenpompenpompt4tot5literbloedperminuutdoorhetlichaam.Hetbloedbevatzuurstofen voedingsstoffenvoorallespierenenorganen.Jehartiszogrootalsjegebaldevuistengroeitmethetlichaam mee.Hethartbestaatuitvierholleruimtes:

1. delinkerboezem:hierstroomtzuurstofrijkbloedvanuitdelongenbinnen

2. linkerkamer:pompthetzuurstofrijkebloedhetlichaamrond

3. rechterboezem:hierstroomtzuurstofarmbloeduithetlichaambinnen

4. rechterkamerpompthetzuurstofarmebloednaardelongen.

Delongen

Delongenzorgendatwegoedkunnenademen.Onzelongengevenonslichaamelkeviersecondenzuurstof.Dat ismeerdantwintigduizendkeerperdag,ofachtmiljoenkeerperjaar.Endat24uurperdag,jehelelevenlang. Eengoedewerkingvandelongenisdusonmisbaar.

Route

Deluchtdieweinademenkomtviaonzemondofneusindeluchtpijp.Deluchtpijpiseenstevigebuismet kraakbeenringen,zodatdebuisaltijdopenis.Hijsplitstzichintweetakken,diewebronchiënnoemen.Aande uiteindenvandekleinstebronchiënzittendelongblaasjes.Delongblaasjesgevendeingeademdezuurstofafaan hetbloed.Hetbloedbrengtdezuurstofnaaralleplaatseninhetlichaam.

Bescherming

Delongenzijnzachtensponsachtig,datmaaktzeergkwetsbaar.Omzetebeschermenzijnkeel,neusenmond bedektmeteenslijmvlies.Alswebijhetinademenschadelijkestoffenenbacteriënbinnenkrijgen,blijvendie vooreengrootdeelklevenaanhetslijmvlies.Ookdebronchiënendelongenzelfzijnaandebinnenkantbedekt

COPYRIGHT BOOM BEROEPSONDERWIJS

meteenslijmvlies.Dezogenaamdetrilhaartjesinhetlongslijmvliesvervoerenhetvuildattochismeegekomen, naardekeel.Daarwordthetslijmopgehoestofingeslikt(ingesliktslijmgaatmetdeontlastingnaarbuiten).Zo proberendelongenzichzelfschoontehoudenenirritatiestevoorkomen.

Bloed

Eenvolwasseneheeftongeveervijfliterbloedinzijnlichaam.Intotaalhebjewel96.000kmbloedvateninje lichaamwaardatbloeddoorheenstroomt.Datbloedzorgterbijvoorbeeldvoordatzuurstofenandereessentiële stoffenbijdecellenterechtkomenendatdatafvalstoffenwordenafgevoerd.

Bloedbestaatuit:

• bloedplasma

• rodebloedcellen

• wittebloedcellen

• bloedplaatjes.

Bloedplasma

Bloedplasma,ookwelbloedvochtgenoemd,isalshetwareeenoplosmiddel.Hetmaakthetbloedvloeibaar waardoorerbloedcellen,voedingstoffenenafvalstoffenvervoerdkunnenworden.Hetplasmahelptookbijhet constanthoudenvandelichaamstemperatuur.Tottwintigprocentvanaljebloedkaninjehuidgaanzitten.Zo kanveelwarmtewordenafgegevenaandeomgeving.Hetbloedkleurtjewarmehuiddanookrood.

Rodebloedcellen

Derodebloedcellenveroorzakenderodekleurvanhetbloed.Rodebloedcellenlevenongeveerviermaandenen wordendanvervangen.Jelichaammaaktelkeseconde2,5miljoennieuwebloedcellen!Derodekleurwordt veroorzaaktdoorhemoglobine.Hemoglobineisijzerhoudend.Hieraanwordtzuurstof(O2)gekoppeld,zodatdit vervoerdkanworden.Zowordtdezuurstofdiejenodighebt,meegevoerddoorhetbloed.Bijmensendieroken wordendeplekkenvoordebindingvanO2aanhemoglobinebezetgehoudendoorkoolmonoxide(CO).Daardoor kanminderzuurstofgetransporteerdworden.

IemandmeteengoeduithoudingsvermogenkanveelO2vervoeren.Inhetbloedvaniemanddierookt,kandus veelminderO2vervoerdworden.Rokenisdusnadeligvoorjeuithoudingsvermogen.

Wittebloedcellen

Injebloedzittenookwittebloedcellen.Dezezijngroterdanderodebloedcellen.Jehebtveelmeerrodedan wittebloedcellen.Wittebloedcellenbeschermenonslichaamtegenindringerszoalsbacteriënenmakendeze onschadelijk.

Bloedplaatjes

Bloedplaatjeszijndeallerkleinstebloeddeeltjesenhelpenbijdegenezingvaneenwond.Bloedplaatjeszorgen ervoordatdewondstoptmetbloedenendaterzicheenkorstjevormt.

Destofwisseling

Destofwisselingisdeverzamelnaamvooralleprocessendieinhetlichaamplaatsvinden.Enzymenenhormonen controlerendechemischeprocessendievoedselomzettenindevoedingsstoffen.

• Enzymenzorgenvoordeomzettingvanvoedselindenoodzakelijkestoffenvoordelichaamscellen.

• Hormonenzijnnodigvoordegroeiendeenergievoorraad.Deenergiewordtgebruiktvoorspieractiviteiten envoordebrandstofvoorhetlichaam.

Koolhydraten

Veelenergiekomtvrijdoordeomzettingvankoolhydrateninsuikers.Demeestvoorkomendesuikerszijnglucose, fructoseengalactose.Dezesuikerswordenviahetbloednaardelevergebracht,diedesuikersomzetinglucose. Glucoselevertdeenergievoordecellen.

Vetten

Vetiseenvoedingsstofdiezitinbijvoorbeeldhalvarine,olie,vlees,kaaseninkoek,snacksensauzen.Vetisaltijd eenmengselvanvetzuren.Vetisookeenbronvanenergie.Erbestaatonverzadigdenverzadigdvet.Vetin voedingsmiddelenbestaataltijduiteencombinatievanbeide.Hetvervangenvanverzadigdvetdooronverzadigd vetverlaagthetLDL-cholesterol.EentehoogLDL-cholesterolisnietgoedvoordebloedvatenenkanleidentot hart-envaatziekten.Omdekansophart-envaatziektenteverlagen,ishetdusvanbelangproductenmetveel verzadigdvettevervangendoorproductenmetveelonverzadigdvet.

Eiwitten

Eiwittenenvettenzorgenvooraldeopbouwvandelichaamscellen.Alserweinigkoolhydrateninhetvoedsel zitten,zorgenzeookvoordeenergievoorraad.Eiwittenwordenomgezetinaminozuren,dieweernodigzijnvoor degroeienvoorhetopgangbrengenvandestofwisselingindecellen.

2.13 Voedingengezondheid

Eenmedewerkersportenrecreatiemoeteenenanderwetenvanderelatievoeding,presterenengezondheid. Datisnoodzakelijkomgoedevoedingstipstekunnengeven.Maarookomhetgoedevoorbeeldtekunnengeven. Sportersofgastenzoudenvreemdopkijkenalsjijeenactiviteitnietkuntvolhoudenomdatjenietgoedgegeten hebt.

Eenervarensporterweetmeestalwelwatgoedevoedingisomoptimaaltekunnenpresteren.Eenbeginnende sporterweetdaarvaaknognietzoveelvanaf.Ookbijrecreatieactiviteitenvraagjesomstochfikselichamelijke prestatiesvangasten.Jijassisteertenbegeleidt,dusjijhebtdiekennisookinhuis.Daardoorbenjeinstaathet voedingspatroontebesprekeneneventueeltipstegevenvooraanpassingen.

Hetlichaamiseenbouwwerkvancellen,botten, spieren,organen,hormonen,zenuwen,zintuigenen bloed.Ervindenallerleiprocesseninhetlichaamplaats. Voedselwordtomgezetinenergieennoodzakelijke sappenenstoffenomhetlichaamgezondtehouden. Datisdestofwisseling.

Hetlichaamfunctioneertnietgoedzonder voedingsstoffenalseiwitten,koolhydratenenvetten. Dezeleverendeenergieomlichaamengeestgoedte latenwerken.Eiwittenzijnooknodigvoordegroei (bouwstof)endeaanmaakvannieuwecellen.

wordt omgezet in energie.

Voedsel

RichtlijnenvooreengezondvoedingspatroonstaanindeSchijfvanVijf.

Opdracht133 Voedingsstoffen

a. Bekijkdefoto's.

b. Schrijfonderiederefotowelkevoedingsstofditvoedselvoorallevert.Zoekditeventueelopopdewebsite vanhetVoedingscentrum.

Schijf van Vijf.

Opdracht134 Voedingscentrum

Website-SchijfvanVijf

ZoekvoorjezelfuitwatvoorjougezondetenisvolgensdeSchijfvanVijf.Gahiervoornaardewebsitevanhet Voedingscentrum.Vuldegegevensinbij‘Hoeveelenwatkunjeeten?’

Maakeenprintvandeuitkomst.

Energiebalans

Omgoedtekunnenfunctionerenheefthet lichaamenergienodig.Dezeenergiewordt invoedingstermenuitgedruktincalorieën.

Dekunstisomnetzoveelenergiebinnente krijgenalsjeverbruiktvoordestofwisseling endeinspanningendiejeverricht.De energiebalansisookbelangrijkvooreen gezondlichaamsgewicht.Wathetideale gewichtvooreenpersoonis,kunjeniet zomaarvaststellen.

Eetmeter voor de energiebalans.

Eetjemeerdanjevoorjestofwisselingen inspanningennodighebt,danhoudje energieover.Dezeenergiewordtindevorm vanvetopgeslagen.Jekomtaan.Verrichtje zwareinspanningen,bijvoorbeelddoorhet leverenvaneensportprestatie,danhebjemeerenergie,dusmeervoeding,nodig.Zoujenietvoldoendeeten, danvaljeaf.Datkansomsookpreciesdebedoelingzijn.Wanneerjeevenveelenergiebinnenkrijgtalsjeverbruikt, spreekjevaneengoedeenergiebalans.Hetlichaamsgewichtisdegraadmetervooreengoedeenergiebalans.

Hetzalduidelijkzijn.Jehebtalsmedewerkersportenrecreatiekennisvanvoedingenenergiebalansnodigom dejuistebegeleidingengoedevoedingstipstekunnengeven.Sportscholen,sportclubsenwijkcentrabieden steedsvakercursussenaanwaarbijbewegenincombinatiemetover-ofondergewichtcentraalstaan.

Opdracht135 Energiebalans

Website-Voedingscentrum:Jouwaanbevolenhoeveelheden

a. Noteerwatjijgemiddeldperdageet.Noteerditperonderdeelvandeschijfvanvijf.

b. Ganaardewebsiteenvuljouwgegevensin.Vergelijkdeuitkomstmetwatjijperdageet.Eetjemeerofminder? Eetjevoldoendegezondevoeding?Noteerjeconclusies.

c. EerderhebjejeBMIuitgerekend.Vuldiein.Weetjehetnietmeer?BerekenjeBMIdanopnieuwviadesitevan hetVoedingscentrum.

d. BekijknujeBMIenjeconclusiesuitopdrachtb.Zoujedagelijksmeerofmindervoedingmoetengebruiken?

e. Bespreekdeantwoordenopdezevragenmeteenmedestudent.

Voedingenrecreatiefsporten

Recreatiefsportenhoudtindatjewandelt,fietst,een(team)sportofspelbeoefentwaarbijjematigintensief beweegt.Beweging,gezelligheidenontspanningstaanvoorop.Inprincipeiseengezondeetpatroonvolgensde SchijfvanVijfvoldoendebasisomdeactiviteitvoltehouden.

Energieaanvullen

Bijhetsporten,ookoprecreatiefniveau,spreekjejeenergievoorraadaan.Jeverbruiktcalorieën.Omtevoorkomen datdeenergievoorraadopraakt,zorgjeoptijdvoorvoldoendeaanvulling.Jeeetendrinktdusopdegoede momenteniets.Daarmeevoorkomjededipvaneenplotselingehongeraanvalenslapte.

Tips

• Gebruikeengoedemaaltijden0,5litervocht,nietlaterdan2tot3uurvoordeactiviteit.

• Luktdatniet,eetdaneenkleinemaaltijdopeentijdstipvoordeactiviteit.

• Gebruikvlakvoordeactiviteiten/ofindepauzeeenkleinesnack.

• Sportnietopeenlegemaag.

• Drinkvoldoendevoor,naentijdensdeactiviteit.

