hema 2 Begeleiden van deelnemers

BEGELEIDENVANDEELNEMERS

COLOFON

BoomBeroepsonderwijs

info@boomberoepsonderwijs.nl www.boomberoepsonderwijs.nl

Auteur(s):P.Tummers

Inhoudelijkeredactie:R.Piek

Titel:

ISBN:97890372 druk/oplage

Bronvermelding:

©2024BoomBeroepsonderwijs|Boom

BehoudensdeinofkrachtensdeAuteurswetgesteldeuitzonderingenmagnietsuitdezeuitgaveworden verveelvoudigd,opgeslagenineengeautomatiseerdgegevensbestand,ofopenbaargemaakt,inenige vormofopenigewijze,hetzijelektronisch,mechanisch,doorfotokopieën,opnamenofenigeandere manier,zondervoorafgaandeschriftelijketoestemmingvandeuitgever.

Voorzoverhetmakenvanreprografischeverveelvoudigingenuitdezeuitgaveistoegestaanopgrond vanartikel16hAuteurswetdientmendedaarvoorwettelijkverschuldigdevergoedingentevoldoen aandeStichtingReprorecht(www.reprorecht.nl).Voorhetovernemenvaneen(ofmeerdere)gedeelte(n) uitdezeuitgaveinbijvoorbeeldeen(digitale)leeromgevingofeenreaderinhetonderwijs(opgrond vanartikel16,Auteurswet1912)kanmenzichwendentotStichtingUitgeversorganisatievoor Onderwijslicenties(Postbus3060,2130KBHoofddorp,www.stichting-uvo.nl).

Deuitgeverheefternaargestreefddeauteursrechtenteregelenvolgensdewettelijkebepalingen. Degenendiedesondanksmenenzekererechtentekunnendoengelden,kunnenzichalsnogtotde uitgeverwenden.

Doorhetgebruikvandezeuitgaveverklaartukennistehebbengenomenvanenakkoordtegaanmet despecifiekeproductvoorwaardenenalgemenevoorwaardenvanBoomBeroepsonderwijs,tevinden opwww.boomberoepsonderwijs.nl.

THEMA1 BEGELEIDENVANDEELNEMERS

1.1Hoewerkjemetditthema?

Ditthemabestaatuit:

• Leerdoelen

Diestaanineenkadernadeinleiding.Jezietwatjemoetkunnenenkennen.Enjezietwaaropje beoordeeldwordttijdensdetheorie-enpraktijktoets.Aanheteindevanelkthemavindjeeen opdrachtwaarbijjeterugkijktopdeleerdoelen.

• Themaintroductie:praktijkvoorbeeldeneneeninleidendeopdrachten.

Tijdensdeintroductieinditthemamaakjeopdrachtenbijdeleerdoelen,depraktijkvoorbeelden enbijdeinleidendeopdrachtenaandehandvaneenfilmpje.Depraktijkvoorbeeldenbestaan meestaluiteensituatiewaarjetegenaankanlopenindeberoepspraktijk.Hetzelfdegeldtvoorde inleidendeopdrachten.

• Vakkennis,opdrachtenenhetproject

Wanneerjedevakkennisleertendeopdrachtendoet,leerjeoverdeberoepspraktijkenoefent ermee.Iederthemawordtafgeslotenmeteengroteopdracht:hetproject.Eenaantalopdrachten kanineenportfolioopgenomenworden,tenminstealsermeteenportfoliogewerktwordt.

Dieopdrachtenherkenjeaan:

Graag namaken

inde stijlvan de flexibele pipeline S&R.

• Praktijktoets,oefentoetseneindtoets

Opdrachtenwaarmeejeactiefaanhetwerkmoet herkenjeaan:

Graag namaken inde stijlvan de flexibele pipeline S&R.

Aanheteindevanelkthemavindjeeenpraktijktoets,eenoefentoetseneeneindtoets.Wanneer enwaarjedezetoetsenaflegt,overlegjemetdedocent.

• Digitaleleeromgeving

Indedigitaleleeromgevingvindjeallerleilesmateriaal,zoalsfilmpjesentoetsen.Voordatjede digitaleleeromgevingkuntgebruiken,moetjejelicentieactiveren:

– Overlegmetjedocentwelktypeaccountjegebruikt.

– Ganaarwww.boomberoepsonderwijs.nl/licentie.

– Bekijkdeinstructiefilmofleeshetstappenplan.

– Volgdestappen.

– Daarnakunjeaandeslag!

Daarnakunjeaandeslag!Opdrachtenwaarbijjededigitale leeromgevingnodighebtherkenjeaan:

Graag namaken in de stijl van de flexibele pipeline S&R.

1.2Begeleidenvandeelnemers

Wesportenenrecreërennietalleenvooronsplezierenvooronzeontspanning.Doorsportenrecreatie komenmensenmetelkaarincontact.Ookkunjemetsportieveenrecreatieveactiviteitendegezondheid ofsportprestatiesverbeteren.

Alsmedewerkersportenrecreatiehebjetemakenmetmensen.Dezemensen,jesportersofgasten, kunnennogalvanelkaarverschillen.Wanneerjijmetdezemensenalsgroepofindividuomgaat,zuljij jemoetenaanpassen.Jewilttenslottedatelkesporterofgasthetnaarzijnzinheeft.

Eenandereverwachting

ManuenGillermowerkenalsmedewerkerinhetteamSportenRecreatievaneengrootvakantiepark inGelderland.Zehebbensamenmethetteameenprachtigprogrammasamengesteld.Coördinator Dédézaldegastentoesprekeninhetontvangstcentrum.Daarnazullendegasteninachtteamsworden begeleidnaardeverschillendeactiviteiten.ManuenGillermohebbenhunbestgedaaneenzouitdagend mogelijkprogrammasamentestellen.Metonderandereeenhindernisparcourswaarbijdehindernissen doorsamenwerkenmoetenwordengenomen.Endemeestspectaculaireactiviteitisabseilenvaneen torenvantwintigmeterhoog!

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/woman-climbing-indoor-rock-wall-2221879581

WanneerdegastenbinnenkomenindegroteontvangstruimtekijkenManuenGillermoelkaarmeteen verschrikteblikaan.Deeerstediebinnenkomt,iseenjongetjedatwordtvoortgeduwdineenrolstoel doorzijnvaderennaasthemlooptzijnmoeder.Detweedeiseenmeisjemethaarbeneninbeugelsen zijlooptmetkrukken.Haarouderslopennaasthaar.Deanderegastenblijkenookallemaalouderste zijnmeteenkindmeteenlichamelijkebeperking.

ManuenGillermohaddengeenideevandegroepmensenvoorwiezijdeactiviteitorganiseerden.Zij gingenervanuitdathetgezinnenwarenmetkinderen,maarhebbengeenrekeninggehoudenmet lichamelijkebeperkingen.Alszijdithaddengeweten,haddenzijnatuurlijkeenprogrammabedacht datwélaansluitopwatvoordezegroepgastenmogelijkis.

De(groep)sportersofgastendiejebegeleidtofontvangt,isbepalendvoorwatjemetzegaatdoenen hoejehenbegeleidt.Wenoemenzo'ngroepsportersofgastenookweldedoelgroep.Jezultals medewerkersportenrecreatiedekeuzevanjeactiviteitenenjebegeleidingmoetenaanpassenaan jedoelgroep.Daarvoorhebjenatuurlijkwelenigekennisnodigvanhetbegeleidenvandeverschillende doelgroependiejijindepraktijkkunttegenkomen.Hiergaatditthemaover..

Leerdoelen

1.Jehebtbasiskennisvandoelgroepeninrelatietotsportieveenrecreatieveactiviteiten.

2.Jehebtbasiskennisvanhetmenselijklichaam,trainenenpresteren,gezondheid,voedingen hygiëneinrelatietotsportieveenrecreatieveactiviteiten.

3. Jehebtbasiskennisvangroepsprocessenenherkentsignalenvanmogelijkesocialeproblematieken.

4.Jebereidtjeeigenbegeleidingswerkzaamhedenvoorenvoertzeeffectiefenefficiëntuit.

5.Jekuntdewensenvansportersengasteninventariserenenjewerktklantvriendelijk,bentgastvrij ensteltjeservicegerichtopnaarsportersengasten.

6.Jebewaaktdevoortgangvandeactiviteiten,desfeerentevredenheiddoorsporters,gastenen groepengerichtteobserverenenfeedbacktevragen.Zonodigneemjepassendemaatregelen.

7.Jestemtjecommunicatieengedragopsportersengastenafenbetrekthenactiefbijdesportieve enrecreatieveactiviteiten.

8.Jebeschiktoverbasalepedagogischevaardighedenenbegeleidtsportersengastenenthousiast, duidelijkendeskundig.Zonodigpasjejebegeleidingaan.

9.Jekunteeneenvoudiggesprekvoerenofinstructie/informatiegevenineenmodernevreemde taal.

10.Jewerktvolgensgeldenderegels,richtlijnen,proceduresenafsprakenvandeorganisatieen schakeltzonodighulpinbijvragen,problemenofbijzonderhedenenrapporteerttijdigenduidelijk overdewerkuitvoeringenaandachtspunten.

Opdracht1 Voorbereiden

Bekijkdeleerdoelenhierboven.Jezietwatjemoetkunnenenkennenomsportersengastente begeleiden.Enjezietwaaropjebeoordeeldwordttijdensdetheorie-enpraktijktoets.

a. Welkleerdoellijktjouuitdagend?Waarom?

b. Waarziejetegenop?Leguitwaarom.

c. Welkeervaringhebjealmetdezeleerdoelen?

d. Geefvanminimaalvijfleerdoeleneenvoorbeeldvaneensituatiewaarinjedezetegenkomtinje werkalsmedewerkersportenrecreatie.

Opdracht2 PraktijkvoorbeeldBuitenspelen

Samenbuitenspelenhelptommeertebewegen

Kinderenspelenbuitenactieverdanbinnen.Enzebewegenbuitenmeeralszesamenspelenmetandere kinderen.DitisdeconclusievaneenBritsonderzoek.Veelbewegenhelpteenkindeengezondgewicht tehouden.Lekkerbuitenspelendus,metbroertjes,zusjes,vriendjesenbuurtgenootjes.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/cute-children-playing-football-park-717236839 Lekkerbuitenspelenisgezond.

Elkedagheefteenkindminimaaleenuurbewegingnodig.Omaandatuurtekomen,helpthetvolgens hetonderzoekalskinderensamenbuitenspelen.Voetballen,honkballen,rennen,klimmen,fietsen, skateboarden,skeeleren,steppen … allesteltmee.

Hetonderzoekbeveeltaanomvriendengroepenindebuurttestimuleren,zodathetmakkelijkerwordt omsamennaschooltijdbuitentespelen.Organiseerbijvoorbeeldeenbeweegactiviteitindestraatof buurt:eenvoetbaltoernooi,trefbal,apenkooienenzovoort.Jekuntookinspiratiehalenuitactieveen leerzamespellenvoorkinderen,zoals ‘Gaanmetdiebanaan’, ‘Tuinboon-tikkie’, ‘Vangjeontbijt’ en ‘Tussendoor-trefbal’.

Bijgezondbewegenhoortgezondevoeding.Tijdensdepauzeentussenhetspelendoorisgroenteen fruitheelgeschikt.Denkaanaardbeien,eenschijfmeloen,stukjesappel,druiven,worteltjesen snoeptomaatjes.Voordeechtetrekkunjehetbesteenbelegdeboterhamofkrentenbolgeven.Datis beterdanbijvoorbeeldeenenergiereepofeenpakjekoekjes,omdatdaarrelatiefveelcalorieënen vaakweiniggoedevoedingsstoffeninzitten.Geefalsdrinkengewoonwater.

Bron:Voedingscentrum

a. Bespreekdewoordendiejenietbegrijptofzoekzeop.

b. Waaromdenkjedatditpraktijkvoorbeeldbijditthemagekozenis?

Vragenoverhetpraktijkvoorbeeld:

c. Watisderelatietussengezondheid,voedingenbeweging?

d. Hoekunjealsmedewerkersportenbewegenhelpendegezondheid,hetvoedingspatroonende hoeveelheidbewegingteverbeteren?

e. Vergelijkdeadviezenvoordepauzemaaltijduithetpraktijkvoorbeeldmetjullieeigenmaaltijden.

f. Watvindjevandeadviezen?

g. Welkemaaltijdheeftjevoorkeurenwaarom?

h. Watleerjevanditpraktijkvoorbeeld?

i. Watwiljevanhetthema"Begeleidenvandeelnemers"leren?

Opdracht3 PraktijkvoorbeeldRijwieltoertocht

Eenrijwieltoertocht

SindsjaarendagorganiseertschaatsverenigingSITS(SchaatsenIsTopSport)indemaandseptember eenrijwieltoertochtmetafstandenvan45,75,100en150kilometer.Dewielertochtkentmeerdere categorieën:

• toertocht

• mountainbiketocht

• recreatietocht.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/four-friends-cycling-down-road-216783670 Eenmountainbiketocht.

Oorspronkelijkwasdezeritbedoeldalszomersesportactievoorclubleden,maarditisdelaatstejaren uitgegroeidtoteenevenementvanformaat.Uitdeverreomstrekenkomenwielrennersenschaatsers opditevenementafomhunconditietetestenenersportiefevenflinktegenaantegaan.Startenfinish vindenplaatsopvakantieparkDeSchaapskooi,vanwegederuimeparkeergelegenheiden douchegelegenheid.

VasteenseizoengastenvanDeSchaapskooigaansteedsvakermeedoen.Totpleziervanvelen,maar ooktotlastensomsverdrietvandeorganisatie.Hetzijnvaakongeoefendewielrennersen mountainbikers.Ennogzorgwekkender:ongetraind.DeEHBO'ershaddenerhetafgelopenjaarhun handenaanvol.Meerderemalenisiemandnaarhetziekenhuisvervoerd.Ofwelmetverwondingen, ofwelmetuitputtingsverschijnselen,enzelfseenkeeriemandmeteenhartinfarct.

DelaatstekeerwasvoorSITSdemaatvol.Insamenwerkingmethetrecreatieteamgaatdevereniging daaromvoortaaniederjaarindemaandenjulienaugustuseentraininggeven,speciaalvoor ongeoefendeenongetraindedeelnemendegasten.Eentraininggerichtopconditieenopvaardigheid. Hetrecreatieteamzorgtvoordefaciliteiten,voortrainingsschema’senvooradviezenenvoorbeelden vangeschiktefietskleding.CoachesvanSITSverzorgendeinhoudvandetrainingenengevenadviezen overgezondevoeding.

Werksamenmeteenmedestudentaandevolgendevragen.

a. Bespreekdewoordendiejenietbegrijptofzoekzeop.

b. Waaromdenkjedatditpraktijkvoorbeeldbijditthemagekozenis?

c. Watzijndeverschillentussendegenoemdecategorieën:toertocht-mountainbiketocht –recreatietocht?

d. Aanwelkecategorievandewielertochtkunjealsongeoefendfietserbeternietmeedoen?Waarom niet?

e. Stel:jebentmedewerkersportenrecreatieeneengastschrijftzichbijjouinvoordewielertocht. Jeweetdatdegastongetraindisenlongproblemenheeft.Hijvraagtjouwadvies.Welketochtkan hijhetbestfietsen?Welkeafstandzoujehemaanraden?Waaromgeefjeditadvies?

f. Waaromzaldeschaatscluberopstaanvoedingsadviezentegeven?

g. Watzoujealsmedewerkersportenrecreatiezelfmoetenwetenovertrainingsschema’sengoede voeding?

h. Geefvoorbeeldenvangeschiktekledingvoordewielertochtbijdevolgendeweersvoorspellingen:

zonnigweereneentemperatuurvan26graden

regenachtigweereneentemperatuurvan19 graden

i. Aanwiejekunjefietskledingadviesvragenalsjehetzelfnietzogoedweet?

j. Steldatjemeezoudoenaandetrainingen.Hoebereidjejedaaropvoorenwathebjedaarvoor nodig?

k. Waaromishetslimdatdeschaatsclubdeinhoudvandetrainingverzorgt?

l. Bespreekjeantwoordenopvoorgaandevragenmetjemedestudentenverwerkdefeedbackdieje krijgt.

m. Werknusamenmetjemedestudentdevolgendevragenuit:

• Steleenplanopvoordetrainingvoordewielertocht.Jeverwachtdatminstens60gastengaan deelnemen.Daarzittenkinderenbij,jeugdindeleeftijdvan14-18jaarenouderenbovende50 jaar.

• Bespreeksamen: – eenplanvoordeconditietraining – eenonderverdelingvangastenoververschillendegroepen – kledingadviezenvoorverschillendeweertypen.

n. Bespreekderesultatenmeteenanderegroep.

• Vergelijkdeuitgewerkteideeënmetelkaar.Hebjezakenoverhethoofdgezien?Iseenideevan deanderbeterofduidelijker?

• Voegalshetnodigisdeplannensamentoteengoeddoordacht,uitgewerktvoorstel.

o. Watleerjevanditpraktijkvoorbeeld?

Opdracht4 Goedevoornemens

a. Bekijkhetfilmpje.

b. Waarommakenveelmensenineennieuwjaargoedevoornemensovergezondheid,voedingen beweging?

c. Waaromishetvooreenmedewerkersportenrecreatiebelangrijkomkennistehebbenover gezondheid,voedingenbeweging?

d. Welketipskunjesportersofgastengevenoverhetrealiserenvanhungoedevoornemens?

e. Bespreekjeantwoordenmeteenmedestudent.

Opdracht5 Indeberoepspraktijk

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmeteenmedestudent.

a. Bekijkdefilmpjes.

Beperkjebijhetgevenvanantwoordenopdeeerstetweevragennietalleentotdeinformatiediejein defilmpjeshoortenziet.

b. Welkegroepenmensenkomjeindesport-enrecreatiesectortegen?

c. Welkeactiviteitenwordenallemaalbegeleid?

d. Vindenjulliedatergoedwordtbegeleidenwaaromvindenjulliedat?

e. Welkeverschillenzienjullieinmanierenvanbegeleiden?

f. Opwelkemomentenziejedaterbegeleidwordt?Waaromwordterjuistdanbegeleid?

g. Welkehulpmiddelenwordengebruiktbijhetbegeleiden?

h. Welkadvieshebbenjullievoordebegeleiding?

i. LeesdevragenhiernaenbekijkhetfilmpjeBegeleidenSportactiviteitbasisonderwijs(nogmaals) aandachtig.

j. Stel:julliegaandezelfdeactiviteitenbegeleidenvooreengroepouderen. Hoezoudenjullieditaanpakken?

1.3Demedewerkersportenrecreatiealsbegeleidervansporters engasten

Alsmedewerkersportenrecreatiebegeleidjesportersengasten.Jegaatgraagmetmensenom,bent gastvrijenjevindthetleukomsportersengastenopeenplezierigeenveiligemanierbezigtehouden enenthousiasttekrijgen.

Jekrijgtmetveelverschillendesportersengastentemaken.Zekunnenverschilleninleeftijd,interesse, maarookinmogelijkhedenomaansportieveenrecreatieveactiviteitendeeltenemen.Vanjouwordt verwachtdatjealdieverschillendesportersengastengoedbegeleidt.

Begeleiden houdtheelveelin;jekuntmenseninveelverschillendesituatiesbegeleiden.Waarhebben wehetdanover?Begeleidengaatoveralleswatjealsmedewerkersportenrecreatiedoetomjesporters ofgastenteondersteunenbijwaarzijmeebezigzijn.

Voorafgaandaandeactiviteitdenkjenaoverdegroepdiejegaatbegeleidenenwatjeallemaalmoet doenomjesportersofgastentebegeleiden.Zijnhetsportersdiedeelnemenaansportieveactiviteiten ofzijnhetgastendiedeelnemenaanrecreatieveactiviteiten?Tijdenshetbegeleidenobserveerje.Doe jehetgoedenisdesfeergoed?Bereikjewatjehadvoorbereid?Hoemoetofkanhetanders?

Jekuntopheelveelmanierenbegeleiden.Erisnietéénbegeleidingsmethodedebeste.Jemaniervan begeleidenisonderandereafhankelijkvandesoortactiviteit.Eenrecreatieveactiviteitbegeleidje vaakopeen ‘losseenvrije'manier,terwijleensportermeersturingvanjounodigheeftomietsaante leren.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/group-young-boys-on-football-training-1884042826 Begeleidenvansportersofgasten.

Opdracht6 Sportersofgastenbegeleiden

a. Beschrijfwatjeallemaalmoetdoenalsjesportersofgastenbegeleidt.

b. Geefvijfvoorbeeldenwaaruitblijktdatjij(ofiemandanders)sportersofgastenhebtbegeleid.

Iederesituatieisanders.Gaaltijduitvandesituatiezoalsjedieopdatmomentaantreftenhouddaar metjebegeleidingrekeningmee.Ditheet ‘situationeelbegeleiden'.Jepastjebegeleidingaande situatieaan.Alsdesituatieverandert,verandertdebegeleidingmee.Netzoalseenkameleon.

Demedewerkersportenrecreatie:eensoortkameleon.

Bijsituationeelbegeleidenzijnvieronderdelenbelangrijkomalsmedewerkersportenrecreatierekening meetehouden:

• debegeleider(jijzelf)

• desporterofgast

• degroep

• deomstandigheden.

Debegeleider

Iederebegeleiderisandersenbegeleidteengroepopeenanderemanier.Hethangtafvanhoejeerin staat.Inwelkestemmingjebent,ofjemoebentofjuistfit.Alsjeeenhardloopgroepbegeleidt,ishet welhandigdatjeconditiegoedis.Engoedkunnenluisterenisbijsommigeactiviteitenheelbelangrijk, maarbijandereweermindernodig.Vindjijdatjesportersofgastenpreciesmoetendoenwatjijzegt ofkunnenzezelfeenenanderbepalen?Watweetjijoverdeactiviteitendiejebegeleidt?

Desporterofgast

Geentweesportersofgastenzijnhetzelfde.Jehebttemakenmetverschilinleeftijd,sport-en recreatie-ervaring,doelstellingenideeënvanjesportersofgasten.Deenesporterisheelsportiefen wilfitterwordenendeandereiswatouderenwilgewoongezelligbezigzijneneenleukspelspelen. Elkesporterofgastvraagteenanderemaniervanbegeleidenenkrijgtdezeookvanjou.

Degroep

Elkegroepheeftweereenanderesamenstelling.Somsbestaatdegroepuitmeermannendanvrouwen oferzijnheelveelverschillendeleeftijdenineengroep.Mensenkennenelkaarofjuistniet.Erkanook iemandmeteenbeperkingbijeengroepzijn.Somshebbenallesportersofgastendezelfdeinteresse, maarhetkomtookvoordatiedereenmeteenanderideenaarjouwactiviteitkomt.

Hoemeerverschillenerineengroepzijn,hoegroterdeuitdagingomdezegroeptebegeleiden.Iedere groepvraagteenbepaalde houding enspecifiekevaardighedenvanjoualsbegeleider.Enuiteraard pasjejouwbegeleidingaanelkesituatieaan.

Deomstandigheden

Erzijnookomstandighedendieervoorzorgendatdesituatieverandert.Eenaantalvoorbeelden:Het weeriseenveranderlijkefactor.Hetkanergwarmzijnofregenen.Jedachtdatjebinnengingbegeleiden, maarjemoetnaarbuiten.Deruimtevoorjeactiviteitisveelkleinerdanjehadverwacht.Jehebtniet allematerialendiejeeigenlijknodighebt.Jeleidinggevendevraagtjeeenheelandereactiviteitte doendanjehebtvoorbereid.

Jijbereidtjevoorafvooropomstandighedendiekunnenveranderen,maarooktijdenshetbegeleiden kunnendingenveranderen:

• Hetweerverandertineens.

• Bijdeinstuifblijvenerkinderenbinnenkomen.

• Erkomteenanderegroepinderuimtewaarjijjeactiviteitbegeleidt.Wateenherrie!

• Eenvandesportersofgastenkrijgteenblessure.

• Onderwegnaardeaccommodatieblijktdatdegroepeigenlijkietsanderswildoendanjijhebt voorbereid.

Ditzijnallemaaldingenwaardemedewerkersportenrecreatieeenoplossingvoormoetvinden.Kortom, jemoetflexibelzijnenopdeveranderdesituatieinspelen.Jemoetookkunnenimproviseren.Dat betekentdatjegoedmoetnadenkenenslimmoetreageren.Hoebeterjevoorbereidbent,hoebeter jekuntimproviseren.

Opdracht7 Situationeelbegeleiden

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmetdriemedestudenten.

a. Zetdevieronderdelenvansituationeelbegeleidenopvierflip-overvellen.Elkemedestudentneemt eenvandevierflap-overvellen.

b. Zetopdeflip-overswaarjebijditonderdeelbijhetbegeleidenoplet.Watvindjebelangrijkofwelke tipskunjegeven?

c. Bespreekdevieronderdelenmetjemedestudentenenvulelkaaraan.

d. Legalleflap-overvellenbijelkaarenbespreekdezemeteenanderegroepofmetjegroep.

e. Komnusamentoteentop3vanbelangrijkeaandachtspuntenoftipsperonderdeel.

Onderdeel4: Onderdeel3: Onderdeel2: Onderdeel1:

Geentweesportersofgastenzijnhetzelfde.Daardooriselkebeginsituatieanders.Omerachterte komenhoeverschillendjesportersofgastenzijn,zijndeantwoordenopdevolgendevragenbelangrijk:

• Hoeveelweetjesporterofgastalvandeactiviteit?

• Watbegrijptjesporterofgast?

• Welkevaardighedenbeheerstjesporterofgast?

• Heeftjesporterofgastzinindeactiviteit?

• Waaromwiljesporterofgastietswelofjuistniet?

• Welkemaniervanbegeleidingpasthetbeste?

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/loch-lomond-august-2nd-2022-children-2200075385

Verschillendegasten.

Bijdevoorgaandevragenherkenjedriebegeleidingsfactoren:kennis,vaardighedenenhouding.Het gaatomvragenals:Watweetdesporterofgast(kennis)?Watkandesporterofgast(vaardigheden)? Watwildesporterofgast(houding)?Alsjeditweet,kunjijjeactiviteitgoedengerichtvoorbereiden enkunjeefficiënteneffectiefbegeleiden.Zozorgjeervoordatdeactiviteitenveilig,plezierig,actief endoelgerichtzijn.

Gevolgen

Nietgoednadenkenoverjebegeleidingkannaregevolgenhebben:

• ongelukkenofblessures

• tijdverlies

• weinig,ongewenstofgeenresultaat

• weinigintensiteit,veelgastenstaanstil

• onrust,gastengaananderedingendoen

• onzekerheidbijjoualsbegeleider

• weinigofgeenpleziervoorjegastenenvoorjezelf

• ontevredenheidbijjezelf

• teweinigontwikkelingbijjezelf.

Dergelijkegevolgenwiljealsmedewerkersportenrecreatievoorkomen.

Opdracht8 Beginsituatie

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmettweeofdriemedestudenten.

a. Welkevragensteljeomerachtertekomenhoeverschillendjesportersofgastenzijn?

b. Kieseengroepsportersofgastenenbeschrijfdegroepdoordeopgesomdevragentebeantwoorden.

Alsmedewerkersportenrecreatiewerkjemetmensen.Enzoalsjeweetisiedermensanders.Elke groepisandersenelkebegeleiderisanders.Jijdoetdingenweernetopeenanderemanierdanje collega.Jebegeleidtelkeactiviteitopeenmanierdiebijjoumaarookbijdegroeppast.Datkandus perkeerverschillen.Jecollegasportenrecreatiebegeleidtdezelfdegroepweeropzijnmanier.

Erzijndriefactorendiejemaniervanbegeleidenbepalen:

GraagopnieuwopmakenindestijlvandeflexibelepijplijnS&R.

Driebegeleidingsfactoren.

Kennis

Watweetjevandeactiviteit?Hebjeinzichtinhetspeldatwordtgespeeld?Kenensnapjede(spel)regels? Kenjijjesportersofgasten?

Jijkentensnaptdespelregelsende techniekenvanslagbalenkuntduseenspelslagbalbegeleiden. Jekuntsportersofgastentechniekenaanleren,wantjehebtdetechniekenzelfookeindeloosgezien engeoefend.

Kennisisduswatjeweetofhebtgeleerd.Ditkantheoretischeofpraktischekenniszijn.Kenniskrijgje vooraldoorinteresseinveeldingentehebben.Jekuntkennisopdoenuiteenboekofdoorgewoon ietstedoen.Jebegrijptwathetisomtebegeleidendoorhetvaaktedoen,wantzodoejekennisen ervaringop.

Kennisiseigenlijkookeenvaardigheid: cognitievevaardigheden.Hetgaatdanomhetvermogenvan jehersenenomteleren,teonthoudenenkennisuittewisselen.Cognitievevaardighedenhebbente makenmetdenken.Watweetje,waarhebjeverstandvan?

Vaardigheden

Eenvaardigheidishetuitvoerenvanwatjeweet.Jebrengtjouwkennisindepraktijk.Vaardigheden kunjeleren.Jekuntzeontwikkelendoorherhaaldelijkteoefenen,zodathetroutinewordt.Voorde medewerkersportenrecreatieishetbelangrijkomtweesoortenvaardighedenteontwikkelen:

1. socialevaardigheden

Iemanddiesociaalvaardigis,kangoedmetmensenomgaan.Ofjeovergoedesocialevaardigheden beschikt,kunjezienaanhetsocialegedragdatjelaatzien.Hierbijkunjedenkenaansamenwerken, metelkaarpratenofkunnenlachenmetelkaar.

2. vakspecifiekevaardigheden

Ditzijnvaardighedendietemakenhebbenmetjouwvak.Dezevaardighedengaanoverwelke vakkennisenwelkevakvaardighedenjehebt.Watweetjevansport,bewegenenrecreatieenwat hebjenodigomjeberoepuitteoefenen?Welkesport-enspelvaardighedenhebjeenwatisje specialisme?

Benjevaardiggenoeg?

Houding

Eenanderwoordvoorhoudingis attitude.Jehoudingofattitudeishoejijtegenoveriemandofiets staat.Hoekijkjeaantegendewereldomjeheen?Watzijnbijvoorbeeldjouw normen en waarden en waaromdoejeietsopjouwmanier?

Voorbeeldenvanhoudingenofattitudes

• initiatiefnemen

• klantgerichtzijn

• doorzettingsvermogenhebben

• flexibelzijn

• kunnensamenwerken

• kunnenbeslissen.

Kennis,socialeenvakspecifiekevaardighedenenhoudingstaannietopzich,zehebbenaltijdinvloed opelkaar.Ditkanpositiefennegatiefzijn.Leerjeiets(zodatjemeerkenniskrijgt),danvoeljijjevaak zekerder(jehouding).Andersom:oefenjijjevaardigheidnooit,danleerjeminder,waardoorjejeminder zekervoelt.

Opdracht9 Uniek

Zoalsjeweet,iedermensisanders.Daardoorbegeleidjeelkeactiviteitandersdaneenander.Immers, iederemedewerkersportenrecreatieiseenandermens.Erzijndriefactorendiejemaniervanbegeleiden bepalen:kennis,vaardighedenenhouding.

a. Beschrijfdedriefactorendiejemaniervanbegeleidenbepalen:kennis,vaardighedenenhouding.

1. Kennis

Vaardigheden

Houding

b. Welkevandefactorenisbijjouhetbestontwikkeld?Legdituit.

c. Vergelijkjeantwoordmetdievanjemedestudenten. Zijnerheelveelverschillenbijjemedestudenten? Ja / Nee d. Hoekomtdit?

Opdracht10 Sociaalgedrag

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmeteenmedestudent. Jehebteengrootvelpapier,eenstapeltijdschriften,eenschaarenlijmnodig.Jemaaktsamenmetje medestudenteencollageoversociaalgedrag.

a. Maakeenlijstjemetwoordendiepassenbijgoedsociaalgedrag.

b. Probeermetplaatjesentekstuittebeeldenwatjulliegoedsociaalgedragvinden.Plakdeplaatjes entekstenopeengrootvelpapier.

c. Presenteerjecollageaandegroepenbeantwoorddevragenvandegroep.Watwarendereacties? Vindjehetnodigomaanpassingenaanjecollagetemaken?

d. Maakeenfotovanjulliecollage.

Bij ‘houding’ isletterlijkjehoudingbelangrijk.Hoestajevoordegroepenwatstraaljeuit?Ziejeer zelfverzekerduit?Isjekledinginorde?Jehoudingiszeerbepalendbijhetbegeleidenvansportersof gasten.Waaromluisterjenaardeenebegeleiderdirectenwiljeookmeteenluisteren?Ditheeftvooral metzijnhoudingtemaken.Houdingiseenheelbelangrijkmiddelomjeuittedrukken.Wenoemendit ookwel ‘lichaamstaal'.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/portrait-confident-middle-school-girl-soccer-2220927301

Watstraaljeuit?

Lichaamstaaliseenonderdeelvanje uitdrukkingsvaardigheden.Alsmedewerkersportenrecreatie wiljelatenziendatjijdebegeleiderbent.Datdrukjeopallerleimanierenuit.Uitdrukkingsvaardigheden zijn:

• uiterlijkenkleding

• taalgebruik

• stemgebruik

• lichaamstaalengezichtsuitdrukking

• oogcontact.

Uiterlijkenkleding

Steljevoor:jegaateengroepbuitensportersbijhetmountainbikenbegeleidenendoetdaarbijjenette klerenaan.Datpasthelemaalnietbijdeactiviteit.Jekomtzozelfseenbeetjeongeloofwaardigover. Benjijnoudeprofessionelemedewerkersportenrecreatie?Jekledingmoetpassenbijdeactiviteit diejebegeleidt.

Natuurlijkzorgjeerookvoordatjeerverzorgduitziet.Jebenttenslotteeenvoorbeeldvoorjesporters ofgasten.

Tips!

• Stemjekledingafopdeactiviteitdiejegeeft.

• Zorgdatjeerverzorgduitziet.

• Draagdekledingvanjeopleidingofhetbedrijfwaarjewerkt.Zobenjeherkenbaarenaltijdpassend gekleed.

Dejuisteberoepskleding.

Taalgebruik

Stemjetaalgebruikafopje doelgroep .Gebruiknietteveelmoeilijkewoordenengebruikwoorden diebijdeactiviteitpassen.Spreekgeenstraattaal,iniedergevalzoweinigmogelijk.Praatookniette veel.Jesportersofgastenonthoudenlangeverhalentochniet.Hebjeeenaccent,letdaarop.Kortom: praatnetjes,niettelangenspreek ABN (AlgemeenBeschaafdNederlands).

Stemgebruik

Houddegroepgeboeiddoorjestemgebruikaftewisselen.Praateenkeerhard,maarschreeuwniet. Praateenkeerzachtenwisselsnelenlangzaampratenaf.Zohoudjedeaandachtvanjesportersof gastenvast.

Lichaamstaalengezichtsuitdrukking

Alsjetegenjegroepzegtdatjeboosbent,weesdanookhelemaalboos.Dusookmetjelichaamen metjegezicht.Alsjezegtdatjeboosbent,maarlachtmetjegezicht...dangelooftdegroepjeniet. Metjelichaamenjegezichtzetjeeenboodschapkrachtbij.Allesmoetmetelkaarkloppen.

Oogcontact

Zorgvooroogcontactalsjeaanwijzingengeeft.Kijkvervolgensofjeboodschapoverkomt.Jezietofje sporterofgastjeaanwijzingheeftgehoord,hijkniktdanja.Alsditniethetgevalis,kunjedirect corrigeren.

Opdracht11 Uitdrukkingsvaardigheden

a. Welkeuitdrukkingsvaardighedengebruikjijhetmeest?

b. Waaromgebruikjejuistdezeuitdrukkingsvaardighedenhetmeest?

c. Noteerdeuitdrukkingsvaardighedenengeefeenvoorbeeldvanhoejijdezezelfgebruikt.

Alsmedewerkersportenrecreatiebegeleidjesportersengastenindividueeleningroepen.Iedere sporter,gastofgroepheeftzijneigenkenmerkenenvraagteenpassendemaniervanbegeleiden.Er zijnverschillendemanierenwaaropjekuntbegeleiden:participerendofniet-participerendenautoritair of laisser-faire.

Participerendenniet-participerend

Bijeenparticiperendebegeleidingdoejealsbegeleiderzelfookmeeaandeactiviteit.Jestaatdusniet aandezijlijn,maardoetmee.Bijeenniet-participerendebegeleidingdoejezelfnietmeeaande activiteit.Jelegtuitenbegeleidtdaarwaarnodig.