Ditzijnnatuurlijkalgemenetips.Zegeldennietaltijdautomatischvoorjouzelfenvooriederesporteropprecies dezelfdemanier.Zekernietbijrecreatieveactiviteiten.Eenenanderisookafhankelijkvanpersoonlijkelichamelijke gesteldheidengezondheid.Dieisbijjouendewillekeurigesportersvaakheelverschillend.

Noodzakelijkevoeding

Houdrekeningmetvoedinginrelatietotdeactiviteitendesporters.Datiseenvastonderdeelvande voorbereidingeninhetrecreatieprogramma.Jeeigenbehoefteaannoodzakelijkevoedingvoordeactiviteitkan eengoedegraadmeterzijn.Begeleidjeeenrecreatievesport-ofspelactiviteit,danmoetjezorgendaterwat noodvoorradenindebuurtzijn,zoals:

• drinken,omuitdrogingtevoorkomen

• fruit(eventueeldruivensuiker)omsneldevoorraadkoolhydratenaantevullen.

Andereomstandigheden

Houdindevoorbereidingvandeactiviteitookrekeningmetdetemperatuur,deweersomstandighedenende plaatsvandeactiviteit.Omwelkemateenintensiteitvansporthetookgaat,nadeinspanningishetaltijd verstandigietstedrinkenenietsteetendatkoolhydrateneneiwittenbevat.Datbevorderthetsnelleherstelvan deenergievoorraadenspiermassa.Datgeldtvoorjouzelfenvooriederesporter.

Opdracht136 Eetpatroon

Gebruikbijhetbeantwoordenvandevrageneventueelhetinternet.

a. Zelfonderzoek:noteerdriedagenlangzozorgvuldigmogelijkwatjeeetofgegetenhebt.Noteerookhettijdstip endeactiviteitvandatmoment.

Dag1:

Voedsel:

Dag2:

Voedsel:

Dag3:

Voedsel:

Tijdstip:

Opmerkingen: Activiteit:

Opmerkingen: Activiteit: Tijdstip:

Tijdstip:

Opmerkingen: Activiteit:

b. Vindjeditvoorjezelfeengezondvoedingspatroon?Legjeantwoorduit.

c. Welkeinvloedheeftditvoedingspatroonopjeenergiebalans?

d. Isditvoedingspatrooneengoedvoorbeeldvoordesportersofgastendiejijbegeleidt?Legjeantwoorduit.

e. Jekuntdeuitwerkingvandezeopdrachtinjeportfolioopnemen.Maakhieroverdanafsprakenmetjedocent.

Voedingbijtrainingenprestatiesporten

Iemanddieintensieftrainteneengoedeprestatiewillevereninzijnofhaarsportdenktooknaovergoedevoeding. Eengoede,gezondeenuitgekiendevoedinghelptjedetrainingvoltehouden.Zokunjeophetgewensteniveau presteren.EtenvolgensdeSchijfvanVijfishierbijaltijdeengoedebasis!

Bijintensievesportbeoefeningkaneenaanvullingopvoedingsstoffennodigzijn.Ditkanindevormvan:

• extrakoolhydraten,omdeenergievoorraadoppeiltehoudenenlangdurigtekunnenpresteren.Denkaan conditie-enduursportenalsschaatsen,duurloop,langeafstandzwemmen.Daarbijverbrandtiemandlangere tijdveelcalorieën.Datgaattenkostevandevoorraad.Methetoptijdnuttigenvanextrakoolhydratenvulje devoorraadsnelaan.

• extraeiwitten,voordeopbouwenhetsnellereherstelvanspierweefsel.Denkaankrachtsportenals gewichtheffen,bodybuilding,turndisciplines.Dezesportenvrageninkortetijdgrotespierkrachtendoeneen grootberoepopdespierfuncties.Erzijnextraeiwittennodigomdeopbouwvanspierweefselteondersteunen enbeschadigingentevoorkomenofongedaantemaken.

Zoalservoorelkesporttrainingsschema'szijn,zoiserookeentoegepastvoedingsschemaontwikkeldvoorbijna elkesport.

Adviseren

Hetgevenvangoedevoedingstipsenadviezenhoortbijhettakenpakketvandemedewerkersportenrecreatie. Iederfitnesscentrum,elkesportschool,atletiekvereniging,voetbalclub,zwemclub,schaatsclub,wielerclub enzovoortheeftdezekennisinhuis.Datmaakthetgevenvaneengoedadviesopdezeplekkenrelatiefgemakkelijk. Jegaatuitvanjeeigenervaringenendealgemeneadviezenliggenklaar.

Begeleidjesportersofgroepeninlosserverband,bijvoorbeeldeengroeptrimmersdieopeigeninitiatiefisgaan sporten,danvraagtdatmeerkennisvanjou.Datgeldtookvoorsportieveactiviteitendiejeinderecreatievesfeer begeleidt.

Een voedingsadvies voor duursport. Een voedingsadvies voor krachtsport.

Opdracht137 Sportenenvoeding

a. Leguitwaaromeenduursportervooralvoldoendekoolhydratenmoetetenvoorhetsporten.

b. Leguitwaaromeenkrachtsportervooralmoetzorgenvooreiwitrijkevoeding.

Opdracht138 A-team

Gebruikbijhetbeantwoordenvandevrageneventueelhetinternet.

Pinkstervoetbaltoernooi

JebegeleidthetA-teamvandevoetbalclubnaareenpinkstervoetbaltoernooi.Teamenleidingovernachtenin tentenopeencamping.Dejongensspelendeeerstedageenwedstrijdom11.00,daarnaeentjeom16.00uuren om19.30uurspelenzijhunlaatstewedstrijdvandiedag.Dewedstrijdtijdenopdetweededagzijnafhankelijk vandeeersteresultaten,maardeeerstewedstrijdisnietvroegerdan10.00uur.

a. Stelsamenmeteenofmeermedestudentenhetvoedingsschemavoordetweedagenop.

• Noteerdesamenstellingvandemaaltijden.

• Noteerinhetschemaookdetijdenvanhetontbijt,delunchenhetavondeten.

COPYRIGHT BOOM BEROEPSONDERWIJS

Tijd/soortmaaltijd

Samenstellingmaaltijd

b. Laathetschemacontrolerendoordedocentofjestagebegeleider.

c. Watiszijnoordeeloverdeinvullingvanhetschemawatbetreftdeetenstijden?

d. Watiszijnoordeeloverdesamenstellingvandemaaltijden?

e. Waargajeeenvolgendekeerzekerrekeningmeehouden?

f. Jekuntdeuitwerkingvandezeopdrachtinjeportfolioopnemen.Maakhieroverdanafsprakenmetjedocent. Geefbijdeuitwerkingaanwelkebijdragejijaanhetresultaatvandezeopdrachthebtgeleverd.

Verdiepingsstof-Voedingengezondheid

Devoedingsstoffendienodigzijnvooreenoptimalesportprestatievariërenpersoortsport.Bijduursporthebje vooralkoolhydratennodig.Bijkrachttraininghebjevooraleiwittennodig.Dehoeveelheidvoedingisafhankelijk vandeintensiteitendesoortsport.Ookanderemotievenkunnenmeespelen,afvallenbijvoorbeeld.

Bijintensiefsportengebruikjemeercalorieëndanwanneerjematigintensiefbeweegt.Daarstemjede voedselinnameopaf.

CalorieVerbruikSporten

Bron: www.tabellenboekje.nl (calorieverbruik).

Voeding,energieenlichaamsgewicht

Deenergiebehoefteperdagverschiltvanpersoontotpersoon.

Een indicatie voor energiebehoefte (in kcal per dag) voor diverse soorten personen.

Kilocalorieën

Deenergiedieonslichaamnodigheeft,drukkenweuitinkilocalorieën(kcal).Hetcalorieverbruikhangtniet alleenafvandearbeiddiejeverricht,maarookvandegrootteenzwaartevanjelichaam.

• 1geiwit=4kcal

• 1gvet=9kcal

• 1gkoolhydraten=4kcal.

10 minuten lopen bij verschillend tempo: calorieverbruik

Ophetetiketvaneenproductkunjelezenhoeveelkilocalorieënper100gramervanjebinnenkrijgt.Zolangje‘op gewichtblijft’,doejehetgoed.Jekrijgtpreciesgenoegkilocalorieënbinnen,nietteveelennietteweinig.Wanneer jezwaarderwordtofjuistafvalt,isersprakevanonbalanstussenvoedingenbeweging.Jemoetdanofmeerof mindergaaneten,ofmeerofmindergaanbewegen.

Hongerklop

Vooraltijdensduursportenkanhetvoorkomendatiemandopeenszweterig,trillerig,duizelig,boosofflauw wordt.Datnoemjegeeuwhonger,ofhongerklop.Hongerklopvoorkomjemeteengrotestartvoorraadkoolhydraten, diejetijdenshetsportenoppeilhoudt.Ditkunjedoendooraleenpaardagenvoorde‘groteprestatie’een voorraadtemaken.Hetlichaamslaatdekoolhydratendanopindelever.Hiervooriseenvoedingnodigmetzo veelmogelijkkoolhydraatrijkevoedingsmiddelen,zoalsbroodenanderegraanproducten,rijst,pasta’sals macaronienspaghettienpeulvruchten.

Tijdensdeinspanningvanhetsportenishetdekunstdeverbrandingvankoolhydratenvanafhetbeginte combinerenmetvetten.Danspaarjekoolhydraten.Ditkunjedoendoorniettehardvanstapeltelopenende sportprestatierustigtebeginnen.Zostimuleerjeookdevetverbranding.

Tijdenshetsportenishetbelangrijkteblijvendrinken.Hetleegrakenvandeglycogeenvoorraadwordtuitgesteld doorkoolhydraatrijketussendoortjes,zoalsfruit(eenbanaanisgemakkelijkenbevatveelkoolhydraten),biscuits ensnoep,koolhydraatrijkedrankenenhalfvloeibarevoeding,brood(krentenbol),ontbijtkoek.Eenklontjesuiker ofdruivensuikerhelpenook,maarslechtsvoorkorteduur.

Bron:http://www.lichaamsoefeningen.nl/tips-informatie/gezonde-voeding/de-hongerklop/

2.14 Bewegenengezondheid Bewegenenrecreëren

Bewegen,maarookrecreëren,kaneenpositievebijdrageleverenaandegezondheid.Dezepositieveeffecten zienweopalledriedegezondheidsgebieden:lichamelijk,geestelijkensociaal-maatschappelijk.Wenoemen enkelepositievelichamelijkeeffectenalsgevolgvanregelmatigbewegen:

• Dekansophart-envaatziektenvermindert.

• Deconditieenkrachtverbeteren.

• Deweerstandtegenziektesverbetert.

Veelmensenervarenbewegenenrecreërenookalseenvormvangeestelijkeontspanning.Zewillenhun sportbeoefeningvoorgeengoudmissen.Zokansamenmetanderensporten,bewegenofrecreërenheelgezellig zijnenzorgthetvoordenodigeontspanning.

Bewegen en recreëren bevorderen de lichamelijke, geestelijke en maatschappelijke gezondheid.

Voorsommigemensenisbewegenenrecreërendeenigemanierwaaropzecontacthebbenmetanderemensen. Mensenontmoetenbijsportenrecreatieanderemensendievaakeentotaalandersociaal-maatschappelijkleven hebben.Bijsportuurtjesvoorouderenziejedanookdaterveelbijgepraatwordt.Daarmoetjealsmedewerker sportenrecreatierekeningmeehoudenenergewoonafentoetijdvoorinruimen.

Sociale contacten onderhouden tijdens sport en recreatie.

Sportkanechterooknegatieveeffectenopdegezondheidhebben.Hetduidelijkstzijndenegatieveeffectenvan sportoponzelichamelijkegezondheid.Sporterskunnengeblesseerdofzelfsinvalideraken.Demeestextreme voorbeeldenvannegatieveeffectenvansportopdelichamelijkegezondheidzijndesterfgevallentijdensde sportbeoefening.

DeoverheidzietgraagdatNederlandershunleefstijlverbeteren,maardatvaltnietmee.Ondanksdemiljoenen euro’svoordeanti-alcoholreclame,blijkenveelmensennogsteedsteveelentevroegalcoholtedrinken.

Opdracht139 Bewegenenlichamelijkegezondheid

"Bewegen,maarookrecreëren,kunneneenpositievebijdrageleverenaandelichamelijkgezondheid."

a. Welkepositievebijdragekunjeverwachten?

"Sportkanechterooknegatieveeffectenopdelichamelijkegezondheidhebben."

b. Welkenegatieveeffectenkunnenontstaan?

c. Vergelijkjeantwoordenmeteenofmeerderemedestudenten.

Opdracht140 Bewegenengeestelijkegezondheid

"Bewegen,maarookrecreëren,kunneneenpositievebijdrageleverenaandegeestelijkegezondheid."

a. Welkepositievebijdragekanbewegenopdegeestelijkegezondheidhebben?

"Sportkanechterooknegatieveeffectenopdegeestelijkegezondheidhebben."

b. Welkenegatieveeffectenopdegeestelijkegezondheidkunnenontstaan?

c. Vergelijkjeantwoordenmeteenofmeerderemedestudenten.

Opdracht141 Bewegenensociaal-maatschappelijkegezondheid

"Bewegen,maarookrecreëren,kunneneenpositievebijdrageleverenaandesociaal-maatschappelijke gezondheid."

a. Welkepositievebijdragekunjevanbewegenopdesociaal-maatschappelijkegezondheidverwachten?

"Sportkanechterooknegatieveeffectenopdesociaal-maatschappelijkegezondheidhebben."

b. Welkenegatieveeffectenopdesociaal-maatschappelijkegezondheidkunnenontstaan?

c. Vergelijkjeantwoordenmeteenofmeerderemedestudenten.

Volgensdebeweegrichtlijnenmoetenvolwassenenwekelijkstenminstetweeeneenhalfuurmatigofzwaar intensiefbewegenenkinderendagelijksminstenseenuur.Ookwordenvoorbeidegroepenspier-en botversterkendeactiviteitenaanbevolen.Kinderenminimaaldriekeerperweekenvolwassenenminimaaltwee keerperweek.Ditallesverlaagthetrisicoopchronischeziektenalssuikerziekte,hart-envaatziektenendepressieve symptomen.Ookwordthetrisicoopbotbreukenverlaagd.Bijouderenwordendespier-enbotversterkende activiteitengecombineerdmetbalansoefeningenenwordtdeintensiteitbeperkttotmatigintensiefbewegen.

Bron: www.gezondheidsraad.nl

COPYRIGHT BOOM BEROEPSONDERWIJS ALLEEN TE GEBRUIKEN TER VOORBEREIDING

Veelmensenhalengelukkigdebewegingsrichtlijnen,omdatzesporten.

Bekijkhetfilmpjevoormeeruitlegeninformatie.

Website-Beweegrichtlijnen

Opdracht142 Beweegrichtlijnen

a. Noteerdebeweegrichtlijnendievoorjougeldenindevolgendetabelengeefaanofjeeraanvoldoet:

Bewegingsrichtlijn

Voldoeikeraan?

b. Houeenweekbijofjeaandebeweegrichtlijnenvoldoet.Noteereerstdebeweegrichtlijndievoorjougeldt. Noteervervolgensiederedagofjeaanderichtlijnvoldoet.Geefookaanwaarhetbewegenuitbestond.

Beweegrichtlijn

Dithebikgedaan:

c. Beweegjegenoeg?

d. Noteereventueleverbeterpuntenvoorjezelf.

e. Jekuntdeuitwerkingvandezeopdrachtinjeportfolioopnemen.Maakhieroverdanafsprakenmetjedocent.

Opdracht143 Bewegenbevorderen

a. Bekijkhetfilmpje.

Filmpje-Meerbewegen

b. Waaromdenkjedathetbewegenenspelenvankinderenopschoolbevorderdwordt?

c. Watgeldtalsbeweegrichtlijnvoorkinderen?

d. Watkunjedoenopschoolenophetschoolplein?

e. Hoekunjehetspelenenbewegenbuitenschoolbevorderen?

f. Watkunjedoenomervoortezorgendatergeennegatievegevolgen(blessures,ruzies)tijdenshetbewegen enspelenontstaan?

Opdracht144 'Vlaaiofzweet'

Geenwarming-up

SanderismedewerkersportenrecreatiebijsportcentrumRacketOutdoor.Hetsportcentrumbeschiktover tennisbanen,squashbanen,eensporthalmetbadmintonvelden,eenfitnesscentrum.Deklimaccommodatievindt Sandereigenlijkhetmooistedeelvanhetcentrum.Daarwerkthijhetliefst.Ookisereengroothorecadeel.

VandaagbegeleidtSandereengroepvolwassenenbijhetbadminton.Vijfjaargeledenisdegroepbegonnen. SportcentrumRacketOutdoorhaddestijdseenactieomgezondbewegenenhetbadmintontepromoten.De groepkendeelkaarniet,maarisheelhechtgeworden.Niemandslaateentrainingover!Hansisdesfeermaker vandegroep.Zijndokterhadhemgeadviseerdomtegaansporten.EigenlijkvondHanssportenheelvervelend, maarnaeenpaartrainingenwerdhetleukerenleuker.Degroepverzameltaltijdinhetsportcafé.‘Zeg,Sander’, roeptHanswanneerSanderbinnenkomt.‘Jedenkttochnietdatweonsvandaaginhetzweetgaanwerken?Kom zitten.Dewarming-upslaanwevandaagover.Wehebbenvlaaimeegenomen.Hetisvandaagvijfjaargeleden datweallemaalbegonnenzijn.Weetjenog?’

a. Stel,jebentSander.Slajedewarming-upover?Waaromwelofwaaromniet?

b. Welkeredenenkunnendesportersuitdebadmintongroephebbenomtesporten?

c. Hoezouhetkomendatdesportersgeentrainingoverslaan?

d. Bespreekjeantwoordenmeteenmedestudentofineengroepje.

Gezondeleefstijl

Demanierwaaropjeleeft,bepaaltvooreengrootdeeljelichamelijkeconditieengezondheid.Erzijnverschillende leefstijlfactorendiedegezondheidbeïnvloeden.Naastheteventuelegebruikvangenotmiddelenzoalsalcohol ensigarettenzijnvoedingenbewegendebelangrijkste.

Alsmedewerkersportenrecreatieishetjouwtaakommensenaantesporenomtebewegenenzoeengezonde leefstijltebevorderen.Datkunjepasgoeddoenalsjezelfvoldoendebeweegtenereengezondeleefstijlop nahoudt.Jehebteenvoorbeeldfunctie,ookalsjeassisteertenbegeleidt.

Gezondeleefstijlensport

Werkjeineensportcentrumofbijeensportvereniging,danisdesportactiviteithetuitgangspunt.Ookde prestatiedoelenzijndanbekend.Jerichtjeindebegeleidingdanvooralopeengoedemaniervansportenmet aandachtvoorhetlichamelijkeengeestelijkewelzijnenhetvoorkomenvanonveiligesituaties.

Gezondeleefstijlenrecreatie

Werkjeinderecreatiesector,danzorgjezelfvooreenaanbodvanactiviteitendieuitnodigentotbewegen.Denk aaneenwandeltocht,fietstocht,spelcircuit,dansfeestenzovoort.Denadrukligtindezegevallenmeeropplezier, ontspanningengezelligheiddanopprestatiesophoogniveau.Depraktijkleertdatgastengraagentrouw deelnemenaansportieve-recreatieveactiviteiten.

Prestatieniveau

Jebepaaltvoordeactiviteitwelkprestatieniveaujesporterofgastwilofkanbereiken.Bijhetvaststellenhiervan hebjeeenantwoordnodigopvragenals:

• Gaathetomhetbeoefenenvaneensportofhetdeelnemenaaneenrecreatieactiviteit?

• Watishetdoelvandezeactiviteit:eensportprestatieofeenrecreatieveprestatie?

• Watiseenhaalbareenverstandiggekozenuitdagingbinnendeprestatie?

• Watisdeleeftijdvanjesporterofgast?

• Isdesporterofgasteengeoefendsporterofeenbeginner?

• Gaathetomeenindividueleofgroepsactiviteit?

• Spelenlichamelijkefactoreneenrol?Denkaanrevalidatieofbeperking.

• Pastdeuitgangsituatievaniederindividubijdievandegemiddeldesporter?

• Hoebereidjejevooroponvoorzieneomstandigheden?

Gezondheidsgebieden

Gezondleveniseenkwestievandingendoendiegoedzijnvoorlichaamengeestenvooraldingenlatendiehierop eenslechteinvloedhebben.Jekunteenonderscheidmakentussen:

• lichamelijkegezondheid(goedeconditie,voorkomenvanziekten,presteren)

• geestelijkegezondheid(afreageren,ontspannen,mentaalweerbaardoorsport)

• sociaal-maatschappelijkegezondheid(socialecontacten,gezelligheid,teambuilding).

Dezedriegebiedenzijnminofmeeronlosmakelijkmetelkaarverbonden.Recreatieensportkunneneenbelangrijk instrumentzijnomdezesamenteverwezenlijken.

Uitgangspuntvoorgezondbewegenisdatdoordebeweging:

• hethartietssnellergaatkloppen,zonderopholteslaan

• deademhalingintenserwordt,zonderbuitenademteraken

• spierenengewrichtennietoverbelastworden.

Teweinigbewegingkanproblemenmetdegezondheidveroorzaken,bijvoorbeeldovergewicht,eenslechte conditie,stofwisselingsproblemeneneenverhoogdekansophart-envaatziektenofdiabetes.

Overbelasting.

Overmatig,teplotseling,telangofteintensiefbewegenkanookeengezondheidsrisicoopleveren.Spierenen organenkunnendandeplotselingeoveractiviteitnietverwerkenenrakenoverbelast.

Regelmatigbewegen

Regelmatigbewegen:

• zorgtdatjefitwordtenblijft

• verbetertenonderhoudtjeconditie

• maaktspierenengewrichtensoepelensterk

• gaatbotontkalkingtegen

• verlaagtdebloeddrukofhoudtdezeoppeil

• bevordertademhaling,bloedsomloopenstofwisseling

• ondersteuntafvallenofopeengoedgewichtteblijven

• helptziektentevoorkomen,bijvoorbeeldhart-envaatziektenendiabetes

• vermindertklachtenbijstress,depressieofouderdom

• iseenprettigtijdverdrijfengeeftgelegenheidtotsocialecontacten.

Normaalgesprokenishethelemaalgeenprobleemalsiemandtijdenshetbewegenietsteveelvanzichzelfvraagt. Datkanookeengoedepersoonlijkeuitdagingzijn.Hetbevordertvaakdealgehelefitheideneengoedeconditie. Bovendiengeeftheteengoedentevredengevoelomgoed,ofnetietsbetertepresteren.Datervaarjezelfook regelmatigalsjeweerietsbeterbentgewordenineensportofalsjeconditieweerverbetert.

Somsstaatgezondheidofconditieiemandindeweg.Debewegingsdrangisdangroterdandelichamelijke mogelijkheden.Indiegevallenhoudjeeventuelesignalenvanoverbelastingindegatenenbespreekjejouw bezorgdheidmetjeleidinggevendeofmetdesporterzelf.

Lichamelijkesymptomenofsignalenvanverkeerdofteintensbewegen

• pijnlijkespierenengewrichten

• extremehartkloppingen

• buitenademrakenofhyperventileren

• roodaanlopen,ofjuistbleekwegtrekken

• misselijkworden

• flauwworden.

Signalenvanniet-lichamelijkeaard

• Wordtiemandboosofgefrustreerd?

• Geeftiemandaandathetleukisomzobezigtezijn?

• Doetiemandactiefmee?

• Isiemandregelmatigafwezig?

• Isduidelijkdatiemandzichongemakkelijkofongelukkigvoelt?

• Zoektiemandtoenaderingtotanderen?

• Zoekenanderentoenadering?

Opdracht145 Leefstijl

Website-Leefstijltest

Natuurlijkweetjijhoejeleeft.Maarhetzelfbeseffenendaarconclusiesaanverbindenismisschieneenander verhaal.

a. Doede'leefstijltest'.Watvindjevandeuitslag?Leefjegezondofkandatbeter?Lichtjeantwoordtoe.

b. Watkunjijdaaraandoen?Ofnogbelangrijker:watwiljijdaaraandoen?

Beweegrichtlijnen

DeGezondheidsraadheeftaandeministervanVWS(Volksgezondheid,WelzijnenSport)adviesuitgebrachtover beweegrichtlijnen.Dezerichtlijnenzijngebaseerdopeenuitgebreideanalysevanalhetbestaandeonderzoek naardegezondheidseffectenvanbewegen.Opbasisvandegevondenresultatenzijndevolgendebeweegrichtlijnen opgesteld.

Debeweegrichtlijnenvoorvolwassenenenouderen

Debeweegrichtlijnvoorvolwassenenenouderenisalsvolgt:

• Bewegenisgoed,meerbewegenisbeter.

• Doeminstens150minutenperweekaanmatigintensieveinspanning,verspreidoverdiversedagen.Langer, vakeren/ofintensieverbewegengeeftextragezondheidsvoordeel.

• Doeminstenstweemaalperweekspier-enbotversterkendeactiviteiten,voorouderengecombineerdmet balansoefeningen.

• En:voorkomveelstilzitten.