Alsjeparticipeerttijdenseenactiviteitishetgemakkelijkeromsportersofgastentemotiveren.Jedoet voorhoeeenactiviteitgedaanwordtenlaatziendathetleukis.Eenvalkuilisdatjeteveelbezigbent metjeeigenactiviteitendaarbijjesportersofgastenuithetoogverliest.Participeerjeineensportieve activiteitmetspelregels,danmoetjevoorkomendatjesportersofgastengaandenkendatjepartijdig bent.Bijeenniet-participerendebegeleidinghebjealleaandachtvoorjesportersengasten.Jekunt aandezijlijnkijkenhoedeactiviteitverloopt.Bijeenactiviteitmetspelregelskunjemakkelijker onpartijdigblijven,jedoetimmerszelfnietmeemethetspel.

voorbeeld

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/group-sporty-people-training-park-1199502538 Participerendbegeleiden.

Autoritairenlaisser-faire

Alstweedekunjekijkennaardemanierwaaropjealsmedewerkersportenrecreatiestuurttijdenseen activiteit.Jespreektdanvaneenautoritairestijlofeenlaisser-fairestijl.

Bijeenautoritairebegeleidingbenjijde ‘baas’.Jijzegtwatjesportersofgastenmoetendoen.Zijzijn vanjouwuitlegafhankelijkendoenwatjijzegt.Bijdelaisser-fairestijlisdebegeleidingheellosjes.Je geeftjesportersofgastenveelruimteenvrijheidtijdensdeactiviteit.Jereageertalleenopvragen.

Opdracht12 Participerendofniet?

Ishetverstandigomwelofnietbegeleidendteparticiperen?Zeteenkruisje.Vulookinwaarom.

Activiteit

Taartbakkenmetkinderen opdebuitenschoolseopvang

Voetbalwedstrijdvoortieners

Kerstversieringknutselenmet ouderen

Naafloopvaneen knutselmiddagruimende kinderendegebruikte materialenop

Waarom Niet Wel

Opdracht13 Autoritairoflaisser-faire?

a. Welkebegeleidingsstijlpasthetbestebijjou? Waaromvindjedat?

b. Kunjejevoorstellendatjeookdeanderestijlweleenstoepast?Legjeantwoorduit.

c. Geefvaniederestijleenvoorbeelduitjeeigenervaring.

d. Watvondjevandezebegeleidingsstijlindiesituatie?

Hetgoedbegeleidenvanactiviteitengaatnietvanzelf,dithebjevaakeerstheelveelgeoefend.Door hetoefenenenhetvragenvanfeedbackkunjejezelfsteedsverderontwikkelen.

Inhetbeginassisteerjevaakeencollega.Doortekijkennaarjecollega'senjeleidinggevendekunje groeieninhetbegeleidenvanactiviteiten.Jeziethoezijhetaanpakkenenwatjuistwelofnietwerkt. Datkunjemeenemeninjeeigenleerproces.

Kwaliteiten

Voorhetgoedbegeleidenvanactiviteitenmoetjedevolgendekwaliteitengoedontwikkelen:

1. structureren

Jemaaktafsprakenenbiedtduidelijkheidenstructuur.Zoweetiedereenwatervanhemverwacht wordtenverlooptdeactiviteitsoepel.

2.stimuleren

Jeenthousiasmeert,stimuleert,complimenteertenlegtdenadrukopwatgoedgaat.Jezorgtvoor eenontspannensfeer.

3.individueelaandachtgeven

Jezorgtdatiederesporterofgastzichgezienenerkendvoelt.Jelaatziendatjeiedereenzieten hoort.Verdeeljeaandacht.

Sportersengastenhorenzichthuistevoelen tijdenshundeelnameaandeactiviteiten.Ineen veiligeenprettigeomgevingbelevenzemeer plezier.Ookzullenzeerdansnellerietsvanleren. Alsmedewerkersportenrecreatiehebjijhiereen belangrijkaandeelin.Jebegeleidt,coacht, stimuleertenenthousiasmeert.Alsjijjefijnvoelt engoedfunctioneert,heeftditeenpositiefeffect opjesportersofgasten.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/group-seniors-instructor-climbing-rocks-outdoors-1994376320 Stimulerenenenthousiasmeren.

Hetgoedevoorbeeld

Alsbegeleidergeefjijhetgoedevoorbeeldaanjesportersengasten.Alsjijjerespectvolgedraagten sportiefgedragvertoont,doenzijhetook.Steljijjepositiefopnaverliesofeenanderetegenslagen behandeljijiedereengelijk?Danlerenzijdatook.Jijbenthetvoorbeeldengeeftdegrenzenaan.Hoe duidelijkerjijbent,hoeprettigerjouwactiviteitverloopt.

Tips!

Organisatie

• Ontvangjesportersofgastenalbijdekleedruimten.Hierkunjealzienhoedestemmingis.

• Zorgvooroverzichtvoorjezelfenjesportersofgasten.

• Maakkleinegroepen.

• Zorgwaarmogelijkvooreenveiligeenvastestructuur.Steedsdezelfdetijd,dezelfdeplaatseneen vasteopbouwvandeactiviteiten.

• Beperkhetaantalregels,maarhanteerderegelsstriktenconsequent.

• Zorgvoorsuccesbeleving.

• Geefdegroepverantwoordelijkheid.

Gedragvandemedewerkersportenrecreatie

• Geefheldereenduidelijkebegeleiding.

• Weesduidelijkinwatjevanjesportersofgastenverwacht.

• Benadrukpositiefgedrag.

• Geefcomplimenten.

• Geefvooralcomplimentenvoordeinzetenlegmindernadrukophetresultaat.

• Reageeradequaatopafwijkendgedrag.

Gebruikhierbij ‘ik-boodschappen’.

• Bijstorendgedrag:zegprecieswatjezietenwaaromjehetgedragstorendvindt.

• Probeernietboosofverdrietigtezijn.

• Benadrukdesterkeenpositievekantenvaneensporterofgast.

• Houdrekeningmetdezwakkekantenvaneensporterofgast.

• Zorgdatjegoedtevolgenentebegrijpenbent.

• Behandeliedereengelijkwaardig,maarnietgelijk.

Opdracht14 Zodoeikdat!

Sportersengastenstimulerendeeltenemenaansportieveenrecreatieveactiviteiteniseenbelangrijk onderdeelvanjewerk.Hoejesportersofgastenstimuleertenenthousiastmaakt,hangtvooreendeel samenmetjevaardighedenenhouding;metjepersoonlijkestijl.

a. Hoemaakjijsportersofgastenenthousiast?Watzegjeenwatdoeje?Watisjouwpersoonlijkestijl?

b. Welkebegeleidingsstijlpasthetbestebijjouwpersoonlijkestijl? Autoritair / Laisser-faire

c. Legjeantwoorduit.

d. Welkespecifiekevaardighedenpassenbijjouwstijl?

socialevaardigheden

vakspecifieke

vaardigheden

e. Welkehoudingsaspectenofuitdrukkingsvaardighedenpassenbijjouwstijl?

Veelmensendenkendatrecreatieveactiviteitenbegeleideneenvoudigis.Jij,demedewerkersporten recreatie,weetdatditnietzois.

Activiteitendieplaatsvindeninderecreatiesectorhebbenvaakeenvrijblijvendkarakter.Ditwilzeggen datjegastenveelalzelfkunnenbepalenwanneerenofzekomen.

Hetwerkvaneenmedewerkersportenrecreatieisheelveelzijdig,heelafwisselendeneigenlijknooit saai.Jekrijgteenopdrachtvanjeleidinggevende,jegaatmeteengroepkleutersnaarhet klim-en-klauterbosofjespeeltmeteengroepjongerenvlaggenroofopdecamping.Inhetzwembad begeleidjevolwassenenbijeenspel,jeorganiseerteenexcursieenbegeleidtdecreatieveactiviteiten tijdensdekleuterochtend.Demedewerkersportenrecreatieiseenechte allround begeleider.

Deveelzijdigebegeleider

Tijdensalleactiviteitenhebjijeenbelangrijkerol.Jeletopdeveiligheid,jezorgtdatiedereenhet klimparcoursmetsuccesaflegtendatjegastenietsleren.Ooklegjespelregelsuitenjebepaaltde sfeertijdensdeactiviteiten.Gastenhoevennietbijelke(recreatieve)activiteitietsteleren.Tochishet mooimeegenomenalsjejegastenietskuntbijbrengentijdensdeactiviteit.

Ditkunjejegastenbijvoorbeeldleren:

• afsprakennakomen

• omgaanmetverliesenwinst

• accepterenvanleiding

• beslissingenvandeleidinggevendeaccepteren.

Alsmedewerkersportenrecreatiebenjealtijdactief.Jekentjegastenenstemtjetaalgebruik,je houding,jekledingafopdegastendiejebegeleidt.Hetenemomentbenjebegeleider,danweer instructeurofentertainer.Deenegroepheeftheelveelsturingnodigeneenanderegroepdoetjuist veelzelf.

Tijd,ruimteenmateriaalregelen.

Alsmedewerkersportenrecreatieregeljetijd,ruimteenmateriaalenjezorgtervoordatdeactiviteit eenlopendgeheelis.Vooriedermomentzetjedebestpassendeorganisatieneerenalsdesituatie verandert,speeljedaaropin.Jeverandertdeorganisatieofjepastdeorganisatievormaan;jeweet precieswanneerdatnodigennuttigis.

Jebenteenenthousiastebegeleider,jelegtactiviteitenbegrijpelijkuit,laatvoorbeeldenzien,motiveert, stimuleertenmoedigtaan.Enuiteraardzorgjeervoordatallesoptijdstartenniettelangdoorgaat. Eenveilige,plezierige,actieveendoelgerichterecreatieveactiviteit,datiswatjewiltbereikenen daarvoorzorgjij!

Opdracht15 Begeleidingsfilmpjes

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmetdriemedestudenten.

a. Zoekopinterneteenfilmpjewaarbijrecreatieveactiviteitenbegeleidworden.Ditkunnensport-of spelactiviteiten,creatieveofinformatieveactiviteitenzijn.Spreekvoorafmetelkaarafwieopzoek gaatnaarwelkeactiviteitsoort.

b. Bekijkhetfilmpjeennoteerwatdemedewerkersportenrecreatieallemaalzegtendoet.

c. Watvondjevandebegeleiding?Pastdebegeleidingbijdegastenendedoelstelling?

d. Watvondjeaandebegeleidinggoedenmindergoed?Watzoujezelfandersdoen?

• Goed:

• Mindergoed:

• Anders:

e. Bekijkdevierfilmpjesmetjegroepjemedestudentenenbespreekdeantwoordenmetelkaar.

f. Welketipsgevenjullieaanelkebegeleider?

g. Jekuntdeuitwerkingvandezeopdrachtinjeportfolioopnemen.Maakhieroverdanafsprakenmet jedocent.Geefbijdeuitwerkingaanwelkebijdragejijaanhetresultaatvandezeopdrachthebt geleverd.

Alsmedewerkersportenrecreatieassisteerenbegeleidjebijsportieve,recreatieveen entertainmentactiviteiten.Indesportsectorbeperktzichdatvaaktotdebegeleidingvaneenspecifieke sport-offitnesstraining.Somsbedenkjezelfeenactiviteit,bereidjeactiviteitenvoor,oefenjezelfde activiteit,begeleidofassisteerjedaarbijenzorgjedatdeomstandighedenoptimaalzijn.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/exercise-international-group-relaxation-fitness-concept-547215724 Meedoenenvoordoen.

Eensport-ofspelactiviteitheefteenelementvanuitdaginginzich.Eenuitdagingdiedesporterstimuleert naareigenvermogeneenprestatieteleveren.Maardaarhoudthetnietop.Alsallroundmedewerker sportenrecreatiezuljeookzelfmoeten trainen en presteren.Jedoetmeemeteendansshowof musical,ofjetraintvooreensportprestatie.Jedoetregelmatigmeemetsportieveactiviteiten,zoals eenspinninglesofeenbalsportofjedoetspecifiekesportbewegingenvoor.Jemoetduszelfovereen goedeconditieeneigenvaardigheidbeschikken.

Weetwatjedoet

Alsjeeensport-ofspelactiviteitbegeleidt,zorgjeervoordatjeverstandhebtvandeactiviteitendieje uitlaatvoerenendatjeweetopwelkeeigenschappenvandesporterdieactiviteiteneenberoepdoen. Datdoejeonderanderedoordeactiviteitgoedvoortebereidenenvaakookzelfuittevoeren.Ook zorgjeervoordatdevoorwaardenomtepresterenaanwezigzijn.Jezorgtervoordat:

• deruimtehygiënischschoonenveiligis

• dematerialenheel,veiligenhygiënischschoonzijn

• jekennishebtvandetechnieken tactiek vanhetspelofdesport

• jedeactiviteitbeheerstenweetwelkeeisendezesteltaan prestatievermogen

• jekennishebtvanfactorendiedeprestatiekunnenbeïnvloeden

• jeweetwatdelichamelijkeengeestelijkeuitgangspositievanhetindividuofdegroepis

• jekennishebtvanindividuelemogelijkhedenen/ofonmogelijkheden

• hettebehalendoel(deprestatie)vastgesteldenhaalbaaris

• hetprogrammaeenuitdagingtotpresterenbevat

• jede symptomen kentdieduidenopoverbelasting,blessuresofandereongemakken.

Omdatjeindesportsectorvaakeenlangereperiodemetdezelfdegroepsporterswerkt,ishethandig omeenaantalzakenopordetehebben.

Tipsvoorhetbegeleidenindesportsector:

• Vraageenlijstmetnamen,(e-mail)adressenentelefoonnummersvansportersenoudersofmaak zelfeenlijst.

• Vannieuwesportersishethandigeeningevuldaanmeldingsformuliertehebben.Hieropkanextra informatiestaanoverbijvoorbeeldde gezondheid vandesporterenofhijookanderesporten beoefent.

• Vraagnawatdeafsprakenoverhetbeheervandematerialenenbenodigdhedenzijn.

• Spreekmetjesportersenoudersafwaarenhoelangvantevorenjedesportersverwachtvooreen trainingofwedstrijd.

• Spreekafhoejehetdesporterslaatwetenalsdetrainingofwedstrijdnietdoorgaat.Maak bijvoorbeeldeenbellijst,e-maillijstofWhatsAppgroep.

• Zorg,alsdatnodigis,vooridentificatiepassenvanjesporters.

• Zorgdatjeweethoejeeventueelbenodigdeformuliereninvultenwatjenaafloopvaneenwedstrijd moetdoen.

Opdracht16 Goedenslechtvoorbeeld

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmettweemedestudenten.

a. Neemtweefilmpjesopoverhetbegeleidenvansporters.

Inheteerstefilmpjelaatjezienhoejeeensportactiviteitnietmoetbegeleiden:hetslechtevoorbeeld.

Inhettweedefilmpjelaatjezienhoehetwélmoet:hetgoedevoorbeeld.

b. Bekijkenbespreekdefilmpjeswordenindegroep.Watlerenjullievanbeidefilmpjes?

c. Jekuntdeuitwerkingvandezeopdrachtinjeportfolioopnemen.Maakhieroverdanafsprakenmet jedocent.Geefbijdeuitwerkingaanwelkebijdragejijaanhetresultaatvandezeopdrachthebt geleverd.

Opdracht17 Fanatiekeouders

Tijdensjestageoftijdenshetwerkbijeensportverenigingkrijgjevaakooktemakenmetouders.Deze oudersvertonennietaltijdgewenstegedrag.

a. Bekijkdefilmpjes.

Vaakishetdetaakvanjouwleidinggevendeomdeoudershieropaantespreken.Tochishetgoedom hierzelfookovernatedenken,zodatjeweethoejekuntreagerenbijdergelijkgedrag.

b. Hoezoujijmetdezeoudersomgaan?Reageerjeopditgedrag?Wanneerwel,wanneerniet?

Pedagogiek gaatoverdeopvoedingenontwikkelingvankinderenenjongeren.Bijsportieveen recreatieveactiviteitenhebjeveelmethetbegeleidenvandezedoelgroeptemaken.Hoevaardigerje hierinbent,hoebeterdeactiviteitverloopt.

Pedagogischevaardigheden zijnalsmagischegereedschappenvoormedewerkerssportenrecreatie. Dezevaardighedenhelpenjeomdeactiviteitengoedtekunnenbegeleidenenervoortezorgendat kinderenenjongerenplezierhebbenenzichgoedontwikkelen.

Enkelebelangrijkepedagogischevaardigheden:

1. Luisterenisbelangrijk:

Jeluistertactiefnaardevragenvankinderenenjongeren,maarjevraagtookdoor.Jewiltgraag achterhalenwathungedachtenengevoelenszijn.Zobegrijpjewathenbezighoudtenwathun behoeftenzijn.

2. Duidelijkuitleggen:

Pedagogischevaardighedenomvattenookhetvermogenomdingenduidelijkuitteleggen.Je gebruikteenvoudigewoordenenvoorbeeldenomervoortezorgendatkinderenenjongerenhet begrijpen.

3. Geduldhebben:

Somsbegrijpenkinderenenjongerenjenietmeteen.Metgeduldlegjedingenopnieuwuiten moedigthenaanomvragentestellen.Hebookgeduldalsdeactiviteitniethelemaalverlooptzoals jehadgewild.

4. Positieveaanmoediging:

Jecommunicatieispositiefenstimulerend.Zowelinwoordengebaar(‘duimpje’)moedigje kinderenenjongerenaan.Ookmoedigjezeaanomietsuitteproberen,zelfsalsietsmoeilijklijkt. Datgeefthenzelfvertrouwen.

5. Aandachtvoorverschillen:

Iederkindisanders.Probeertebegrijpenwelkeverschillenerzijnenwatiedereennodigheeft. Daarpasjejebegeleidingeneventueeldeactiviteitenopaan.

6. Duidelijkeregelsengrenzen:

Grenzenstellengeefteenkindstructuurenveiligheid.Zowetenzewatwelennietmagenwater gebeurtalshetdegrensovertreedt.Kinderenenjongerenlijkenderegelsengrenzentenegeren omjeopdeproeftestellen.Zedagenjeuitomechtduidelijktezijn.Wantwatbetekentdiegrens diejijsteltnouwerkelijk?Pasalszewetendatdiegrensechtietsbetekent,isersprakevaneen duidelijkegrens.

7. Geefhetgoedevoorbeeld:

Eengoedvoorbeelddoetgoedvolgen!Hetgevenvanhetgoedevoorbeeldisheelsuccesvol. Kinderenkopiërengraaghetgedragvananderen.

Dezepedagogischevaardighedenhelpenjebijhetgoedbegeleidenvankinderenenjongeren,maar zijnuiteraardookzeergeschiktvoorhetbegeleidenvananderedoelgroepen,bijvoorbeeldbijhet begeleidenvanvolwassenen,ouderenofmensenmeteenbeperking.

Opdracht18 Kleutersenjongeren

a. Bekijkdefilmpjesenbeantwoorddevragen.

b. WelkepedagogischevaardighedenziejeinhetfilmpjevanMeesterMatthijs?

c. Welkepedagogischevaardighedenziejeinhetfilmpjeoverloopscholing?

d. Welkepedagogischevaardighedenziejeinhetfilmpje"Gaveoefening!"?

e. Welkepedagogischevaardighedenziejeinhetfilmpjeoveracrobatiek?

Opdracht19 Merlin

a. Leeshetartikel.

Turnenopzaterdagochtend

Merlinismedewerkersportenrecreatiebijdeturnvereniginginzijnstad.Iederezaterdagochtend begeleidthijachtturnersindeleeftijdvantientotveertienjaar.Desfeertijdensdetrainingwordt gekenmerktdoorspanning,ensommigejongeturnersvermijdenoogcontactmetMerlinuitangstvoor zijnreactie.Wanneereenmeisjeaangeeftdatzezichonzekervoeltoverhaarprestaties,zegtMerlin botweg:"Nou,alsjenietbeterjebestdoet,zuljenooitietsbereikenindezesport."

Wanneereenjongeturnerwatzittekletsen,roeptMerlingeïrriteerd:"Komopzeg,ikstatochnietvoor niksiederezaterdagochtendvroegopomjullieietsteleren?"Ineenvergelijkbaresituatiewaareen andereturnsterworstelt,geeftMerlinpositievefeedbackenmoedigthijaan:"Goedgeprobeerd!"

Eenandereturnervraagtvoorzichtigomhulpbijhetbegrijpenvaneennieuweoefening,waaropMerlin geïrriteerdenmeteenzuchtantwoordt:"Ditistochnietzoingewikkeld."WanneerMerlinmerktdat eenjongeturnsternaeenpaarsprongenbooswordt,gaathijnaarhaartoeenzegt:"Hey,ikziedatdit moeilijkvoorjeis.Maarweetje,foutenmakenisdeelvanhetleerproces.Latenwesamenstapvoor stapkijkenwaarhetmisgaat,enikzaljehelpenhetteverbeteren."

Eenandereturnervraagtaarzelendomuitlegovereenbepaaldetechniek,waaropMerlinreageert: "Hetistochnietzomoeilijk?Jemoetgewoonopletten.KijkmaarnaarSara,dieheeftopgelet."

Merlinlaatziendathijnietbeschiktovergoedepedagogischevaardigheden,maarafentoegaathet welgoed.

b. WaaruitblijktdatMerlinnietbeschiktovergoedepedagogischevaardigheden?

c. Opwelkemomentengaathetnietgoed?

d. Opwelkemomentengaathetwelgoed?

e. WatzoujijandersdoenalsjeMerlinwas?

Alsmedewerkersportenrecreatiehebjevaakmetgroepensportersofgastentemaken.Alswekijken naareengroepsportersofgastendielangerbijelkaaris,zienwedatdezegroepverschillendefases doormaakt.

ProfessorBruceTuckmandeedonderzoeknaardemanierwaaropgroepenmensenzichvormen. VolgensTuckmankunjebijdeontwikkelingvaneengroepvijfverschillendefasen(stappen)herkennen:

1.vormfase

2.stormfase

3.normfase

4.prestatiefase

5.afscheidsfase.

OpnieuwopmakenindestijlvandeflexibelepijplijnS&R. Groepsvormingiseen cyclischproces

Vormfase

Indevormfasewordtdegroepgevormd.Degroepsledenonderzoekenwieiedereenis.Jezietmensen dieinitiatiefnemenenmensendieafwachten.Degroepisnoggeenechtegroep,hetzijnlossepersonen diebijelkaarzijngezet.Degroepsledenvertrouwenelkaarnogniet.Alsbegeleidervaneengroepinde vormfasehebjeeenbelangrijkerol.Jeprobeertmensenbijelkaartekrijgenenwerktaanvertrouwen. Indezefasewiljehetontwikkelingsprocespositiefbeïnvloeden.Activiteitendiedaarbijpassenzijn socialeactiviteiten,zoalskennismakingsspellen.

Stormfase

Indestormfasekennendegroepsledenelkaareenbeetje.Iedereenprobeertzijneigenplaatsinde groepteveroveren.Deeerstemeningsverschillenenruziesontstaan.Vriendschappenwordengesloten, maarvriendendiealeerderbevriendwarenkunnenelkaarooklatenvallen.Ergebeurtveelenerzijn

verschillendemensenmetwiejealsgroepslidcontactkunthebben.Alsbegeleiderkunjeindezefase watafstandbewaren.Laatdegroepsledenderuimteomproblemeneerstzelfoptelossen.Treedop als ‘scheidsrechter’ alshetnodigis.

Normfase

Indenormfasewordtdegroepeenechtegroep.Dekennismakingisgeweestende ‘storm’ isvoorbij. Degroepsledenkennenelkaarenwetenwiewatkanenookwieietsnietkan.Indezefasewordtde groepscultuur ontwikkeld.Erzijnwaardenennormenindegroep.

Prestatiefase

Indeprestatiefaseisdegroepeenechtegroep.Degroepsledenwerkenalsvanzelfmetelkaarsamen. Bijopdrachtenwordenerzelfgroepjesgemaaktenwijzendegroepsledenelkaaropderegelsdieer zijn.Indezefasekunjegoedactiviteitendoenwaarbijsamengewerktmoetworden.

Afscheidsfase

Indeafscheidsfasevaltdegroepuitelkaar.Ditkankomenomdatergroepsledenvertrekken,ofomdat degroepophoudttebestaan.Indeafscheidsfaseishetvanbelangomaandachttebestedenaanhet afscheid.Gaanermensenweguiteengroepenkomenernieuwebij?Danbegintdeontwikkelingvan eengroepopnieuw.Groepsvormingiseencyclischproces.

Opdracht20 Groepsfase

Kijknaardegroepwaarjeinzit.

a. Inwelkefasebevindenjulliejenuenwaarom?

b. Bespreekjeantwoordmeteenmedestudent.Haddenjulliedezelfdefase?Waaromwelofwaarom niet?

Opdracht21 Groepsproces

Jijmaaktdeeluitvanverschillendegroepen.Dezegroepenkunnenzijn:jegroepmetmedestudenten, jeteam,jegroepvriendenenzovoort.

a. Noemtweegroepenwaartoejijbehoortenbeschrijfdezeinhetkort. Benoemdefasevanhetgroepsproceswaarinjijdenktdatdezegroepzit.

Geeftweeargumentenpergroepwaaromjijvindtdatjegroepindezegroepsfasezit.

Groep1:

Beschrijving

Groepsfase

Toelichting

Groep2:

b. Bespreekdeantwoordenmeteenmedestudent.Ishijhetmetjeeens?

Opdracht22 Groepsprocesindepraktijk

a. Leeshetvolgendevoorbeelduitdepraktijkenbeantwoorddevragen.

Naresfeer

NoahneemteentrainingbijvoetbalvandeD1(11-12jaar)vanzijncollegaWilcoover.Hetteamispas tweewekenbijelkaarendaarbuitenkennendedeelnemerselkaarnietzogoed.Zijhebbenalzeskeer samengetraind.Noahisverbaasdoverdesfeerindegroep.Dejongenszijnheelergongeduldignaar elkaarenmakennareopmerkingenoverenweer.

b. Inwelkefasevanhetgroepsproceszaldezegroepzichbevinden?

c. Lichtjeantwoordtoe.

d. WatzoujedoenalsjeNoahofWilcowas?

e. Hoedenkjedathetgedragerindevorigefasevanhetgroepsprocesuitheeftgezien?

f. Hoedenkjedathetgedragerindevolgendefasevanhetgroepsprocesuitzalzien?

Opdracht23 Kennismaking

Doe-wakka-doe-wakka-doe Spelerslerensnelelkaarsnaamzeggen!

Eenspannendspelwaardoordespelersinkortetijddenamenvandeanderenleren.

1.Dekinderenmakeneenkring.Wijseen ‘doewakker’ aan,dieinhetmiddengaatstaan.

2.De ‘doewakker’ roepteennaamgevolgddoor ‘links’ of ‘rechts’.

Bijvoorbeeld: ‘Lisa,rechts!’ Lisazegtzosnelalszekandenaamvandespeleraanhaarrechterhand. Zemoetditsnellerdoendandedoewakker ‘Doe-wakka-doe-wakka-doe!’ kanzeggen.AlshetLisalukt, roeptdedoewakkereenanderenaam,zonietdanwordtzijdenieuwedoewakker.

(Uit:Apacki,C. Energize1,groepsactiviteitenvoorgrootenklein, Edu’Actief2010.)

a. Speeldezekennismakingsactiviteitmetdegroep.

b. Watvondjevandezeactiviteit?

c. Zoujehemzelfgebruikenalskennismakingsactiviteit?Waaromwelofniet?

d. Metwelkekennismakingsactiviteitenhebjijzelfervaring?Beschrijfdeactiviteit.Watvondjezelf vandezeactiviteit?

e. Bespreekmettweeofdriemedestudentendegenoemdekennismakingsactiviteiten.Welkedrie kennismakingsactiviteitenvindjehetleukste?

Opdracht24 Eenactiviteitvoorelkefase

Pingpong

Despelersproberenelkaargemakkelijkeballenaantespelen.

Materiaalenvoorbereiding:eenpingpongbalpergroepvanzeseneenstevigstukkartonvoorelke speler.Maakeengroteruimtevrij.

1.Maakgroepenvanongeveerzesspelersdieelkineenkringgaanstaan.Geefaaniedergroepjeeen pingpongbalenaaniederespelereenstukstevigkartondatdienstdoetalsbat.

2.Degroepenproberendebalzosnelmogelijkdoordehelekringheen-en-weerteslaan.Debal wordtinwillekeurigevolgordedoorgespeeld,maardespelershebbeniedermaaréénbeurten moetendaarnagaanzitten.Alsdebalvalt,moetdegroephelemaalopnieuwbeginnen.Omeen echtpingpongeffecttecreëren,roependespelersterwijlzedebalslaanafwisselend ‘Ping!’ en ‘Pong!’

3. Deeerstegroepdiezit,isdepingpongkampioen.Despelersgaanstaanenmakeneendiepebuiging.

(Uit:Apacki,C.Energize1,groepsactiviteitenvoorgrootenklein, Edu’Actief2010.)

a. Voorwelkfasevangroepsontwikkelingisdezeactiviteitgeschikt?

b. Waaromvoordezefase?

Aardigenamen:

Despelersnotereneenvriendelijkwoordvoorelkelettervaniedersnaam.

Materiaal:potloodofpeneneenbladpapiervoorelkespeler.

1. Deeldepotlodenenhetpapieruit.Linksophetbladschrijftelkespelerdelettersvanzijnvoornaam metwattussenruimteonderelkaar.

2.Iedereengeeftzijnbladdooraanzijnrechterbuurman,dieeenpositieveeigenschapvandespeler opschrijftdiebegintmeteenvandelettersvanzijnnaam.

3.Deblaadjesmetdenamengaanvanhandtothandenbijelkelettervulteenvolgendespelereen vriendelijkwoordin.

4.Deblaadjeswordendoorgegeventotalleletterszijnopgebruikteniedereeneencomplimentheeft voorelkelettervanzijnnaam.

5.Wiedelaatsteletteropeenbladinvult,leestdelijstcomplimentenhardopvoor.

Voorbeeld:Isabel:

• Interessantommeetepraten

• Stralendeglimlach

• Altijdvriendelijk

• Bereidwillig

• Edelmoedig

• Lief.

(Uit:Apacki,C. Energize1,groepsactiviteitenvoorgrootenklein, Edu’Actief2010.)

c. Voorwelkfasevangroepsontwikkelingisdezeactiviteitgeschikt?

d. Waaromvoordezefase?

Opdracht25 Hetafscheidnadert

Afscheid

Hetisaugustus.JewerktbijRoompotWeerterbergen.Deheleweekheefteengroepvanongeveer twintigjongerenvaneenjaarof16aandeactiviteitenmeegedaan.Hetiseenvriendenclubgeworden. Hetafscheidnadert … Degroepkomtbijjeenvraagtofjenogeenleukeeindactiviteitkuntdoen,er staatnunetnietsleuksophetprogrammavoorhunleeftijd.Natuurlijkoverlegjemetjeleidinggevende endievindthetgoed,mitsdegroepdemeerkostenbetaaltenjedeactiviteitnaastjenormale werkzaamhedenuitvoert.

a. Bedenkeenactiviteitdievoordezegroepgeschiktis.

b. Watzijndekostendiejemaaktvoorhetuitvoerenvandezeactiviteit?Enwatmoetendegroepsleden betalen?

Tip:allestandaardspelmaterialen(ballen,pionnen,fluitjes, )zijnaanwezig.

c. Noteerwatjetegendegroepgaatzeggenomhentestimulerendeeltenemen.Verteloverdeactiviteit enwathetdegroepsledengaatkosten.

d. Hoerondjedeactiviteitaf?

Insportenrecreatiestaatveiligheidvoorop.Veiligheidvoordesporterzelf,maarookvoordeandere sportersenvoordetoeschouwers.Bijveiligheiddenkjemisschienalsnelaanbeschermendekleding enveiligomgaanmetmaterialen. Fysiekeveiligheid noemenwedat.Maarbijeenveiligsportklimaat hoortookdatsporterszichveiligvóelen.Sportersmogenzichzelfzijn.Wenoemendat socialeveiligheid. Daarnaastzijnsportiviteit,gelijkwaardigheidenpositiviteitbelangrijkevoorwaardenvooreenveilig sportklimaat.

Opdracht26 Socialeonveiligheid

a. Noemofbedenkdrievoorbeeldenvansituatieswaarbijsporterszichnietveilig(zullen)voelen.

b. Kieseenvandesituaties.Hoezoujijmetdedezesituatieomgaanalsjeeencollega-sporterbent?

c. Hoezoujemetdesituatieomgaanalshetjezelfbetreft?

d. Hoegajealsmedewerkersportenrecreatiemetdebetreffendesituatieom?

e. Bespreekjeantwoordenmeteenmedestudent.Noteereventuelenieuweinzichten.

Opdracht27 Posterveiligsportklimaat

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmetdriemedestudenten.

Poster

Jouwsportclubheeftjulliegevraagdeenpostertemakenovereenveiligsportklimaat.Richtjebijhet makenvandeposteropsocialeveiligheid.Deposterkomttehangenindekleedkamersenindekantine. Hetdoelvandeposterishetgevenvaninformatieenhetstimulerenvaneenveiligsportklimaat.Verwerk opjeposteriniedergevaleenslogan.

a. Ontwerpsamenmetjemedestudentendeposter.

b. Presenteerdeposteraandegroep.

c. GebruikStappenplan-Postermaken.

Angstiseenvormvanoverbelasting.Erwordtopdatmomentteveelgevraagdvaneensporterofgast. Vaakheefthettemakenmet(faal)angst,stressofschaamte.Jeherkenthetvaakaldoordatiemand zijnbeurtprobeertoverteslaan,zichterugtrektuitdegroepofwelergvaaknaarhettoiletmoet.Een sporterofgastdietochgeconfronteerdwordtenergangstigis,kanverschillendreageren.Hijkan verbaal en/of fysiek agressiefworden,hijkanerineensvandoorgaan(vluchten)ofinhuilenuitbarsten.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/mother-teaching-her-daughter-how-swim-150317858 Angstvoorwater?

Lichaamssignalenbijangstenagressie

Hetlichaamreageertaltijdopheftigeemoties.Omdesituatiegoedinteschattenenjuisttehandelen ishetbelangrijkdatjedesignalenherkent.Kenmerkenzijn:

• eensnellerehartslag

• eensnellereenoppervlakkigeademhaling

• eengespannenhouding(letoprug,nekenschouders)

• verminderdespeekselaanmaak(kanmoeilijkerpratenofslikken)

• bevenentrillenvanarmenenbenen

• verstardeglimlachofzenuwachtiglachje.

Volwassenenkunnenheelstoerofjuistheelzenuwachtigreagerenalszeangsthebben.

Tips!

Devolgendetipskunnenhelpenomjesporterofgastweercontroletegevenoverzijnlichamelijke reactiesenemoties:

• Laattottientellenofdoedatsamen.

• Haaldesporterofgastevenwegvandesituatie.

• Toonbegripvoordeemoties.

• Probeerdehandenenschouderstelatenontspannen.

• Probeerdesporterofgasttelatenbenoemenwathijvoelt.

• Leiddeaandachtafvanhetgevoel,doortelatendenken.

• Blijfzelfrustigenbenoemwatjebijdesporterofgastziet,dathelptvaakalomdecontroleterug tekrijgen.

• Somskanhumor(onverwachtietsgeksdoen)ookhelpenomdespanningtebrekenenteontspannen. Maarweeshiervoorzichtigmee.Iemandmoetniethetgevoelkrijgennietserieustewordengenomen.

• Probeeriemandnooittepushenomietstedoentegenzijnwil.

Opdracht28 Angstig

a. Beschrijfeensportieveofrecreatieveactiviteitwaarbijeenvandesportersofgastenangstigwerd.

b. Waaruitbleekdatdesporterofgastangstigwas?

c. Hoewerddaar(doordebegeleider)opgereageerd?

d. Watwasheteffectvandezereactie?

e. Hoezoujezelfreagerenalsjealsmedewerkersportenrecreatiebetrokkenwasbijdezeactiviteit?

f. Waaromzoujedatzodoen?

g. Bespreekjeantwoordenmeteenmedestudent.Watvindthijvanjeantwoorden?

Opdracht29 RollenspelHelp,ikdurfniet!

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmettweemedestudenten.

Julliegaaninkleinegroepjeseenrollenspeldoenwaarbijjemoetomgaanmeteenextreemangstige sporterofgast.Jijbentdebegeleiderbijdeactiviteit.Eenmedestudentspeeltdesporterofgast.De derdemedestudentobserveertenmaaktaantekeningen.

a. GebruikhierbijStappenplanEenrollenspeldoenenObservatieformulierEenrollenspel.