Voorouderengeldendezelfdebeweegrichtlijnenalsvoorvolwassenen.Maaraangevuldmetbalansoefeningen. Eengoedebalanszorgtervoordatjejeevenwichtmakkelijkerhoudtenmindersnelvalt.Balansoefeningenzijn oefeningengerichtophetverbeterenvanjeevenwichtterwijljestaatofbeweegt,zoalsopéénbeenstaan,voet voorvoetovereenlijnlopenofeenvoorwerpvandegrondoprapen.Maardenkookaanactiviteitenalsyoga, ballet,pilates,ofturnen.

Debeweegrichtlijnenvoorkinderen

Voorkinderenvan4tot18jaargeldtdevolgendebeweegrichtlijn:

• Bewegenisgoed,meerbewegenisbeter.

• Doeminstenselkedageenuuraanmatigintensieveinspanning.Langer,vakeren/ofintensieverbewegen geeftextragezondheidsvoordeel.

• Doeminstensdriemaalperweekspier-enbotversterkendeactiviteiten.

• En:voorkomveelstilzitten.

Beweegrichtlijnen.

Opdracht146 Weekoverzicht

a. Gaeensnahoeveeljijbeweegtperdag.Zetdatineenweekoverzicht.Noteerookofhetgaatomlicht,matig ofzwaarintensiefbewegenofsporten.

Dag

Beweging(tijd)

b. Voldoejeaandebeweegrichtlijnvoorjouwleeftijd?

c. Watzoujeandersen/ofmeermoetenofkunnendoen?

Intensiteit(licht,matigofzwaar)

d. Benjijzelfalsbegeleidereenvoorbeeldvoorjesportersofgasten?Lichtjeantwoordtoe.

e. Stel,jebentdebegeleidervanjezelf:welkadvieszoujedangeven?

Opdracht147 Bewegenvolgensdenorm

Jehebtzojuistjezelfeenadviesuitgebracht.Verwerkditadviesineenbewegingsschemadatvoldoetaande beweegrichtlijnen.Inhetvolgendeschemazijneenpaarvoorbeeldeningevuld.

a. Ontwikkelnueenbewegingsschemavaneenweekvoorjezelf.Zorgdatjejeaanjeeigenschemakunthouden. Plandebewegingdusoprealistischetijdenin. Zon Zat Vr Do Wo Di Ma

Beweging

b. Voldoejeaandenorm?Watvondjevanhetbeweegschema?Gajeeenanderbeweegschemahanteren?

Opdracht148 Flyerenfilm

Bewegingsprogramma

Stel,jebentstagiairopdesportschool.Inhetkadervanhetproject‘HeelNederlandgaatbewegen'heeftde gemeentejouwsportschoolbenaderd.Devraagisofdesportschooleenbewegingsprogrammawilopzettenvoor vrouwenenmannenindeleeftijdvan20tot50jaar.Desportschoolheefteenleukprogrammaontwikkeld.

• Bewegenopmuziekvoormannen,iederedinsdagvan11.00uurtot12.30uur.

• Bewegenopmuziekvoorvrouwen,iederewoensdagvan09.30uurtot11.00uur.

• Sport-enspeluur,iederedonderdagavondvan19.30uurtot20.30uur.

Deleidinggevendegeeftjoudeopdrachteenflyerteontwerpen.Deflyerwordtverspreidindewijk.Opdeflyer kondigjenietalleenhetprogrammaaan.Devoornaamsteinformatieopdeflyermoethetbelangvanbewegen voordegezondheidzijn.

a. Maakdeflyer.Zorgdatjeminstensvijfgezondheidsaspectenbenoemt.Maakereenuitnodigendeoproepvan.

Jevindtdeopdrachtzobelangrijkdatjeersamenmeteenmedestudentookeenfilmpjevanbesluittemaken.

b. Bedenksamenmetjemedestudentdeopzetvanhetfilmpje.Maakdaarnahetfilmpje.

c. Bespreekdeflyerenhetfilmpjemetenkelemedestudenten.Watvondenzeervan?Noteerdefeedbackdie julliehebbengekregen.

Opdracht149 Onderzoek

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmeteenmedestudent.

a. Houdeenkortonderzoekondertweemedestudentenentweedocentenopschool.Vraaginhetonderzoek hetvolgende:

1. Watisdehoeveelheidlichaamsbewegingperdag?

2. Watisdeintensiteitvandebeweging?

3. Watisderedenvoordezematevanlichaamsbeweging?

Vulvooriederepersoondevolgendetabelin.

Naam: Reden

Beweging

Intensiteit(licht,matig,zwaar)

Conclusie:

Advies:

Naam:

Beweging

Conclusie:

Beweging

Conclusie:

Intensiteit(licht,matig,zwaar)

Intensiteit(licht,matig,zwaar)

Naam: Reden

Dag

Ma

Di

Wo

Do

Vr

Za

Zo

Beweging

Intensiteit(licht,matig,zwaar)

Conclusie:

Advies:

b. Vergelijkdeantwoordenmetdebeweegrichtlijnen.Watisjeconclusie?Heeftdepersoonte weinig/voldoende/veellichaamsbeweging?Noteerjeconclusieindetabel.

c. Stelvooriederemedestudentendocentuithetonderzoekeenbeweegadviesop.Gebruikdebeweegrichtlijnen alsuitgangspunt.Houdrekeningmetdepersoonlijkesituatieenanderefactoren.

Noteerjeadviesindetabel.

d. Bespreekjeadviezenmetdepersonen.Noteerhunreacties.

e. Jekuntdeuitwerkingvandezeopdrachtinjeportfolioopnemen.Maakhieroverdanafsprakenmetjedocent. Geefbijdeuitwerkingaanwelkebijdragejijaanhetresultaatvandezeopdrachthebtgeleverd.

COPYRIGHT

Verdiepingsstof-Leefstijl

Jekuntjegezondheidpositiefbeïnvloeden,vooraljelichamelijkegezondheid.Wemoetenereengezondeleefstijl opnahoudendoorbijvoorbeeldnietteroken,verstandigmetalcoholomtegaanengenoegtebewegen.

Roken(envapen)

Intabakzitnicotine.Hetisdenicotinediejeverslaafdmaaktaandesigaret.Daaromgebruikenmensendie stoppenmetrokensomseersteentijdjenicotinepleistersofnicotinekauwgom.Rokerslevenkorter.Rookjijniet, maarjepartnerwel?Danrookjepassiefmee.Nicotineheeftookinvloedopdebloeddrukendehartslag.Beide wordentijdenshetrokenverhoogd.Alsjerookt,hebjeduseengroterekansophart-envaatziekten.

Tabaksrookbevatookteer.Teertastdeslijmvlieslaagvandelongenaanenleidttotstuglongweefsel.Hetbekende rokershoestjeheeftalsdoeldelongentereinigen.Snellerbuitenademrakenenpiepenbijinspanningzijnook bekendegevolgenvanroken.Veelrokerskrijgenchronischebronchitis.Ookkanerzichlongemfyseemontwikkelen. Delongblaasjesgaandankapot.Rokershebbenbovendieneengroterekansoplongkanker.

Dedampvaneene-sigaretbevatnaastnicotinevaakookandereschadelijkestoffen,zoalspropyleenglycol, glycerolenaldehyden.Hetinademenvandezestoffenbijhetvapenkandeluchtwegenirriterenofbeschadigen.

Alcohol

Alcoholbereiktdehersenenviahetbloed.Alsjealcoholdrinkt,voeljeheteffectnaongeveertienminuten.Alsje goedgegetenhebtduurthetietslangervoordatdealcoholopgenomenis.Drinkjeteveel,danloopjerisicoop kortetermijn.Jekuntdenkenaanovergeven,black-outeneenalcoholvergiftiging.

Oplangetermijnkanveeldrinkenleidentotverschillendeziektesenschadeaanallerleiorganen.Alcoholiseen kankerverwekkendestof.Wieteveelalcoholdrinkt,looptmeerkansopbijvoorbeeldeenhogebloeddruk,een hersenbloeding,leveraandoeningen,orgaanbeschadigingenenverslaving.

Eengeringehoeveelheidalcoholkanhelpenomhart-envaatziektentegentegaan.Geringwilzeggeneenglas perdag.Hetpositieveeffectwordtveroorzaaktdoordatalcohol:

• zorgtvooreentoenamevangezondcholesterol

• hetaanelkaarklevenvanbloedplaatjesremt.

Vanaftweeglazenisereenvergrotekansopeenverhoogdebloeddrukengeldtheteffectnietmeer.Volgens verschillendebronnenwegendevoordelenvanheteneglasperdagbovendiennietoptegenderisico'sdiealcohol metzichmeebrengt.Helemaalgeenalcoholdrinkenisdushetmeestverstandig.

Bronnen:

Op www.jellinek.nl/informatie-over-alcohol-drugs vind je informatie, animaties en tests over de werking van alcohol en andere drugs in het lichaam en de hersenen. Op de sites van het Trimbos Instituut: www.rokeninfo.nl en www.alcoholinfo.nl vind je naast inhoudelijke informatie ook cijfermateriaal.

2.15 Hygiëneengezondheid

Zorgenvooreenhygiënischeomgevingiseveneenseenvanjouwtakenalsmedewerkersportenrecreatie.Door tezorgenvooreengoedehygiëneschepjedevoorwaardenvoorhetwelzijnendegezondheidvanjouals werknemerenvoorjesportersofgasten.Bijdezetaakhoortdatjezorgtvoor:

• eengoedepersoonlijkehygiëne(schoonlichaam,schonehanden,schonekleding)

• eenopgeruimdeenschonesport-ofrecreatieruimte

• schonekleedruimten,badruimtenentoiletgroepen

• schonetoestellen,materialenenattributen

• goedeventilatievandediverseruimten

• eengoedetemperatuurregeling

• schonereservesportkledingenbad-endouchematerialen,handdoeken.

Eengoedehygiëneisbelangrijkvoordegezondheid,omdatjezo:

• voorkomtdatschadelijkemicro-organismendekanskrijgeniemandziektemaken

• hetwelzijnendeconditievanmensenomgevingverbetertofoppeilhoudt.

Micro-organismenzijnoveralomonsheen.Nietalleenindeluchtenopalleswatwevastpakken,maarookop eninonslichaam.Micro-organismenzijnnietaltijdschadelijk,integendeel.Erzijnerdieonmisbaarzijnvooreen goedespijsvertering,dusookonmisbaarvooreengoedegezondheid.

Schadelijkemicro-organismenkunneniemandziekmaken.Omdattevoorkomeniseengoedehygiëne noodzakelijk.Eengoedehygiënebestaatuitallemaatregelendiejeneemtomdeomgevingenhetlichaamschoon tehoudenenziekteverwekkersgeenkanstegeventegroeienofzichtevermenigvuldigen.

Opdracht150 Hygiëne

Noteerwelkehygiënemaatregelenjedagelijksallemaalneemt.

Opdracht151 Corona

a. Leesdevolgendevragenenbekijkdaarnahetfilmpje.Houdpenenpapierbijdehand.

Filmpje-Watkunnenwesamendoen?

b. Bekijkhetfilmpjeennoteerallegenoemdemaatregelen.

ErisspeciaalaandachtvoordezemaatregeleninverbandmetCorona.

c. Aanwelkemaatregelenhieldjejeal?Legjeantwoorduit.

d. Aanwelkemaatregelengajejeookindetoekomsthouden?Legjeantwoorduit.

Micro-organismen

Devoornaamstemicro-organismenzijnbacteriën,schimmelsenvirussen.Eenmicro-organismekunjemethet bloteoognietzien.Micro-organismenzittenoveral,bijvoorbeeldopeentafel,aanjekledingenjehanden.Bacteriën enschimmelsdoenveelgoedwerk.Sommigekunnenookziektesveroorzaken.Ondergunstigeomstandigheden vermeerderendiezichheelsnel.Diegunstigeomstandighedenzijn:

• eenwarmeomgeving(20°Cenhoger)

• eenvochtigeatmosfeer.

Bacteriëleinfectiesenvirusinfecties

Datbetekentdateenruimtewaarjebeweegtensport-jouwwerkplek!-eenidealevoedingsbodemisvoorde groeienvermeerderingvanschadelijkebacteriënenschimmels.Voorbeeldenvanbacteriëleenvirusinfectieszijn wratten,verkoudheid,griep,blaasontsteking,eenhuidwondmetpus,longontsteking.Symptomenvandeze bacteriëleenvirusinfectieszijn:

• roodheidopbepaaldeplekken

• zwellingindatgebied

• gloeien

• pijn

• verliesvanfunctie

• moeheidenlusteloosheid

• hogekoortsenkouderillingen.