Voorbereiden

b. Spreekmetelkaarafwelkesituatie/activiteitjulliegaandoen.Verdeelderollen.

c. Neemalssporterofgastenalsbegeleiderevendetijdomjeinteleveninjerol.

Uitvoeren

d. Speelhetrollenspel.Neemhetspelserieusenprobeerjezogoedmogelijkteverplaatseninde situatie.Deobservatorkijktgoedenmaaktaantekeningen.

e. GebruikhetObservatieformulierEenrollenspel.

ObservatieformulierEenrollenspel

Naamobservator:

Naamstudent:

Situatie-omschrijving:

Watvaltjeopaanhetgedragofdelichaamshouding?

Hoemaaktdebegeleidergebruikvannon-verbalecommunicatie?

Watdeedhijgoedinderolvancoach?

Watzijnverbeterpunten,volgensjou?

Welkefeedbackkwameruitdegroep?

Terugkijken

f. Hoeverliephetrollenspel?

g. Ishetjougeluktomdeangstigesporterofgasttekalmeren?Watvondjemoeilijk?Watvondje makkelijk?

Moeilijk Makkelijk

h. Welkeopmerkingenhaddeobservatorvoorjullie?

i. Wisselnogtweekeervanrol.

j. Watisvolgensjouhetbelangrijkstindeomgangmetangstigesportersofgasten?

k. Reflecteeropdeopdracht.Vuldetabelin.

Feedback

Ikhebsamenmetdegasttot10geteld.

Ikhebdegastevenweggehaaldvandesituatie.

Ikhebbegripgetoondvoordesituatie.

Ikhebdegastdehandenenschouderslatenontspannen.

Ikhebdegastlatenbenoemenwathijvoelde.

Ikhebdeaandachtafgeleidvanhetgevoel,doortelatendenken.

Ikbenrustiggeblevenenhebbenoemdwatikbijdegastzag.

Tops:

Tips:

Hetbegeleidenvanactiviteitenismeestalheelleukomtedoen.Jebentmetmensenbezig.Tochzijn ermomentendatsportersofgastengedragvertonendatalsafwijkendenmisschienzelfsalsnietprettig wordtervaren.

Voorbeeldenvanafwijkendgedrag

• heeldrukofjuistopvallendstilzijn

• ergveelcommentaarhebben

• snelkwaadworden

• faalangsthebben

• geïrriteerdreagerenopanderen.

Iedereenreageertverschillend.Deeenvindtiemandheeldruk,eenanderheeftdaartotaalgeenlast van.Belangrijkbijafwijkendgedragisdushoejijhetalsmedewerkersportenrecreatieervaartenwat jeermeedoet.

Jouweigengedrag

Weesjealsmedewerkersportenrecreatiebewustvanjeeigengedrag.Daarmeekunjeafwijkendof ongewenstgedragbijeenandervoorkomen.Bijvoorbeelddoorjuisthetpositievegedragtebenoemen entestimuleren.Maarjekuntdesituatieookergermakenendoorjouwgedragjuistongewenstgedrag uitlokken.

Somsishetverstandigomhelemaalniettereagerenopbepaaldgedrag.Vaakziejedathetgedrag vanzelfophoudtalsiemandandersuitdegroepofomgevingreageert.Reageerterniemand,danmoet jehetafwijkendgedraggoedobservereneneventueelingrijpen.Voordatjehetindegatenhebt,kan desfeeromslaan.

Ingrijpen

Beïnvloedthetgedragdeactiviteitenhetbehalen vandegroepsdoelstelling,danmoetjijals begeleiderreageren.Zekeralshetgedragstorend ofzelfsgevaarlijkisvoorjou,jecollega’s,je sportersofgasten.Meestalishetvoldoendeom eensporterofgastaantespreken.Maarsoms moetjeverdergaanenhelpthetomiemandeen time-outtegeven.Desporterofgastdoeteendeel vandeactiviteitnietmeeenjekunterevensamen overpraten.Inuitzonderlijkesituatiesmoetjenog verdergaaneneensporterofgastverwijderen.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/young-soccer-coach-teaching-kids-on-2244308121 Aansprekenopgedrag.

ik-boodschap

Bijhetaansprekenvanjesportersofgastengebruikjezoveelmogelijkde ‘ik-boodschap’.Een ‘jij-boodschap’ wordtvakeropgevatalseenbeschuldigingenditkansomsheftigereactiesuitlokken. Bijde ‘ik-boodschap’ probeerjebegriptekrijgenenditkantotveranderingingedragleiden.

Opdracht30 Ik-boodschap

Bijhetcorrigerenvangedragishetverstandigomdeik-boodschaptegebruiken.Vertaalde jij-boodschappenhieronderineengoedeik-boodschap.

Jij-boodschap Ik-boodschap Jijluistertslecht.

Jeverteltmijooknooitwat.

Benjenualweerjespullenvergeten!?

Devorigekeerdurfdejeookalniet.

Jijkomtookaltijdtelaat!

Jijkuntechtnietgoedsamenwerken.

Jijdoetookmaargewoonwaarjezininhebt.

Opdracht31 Reactiesgevenopgedrag

a. Beschrijfdevolgendevormenvangedragmeteenvoorbeeld.

Beschrijfbijiedervoorbeeldhoejehierbijzoureageren.

Gedrag

Afwijkendgedrag

Gewenstgedrag

Ongewenstgedrag

Agressiefgedrag

Gedragwaarbijje juistnietingrijpt

Voorbeeld

Reactie

b. Bespreekdevoorbeeldenenjereactiemettweemedestudenten.Watvondenzevanjereactie?Wat zoujeandersdoen?

Wesprekenvangrensoverschrijdendgedragalsiemandbewustofonbewustdegrensvaneenander overschrijdt.Dusgedragdatalsonprettigofongewenstwordtervaren.Grensoverschrijdendgedrag kanverbaal,lichamelijk,psychischofseksueelzijn.

Grensoverschrijdendgedragisnietaltijdgoedtezien.Tochzijnersignalenomalertoptezijn:

• schoolprestatiesgaanachteruit,leerproblemen

• hoogschoolverzuim

• taal-ofspraakproblemen

• faalangst

• regelmatigtelaatkomen

• geheugen-ofconcentratieproblemen

• vermijdtsituatieswaarjeanderemensenontmoet

• heeftweinigvrienden

• gaatnietgraagnaarhuis

• zieterongelukkig,gestrest,depressiefuit

• klaagtoverbuikpijn,hoofdpijn.

Dezesignalenzijnalleenmaareenhulpmiddel.Bespreekhetmetcollega’senmeldhetbijjouw leidinggevendealsjehetgevoelhebtdaterietsmisis.Alsjekleinevormenvangrensoverschrijdend gedragziet,spreekdiepersoondaaropaanenzegdatditgedragongewenstis.Gebruikde ‘ik-boodschap’: ‘Ikvindhetvervelenddatjevloektenikwildatjedaarnumeestopt.’ Grotevormen vangrensoverschrijdendgedragmeldjebijjeleidinggevende.Jouwleidinggevendezalpassende maatregelennemen.

Opdracht32 Grensoverschrijdendgedrag

Grensoverschrijdendgedragkanverbaal,lichamelijk,psychischofseksueelzijn.Maarwatwordtdaar preciesmeebedoeld?Geefvanelkevormvangrensoverschrijdendgedrageenvoorbeeld.

Noteerbijiederesituatiehoejealsmedewerkersportenrecreatiezoureageren.

Gedrag

Verbaal

Lichamelijk

Psychisch

Seksueel

Voorbeeld

Reactie

Opdracht33 Valsspelen

Nietgezellig

Ophetparkwaarjijwerkt,staanviertafeltennistafels.Eengrotegroep(oudere)kinderenmaakthiervan geregeldgebruik.Eensperweekisereentoernooi(meteenprijsvoordewinnaar),waarbijallevierde tafelswordengebruikt.Degezelligheidisdaarbijechtervertezoeken,omdaterveelvalswordtgespeeld dooreengroepfanatiekejongensmeteengrotemond.Anderekinderendurvenerdanniettegeninte gaanenpikkenhunverlies,maarrakenongemotiveerdomnogmeetedoen.

Doordatjeinjeeentjedezeactiviteitbegeleidt,kunjedezejongensnietallemaaltegelijkbijviertafels indegatenhouden.

a. Hoekunjedittoernooiaanpassen,omtevoorkomendaternogvalswordtgespeeld?Bedenkdrie organisatorischeoplossingen,duszonderdejongensmetdegrotemondaantesprekenofhenweg testuren.

Hethelptniet

Jeorganisatorischeoplossingenlijkenniettehelpen.Jebesluitdejongensmetdegrotemondtoch aantespreken.

b. Hoegajedezetienersaansprekenophungedrag?

c. Gajedezetienersuitsluitenvandeelname?Lichtjeantwoordtoe.

d. Bespreekjeantwoordenmeteenmedestudentenpasjeantwoordeneventueelaan.

Discriminatieiseenvormvangrensoverschrijdendgedragenbetekentletterlijk"hetmakenvan onderscheid".Andersgezegd:hetnietgelijkbehandelenvangelijkegevallen.Indewetzijnnadrukkelijk eenaantalkenmerkenopgenomenwaaropgeenonderscheidgemaaktmagworden.Hetgaatdan onderandereomleeftijd,seksuelegerichtheid,geslacht,ras,godsdienstoflevensovertuigingen handicap.

Discriminatiekomtvakervoordanweweleensdenken.Inkrantenenoptelevisiewordtveelaandacht geschonkenaandiscriminatie.Hetgaatdanoverdiscriminatieopdearbeidsmarkt,bijsollicitatiesen bijhetzoekenvaneenstageadres.Discriminatiekomtoveralvoor;ookindesport-enrecreatiesector.

Discriminatieofniet?

Hetissomslastigtebepalenofiemandwordtgediscrimineerd.Bijdiscriminatiewordtverschilgemaakt opbasisvankenmerkendieerniettoedoen.Wordtiemandafgewezenvooreenbaanals vrachtwagenchauffeur,omdathijgeenrijbewijsheeft?Danisdatgeendiscriminatie.Hetiswel discriminatiealsdezepersoondebaanbijvoorbeeldnietkrijgtwegenszijngodsdienst.Ofomdatzij lesbischis.

Maakhetbespreekbaar

Alsmedewerkersportenrecreatiemeldjediscriminatiealtijdbijjeleidinggevende.Ophetmoment daterdiscriminerendeopmerkingentijdensdeactiviteitengemaaktworden,maakjeditbespreekbaar. Alsjezelfslachtofferbentvandiscriminatiekunjejewendentothetantidiscriminatiebureauinde gemeenteofbijwww.discriminatie.nl.Erbestaatookeenmeldpuntvoorstagediscriminatie: www.s-bb.nl/studenten/meldpunt-stagediscriminatie.

Opdracht34 Inhetnieuws

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmeteenmedestudent.

a. Zoekopinternetnaardrieverschillendenieuwsberichtenoverdiscriminatie.

b. Bespreekdenieuwsberichtenmetjemedestudent.Watzoudenjulliedoen?

c. Steljehebthetgevoeldatjegediscrimineerdwordtbijhetzoekenvaneenstageplaats.Watzouden julliedoen?

Pesteniseenvormvangrensoverschrijdendgedrag.Bijeenveiligsportklimaatisgeenruimtevoor pestgedrag.Pestenkomthelaaszovaakvoor,datjijerinjouwberoepookmeetemakenkrijgt.

Voorbeeldenvanpestgedrag

• hetslachtoffernegeren

• overhetslachtofferroddelenofvoorschutzetten

• fysiekeintimidatie(mishandeling)

• verbaleintimidatie(uitscheldenofkleineren)

• afpersing(hetslachtoffermoetgeldofspullengeven)

• beschadiging(vernielen,stelenofkwijtmakenvanspullenvanhetslachtoffer)

• grapjesmethetslachtofferuithalen

• cyberpesten

• discriminatievanwegebijvoorbeeldras,geloof,sekse,geaardheidofleeftijd.

Jijhebteenbelangrijkerolinhetsignalerenvanpestgedrag.Alsjijpestgedragziet,maakdanmeteen aandedadersduidelijkdatjeditnietaccepteert.Maakhetbespreekbaarenmaakafsprakenmetje sportersofgasten.

Meldpestgedragaltijdbijjouwleidinggevende.Diekaningrijpenof(afhankelijkvandeleeftijdvanhet slachtoffer)contactopnemenmetdeouders/verzorgersvanhetslachtofferendedader.Alshetpesten nietstopt,ofbijheelernstigevormenvanpestgedrag,wordenerzwaarderemaatregelengenomen. Bijmishandeling,afpersingenvernielingwordtpolitieingeschakeld.

LeesmeerinVerdiepingsstof-Pestgedrag.

Opdracht35 Pesten

a. Watzoudenvolgensjougevolgenkunnenzijnvanpesten?

b. Zoekopinternetinformatieoverdegevolgenvanpesten.Noteertweewebsitesennoteerkortiets overdegevolgendiewordenbeschreven.

c. Komtditovereenmetwatjedacht?Lichtjeantwoordtoe.

Huiselijkgeweldisgewelddatdooriemanduitdehuiselijkeoffamiliekringvanhetslachtofferwordt gepleegd.Hierondervallenallevormenvangeweld,zoalslichamelijke,geestelijkeenseksuele geweldpleging.Kindermishandelingishetdoenenlatenvanouders,ofandereninsoortgelijkepositie, tenopzichtevaneenkind,dateenernstigeaantastingofbedreigingvormtvoordeveiligheidenhet welzijnvanhetkind.

Huiselijkgeweld,inclusiefseksueelgeweld,ouderenmishandelingenkindermishandelingzijndemeest voorkomendegevallenvangewelddieinNederlandplaatsvinden.Jaarlijkszijnongeveer200.000 volwassenenen119.000kinderenslachtoffervanhuiselijkgeweld.Instressvolletijden,zoalstijdens deeconomischecrisisofdecoronacrisis,neemtditaantalnogtoe.

VeiligThuis

SpeciaalvoordezevormvangrensoverschrijdendgedragisdeorganisatieVeiligThuisopgericht.Veilig Thuisiservooradviesenondersteuningenhetmeldenvanhuiselijkgeweldenkindermishandeling.

Deoverheidheeftookeenmeldcodeopgesteld.DeMeldcodeHuiselijkgeweldgeeftaandatjeverplicht benteenvermoedenvanhuiselijkgeweldofkindermishandelingtemeldenbijVeiligThuis.

Alsjeeenvermoedenvanhuiselijkgeweldofkindermishandelinghebt,danbespreekjediteerstmet jecollega’senleidinggevende.Ookisermeerinformatietevindenbijwww.veiligthuis.nlen www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/huiselijk-geweld/meldcode.

LeesmeerinVerdiepingsstof-MeldcodehuiselijkgeweldenVerdiepingsstof-Seksueelmisbruik.

Opdracht36

Handelenbijhuiselijkgeweldofkindermishandeling

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmettweemedestudenten.

a. Zoekopinternetnaardemeldcode ‘huiselijkgeweldenkindermishandeling’.

Maakmetjegroepjeeenpostermetdriestappen:

Stap1:Hoeherkenjehuiselijkgeweldofkindermishandeling?

Stap2:Hoehandeljebijhuiselijkgeweldofkindermishandeling?

Stap3:Hoeisdenazorgbijhuiselijkgeweldofkindermishandeling?

Depostermoetzoduidelijk/overzichtelijkzijn,datjedeposterineensport-enrecreatiebedrijfin depersoneelsruimtekuntophangen.Inelkestapgebruikjekortezinnen(dusgeenverhaalvorm). Metdezekortezinnenlegjeuitwatjemoetdoenofhoejemoethandeleninelkestap.

b. GebruikstappenplanPostermaken.

c. Vergelijkjulliepostermetdievaneenandergroepjeenpasdepostereventueelaan.

Erzijnverschillendevormenvanpesten.Meestalwordteenkindopmeerderemanierengepest:

• verbaalpesten:onaardig,gemeen,schelden

• relationeelpesten:uitsluiten,negeren,zwartmaken,roddelen

• fysiekpesten:duwen,schoppen,slaan

• materieelpesten:spullenafpakken,verstoppenofbeschadigen

• mentaal pesten:bedreigenenchanteren.

Tipsompestentevoorkomen

• Probeerpestentevoorkomendoortestureninhetgroepsvormingsproces,door samenwerkingsvormentegebruikenendoorerpreventiefovertepraten.

• Niemandinschoolmagpestentolererenenelkvolwassenpersoneelslidmoetdirectingrijpenbij pestgedrag.Dusgroepsoverstijgendenschoolbreed.

• Weesalertoppestplekken:onoverzichtelijkehoekjesvanhetplein,detoilettenendekleedkamers.

• Hebeenantipestprotocolenzorgdatiedereendaarvanopdehoogteis.

Tipsompestgedragaantepakken

• Legdegroepuitdatpestenkanstoppenalszegezamenlijkoptreden.

• Leghetpestprocesenderollenuit.

• Prijskinderendieopkomenvoordegepesteomhunmoed.

• Zegdatzepestenaltijdmoetenmeldenbijjou,datditgeenklikkenis.

• Kentiedereenhetantipestprotocol?

Bron:Tekstvanhttp://wij-leren.nl/differentiatie-klas-middels-opdrachtgestuurd-leren.php

DeMeldcodeHuiselijkgeweldgeeftaandatjeverplichtbenteenvermoedenvanhuiselijkgeweldof kindermishandelingtemeldenbijVeiligThuis.Demeldcodegeldtvoorprofessionalsdiewerkzaam zijnindesectoren:

• gezondheidszorg;

• onderwijs;

• kinderopvang;

• maatschappelijkeondersteuning;

• jeugdhulp;

• justitie.

Meerinformatieistevindenbij:https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/huiselijk-geweld/meldcode

Cijfersseksueelmisbruik:

• Vóórhet16ejaarwordt19%vandevrouwenen4%vandemannenslachtoffervanseksueelgeweld.

• Gemiddeldeleeftijdbijaanvangvanmisbruikis10jaarbijvrouwenen11jaarbijmannen.

• Tenminste42%vanvrouwelijkeslachtoffersismisbruiktdoorverwanten.

• Misbruikbuitendefamiliesfeerbegintlaterenduurtkorter.

• Deplegerisindriekwartvandiegevalleneenbekende.

• Deplegerisin30%vandegevallenvanmisbruikdoorbekendeneenleeftijdgenoot.

• Bij7op10meisjesbetreftheteeneenmaligeervaring.

Waaromzwijgteenslachtofferoverseksueelmisbruik?

• geheimhoudingafgedwongendoor/beloofdaandepleger

• zichschuldigvoelen

• zichschamen

• bangzijnnietgeloofdteworden

• bangzijndeschuldtekrijgen

• bangzijnomslechtofviesgevondenteworden

• bangzijndatdedaderiemandwataandoet

• bangzijnvoorproblemenbinnenhetgezin

• zichverantwoordelijkvoelenvoorhetwelzijnvanhetgezin/defamilie(onderandereschande) ‘Het istochm’nvader.’

• (sociale)isolatie,nietdurvenvertrouwenopanderen.

Belemmeringenbijhulpverleners

• moeiteomseksueelmisbruikbespreekbaartemaken

• angstomtebeledigenofiemandvalstebeschuldigen

• twijfelofslachtofferdewaarheidspreekt

• blamingthevictim

• angstvooragressie

• gevoelensvanonmacht

• eigenervaringenmetseksueelmisbruik

• gebrekaankennis,tijdenverwijsadressen

• loyaliteitsprobleem

• eigenwaardenennormen

• eigengevoelens.

Signalenvan(mogelijk)seksueelmisbruik

• Voorbeeldenzijnverwondingenaanofronddegenitaliën,soa,zwangerschap(vooralnatuurlijkbij jongemeisjes),zinspelingenopseksueleactiviteiten,nietbijdeleeftijdpassendeseksuele gedragingenofkennisvanseksueelgedrag.

• Specifiekesignalen:verwijzennietdirectnaarniet-kinderlijkeervaringenmetseksualiteit,maar komenwelzovaakvoorbijseksueelmisbruiktekinderendatzeaanleidingkunnengeventoteen vermoedenvanseksueelmisbruik.Voorbeelden:aanhoudendebuikpijn,eetproblemen,

pseudo-volwassengedrag,schuld-enschaamtegevoelens,gebrekaanvertrouwen(vooralten opzichtevanmensendievoorhetkindbelangrijkzijn),plotselingeterugvalinschoolprestaties, automutilatie.

• Algemenesignalen:signalendieveelvoorkomenbijseksueelmisbruiktekinderenenvaakwijzen opspanning,onveiligheidenangstbijkinderen.

Bespreekbijeenvermoedenvanseksueelmisbruikditaltijdmetjeleidinggevende.Stapnooitzomaar opkinderen/ouders/enzovoortaf.Bespreeksamenhoedithetbestekanwordenaangepakt.Ishet vermoedenzeerreëel,datkanerzelfsaangiftebijdepolitiewordengedaan.Stapooknooitalleenin dezesituatie.

Bronnen:

MechelMangelmans,trainingencoachingbijhttp://www.meer-mogelijkheden.nl

LennieStaats,behandeling,consultatieensupervisie:http://www.brightggz.nlenwww.lenniestaats.nl

1.4Doelgroepen

Eendoelgroepiseengroepmensenwaarvandeledeneenofmeerderegemeenschappelijkekenmerken hebben,zoals:

• leeftijd

• mogelijkhedenenonmogelijkheden

• achtergrondof cultuur

• interesseenmotivatie.

Alsmedewerkersportenrecreatiekrijgjemetveel verschillendedoelgroepentemaken.Demanier waaropjehenbegeleidt,hangtdusafvande‘soort doelgroep'.Uiteraardkomthetvakervoordat groepengemengdof heterogeen zijn.Jesporters ofgastenbehorendantotverschillende ‘soorten doelgroepen’.Een homogenegroep bestaatuit sportersofgastendiebijdezelfde‘soortdoelgroep’ behoren.

InNederlandhebbenweeenbelangrijkewetdie ervoorzorgtdatiedereeneerlijkbehandeldwordt, de WetGelijkeBehandeling.Dezewetiseromte zorgendatniemand gediscrimineerd wordten datiedereengelijkekansenkrijgt,ongeachtwie zezijn.

WetGelijkeBehandeling

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/courage-being-scared-saddling-anyway-shot-2151106253 Homogenegroep?

DeWetGelijkeBehandelingzegtdathetnietistoegestaanomiemandandersmindergoedtebehandelen vanwegeverschillenzoalsgeslacht,leeftijd,afkomst,geloof,ofhandicap.Hetmaaktnietuitofjeeen jongenofeenmeisjebent,waarjevandaankomt,welkgeloofjehebt,ofdatjeeenbeperkinghebt. Iedereenverdientrespectendezelfdekansen.Dezewetgeldtopveelverschillendeplekken,zoalsop hetwerk,opschool,inwinkelsenbijopenbaregelegenheden.Dusookbijsportieveenrecreatieve activiteiten.

Opdracht37 Jouwhomogeneenheterogenegroepen

Inwelkehomogeneenheterogenegroepenzitjezelf?Noteerervier.Legookuitwaaromheteen homogeneofheterogenegroepis.

Beschrijvinggroep

Toelichting Homogeenof heterogeen

Opdracht38 Begeleiden

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmetdriemedestudenten.

a. Bekijkdefilmpjes.

b. Jehebtdrieverschillendedoelgroepengezien.Geefeenkorteomschrijvingvandedoelgroep.Geef daarbijookaanofheteenhomogeneofeenheterogenegroepis.Noteervanelkedoelgroepzoveel mogelijkkenmerken.

Bespreekennoteermetjemedestudentenwatdegevolgenvandezekenmerkenvoorhetbegeleiden vansport-enrecreatieveactiviteitenzijn.Waarmoetjespeciaalopletten?

Doelgroep

Kenmerken

Begeleiden

c. InNederlandhebbenwedeWetGelijkebehandeling.Jemagnietdiscrimineren.Betekentdatdat jesportersofgastenallemaalhetzelfdemoetbehandelen?

d. Jekuntdeuitwerkingvandezeopdrachtinjeportfolioopnemen.Maakhieroverdanafsprakenmet jedocent.Geefbijdeuitwerkingaanwelkebijdragejijaanhetresultaatvandezeopdrachthebt geleverd.

1.5Doelgroepennaarleeftijdofontwikkelingsfase

Alsmedewerkersportenrecreatiehebjenietalleentemakenmetsportersofgastendiemet verschillendemotievendeelnemenaanactiviteiten.Jehebtooktemakenmetsportersofgastenvan verschillendeleeftijden.Deleeftijdvandedoelgroepbepaaltinhogematehoejemetdedoelgroep omgaat.Leeftijdkanbijvoorbeeldbepalenwelkewoordenofwelketoonjegebruikt.Verderbepaalt deleeftijdvanjesportersofgastenookwatjemetzewiltofkuntdoen.

leeftijdsgroepen

Iedereleeftijdsgroep,ookwel ontwikkelingsfase genoemd,heeftzijneigenkenmerken.Alswe doelgroepenindelenopbasisvanleeftijd,komenwetotdevolgendeindeling:

• baby’s:0-1,5jaar

• peuters:1,5-4jaar

• basisschoolkinderen:4-12jaar

– kleuter4-6jaar

– jongschoolkind6-9jaar

– oudschoolkind9-12jaar

• jongeren:12-18jaar

– puber 12-16jaar

– adolescent 16-18jaar

• volwassenen:18-65jaar

– jongvolwassene 18-40jaar

– middelbarevolwassene40-55jaar

– vroegeoudere55-65jaar

• ouderenofsenioren:65jaarenouder.

https://www.shutterstock.com/nl/image-vector/human-life-cycles-vector-illustration-male-1557301745 Verschillendeontwikkelingsfasen.

Interessantewebsitesactiviteiten

Enkeleinteressanteweblinksmetnameterinspiratievoorhetbedenkenvanspelenencreatieve activiteitenenentertainment.

Opdracht39 Doelgroepenherkennen

Wanneerjegastentreftbijeenrecreatieveactiviteit,weetjedeleeftijdvandezemensenniet.Jemoet eeninschattingmaken.Hieronderziejezesfoto'svangasten.

a. Schrijfonderelkefotodedoelgroepdieerbijhoort.

b. Vanelkedoelgroepzoekjeeenpersoonuitjeomgevingdiebinnendiedoelgroephoort.Maakfoto’s vandezepersonen.Uiteindelijkhebjezesfoto’svandevolgendedoelgroepen:peuters,kleuters, schoolkinderen,jongeren,volwassenenensenioren.Schrijfbijdefotobijwelkedoelgroepdepersoon hoort.

c. Vindjedatdepersoonzich ‘ouder’ of ‘jonger’ gedraagtdandegroepwaartoehijbehoort?Waarom vindjedat?

Opdracht40 Eenpassendeactiviteit

Welkeactiviteitenzijnhetmeestgeschiktvoorwelkedoelgroep?Verbinddeactiviteitenlinksmetde juistedoelgroepenrechts.

Speurtochtinhetbos

Raften

Zeskamp

Miniplaybackshow

Stadstourmetgids

Rondritmetbolderwagens

Opdracht41 Ontwikkelingsfase

a. Inwelkeontwikkelingsfasezitjijopditmoment?

Senioren

Volwassenen

Schoolkinderen

Peuters

Jongeren

Kleuters

b. Geefdrievoorbeeldenvanhoejijjeontwikkeldhebttenopzichtevandevorigeontwikkelingsfase.

Dezeontwikkelfase: Vorigeontwikkelfase:

Opdracht42 Kwartetspel

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmetdriemedestudenten.Jehebtwatdikkerpapier,lijm,eenstiften eenschaarnodig.

a. Jemaaktjeeigenkwartetspeloverrecreatieveactiviteiten.Elkedoelgroepkrijgtzijneigenkwartet metbijbehorendeactiviteiten.Bijvoorbeeld:voordedoelgroepschoolgaandekinderenzoekje afbeeldingenvantypischerecreatieveactiviteitendiebijdezedoelgroephoren.Dezeafbeeldingen zetjeopdekaartenmetdetitel ‘schoolgaandekinderen’ eneronderwelkerecreatieveactiviteithet betreft.Intotaalhebjedanvierafbeeldingenperdoelgroep.Jehebtdaneenkwartet.Ditdoeje voorallezesdoelgroepen:peuters,kleuters,schoolkinderen,jongeren,volwassenenensenioren.

b. Wanneerjekwartetspelklaaris,speeljehetkwartetspel.

Behalvenaardeleeftijd,kijkenweooknaardeonderdelenvandeontwikkelingdiekenmerkendzijn voordieleeftijd.Wenoemenditontwikkelingsfactorendiedeontwikkelingvandemensbepalen. Ontwikkelingsfactorenzijneropdriegebieden:

• lichamelijkeof motorischeontwikkeling

• cognitieveontwikkeling:alleswatmetdenkentemakenheeft

• sociaal-affectieveontwikkeling:alleswatmetgevoeltemakenheeft.

Bijdemotorischeontwikkelinggaathetombewegenenlerenbewegen.Erzijntweesoortenmotoriek: groveenfijne.Bijhetontwikkelenvandegroveen fijnemotoriek spelendezintuigeneenbelangrijke rol.Hetontwikkelenvande grovemotoriek gaatmeestalgemakkelijkerdanontwikkelenvandefijne.

Degrovemotoriekgaatoverdegrotebewegingendiejemaaktzondererveelovernatedenken.Het zijnbewegingendiejevanzelfleert:zwaaien,lopen,rollen,kruipen;Bewegingendiejedagelijksdoen endieweinigmoeitekosten.

Grovemotoriek

Geschikteactiviteitenvoordeontwikkelingvandegrovemotoriekzijn:

• balspelen:overgooienenrollen

• lopenovereenbank

• zwemmen.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/professional-swimmer-swimming-race-indoor-pool-793317166

Grovemotoriek:zwemmen.

Fijnemotoriek

Deontwikkelingvandefijnemotoriekvraagtmeeraandacht.Hierbijgaathetomdekleinerebewegingen, waaroverjevaakmoetnadenken:schrijven,vetersstrikken,tekenen.Deontwikkelingvandefijne motoriekstartmeestalpasechtopdebasisschool.Ingroep1en2leerthetkindknippen,plakken, prikkenentekenen.Eenopdrachtwaarbijhetkindietsmoetuitprikken,iseenvoorbereidingophet lerenschrijven.Geschikteactiviteitenvoordeontwikkelingvandefijnemotoriekzijn:

• kralenrijgen

• tekenen

• puzzelen

• kleien

• knikkeren.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/process-making-bracelet-thread-colored-beads-2309961843

Voorhetrijgenvankralenmaakjegebruikvanjefijne motoriek.

Eenbijzonderonderdeelvandeontwikkelingvandemotoriek isdesensomotorischeontwikkeling.Desensomotorische ontwikkelinggaatoverdezintuigen:ruiken,voelen,zien, horenenproeven. Sensomotoriek gaatoverde samenwerkingtussendezintuigenendebewegingen.Je moetimmersgoedkunnenvoelenalsjeietswiltoppakken. Jemoetafstandkunnenschattenbijhetvangenvaneenbal, jeevenwichtkunnenbewarenbijhetlopenovereenbalk. Ookmoetjekunnenruikenbijhetbereidenvaneten.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/boy-juggles-on-balancing-platform-classes-1681909930 Sensomotoriek.

Opdracht43 Ontwikkelingsfactoren

Noemdedriefactorendiedeontwikkelingvandemensbepalen. Geefbijelkefactorindetabeleenvoorbeelddatkenmerkendisvoorjouweigenontwikkeling.

Ontwikkelingsfactor

Eigenvoorbeeld

Opdracht44 Groveoffijnemotoriek

Maakjegebruikvandefijneofdegrovemotoriekbijhetdoenvandegenoemdeactiviteit?

ZeteenXindejuistekolom.

Noteerzelfooknogtweevoorbeeldenvanfijneengrovemotoriek.

Activiteit

Schrijven

Lopen

Eenboutjeopeenmoerdraaien

Eenverslagtypenopdecomputer

Eenhinkelspeldoen

EenWhatsAppberichtversturenmetjesmartphone

Tennissen

Pianospelen

Vetersstrikken

Grovemotoriek Fijnemotoriek

Alsmedewerkersportenrecreatiezuljenietdirecttemakenkrijgenmetbaby's.Jezulteerdertemaken hebbenmetdeoudersvandebabydanmetdebabyzelf.Deouderszullenkomenomterecreërenen debabyisdaarmisschienbij.Daaromwordtdezedoelgroepverdernietindezelesstofbehandeld.Wat geldtvoordebaby,zalinietsminderemategeldenvoordepeuter.Indezeleeftijdzijndeoudersmeer bezigmetdekinderenenzullendekinderenvooralbijdeouderszijn.Metpeuterskrijgjealwatmeer temaken.

Lichamelijkeontwikkeling:

• Gaatmindersnelindelengte,maardebreedtegroei(hetgewicht)neemttoe.Eenbolbuikjeisdan ooknietongewoonbijpeuters.

• Vooraldegrovemotoriekwordtontwikkeld(achteruitlopen,traplopen,balschoppen,hardlopen, springen,fietsenmetdriewieler,hinkelen).

Cognitieveontwikkeling:

• Kentnauwelijkshetverschiltussenfantasieenwerkelijkheid.

• Kanoorzaakengevolgnognietechtbegrijpen.Straffenisindezefasevaaknietzinvol.Depeuter begrijptgewoonnognietwaaromjebooswordt.

• Dewoordenschatneemttoe.Depeuterbegintsteedsbetertesprekendoorzinnentemaken,maar verzintookvaaknogzelfwoorden.

Sociaal-affectieveontwikkeling:

• Ontdektdathijeeneigenwilheeftenzelfietskan besluiten(ik-besef). Hierdoorontstaaterkoppigheid enkandepeuterdriftigworden.

• Ontwikkelenvanhetgeweten.Depeuterweetbeter watgoedenslechtis,maaroverzietdereden daarvannogniet.

• Spelgedragnogheelergopzichzelfgericht. Samenspelenluktnamelijknognietecht.Speelt graagbij,maarnietmetanderekinderen.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/colorful-playroom-kindergarten-1389368483 Eenpeuterspeelruimte.

Geschikteactiviteitenzijn:

Activiteitengebied

Sport

Spel

Peuterdansenpeutergym

Muziekmaken

Depeuterkan: Creativiteit

• eenpotloodvasthouden

• grotekralenrijgen

• scheurenenplakken

• prikkenmeteenprikpen

• verven.

Activiteitendiehierbijpassenzijndusonderandere(simpele) knutselactiviteitenindekinderclub,zoalshetinkleurenvaneenkleurplaat, vingerverven,crêpepapierscheurenenplakken.Peuterskunnennogniet zopreciesknutselenalsgroterekinderen.Hiermoetjerekeningmeehouden.

Entertainment

Informatie(educatie)

Meeleeftheater,voorleesverhaal

Beestjeszoekenindenatuur,blaadjeszoekenomvervolgensmeete knutselenenzovoort

Tips!

• Weesgeduldigenduidelijkinwatjewilt.

• Gebruikkortezinnen.

• Communiceeropdezelfdehoogtealshetkindenniettedichtbij(zakdoorjeknieën).

• Zorgdatpeutersminofmeerhuneigengangkunnengaan.

Omdateenpeuterveelaandachtnodigheeft,kunjeeenvandeoudersvragenalsextrabegeleiding tijdenscreatieveactiviteiten.Eenpeuterisookveelsnellerklaardaneenkleuterofeenschoolkind, doordatdiensspanningsboogmindergrootis.Alshetkindklaaris,dankandeouderhemweer meenemen.Zoheeftdepeutertochkunnenmeedoen.

Opdracht45 Mindmappeuters

a. Maakeenmindmapoverhetbegeleidenvanpeutersbijsportieveenrecreatieveactiviteiten.Geef aanwatontwikkelingskenmerkenzijn,welkeactiviteitenhierbijpassenenwelketipsjevoorhet begeleidenvandeactiviteitgeeft.

b. GebruikhiervoorStappenplan-Mindmapmaken.

Ditisdeperiodewaarineenkindnaardebasisschoolgaat(kleuter),totdathetdebasisschoolweer verlaat(oudeschoolkind).

Lichamelijkeontwikkeling:

• Voorallengtegroeienspiergroei. Hetmolligeverdwijntendekleuterwordtgespierder.

• Ontwikkelingfijnemotoriek,zoalsvetersstrikken,schrijvenentekenen.

• Beweegtgraag,maarissnelmoe.Hetgrovebewegengaatbeter,heeftsteedsmeergrondvormen vanbewegenonderdeknie.

• Handvoorkeurontstaat.

Cognitieveontwikkeling:

• Hetdenkenwordtbeheerstdoorwatdekleuterziet,voeltofhoort.Dekleuterzietnoggeenverband tussenoorzaakengevolg.Het concreetdenken isdusnognietontwikkeld.

• Woordenschatwordtgroterendezinneningewikkelder.

• Kunnenzichalietsbeterenlangerconcentreren.

• Nogsteedsweinigverschiltussenfantasieenwerkelijkheid.Wanneerzijietsheelgraagwillen,zullen zijregelmatigjokken.Ditisgeenliegen!Dekleuterdoetdatomzichzelfgerusttestellenofomeen oplossingtevindenvoorietswathijnietbegrijptofheelgraagzouwillen.

Sociaal-affectieveontwikkeling:

• Minderopzichzelfgericht,samenspelenluktsteedsbeter.

• Dekleuterkanmeermeelevenmetanderen,beterdelenenanderenhelpen.

• Dekleuterdoetanderennaomerbijtehoren;hijimiteert.Hijkanookeenbepaaldepersoonwillen zijn.Ditnoemenwe identificatie.Dekleuterwilbijvoorbeeldnetzozijnalszijnvader.Devaderis danzijnidentificatiefiguur.

• Hijgaatsteedsmeerbeseffenwatgoedenfout is,liefenstout,juistofonjuistenkrijgtook gevoelensvanschuld.Hijontwikkelteeneigen geweten.

• Hetbeelddatdekleutervanzichzelfheeft, komtvooraldoordatwatanderentegenhet kindzeggen.Vooralouders,lerarenenjijals begeleiderhebbeneenbelangrijkerolomhet kindtestimuleren,tebelonenvoorgoedgedrag enpositieftebenaderen.

• Hijweetbeterhetverschiltussenjongensen meisjesenraaktdaarmeeringeïnteresseerd.

Geschikteactiviteitenzijn:

Activiteitengebied

Sport

Spel

Creativiteit

Entertainment

Informatie(educatie)

Tips!

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/happy-children-clown-have-fun-on-1572078841

Dekleuterisminderopzichzelfgericht.

Dansen,bewegen.Vaaknogmeteenspelelement,hetechtesportenkomt bijdezedoelgroepnognietaanbod.

Metwaterenzand,muziekspelletjes(zoalsschippermagikovervaren), vossenjacht,speurtocht

Zijkunnenkleuren,scheuren,prikken,knippenenplakken.Maarookkleien en(vinger)vervenbehorentotdemogelijkheden.

Schminken,voorleesverhalen,eencircusvoorstellingmaken, miniplaybackshow,lampionnenoptocht

Bakken,huttenbouwen,denatuurinombeestjestezoekenenomcreatief tezijnmetmaterialenuitdenatuur.

• Weesgeduldigenduidelijkmetwatjewilt.

• Zorgvooreenprettigesfeerenstraalrust,vertrouwenenveiligheiduit.

• Maakkleinegroepjes,zodathetoverzichtelijkvoorzeis.

• Laatzeveelbewegen,maarzorgervoordatzevaakenkortkunnenrusten.

LeesmeerinVerdiepingsstof-Dekleuter.

Opdracht46 Kijkdoosmaken

Kijkdoos

Tijdenseenknutseluurtjeopdecampingkrijgendekleutersdeopdrachtomeenkijkdoostemaken.

Isditeengeschikteopdrachtvooreenkleuter?

Legjeantwoorduit.

Opdracht47 Kleuters

Kleuterspel

Jewordtgevraagddoorjeleidinggevendeomeenspelvooreengroepvanvijftienkleuterstebedenken. Hetspelmoetongeveertienminutendurenenmoetplaatsvindeninderecreatiezaalvanbungalowpark DeHogeHeide

a. Beschrijfhetspel.Beantwoorddaarbijdevolgendevragen:

• Hoeheethetspeldatjebedachthebt?

• Watishetdoelvanhetspel?

• Watzijndebelangrijkstespelregelsenhoeverloopthetspel?

b. Noemderedenenwaaromjegekozenhebtvoorditspel.Jemoetdaarbijdenkenaandekenmerken vandeontwikkelingdiegeldenvoordekleuter.

Werknusamenmettweeofdriemedestudenten.

c. Iedereenlaataandeanderegroepsledenzien/horenwathijbedachtheeftenwaaromditgeschikt isvoordezedoelgroep.

d. Geefelkaarfeedback.Paseventueeljespelaanalsdatnodigis.

Lichamelijkeontwikkeling:

• Deverhoudingenvanhetlichaamwordenmeer ‘volwassen'.Hethoofdisinverhoudingminder groot.

• Zewordengespierder,maarkunnennogsteedsniettelangeenhogeinspanningleveren.Hetsysteem van verzuren isnietgoedontwikkeld.Hetaerobeuithoudingsvermogeniswelredelijkontwikkeld. Hierdoorkanhetjongeschoolkindwellangbezigzijnenweersnelherstellen(alsdeactiviteitniet teintensiefis).

• Hetkindheeftveelbewegingsdrangenisenergiek;stilzittenislastig.Sportenbewegenisdaarom indezefaseheelpopulair.

Cognitieveontwikkeling:

• Hetkindbegintmeertedenkeninstappen.Alsikditdoe,gebeurterditendan...Hetjongeschoolkind ziethetbeginenweethoehetverdermoetgaanomheteindresultaattebedenken.Hetkindkan dussteedsbeter abstractdenken.

• Oorzaakengevolgwordenbeteringezien.

• Fantasiemaaktplaatsvoordewerkelijkheid.Hijmaaktsteedsmeeronderscheidtussenwatwaar isenwatniet.

• Hetkindkrijgtsteedsmeerinzichtintechniek.

• De concentratie wordtbeterenhijiszeerleergierig.

• Hetkindkanzichgoeduitdrukken,zinnenwordeningewikkelderenhijbegintteschrijven.

Sociaal-affectieveontwikkeling:

• Prestatiesleverenwordtbelangrijker,maarhetkindvindthetlastigteverliezen.Hijwilgraag wedstrijdvormendoenensucceservaren.

• Hetkindwilgraagvriendenhebbenenisdaarbijvooralgerichtopdeeigensekse.Vriendschappen zijnvaakwelvankorteduur.

• Hetkindhoudtemotiesvaakverborgen.

• Opdezeleeftijdkanhetkindagressiefgedragvertonen:pesten,vechten,schelden.Hijkanregels bewustgaanovertreden.Indezefaseishetdusheelbelangrijkdatjeduidelijkegrenzenaangeeft enpositiefgedragstimuleert.

LeesmeerinVerdiepingsstof-Hetjongeschoolkind.

Geschikteactiviteitenzijn:

Activiteitengebied

Sport

Spel

Creativiteit

Entertainment

Informatie(educatie)

Tips!

Voorbeeldactiviteitvoorhetjongeschoolkind

Sporttoernooien

Estafettes,moordenaartje,verstoppertje,doorfluisterspel,wiebenik, speurtochten

Hiermagbest ‘gepriegel'bijzijn.Zorghierbijwelvooruitdagingvoorde ouderekinderen,bijvoorbeeldmeteentekenwedstrijd.

Schminken,voorleesverhalen,eencircusvoorstellingmaken, miniplaybackshow,lampionnenoptocht

Denatuurin,huttenbouwen,steptocht

• Degenoemdeactiviteitenzijngeschiktvoorzoweljongealsoudeschoolkinderen,waarbijjewel rekeningmoethoudenmetdeverschilleninontwikkeling,zoals motorischleervermogen, uithoudingsvermogen,denkvermogenenprestatiegerichtheid.

• Jongensenmeisjesvertonenmeerenmeerverschillenophetgebiedvanhuninteresse.Meisjes willenlieversamenwerkenenjongenszijnmeergerichtopcompetitie.Zegaandanookvaakapart spelenensporten.

Opdracht48 Gevoelens

Demanierwaarophetjongeschoolkindomgaatmetzijngevoelensheeftsterktemakenmetzijn sociaal-affectieveontwikkeling.

a. Geeftweevoorbeeldenwaarineenjongschoolkindzijngevoelensnietzaluiten.Jemaghierbijje eigenervaringgebruiken.

b. Vindjijdatjealsbegeleidervandezedoelgroepjeemotiesmaglatenzienofdatjedezemoet verbergenzodatjedekinderenernietmeebelast?Leguitwaaromjijdatvindt.

c. Bespreekdeantwoordenmeteenmedestudentengeefelkaarfeedback.Stelvragen.

Opdracht49 Rollenspeljongschoolkind

Desituatie

Eenjongkindisaanhetzwemmeninhetbinnenbad,maarhaaltgevaarlijkecapriolenuit.Andere kinderenhebbenerlastvan.Debegeleidergaathetkindhieropaanspreken.

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmettweemedestudenten.Tweevanjulliespeleneenrollenspel,de derdebeoordeeltwatjulliegoeddedenenwatbeterkan.Deenestudentspeeltdemedewerkersport enrecreatieendeandereneemtderolvaneenjongschoolkind.Letinjerollenspelopwatjezegt,op jehoudingendenknaoverwaarjeditgesprekvoert.

a. Speelhetrollenspeldriekeer;bijdelaatstekeergebruikjedefeedbackvanjemedestudenten,zodat hetgespreksteedsbeterwordt.

b. GebruikhierbijStappenplan-Eenrollenspeldoen.

c. GebruikObservatieformulierEenrollenspel.

ObservatieformulierEenrollenspel

Naam observator:

Naamstudent:

Situatie-omschrijving:

Watvaltjeopaangedragofdelichaamshouding?

Hoemaakthijgebruikvannon-verbalecommunicatie

Watdeedhijgoedinderolvancoach?

Watzijnverbeterpunten,volgensjou?

Welkefeedbackkwameruitdegroep?

Opdracht50 Waterspelen

Waterkunjegebruikenalsonderdeelvanjespel,maarjekunteenspelookinhetwateruitvoeren.

a. Bedenkdriespelenvoorjongeschoolkinderenwaarbijwateralsonderdeelvanhetspelgebruikt kanworden.

Noteerbijelkspeleenonveiligesituatiediekanontstaan.

Leguitwatjijvantevorenkuntdoenomdezeonveiligesituatietevoorkomenofhoejedieoplost alsdesituatiezichtijdensdespelactiviteittochvoordoet.

Voorkomen/oplossen

b. Bedenkdriespelendieinhetwaterplaatsvinden.

Noteerweerbijelkspeleenonveiligesituatiediekanontstaan.

Leguitwatjijervantevorenaankuntdoenomdezeonveiligesituatietevoorkomenofhoejedie oplostalsdesituatiezichtijdensdespelactiviteittochvoordoet.

Voorkomen/oplossen

c. Bespreekderesultatenmetdegroepennoteeractiviteitenen/ofveiligheidsoplossingendiejehoort vanjemedestudentendiejijnogniethadopgeschreven.

Lichamelijkeontwikkeling:

• Delichaamsverhoudingenzijnperfect.

• Verschillentussenjongensenmeisjeswordengroter.

• Fijneengrovemotoriekzijngoedontwikkeld.Ditisdefasewaarinhetkindheelgoednieuwe bewegingenaankanleren(motorischleervermogen).Hetuithoudingsvermogenisgrootendewil omtesportenook.

Cognitieveontwikkeling:

• Hetoudeschoolkindissteedsbeterinstaatomnatedenkenoverzakendienietdirectwaarneembaar zijn.Zijnabstractedenkenisnugoedontwikkeld.

• Hetoudeschoolkindisinstaatomteanalyserenentereflecteren.Ditbetekentdathetkannadenken overheteigenenandermansdenkenenhandelen.

• Hetoudeschoolkindisleergierig.

Sociaal-affectieveontwikkeling:

• Hetoudeschoolkindisprestatiegericht.

• Degroepleeftijdsgenotenwaarmeehetkindomgaat,wordtsteedsbelangrijker.

• Zeidentificerenzichmetidolen(bijvoorbeeldtopsporters,popsterren,vloggersenbloggers).

• Ervindtontwikkelingvannormenenwaardenplaats.

• Pestenkomtmeervoor.Hetisdusbelangrijkdatjealsbegeleidervandezekinderengoedopletom eventueelpestgedragdirecttekunnencorrigeren.

Geschikteactiviteitenzijn:

Voorgeschikteactiviteitenziedetabelbijhetjongeschoolkindendebijbehorendepraktischetips.

Tips!

• Zorgvooreengoedcontact.

• Weesduidelijkinwatjeregelszijn.

• Stelvragen,vaakwetenzemeerdanjedenkt.

• Doevoorenleguitwatjedoet(plaatje-praatje-daadje).

• Zorgervoordatzeveelkunnenbewegenenookkunnenrusten.

LeesmeerinVerdiepingsstof-Hetoudeschoolkind.

Opdracht51 (Speur)tochten

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmeteenmedestudent.Jebrainstormtmetjemedestudentover (speur)tochten.Ookhierkunjeeventueelweerhetinternetraadplegen.

Watvoorsoort(speur)tochtenkunnenjullieverzinnen?Zoekzeeventueelopinternetopennoteerze inhetschema.

Noteerbijiedere(speur)tochtvoorwelkeleeftijdsdoelgroep(en)dezetochtgeschiktkanzijn.

Naamspeurtocht

Korteuitleg

Leeftijdsdoelgroep(en)

Opdracht52 Kinderspelen

Devolgendespelsoortenzijnheelgeschiktvoorspelactiviteitenmetschoolkinderen:tikspelen, mikspelen,overloopspelen,estafettespelen,kringspelenenmuziekspelen.

a. MaakperspelsoortéénA4metdaaropuitgewerktdrievoorbeeldenvanspelactiviteitendiehoren bijdezespelsoort.Bijdezeopdrachtmagjehetinternetgebruiken.Pervoorbeeldwerkjeuit:een uitlegvandespelregelsperspelactiviteit,endeleeftijdsdoelgroep(en)waarvoordespelactiviteit geschiktis.

b. Jekuntdeuitwerkingvandezeopdrachtinjeportfolioopnemen.Maakhieroverdanafsprakenmet jedocent.

Opdracht53 Vossenjacht

a. Bijdezeopdrachtwerkjesamenmetdriemedestudenten.

• Julliegaaneenvossenjachtbedenkenvoorkinderenvan8tot12jaar.Devossenjachtmoet voldoenaaneenaantaleisen:

• Bedenkeenthemaalsrodedraadvoordejacht.

• Dejachtmoetpassenbijdedoelgroep.

• Jehoudtdejachtopdelocatievanjullieeigenschool.

• Jewerktmetminimaaltienvossen.

• Bijiederegevangenvoskrijgendedeelnemerseenhintomdevolgendevostekunnenvinden.

Werkjullieideeuitengebruikhierbijeventueelhetwerkplan.

b. Jekuntdeuitwerkingvandezeopdrachtinjeportfolioopnemen.Maakhieroverdanafsprakenmet jedocent.Geefbijdeuitwerkingaanwelkebijdragejijaanhetresultaatvandezeopdrachthebt geleverd

Dejongerenkunnenweverdeleninpuberteit(12-16jaar)enadolescentie(16-18jaar).Watbetreftde verschillendeontwikkelingenkijkenwenaardezedoelgroepenalsééndoelgroep:dejongere.

Lichamelijkeontwikkeling:

• groteveranderingenonderinvloedvanhormonen

• groeispurtinlengteenbreedte.

Ditkanvaakleidentoteenachteruitgangindemotoriek.

• groteverschillentussenjongensenmeisjes

• groteverschillentussenjongerenvanhetzelfdegeslacht.

Cognitieveontwikkeling:

• Logischenabstractdenkenontwikkeltzichverder.Dejongereissteedsbeterinstaatlogischnate denken.Hierdoorzullenzemindergenoegennemenmet"Gewoon,omdathetzois."Hijwildatje hethemuitlegtendatjemetgoedeargumentenkomt.

• Deeigennormenenwaardenwordenverderontwikkeld.Hierdoorontstaatindezefasehetafzetten tegendevolwassenen.Alsmedewerkersportenrecreatiezuljehierookmeetemakenkrijgen.Dit kanzonuendanveelvragenvanjemaniervanhandelen.

Sociaal-affectieveontwikkeling:

• Strevennaarzelfstandigheidendragenvanverantwoordelijkheid.Doordatzesteedsmeerhuneigen normenenwaardenenhet logischdenken ontwikkelen,wordtookdebehoefteaanzelfstandigheid groter.Jongerenwillennaarmatezeouderwordenmeerverantwoordelijkheid.Hetisindezefase goedomzedattegeven.

• Onzekerheidoverhetuiterlijk.Gevoelensvanschaamteoverzichzelfkomenindezeperiodeveel voor.

• Graagergensbijwillenhoren,bijdegroephoren.Vooralbijdepuberziejeditheelsterk.Erwordt vanallesgeprobeerd,meegedaan,ombijdegroeptehoren.Alsmedewerkersportenrecreatiezul jemoetenproberenomdegroepmeetekrijgenomeventueelnegatiefgedragvaneenenkeling binnendiegroeptekunnenveranderen.

• Naarmatedejongereouderwordt,ontstaatsteedsmeereeneigen identiteit.Deidentiteitwordt minderafhankelijkvandegroep.Depuberzalnogheelsterkhetgevoelhebbenerbijtemoeten horen.Deadolescentzalminderdranghebbenzichaantepassenaandegroep.Hijzaleerderzijn eigenganggaanenzalmeerdebehoeftehebbenzichteonderscheidenenorigineeltezijndande puber.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/diverse-group-students-young-man-wheelchair-2249781519

Geschikteactiviteitenzijn:

Activiteitengebied

Sport

Spel

Creativiteit

Voorbeeldactiviteitvoordejongere

Sporttoernooien,survivaltochten,mountainbiken,outdoor,tafeltennis

Dropping,weerwolven,nachtverstoppertje

Komtvoordezedoelgroepweinigaanbod.Kunjebijvoorbeeldvormgeven metworkshops.Mogelijkheden:elkaarnatekenen,dromenvangersmaken, tas/kledingpimpen,graffitikunstewerkenzovoort.

Entertainment Kampvuurmaken

Showdoorrecreatiemedewerkers,externeshow,zoalseenbandje, discoavond,schuimparty

Informatie(educatie)

Tips!

• Maakcontactenzorgvooreenpositievesfeer.

• Geefzeverantwoordelijkheid.

• Handhaafderegels,afsprakenopeenrechtvaardigemanier.

• Schakeldesnoodsandereledenindegroepinomelkaartecorrigeren.

• Stelvragenenleguit.

• Verschillentussenjongerenkunnengrootzijn.Vanaf17à18jaarwordtdatkleiner.

LeesmeerinVerdiepingsstof-Depuberteit.

Opdracht54 Recreatieveactiviteitenvoorjongeren

Bedrijvenindesportenrecreatievindenhetlastigomvoorjongerengeschikterecreatieveactiviteiten tebedenken.Bedenktweerecreatieveactiviteitendiejijleukvindtomtedoentijdensjevakantieop eencampingofbungalowpark.Benoemdezeactiviteitenenmaakeenkorteomschrijvinghiervan.

Opdracht55 Woordenwolk

a. Maakeenwoordenwolkovergeschiktesportieveenrecreatieveactiviteitenvoorjongeren.

b. Maakeenwoordenwolkoverhetbegeleidenvanjongerenbijsportieveenrecreatieveactiviteiten.

c. Maakdewoordwolken.GebruikhiervoorStappenplan-Woordwolkmaken.

Opdracht56 Puber

a. Pubershebbenvaakhetideelichamelijkonhandigtezijn.Kloptditmetdewerkelijkheidofisdat alleeneenideedatjongerenindezeontwikkelingsfasehebben?Legdituit.

b. Watzijnbelangrijkelichamelijkeveranderingenbijdepuber?

c. Watzijnvoorjouindepuberteitdebelangrijksteveranderingengeweest?

d. Vanwelkeveranderingenhad/hebjijalspuberhetmeestlast?Leguit.

e. Welketipsgeefjijvoorhetbegeleidenvanpubers?

Opdracht57 Gps-tocht

Zoekuitwelkeattributenjeallemaalnodighebtalsjeeengps-tochtgaatorganiseren.Maakopde computereenchecklistmetattributenwaarbijjemetplaatjeslaatzienwateenmedewerkersporten recreatienodigheeftomdezeactiviteitteorganiseren.

Opdracht58 Avondactiviteit

Jongerenavond

Jewordtgevraagddoorjeleidinggevendeomeenavondvooreengroepvantwintigjongeren(13tot 21jaar)tebedenken.Deavondduurtvan20.00uurtotongeveer22.00uurenmoetplaatsvindeninde recreatiezaalvanbungalowparkDeHogeHeide.

a. Watgajedoen,watishetdoel,watzijndebelangrijksteregelsenhoeverloopthet?

b. Werkjeideeuitengebruikhierbijeventueelhetwerkplan.

c. Noemderedenenwaaromjijhiervoorgekozenhebt.Jemoetdaarbijdenkenaandekenmerken vandeontwikkelingvandepuber/adolescent.

d. Bespreekmetdrieofviermedestudentenwatjebedachthebtenwaaromditgeschiktisvoordeze doelgroep.

e. Geefelkaarfeedbackopdegekozenactiviteitenenderedenen.Steljeactiviteitbijalsdatnodigis. f. Jekuntdeuitwerkingvandezeopdrachtinjeportfolioopnemen.Maakhieroverdanafsprakenmet jedocent.

Devolwassenheidisdeperiodevan18jaartot65jaar(vanwegehetverhogenvandepensioensleeftijd naar67jaarkunjedezeeventueeltot67jaarverleggen).Indezeperiodevanhetlevenhebbendegrote veranderingenvooraltemakenmetdemaniervanleven.Totdemanierenvanlevenhoren:werkenof nietwerken,welksoortwerkjedoet,welofgeenvasterelatie,welofgeenkinderen,welofnietbezig zijnmetdeeigengezondheid,wonenineenstadofbuiten...

Lichamelijkeontwikkeling:

• Jekunttopprestatiesleverentotdeleeftijdvan35-40jaar.Daarnabegint ‘verval'.Jongvolwassenen zijnzeergoedinstaattopprestatiesteleveren.Delichamelijkevoorwaardenomtepresterenzijn danoptimaal.Tochziejeookdatbijsportenwaarbijhetmeergaatomeengroot uithoudingsvermogen,doorzettingsvermogenenervaringeninzicht,dewatoudere‘jongvolwassenen' hetjuistheelgoedkunnendoen.

• Vanafongeveer35jaarverliesjespiermassaenisertoenamevanvetophoping.Devijf bewegingseigenschappen(CLUKS:coördinatie,lenigheid,uithoudingsvermogen,krachtensnelheid) nemengeleidelijkaf.

• Vanafongeveer50-55jaarwordthetvervalookmeerzichtbaar.Ogenwordenslechter,rimpels,een buikjeenherstellenvaneenlichamelijkeinspanninggaateenstukmindersnel.Ookbeginnen tekenenvanslijtageoptetreden.

• Vanaf55-60jaarnemengezondheidsklachtentoe.Demeestevandezeklachtenzullentemaken hebbenmetslijtagevangewrichten.

Cognitieveontwikkeling:

• Eigenlijkeenrustigeperiodewatbetrefthetdenkenenveranderingendaarbij.Erisvaakweleen groteinteresseinhetlerenvannieuwevaardighedenenhetopdoenvankennis.Ditneemtoverigens weerwatafinde vroegeouderdom

Sociaal-affectieveontwikkeling:

• duurzamerelaties

Ditisdefasewaarinmensenbehoeftegaankrijgenaaneenmeerduurzamerelatie.Zijkunnengaan samenwonenen/oftrouwen.Tochiser,vooralindesteden,eensteedsgroteregroepalleenstaande volwassenen.Zijzijnvoordesportenrecreatieeeninteressantedoelgroep.Sportenrecreatie kunnenvoorhenondermeereenmanierzijnomanderenteontmoeten(sociaalmotief).

• krijgenvankinderen

Steedsmeerrelatiesblijvenkinderloos.Somsisditeengevolgvaneenkeuzeensomsdoordathet nietluktomkinderentekrijgen.Kinderenkrijgenheeftveelgevolgenvoormannenenvrouwen. Vaakkrijgtmenkinderenineenfasedathetophetwerkdetijdisom ‘carrièretemaken'.Ditkan voorveelspanningzorgen.Veelvrouwenenooksteedsmeermannengaanminderwerkenalsze kinderenkrijgen.Ditbetekentinkomensdalingenkanookeenverliesvansocialecontacten betekenen.

• prestatiesinsportminderbelangrijk

Prestatiesinsportenbewegenwordenminderbelangrijknaarmateweouderworden.Hetsporten wordtmeergezienalseenmiddel(meersociaalmotief,enmotievenalsgezondheidenfitheid)en minderalseendoel.

• meeraandachtvoorhobby'senvrijwilligerswerk.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/friends-putting-on-golf-course-2094428224 Sportenalsmanieromanderenteontmoeten.

Geschikteactiviteitenzijn:

Spel

Creativiteit

Entertainment

Informatie(educatie)

Spelshow,familiespellen

Inworkshopvorm:mozaïeken,vogelhuisjesmaken,kaartenmaken

Showdoorrecreatiemedewerkers,showdoorkinderen,muziekavond, karaoke

Wijnproeverij,streekbedrijvenbezoeken,uitstapjesindeomgevingnaar grotten,dorpjes,markten

Tips!

• Gauitvandeeigenverantwoordelijkheid.

• Houdgoedrekeningmethetfeitdatzehuneigenmotievenenverwachtingenhebben.Pasjehier zoveelmogelijkopaan.

• Stelvragen,laatzemeedenken.

Opdracht59 Mindmapvolwassenen

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmeteenmedestudent.

a. Maakeenmindmapoverdedoelgroepvolwassenen.GebruikhiervoorStappenplan-Mindmap maken.Zetdewoorden ‘doelgroepvolwassenen’ inhetmidden.

Zethieromheenallemaalwoordendiejeaandezedoelgroepdoendenken.Noemminimaaltwaalf woorden.

b. Bekijkhetvoorbeeld.Inhetvoorbeeldisaleenstartgemaaktmettweewoorden.

Voorbeeld.

Opdracht60 Fotospeurtocht

Fototours

Julliewerkenbijeenverhuurbedrijfineengrotestad.Jullieverhurenonderanderesteps,skeelersen Segways.Debaasvanhetbedrijfwileennieuwproductaanbiedenvoortoeristen: ‘fototours’.Fototours iseenspeurtochtdoorhetcentrumvandestadwaarbijdegastenaandehandvanfoto’sdestad verkennenendaarnaastleukenactiefbezigzijnmetelkaar.Defototourmoetvooralvoorvolwassenen interessantzijn.

Jeleidinggevendevraagtjeomdezeactiviteitvoortebereiden.

a. Welkehighlightsinde(dichtstbijzijnde,grote)stadkunnenjulliegebruikenindefototour?Kies vijftienpunten.Gebruikhierbijeventueelhetinternet.

b. Bedenkeenspelelementbijdetour,waardoordedeelnemers(bijvoorbeelddoorhetuitvoerenvan eenextraactie)puntenkunnenhalenwaarmeezenadetourietskunnenwinnen.

Opdracht61 Volwassenen

Avondjevoorvolwassenen

Jewordtgevraagddoorjeleidinggevendeomeenavondvooreengroepvanveertigvolwassenen(21 tot55jaar)tebedenken.Deavondduurtvan20.00uurtotongeveer22.00uurenmoetplaatsvinden inderecreatiezaalvanbungalowparkDeHogeHeide.

a. Watgajedoen,watishetdoel,watzijndebelangrijksteregelsenhoeverloopthet?

b. Werkjeideeuitengebruikhierbijeventueelhetwerkplan.

c. Noemderedenenwaaromjijhiervoorgekozenhebt.Jemoetdaarbijdenkenaandekenmerken vandeontwikkelingvandevolwassenen.

d. Bespreekmetdrieofviermedestudentenwatjebedachthebtenwaaromditgeschiktisvoordeze doelgroep.

e. Geefelkaarfeedbackopdegekozenactiviteitenenderedenen.Steljeactiviteitbijalsdatnodigis.

f. Jekuntdeuitwerkingvandezeopdrachtinjeportfolioopnemen.Maakhieroverdanafsprakenmet jedocent.

Opdracht62 LevendParty&Co

a. Bekijkhetfilmpje.

Gezelschapsspelenzijnheelgoedtegebruikenalsspelactiviteit.Datkanbijvoorbeeldalsbordspel, maarookineen ‘levende’,grotevariant.

JulliegaaneenlevendParty&Co-spelvoorbereiden.Dedocentverdeeltdegroepinzesgroepenen wijstiederegroepeenonderwerptoe:

• tekenen

• uitbeelden

• verbodenwoord

• quiz

• liplezen/neuriën

• eenorganisatiegroep.

b. Werkdeopdrachtenuitdiebijjouwonderwerphoren.

Deorganisatiegroep:

• bedenkthoedepuntentellingwerkt

• maaktscoreformulierenvoorallegroepen

• bedenkthoedegroependoordraaien

• houdttijdenshetspelderondes/tijdenbij.

c. Maakeenmapjemetdeinstructieendeopdrachtenvoordegroependiehetspelgaanspelen. Letop!

Dedeelnemersmoetenminimaalvijfminutenbezigzijnmetjullieonderdeel.Erisgeenspelbegeleider aanwezigbijhetspel,degroepenmoetenaandehandvanjullieinstructieoppapierbegrijpenwat zemoetendoen.

Tip:Maakdeuitlegendeopdrachtnietophetzelfdeblaadje,anderszietdegroepalwatde opdrachtenzijnalszedeinstructienogaanhetlezenzijn.

d. Voerhetspeluit.Iederegroepspeeltdevierspellendiehetnietzelfheeftuitgewerkt.Naallerondes maakthetorganisatiegroepjedewinnaarsbekend.

e. Evalueerdezeopdracht.Bijvoorbeeld:

• Warenervoldoendeopdrachten?

• Wasdepuntentellingduidelijk?

• Warendeinstructiesduidelijk?

• Hoeveeltijdwarendedeelnemersbezig?

• Werktehetdoordraaisysteem?

f. Werkaandehandvandebevindingenvandeevaluatiedeuitwerkingvandezeopdrachtbij.

g. Jekuntdeuitwerkingvandezeopdrachtinjeportfolioopnemen.Maakhieroverdanafsprakenmet jedocent.Geefbijdeuitwerkingaanwelkebijdragejijaanhetresultaatvandezeopdrachthebt geleverd.

Opdracht63 Spelshows

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmettweemedestudenten.

a. Brainstormmetelkaarensteleenlijstsamenvanzesvantelevisiebekendespelshows.

b. Bekijkeenafleveringvandrievandedoorjougenoemdespelshows.Omschrijfperspelshow:

• voorwelkeleeftijdsdoelgroep(en)despelshowgeschiktis

• welkeonderdelendespelshowheeft

• watheteinddoelisvoordekandidaten

• watvooraandeel/rolhetpubliekheeft

• hoedepresentatorisinhetcontactmetdekandidatenenhetpubliek.

Spelshow

Leeftijds-doelgroep

Onderdelen

Einddoelvoor kandidaten

Aandeel/rolvanpubliek

Contactpresentator metkandidatenen publiek

Spelshowsdievakerterugkeren,hebbenaltijdvasteshowonderdelen.

c. Isdestellingwaarofniet?

Waar / Nietwaar d. Legjeantwoorduit. Dehoofdrolvaneenspelshowisweggelegdvoordepresentator.

e. Isdestellingwaarofniet?

Waar / Nietwaar f. Legjeantwoorduit.

Achtergrondmuziekleidtdekandidatenaf.

g. Isdestellingwaarofniet?

Waar / Nietwaar

h. Legjeantwoorduit.

Heteerstewatjedoetalspresentatorisdespelregelsuitleggen.Daarnamaakjepaseensociaalpraatje.

i. Isdestellingwaarofniet?

Waar / Nietwaar

j. Legjeantwoorduit.

k. Noemvijffactorendie(omstandigheden)invloedhebbenopdesfeertijdenseenspelshow.

l. Hoekunjeerbijeenspelshowvoorzorgendathetpubliekbetrokkenisbijhetspel,ookalzijner maareenpaarkandidatendiehetspeldaadwerkelijkspelen?Bedenkdriedingen.

Periodevanafdeleeftijdvan65jaar.Delengtevandezefaseisnatuurlijkvooriedereenverschillend. Maarwewordenwelsteedsouder.In2019wasdelevensverwachtingbijdegeboorte80,5jaarvoor mannenen83,6jaarvoorvrouwen.WijkrijgeninNederlanddussteedsmeerouderen.Ditnoemenwe vergrijzing.In2019teldeNederland3,2miljoenouderen(personenvan65jaarenouder).Ditisduseen grotegroepwaarjijalsmedewerkersportenrecreatieveelmeetemakenkuntkrijgen.

Lichamelijkeontwikkeling:

• Hetlichaamgaatverderachteruitendevijfbewegingseigenschappen(CLUKS)nemenverderaf. Aanlerenvannieuwebewegingenwordtlastiger.Tochmoetenweookoppassenvoorhet onderschattenvanouderen.Veelouderenhebbeneengoedegezondheidenzijngoedinstaatom intensieftebewegen.

Cognitieveontwikkeling:

• Desnelheidvandenkenenhetgeheugennemenaf.Ookkanproblemenoplossenwatmeermoeite kosten.Uitonderzoekisgeblekendatwekelijks2,5uurmatig-intensiefbewegeneenpositieve invloedheeftopdewerkingvandehersenenenhettegengaanofvertragenvandeachteruitgang vandewerkingvandehersenen.

• Erwordtweleensgedachtdatzoronddevroegeouderdomhetgeheugenachteruitgaat.Ditisniet zo.Pasindeouderdomrondde70jaargaatditwatachteruit.

Sociaal-affectieveontwikkeling:

• Verliesvaneendeelvanhetinkomen,status,collega's,vriendenenpartner.Nadeleeftijdvan65 jaarwerktbijnaniemandmeerinNederland.Dezeleeftijdsgroepgaatmetpensioen.Voorsommige ouderenisditeeningrijpendegebeurtenis.Inplaatsvandatzezelfgeldverdienen,moetenzenu ‘hunhandophouden'.

• Ookwordtdeleefwereldvandeoudereanders.Deregelmaatvanhetwerkenverdwijnt,ontmoetingen metanderemensenophetwerkzijnernietmeer.Deleefwereldvandeouderekaninveelgevallen eenstukkleinerwordenenminderafwisselend.

• Erisookeengrotegroepouderendienazijnpensioneringgenietvanzijnvrijetijd.Zijwillendeze vrijetijdopeenaangenameengezondemanierbeleven.Dezegroepisvooralinteressantvoorde sportenrecreatie.Dezemensenhebbentijdengeldomtesportenenterecreërenenkunnendit doenopdemomentendatanderemensendatnietkunnen.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/playing-jeu-de-boules-france-europe-79795129 Genietenvandevrijetijd.

Geschikteactiviteitenzijn:

Activiteitengebied

Entertainment

Informatie(educatie)

Tips!

Voorbeeldactiviteitvoorouderen

Rustigemuziekavond,theater

Fietstochtendoorstedenofnatuur,dagexcursies

• Gauitvandeeigenverantwoordelijkheid.

• Houdgoedrekeningmethetfeitdatzehuneigenmotievenenverwachtingenhebben.Pasjehier zoveelmogelijkopaan.

• Stelvragen,laatzemeedenken.

• Ookalisiemanddoorouderdomminderinstaatietstedoen,daagdiegeneuit,neemhemserieus.

LeesmeerinVerdiepingsstof-DeMiddelbareleeftijd,devroegeouderdomenouderdom.

Opdracht64 Ouderenbegeleiden

Sportenvoorouderen

Jeleidinggevendevraagthetvolgende: ‘Erkomtmorgenom10uureengroepouderen,dielekkereen uursportiefbezigwillenzijn.'

a. Watgajemetdezegroepouderendoen?

b. Watwiljevandezegroepwetenvoordatjegaatvoorbereiden?

c. Waarletjeopalsjedezegroepgaatbegeleiden?

d. Watmoetjeallemaalregelenenorganiseren?

e. Waaropgajebijjeorganisatieletten?

f. Bespreekjeantwoordenmettweeofdriemedestudentenenvuljeantwoordenwaarnodigaan.

Opdracht65 Wandeltochtvoorsenioren

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmettweemedestudenten.

a. Bedenkeenwandelactiviteitvoorseniorenindeomgevingvanjestadofdorp.Zorgdatdemensen hetleukvindeneenbeetjeextramoeitetedoenzichlichamelijkintespannendoorextrauitdagingen ofverrassingenonderwegintebouwen.