Bewegenensportenbrengtmetzichmeedatjehetwarmkrijgtendatjegaatzweten.Datzijnideale omstandighedenvoordegroeienvermeerderingvanmicro-organismen.Eenofanderebesmettingligtdaardoor voortdurendopdeloer.Datwiljenatuurlijkzoveelmogelijkvoorkomenalsmedewerkersportenrecreatie.Je benttenslotteverantwoordelijkvoorhetwelzijnvansportersengasten.Vandaardegroteaandachtvooreen goedehygiëne.Jouwtaakisafdoendehygiënischemaatregelentetreffen.

Schimmels

Voorbeeldenvanschimmelinfectieszijnzwemmerseczeem,schimmelnagelsenhuidschimmel.Symptomenvan dezesoortinfectieszijn:

• rondeplekkenophetlijf,lichtervanbinnen,roodenschilferigaanderand

• witteschilferingtussendetenenenkloofjes

• jeukendeblaasjes

• grotereblaren,nattehuid

• geleverkleuringenafbrokkelendenagels.

Schimmelinfectieskomenhetmeestvooraandevoeten.

Voetschimmel.

Bacteriënenvirussen

Veelbacteriëndoenhunwerkindedarmen.Zijhelpenhierbijdeomzettingvanvoedingsstoffennaarstoffendie decellenopkunnennemen.Ziektesdiedoorbacteriënveroorzaaktkunnenwordenzijnbijvoorbeeldcholera (ernstigediarree),kinkhoest,legionellaentetanus.

Watvirussenteweegkunnenbrengen,hebbenwerecentmeegemaakt.HetcoronavirusCovid-19bleekniet gewooneenverkoudheidsvirusofeengriepvirus.Hetbleekdodelijkenwekunnenhetalleenmaarbestrijden metongekendemaatregelen.Debelangrijkstemaatregelenhaddentemakenmetanderhalvemeterafstand houdenenhygiëne.

Opdracht152 Micro-organismen

a. GebruikStappenplan-Mindmapmaken.

Stappenplan-Mindmapmaken

b. Maakeenmindmapovermicro-organismen.

c. Zijnallemicro-organismenslechtvoorons?Legjeantwoorduit.

d. Leguithoehetkomtdatdeenepersoonsnellerziekwordtdandeandere.

Opdracht153 Hoesthygiëne

Website-Hoesthygiëne

Meteengoedehoesthygiëneprobeerjezoveelmogelijkbesmettingviahoestentevoorkomen.

a. Leesdevolgendevragenenbekijkdewebsite.Houdpenenpapierbijdehand.

b. Watvindjedenuttigstetips?

c. Geefzelfnogtweetips.

Delichaamshygiëne

Minstenszobelangrijkvoorhetwelzijnendegezondheidvaniedereeniseengoedelichaamshygiëne.Daarmoet iedereenzelfvoorzorgen,denkjemisschien.Endatisnatuurlijkookzo.Tochhebjehieralsmedewerkersport enrecreatieeentaakin.Alishetmaardoorhetgoedevoorbeeldtegeven.Jebegeleidtsportersindeuitoefening vanhunsport,datmaaktjemedeverantwoordelijkvoorhunwelzijn.Degebrekkigelichamelijkehygiënevande enesportermagdegezondheidvaneenandernietindewegstaan.

Daarletjijinjouwrolvanbegeleiderop.Jezorgterallereerstvoordateropjouwlichaamshygiënenietsaante merkenis.Jevolgtdevoorgeschrevenrichtlijnenvanhetbedrijf.Jegeeftalsbegeleiderrichtlijnenaanjesporters ofgasten.Volgtiemandderichtlijnennietop,danoverlegjeeventueelmetdeleidinggevende,maarjespreekt eenpersoondaarwelopaan.

COPYRIGHT BOOM BEROEPSONDERWIJS

Jezorgtdatje:

• deinvloedvanwarmteenzweetopdegroeivanmicro-organismenkent

• sporterskuntwijzenopderisico'svaneenslechtehygiëne

• tipsenadviezenkuntgevenovergeschiktekledingenschoeisel

• devoorwaardenscheptvooreengoedelichaamshygiënevansporters

• zonodigsportersrespectvolaanspreektopeengebrekaanlichaamshygiëne.

Opdracht154 Eengoedeverzorging

a. Welkemaatregelenneemjijomeriederedaggoedverzorgduittezien,zodaternietsopjelichaamshygiëne aantemerkenis?

b. Noteerdrievoorbeeldenwaaruitblijktdatdelichaamshygiënevaniemandnietgoedopordeis.

c. Stel,jehebteencollegadieernietzoverzorgduitzietenbijwiedelichaamshygiënenietzogoedopordeis. Watkunjedandoen?

Werknusamenmettweemedestudenten.

d. Kieseenvoorbeeldwaarbijdelichaamshygiënevaneencolleganietopordeis.Bereidjevooropeengesprek meteenmedestudentdiejouwcollegaspeelt.Voervervolgenshetgesprekmetjecollega.Vraageenderde medestudentalsobservatorbijhetgesprek.

e. Bespreeksamenhoehetgesprekverliep.Watginggoedenwatkonbeter?Wisseldaarnavanrol.Noteerje conclusies.

Eengoedepersoonlijkelichaamshygiëne

Iederesportbeoefeningsteltandereeisenaandepersoonlijkelichamelijkehygiëne.Naeenflinkewandelingin eenrustigtempoiseendouchenietmeteennoodzakelijk.Naeenvoetbalwedstrijdwaarinhardgewerktenveel gezweetis,isdatwelhetgeval.

Algemenerichtlijnendiejevanjezelfeniederesportbeoefenaaropelkniveaukunteisenzijn:

• eenschoonlichaam,schonehandenenharen

• geschiktekledingenschoeisel,schoonenheel

• eigensportmaterialen(mat,beschermendekledingstukken)

• eigenzeep,shampooen(bad)handdoeken

• eensetschoneenhelereservekleding

• voorschriftenvolgenrondkledingenschoenen

• indoorschoenenookalleenindoordragen

• nietmetbuitenschoeneneensportzaalingaan

• wasgelegenhedenentoiletgroepenschoonachterlaten

• deeigenafvalopruimen

• regelsnakomenoveretenswaren,verplichtdouchenenzovoort.

Opdracht155 Persoonlijkehygiëne

Zeteenkruisbijdezinnendiewelietszeggenoverpersoonlijkehygiëneengeefeentoelichtingwaaromjedat vindt.

Eengoedehygiënevereistdatje:

Situatie (bijvoorbeeld)

voordevoetbalwedstrijddoucht

douchtvoorjehetzwembadingaat

Jelichaamschoonhoudt

schonehandenenharenhebt

jehareniederedagwast

schoneenhelesportkledingdraagt

kledingvandemodernstesynthetischestoffen draagt

naintensiefsportendoucht

zorgtvoorzeepenshampoo

jeharenvasthebt

opblotevoetensportineengymzaal

naiederesportactiviteitjeklerenwast verplichtsportsokkendraagt

voorgeschrevensportkledingdraagt

voorschriftenvolgtvoorhetnuttigenvan etenswaren

altijdreservekledingbijjehebt.

Toelichting(bijvoorbeeld)

Sportkleding

Algemenerichtlijnenvoorgoedesportkledingzijnaltijdzinvol.Alkunnenaanvullendeeisenvoorsommigesporten noodzakelijkzijn.Beschermendekledingstukkenalshelmenscheenbeschermersenskikledingbijvoorbeeld.

Alsmedewerkersportenrecreatiekrijgjeopjouwwerkplekvastenzekerinstructieshierover.Uiteraardhoudje jeaandieinstructies.Hetisinalleopzichtenverstandigereenactiviteitpastelatenbeginnenalsiedereen,dus ookjijzelf,allegoedeenbeschermendekledingdraagt.Inderecreatievesfeerishetvoorschrijvenvanbepaalde kledingniettedoen.Indatgevalgeefjetipsdieinhetalgemeengelden.

Comfortabele, ademende kleding.

Eisenaansportkleding

Veelmensenkopensportkledingdieinhetmodebeeldpast.Omtesportenenbewegensteljevooralookandere eisenaansportkleding.Goedesportkledingmoet:

• lekkersoepelencomfortabelzittenenbewegingennietbelemmeren

• sterkzijnenbeschermingbiedentegenweersinvloeden

• ademenengoedzweetafvoeren

• delichaamstemperatuurconstanthouden

• liefstvansynthetischmateriaalzijn,ofkatoenmeteensynthetischevezel

• makkelijkenvaaktewassenzijnensneldroog.

Warme, soepele en beschermende kleding.

Soepelencomfortabel

Kledingmoetlekkersoepelencomfortabelzijn.Ditbetekentvooraldathetjenietindewegzit:kledingmoetals eentweedehuidzijn.Loopmaareenseenuurmetzweterigaanvoelendesokkenofmeteenknellendebeha.Fiets maareensmeteentewijdenduswapperendjack.Alsdehuidtijdenshetsportenvochtproduceert,kandat hinderlijkenonaangenaamworden.

Ademend

Warmteentranspiratievochtmoettijdenshetsportengoedafgevoerdworden.Ookmoetjekledingvochtvan buitenaf,zoalsregen,tegenhouden.Injejasmagvochtdusnietnaarbinnenkomen,maarhetmoetwelnaar buitenkunnen.

Sterk

Sportkledingmoetsterkzijn,wanthetmoetbestandzijntegentrekkrachten.Zekerbijcontactsportenals voetballen,handballenenbasketballen,wordtaanshirtjesgetrokken.Katoenenshirtjesgaantesnelkapot. Bovendienzijnkatoenenshirtjesnietaltijdevenkleurvastbijintensievewasbeurten.Kunststofvezelsbiedenhier uitkomst.

Lichaamstemperatuur

Jekledingbeschermtjetegenextremekouofhitte.‘Slechteweersomstandighedenbestaanniet.Slechtekleding wel!'Goedesportkledingkanhelpenomdetemperatuurvanhetlichaamvasttehouden.Tegenkougebruiken wemeerderelagenkleding,fleece,thermo-onderkledingenzelfstextielmetparaffine.Nietalleendetemperatuur vandelucht,maarookdewindiseenbelangrijkefactor.Metwinddichtekledingblijftereenwarmeluchtlaag omdehuid.Naastwinddichtekledingisdikkerekleding,waarinmeerisolerendeluchtaanwezigis,belangrijk.

Sportkledingkanookhelpenomdetemperatuurvanhetlichaamniettehoogtelatenoplopen.Tegenzonlicht enwarmtedragenwewittekleding,pettenenzonnebrillen.Lichtgekleurdekledingreflecteerthetzonlichtveel beterdandehuidofdonkerekledingdatdoet.Metventilerendekledingkanhetlichaamdewarmtebeterafvoeren.

COPYRIGHT BOOM BEROEPSONDERWIJS

Sokken

Netalsblarenkomenschimmelinfectieshetmeestvooraandevoeten.Datlijktlogisch,wantdevoetenvaneen sporterzijnsnelwarmenvochtigvanhetzweet.Daaromishetdragenvangoedesportsokkenbelangrijk.Dat moetjeaaniederesportbeoefenaarkunnenuitleggen.Hetmaaktgeenverschilofhetomrecreatieveofintensieve sportbeoefeninggaat.

Goedesportsokken:

• hebbeneengoedepasmaatenpasvorm;niettegroot,nietteklein

• zijnglad,gevengeenwrijving

• absorberenzweet

• zijngemaaktvankunstvezels,meteventueelkatoenofwol

• latenhetvochtdoor,waarnahetkanverdampen.

Opdracht156 Kleding

Werksamenmeteenmedestudent.

a. Laatopeenfotoofselfiedesportkledingziendiejedraagtalsjeprivéeensportbeoefent.

b. Laatopeenfotoofselfiedesportkledingziendiejedraagtalsjeinfunctiebentenassisteertofbegeleidtbij eensport-ofspelactiviteit.

c. Vergelijksamenmeteenmedestudentdetweefoto's.Noteerjullieconclusiesoverdegeschiktheidvande kleding.

Opdracht157 Voorwaardenvoorsportkleding

Goedekledingisbelangrijk!

Sportkledingmoetaanbepaaldevoorwaardenvoldoen.Jouwleidinggevendezietdatsteedsmeersportersde adviezenvoorgoedekledingaanhunlaarslappen.

Jijkrijgtdeopdrachtaandachttevragenvoorditprobleem.Jekuntkiezen:

• Jemaakteenboodschapvooropdewebsite.

• Jemaakteenartikelmetvoorbeeldfoto'svoorhetsportblad.

• Jemaakteenpostervoorindekleedruimtes.

• Jeverzorgteenpitchoverveiligeengeschiktesportkleding.