Bespreeksamenideeënvoordewandeltocht.Verwerkdeideeënineenvoorstel.Legextranadruk opdeuitdagingenwaarvoordewandelaarskomentestaan.

b. Alshetmogelijkis:testmeteengroepseniorendewandelingmetuitdagingenindepraktijk.Alsdat nietmogelijkis,dantestjedewandelingmeteengroepjemedestudenten.Noteerachterafde bevindingen:

• Isdewandelinggeschiktvoorrecreatiefsportenmetsenioren?

• Heeftdewandelingvoldoendelichamelijkeuitdaging?

• Motiveertdewandelinggoedombetertepresteren?

• Watdoejeeenvolgendekeerzekeranders?

Opdracht66 Aanpassenaandeleeftijdsgroep

Deenedoelgroepisdeandereniet.Dezelfdesportieveofrecreatieveactiviteitvraagtbijelke leeftijdsgroepomandereaanpassingen.

a. Bekijkeerstdevideooverwandelvoetbalvoorsenioren.

b. Verdeeldegroepinvijfgroepen.Elkegroepkrijgteenandereleeftijdsgroepaangewezenenbedenkt eentrefbalvariantvoordieleeftijdsgroep:8+,13+,17+,23+en50+.Denkhierbijaangroepsgrootte, spelregels,speelveld,materiaalgebruikenorganisatievorm.

c. Bereiddeactiviteitvoorenvoerdeactiviteitookdaadwerkelijkmetjegroepuit.Deoverige medestudenten(deanderegroepen)zijndedoelgroepengedragenzichalszodanig.

d. Bespreeknaelkeuitvoeringmetdehelegroepinwelkematedeactiviteitaansluitopdeleeftijdsgroep. Noteerdeaandachtspunteninhetschema.

e. Jekuntdeuitwerkingvandezeopdrachtinjeportfolioopnemen.Maakhieroverdanafsprakenmet jedocent.Geefbijdeuitwerkingaanwelkebijdragejijaanhetresultaatvandezeopdrachthebt geleverd.

Opdracht67 Juistofonjuist?

Devolgendeuitsprakengaanoverdeontwikkeling.Zijndezeuitsprakenjuistofonjuist?

1.Omgangmetanderenhoortbijdesociaal-affectieveontwikkeling. Juist / Onjuist

2.Deontwikkelingvanseksualiteithoortbijdelichamelijkeontwikkeling. Juist / Onjuist

3.Problemenmetconcentratiehoortbijsociaal-affectieveontwikkeling. Juist / Onjuist

4.Eenkleuterkangoedsamenwerkenmetanderekleuters. Juist / Onjuist

5.Depuberteitkenmerktzichdooreenstabielesociaal-affectieveontwikkeling. Juist / Onjuist

6.Hetoudereschoolkindisprestatiegericht. Juist / Onjuist

7.Hetjongeschoolkindkanallangdurigbelastworden. Juist / Onjuist

8.Hetoudereschoolkindisaleenbeetjebezigmetdetactiekenvanhetspel. Juist / Onjuist

Opdracht68 Kenmerkendoelgroepen

Bijwelkedoelgroepenhorendevolgendekenmerken?Vulhetschemain.

Doelgroep

Kenmerk

Hetgeheugengaatachteruitenhetdenkengaatlangzamer.

Bewegenisnodigomdewereldteontdekkenensterkerte worden.

Voelenzichoverhetalgemeenfitenenergiek.

Ervindteenenormeveranderinginhetlichaamplaats.

Deleeftijdvan4tot6jaar

Kracht,snelheid,coördinatie,conditieenlenigheidnemen af.

Leeftijdvan1,5tot4jaar

Opdracht69 Hoeoud?

a. Leesdecasussenenbeantwoorddevragen.

Saskialetnietgoedop

Saskiaisverantwoordelijkvoordebegeleidingbijbeachvolleybal.Saskiaisookscheidsrechterenlet tijdensdewedstrijdnietgoedop.Zijziethierdoornietaltijdwaterisgebeurdenneemtdanooksoms verkeerdebeslissingen.DevolleyballerswordenboosengaantekeertegenSaskia.Zijklagenoverhet feitdatzepuntenverliezendoordeverkeerdebeslissingenvanSaskia.Zijbalendatzenumisschien geenwinnaarkunnenwordenvanhettoernooitje.

b. Hououdzullendevolleyballerszijn?

c. Waaromdenkjedat?

BangvoorMardin

MardinwerktalstoezichthoudsterenactiviteitenbegeleidsterbijrecreatieparkdeHoningpot.Mardin doeteentikspel.Zijisdetikkereniedereenmoetnaardeoverkantrennen.Mardinheefteenleukidee: zijdoeteenleeuwenmaskerop.Vervolgenszegtzedatzeiedereenzalopetenalszijzepakt.Niemand durftmeernaardeoverkantterennenensommigenbeginnentehuilen.

d. Hououdzullendedeelnemerszijn?

e. Waaromdenkjedat?

HulpvoorAshneal

AshnealheefteenknutselmiddagbegeleidopcampingDeheide.Ashnealvraagtwiehemaanheteinde vandemiddagwilhelpenmetopruimen.Iedereensteektdevingeromhoog.Ashnealkiestervijfuiten zegtdatdevolgendekeervijfanderenhemmogenhelpen.

f. Hououdzullendedeelnemerszijn?

g. Waaromdenkjedat?

Opdracht70 Cognitieveactiviteiten

Bedenkvoorelkedoelgroepeengeschikteactiviteitmeteencognitiefdoel.

Doelgroep

Peuters

Jonge schoolkinderen

Pubers

Volwassenen

Ouderen

Opdracht71

Geschikteactiviteit

Cognitiefdoel

Sociaal-affectieveactiviteiten

Bedenktvoorelkedoelgroepeengeschikteactiviteitmeteensociaal-affectiefdoel.

Doelgroep

Peuters

Jonge

schoolkinderen

Pubers

Volwassenen

Ouderen

Geschikteactiviteit

Sociaal-affectiefdoel

Opdracht72 Themadag

Julliegaaneenprogrammabedenkenvooreenthemadagvoorbasisschoolkinderen,jongeren, volwassenenenouderen.Dedocentverdeeltdegroepinviergroepenenwijstiederegroepeen leeftijdscategorietoe.

a. Bedenkeenthemadagvoorjullieleeftijdscategorie.Dethemadagbestaatuitspelactiviteiten.

Dethemadagheefteenprogrammaindeochtend,middagenavond.Houdvoordespelactiviteitenen detijdenrekeningmetdekenmerkeneninteressesvandedoelgroep.

b. Werkjeprogrammauitengebruikhierbijeventueelhetwerkplan.

c. Maakvoordethemadageenflyer.Houdookhierrekeningmetdeinteressesvandedoelgroep.

d. Presenteerjulliethemadagaandehandvandeflyersaandegroep.

e. Jekuntdeuitwerkingvandezeopdrachtinjeportfolioopnemen.Maakhieroverdanafsprakenmet jedocent.Geefbijdeuitwerkingaanwelkebijdragejijaanhetresultaatvandezeopdrachthebt geleverd.

Iederkindisanders.Wesprekenvankleutersenhunontwikkelingmaarwemoetendaarbijgoed beseffendatelkekleutereenuitzonderingkanzijnopdatgenewatgewoonis.Tochzijnereenaantal tipstegevenbijhetomgaanmetkleuters.

Tips

• Geefpositieveaandacht,geefzecomplimentenbijwatzegoeddoenenpositievetipsalsietsanders kanofmoet.

• Weesconsequentinwatjedoeteninderegelsdiejehanteert.

• Geefduidelijkdegrenzenaan.

• Weesjebewustvanhetfeitdatjijgeïmiteerdwordtendatzenaarjeopkijken.

• Jehoudingenuitdrukking(non-verbalegedrag)zegtveelmeerdandewoordendiejegebruikt (verbaalgedrag).

• Leguitwatjebedoelt.

• Beheersjezelf,blijfkalm.Hetkindschreeuwtmisschientegenje,maarjijmoetproberenrustigte blijven.

• Geefzeverantwoordelijkheidbijzakendieuitvoerbaarvoorzezijn

• Maakverschiltussenjokkenenliegen.Liegenismetopzetnietdewaarheidvertellen.Jokkenisdat niet.Hetkindverteltdaarbijmeervanuitzijnfantasie.Prijshetkindalshetdewaarheidvertelt.

Indezefasekunnenkinderenafwijkendgedraggaanvertonen.Pesten,schelden,vechten,wanneerdit eenprobleemwordt,ishetbelangrijkdaterdirectwordtingegrepen.Vaakisereenoorzaakaante wijzenvanditgedrag.Eenoorzaakkanzijngebrekeenaandachtofproblementhuis.Eenandere, veelvoorkomendeoorzaakvanafwijkendgedragisADHD.Vandekinderenonderde16jaarheeftnaar schattingdrietotvijfprocentADHD.Bijjongvolwassenenisditeentotdrieprocent.ADHDisvooralin delaatstetienjaarmeerinbeeldgekomen.

WatisADHD:AttentionDeficitHyperactivityDisorder,ofwelsnelafgeleidenhyperactiefgedrag.Globale kenmerkenvanADHDzijn:hyperactiviteitenimpulsiviteit,en/ofproblemenmetaandacht.

ErbestaandrietypenADHD:

• ADHD-I,vroegerookwelADD-typegenoemd.Hierbijstaateenaandachttekorthetmeestopde voorgrond.

• ADHD-H,hetoverwegendhyperactieveenimpulsievetype.Hierstaanernstigeenaanhoudende impulsiviteitenhyperactiviteitopdevoorgrond.

• ADHD-C,hetgecombineerdetype.Zowelproblemenvanhetonoplettendealshethyperactievetype zijnaanwezig.DittypeADHDkomthetmeestvoorenzalindezetekstalsuitgangspuntworden genomen.

DeglobalekenmerkenvanADHDzijnhyperactiviteitenimpulsiviteit,enproblemenmetaandacht. Veelvoorkomendesymptomenzijnconcentratie-enaandachtsproblemen,vaakdingenkwijtzijn,het moeilijkvindeneentaakafteronden,gebrekaanorganisatietalent,en/ofsnelafgeleidzijn.Daarnaast kunnenkinderenmetADHDmoeitehebbenmetstilzitten,pratenzeveel,klimmenvaakinbomen, enzovoort.TotslotkanADHDleidentoteenverminderdvermogenimpulsentecontroleren:

• Kinderenkunnendanvaakvoorhunbeurtpraten.

• Vooreengesteldevraagisafgelopen,antwoordgeven.

• Gesprekspartnersoponnodigemomentenonderbreken.

Pestenkomtveelvooropdezeleeftijd.Dewensombijdegroeptehorenisgroot.Doormeetedoen metpestenhopenzehuneigenplekjebinnendegroepteverstevigenenhuneigenonzekerheidte verbergen.Zebeseffenindezeleeftijdvaaknietwatzeeenanderhiermeeaandoen.

Pestenofplagen?

Weziensomsdatkinderenwordtuitgelegddatpestensomsplagenkanzijn.Wanneereenkindzegt dathetgepestwordt,geefthetdaarmeeaandaterietsvervelendsisgebeurdwatjijalsmedewerker niethebtwaargenomen.Ditishetverschiltussenpestenenplagen:pestenwordtstiekemgedaanen plagenniet.

Eenkinddatpest,houdtditverborgenvoorvolwassenen,omdathetweetdatpestennietmag.Hetis daaromniettevergelijkenmetruzieofonenigheid.Pestenisgeenconflict.Erisbijpestengeensprake isvantweestrijdendepartijen.Ingrijpenmoetdanookopgerichtzijnopwatdepesterdoet!

Emotieenratiozijnbijpuberhersenentijdelijkuitbalans.Watkunnendeeffectendaarvanzijnophet gedragvanpubers?

• Zevoelenminderremmingenenzoekenrisico’sop.

• Zekunnenhunemotiesnietgoedondercontrolehouden.

• Zezijnsnelafgeleidenhebbenmoeitemetplannen.

• Zeoverziendelangetermijngevolgenniet.

• Hunslaap-waakritmeverschuift,zewordenavondmensen.

• Zezijnopzoeknaaracceptatieendaardoorbeïnvloedbaardoorleeftijdsgenoten.

• Zezijngevoeligervoorpositievereacties(beloning)danvoornegatievereacties(straf).

Bron:www.hersenstichting.nl/puberhersenen/pubergedrag

Veeljongerenhebbenhetideedatmensenvanmiddelbareleeftijd,vroegeouderdomenouderdom nietveelmeerkunnen.Hetkloptdathetlichaamachteruitgaat.Prestatieswordenminderenherstel duurtlanger.Maardegrondmotorischeeigenschappenblijvenweltrainbaar.Datgeldtvooralvoorhet uithoudingsvermogen.Hetblijktdatmensenvaneenjaarof60hunaerobeuithoudingsvermogennog flinkkunnenverbeterendoorsystematischtetrainen.

Nietalleenhetfeitdathetuithoudingsvermogentrainbaarisenzorgtvooreengroterefitheidbijouderen iseenredenombijvoorbeeldhardtelopenofandereduursporttedoenmetouderen.

1.6Doelgroepennaarmogelijkhedenenonmogelijkheden

Alsmedewerkersportenrecreatiekunjetemakenkrijgenmetmensenmeteenlichamelijkeen/ofeen verstandelijkebeperking.Alsjijmetdezedoelgroepentemakenkrijgt,kanditgevolgenhebbenvoor demanierwaaropjedeledenvandezedoelgroepenbenadertenmetzeomgaat.Hetkannatuurlijk ookgevolgenhebbenvoordesportieveofrecreatieveactiviteitendiejeaanbiedt.

Mensenmeteenlichamelijkebeperking

Lichamelijkebeperkingenkunneneropverschillendegebiedenzijn.Zezijnopdevolgendemanierin tedelen:

• eenaandoeningaandezintuigen

Hierondervallenbijvoorbeeldmensendieslechtziendofblindzijn(visueleaandoening)of slechthorendofdoofzijn(auditieveaandoening).

• eenneurologischeaandoening

Bijeenneurologischeaandoeningisereenverstoringindehersenenofhetruggenmerg.Eigenlijk kunjezeggendathetdoorsturenvandeprikkelsvandehersenenviahetruggenmergnaardespieren enterugnietgoedverloopt.Voorbeeldenvandezeaandoeningenzijn:spasticiteit,dwarslaesieen multiplesclerose(MS).Vooralmensenmetditsoortaandoeningenzulleneenheelander bewegingsaanbodmoetenkrijgendanmensenzonderdezeaandoeningen.

• eenmotorischeaandoening

Dezemensenzijndoorandereoorzakennietinstaatte bewegenzoalszezoudenkunnenzonderdieaandoening. Voorbeeldenvandezeaandoeningenzijn:spierziekten, amputatiesenreumainallerleisoorten.Voorjouals medewerkersportenrecreatieishetbelangrijkdatjegoed kijktenbespreektwatjesporterofgastwelkan.Vaakisdat veelmeerdanwatjeopheteerstegezichtzoudenken.

• eenaandoeningaaneenorgaan

https://www.anpfoto.nl/search.pp?pictureid=418685521&page=3&pos=90 Sportenmeteenlichamelijke beperking.

Eenaandoeningaanbijvoorbeeldjeluchtwegen(zoalsbij astma)kanervoorzorgendatjeminderintensiefkuntbewegen daniemanddiedatnietheeft.Hetherstelnaeeninspanningduurtooklanger.Voorjoualsbegeleider ishetdaaromheelbelangrijkdatjedaarrekeningmeehoudt.VeelmenseninNederlandhebben eenaandoeningaanhunluchtwegen.Andereaandoeningenkunnenzijn:suikerziekteofdiabetes enhartproblemen.Bijdelaatstegroepmoetjevoorafgoednagaanwatjemetiemandmagenkunt doen.Intensiefbewegenbelasthethartnamelijkwelzwaarder.

LeesmeerinVerdiepingsstof-Doelgroeplichamelijkebeperking.

Opdracht73 Aangepastsporten

Gebruikeventueelinternetvoorhetbeantwoordenvandevragen.

Jetrefteenjongeredieineenrolstoelzit.Hijwilgraagietsaansportdoen.

a. Watadviseerjehem?

b. Welkesportenzijnervoorrolstoelgebruikers?

c. Watbiedtjouwgemeente/woonplaatsaanvoormensenmeteenlichamelijkebeperking?

Opdracht74 Sportersofgastenmeteenlichamelijkebeperking

Alsmedewerkersportenrecreatiekunjeooktemakenkrijgenmetsportersofgastenmeteen lichamelijkebeperking.

a. Bekijkhetfilmpje.

b. Inhoeverreisjouwhoudingtenopzichtevansportersofgastenmeteenlichamelijkebeperking andersdandiebijsportersofgastenzondereenlichamelijkebeperking?

c. Inwelkopzichtgedraagjijjegelijk?

d. Inwelkopzichtpasjijjegedragaan?

e. Vindjijjezelfgeschiktomsportersofgastenmeteenlichamelijkebeperkingtebegeleiden?Lichtje antwoordtoe.

f. Noteersamenmeteenmedestudentzoveelmogelijktipsvoorhetbegeleidenvansportersofgasten meteenlichamelijkebeperking.

Mensenmeteenverstandelijkebeperkinghebbeneenlagerdenkniveaudangemiddeld.Jekuntdeze groepindeleninlicht,matigenernstigverstandelijkbeperkt.Alsmedewerkersportenrecreatiezulje vooraltemakenhebbenmetdelichtenmatigverstandelijkbeperktedoelgroep.

Cognitieveontwikkeling

Decognitieveontwikkelingisbijdezemensendusachtergebleven.Zijdenkenoverhetalgemeenheel concreet,netzoalseenkleuterenhetjongeschoolkind.Deverschillenindezedoelgroepzijnerggroot. Zokandeeenuitzijnhoofdrekenenenzaldeanderzijnvingersnodighebbenomeensimpeleoptelsom uitterekenen.Demotorischeontwikkelingisvaaknegatiefbeïnvloeddoorbijkomendestoornissen zoalszintuigelijkestoornissen,afwijkingenindelichaamsbouwofhartafwijkingen.Dezestoornissen makenhetbewegenenhetlerenvannieuwebewegingenmoeilijker.

Sociaal-affectieveontwikkeling

Desociaal-affectieveontwikkelingverlooptmeestalandersbijmensenmeteenverstandelijkebeperking. Bijdeeenhebjedirectcontactenbijdeanderkanhetsomsjarendurenvoordatjewerkelijkcontact hebt.Hetenemomentishijboosopjeenhetanderemomentvindthijjeweerheellief.

Doordaterenormeverschillenzijnbinnendeze doelgroep,isheterglastigtesprekenoverdezelfde ontwikkelingvanmensenmeteenverstandelijke beperking.Juistdoordathetgedragzeermoeilijkte voorspellenis,zuljeeralsbegeleidervanuitmoeten gaandatnietsvaststaatendat,alshetnodigis,jeje steedsmoetaanpassenaandedoelgroepenzelfsde individueledeelnemer.

LeesmeerinVerdiepingsstof-Doelgroepverstandelijke beperking.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/portrait-down-syndrome-adult-man-bicycle-1869079267

Opdracht75 Eenverstandelijkebeperking

Gebruikeventueelinternetvoorhetbeantwoordenvandevragen.

Jetrefteenjongeremeteenverstandelijkebeperking.Hijwilgraagietsaansportdoen.

a. Watadviseerjehem?

b. Welkesportenzijnervoormensenmeteenverstandelijkebeperking?

c. Watbiedtjouwgemeente/woonplaatsaanvoormensenmeteenverstandelijkebeperking?

Opdracht76 Sportersofgastenmeteenverstandelijkebeperking

Alsmedewerkersportenrecreatiekunjeooktemakenkrijgenmetsportersofgastenmeteen verstandelijkebeperking.

a. Inhoeverreisjouwhoudingtenopzichtevansportersofgastenmeteenverstandelijkebeperking andersdandienaarsportersofgastenzondereenverstandelijkebeperking?

b. Inwelkopzichtgedraagjijjegelijk?

c. Inwelkopzichtpasjijjegedragaan?

d. Vindjijjezelfgeschiktomsportersofgastenmeteenverstandelijkebeperkingtebegeleiden?Licht jeantwoordtoe.

e. Noteersamenmeteenmedestudentzoveelmogelijktipsvoorhetbegeleidenvansportersofgasten meteenverstandelijkebeperking.

EenvandedoelenvanNOC*NSFisommeermensenvaker,actieverenovereenlangereperiodeinhun leventelatensporten.Ditgeldtookvoorpersonenmeteenlichamelijkebeperking.Jongerenmeteen beperkingsportenveelminderdanleeftijdsgenotenzonderbeperking.Datmoetveranderen,vinden NOC*NSF,namensallesportbonden,lokalesportservicepuntenenNSGK(NederlandseStichtingvoor hetGehandicapteKind).

Samensporten

Omtebevorderendatjongerenmetenzonderbeperkingmeersamensporten,heeftNOC*NSFde handenineengeslagenmetNSGK.Sportenisnietalleengezond,hetisookeenmiddelomcontacten teleggen.Hetdoelvansamensportenisomdesfeer,volledigeintegratiebinnenhetverenigingsleven endetoegankelijkheidbinnensportverenigingeninNederlandteverbeteren,zodatmeerjongerenmet enzonderhandicapsamenlangerblijvensporten.

SprintBreda

EengoedvoorbeeldisatletiekverenigingSprintBreda.Dertigjaargeledenzijnzehiergestartmeteen groepatletenmeteenlichamelijkehandicap.Deatletiekbaanmoestvooriedereentoegankelijkzijn. Inmiddelstrainenerzestigatletenmetverschillendebeperkingen.Dezetoestroomisontstaandoor samentewerkenmetBredaActief,SpecialHeroeseneenrevalidatiecentruminderegio.Omde gehandicaptensportteborgenbinnendeverenigingisereenAangepastSportenCommissieingesteld.

Vollediggeïntegreerd

HetsuccesvollesportaanbodvanSprintBredaismedetedankenaandetrainersenvrijwilligers.Zij zijngoedopgeleidomtrainingenbegeleidingtegevenaandezedoelgroepen.Erkanwordengetraind oprecreatiefniveau,maarookopwedstrijdniveau.Detrainingenvindengezamenlijkplaats,alzijner ookatletendieaansluitenbijeenregulieregroep.Deaccommodatievoldoetaandewensenvoorzowel rolstoelgebruikersalsbijvoorbeeldmensenmeteenvisuelehandicap.Daarnaastwordtiedereen betrokkenbijdeveleverenigingsactiviteitenenisdesfeererggoed.Atletenmeteenhandicapzijndus vollediggeïntegreerdbinnenSprintBreda.

IQ Beperking

Mensenmeteenlicht verstandelijkehandicap

Mogelijkheden

50-70

Mensenmeteenmatig verstandelijkehandicap

20-50

<20 Mensenmeteenernstig verstandelijkehandicap

Kunnenzichredelijkuitdrukkenenkunneninveel gevallenlezenenmetgeldomgaan.Zijkunnenzich vrijzelfstandigindesamenlevingbewegenen kunnenredelijkgoedlerenomvoorzichzelfte zorgen.

Kunnenmeestalwelaangevenwatzewillen.Ze kunnenlerenzichzelfaanenuittekledenen zelfstandigteetenentedrinkenenzekunnen opkomenvoorzichzelf.Zekunnenvaakniet zelfstandigreizen,werkenofwonen.Zijhebben meestalopallegebiedenondersteuningnodig.

Zijhebbenopallegebiedenintensieve ondersteuningnodig.Ongeveereenderdevandeze mensenheefttevensernstigeproblemenmetzien ofhoren,zichverplaatsenofbewegenofheeft anderelichamelijkeaandoeningen,bijvoorbeeld epilepsie.

Dehoudingvandemedewerkersportenrecreatiebijwerkenmetgastenmeteenverstandelijke beperking

Jouwvisie,hetbeelddatjehebtvanmensenmeteenverstandelijkehandicapendemanierwaarop jetegendezedoelgroepaankijkt,isbelangrijk.Diebepaaltnamelijkjouwgedragtenopzichtevandeze doelgroep.Alsjemensenmeteenverstandelijkehandicapzieligvindt,zaljezeandersbegeleidenen benaderendanalsjezezietalsmensenmetmogelijkhedeneneeneigenverantwoordelijkheid.Alsje mensenmeteenverstandelijkehandicapzietalsafhankelijk,zuljegeneigdzijnomzesneldingenuit handentenemen.Betuttelenenoverdrevenverwennenvanmensenmeteenverstandelijkehandicap komtdanookregelmatigvoor.Helaasmakenwehenopdezemanierafhankelijkenbelemmerenwe hunontwikkeling.Uitdevoorbeeldenblijktdatindeomgangmetmensenmeteenverstandelijke handicapdehoudingvandebegeleidersvangrootbelangis.Hetisdaarombelangrijkomjebewust tezijnvanjehoudingtenopzichtevandezedoelgroep.

Bekijkheteensdoordeogenvaniemandmeteenverstandelijkebeperkingindit(Engelstalige)filmpje.

Dezehoudingwordtdoorverschillendefactorenbepaald:

• hetbeelddatjevandezedoelgroephebt

• jeervaringenmetmensenmeteenverstandelijkehandicap

• dekennisdiejevandezedoelgroephebt

• demotievenwaaromjemedewerkersportenrecreatiebentgeworden.

Staeensstilbijditlaatstepunt.Erzijnverschillenderedenenomditwerktegaandoen.Deeenvindt hetgewoongezellig,deanderwilgraagzijnkennisenervaringoverbrengenenanderenwatlerenen weeriemandanderswilopdezemaniereenbijdrageleverenaandesamenleving.Deeendoethet vanwegededoelgroep,deandervanwegedetakvansportendederdeomdecombinatievandoelgroep ensportenrecreatie.

1.7Doelgroepennaarachtergrondencultuur

Alsmedewerkersportenrecreatiehebjenatuurlijkooktemakenmetsportersofgastendieeenandere achtergrondhebbenofuiteenanderecultuurkomen.IneengrotestadalsAmsterdamwonen bijvoorbeeldmensenvanmaarliefstongeveer180verschillendenationaliteiten.

Bijcultuurdraaithetomdewaardenendenormenineengroep.Waardenennormenzijndeideeën enregelsdieerzijn.Waardenzijndingenwaariemandwaardeaanhecht,dieiemandbelangrijkvindt. Waardenkunnenbijvoorbeeldzijn:sportiviteit,beleefdheid,trouw,respect,bescheidenheid,eerlijkheid.

Normenzijndegedragsregelsdiebijdewaardenhoren.Normenzeggenietsoverwelkgedragjijgoed ofnietgoedvindt.Dewaardeeerlijkheidheeftbijvoorbeeldalsnormdatjenietliegt.Dewaardegezond levenheeftalsnormengroentenetenenregelmatigsporten.Iemandkandezelfdewaardenhebben, maarertochanderenormenopnahouden.

Groepscultuur

Eengroepkaneengemeenschappelijkecultuurhebben,ditnoemjedegroepscultuur.Groepscultuur isdemanierwaaropdeverschillendepersonenuitdegroepmetelkaaromgaan.Hetzijnongeschreven gedragsregelswaardeledenzichaanhouden.Alsmedewerkersportenrecreatiekunjemetmensen temakenkrijgendieeranderegedragsregelsopnahouden.Bijhetuitvoerenvanactiviteitenishet vanbelangdatjerekeninghoudtmetdezegroepscultuur.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/team-huddle-harmony-togetherness-happiness-concept-360655751

Achtergrondenencultuurzijnookbepalendvoorhoemensenreagerenenhandelentegenoverandere mensen.Voorvrouwenwordeninsommigeculturenanderenormengehanteerddanvoormannen. Vooralvrouwenmeteenislamitischeachtergrondsportenveelalalleenmetanderevrouwen.Bij gemengdsportenmoetenzijmogelijkbepaaldelichaamsdelenbedekken.

HetkomtregelmatigvoordatgastendeNederlandsetaalnietspreken.Eengesprekisdanalleen mogelijkineenmodernevreemdetaal.VeelalzalditEngelszijn,somsDuits.Eenenkelekeer,maardan wordthetheellastig,SpaansofFrans.GelukkigkunnenwetegenwoordiggebruikmakenvanGoogle Translateomonsopeengesprekineenmodernevreemdetaalvoortebereiden.Ookbestaanergratis onlinecursussenenapps,zoalsduolingo.

Opdracht77 Culturen

Injouwomgeving(school,woonplaats,sportverenigingendergelijke)hebjetemakenmetmensenuit verschillendeculturen.

a. Noteerdrieverschillendeculturenuitjeomgeving.Geefereenbeschrijvingvan.

Watzijndeconsequentiesvoordemanierwaaropjedezegroepenbegeleidt?Noteerdezeinde tabel.

b. Vergelijkjeantwoordenmeteenmedestudent.

Opdracht78 Waardenennormen

Alsmedewerkersportenrecreatiehebjetemakenmetsportersofgastenmetverschillende achtergrondenenculturen.Zijhebbenwaardenennormendiekunnenverschillenvanjouwwaarden ennormen.

a. Noteerviervanjouweigenwaardenindetabel.

Noteerbijelkewaardeminimaaléénnormenlegdezeuit.

Watbetekenendezewaardenennormenvoorjouwhandelenalsmedewerkersportenrecreatie?

b. Bepreekdezemeteenmedestudentengeefelkaarfeedbackenstelvragen.

Opdracht79 Welkecultuurhebbenwij?

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmetvierofvijfmedestudenten.

Benodigdheden:grootvelpapiereneigenkleurstift.

a. Wijsinjegroepjeeenschrijveraan.Deschrijverzetmetgrotelettersbovenaanhetpapier ‘groepscultuur’.

b. Bedenkalsgroepwelkeongeschrevengedragsregelserinjulliegroepzijn.Schrijfzeophetpapier. Alsallegroepenklaarzijn,wordthetpapierdoorgegevennaardevolgendegroep.

c. Devolgendegroepleestwaterophetpapierstaatenvulthetpapieraanmethuneigenkleurstift. Alsiederegroepklaaris,danwordthetpapierweerdoorgegevenaandevolgendegroep,netzolang totiederegroepisgeweest.

d. Alsjealsgroepjejeeigenpapierterugkrijgt,dangajekijkenwaterallemaalophetpapieris geschreven.Geefmeteenplusofeenminbijelkeregelaanofjullieheteengoedeofeenslechte regelvinden.Schrijfookopwelkeregeljezelfopvallendvondenwaarom.

Opdracht80 Watzoujedoen?

a. Leeshetvolgendevoorbeelduitdepraktijk.

Indezelfdegroepstent

Sergiobegeleidteengroepjongenstijdenseenvakantiekamp.Tijdensdegesprekkenwordtduidelijk dateenvandejongens,Ruben,homoseksueelis.Behalveéénjongen,Bilal,heeftverderniemander eenprobleemmee.BilalkomtnaarSergiotoeenzegtdathijnietmeerindezelfdegroepstentwilslapen alsRubenenooknietmeerinhetzelfdegroepjewilbijactiviteiten.SergiogeeftBilalheelduidelijkaan datditnietkan.Rubenshomoseksualiteitmaaktgeenverschilendaarzalgeenrekeningmeeworden gehoudenbijdeindelingvangroepen.AlsBilaldaarnietmeeakkoordkangaan,kanhijnietmeer meedoenmetdeactiviteiten.

b. Watzijndewaardenennormeninhetvoorbeeld?

c. ZoujijhetzelfdedoenalsSergio?Watwel/niet?Waarom?

d. Bespreekjeantwoordenmeteenmedestudent.Zijnerverschillen?Hoekomtdit?

Opdracht81 Modernevreemdetaal

a. Jegaatsamenmeteenmedestudenteeneenvoudiggesprekvoerenineenmodernevreemdetaal. Jijbentdemedewerkersportenrecreatieenjemedestudentisdegast.Nahetoefenenwisselje vanrol.Daarbijgajestapsgewijstewerk:

1.Taalkeuze:Kieseenmodernevreemdetaaldiejewiltbeoefenenenwaarinjehetgesprekwilt voeren.Zorgervoordatdetaalkeuzerelevantisvoordeverwachtegasten.

2. Onderwerpselectie:Bepaalhetonderwerpvanhetgesprek.Ditkanvariërenvanhetverwelkomen vangasten,informatiegeven,instructiegeventijdenseensportieveofrecreatieveactiviteit, hetbestellenvanetenineenrestaurant,hetvoerenvaneeninformeelgesprekofeenandere denkbaresituatie.

3.Onderzoekenvoorbereiding:

a.BereidhetgesprekinhetNederlandsvoorenbespreekditmetjemedestudent.Je medestudentbereidtvervolgenshetgesprekvandegastvoor.Ookditwordtbesproken.

b.Verzamelrelevantewoordenschatenuitdrukkingenindemodernevreemdetaaldiejenodig

hebtomhetgesprektevoeren.Jemedestudentdoetditook.

c.Luistereventueelnaaraudio-ofvideomateriaalindedoeltaalomdeuitspraakenintonatie teoefenen.

4.Praktijkoefening:

a.Oefenhetgesprekeenaantalkerenomvertrouwdterakenmetdetekst.

b.Oefensamenmetjemedestudent.

c.Neemeventueeljeoefensessiesop,zodatjejeeigenuitspraakenverbeterpuntenkunt analyseren.

5.Evaluatie:

-Wathebjegeleerd?

-Watvindjevanjegespreksvaardigheid?

-Watgaatgoedenwatkanbeter?

-Hoegajejetaalvaardigheidverbeteren?

b. Jekuntdeuitwerkingvandezeopdrachtinjeportfolioopnemen.Maakhieroverdanafsprakenmet jedocent.Geefbijdeuitwerkingaanwelkebijdragejijaanhetresultaatvandezeopdrachthebt geleverd.

Indesport-enrecreatiesectorkomjeooksportersofgastentegendiejeopeenanderemanieralseen doelgroepkuntzien.Denkmaareensaanzakelijkegastenenbuitenlandsesportersofgasten.Ookmet dekenmerkenvandezedoelgroepenmoetjerekeninghouden.

Zakelijkegasten

Zakelijkegastenkomenberoepsmatignaardesport-ofrecreatieaccommodatie.Zijhebbenbehoefte aaneenvriendelijkeenzakelijkebenadering.Zewillensnelengoedgeholpenworden.Ditintegenstelling totsportersofgastendieinhunvrijetijdnaardesport-enrecreatieaccommodatiekomen.Hendoeje veeleerdereenpleziermeteenprettigeontvangst,gezelligheideneenleukgesprek.

Buitenlandsesportersofgasten

Overbuitenlandsesportersofgastenbestaanveelvooroordelen.Vaakconstateerjedatdeze vooroordelenterechtzijn,maarerzijnaltijduitzonderingen.Gadaaromnietzomaaruitvan vooroordelen,maarprobeerjesportersofgastenvoorafgoedinteschatten.Jevooroordelenkunnen jeweleenbeetjeopweghelpen,maargaerniettegemakkelijkvanuit.Enkelevooroordelenopeen rijtje:

• Duitserszijnformeelenpunctueel.Blijfzakelijk,formeelenkomafsprakenna.

• Engelsenzijnergbeleefd.Blijfzelfookvriendelijkenbeleefd.

• Fransenzijnindividualisteneneigenzinnig.Behandelhenindividueelenvoorkomonnodigediscussies.

• Italianenzijnongeduldigenluidruchtig.Schriknietvanhettemperamentenlaatzeniettelang wachten.

• Belgenzijninformeelengezellig.Doenietteformeelenzorgvooreengezelligesfeer.

Opdracht82 Vooroordelen

a. Maakeenlijstjemettien ‘bijzondere'doelgroepen.DenkbijvoorbeeldaanHollanders,Limburgers, tukkersenvrijgezellen.

Noteerbijelkedoelgroepdevooroordelen.

Noteerwelkegevolgendezevooroordelenofkenmerkenhebbenvoorhetbegeleidenvande doelgroep.

b. Bespreekjeantwoordenmeteenmedestudent.Zijnerverschillen?Hoekomtdit?

Opdracht83 Eenzakelijkprogramma

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmettweemedestudenten.

Bedrijfsuitje

Jewerktbijeenrecreatiebedrijfdatgroepsuitjesverzorgt.Julliekrijgeneenaanvraagvaneenbedrijf vooreenbedrijfsuitje.Hetuitjemoetaandevolgendeeisenvoldoen:

a. Zoekopinternetnaaractiviteitendiepassenbijdezeeisen.MaakopeenA4eenvoorstelwaarin julliedebelangrijksteinformatieverwerken.

b. Werkeenbegeleidendee-mailuitmetdaarindeargumentenomhetbedrijfteovertuigendathet moetkiezenvoorditprogramma.

1.8Doelgroepennaarinteresseenmotieven

Alsmedewerkersportenrecreatieishetbelangrijktewetenmetwelkeinteresseenmotievensporters ofgastenbijjoukomenomtesportenofterecreëren.Mensenhebbenvaakmeerderemotievenom deeltenemen.Deenekeerspeelthetenemotiefeenhoofdrolendeanderekeereenandere.Alsje iemandsmotiefkent,kunjijjemaniervanbegeleidendaaropafstemmen.Jegaattenslotteandersom metiemanddieheelgoedwilwordenindatgenewatjijaanbiedtdanmetiemanddievooralkomtvoor degezelligheid.

Motievenomtesportenen/ofrecreërenkunnenzijn:

• vrijetijdsmotief

• gezondheids-enfitheidmotief

• sociaalmotief

• compensatiemotief

• prestatiemotief

• intrinsiek motief

• extrinsiek motief.

Vrijetijdsmotief

Voorveelmensenissportenofrecreërengewooneenleukeenplezierigeinvullingvandevrijetijd.Dit motiefgaatgepaardmetanderemotievenengeldteigenlijkbijnaaltijd.Misschienberoepssporters uitgezonderd.

Gezondheids-enfitheidmotief

TegenwoordigzijnerinNederlandveelmensenmetovergewicht.Bijveelouderenmaarookalbij kleutersisditeentoenemendprobleem.Degroepmensendiezalgaanbewegenvanuiteengezondheidsenfitheidmotiefgroeit.

Sociaalmotief

Voorveelmensenisbewegenenrecreëreneenmanieromanderemensenteontmoeten,hetgezellig tehebbenensamenietstedoen.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/group-friends-playing-beach-volley-multiethic-1109205869 Sociaalmotief.

Compensatiemotief

Veelmenseninonzesamenlevingdoenwerkwaarbijzijweinigbewegen.Wanneerjedeheledagmoet zittenenbezigbentmetjehoofd,zijnsportenrecreatiegoedemogelijkhedenomjelichamelijkuitte leven.Alsjeinjewerkweinigbeweegtennietalteveeluitdagingenhebt,kanavontuurlijksporten letterlijkenfiguurlijkwatmeeractieinjeleventebrengen.Hiermeecompenseerjealshetwarehet stilzitten.

Prestatiemotief

Veelsporterssportenomdatzijeenprestatiewillenleveren.Vooranderesporterskandeprestatiejuist liggeninhetwillenwinnenvananderenenzezullenditalsbelangrijksteonderdeelvanhunprestatie zien.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/young-sport-couple-starting-position-prepared-145596193

Gezondheids-enfitheidmotiefofprestatiemotiefof …

Intrinsiekmotief

Sportenenrecreërenisvoorvelenvanonsgewoonleukenfijnomtedoen.Dedrangomtebewegen komtdandusuitjezelf.Ditishetintrinsiekemotief.

Extrinsiekmotief

Somsligthetmotiefomaansporttedoenbuitendekeuzevandesporterzelf.Anderemensenkunnen somsdrukuitoefenenendansprekenwevaneenextrinsiekemotivatievoorsportenenbewegen.

Opdracht84 Motievenomtesporten

a. Noteerdriemotievendievoorjoueenredenzijnomtesportenen/oftebewegen.Zethetbelangrijkste motiefbovenaan. 1. 2. 3.

b. Bespreekjemotievenmeteenmedestudent.Leguitwaaromdezevoorjouzobelangrijkzijn.Stel vragen.

Opdracht85 Motievenindepraktijk

a. Leesdevolgendevoorbeeldenuitdepraktijkenbeantwoorddevragen.

Fietstochten

AadenCarriezijnindeweekendenvrijenhoudenvanfietsen.OmhetweekenddoetAadsamenmet zijnvrouwCarriemeemeteenfietstocht,georganiseerddoordeANWB.Dezetochtenzijninheel Nederlandenzijngeenwedstrijd.AadenCarrievindenhetheerlijkomhunvrijeweekendzodoorte brengen.

b. Watishetmotief/zijndemotievenomtesporten?

c. Lichtjeantwoordtoe.

Overgewicht

LarsenRoyzijneenstelenhebbenbeidenlastvanovergewicht.Wanneerzijeenkleineinspanning moetendoen,zoalseentrapoplopen,zijnzijsnelbuitenadem.LarssteltaanRoyvooromeenkeer perweekmeetedoenaandesportinstuifvoorvolwasseneninAmsterdam-Oost.Daarkunnenzijelke zaterdagverschillendesportendoen.

d. Watishetmotief/zijndemotievenomtesporten?

e. Lichtjeantwoordtoe.

Vakantie

Hamideiseenalleenstaandemoeder.Hamideheeftzichsamenmethaartweezoontjesingeschreven vooreenvakantievooralleenstaandeouders.DezevakantieisindeFransePyreneeënbijeenNederlands buitensportbedrijf:DeVosOutdoor.Hamidezaldaarsamenmetnogtwintigeenoudergezinnentwee wekenlangkamperenenactiviteitendoen.Allesportieveencultureleactiviteitenzulleningroepen plaatsvinden.

f. Watishetmotief/zijndemotievenomtesporten?

g. Lichtjeantwoordtoe.

Zitten

TjesterwerktbijdeafdelingSportenRecreatievaneengrootvakantieparkinZeeland.Ditparkheeft ookeengrootkantoor,waardemensendeheledagachterdecomputerzitten.Tijdenseen personeelsdagspreektTjestermetveelvandezecollega'senhijhoortveelvanhenklagendatzijde heledagstilzittenendaarlastvanhebben.Tjestersteltvoorom,voorwiedatwil,driekeerperweek eensportactiviteitaantebieden.Inmiddelszijnergemiddeldvijftiencollega'svanhetkantoordiedrie keerperweekbijTjesterkomensporten.

h. Watishetmotief/zijndemotievenomtesporten?

i. Lichtjeantwoordtoe.

Halvemarathon

Fouziiseenfanatiekhardloper;elkedagloopthijhard.Hijheefthiervooreentrainingsschemavanzijn trainervanhetloopclubjewaarmeehijeenkeerperweekhardloopt.Fouzitraintvoordehalvemarathon vanEgmond.Hijwildezelopenbinnen1uuren45minuten.

j. Watishetmotief/zijndemotievenomtesporten?

k. Lichtjeantwoordtoe.

Sportstimulering

MarloesisactiviteitenbegeleidsterbijeenstichtingvoorsportstimuleringinPurmerend.Marloesheeft elkedinsdagmiddagnaschooltijdeensportzaaltjevaneenschooltothaarbeschikking.Dekinderen diebijhaarkomen,hebbendeleeftijdvan6tot9jaar.Heteerstehalfuurvandeanderhalfuuriser geenprogramma.Dekinderenkomenbinnenenmogenallematerialengebruikendieindezaalliggen. Marloeshoeftdekinderennooittemotiverenomtebewegen.Zodradekinderenbinnenkomen,beginnen zemeteentebewegen.

l. Watishetmotief/zijndemotievenomtesporten?

m. Lichtjeantwoordtoe.

Judo

Eenvaderstaatmetzijnzoontjevan9bijhetspeeltuingebouw.Hetjongetjeheefteenjudopakjeaan enhuilt.Devaderpraatophetjongetjeinenzegtdathijtalentvoorjudoheeftendathijlaterkampioen kanworden.Hetjongetjezegtdathijjudohelemaalnietleukvindtendathijdataltweejaarvindt. Vaderzegtdatjudoeenprachtigesportisendathijhetzelfnogsteedsbetreurtdathijtoenisgestopt. Alshijdatniethadgedaan,washijmisschienwelNederlandskampioengeworden.

n. Watishetmotief/zijndemotievenomtesporten?

o. Lichtjeantwoordtoe.

Opdracht86 Devoetbalvader

a. Leesdevolgendevragenenbekijkhetfilmpje.Houdpenenpapierbijdehand.

b. Welkmotiefzouhetjongetjehebbenomtevoetballen?

c. Kenjijeenvoorbeelduitjeeigenomgevingwaardit,nietzoextreemmisschien,ookvoorkomtofis voorgekomen?Zoekeventueeleenvoorbeeldopinternet.Beschrijfhetvoorbeeld.

d. Watzoujouwrolkunnenzijnalsbegeleidervanzo'njongetje?

e. Bespreekjeantwoordenmeteenofmeermedestudenten.

1.9Bewegenenpresteren

Alsmedewerkersportenrecreatiemoetjehardwerkenenmaakjevaakveelurenoptijdstippendat anderemensengenietenvanhunvrijetijd.Jemoetjeeigengezondheidenprestatievermogengoed indegatenhouden.Ennatuurlijkbegeleidjeooksportersbijhetverbeterenvandegezondheiden prestatie.Daaromishetvanbelangdatje:

• kennishebtvandewerkingvanhetmenselijklichaamenhetbewegingsapparaat

• weetwaaromhetbelangrijkisomeengoedeeigenvaardigheid,conditieengezondheidtehebben

• weethoejebeweging,trainingenprestatiesaankuntpassenaandefysiekemogelijkhedenvan jezelf,degroepofdepersoon

• symptomenensignalendieduidenopgezondheidsproblemenbijjezelfenanderenherkent

• adviezenaananderenkuntgevenovergoedevoedinginrelatietotdesportbeoefeningendezeook zelfterharteneemt

• zorgtvooroptimalehygiëneenveiligeomstandigheden.

Eenprestatieleveren

Voorwaardevoorgoedpresterenisdatereendoelisgesteldendatjedatdoelkunthalen.Alsjehet doeldaadwerkelijkbereikt,danleverjeeenprestatie.Presterenkanopallerleiniveaus.Hetligtermaar aanwelkeeiseniemandaandeprestatiestelt.Jekuntindividueledoelenstellen,maarookgroepsdoelen.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/relay-runners-passing-batons-on-track-2328327443

Prestatiesporters

Hetprestatiedoelhangtafvandefysiekeenmentalemogelijkhedenendebeginsituatievandesporter. Bijsportieveactiviteitenbetekent ‘presteren'vaakhethalenvaneengesteldfysiekdoel.Bijrecreatieve activiteitengaathetmeerommatigintensieveinspanning,plezier,gezelligheidenontspanning.

Jouwprestatiedoelen

Alsmedewerkersportenrecreatielegjejezelfookprestatiedoelenop.Jemoetnamelijkzelfvaakeen activiteitvoordoen,meedoen,goedopdesportersletten,uitleggevenendaarbijooklettenopfactoren dievaninvloedzijnopdeprestatie.Bovendienhebjevoordeuitvoeringvandeactiviteitzelfookeen goedeconditieenprestatievermogennodig.Jehebtinzichtinenervaringmetdezeactiviteitennodig omgoedtekunnenbegeleiden.

Voorbeeldenvanprestaties

• eensportonderdekniekrijgen

• jeconditieverbeterenofoppeilhouden

• eentrainingsdoelhalen

• eentijdslimietstellenen/ofverbeteren

• meedoenaaneensportevenement,toernooiofwedstrijd

• ophetgevraagdeniveaumeedoenaaneenteamsportofgroepsactiviteit

• ineensport-ofspelteamdejuisterolvervullenvooreengoedgroepsresultaat

• eenrevalidatiedoelhalen.

Prestatieszijnrelatief

Presterenisgeenkwestievanaltijddebestezijnofwinnen.Eentopsporterdievanzijnsportzijnberoep heeftgemaaktsteltandereprestatie-eisendandeamateursporter.Eenprestatieleverenkanookeen heelpersoonlijkezaakzijn.Dewandelaardienaeenknieoperatiebijvoorbeeldrevalideertenwandelt omweermobieltewordenheefteenanderprestatiedoeldandewandelaardietraintvoordeNijmeegse Wandelvierdaagse.

Bijrecreatieveactiviteitenligtdenadrukvooralopplezier,ontspanningengezelligheid.Almerkjein depraktijkvaakdatgasteneenactiviteitleukervindenalsereenelementvanuitdaginginzit.Een uitdagingomietstebereiken,tepresteren.Alishetmaarhetgoedeantwoordopeenquizvraag,het oplossenvaneenpuzzel,hetvolhoudenvaneen ‘bom'-uurtje(bewegenopmuziek),hetdeelnemen aaneenfiets-ofwandeltochtofeenuurtjeontspanningengezelligheidbijdebingo-offilmavond.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/group-happy-healthy-senior-women-enjoying-247410733 Matig-intensiefbewegenomteontspannen.

Bijrecreatieveactiviteitenishetzaakmensennietteovervragen.Eenprestatiemoetvooraljesporters ofgastenmogelijkzijn.Daarhoudjeindevoorbereidingenuitvoeringrekeningmee.

Opdracht87 Presteren

a. Omschrijfineigenwoordenwatjeverstaatonderpresteren.

b. Geefvijfvoorbeeldendiejemeegemaakthebtwaaruitblijktdatiemandgepresteerdheeft.

c. Bekijkhetfilmpje.Welkevoorbeeldenvan ‘presteren’ zieje?

d. Ziejeookvoorbeeldendiejenietvindtpassenbij ‘presteren’?Noteerze.

Opdracht88 Optimaalfunctioneren

Aanwelkevoorwaardenmoetjealsmedewerkersportenrecreatiepersoonlijkvoldoenomoptimaal tefunctioneren(actiefmeetedoen)bijhetbegeleidenvansporters?Noteererminimaaldrie.

Zetkruisjesbijdevoorwaardenwaarjijzelf(nog)nietaanvoldoet.

Noteerwelkeactiejemoetondernemenomwelaandievoorwaardentekunnenvoldoen.

Erzijnveelfactorendiehetpresterenbeïnvloeden.Denkaanlichamelijkeenmentalemogelijkheden, weersomstandigheden,faciliteitenenzovoort.Allefactorensamenbepalendekwaliteitvandeprestatie. Voorjoualsmedewerkersportenrecreatiekomternogmeerbijkijken.Nietalleendeprestatieopzich telt,maarookuithoudingsvermogen,eengoedeconditieenhardenlangkunnenwerkenzijnheel belangrijk.

Voorbeeldenvanprestatiebepalendefactoren

• aanleg

• gezondheid

• techniek

• tactiek

• omstandigheden

• bewegingseigenschappen.

Aanlegomtesporten.

Deletterlijkebetekenisvanaanlegis:aangeborenhandigheidofgeschiktheidvooriets.Aanlegwordt ondermeerbepaalddoordebouwvanjelichaam,spierkracht,geslachtentalent.Vaakgaatdatsamen: debouwvanjelichaamstuurtalshetwareeenbeetjehettalentvooreensportofactiviteit.Aanlegen talentsamenlijkenmedetebepalennaarwelkeactiviteitjeinteresseuitgaat.

Gezondheid

Lichamelijkeengeestelijkegezondheidhebbeninvloedophetprestatievermogen.Iemanddiefysiek fitengezondiszalmeeruithoudingsvermogenhebben,meerkrachtkunnengevenendusbeterkunnen presteren.Iemandmetlichamelijkeklachtenofeenzwakkegezondheidzaldaarmeermoeitemee hebben.

Depsychischeofmentalegesteldheidisvaninvloedopmentaleeigenschappenals doorzettingsvermogen,inzetenconcentratie. ‘Goedinjevelzitten'maaktdatjementaalooksterk bent.Endatheefteenpositiefeffectophetleverenvaneenprestatie.

Techniek

Techniekbetekent:hetvermogenomoppreciesdegoedemaniereenbeweging,activiteitofsportuit tevoeren,zodatjegoedofoptimaalkuntpresteren.Eengoedetechniekkunjeontwikkelendoor training.Aanlegspeeltookeenrol,wantlichaamsbouw,lenigheidenkrachtkunneneenpositiefof negatiefeffecthebbenophetontwikkelenvaneengoedetechniek.

Tactiek

Tactiekisdegoeddoordachtemanierwaaropjeeenbeweginguitvoertofeensportbeoefentomeen zogoedmogelijkresultaattehalen.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/sports-soccer-players-on-training-boys-1656449848

Voetbaltraining:techniekentactiek.

Jekuntineeneen-op-eenwedstrijdeentactiektoepassenopeentegenstanderdoorhemvandewijs tebrengendooronvoorspelbarebewegingenofeensteedsveranderendtempo.Heelbekendisde tactiekindespelopstellingbijvoetbal.Hetmaaktvoorhetspelverloopverschilofeenteamspeeltin een4-3-3-,4-4-2-,of4-5-1-opstelling.

Omstandigheden

Deomstandighedenzijndefactorendiedeprestatiebeïnvloeden,maarwaarjevaakzelfnietveelaan kuntveranderen.Ditspreektvoorzich.Hetmaaktvoordeprestatieuitofjemoetpresterenopeen gladdeofstroeveondergrond.Ofjewerktmetgoedeofmetondeugdelijkematerialen.Ofdathetregent ofwarmofjuistkoudis.

Voorbeeldenvanomstandigheden

• dekwaliteitvanruimtesenmaterialen

• hetdragenvangeschikteenkwalitatiefgoedekledingenschoenen

• hetkiezeneninnemenvandegoedevoedingophetjuistemoment

• lichamelijkeengeestelijkegesteldheid

• deweersomstandigheden.

Ookfysiekeenmentalefactorenkunneneenrolspelen.Meteenopkomendegriepisgoedpresteren eenzwaardereopgave.Zokunnenookmentaleproblemenalsstress,angstofspanningeengoede prestatieindewegstaan.

Bewegingseigenschappen

Demogelijkheidtotpresterenbijbewegenisookafhankelijkvandeindividuelebewegingseigenschappen vaniemand.Bewegingseigenschappen(kortwegCLUKS):

• coördinatie

• lenigheid

• uithoudingsvermogen

• kracht

• snelheid.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/group-focused-young-adults-doing-kettlebell-2209814163

Krachttraining

Inhoeverreiemanddezebewegingseigenschappen(ofeencombinatiedaarvan)bezit,bepaaltmede deprestatiedieiemandkanleveren.Doortrainingkunjedebewegingseigenschappenverbeteren.

LeesmeerinVerdiepingsstof-Presterenentrainen.

Opdracht89 Sportprestatiesbeïnvloeden

Noteerzesprestatiebepalendefactorenengeefvaniedereprestatiefactoreenvoorbeeldhoedeze factorvaninvloedisopeensportprestatie.

Prestatiebepalendefactor

Voorbeeld

Opdracht90 Goedopgebouwdetraining

Goedpresterenisnietautomatischeengevolgvaneengoedopgebouwdetraining.Meerfactoren speleneenrol.

Tekening1.

a. Bekijkdetekening.Watzijnfactorendiedesportprestatievandezepersoonkunnenbeïnvloeden?

b. Noteertweemaatregelendieeenmedewerkersportenrecreatiekannemenomdeprestatiepositief tebeïnvloeden.

Tekening2.

c. Bekijkdetekening.Watzijnfactorendiedesportprestatievandezepersoonkunnenbeïnvloeden?

d. Noteertweemaatregelendieeenmedewerkersportenrecreatiekannemenomdeprestatiepositief tebeïnvloeden.

Debasisvanelketrainingishetverbeterenvandebewegingseigenschappencoördinatie,lenigheid, uithoudingsvermogen,krachtensnelheid(CLUKS-factoren)diedeprestatiebepalen.Hethangtvan hettypesportafopwelkebewegingseigenschap(ofcombinatiesdaarvan)bijdetrainingendenadruk moetliggen.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&R. Schemavandevijfbewegingseigenschappen.

Jezietdaterookcombinatiesvaneigenschappenmogelijkzijn.Dezewordenapartgenoemd:

• snelkracht=sneleenhoopkrachtkunnenleveren

• krachtuithoudingsvermogen=heteentijdvolkunnenhoudenvankrachtleveren

• snelheidsuithoudingsvermogen=heteentijdvolhoudenvaneenbepaaldesnelheid.

1.10Trainen

Omhetprestatievermogenteonderhoudenofteverbeterenistrainingnodig.Doortrainingkunjede prestatiebepalendefactorenbeïnvloeden.

Voorbeelden

• eensportofspelonderdekniekrijgen

• fitheid,conditieengezondheidbewakenofbevorderen

• optimaalkunnenpresteren

• eensteedsbetereprestatieleveren

• geenroofbouwplegenophetlichaam

• blessuresvoorkomen.

Trainingenkunneneenverschillenddoelhebben:

1. conditietraining:omdevijfbewegingseigenschappentestimuleren

2. techniektraining:omdespecifiekeeigenschappenvoordesportteverbeteren

3. tactiektraining:omslimengoeddoordachtdeprestatieteverbeteren

4. mentaletraining:ombijvoorbeelddoorzettingsvermogen,concentratieensportiviteitte ontwikkelen.

Eentrainingkanspecifiekgerichtzijnopeenvandezevierelementen.Datisvakerhetgevalbij individuelesporten.Inteamsportenkomenvakerallevierdedoelenineentrainingaanbod.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/smiling-active-young-dancing-people-practicing-1172496151 Voordoenenmeedoen.

Jijmoetooktrainen

Ookjijalsmedewerkersportenrecreatiemoettrainen.Jemoetnamelijkinstaattezijnomeenvoorbeeld tezijneneenvoorbeeldtegevenomanderentekunnenbegeleiden.Bijeenaantalsportenishet noodzakelijkomalsmedewerkersportenrecreatieactiefdeeltenemenaansportieveactiviteiten. Denkmaareensaanhetbegeleidenvaneenduurloop,hetbegeleidenvanspinning,hetbegeleiden vandansofskiën.Ookbijrecreatieveenentertainmentactiviteitenkanoefeningoftrainingnoodzakelijk zijn.Voorjouzelf,omdatbegeleidenvanzo'nprogrammabijjouwtakenkanhoren.Envoorjegasten, omgevaarlijkesituatiesenblessurestevoorkomen.Denkmaareensaandeuitvoeringvaneenmusical.

Jemoetdusheteenenanderwetenvaneengoedopgebouwdetraining.Dankunjetrainingstipsen adviezengeven,deprestatiesopwaardeschattenentrainingsschema’swaarnodigaanpassen.Jouw begeleidingiseropgerichtsportersophetgoedeniveautebelastenenoverbelastingtevoorkomen.

Trainingsschema

Vooriederesportzijnspecifieketrainingsschema'sontwikkeld,maarerzijnookregelsdieinalle omstandighedengeldenomoptimaaltekunnenpresteren.Inhetalgemeenzorgjeeralsmedewerker sportenrecreatievoordat:

• jijhettrainingsschemazelfkentenkuntuitvoeren

• jijeengoedvoorbeeldbentvoorwatbetreftkledingenschoeisel

• devoorbereidingenvoorhetbegeleidenvandetraininggoedzijn

• hetprestatiedoelduidelijkis

• detrainingmotiverendis,uitdagingenbevat

• detrainingeengoedeopbouwheeft(warming-up,oefeningen,cooling-down)

• jerekeninghoudtmetleeftijdenlichamelijkefactoren

• deindividuelekwaliteitvandesporterhetuitgangspuntis

• detrainingsruimteveiligis

• dematerialenenattributenveilig,schoonenheelzijn

• eensportergeschiktesportkledingenschoeiseldraagt.

Opdracht91 Trainen

a. Kieseenvoorbeelduitdetrainingspraktijk.Datkanjeeigenpraktijkzijnofeenvoorbeelddatjekent uitdepraktijkvaneensporteroftrainer.

b. Omwelkesportgaathet?

c. Noteervoorwelkeprestatieergetraindwerd.

d. Geefaanwelketypetrainingenergevolgdwerden:conditietrainingen,techniektrainingen, tactiektrainingenofmentaletrainingen?

e. Waaromwerderjuistvoordezetypetrainingengekozen?

Opdracht92 Realistischtrainingsschema

a. Kieseensport(activiteit)diejezelfgraagwiltgaandoenofdiejealbeoefent.

b. Bedenkwelkeprestatiejijbijdezesport(activiteit)binnenenkelewekenkuntofwiltbehalen.

c. Maakvoorjezelfeenrealistischtrainingsplan.Watgajedekomendewekendoen?Werkje trainingsplanuitengebruikhierbijeventueelhetwerkplan.

d. Bespreekjouwtrainingsplanmeteendocentofdeskundige.Watiszijnofhaaroordeeloverjouw persoonlijketrainingsplan?

• Isjouwprestatiedoelhaalbaar?

• Ishetschemagoedopgebouwd?

• Watzijngoedetips/opmerkingen?

e. Steljezelfhetdoelditschemaindekomendewekenuittevoeren.Noteerjeervaringenenhet resultaat.

f. Jekuntdeuitwerkingvandezeopdrachtinjeportfolioopnemen.Maakhieroverdanafsprakenmet jedocent.

Delichamelijkeinspanningdiejelevertofdieeenactiviteitkost,noemenwe ‘belasting’ . Belastbaarheid ishetvermogenomdiebelastingteondergaanofteleverenzondernadeligegevolgen.

Ofjenuassisteertbijeensporttrainingofbijeen recreatievespelactiviteit,jehoudtalsmedewerker sportenrecreatiealtijdrekeningmetdematevan belastingdiejevanjesportersofgastenkunt vragen.Eengeoefendesporterisgewendaan lichamelijkeinspanningopeenbepaaldniveau. Bijeenrecreantisdatveelminderhetgeval.Het isbelangrijkdaarinzichtintehebben.

Jemaaktookeeninschattingvandetijdsduurvan deinspanning.Allelichamelijkeinspanningkost namelijkenergie.Jewordternakorteoflangere tijdmoevan.Debelastbaarheidvanhetlichaam neemtdanafenjegaatminderpresteren.Jebent dusminderbelastbaar.

https://stock.edu-actief.nl/mediafiler/start/mediabank?view=preview&fuid=img57/L2-08.jpg GraagopnieuwopmakenindestijlvandeflexibelepijplijnS&R. Belastingenbelastbaarheid.

LeesmeerinVerdiepingsstof-Belastingenbelastbaarheid.

Opdracht93 Belastingenbelastbaarheid

a. Neemeentrainingoftrainingsplaningedachten.Ditkaneentrainingoftrainingsplanuitjeeigen praktijkzijn,maarjekuntookeeninterviewhoudenmetiemand.

b. Geefeenbeschrijvingvandetrainingofhettrainingsplan,waarmeejeduidelijkmaaktwathet verschilistussenbelastingenbelastbaarheid.

Opdracht94 Overbelasting

a. GebruikStappenplan-Mindmapmaken.

Tip

Jemaginternetgebruikenalsjemeerinformatiewiltopzoeken.

b. Maakeenmindmapoveroverbelasting.Zorgdatjemindmaperaantrekkelijkuitziet.Gebruikfoto's, illustraties,kleuren,kreten.Weescreatief!

Energieisnodigomtekunnenbewegen,omtegroeien,omdelichaamstemperatuuroppeiltehouden enomdeorganentelatenwerken.Vooriedereinspanningdiejeverricht,isenergienodig.Hetlichaam kanopdiversemanierendenodigeenergieleveren.

Aerobeenergielevering

Hetlichaamlevertenergiemetbehulpvanzuurstof(aeroob).Ditgebeurtbijinspanningendielang durenennietzointensiefzijn.Denkaaneenfietstochtofflinkewandeling.Hetaerobeenergiesysteem begintmeteenbijhetbeginvandeinspanningtewerken.Dezevormvanenergieheeftwelongeveer tweeminutentijdnodigomopgangtekomen.Dietijdhebbenhethart,delongenendebloedsomloop nodigomzichaantepassenaandeextravraagnaarenergie.

Anaerobeenergielevering

Hetlichaamlevertenergiezonderzuurstof(anaeroob).Ditgebeurtbijintensieveinspanning,zoalseen krachttrainingofduurloop.Bijdezemaniervanenergieleveringkan melkzuur ontstaan.Melkzuurof lactaatiseenafvalstof.Jeproefthetinzuremelk.Bijzwareinspanningkanmelkzuur(lactaat)zich ophopenindespieren.

Deanaerobeenergieleveringkunjeweeronderverdelenin anaerooba-lactisch en anaerooblactisch

Anaerooba-lactischeenergielevering

Anaerooba-lactischisenergieleveringzonderzuurstofenwaarbijgeenmelkzuuraangemaaktwordt (a-lactisch=zondermelkzuur).Dezeenergiegaatwerkenbijintensieveinspanningkorterdantwintig seconden.Denkbijvoorbeeldaanspeerwerpen,kogelstotenenkortesprint.

Anaerooblactischeenergielevering

BijAnaerooblactischeenergieleveringspeeltzuurstofgeenrol,welkanermelkzuurontstaan(lactisch =metmelkzuur).Dezeenergiegaatwerkenbijintensieveinspanningvantwintigsecondentottwee minuten.Denkbijvoorbeeldaanloopafstanden200tot400meterensnelleintervalactiesbijteamsporten.

Bijovermatigeinspanningkanhetgebeurendaternietoptijdvoldoendeenergiegeleverdwordt.Dan kanbijhetanaerobelactischeenergiesysteemdeafvalstofmelkzuurnietsnelgenoegonschadelijk gemaaktworden.Zotreedtverzuringop,doordatmelkzuurzichophooptindespieren.Belastingen belastbaarheidstaannietmeerineengoedeverhoudingtotelkaar.Gebeurtdit,danmoetjehet prestatieniveauaanpassenenovergaanopeenrustigereenminderintensieveinspanning.

LeesmeerinVerdiepingsstof-Energiesystemen.

Opdracht95 Energieinschema Vulhetschemain.

Tijdsduur Kenmerken Energiesysteem

Aeroob

Anaerooblactisch

Anaerooba-lactisch

Bijeengoedetrainingiserdejuistebalanstussenbelastingenbelastbaarheid.Omdatjelichaammoe wordt,zalhetnadetraininggaanherstellen.Jelichaamwilhetverliesweergoedmaken;compenseren dus.Datherstelgaatzolangdoordatdebelastbaarheiduiteindelijkhogeruitkomtdanvoordietraining hetgevalwas.Jelichaamhersteltzichomindetoekomstbetertegenzulkeinspanningentekunnen. Hetlichaambouwteen'versterking'in.Jeovercompenseertduseigenlijk.

Supercompensatie

Dieversterkingvanhetlichaamheetsupercompensatie.Datduurtmaarevenenontstaatmeestaleen dagoftweenadetraining.Doorophetjuistemomenteennieuwebelastingteondergaan,kunje geleidelijkdebelastbaarheidverhogen.Detrainingenmoetendaaromgoedgeplandworden.Het principevandesupercompensatieisdebelangrijkstewetmatigheidbijhettrainen.Prestatieverbetering isnamelijkhetgevolgvaneenjuisteafwisselingtusseninspanningenherstel.Doorteherstellen overcompenseerthetlichaam.Debelastbaarheidvanhetlichaamisdangroter,waardoordesporter totbetereprestatiesinstaatis.Trainenisdusnietalleenhardwerkentijdensdetrainingen,maarvooral ookvoldoendeherstellenna(eenperiodevan)hardtrainen!

Watkunjedoenomteherstellen?

Wanneerjedevolgendetrainingmoetuitvoeren,ismoeilijkaantegeven.Detijdwaarin supercompensatieplaatsvindt,issterkafhankelijkvandesoorttrainingdiejehebtgehadenvarieert vanzo’n12tot48uur.Perpersoonenpersportzaldehersteltijdvariëren.Hoebeterdegetraindheid vandesporter,hoesnellerherstelplaatsvindt.Ookdeintensiteitvandetrainingbepaaltwanneerde volgendetrainingweeruitgevoerdkanworden.Wanneerdeenebewegingseigenschapnogaanhet herstellenis,kunjewelaleenanderebewegingseigenschapgaantrainen.

Vaakvoeljezelf,najarenvantraining,ofjevoldoendehersteldbent.Eenkwestievanervaringdus.

Ookaanjehartslagkunjezienofjevoldoendehersteldbent.Wanneerje ’sochtendseenhogerehartslag dannormaalhebt,isditeensignaaldatjenogniethelemaalhersteldbent.Anderesignalenvan onvolledigherstelkunnenvermoeidheidenspierpijn,snelgeïrriteerdrakenofmoeilijkslapenzijn.

Jekuntverschillendedingendoenomteherstellenvaneentrainingsinspanning.Supercompensatie ontstaatdoor:

• rusten

• hersteltraining

• anderetrainingsvorm

• voeding

• massage

• sauna.

Passiefofactiefherstellen

Jekuntpassiefherstellen.Ditbetekent:rusten!Jekuntookactiefherstellen.Hierbijtrainjewel,maar zodanigdathetherstelvandevorigetrainingtochkanplaatsvinden.Ditdoejebijvoorbeeldmeteen hersteltraining(rustiguitfietsenbijvoorbeeld).Jekuntookherstellendoorhetinbouwenvaneentotaal anderetraining.Jeplantbijvoorbeeldeentechniektraininginplaatsvanweereenkrachttraining. Voeding,massageensaunazijnvoorbeeldenvananderemanierendiejeherstelkunnenbevorderen.

Overtraining

Sporterszijnvaakbangniethardgenoegtetrainen,waardoorzenietnaarhunlichaam(willen)luisteren. Jepresteertwellichtnietgoedendenktdoornoghardertetrainendatjeprestatiesweervooruitgaan. Misdus!Opdezemanierdoortrainenleidttoteensteedslagerprestatieniveau.Trainingsarbeiddiete snelenmetteweinigrustwordtherhaald,kanleidentotovertrainingen/ofoverbelasting.Hetlichaam isdannognietvolledighersteld.Alsdandevolgendetrainingsprikkelwordtgegeven,leidtdattoteen verderedalingvanhetprestatieniveau.

Energieleverendesystemen:

• anaerooba-lactisch

– zonderzuurstof,zondermelkzuur

– bijintensieveinspanningkorterdan20seconden

• anaerooblactisch

– zonderzuurstof,metmelkzuur

– bijintensieveinspanningvan20secondentot2minuten

• combinatieanaerooblactisch+aeroob

– afwisselingzonderzuurstof/metmelkzuurenmetzuurstof

– bijintensieveinspanningtussen2en10minuten

• aeroob

– metzuurstof

– bijinspanningeningelijkmatigtempovanaf10minuten.

Hetanaerooba-lactischeenergiesysteem

Bijmaximaleinspanningblijktdatindeperiodetot20secondenhetanaerooba-lactischesysteem (zonderzuurstof,zondermelkzuur)debelangrijksteenergiebronvormt.

Kenmerkenvanhetanaerooba-lactischeenergiesysteem:

• directbeschikbaar

• kleinecapaciteit(voorraad)

• zeergrootvermogen

• herstellooptvrijsnel.

Tijdenskorte,zeerintensievearbeid(bijvoorbeeldwerpnummers,korteactiestijdenssportspelenen sprintafstandentot200meter)isdebehoefteaanenergiepersecondezohoog,datalleendevoorraad injespierenenergierijkgenoegisomzo’nkrachtsexplosiemogelijktemaken.Dezevoorraadisnietzo grootenalleenvoldoendevooreenzeerkortetijd(tot20seconden).

Hetanaerooblactischeenergiesysteem

Deanaerooblactischeenergielevering(zonderzuurstof,metmelkzuur)isdeafbraakvanglycogeen (koolhydraten)zondergebruikvanzuurstof(anaeroob).Lactischduidtopdevormingvanlactaatofwel melkzuuralsafvalproduct.Daaromnoemenweditsysteemookwelhetmelkzuursysteem.

Kenmerkenvanhetanaerooblactischeenergiesysteem:

• begintnaongeveer5secondenbijmaximalebelasting

• naongeveer20secondenoptimaal

• grootvermogen

• beperktecapaciteit(voorraad)

• vormingvanlactaat(melkzuur).

Hetanaerooblactischesysteemstartvanaf20secondenzeerintensieveinspanningenzaltotongeveer 2minutenhetbelangrijksteenergiesysteemzijn.Alshetmelkzuurnietsnelgenoeg ‘onschadelijk’ gemaaktwordt,zalophopingontstaanvanlactaat(verzuring).Debewegingenwordendanmoeilijker enzwaarderendeprestatiemoetwordenaangepast.Naeenpaarminutenisdeenergieproductieniet meervoldoendeomaandebehoeftetevoldoen.Hetmelkzuursysteemisbelangrijkbijintensieve belastingenzoalsde400en800meterbijatletiekenbijsportenwaarregelmatigkortdurende inspanningenmetkortepauzes(bijvoorbeeldrugby)moetenwordengeleverd.

Hetaerobeenergiesysteem

Onderaerobeenergieleveringverstaanwedeafbraakvanglycogeen(koolhydraten)envettenmet behulpvanzuurstof(aeroob).

Kenmerkenvanhetaerobeenergielevering:

• glycogeenverbranding:

– bijinspanningenmeteenmatigetotmaximaleintensiteit

– inrust

– energieleveringkomttraagopgang

– weinigvermogen

– capaciteit(voorraad)isgroot.