Jemaaktduidelijkaanwelkevoorwaardengoedesportkledingmoetvoldoen.Jelegtookinsteekwoordenuit waaromdievoorwaardenbelangrijkzijn.

a. Bepaalwatjegaatdoenenvoerdeopdrachtuit.

b. Probeerjouwpagina,artikelofposterookechtgeplaatsttekrijgenopdewebsite,indekrantofinde kleedruimtenvandeopleidingofbiedhetaanbijeensportclubofsportschool.Maakhiervaneenfoto.

c. Gebruikstappenplan-Postermaken.

Stappenplan-Postermaken

Sportschoenen

Voorelkebewegingsactiviteitistegenwoordigweleeneigenschoenontwikkeld.Deschoenwordtdoorde fabrikantenafgestemdopdespecifiekeeisendiedebetreffendebewegingsactiviteitaandeschoenstelt.

Sportschoenen:

• zaalschoenenofbinnenschoenen

• veldschoenenofbuitenschoenen.

Alleenalomhygiënischeredenenishetbelangrijkdatjebeschiktoversportschoenendiejealleeninde binnensportaccommodatiegebruiktenandereschoenendiejealleenindebuitensportaccommodatiegebruikt. Daarmeevoorkomjedatstraatvuilindebinnensportaccommodatieterechtkomt.

Binnenschoenen

Daarwaarhetdehygiënebetreft,zorgjeervoordatsportersbinnenschoenenookalleenindesportruimtedragen. Buitenschoenenstajeineenbinnensportruimteniettoe.Jerentduszelfooknietvoorhetgemakevenheenen weermetdeverkeerdeschoenen.Alishetsomslastig,jehoortalsmedewerkersportenrecreatieoptetreden tegeniemanddiezichnietaandezeregelshoudt.Onderdezolenvanschoenenkunnenzichschadelijkebacteriën bevindendiejevanbuitenmeenaarbinnenneemt.Daardoorkunnenonschuldigesportersinfectiesoplopen.

Buitenschoenen

Buitenschoenen,zoalsvoetbalschoenenenhockeyschoenen,maakjenaiederewedstrijdschoon,zodatschadelijke micro-organismengeenkanskrijgentegroeienennietovergedragenwordenopkleding.

Kenmerkenvansportschoenen

Bijhetdragenvangoedesportschoenenspeeltnietenkeldehygiëneeenrol.Omdesportopeenveiligeenprettige maniertekunnenbeoefenen,letjeookopbijvoorbeeld:

• hetprofielvandezolen

Isergoedegripopdeondergrond?Zijnantislipeigenschappennoodzakelijk?

• deschokdemping

Vangtdeveringindeschoenenvoldoendeschokkenopomgewrichtenenrugteontzien?

• hetdraagcomfort

Knellendeschoenennergens?Iservoldoenderuimtevoordejuistesportsokken?Omsluitenzevoldoende omblarentevoorkomen?

• steunenstabiliteit:

Helpendeschoenenhetzwikkenvandeenkelstevoorkomen?Ondersteunendeschoenendejuiste sporthouding?

Hetvoertteveromalleschoenentebespreken.Wegaandaaromalleeninophetverschiltussenzaalschoenen enveldschoenen.Ditonderscheidwordtvaakgemaakt,omdatveelsporterszowelbinnenindezaalalsbuiten opeenveldsporten.

Houdbijhetkopenvansportschoeneniniedergevalrekeningmet:

• zaal-ofveldschoenen(ondergrond)

• pasvorm

• schokbelasting.

Zaalschoenen

Dezaalschoeniserinallerleisoorten. Kenmerkendvoordezaalschoenisdedunne tussenzool,waardoorjedichtbijdegrond aanstabiliteitwinteneenbetervloercontact hebt.Derubberenzooliszosamengesteld datjevoldoendewendbaarblijft,maartoch ookvoldoendegripopdesportvloerhebt. Dezoolheeftdaaromvaakdwarsegroeven.

Zaalschoen.

Veldschoenen

Develdschoenmoetvoldoendegripgeven opdeondergrondwaaropjesportof beweegt.Ookhierziejeverschillende uitvoeringen,dieafgestemdzijnopde verschillendebeweegactiviteitenende verschillendeondergronden.Veldschoenen hebbeninmeerofminderemateeen noppenprofiel.Ditnoppenprofielmoetzo samengesteldzijndatjevoldoendegrip hebt,maarookinstaatbentomsnelte draaienzonderdatjevoet‘vastblijftstaan'.

Veldschoen.

Pasvormenschokbelasting

Eenjuistepasvormisnatuurlijkessentieelbijhetkopenvansportschoenen.Houdookrekeningmetde schokbelastingdietijdenshetsportenenbewegenoptreedt.Tijdenssportenenbewegenkrijgjetemakenmet eenanderebelastingdaninhetdagelijkseleven.Bijelkelandingvandevoetmoetdeschokdiedanontstaat, wordenopgevangenindeschoen.Dezeschokbelastinghangtsterkafvandeloopsnelheidenhetlichaamsgewicht. Zwaarderepersonenhebbenzwaarderschoeiselnodig.Erzijnomdieredenookdames-enherenmodellen.De verkoperkanjehelpenbijhetmakenvandejuistekeuze.

Wandelschoenen

Delaatstejarenneemtdepopulariteitvanwandelentoe.Bijhetkopenvanwandelschoenenishetbelangrijkdat jerekeninghoudtmetdeomstandighedenwaaronderjedewandelschoenengaatgebruiken.Indebergenishet vanbelangdatdewandelschoensterkis,beschermendencomfortabelzit.Bijgebruiktijdenseenlangewandeling inNederlandletjemeeropeigenschappenalscomfortabel,lichtensterk.

Opdracht158 Rollenspelaerobic

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmettweemedestudenten.Julliegaaneenrollenspelspelen.

Irritant

JehebtmetdeleidinggevendeoverlegdoverjouwirritatietenaanzienvanLoes,diedeelneemtaanjouw aerobicsles.JehebtaleenpaarkeergemerktdatLoesdezaalschoenenalaanheeftalszijvanhuiskomt.Zijheeft ookaleenpaarkeereenhanddoekgepaktuitdevoorraadvanhetfitnesscentrum.Shampooenzeepheeftze nooitbijzich.Eenpaaranderedeelnemershebbenookalopmerkingengemaakt,wantzeleentregelmatigspullen vananderen.Bovendieneetzerustigeenappelvlakvoorofvlaknadeles.Hetklokhuislaatzedanliggen.

Jeweetzekerdatalleafsprakenenvoorschriftenvooriedereenduidelijkzijn.Iedereenondertekentaltijdhet inschrijfformulierengaatdaarmeeookakkoordmetdevoorwaarden.

a. GebruikhierbijStappenplan-Eenrollenspeldoen.

Stappenplan-Eenrollenspeldoen

b. Verdeelderollen.

• Student1speeltderolvanLoes,diezichniethoudtaandeafsprakenoverhygiëne.

• Student2speeltderolvandebegeleider,diehaardaaropaanspreekt.

• Student3observeerthetgesprek.

c. Bereidhetrollenspelvoor.

• Student1bedenktargumentenvoorhetnietnakomenvanafsprakenenhetaanstootgevendegedrag.

• Student2bedenktwateengoedemanierisomzijnirritatieaandedeelnemerkenbaartemaken.Daarbij bedenkthijookeenvoorstelvooreenoplossing.

• Student3observeerthetgesprekenmaaktaantekeningen.

d. Speelhetrollenspel.

e. Bespreekmetelkaarwatbeterofanderskan.

f. GebruikObservatieformulierEenrollenspel.

ObservatieformulerEenrollenspel

Naamobservator:

Naamstudent:

Situatie-omschrijving:

Watvaltjeopaandelichaamshouding?

Hoemaakthijgebruikvannon-verbalecommunicatie?

Watdeedhijgoedinderolvancoach?

Watzijnverbeterpunten,volgensjou?

Welkefeedbackkwameruitdegroep?

g. Wisselvanrolenspeelhetrollenspelopnieuw.Zorgdatiedereeneenkeerderolvandebegeleiderspeelt.

h. Zijnjullietevredenoverhetrollenspel?Waaromwelofniet?

Opdracht159 Goedesportkledingengoedesportschoenen

a. Voorelkesporthebjesportkledingensportschoenennodig.Schrijfvooreensport(ofjouweigensport)op welkesportkledingensportschoenengebruiktworden.

b. GebruikvoordevolgendevragenStappenplan-Mindmapmaken.

Stappenplan-Mindmapmaken

c. Maakeenmindmapvandeeisendiejijsteltaandegenoemdesportkleding.

d. Maakeenmindmapvandeeisendiejijsteltaandegenoemdesportschoenen.

e. Welkekledingmaatregelenneemjealshetergkoudweerisomtesporten?

f. Welkekledingmaatregelenneemjealshetergwarmweerisomtesporten?

g. Presenteerjeantwoordenaaneenoftweemedestudenten.Noteerdeopmerkingenoftipsdiejegekregen hebt.

Opdracht160 Recreatiekledingen-schoenen

a. Ookbijrecreatieveactiviteitenhebjegoedekledingengoedeschoenennodig.Noteervoordrierecreatieve activiteitenwelkekledingenschoenenhetbestgebruiktkunnenworden.Noteerbijelkerecreatieveactiviteit waaromjevoordezekledingenschoenengekozenhebt.

Recreatieveactiviteit

Kleding/schoenen

Omdat:

b. Welkemaatregelenneemjealshetergkoud,ergwarmofregenachtigweeris?

Recreatieveactiviteit 1.

Maatregelkoudweer

Maatregelwarmweer

Maatregelregenachtig weer

c. Presenteerjeantwoordenaaneenoftweemedestudenten.Noteerdeopmerkingenoftipsdiejegekregen hebt.

Opdracht161 Bewegingsactiviteiten

a. Leesdevolgendevragenenbekijkdaarnadedriefilmpjes.Houdpenenpapierbijdehand.

Filmpje-Nordicwalking

Filmpje-Wandelvierdaagse

Filmpje-MTB

Indefilmpjeszijnmensenaanhetsportenenbewegen.

b. Noteerbijiederfilmpjewatjezowelpositiefalsnegatiefopvaltaankledingenschoenen.

Filmpje

Nordicwalking

Wandelvierdaagse

MTB

Ditvaltmeop:

c. Noteerbijiederfilmpjewelketipsjijjesportersofgastenzougevenoverdetedragenkledingenschoenen enwaarom

Situatie1:NordicWalking

Omdat: Tips:

Situatie2:Wandelvierdaagse

Omdat: Tips:

Situatie3:MTB

Omdat: Tips:

d. Presenteerjeantwoordenaaneenoftweemedestudenten.Noteerdeopmerkingenoftipsdiejegekregen hebt.

Verdiepingsstof-Textielematerialeninsportkleding

Kunststofvezels

Stof

Polyester

Polyamide

Polypropyleen

Eigenschappen

Lichtelastisch

Geenopnamevanvocht

Sterk,duurzaam

Kleurvast

Sneldrogend

Sterk

Slijtvasterdanpolyester

Geenvochtopname

Sneldrogend

Neemtmatigvochtop

Voeltkoelaan

Geurproblemen

Elastaan

Tactel

Goretex(sympatex)

Geeftanderevezels(polyamide)elasticiteit(5-20% elastaan)

Geenvochtopname

Lichtgewicht

Ademendvanbinnennaarbuiten

Winddicht

Waterafstotend,spatwaterdicht

Bevat2of3lagenmembraan

Ademendvanbinnennaarbuiten

Waterdich;neemtgeenvochtop

Winddicht

Lichtgewicht

Draagcomfort

Alleenwarmincombinatiemetwarmeonderkleding

Duur

Fleece

Coolmax

Meshnylon

Lichtgewicht

Nietwind-enregendicht

Warmtevasthoudend:houdtluchtlagenrondhet

lichaamvast

Neemtvochtop

Zachtencomfortabel

Vochttransporterenddoorhollemicrovezels

Licht

Licht

Ademend

Droogtsnel

Transporteertvocht

Toepassingen

Trainingspak

Spelshirt

Zwemkleding

Turnkleding

Vroegerzweetshirt

Tightenfietsbroek

Zwembroek

Elastischspelshirt

Runningpak

Jack

Ski-/buitensportkleding:Jas,broek

Bergschoenen

Wielerjack

Handschoenen,muts

Overschoen

Buitensportkleding:

Trui

Jack

Handschoen

Sportsok

Thermo-onderkleding

Shirtenshort

Fiets-enloopschoen

Singlet

Zweetondershirt

Stof

Windtex

Lycra

Eigenschappen

Toepassingen

Fietsjack 3lagen:

Fleeceaanbinnenzijde

Ademendetussenlaag

Polyesterlaagbuitenkant

Elastischelaag

Sluitnauwaanopdehuid

Sterk

Natuurlijkevezels

Stof

Katoen

Badstof

Wol

Linnen

Eigenschappen

Vochtopnemend:erggoed

Wordtzwaarbijvochtopname

Droogtlangzaam:afkoelingsgevaar

Prettigdraagcomfort

Nietelastisch,wordtwijderbijdehals,mouwen knie

Nietgoedbestandtegenzoutenenzuren

Nietgoedtegenuitwendigekrachten

Nietwindafstotend

Alskatoen

Neemtveelvochtop

Wordtergzwaar

Droogtslecht:afkoelingsgevaar

Nietwindafstotend

Warm:houdtluchtlagenrondhetlichaamvast

Vochtopnemend

Nietelastisch:watstijf

Sterkerenzwaarderdankatoen

2.16 Project:Websitebouwen

Bijditprojectwerkjesamenmetdriemedestudenten.