• vetverbranding:

– bijinspanningenvanaf45tot60minuten

– kostmeertijdenzuurstofdanbijglycogeenverbranding

– weinigvermogen

– zeergrotecapaciteit(voorraad).

Hetaerobeenergiesysteemwordtvanafhetbeginopgestart,maardezevormvanenergieleveringheeft enigetijdnodigomopgangtekomen.Pasnaongeveertweeminutenisdezevolledigopgang.Immers, inprincipewordtglycogeenenvetafgebrokenmetbehulpvanzuurstof(aeroob)enduurthetongeveer tweeminutenvoordatonshart,longenenbloedsomloopzichvolledighebbenaangepastaandeextra vraagnaarenergie.Deaerobeenergieleverantievindtplaatstijdensduurinspanningenmetlagetot middelmatigeintensiteit,dielangerdan10minutendurenenzorgteveneensvoorhetherstelvande anderetweeenergieleverendesystemen.Hetaerobesysteembegintmetdeafbraak(verbranding)van glycogeen.Vanaf45tot60minutenwordtvooralvetafgebroken(verbrand).

1.11Hetmenselijklichaam

Kennisvanhetmenselijklichaam.

Interessantewebsitesbewegen,trainenenpresteren

Hetmenselijklichaamiseeningewikkeldemachine,dieaangestuurdwordtdoordehersenen.De hersenenkunjezienalseensoortcomputer.Verschillendeonderdelenvanjelichaamzorgenervoor datjebeweegt,kuntstaanenlopen,voedselverwerkteningewikkeldetakenkuntdoen.Hetskelet, despieren,deorganenendezintuigenhebbenallemaalhuneigentaakinhetlichaam.Vanuitde hersenenwordtervoorgezorgddatallesgoedsamenwerkt.

Omjouwbegeleidendetaakgoeduittekunnenvoeren,ishetnoodzakelijkdatjekennishebtvanhet menselijklichaam.Dezekennishelptje:

• jeeigenlichaaminalleopzichtengoedtekennen

• eenhaalbaarengoedprestatiedoelvasttestellen

• goedetrainingsadviezentegeven

• blessurestevoorkomen

• opmerkzaamtezijnalsereventueelietsmisgaat

• adequaattehandeleninnoodsituaties.

LeesmeerinVerdiepingsstof-Hetmenselijklichaam.

Opdracht96 Functieslichaam

Alsjebeweegtdanwerkenonderdelenvanjelichaamsamen.Beschrijfwatjeskelet,jespieren,je zintuigenenjehersenendoenalsjeloopt.

Skelet

Spieren

Zintuigen

Hersenen

GraagopmakenindestijlvandeflexibelepijplijnS&R. https://stock.edu-actief.nl/mediafiler/start/mediabank?view=preview&fuid=img114/Eindtoets%20H3%20antwoord%20op%20vraag%209.jpg Hetskelet

Hetskelet,ofwelhetgeraamte,iseenbelangrijkdeelvanhetlichaam.Hetbestaatuitongeveer tweehonderdgroteenkleinebotten.

Hetskelet:

• zorgtvoorstevigheid

• geefthetlichaamvorm

• zorgtdateenmensrechtopkanstaan

• heeftaanhechtingspuntenvoordespieren

• maakthetmogelijktebewegen

• beschermtdebelangrijkeorganen. Denkbijditlaatstebijvoorbeeldaandeschedel,diedehersenenbeschermt,enderibbenkast,die hartenlongenbeschermt.

Eenbotbestaatuitbot,lijmstofenkalk.Desamenstellingvanhetbotverandertnaarmateeenmens ouderwordt.Debottenvaneenbabybestaanhoofdzakelijkuitkraakbeen.Daarnawordthetbot langzamerhandsteedsharder,maarheeftnogweinigkalk.Naarmatehetlichaamouderwordt,wordt hetbotbrozermetveelkalk.

Eenbotheefteenhardebuitenkantmeteenkerndiebestaatuit(zacht,sponsachtig)beenmerg.Indit mergwordenderodebloedcellenaangemaakt.

Delenvanhetskeletzijn:

• deschedel

• dewervelkolom

• deribbenkast

• hetbekken

• ledematen.

Opdracht97 Hetskelet

a. Noteerdriebelangrijkefunctiesvanhetskelet.

b. Watiseenanderenaamvoorhetskelet?

c. Noteerdrieverschillendebotten.

Opdracht98 Weetjesoverhetskelet

Zoekopinternetnaardeantwoordenopdevragen.

Watishetkleinstebotjeinjelichaam?

Watishetgrootstebotinjelichaam?

Methoeveelbottenwordteenbaby geboren?

Welkebottenvormendewervelkolom?

Noemdebottenvandearmen.

Noemdebottenvandebenen.

Welkebottenkoppelthetbekkenaan elkaar?

Welkbotbeschermtdehersenen,ogen enhetbinnenoor?

Welkbotbeschermtdelongenenhet hart?

Opdracht99 Bottentekenen

Tekendezebottenindetekening:

• schedel

• ruggengraat

• dijbeen

• middenhandsbeentje

• borstbeen.

Opdracht100 Skelet

Bekijkdetekeningvanhetskelet.Geefomeninhetskeletaanuitwelkedelenhetbestaat.Zetde nummersopdejuisteplaats.

Kiesuit:

1.Ledematen

2.Romp

3.Scheenbeen

4.Schedel

5.Ellepijp

6.Wervelkolom

7.Kuitbeen

8.Ribbenkast

9.Bekken

10.Heupbeen

11.Schouder

Geefookinhetskeletmeteencirkeldeplaatsvandegewrichtenaan.

Delenvanhetskeletzijnaanelkaarverbondendoorkraakbeenengewrichten.Degewrichtenzorgen datbuig-endraaibewegingenmogelijkzijn.

GraagopnieuwopmakenindestijlvandeflexibelepijplijnS&R. https://stock.edu-actief.nl/mediafiler/start/mediabank?view=preview&fuid=img131/35845_22.jpg

Humerus=opperarmbeen,scapula=schouderblad,ulna=ellepijp,radius=spaakbeen.

Eengewrichtbestaatuitbottendietegenelkaarbewegen.Eenlichaamheeftdriesoortengewichten:

• kogelgewrichten:draaibewegingisinallerichtingenmogelijk

• rolgewrichten:bewegingkanmeerderekantenuitdraaien

• scharniergewrichten:bewegingismaarinéénrichtingmogelijk.

Tussendeuiteindenvandebottenzitkraakbeen.Ditbeschermtdebottenenzorgtervoordatbewegen soepelgaat.Ookanderestoffeninhetgewrichthelpenbijsoepelbewegen,zoalshetvochtuitde slijmbeurzen.

Degewrichtsbandenbestaanuitsterkbindweefselenzorgenervoordathetgewrichtbijeenblijft. Bovendienvangenzededrukop,diesomsmetkrachtophetgewrichtuitgeoefendwordt.

Opdracht101 Gewrichten

a. Waarvoorzorgendegewrichteninhetlichaam?

b. Noemdrievoorbeeldenvangewrichten.

c. Watishetverschiltusseneenkogelgewrichteneenscharniergewricht?

d. Kiesbijelkcijferdejuistegewrichtssoort.

GraagopnieuwmakenindestijlvandeflexibelepijplijnS&R.Graagdepijlenmetdeklokmeenummerenvan1tot 6,beginnendbijdelinkerhand.

https://stock.edu-actief.nl/mediafiler/start/mediabank?view=preview&fuid=img114/H3-10.jpg

1. kogelgewricht / rolgewricht / scharniergewricht

kogelgewricht / rolgewricht / scharniergewricht

2. kogelgewricht / rolgewricht / scharniergewricht

3. kogelgewricht / rolgewricht / scharniergewricht

4. kogelgewricht / rolgewricht / scharniergewricht

5. kogelgewricht / rolgewricht / scharniergewricht

6.

Opdracht102 Soortengewrichten

a. Geefeenvoorbeeldvaneenrolgewrichtinhetlichaam.

b. Leguitwaaromjediteenrolgewrichtnoemt.

c. Geefeenvoorbeeldvaneenkogelgewricht.

d. Leguitwaaromjediteenkogelgewrichtnoemt.

e. Geefeenvoorbeeldvaneenscharniergewricht.

f. Leguitwaaromjediteenscharniergewrichtnoemt.

Spierenvanhetmenselijklichaam.

Omdelichaamsbewegingingangtezetten,zijnspierennodig.Bewegingontstaatdoorhetaantrekken vandespieren.Ietsandersdanaantrekkenkunnenspierenniet.Daaromzittenaaniederbotminimaal tweepaarspieren.Heteerstepaartrektsamenenstuurtdebewegingdeenekantop,hetanderepaar trektsamenenstuurtdebewegingdeanderekantop.

Hetlichaambevatdevolgendespieren:

• dwarsgestreeptespieren

Dezebestaanuitdwarsgestreeptweefselenvormendeskeletspieren.Jekuntdezespierenbewust ingangzettenviaeenseinvanuitdehersenen.Jekuntdemeestedwarsgestreeptespierendoor trainingsterkerengrotermaken.

• gladdespieren

Dezebestaanuitgladweefselenwerkenautomatisch.Zeverzorgenhetvervoervanlucht, voedingsstoffenenbloeddoorhetlichaam.

• dehartspier

Dezebestaatuithartspierweefsel.Dezespierspantautomatischineenbepaaldritmeaanenzorgt erzovoordatbloeddoorhethelelichaamgepomptwordt.

Opdracht103 Spieren

a. Zoekopinternetnaardeantwoordenopdevragen.

Hoewerkenspieren?

Hoewerkenzenuwensamenmet spieren?

Waarvindjedegladdespierenin hetlichaam?

Noemtienbelangrijke dwarsgestreeptespierenvanhet lichaam.

b. BijspierenwordenvaakLatijnsetermengebruikt.NoemvijfspierenwaarbijvaakdeLatijnsetermen gebruiktworden.

Eigenantwoordvandestudent.Bijvoorbeeld:

c. Tekendezespierenindevolgendetekening.

Hetzenuwstelselregeltallesinjelichaam.Hetzorgtervoor datdeorganenwerken,datjejespierenkuntbewegenen datjereageertopprikkels.

Onderdelenvanhetzenuwstelsel

Hetzenuwstelselbestaatuittweedelen:

• hetcentralezenuwstelsel

Ditzijndehersenenenhetruggenmerg.Hetruggenmergzitaandebinnenkantvandewervelsvan derug.

• dezenuwbanen

Ditzijndeuitlopersvanzenuweninhetlichaam.Totinhetpuntjevanjetongeninjetenenzitten zenuwen.Dezenuwenzorgenervoordatjeprikkelswaarneemt.Viadezenuwbaangaatereen berichtnaardehersenen.Dehersenenzorgenvooreenreactie.Ditgaatheelsnelenonbewust.

Alsjejeteenstoot,danvoeltjeteenditalspijn.Viaeenzenuwinjeteen,beenenruggenmergkomt hetsignaalvanpijnbinnenindehersenen.Dehersenenwetenwatjemoetdoen:jeteenterugtrekken. Jedoetditdaneigenlijkautomatisch.

Waarnemen

Metjezintuigenkunjevanalleswaarnemen.Devijfzintuigenzijnhethoren,zien,voelen,ruikenen proven.Zintuigengevenprikkelsdooraanjehersenen.Jehersenenzorgendaarnavooreenreactie.

GraagopnieuwopmakenindestijlvandeflexibelepijplijnS&R. https://stock.edu-actief.nl/mediafiler/start/mediabank?view=preview&fuid=dir45/26638-16_org_CMYK.jpg Vijfzintuigen

Geluid Oor Horen Dedeurbelgaat.

Jerijdteentunnel uit.

Zien

Oog

Opeensveellicht

Pijnonderjevoet Huid Voelen Jestaptopeenlegoblokje.

Ruiken Jelooptlangsdeviskraam opdemarkt.

Neus

Mond Proeven Jestopteenhapje gebakkenvisinjemond.

Luchtvan (gebakken)vis

Smaakvan gebakkenvis

Reactie

Jestaatopen doetdedeur open.

Jeknijptjeogen dicht.

Jetrektjevoet snelterug.

Jekoopteen gebakkenvis.

Jeeetgebakken vis.

Opdracht104 Zenuwstelsel

a. Uitwelketweedelenbestaathetzenuwstelsel?

b. Watregelthetzenuwstelsel?

c. Iemandbrandtzijnvinger.Leginjeeigenwoordenuithoehetlichaamhieropreageert.

Opdracht105 Prikkel

a. Bekijkdezestrip.

b. Welkzintuiggebruiktdepersoonindestrip?

c. Welkeprikkelkrijgthijbinnen?

COPYRIGHT

Opdracht106 Zintuigen

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmeteenmedestudent.

a. Eénstudentkrijgteenblinddoekvoor.DeanderestudentleidtdezestudentvanpuntAnaarpunt B.

b. Bespreekmetelkaar:Welkezintuigenhebjegebruiktbijdezeopdracht?Hoegingdat?

c. Eénstudentkrijgtoordopjesin.Zorgervoordathijechtnietskanhoren.Deanderestudentmaakt hemietsduidelijk.

d. Bespreekmetelkaar:Welkezintuigenhebjegebruiktomjezelfduidelijktemaken?Ofomdeander tebegrijpen?Isdatgelukt?

e. Eénstudentkrijgteenblinddoekvoor.Deanderestudenthelptdezestudentomverschillende smakenteproeven.

f. Bespreekmetelkaar:hebjedesmakenherkenddooralleenteproeven?

Een orgaan iseengeheelvanweefselsdateenspecifiekefunctieinhetlichaamheeft.Samenzorgen deorganenvooreengoedewerkingvanallelichaamsfuncties.Alleorganensamenvormeneenheel systeem.

Indemaagwordtonsvoedselverteerd.Dedarmen,delever,dealvleesklierendegalblaaszijnbelangrijk bijde stofwisseling vankoolhydraten,vetteneneiwitten.Indeleverwordenookgiftigestoffen onschadelijkgemaakt.Denierenregelendezoutbalansenvoerenafvalstoffenaf.

Hethartpompthetbloedrond,delongenzorgenvoordeaanvoervanzuurstof.Andereorganenzijn bijvoorbeelddegeslachtsorganenendezintuigen.

Opdracht107 Organen

a. Leesdevolgendevragenenbekijkdaarnahetvolgendefilmpjeoverorganen.Houdpenenpapier bijdehand.

b. Zetdeorganendieinhetfilmpjewordengenoemdindetabelenbenoemhunfunctie.

Functie

Orgaan

c. Bekijkdetekeningenbenoemdeorganen.

1.

d. Welkeorganenhebjenognietingevuldindetabelvanvraaga?Vulzealsnogin,samenmethun functie.

Hethart. Graagopnieuwopmakenvolgensuitzonderingsregelsvoor anatomie(zwart).

Delongen.

Hethartendelongenbehorenbijdebelangrijksteorganenvanhetlichaam:

• Goedwerkendelongenvoorzienhetlichaamvanvoldoendezuurstof.

• Eengoedwerkendhartpompthetbloedinvoldoendematerond.

Eensportieveactiviteitofeenrecreatiefspelvraagteengroteinspanningvanhetlichaam.Hoegroter deinspanning,hoemeerzuurstofdespierennodighebben.Hethartendelongenzorgenvoorde toevoerhiervan.Bijinspanningversneltdeademhaling.Delongenmoetenharderwerkenomdenodige zuurstofbinnentehalen.Hethartpomptharderomdezuurstofviahetbloednaardespierentebrengen.

Tegroteinspanning

Dooreentegroteinspanningkunnenbepaaldesymptomenofklachtenontstaan,bijvoorbeeldkramp, kortademigheid,slapte,pijnopdeborstofpijnindezij.Omeventueleklachtentevoorkomen,ishet belangrijkdeintensiteitvandeprestatiediegeleverdmoetwordengoedinteschatten.Daarbijhoud jerekeningmetdelichamelijkemogelijkhedenvandesporter.

Hartslag

Dehartslag,hoevaakhethartklopt,kunjemetenaandepols(duimzijde).Ditheet ‘depolsopnemen’. Vaakwordtde ‘pols’ ookaandehalsgemeten.Jemeetdanmetwijsvingerenmiddelvingeraaneen zijdevandehalsvlaknaasthet strottenhoofd (deadamsappel).Denormalehartslagvandemensligt tussende60en80slagenperminuut.Baby’shebbeneenhogerehartslag.Alsiemandbeweegt,gaat dehartslagomhoog.Alsdehartslaginrusthogerisdannormaal,dankanditwijzenopkoorts, overbelasting,problemenmetdeademhalingofmethethart.

Opdracht108 Hartenlongen

a. BekijkhetfilmpjeBouwenwerkingvanhetharttot1:30enmaakeenmindmapoverhethart.Gebruik Stappenplan-Mindmapmaken.

Filmpje-Ademhaling

b. BekijkhetfilmpjeAdemhalingenmaakeenmindmapoverdelongen.

Debloedsomloop.

Debelangrijkefunctiesvanhetbloed:

• Vervoertzuurstofnaarallecellen.Zonderzuurstofkunjenietleven.

• Vervoertvoedingsstoffenenhulpstoffen(bijvoorbeeldhormonen)naarallecellen.

• Zorgtvoordeafvoervanafvalstoffen,zoalskoolzuurgas.

• Zorgtvooreenconstantelichaamstemperatuur.

• Bevatafweerstoffentegenschadelijkeinvloedenenzorgtzovoorweerstand.

Hethartpompthetbloedvoortdurendrondinhetlichaam,ditnoemenwedebloedsomloop.De bloedsomloopvindtplaatsineengeslotencircuit,dusvaneenechteheen-enterugwegisgeensprake.

Zuurstofenafvalstoffen

Hetbloedneemtzuurstofopindelongen.Viadelinkerhelftvanhethartendeaortastroomthetbloed metzuurstofenvoedingsstoffennaaralleslagaders.Vandeslagadersstroomthetbloednaardekleinere adersenhaarvaten.Ondertussengevendeslagaderszuurstofenvoedingsstoffenafaandecellen.Het bloedvoertafvalstoffenafnaardenierenenlever.Hetbloedstroomtdanviadeadersweerterugnaar derechterhelftvanhethart.Vanuithethartstroomthetbloedweernaardelongen.Indelongenneemt hetbloedweerzuurstofop.Viadelinkerhelftvanhethartstroomthetzuurstofrijkebloedweernaar decellen.Danbeginthetheleprocesopnieuwenzogaatdebloedsomlooponophoudelijkdoor.

Groteenkleinebloedsomloop

Weonderscheideneengroteeneenkleinebloedsomloop.Indegrotebloedsomlooppompthethart hetzuurstofrijkebloednaaralledelenvanhetlichaam.Hiergeefthetbloedzuurstofenvoedingsstoffen af.Hetbloedneemtvanafhierweerafvalstoffenmeeterugnaarhethart.Hierstartdekleine bloedsomloop.

Indekleinebloedsomloopstromenzuurstofarmbloedenafvalstoffenvanuithetlichaamviahethart naardelongendoordelongslagader.Indelongenneemthetbloednieuwezuurstofopengeefthet afvalstoffen,zoalskoolstofdioxide,af.Vanafdelongenstroomthetbloedterugnaarhethart.Hier begintdegrotebloedsomloopweer.

Verstoordeofonderbrokenbloedsomloop

Alsdebloedsomloopverstoordofverbrokenwordt,bijvoorbeelddooreenwondofeenstolselinde aderen,krijgenorganenenweefselsnietvoldoendezuurstofenvoedingsstoffen.Datkanernstigeen acutegevolgenhebbenvoordegezondheid.Daaromishetvoorjoualsmedewerkersportenrecreatie vanbelangietstewetenvandebloedsomloop:hoedieinzijnwerkgaat,welkeproblemenerkunnen ontstaanenwatjeingevalvannoodkuntenmoetdoen.

Opdracht109 Bloedsomloop

Graagcijfersopdevolgendeplaatsenzettenendewoordenverwijderen.longen =1longader=2slagader/aorta=3restvanlichaam/haarvaten=4ader=5hart= 6longslader=7kleinebloedsomloop=8grotebloedsomloop=9 https://stock.edu-actief.nl/mediafiler/start/mediabank?view=preview&fuid=img11/42027%20afbeelding%2070.jpg

a. Kiesbijelkcijferindetekeningdenaamvanhetonderdeel.

naam cijfer kleinebloedsomloop 1 ader 2 slagader/aorta 3 longader 4 hart 5 grotebloedsomloop 6 longslagader 7 longen 8 haarvaten 9

b. Kiesdejuistewoordenomdeuitlegkloppendtemaken. Hetzuurstofrijkebloedstroomtviade aderen / slagaderen vanhethartnaarde longen / restvan hetlichaam.Hetzuurstofarmebloedstroomtviade aderen / slagaderen vanhethartnaarde longen / restvanhetlichaam

Deademhalingzorgtervoordaterzuurstofinhetlichaamkomt.Zuurstofisnodigomtekunnenleven. Zonderzuurstofstikje.

Ineenrustigesituatieademjeongeveertwaalftottwintigkeerperminuutinenuit.Instresssituaties ofbijgroteinspanning,zoalsbijsport,kandatveelvakerzijn:welveertigofvijftigkeer.

Aansturingdoordehersenen

Dehersenensturendeademhalingaan.Denkmaaraanhetmomentdatjeprobeertjeademlangetijd intehouden.Erkomteenmomentdatjehetopgeeft.Zodrahetademcentrumindehersenenhet seintjekrijgtdathetlichaamteweinigzuurstofheeft,zorgthetdatjevanzelfweergaatademen.

Deademhalingzorgtdatwe:

• bijinademendezuurstofinhetlichaamopnemen

• bijuitademendeafvalstoffenkoolstofdioxideenwaterdampaandeluchtafgeven.

Longen

Ditprocesvanopnemenvanzuurstofenafgiftevanafvalstoffenvindtplaatsindelongen.Bijhet inademenkomtdeluchtviamondofneusindeluchtpijp.Dezesplitstzichintweehoofdtakken (bronchiën).Elketakverdeeltzichindelongeninsteedskleinerwordendebronchiën.Dezefijne vertakkingeneindigenin(400miljoen)zeerkleinelongblaasjes.Inhetlonghaarvatennetvindtde uitwisselingvanzuurstofenafvalstoffenplaats.Doordewandenvandelongblaasjesheenneemthet bloedzuurstofuitdeluchtopengeefthettegelijkkoolstofdioxideenwaterdampaf.

OPnieuwopmakenindestijlvandeflexibelepijplijnS&R.Volgensuitzonderinganatomie,zwarte lijnenentekst.Achtergrondvolgenspipeline. https://stock.edu-actief.nl/mediafiler/start/mediabank?view=preview&fuid=img36/2679-05.jpg Longsysteem.

Erzijntweesoortenademhaling:

1. deborstademhaling

Bijborstademhalingtrekkendespierentussenjeribbenzichsamen,waardoordeborstkasomhoog gaatengroterwordt.Zowordtluchtindelongengezogen.Jeziettijdenshetademhalendeborst naarvorenenomhoogbewegen.Borstademhalingkostmeerenergiedanbuikademhaling.Bij stressofgrotereinspanninggajeautomatischkorterenminderdiepademhalen.Hierbijgebruik jevaakdeborstademhalingstechniek.

2. debuikademhaling

Debuikademhalingisvooralbijgrotereinspanningdebesteademtechniek.Jemiddenrifgaatnaar beneden,zodatderuimteinjeborstholtegroterwordtenermeerluchtindelongengezogen wordt.Jebuikzetietsuit,omdatjeorganennaarvorenwordengedrukt.Buikademhalingkost minderinspanningdanborstademhaling,wantjespantalleenspierenaantijdenshetuitademen. Buikademhalingmaaktdatjerustigerwordt.Stapjeoveropbuikademhaling,dangajevanzelf rustigerendieperademhalen,waardoorjebeterkuntontspannen.

Bijgroteinspanning,bijvoorbeeldeensportprestatie,gajemeerendieperademhalen.Datkomtomdat hetlichaamdoordeinspanningmeerzuurstofnodigheeft.Danishetbelangrijkdatjede borstademhalingenbuikademhalingcombineert.

Opdracht110 Ademhaling

a. Bekijkhetfilmpjeoverdeborstademhalingennoteerschematischhoeborstademhalingwerkt. Gebruikhierbijdewoorden:

• luchtnaarbinnenzuigen/luchtnaarbuitengeperst

• borstholtegroter/kleiner

• longenuitgerekt/longvolumekleiner.

Inademing:

Tussenribspieren trekken samen ⇨ ⇨

Uitademing:

Tussenribspieren ontspannen ⇨ ⇨

b. Bekijkhetfilmpjeoverbuikademhalingenbeschrijfschematischhoebuikademhalingwerkt.

Despijsverteringzorgtervoordatvoedselverteerd wordtinhetlichaam.Ditgebeurtinenkeleorganen, dieelkhuneigenfunctiehebben.Bijelkaarnoemjedit hetspijsverteringskanaal.Dewegvanhetvoedseldoor hetspijsverteringskanaalduurtnormaal24tot48uur.

Despijsvertering.

Mond

Hetvoedselkomthetlichaambinnenindemond.Methetgebitwordthetvoedselkleinergemaakt. Tandenenkiezendoenhierhunwerk.Hetspeekselindemondzorgtervoordathetvoedselwordt bewerkt.Hetvoedsel,bijvoorbeeldeenboterham,wordtomgezettotvoedingsstoffen,dielaterinhet bloedopgenomenworden.

Slokdarm

Deslokdarmisdewegtussendemondendemaag.

Maag

Demaagmaalthetetenverderfijn.

Darmen

Hetvoedselkomthiernaindetwaalfvingerigedarm,dedunneendedikkedarm.Devoedingsstoffen wordenhierverderbewerktenkomendaarnainhetbloedterecht.Onderanderedesappenuitde alvleesklierdoenhierhunwerk.Nietallestoffenuithetvoedselwordenopgenomen.Deafvalstoffen verzamelenzichindeendeldarm.

Anus

Viadeanusverlatendeafvalstoffenalsontlastinghetlichaam.

Opdracht111 Spijsverteringtekenen

Zetopdejuisteplaats.

Maag

Alvleesklier

Dikkedarm

Anus

Speekselklieren

Slokdarm

Dunnedarm

Opdracht112 Spijsvertering

a. Leesdevraagenbekijkdaarnahetfilmpje.Houdpenenpapierbijdehand.

b. Beschrijfstapsgewijshoedespijsverteringwerkt.

Stap1: Stap2: Stap3: Stap4:

Stap5:

Stap6:

1.12Gezondheid

Gezondheidishetbelangrijkstewatjehebt.Jongemensenzijnoverhetalgemeengezond.Maarniet allejongerendoenveelmoeiteomhungezondheidoppeiltehoudenofteverbeteren.Sommigeneten tevetofteeenzijdigendrinkenteveelalcoholenteweinigwater.Zehebbenovergewicht,rokenof hebbeneenintensiefnachtleven.Rokenisdegrootstebedreigingvooronzelichamelijkegezondheid. Opdetweedeplaatsstaatteweiniglichaamsbeweging.

Eengoedegezondheidhoudtmeerindannietziekzijn.DeWorldHealthOrganisation(WHO)omschrijft gezondheidalseentoestandvanvollediglichamelijk,geestelijkenmaatschappelijkwelzijn.Gezondheid gaatverderdanhetinordezijnvanjelichaam.Ookgeestelijkenmaatschappelijkmoetjeinordezijn. Pasdanbenjegezond.

Lichamelijkegezondheid

Somsislichamelijkongezondzijneenvoudigteconstateren:eengebrokenarm,griep,deziektevan Pfeifferofeenverstuikteenkel.Dezevoorbeeldenvanongezondheidzijnmeestalvantijdelijkeaard. Somsiserookblijvendeongezondheid.Denkaansuikerziekteofepilepsie.Sommigemensenworden geborenmeteenbepaaldeziekte;zezijnerfelijkbelast.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/closeup-asian-mans-arm-long-plaster-1418629304 Lichamelijkongezondzijnissomseenvoudigteconstateren.

Detoptienvanlichamelijkegezondheidsklachten:

1.nek-enrugklachten

2.gewrichtsslijtage

3.suikerziekte

4.eczeem

5.gezichtsstoornissen

6.hartaandoeningen

7.gehoorstoornissen

8.luchtweginfectie

9.astma

10.chronischelongziekte(COPD)

Bron:www.volksgezondheidenzorg.info

Geestelijkegezondheid

Alsjegeestelijk(ofwelmentaal)gezondbent,benjeinstaatomredelijkzelfstandigjeproblemenop telossen.Ofjejeproblemenopkuntlossenhangtafvandesituatiewaarinjejebevindt,je gemoedstoestandenjemotivatie.

Groepslessen

Sandraisnahaarbevallingweergaansporten.Hetverzorgenvanhaarzoontjekosthaareendeelvan haarnachtrust.Zeslaaptslechtenisdelaatstetijdvaakchagrijnigensnelaangebrand.OokkanSandra zichmoeilijkerconcentrerenenishaarmotivatiewisselend.

HaarfitnessbegeleiderheeftdatindegatenengaatmetSandraingesprek.Zebesprekenhoebelangrijk hetisomregelmatigtebewegen.Sandrakrijgthetadviesomsamenmeteenvriendindeeltenemen aandegroepslessen.Datstimuleertom,ookalsjeevengeenzinhebt,tochnaarhetfitnesscentrumte komen.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/fitness-sport-training-gym-lifestyle-concept-164474051 Sportenineengroepmotiveert.

HetvoorbeeldvanSandramaaktmeteenduidelijkdatlichamelijkeengeestelijkegezondheidveelmet elkaartemakenhebben.Slaapgebrek(lichamelijk)kanbijvoorbeeldleidentoteenwisselendemotivatie (geestelijk).

Debelangrijkstementaleaandoeningenzijnangststoornissen,stemmingsstoornissen,ADHDen overspannenheid(burn-out).

Sociaal-maatschappelijkegezondheid

Alsjesociaal-maatschappelijkgezondbent,benjeinstaatommetanderensamenteleven,samente werken,samenterecreërenofsamentesporten.Maatschappelijkegezondheidheeftallestemaken metsociaalgedrag.

bff?

DemeestevriendinnenvanSandrakomennogsteedsgraagbijhaarlangs.Vooralmethaarzoontje tuttenvindenzegeweldig.AlleenSusanheeftermoeitemeedatallesbijSandraomhaarzoontjedraait. ZekomtnauwelijksmeerbijSandrathuis,terwijlzeooitelkaarsbestevriendinnenwaren.Zededen vroegerallessamen.VakantiesopdecampinginZeeland,weekendjesnaareenbungalowparkof dagtripjesnaareenpretpark.Ookwarenzelidvandezelfdesportvereniging.Tijdensdezwangerschap

vanSandraontstondenregelmatigconflictentussenSusanenSandra.SusanvonddatSandraalleen maarmethaarzwangerschapbezigwasennualleenmaarmethaarzoontje.Erisveelveranderdin hunrelatie.Ooitbestevriendinnenennu...?

Opdracht113 Jeeigengezondheid

a. Geefjezelfeencijfervoorjelichamelijkegezondheid.Lichtjeantwoordtoe.

b. Geefjezelfeencijfervoorjegeestelijkegezondheid.Lichtjeantwoordtoe.

c. Geefjezelfeencijfervoorjesociaal-maatschappelijkegezondheid.Lichtjeantwoordtoe.

d. Welkemaatregelenkunjenemenomjegezondheidverderteverbeteren?

e. Gajedatookdoenofniet?Waaromwel/niet?

f. Bespreekjeantwoordenmeteenmedestudent,vriendoffamilielid.Noteerdetipsdiejekrijgt.

g. Jekuntdeuitwerkingvandezeopdrachtinjeportfolioopnemen.Maakhieroverdanafsprakenmet jedocent.

1.13Voeding

Wewetenalveelvanvoedingafenwekrijgenopallerleimanierenadvies.Voedingisnamelijkbelangrijk vooronzegezondheid.Verstandigomgaanmetvoedselisvooriedereenvanbelang.Het VoedingscentruminDenHaagbiedtwetenschappelijkonderbouwdeenonafhankelijkeinformatieover eengezonde,veiligeenmeerduurzamevoedselkeuze.

Anderefunctiesvanvoeding

Voedingisbelangrijkvoorjelichaamenheeftduseenlichamelijkefunctie.Maardaarnaastheeftvoeding ooknoganderefuncties:

• Socialefunctie:samenetenisgezellig.

• Geestelijkefunctie:sommigemensenetenendrinkenomemotioneleredenen.Etenislekker;je wordterblijvan.

• Levensbeschouwelijkefunctie:metvoedingkunjeietsvanjelevensovertuigingofgodsdienst latenzien.

Opdracht114 Functiesvanvoeding

Situatie1

Naeensportieveactiviteitgaanjegasteneten.Aisegeeftdoordatzegeenvarkensvleeseet,omdatze moslimis.

a. Omwelkefunctievanvoedinggaathet?

Situatie2

MeneerLouwmankomtvaakbijjullieinhetrestaurant.Hijheeftpaszijnvrouwverloren.Hijheefteen energiebeperktdieetvanwegezijnovergewicht.Tochbestelthijregelmatiglekkeredingen.Hijistoch alzoeenzaam,maghijdanookalnietslekkersmeer?

b. Omwelkefunctievanvoedinggaathetbijhetetenvanlekkeredingen?

c. Enbijhetenergiebeperktdieet?

Situatie3

MevrouwTielemanisverdrietigoverhetverliesvanhaarmaneneetslecht.Haarkinderenstimuleren haaromaftoetekomenetenofmetvriendenuittegaaneten.Zehopendatmevrouwbetergaateten alszemetandereneet.

d. Omwelkefunctievanvoedinggaathet?

Gezondevoedingisvooriedereenheelbelangrijk.Hetlichaamheeftvoedingsstoffennodigomgoed tekunnenfunctioneren.Maarhoeeetjegezond?DaarvoorheefthetVoedingscentrumeenhulpmiddel ontwikkeld:deSchijfvanVijf.IndezeSchijfvanVijfstaandevoedingsmiddelendiegoedzijnvoorje

lichaam.Zeverkleinenbijvoorbeelddekansophart-envaatziektenenkanker.Kieselkedaggenoeg uitelkvak,enkiessteedsietsanders.Dankrijgjevoldoendevitamines,mineralen,eiwitten, koolhydraten,vettenenvezelsbinnen.

DeSchijfvanVijf.

Vak1(groen):groenteenfruit

Vak1bestaatuitgroenteenfruit.Groenteenfruitvormendebasisvooreengezondevoeding.Jekunt erruimehoeveelhedenvaneten.Groenteenfruitbevattenweinigcalorieën,veelvoedingsstoffenen zegeveneenverzadigdgevoel.Ditisextrabelangrijkvoormensendielettenophungewicht.Verder verlaagthetetenvanveelgroenteenfruithetrisicoophart-envaatziekten,suikerziekteenbepaalde vormenvankanker.

Vak1:groenteenfruit.

Vak2(geel):smeer-enbereidingsvetten

Vak2bestaatuitsmeer-enbereidingsvetten:halvarine,margarine,boter,zonnebloemolie,olijfolie. Vetgeeftenergieeniseenbelangrijkebrandstofvoorjelichaam.Ookisvetbelangrijkvoorjebotten, degroeienhetgoedfunctionerenvandecelleninjelichaam.VetlevertvitaminesA,DenE.Jeweerstand tegenziektenwordtdoorvetpositiefbeïnvloed.Ookverlaagthetdekansophart-envaatziekten.

Vak2:smeer-enbereidingsvetten.

Vak3(roze):vis,peulvruchten,vlees,ei,notenenzuivel

Vak3bestaatuitvis,peulvruchten,vlees,ei,notenenzuivel.Hetishoofdzakelijkdebronvaneiwit, mineralen(onderandereijzerencalcium)envitamineB12.Eiwittenzijnnodigalsbouwstofindecellen envoordeaanmaakvanbijvoorbeeldspierweefselinjelichaam.IJzerhelptbloedarmoedetevoorkomen. Zuivelverlaagtdekansopdarmkankerensuikerziekteenlevertnaasteiwitookveelcalciumendatis belangrijkvoorjebotten.

Vak3:vis,peulvruchten,vlees,ei,notenenzuivel.

Vak4(oranje):brood,graanproductenenaardappelen

Vak4bestaatuitbrood,graanproductenenaardappelen.Zijvormenonderanderedebronvan koolhydraten,voedingsvezels,eiwit,B-vitaminesenijzer.Koolhydratengevenjelichaamenergie. Voedingsvezelszorgenvooreenverzadigdofwelvolgevoel,helpenjeopgewichtteblijvenenzorgen vooreengoedestoelgang.Jeverlaagtjerisicoophart-envaatziekten,suikerziekteendarmkanker.