Fietsbroek

Zwemkleding

Running-tight

Toepassingen

Onderkleding: Beha

Short,slip

T-shirt

Binnenvoeringen

Sokken(zool)

Badjas

Wollentrui

Judopak

Inditprojectbouwjeeenwebsitevooreensportadviesbureau.Leeseerstdeinformatieenstartdaarnasamen metdevoorbereidingen.Aanheteindepresenterenjulliehetresultaataanjedocent.Inditprojectwordje beoordeeldophetproductdatjeoplevertenopdesamenwerkingtijdenshetproject.

Opdrachtgever

Hetsportadviesbureauadviseertsportersenrecreantenoverallerleithema's,waarondervoeding,hygiëne, gezondheid,trainenenpresteren.Voorhunwebsitezijnzeopzoeknaarartikelenoverdegenoemdethema's. Daarbijrichtenzezichoptweedoelgroepen:jongesportersenvolwassenrecreatievesporters.Hetbureauvoegt aaniederartikelkorteentoelichtingtoeengeeftaanwaaromhetartikelvoordebetreffendedoelgroepbelangrijk is.Eventueelwordthetartikelinhoudelijkbewerktenwordenernogaanvullendetipsgegeven.

Informatie

Dewebsiteisbedoeldomaandegenoemdedoelgroepeninformatieteverstrekken.Ookmoethetmogelijk wordendedoelgroepenendethema'snogverderuittebreiden.

Deopdracht

Jemaakteenwebsitevoorditevenementenbureau.Gebruikkdaarbijeventueelhetstappenplan.Ookmaakje eenverslagvanditprojectmetjulliewerkzaamheden,overlegmomentenenafspraken.

Stappenplan-Websitemaken

Producteisen

Dewebsitemoetvoldoenaandevolgendeeisen:

• Erzijninformatiesitesvoorminimaaldriedoelgroepen.

• Erzijnminimaaldrieartikelenvoorjongesportersenminimaaldrieartikelenvoorrecreatievesporters.

• Erisdemogelijkheidoomeentoelichtingbijhetartikelteschrijveneneriseenmogelijkheidomextratips toetevoegen.

• Dewebsiteisaantrekkelijk,duidelijkenoverzichtelijk.

Jemaaktverslagvanjulliewerkzaamheden,overlegmomentenenafspraken.Hetverslagwordtaangeleverdin eenmapje.

Opdracht162 Deopdracht

a. Watispreciesdeopdracht?

b. Waaromheeftdeopdrachtgeverjulliedezeopdrachtgegeven?

c. Watwildeopdrachtgeverprecies?

Opdracht163 Afsprakenmakenenvoorbereiden

Vooreenprojectmoeterveelgebeuren.Zorgdatjedetakengoedverdeelt.

Maaksamenmetjemedestudenteneenactielijstenverwerkdieinjeverslag.

Voorbereidende actie

Wathebjenodig? Wie?

Check Wanneerklaar?

Voordatjeergensmeeaandeslaggaatishetbelangrijkomonderzoektedoen.Denkbijvoorbeeldaan:

• Welkebronnenkunjegebruikenomartikelentezoeken?

• Welkevoorbeeldwebsitesbestaaneral?

• Welkethema'spassenbijdedoelgroepen?

• Hoebouwjeeenwebsite?

Opdracht164 Ontwerp

Voordatjulliegaanbeginnenmetdeuitvoeringgaanjullieeerstwerkenaanhetontwerp.

• Hoegaathetverslageruitzien?

– Spreekafwelklettertypeenwelkeindelingjegaatgebruiken.

– Spreekookafwelkeafbeeldingenjegebruikt.

– Maakalvasteeninhoudsopgavevanhoejulliedenkendathetverslageruitgaatzien.

• Hoegaatdewebsiteeruitzien?Welkeinformatiekomterallemaalopdewebsitetestaan?

• Bespreekhetontwerpmetjedocent.

Opdracht165 Uitvoeren

a. Bouwdewebsite.Gebruikdaarbijhetstappenplan.

Stappenplan-Websitemaken

b. Maaksamenalleonderdelenvanhetverslag.

c. Leverhetverslaginbijjedocentenpresenteerjewebsite.Bereidjedaaropvoor.Bedenkwatjeaanjedocent wiltlatenzienenwatjewiltvertellen.

Opdracht166 Terugkijken

a. Evalueerhetprojectaandehandvandevolgendevragen.Zeteenkruisjeindetabel.1isonvoldoendeen5 isgoed.Geefperscoreeenkortetoelichting.

VRAAG

Hoeverliepdesamenwerking?

Watvindjevanheteindresultaat?

Watvindjevanjeeigenbijdrage?

Hoegoedhebbenjulliejekunnen houdenaandeplanning?

TOELICHTING 5

b. Beschrijfvoordevragenwaarbijjeeen1ofeen2hebtingevuldwaardoorditkomtenhoejediteenvolgende keeranderszouaanpakken.

Opdracht167 Beoordelingproject

a. Vuldebeoordelingin.

Beoordelingscriteria

1.

Dewebsitemoetvoldoenaandevolgendeeisen:

• Erzijninformatiesitesvoorminimaaldriedoelgroepen.

• Erzijnminimaaldrieartikelenvoorjongesportersenminimaaldrieartikelenvoor recreatievesporters.

• Erisdemogelijkheidoomeentoelichtingbijhetartikelteschrijveneneriseen mogelijkheidomextratipstoetevoegen.

• Dewebsiteisaantrekkelijk,duidelijkenoverzichtelijk.

2.

3.

4.

Hetuitgewerkteverslaggaatinopdewerkzaamheden,deoverlegmomentenende afspraken.Hetverslagisgeprint,ineenmapjeaangeleverd,voorzienvanvoorkant eninhoudsopgave.

Deopleveringvanhetverslagendewebsitegebeurtmetdetotalegroep.

Samenwerken:Ikdraagbijaaneengoedesfeerindegroepenaanhetresultaat.

Samenwerken:Ikhoudmeaanmijnafspraken. 5.

Beoordelingscriteria

Plannen/organiseren:Ikheballespullendieiknodighebbijme. 6. hunmeningovermijnwerk.

Samenwerken:Ikdoemeeaanwerkbesprekingen. 8.

Samenwerken:Weluisterennaarelkaar. 9.

Samenwerken:Ikluisternaardemeningvaneenander. 10.

Samenwerken:Ikdeelmijnkennisenideeënmetanderen. 11.

Samenwerken:Weverdelensamendetaken. 12.

b. Bespreekdebeoordelingvanditprojectmetjedocenten/ofpraktijkbegeleider.Alsjulliehetsameneenszijn, tekenenjulliebeidenvoorakkoord.

Naamdocenten/ofpraktijkopleider:

Handtekening:

Akkoordofgezien?

Datum:

Naamstudent:

Handtekening:

Akkoordofgezien?

Datum:

2.17 Praktijktoets:begeleidenvansportersengasten

Indezepraktijktoetslaatjeziendatjesportersofgastenkuntbegeleiden.Dezepraktijktoetskunjeuitvoerenop school,opjestageofopjewerkplek.Jedoetdezepraktijktoetsindividueelofineengroep.Overlegmetjedocent waarjedetoetsdoet.

Deuitwerkingvandezeopdrachtkunjeinjeportfolioopnemen.Maakhieroverdanafsprakenmetjedocent.

Jekrijgtdepraktijktoetsvanjedocent.

Opdracht168 Praktijktoets

Begeleiden

Alsmedewerkersportenrecreatieassisteerjebijdevoorbereidingenuitvoeringvansportieveenrecreatieve activiteiten.Onderleidingvaneenleidinggevendeofeenanderecollegazorgjeervoordatsportieveenrecreatieve activiteitenveilig,plezierig,actiefendoelgerichtverlopen.

Watisdeopdracht?

Indezepraktijktoetslaatjeziendatjesportersofgastenkuntbegeleidenbijsportieveen/ofrecreatieveactiviteiten. Dezepraktijktoetskunjeuitvoerenopschool,opjestageofopjewerkplek.Overlegmetjedocent,leidinggevende ofpraktijkbegeleiderwaarenwanneerjedepraktijktoetsdoet.

Bijdezeopdrachtkiesjeinoverlegmetjedocent,leidinggevendeofpraktijkbegeleidervooreenactiviteitwaarbij jesportersofgastenkuntbegeleiden.Jekuntkiezenvoorhetbegeleidentijdenssportenspel,eencreatieve activiteit,eeninformatieveactiviteit,entertainmentofeenevenement.Hetgaathierbijomdebegeleidingtijdens allebegeleidingsmomenten:

• voorafgaandeaandestartvandeactiviteit

• bijdestartvandeactiviteit

• tijdensdeuitvoeringvandeactiviteit

• naafloopvandeactiviteit.

Inthema1vindjehieroverookuitgebreidinformatie.Uiteraardkunjedesportieveofrecreatieveactiviteitook inhoudelijkzelfvoorbereiden.Hetisookmogelijkdatjedevoorbereidingaangereiktkrijgt.

Jerichtjebijdevoorbereidingenuitvoeringvandezepraktijktoetsopdebegeleidingvanjesportersofgasten. Deuitwerkingvandezeopdrachtkunjeinjeportfolioopnemen.Maakhierovereventueelafsprakenmetjedocent.

Hoevoerjedeopdrachtuit(stappen)?

• Overlegmetjedocent,leidinggevendeofpraktijkbegeleiderbijwelkesportieveofrecreatieveactiviteitje sportersofgastengaatbegeleiden.Maakookafsprakenoverdewijzevanevalueren/beoordelenenhet inleverenvanderesultatenvandezepraktijktoets.

• Bestudeerdeleerstofdiebetrekkingheeftopdeinhoudvandezeopdracht(eneventueelonderdelenvan thema1en3).

• Planeenwerkoverlegmetjedocent,leidinggevendeofpraktijkbegeleiderwaarinjeonderanderehetvolgende bespreekt:

– Deplaatsenhettijdstipwaaropjedeactiviteituitvoert.

– Eventueelhetafstemmenvandewerkzaamhedenmetanderebetrokkenen.

– Eventueeldeinstructies,proceduresofrichtlijnenvanuitjedocent,jeleidinggevende,jepraktijkbegeleider ofdeorganisatie.

– Dewijzevanevalueren/beoordelen.

– Hetinleverenvanderesultatenvandezepraktijktoets.

• Bereidjewerkzaamhedenvoorenvoerdezeuit.

Terugkijken

Metjedocentofpraktijkbegeleiderhebjeeenevaluatiegesprek.Bespreekhetresultaatenhetingevulde ‘zelfbeoordelingsformulier’metjedocentofpraktijkbegeleider.

Opdracht169 Beoordelingpraktijktoets

a. Vuldebeoordelingin.

Beoordelen

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

Jehebtbasiskennisvandoelgroepeninrelatietotsportieveenrecreatieveactiviteiten.

Jehebtbasiskennisvanhetmenselijklichaam,trainenenpresteren,gezondheid, voedingenhygiëneinrelatietotsportieveenrecreatieveactiviteiten.

Jehebtbasiskennisvangroepsprocessenenherkentsignalenvanmogelijkesociale problematieken.

Jebereidtjeeigenbegeleidingswerkzaamhedenvoorenvoertzeeffectiefenefficiënt uit.

Jekuntdewensenvansportersengasteninventariserenenjewerktklantvriendelijk, bentgastvrijensteltjeservicegerichtopnaarsportersengasten.

Jebewaaktdevoortgangvandeactiviteiten,desfeerentevredenheiddoorsporters, gastenengroepengerichtteobserverenenfeedbacktevragen.Zonodigneemje passendemaatregelen.

Jestemtjecommunicatieengedragopsportersengastenafenbetrekthenactief bijdesportieveenrecreatieveactiviteiten.

Jebeschiktoverbasalepedagogischevaardighedenenbegeleidtsportersengasten enthousiast,duidelijkendeskundig.Zonodigpasjejebegeleidingaan.

Jekunteeneenvoudiggesprekvoerenofinstructie/informatiegevenineenmoderne vreemdetaal.

Jewerktvolgensgeldenderegels,richtlijnen,proceduresenafsprakenvande organisatieenschakeltzonodighulpinbijvragen,problemenofbijzonderhedenen rapporteerttijdigenduidelijkoverdewerkuitvoeringenaandachtspunten.

Beoordeeljezelf

b. Noemtweedingenwaaroverjetevredenbent.

c. Noemtweedingendiejedevolgendekeeranderszouwillendoen.

Opmerkingenvandedocentofpraktijkbegeleiderdiebeoordeelt

d. Bespreekdebeoordelingvandezepraktijktoetsmetjedocenten/ofpraktijkbegeleider.

e. NoteerdeTOP(s)diejedocentofpraktijkbegeleiderjegaf.

f. NoteerdeTIP(s)diejedocentofpraktijkbegeleiderjegaf.

g. Alsjulliehetsameneenszijn,tekenenjulliebeidenvoorakkoord.Alsjulliehetnieteenszijn,tekenjevoor gezien.

Naamdocenten/ofpraktijkopleider:

Handtekening:

Akkoordofgezien?

Datum:

Naamstudent:

Handtekening:

Akkoordofgezien?

Datum:

2.18 Terugkijken

Opdracht170 Leerdoelen

a. Kijknaardeleerdoelenvanditthema.Beschrijfkortofjedeleerdoelenbereikthebt.Alsjenietalleleerdoelen volledigbereikthebt,geefdanaanopwelkemanierjeditalsnogkuntdoen.

b. Vuldebeoordelingin.

Leerdoelen

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

Jehebtbasiskennisvandoelgroepeninrelatietotsportieveenrecreatieveactiviteiten.

Jehebtbasiskennisvanhetmenselijklichaam,trainenenpresteren,gezondheid, voedingenhygiëneinrelatietotsportieveenrecreatieveactiviteiten.

Jehebtbasiskennisvangroepsprocessenenherkentsignalenvanmogelijkesociale problematieken.

Jebereidtjeeigenbegeleidingswerkzaamhedenvoorenvoertzeeffectiefenefficiënt uit.

Jekuntdewensenvansportersengasteninventariserenenjewerktklantvriendelijk, bentgastvrijensteltjeservicegerichtopnaarsportersengasten.

Jebewaaktdevoortgangvandeactiviteiten,desfeerentevredenheiddoorsporters, gastenengroepengerichtteobserverenenfeedbacktevragen.Zonodigneemje passendemaatregelen.

Jestemtjecommunicatieengedragopsportersengastenafenbetrekthenactief bijdesportieveenrecreatieveactiviteiten.

Jebeschiktoverbasalepedagogischevaardighedenenbegeleidtsportersengasten enthousiast,duidelijkendeskundig.Zonodigpasjejebegeleidingaan.

Jekunteeneenvoudiggesprekvoerenofinstructie/informatiegevenineenmoderne vreemdetaal.

Jewerktvolgensgeldenderegels,richtlijnen,proceduresenafsprakenvande organisatieenschakeltzonodighulpinbijvragen,problemenofbijzonderhedenen rapporteerttijdigenduidelijkoverdewerkuitvoeringenaandachtspunten.

2.19 Begrippenlijst

ABN

AlgemeenBeschaafdNederlands

Aanleg

Aangeborenhandigheidofgeschiktheidvooriets.

Abstractdenken

Denkenoverzakendieniettastbaarzijn.

Adolescent

Jongereindeleeftijdtussen16en18jaar.

Aeroob Energieleveringmetzuurstof

Allround Veelzijdig

Anaeroob Energieleveringzonderzuursto

Anaerooba-lactisch Energieleveringzonderzuurstofenzondermelkzuur(lactaat)

Anaerooblactisch Energieleveringzonderzuurstof,maarmetmelkzuur(lactaat)

Arbeidsstofwisseling

Energievooralle‘extra’inspanning.

Attitude

Dehoudingdiejehebttenopzichtevanietsofiemand.

Autoritair

Alsbegeleiderlaatjeduidelijkmerkendatjedebaasbent.

Begeleiden

Alleswatjedoetomjesportersofgastenteondersteunenbijwaarzijmeebezigzijn.

Belastbaarheid

Hetvermogenomeenlichamelijkeinspanningteleverenzondernadeligegevolgen.

Belasting

Delichamelijkeinspanningdiejelevertofdieeenactiviteitkost.

Bewegingseigenschappen

Coördinatie–lenigheid–uithoudingsvermogen–kracht–snelheid

Cognitieveontwikkeling

Ontwikkelingdietemakenheeftmetkennisofinzicht.

Cognitievevaardigheden

Vaardighedendietemakenhebbenmetkennisofinzicht.

Concentratie

Sterkgerichteaandacht

Concreetdenken

Denkenoverietsdattastbaar,duidelijkofvoorstelbaaris.

Cultuur

Waardenennormenineenbepaaldegroep

Cyclischproces

Procesdattelkensweeropnieuwbegint,waarbijdezelfdestappenherhaaldworde

Doelgroep

Eengroeppersonenmetdezelfdewensenenbehoeften.

Energiebalans

Jekrijgtevenveelenergieviahetvoedselbinnenalsjelichaamverbruikt.

Extrinsiek

Vanbuitenaf

Fijnemotoriek

Dekleinerebewegingendiejemaakt,waarjevaakbijnamoetdenken.

Fysiek

Lichamelijk

Fysiekeveiligheid

Voorkomenvandekansopeenongevalofletsel.

Gediscrimineerd

Iemandandersmindergoedbehandelenvanwegeverschillenzoalsgeslacht,leeftijd,afkomst,geloof,ofhandicap

Gezondheid

Eentoestandvanvollediglichamelijk,geestelijkenmaatschappelijkwelzijn.

Groepscultuur

Denormen,waardenenomgangsvormenbinneneengroep.

Grovemotoriek

Debewegingendiejemaaktzondererveelbijnatedenken.

Heterogeen

Sportersofgastendietotverschillende‘soorten’groepenhoren.

Homogenegroep

Groepwaarbijdedeelnemerseengemeenschappelijkkenmerkhebben.

Houding

Demanierwaaropjejealspersoonuitdruktofopstelt.

Identificatie

Gelijkaaneenanderpersoon(willen)zijn.

Identiteit

Eigenheidvaneenpersoon.

Ik-boodschap

Verbalecommunicatieinde‘ik-vorm’.

Improviseren

Goednadenkenenslimreagerenalsdesituatieverandert.

Intrinsiek

Vanbinnenuit,vanjezelf

Jongvolwassene

Volwassenenindeleeftijdvan18totongeveer35jaar

Laisser-faire

Alsbegeleiderhanteerjeeen‘losse’maniervanbegeleiden,waarbijjejesportersofgastenveelruimteenvrijheid geeft.

Leefstijl

Demanierwaaropjeleeftendeinvloeddiedatheeftopjegezondheid.

Lichaamstaal

Demanierwaaropjegevoelensofemotiesmetuitdrukkingvanjehelelichaamlaatzien.

Logischdenken

Gedachtendiemetjuisteargumentenonderbouwdworden.

Melkzuur

Stofdievrijkomtbijenergieleveringzonderzuurstof.

Mentaal

Geestelijkofpsychisch

Micro-organismen

Kleineorganismendiejemethetbloteoognietkuntzien,zoalsschimmels,bacteriënenvirussen.

Motorischleervermogen

Hetvermogenomnieuwebewegingenteleren

Motorischeontwikkeling

Ontwikkelingvandebewegingsmogelijkheden

Normen

Degedragsregelsdiebijdewaardenhoren.Normenzeggenietsoverwelkgedragjijgoedofnietgoedvindt.

Ontwikkelingsfase

Leeftijdscategoriemetdezelfdekenmerkenvanontwikkeling

Orgaan

Eengeheelvanweefselsdateenspecifiekefunctieinhetlichaamheeft.

Participerend

Alsbegeleiderdoejezelfmetdeactiviteitmee.

Pedagogiek

Deopvoedingenontwikkelingvankinderenenjongeren.

Pedagogischevaardigheden

Vaardighedendiehelpenervoortezorgendatkinderenenjongerenplezierhebbenenzichgoedontwikkelen.

Prestatievermogen

Mogelijkhedenomeensportiefresultaattebehalen.

Presteren

Eenuitdagenddoelhalen.

Puber

Jongereindeleeftijdtussen12en16jaar

Ruststofwisseling

Energiedieinrustnodigisvoorallebelangrijkeorganen.

Sensomotoriek

Samenwerkingtussendezintuigenendebewegingen

Situationeelbegeleiden

Jepastjebegeleidingaanalsdesituatieverandert.

Sociaal-affectieveontwikkeling

Ontwikkelingdietemakenheeftmetdeomgangmetelkaaren/ofmetemotiesofgevoelens.

Socialevaardigheden

Opeengoedemanieromgaanmetanderemensen.Bijvoorbeeld:contactleggen,omgaanmetkritiek,opkomen voorjezelfenomgaanmetemotiesvanjezelfenvanjegasten.

Socialeveiligheid

Dematewaarinmensenzichvrijenbeschermdvoelen,zodatzezichzelfkunnenzijnenzichkunnenuiten.

Stofwisseling

Hetproceswaarbijallenoodzakelijkevoedingsstoffenuitdevoedingwordenopgenomenomhetlichaamgoed telatenfunctioneren.

Strottenhoofd

Botachtigeverdikkinginhetmiddenvandehals

Structureren

Afsprakenmakenenduidelijkheidbieden,zodatiedereenweetwaterverwachtwordt.

Symptomen

Verschijnselwaaraanjekuntziendaterietsaandehandis.

Tactiek

Degoeddoordachtemanierwaaropjeeenbeweginguitvoertofeensportbeoefent,omeenzogoedmogelijk resultaattehalen.

Techniek

Hetvermogenomoppreciesdegoedemaniereenbeweging,activiteitofsportuittevoeren

Trainen

Activiteitenomjeprestatieteverbeteren

Uitdrukkingsvaardigheden

Manierenwaaropjeanderenduidelijkmaaktwiejebentenwatjevindt.

Vakspecifiekevaardigheden

Vaardighedendienodigzijnvoordeuitoefeningvanjouwvak.

Verbaal

Metgebruikvanwoorden

Verzuren

Dehoeveelheidmelkzuur(lactaat)inhetlichaamneemttoe.

Vroegeouderdom

Leeftijdsfasevan65jaartotongeveer70jaar

Waarden

Datwatiemandbelangrijkvindtofwaariemandwaardeaanhecht.

WetGelijkeBehandeling

Wetdieervoormoetzorgendatniemandgediscrimineerdwordtendatiedereengelijkekansenkrijgt,ongeacht wiezezijn.

INDEX

A

Aanleg116

ABN24

Abstractdenken70

Adolescent60

Aeroob125

Allround30

Anaeroob125

Anaerooba-lactisch125

Anaerooblactisch125

Arbeidsstofwisseling167

Attitude21

Autoritairbegeleiden25

B

Begeleiden15

Belastbaarheid124

Belasting124

Bewegingseigenschappen(CLUKSfactoren)79

C

Cognitieveontwikkeling63

Cognitievevaardigheden20

Concentratie70

Concreetdenken67

Cultuur58

Cyclischproces37

D

Discrimineren58

Doelgroep24

E

Energiebalans180

Extrinsiek107

F

Fijnemotoriek63

Fysiek44

Fysiekeveiligheid43

G

Gezondheid33

Groepscultuur38

Grovemotoriek63

H

Heterogenegroep58

Homogenegroep58

Houding17

I

Identificatie67

Identiteit76

Ik-boodschap28

Improviseren18

Intrinsiek107

J

Jongvolwassene60

L

Laisser-fairebegeleiden25

Leefstijl189

Lichaamstaal23

Logischdenken75

M

Melkzuur(lactaat)125

Mentaal56

Micro-organisme208

Motorischleervermogen71

Motorischeontwikkeling63

N

Normen21

O

Ontwikkelingsfase60

Orgaan144

P

Participerendbegeleiden25

Pedagogiek34

Pedagogischevaardigheden34

Prestatievermogen32

Presteren32

Puber60

R

Ruststofwisseling167

S

Sensomotoriek64

Situationeelbegeleiden16

Sociaal-affectieveontwikkeling63

Socialevaardigheden20

Socialeveiligheid43

Stofwisseling144

Strottenhoofd147

Structureren28

Symptomen33

T

Tactiek32

Techniek20

Trainen32

U

Uitdrukkingsvaardigheden23

V Vakspecifiekevaardigheden20

Verbaal44

Verzuren69

Vroegeouderdom80

W Waarden21

WetGelijkeBehandeling58