Vak4:brood,graanproductenenaardappelen.

Vak5(blauw):dranken

Vak5bestaatuitdranken.Indezeschijfhorenwater,thee,koffieenvruchtendranken.Waterismisschien welhetbelangrijkstevoedingsmiddel.Hetzorgtonderanderevoorhettransportvanvoedselen afvalstoffenenzorgtervoordatcellengoedkunnenwerken.Waterisnodigomdevochtbalansvanhet

lichaamgezondtehouden.Jelichaamheeftelkedagvochtnodigomvochtverlies,zoalsviaurineen zweet,aantevullenenisnodigvoorhetregelenvandelichaamstemperatuur.Vochthelptookbijde opnamevanvoedingsstoffenindedarm.

Opdracht115 Jemaaltijden

a. Noteerindevolgendetabelwatjeopeendaggegetenhebt.Noteerdaarnaastuitwelkedelenvan deschijfjeproductengegetenhebt.

SchijfvanVijf Voedingsproduct

Ochtend

Middag

Avond

Tussendoor

b. Bespreekdetabelmeteenmedestudent.Zijnergroteverschillen?

c. Welketipshebjevanjemedestudentgekregen?

d. Jekuntdeuitwerkingvandezeopdrachtinjeportfolioopnemen.Maakhieroverdanafsprakenmet jedocent.

Alsjeelkedagietseetuitelkdeelvandeschijfvanvijf,daneetjegevarieerdendusgezond.Jekrijgt danvoldoendekoolhydraten,vetten,eiwitten,vitamines,mineralenenwaterbinnen.

Vijfrichtlijnenvoorgezondevoeding:

• Eetgevarieerd.

• Eetnietteveelenbeweeg.

• Eetminderverzadigdvet.

• Eetveelgroente,fruitenbrood.

• Eetveilig.

Letookopdeadviezendiepervakgelden:

Devakken

Adviezenpervak

Eetveelgroenteenfruit. Groenevak1:groenteenfruit Kiesvoorvettendiezachtofvloeibaarzijn.

Gelevak2:smeer-enbereidingsvetten

Rozevak3:vis,peulvruchten,vlees,ei, notenenzuivel

Eetmindervleesenmeerplantaardigeproducten.Varieer metvis,peulvruchten,noten,eierenenvegetarische producten.

Oranjevak4:brood,graanproductenen aardappelen

Blauwevak5:dranken

Eeteenhandjeongezoutennoten. Kiesvooralvolkoren,zoalsvolkorenbrood,volkorenpasta, zilvervliesrijstencouscous.

Drinkvoldoende,zoalskraanwater,theeenkoffie.

Ergeldenverschillendeadviezenvoormannenenvrouwenenookperleeftijdscategorie.Het voedingscentrumheefthiervaneenhandigoverzichtgemaakt.

Opdracht116 Adviezen

a. Bekijkhetfilmpje.

b. Welkeadviezenwordeninhetfilmpjegegeven?

Opdracht117 Hebjijgezondgegeten?

a. Wathebjijgisterenallemaalgegeten?

b. Hebjijgezondgegeten?Lichtjeantwoordtoe.

c. Watkunjeaanpassenzodatje(nog)gezondergaateten?

Opdracht118 Weekmenu

a. Opinternetvindjeallerleiweekmenu’s.Zoekereenuitennoteerdezeindevolgendetabel,ofstel erzelfeensamen.

b. Watvindjevandesamenstellingvandemenu’s?Voldoethetweekmenuaandeadviezenof richtlijnen?Legjeantwoorduit.

c. Jekuntdeuitwerkingvandezeopdrachtinjeportfolioopnemen.Maakhieroverdanafsprakenmet jedocent.

Opdracht119 Jouwdagmenu

a. Ganaardewebsiteenvuljegeslachtenleeftijdin.

b. Kiesnueendagmenuwaarjijzininhebt.Noteerhetdagmenudatjegekozenhebt.

c. Watvindjevanhetmenuendeporties?

d. Probeerheteensuitenbereidhetdagmenu.

Opdracht120 Voedingsadvies

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmeteenmedestudent.

Bereiddezeopdrachtthuisvoor.

a. Watetenjulliethuis?Noteerwatjeopeendageet.Noteerookhoelaatjediteet. Denkaanhetontbijt,delunch,dewarmemaaltijd,maarookalletussendoortjes.

b. Vergelijkwatjijthuiseetmethetdagelijkseetendateenmedestudentheeftopgeschreven.

c. Etenjullieverschillend?Waaromvindjevanwelofniet?

d. Welketipskunjejemedestudentgeven,zodathijgezondergaateten?

e. Jekuntdeuitwerkingvandezeopdrachtinjeportfolioopnemen.Maakhieroverdanafsprakenmet jedocent.Geefbijdeuitwerkingaanwelkebijdragejijaanhetresultaatvandezeopdrachthebt geleverd.

Invoedingsmiddelenzittenvoedingsstoffen.Erzijnzesverschillendevoedingsstoffen.

Eiwit

Eiwitzitveelinvlees,vis,eienzuivelproducten.

Vet

Vetzitveelinsnacksenchips,maarookinvetvleesenvollemelkproducten.

Koolhydraten(suikers)

Ditzitveelinaardappelen,rijst,broodenpasta.

Vitamines

Erzijnverschillendevitamines,zoalsA,B,C,D,EenK.Ingroenteenfruitzittenveelvitamines.Vitamine Bzitookinbroodenvlees.VitamineDenEzitteninvoedingsmiddelenwaarinvetzit,zoalsvetvlees, vettevisenvollemelkproducten.Vitamineskomenmaarinkleinehoeveelhedeninvoedingsmiddelen voor.Maarjehebtzewelnodig.Zebeschermenjetegenziektes.Enzezorgenervoordatalleprocessen injelichaamgoedverlopen.

Mineralen(zouten)

Erzijnverschillendemineralen,bijvoorbeeldcalciumenijzer.Calciumzitveelinmelkproducten,ijzer zitveelinvolkorenproducten,groenteenvlees.

Water

Wateriseenbelangrijkevoedingsstofvoorhetlichaam.Perdagmoetjeanderhalveliterwaterofmeer drinken.Hetkanookthee,koffieofanderedrankzijn.

Opdracht121 Voldoendedrinken

a. Wathebjijgisterenallemaalgedronken?

b. Hebjevoldoendewatergedronken?Lichtjeantwoordtoe.

Opdracht122 Voedingsstoffen

Dekantinevandesportschool

Elisewerktindekantinevaneensportschool.Vooral ’savondsishetsomsergdrukenmoetzehard werkenomiedereenoptijdtebedienen.Maardatisnieterg,wantElisedoethaarwerkgraag.Vooral hetcontactmetmensenvindtzeheelplezierig.

Mensendiesportenvindengezondevoedingvaakheelbelangrijk.Daaromserveertdekantineniet alleendestandaardsnacks,zoalskrokettenenbitterballen.Zebiedenookgezondetussendoortjes.Zo zijnerbelegdebroodjes,natuurlijkmetwatrauwkosterbij,eniserookyoghurtmetmuesli,natuurlijk zondersuiker.Verderzijnergezondedranken,zoalssmoothiesenvruchtensappen.

a. Waaromishetbelangrijkdatjeweetwaterinalleetenswarenzit?

b. Bekijkdewebsite.

c. Vuldebitterbal(gefrituurd)ininhetzoekveldvandewebsite.Vuldaarnadeeenheidin.Welke voedingsstoffenzittenineenbitterbal?Vuldetabelin.

Energie

Vet

kcal

g

g -waarvanverzadigd

g Koolhydraten

g -waarvansuikers

g Vezels

g Eiwit

g Zout

d. WaaromstaatdebitterbalnietindeSchijfvanVijf?

e. Kenjeeengezonderalternatief?Welk?

f. Waaromisditvolgensjoueengezonderalternatief?

g. KloptditookvolgensdetoolvanhetVoedingscentrum?

Opdracht123 Eetwissel

a. Bekijkdewebsiteenswipedoordeverschillendebeelden.

b. Erstaanvastproductenbijdiejeweleenseet.Kieserdrieennoteerhoejedezekuntwisselen.

c. Zoujeditdoen?Lichtjeantwoordtoe.

Uitonzevoedinghalenweenergie.Energiegebruikenwevoortweesoortenstofwisseling:

• ruststofwisseling:energiedieinrustnodigisvoorallebelangrijkeorganen.

• arbeidsstofwisseling:energievooralle ‘extra’ inspanning.

Metderuststofwisselingvoorziejeallebelangrijkeorganenvanenergie.Hart,longen, spijsverteringsorganen,hersenenenspiercellenwerkendeheledag.Hetenigewatzenodighebbenis energie.

Dearbeidsstofwisselingisnodigvooralhetextradatjedoetbovenopderuststofwisseling.Naarschool fietsen,tv-kijken,sporten,luierenaanhetstrandenlezen hetkostallemaalenergie.Degroottevan destofwisselinghangtnietalleenafvandearbeiddiejeverricht,maarookweervanjelengteen gewicht.

Onbalans

Deweegschaaliseenaardigegraadmeterofjevoedingsenergieingoedebalansismetjedagelijkse activiteiten.Wantelkpondjegaatdoorhetmondje.Wordjezwaarder,danligtdatdusmeestalaan onbalanstussenvoedingenbeweging.Eenenkelingheeftechtereenziekteonderdeleden,zoals obesitas(vetzucht).Omaftevallenmoetjedusmeerenergieverbruikendanjebinnenkrijgt.Meer bewegeneneenverbeterdevoedingdus.Eengewichtstoenamehoeftnietaltijdongunstigtezijn. Sportenleidttotmeerspiermassa,waardoorjesomsjuistingewichttoeneemt.

https://www.shutterstock.com/nl/image-vector/weight-loss-before-after-black-man-2044516562

Jekuntooknauwkeurigernaarjelichaamsgewichtkijkendoordittecombinerenmetjelichaamslengte. DitwordtdeBodyMassIndex(BMI)genoemd.Hierbijwordtberekendofjelichaamsgewichtkloptten opzichtevanjelichaamslengte.Hiervoorisdevolgendeformule:

FormuleBMI

BMI=lichaamsgewicht(inkg)/lengte2(inmeters)

NormtabelBMI

Ondergewicht

<18,5

Gezond 25-30

18,5-25

Overgewicht >30

Obesitas(ernstigovergewicht)

OpdewebsitevanhetVoedingscentrumkunjeeenvoudigdeBMI-meterinvullen.

DeBMI-metervanhetVoedingscentrum.

Opdracht124 BMIberekenen

Gezondheidstest

DebadmintongroepvansportcentrumRacketOutdoorkrijgtiederhalfjaareengezondheidstestinhet fitnesscentrum.Sander,demedewerkersportenrecreatie,meethetgewichtendelengte,zodathij deBMIuitkanrekenen.Ookwordthetvetpercentagegemeten.Desportersvindendegezondheidstest belangrijk,omdatzevijfjaargeledenomgezondheidsredenenbegonnenzijn.Sandernoteertde volgendegegevens:

Frankis25jaar,is179cmlangenweegt85kg. Aliis30jaar,is178cmlangenweegt65kg. Aisjais23jaar,is175cmlangenweegt60kg. Ericis32jaar,is181cmlangenweegt98kg. Maudis26jaar,is173cmlangenweegt50kg.

a. Bekijkdewebsite.

b. BerekendeBMIvandeledenvandebadmintongroepennoteerperpersooneenconclusie. conclusie BMI naam

Frank

Ali

Aisja

Eric Maud

c. Wiezoujewelkeadviezengeven?

d. BerekendeBMIvanjezelf.Watconcludeerje?

Opdracht125 Overgewicht

a. Bekijkhetfilmpjeoverovergewichtbijkinderen.

b. Zetdemogelijkegevolgenvanovergewichtopeenrijtje.

c. Welketipsgeefjeiemandmetovergewicht?Letop!Ditgeldtalleenvoormensenbijwiehet overgewichtnietwordtveroorzaaktdaareenlichamelijkeaandoeningofziekte.

d. Vergelijkjeantwoordenmeteenofmeerderemedestudenten.Welketipshaddenzijwelenjijniet? Noteerdezeook.

Opdracht126 Gezondbewegeneneten

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmeteenmedestudent.

Jegeeftjemedestudentaandehandvaneeninterviewtipsen/ofadviezenoverzijngezondheid, voedingspatroonendehoeveelheidbeweging.

a. Verdeelderollen:degastendemedewerkersportenrecreatie.

b. Demedewerkersportenrecreatiebereidtzijnvragenvoorhetinterviewvoor.Degastbereidtzich ookvoorengaatnawathijvanzijneigengezondheid,lichaamsbeweging,voedingspatroonenBMI vindt.

c. Demedewerkersportenrecreatieneemthetinterviewafentrektzijnconclusies.

d. Demedewerkersportenrecreatiegeeftzijngasttipsenadvies.

e. Wisselvanrol.

f. Maakvoorvolgendebijeenkomstallebeieenlunchpakketvoorjemedestudentenneemditmee. Bespreekwaaromjevoorditlunchpakketgekozenhebt.

g. Jekuntdeuitwerkingvandezeopdrachtinjeportfolioopnemen.Maakhieroverdanafsprakenmet jedocent.Geefbijdeuitwerkingaanwelkebijdragejijaanhetresultaatvandezeopdrachthebt geleverd.

Sommigegastenhebbeneendieetofeenanderebijzonderevoedingswens.

Diabetes

Diabetesiseenziektewaarbijhetlichaamgeenofteweiniginsulinemaakt.Insulineisnodigomde bloedsuikerspiegelconstanttehouden.Belangrijkerichtlijnenvoorgastenmetdiabeteszijn:

• Eetmindervetenvooralminderverzadigdvet.Verzadigdvetzitindierlijkeproducten,zoalsvet vlees,kaas,vollemelkproductenenroomboter.

• Eetlieverkoolhydratendielangzaaminhetbloedopgenomenworden. ‘Langzame’ koolhydraten zitteninvolkorenbrood,zilvervliesrijst,volkorenpastaenmuesli. ‘Snelle’ koolhydratenzijnsuikers inbijvoorbeeldsnoep,gebak,toetjesenfrisdrank.

• Verdeelkoolhydratenoverdedag.

Energiebeperktdieet

Eenenergiebeperktdieetisvoorgastendiewillenofmoetenafvallen.Zijmoetenmindercalorieën eten(enmeerbewegen).Belangrijkerichtlijnenzijn:

• Eetmindervet.Kiesvoormagervlees,mageremelkproductenof30+-kaas.Eetgeensnacksofchips.

• Eetmindersuiker.Drinkgeenfrisdrankenweesvoorzichtigmetvruchtensap.Kiesvoorkoffieof theezondersuiker,ofvoorwater.Eetgeensnoepofgebak.

• Kiesvoorgezondetussendoortjeseneetveelgroente.

Natriumbeperktdieet

Eennatriumbeperktdieetkanvoorgeschrevenwordenbijhogebloeddruk,problemenmethethartof denieren.Gastenmeteennatriumbeperktdieetmoetenminderzouteten.Belangrijkerichtlijnenzijn:

• Bereiddewarmemaaltijdzonderzout.

• Gebruikzominmogelijkproductenwaarveelzoutinzit,zoalsbouillonblokjes,rookworst,gezouten ofgerooktevleeswaren.

• Gebruikzoweinigmogelijkkant-en-klaarmaaltijden,wantdaarzitvaakveelzoutin.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/salt-blood-pressure-hypertension-1096424645

Allergieenintolerantie

Jekrijgtookweleensgastenmeteenvoedselallergieofvoedselintolerantie.Allergiebetekentdatje gevoeligbentvooreenbepaaldestof.Intolerantiewilzeggendatjeeenstofhelemaalnietkunt verdragen.

Koemelkallergie

Bijkoemelk-allergiebenjeallergischvoordelactoseuitkoemelk.Gastendiedithebben,gebruiken geenmelkenmelkproducten.Zeetenookgeenproductenwaarlactoseinverwerktis.Zijmoetendus altijdgoedopdeverpakkingenvanvoedingsmiddelenlezenwaterpreciesinzit.

Glutenintolerantie

Sommigegastenkunnengeenglutenverdragenenhebbeneenglutenintolerantie.Zijwordenalziek vaneenkleinehoeveelheidgluten.Gastenmetdezeintolerantiemogengeenproductenetenwaar tarwe,gerst,roggeofhaverinzit.Zijetenspeciaalbrood,datzelfsineenaparteruimtegebakkenwordt enzonietincontactkankomenmetgluten.Degranenzitteninveelproducten.Hetisdaarombelangrijk omgoeddeetikettenvanvoedingsmiddelentelezen.Alsjeglutenvrijeproductenaandezegasten serveert,moetjeervoorzorgendatdezenietincontactgeweestzijnmetproductenwaarwelgluten inzitten.

Sportvoeding

Gastendieveelsportenhebbenvaakeengoedvoedingspatroondathetlichaamondersteuntbijhet sporten.Sportersetengezond.Zeetenweinigvet,kiezenvoorgezondeproducten,zoalsvolkorenbrood, groenteenfruit,endrinkenveelwater.Zeetenvakereiwitten,wanteiwitisnodigvoordespieropbouw.

Opdracht127 Diabetes

Kiezen

Jebedienteenmeneerdieaangeeftdathijdiabetesheeft.Hijtwijfelttussengegratineerdewitlofmet aardappelpureeengestoomdegroenesalademetcouscous.

Welkgerechtzoujijhemadviseren?Legjeantwoorduit.

Opdracht128 Energiebeperktdieet

Afgevallen

MevrouwTijssenheefteenenergiebeperktdieetenvertelttrotsdatzealvijfkiloisafgevallen.Zeziet dechocoladetaartopdekaartstaanenzegt: “Datkaniknietweerstaan,doemaareenflinkstuk!”.

Hoezoujijhiermeeomgaan?

Ikverteldatdechocoladetaartergveelcalorieënbevat. Ikzegniks,zemoethetzelfweten.

Ikverteldatdechocoladetaartisuitverkocht.

Opdracht129 Natriumbeperktdieet

Keuzemenu

Eenvanjegastenmeldtdathijeennatriumbeperktdieetvolgt.Julliewerkenmeteenkeuzemenu,dus jegastkankiezenwathijwileten.Hijkiestgebakkenzalmfiletmetaardappeltjesengroente.

Watgeefjedandooraandekeuken?

Opdracht130 Koemelkallergie

Watiseengeschiktnagerechtvoormensenmetkoemelkallergie?

Aardbeienmetslagroom

Fruitcocktail

Yoghurt

Opdracht131 Glutenintolerantie

Buffet

Jewerktineenrestaurantmeteenbuffet.Eenklantkomtnaarjetoeendieverteltdathij glutenintolerantieheeft.Jijlooptmeenaarhetbuffetenwijstaaninwelkeproductengeengluten zitten.

Waaromisditgeengoedeoplossing?

Opdracht132 Sportvoeding

a. Steleengoedelunchsamenvooreensporter.

b. Bevatjelunchveeleiwitten? ja / nee

c. Lichtjeantwoordtoe.

Hethart

Hethartiseenpompenpompt4tot5literbloedperminuutdoorhetlichaam.Hetbloedbevatzuurstof envoedingsstoffenvoorallespierenenorganen.Jehartiszogrootalsjegebaldevuistengroeitmet hetlichaammee.Hethartbestaatuitvierholleruimtes:

1.delinkerboezem:hierstroomtzuurstofrijkbloedvanuitdelongenbinnen

2.linkerkamer:pompthetzuurstofrijkebloedhetlichaamrond

3.rechterboezem:hierstroomtzuurstofarmbloeduithetlichaambinnen

4.rechterkamerpompthetzuurstofarmebloednaardelongen.

GraagnamakenindestijlvandeflexibelepipelineS&R.Anatomie,dusgraagzwartelijnenen zwartetekst.

Delongenzorgendatwegoedkunnenademen.Onzelongengevenonslichaamelkevierseconden zuurstof.Datismeerdantwintigduizendkeerperdag,ofachtmiljoenkeerperjaar.Endat24uurper dag,jehelelevenlang.Eengoedewerkingvandelongenisdusonmisbaar.

Route

Deluchtdieweinademenkomtviaonzemondofneusindeluchtpijp.Deluchtpijpiseenstevigebuis metkraakbeenringen,zodatdebuisaltijdopenis.Hijsplitstzichintweetakken,diewebronchiën noemen.Aandeuiteindenvandekleinstebronchiënzittendelongblaasjes.Delongblaasjesgevende ingeademdezuurstofafaanhetbloed.Hetbloedbrengtdezuurstofnaaralleplaatseninhetlichaam.

Bescherming

Delongenzijnzachtensponsachtig,datmaaktzeergkwetsbaar.Omzetebeschermenzijnkeel,neus enmondbedektmeteenslijmvlies.Alswebijhetinademenschadelijkestoffenenbacteriënbinnen krijgen,blijvendievooreengrootdeelklevenaanhetslijmvlies.Ookdebronchiënendelongenzelf zijnaandebinnenkantbedektmeteenslijmvlies.Dezogenaamdetrilhaartjesinhetlongslijmvlies vervoerenhetvuildattochismeegekomen,naardekeel.Daarwordthetslijmopgehoestofingeslikt (ingesliktslijmgaatmetdeontlastingnaarbuiten).Zoproberendelongenzichzelfschoontehouden enirritatiestevoorkomen.

Bloed

Eenvolwasseneheeftongeveervijfliterbloedinzijnlichaam.Intotaalhebjewel96.000kmbloedvaten injelichaamwaardatbloeddoorheenstroomt.Datbloedzorgterbijvoorbeeldvoordatzuurstofen andereessentiëlestoffenbijdecellenterechtkomenendatdatafvalstoffenwordenafgevoerd.

Bloedbestaatuit:

• bloedplasma

• rodebloedcellen

• wittebloedcellen

• bloedplaatjes.

Bloedplasma

Bloedplasma,ookwelbloedvochtgenoemd,isalshetwareeenoplosmiddel.Hetmaakthetbloed vloeibaarwaardoorerbloedcellen,voedingstoffenenafvalstoffenvervoerdkunnenworden.Hetplasma helptookbijhetconstanthoudenvandelichaamstemperatuur.Tottwintigprocentvanaljebloed kaninjehuidgaanzitten.Zokanveelwarmtewordenafgegevenaandeomgeving.Hetbloedkleurt jewarmehuiddanookrood.

Rodebloedcellen

Derodebloedcellenveroorzakenderodekleurvanhetbloed.Rodebloedcellenlevenongeveervier maandenenwordendanvervangen.Jelichaammaaktelkeseconde2,5miljoennieuwebloedcellen! Derodekleurwordtveroorzaaktdoorhemoglobine.Hemoglobineisijzerhoudend.Hieraanwordt zuurstof(O2)gekoppeld,zodatditvervoerdkanworden.Zowordtdezuurstofdiejenodighebt, meegevoerddoorhetbloed.BijmensendierokenwordendeplekkenvoordebindingvanO2aan hemoglobinebezetgehoudendoorkoolmonoxide(CO).Daardoorkanminderzuurstofgetransporteerd worden.

IemandmeteengoeduithoudingsvermogenkanveelO2vervoeren.Inhetbloedvaniemanddierookt, kandusveelminderO2vervoerdworden.Rokenisdusnadeligvoorjeuithoudingsvermogen.

Wittebloedcellen

Injebloedzittenookwittebloedcellen.Dezezijngroterdanderodebloedcellen.Jehebtveelmeer rodedanwittebloedcellen.Wittebloedcellenbeschermenonslichaamtegenindringerszoalsbacteriën enmakendezeonschadelijk.

Bloedplaatjes

Bloedplaatjeszijndeallerkleinstebloeddeeltjesenhelpenbijdegenezingvaneenwond.Bloedplaatjes zorgenervoordatdewondstoptmetbloedenendaterzicheenkorstjevormt.

Destofwisseling

Destofwisselingisdeverzamelnaamvooralleprocessendieinhetlichaamplaatsvinden.Enzymenen hormonencontrolerendechemischeprocessendievoedselomzettenindevoedingsstoffen.

• Enzymenzorgenvoordeomzettingvanvoedselindenoodzakelijkestoffenvoordelichaamscellen.

• Hormonenzijnnodigvoordegroeiendeenergievoorraad.Deenergiewordtgebruiktvoor spieractiviteitenenvoordebrandstofvoorhetlichaam.

Koolhydraten

Veelenergiekomtvrijdoordeomzettingvankoolhydrateninsuikers.Demeestvoorkomendesuikers zijnglucose,fructoseengalactose.Dezesuikerswordenviahetbloednaardelevergebracht,diede suikersomzetinglucose.Glucoselevertdeenergievoordecellen.

Vetten

Vetiseenvoedingsstofdiezitinbijvoorbeeldhalvarine,olie,vlees,kaaseninkoek,snacksensauzen. Vetisaltijdeenmengselvanvetzuren.Vetisookeenbronvanenergie.Erbestaatonverzadigden verzadigdvet.Vetinvoedingsmiddelenbestaataltijduiteencombinatievanbeide.Hetvervangenvan verzadigdvetdooronverzadigdvetverlaagthetLDL-cholesterol.EentehoogLDL-cholesterolisniet goedvoordebloedvatenenkanleidentothart-envaatziekten.Omdekansophart-envaatziektente verlagen,ishetdusvanbelangproductenmetveelverzadigdvettevervangendoorproductenmet veelonverzadigdvet.

Eiwitten

Eiwittenenvettenzorgenvooraldeopbouwvandelichaamscellen.Alserweinigkoolhydrateninhet voedselzitten,zorgenzeookvoordeenergievoorraad.Eiwittenwordenomgezetinaminozuren,die weernodigzijnvoordegroeienvoorhetopgangbrengenvandestofwisselingindecellen.

1.14Voedingengezondheid

Eenmedewerkersportenrecreatiemoeteenenanderwetenvanderelatievoeding,presterenen gezondheid.Datisnoodzakelijkomgoedevoedingstipstekunnengeven.Maarookomhetgoede voorbeeldtekunnengeven.Sportersofgastenzoudenvreemdopkijkenalsjijeenactiviteitnietkunt volhoudenomdatjenietgoedgegetenhebt.

Eenervarensporterweetmeestalwelwatgoedevoedingisomoptimaaltekunnenpresteren.Een beginnendesporterweetdaarvaaknognietzoveelvanaf.Ookbijrecreatieactiviteitenvraagjesoms tochfikselichamelijkeprestatiesvangasten.Jijassisteertenbegeleidt,dusjijhebtdiekennisookin huis.Daardoorbenjeinstaathetvoedingspatroontebesprekeneneventueeltipstegevenvoor aanpassingen.

Hetlichaamiseenbouwwerkvancellen,botten, spieren,organen,hormonen,zenuwen,zintuigen enbloed.Ervindenallerleiprocesseninhet lichaamplaats.Voedselwordtomgezetinenergie ennoodzakelijkesappenenstoffenomhet lichaamgezondtehouden.Datisdestofwisseling.

Hetlichaamfunctioneertnietgoedzonder voedingsstoffenalseiwitten,koolhydratenen vetten.Dezeleverendeenergieomlichaamen geestgoedtelatenwerken.Eiwittenzijnooknodig voordegroei(bouwstof)endeaanmaakvan nieuwecellen.

Richtlijnenvooreengezondvoedingspatroon staanindeSchijfvanVijf.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/female-cyclist-wearing-cycling-kit-holding-2285717505 Voedselwordtomgezetinenergie.

SchijfvanVijf.

Opdracht133 Voedingsstoffen

a. Bekijkdefoto's.

b. Schrijfonderiederefotowelkevoedingsstofditvoedselvoorallevert.Zoekditeventueelopopde websitevanhetVoedingscentrum.

Opdracht134 Voedingscentrum

ZoekvoorjezelfuitwatvoorjougezondetenisvolgensdeSchijfvanVijf.Gahiervoornaardewebsite vanhetVoedingscentrum.Vuldegegevensinbij ‘Hoeveelenwatkunjeeten?’

Maakeenprintvandeuitkomst.

Omgoedtekunnenfunctionerenheeft hetlichaamenergienodig.Dezeenergie wordtinvoedingstermenuitgedruktin calorieën.

Dekunstisomnetzoveelenergie binnentekrijgenalsjeverbruiktvoorde stofwisselingendeinspanningendieje verricht.De energiebalans isook belangrijkvooreengezond lichaamsgewicht.Wathetidealegewicht vooreenpersoonis,kunjenietzomaar vaststellen.

Eetmetervoordeenergiebalans.

Eetjemeerdanjevoorjestofwisseling eninspanningennodighebt,danhoud jeenergieover.Dezeenergiewordtin devormvanvetopgeslagen.Jekomt aan.Verrichtjezwareinspanningen,bijvoorbeelddoorhetleverenvaneensportprestatie,danhebje meerenergie,dusmeervoeding,nodig.Zoujenietvoldoendeeten,danvaljeaf.Datkansomsook preciesdebedoelingzijn.Wanneerjeevenveelenergiebinnenkrijgtalsjeverbruikt,spreekjevaneen goedeenergiebalans.Hetlichaamsgewichtisdegraadmetervooreengoedeenergiebalans.

Hetzalduidelijkzijn.Jehebtalsmedewerkersportenrecreatiekennisvanvoedingenenergiebalans nodigomdejuistebegeleidingengoedevoedingstipstekunnengeven.Sportscholen,sportclubsen wijkcentrabiedensteedsvakercursussenaanwaarbijbewegenincombinatiemetover-ofondergewicht centraalstaan.

Opdracht135 Energiebalans

a. Noteerwatjijgemiddeldperdageet.Noteerditperonderdeelvandeschijfvanvijf.

b. Ganaardewebsiteenvuljouwgegevensin.Vergelijkdeuitkomstmetwatjijperdageet.Eetje meerofminder?Eetjevoldoendegezondevoeding?Noteerjeconclusies.

c. EerderhebjejeBMIuitgerekend.Vuldiein.Weetjehetnietmeer?BerekenjeBMIdanopnieuwvia desitevanhetVoedingscentrum.

d. BekijknujeBMIenjeconclusiesuitopdrachtb.Zoujedagelijksmeerofmindervoedingmoeten gebruiken?

e. Bespreekdeantwoordenopdezevragenmeteenmedestudent.

Recreatiefsportenhoudtindatjewandelt,fietst,een(team)sportofspelbeoefentwaarbijjematig intensiefbeweegt.Beweging,gezelligheidenontspanningstaanvoorop.Inprincipeiseengezond eetpatroonvolgensdeSchijfvanVijfvoldoendebasisomdeactiviteitvoltehouden.

Energieaanvullen

Bijhetsporten,ookoprecreatiefniveau,spreekjejeenergievoorraadaan.Jeverbruiktcalorieën.Om tevoorkomendatdeenergievoorraadopraakt,zorgjeoptijdvoorvoldoendeaanvulling.Jeeeten drinktdusopdegoedemomenteniets.Daarmeevoorkomjededipvaneenplotselingehongeraanval enslapte.

Tips

• Gebruikeengoedemaaltijden0,5litervocht,nietlaterdan2tot3uurvoordeactiviteit.

• Luktdatniet,eetdaneenkleinemaaltijdopeentijdstipvoordeactiviteit.

• Gebruikvlakvoordeactiviteiten/ofindepauzeeenkleinesnack.

• Sportnietopeenlegemaag.

• Drinkvoldoendevoor,naentijdensdeactiviteit.

Ditzijnnatuurlijkalgemenetips.Zegeldennietaltijdautomatischvoorjouzelfenvooriederesporter oppreciesdezelfdemanier.Zekernietbijrecreatieveactiviteiten.Eenenanderisookafhankelijkvan persoonlijkelichamelijkegesteldheidengezondheid.Dieisbijjouendewillekeurigesportersvaak heelverschillend.

Noodzakelijkevoeding

Houdrekeningmetvoedinginrelatietotdeactiviteitendesporters.Datiseenvastonderdeelvande voorbereidingeninhetrecreatieprogramma.Jeeigenbehoefteaannoodzakelijkevoedingvoorde activiteitkaneengoedegraadmeterzijn.Begeleidjeeenrecreatievesport-ofspelactiviteit,danmoet jezorgendaterwatnoodvoorradenindebuurtzijn,zoals:

• drinken,omuitdrogingtevoorkomen

• fruit(eventueeldruivensuiker)omsneldevoorraadkoolhydratenaantevullen.

Andereomstandigheden

Houdindevoorbereidingvandeactiviteitookrekeningmetdetemperatuur,deweersomstandigheden endeplaatsvandeactiviteit.Omwelkemateenintensiteitvansporthetookgaat,nadeinspanning ishetaltijdverstandigietstedrinkenenietsteetendatkoolhydrateneneiwittenbevat.Datbevordert hetsnelleherstelvandeenergievoorraadenspiermassa.Datgeldtvoorjouzelfenvooriederesporter.

Opdracht136 Eetpatroon

Gebruikbijhetbeantwoordenvandevrageneventueelhetinternet.

a. Zelfonderzoek:noteerdriedagenlangzozorgvuldigmogelijkwatjeeetofgegetenhebt.Noteerook hettijdstipendeactiviteitvandatmoment.

Dag1: Opmerkingen:

Voedsel:

Tijdstip:

Dag2:

Voedsel:

Tijdstip:

Dag3:

Voedsel:

Opmerkingen: Activiteit: Tijdstip:

b. Vindjeditvoorjezelfeengezondvoedingspatroon?Legjeantwoorduit.

c. Welkeinvloedheeftditvoedingspatroonopjeenergiebalans?

d. Isditvoedingspatrooneengoedvoorbeeldvoordesportersofgastendiejijbegeleidt?Legje antwoorduit.

e. Jekuntdeuitwerkingvandezeopdrachtinjeportfolioopnemen.Maakhieroverdanafsprakenmet jedocent.

Iemanddieintensieftrainteneengoedeprestatiewillevereninzijnofhaarsportdenktooknaover goedevoeding.Eengoede,gezondeenuitgekiendevoedinghelptjedetrainingvoltehouden.Zokun jeophetgewensteniveaupresteren.EtenvolgensdeSchijfvanVijfishierbijaltijdeengoedebasis!

Bijintensievesportbeoefeningkaneenaanvullingopvoedingsstoffennodigzijn.Ditkanindevorm van:

• extrakoolhydraten,omdeenergievoorraadoppeiltehoudenenlangdurigtekunnenpresteren. Denkaanconditie-enduursportenalsschaatsen,duurloop,langeafstandzwemmen.Daarbijverbrandt iemandlangeretijdveelcalorieën.Datgaattenkostevandevoorraad.Methetoptijdnuttigenvan extrakoolhydratenvuljedevoorraadsnelaan.

• extraeiwitten,voordeopbouwenhetsnellereherstelvanspierweefsel.Denkaankrachtsporten alsgewichtheffen,bodybuilding,turndisciplines.Dezesportenvrageninkortetijdgrotespierkracht endoeneengrootberoepopdespierfuncties.Erzijnextraeiwittennodigomdeopbouwvan spierweefselteondersteunenenbeschadigingentevoorkomenofongedaantemaken.

Zoalservoorelkesporttrainingsschema'szijn,zoiserookeentoegepastvoedingsschemaontwikkeld voorbijnaelkesport.

Adviseren

Hetgevenvangoedevoedingstipsenadviezenhoortbijhettakenpakketvandemedewerkersporten recreatie.Iederfitnesscentrum,elkesportschool,atletiekvereniging,voetbalclub,zwemclub,schaatsclub, wielerclubenzovoortheeftdezekennisinhuis.Datmaakthetgevenvaneengoedadviesopdeze plekkenrelatiefgemakkelijk.Jegaatuitvanjeeigenervaringenendealgemeneadviezenliggenklaar.

Begeleidjesportersofgroepeninlosserverband,bijvoorbeeldeengroeptrimmersdieopeigeninitiatief isgaansporten,danvraagtdatmeerkennisvanjou.Datgeldtookvoorsportieveactiviteitendiejein derecreatievesfeerbegeleidt.

Eenvoedingsadviesvoorkrachtsport.

Eenvoedingsadviesvoorduursport.

LeesmeerinVerdiepingsstof-Voedingengezondheid.

Opdracht137 Sportenenvoeding

a. Leguitwaaromeenduursportervooralvoldoendekoolhydratenmoetetenvoorhetsporten.

b. Leguitwaaromeenkrachtsportervooralmoetzorgenvooreiwitrijkevoeding.

Opdracht138 A-team

Gebruikbijhetbeantwoordenvandevrageneventueelhetinternet.

Pinkstervoetbaltoernooi

JebegeleidthetA-teamvandevoetbalclubnaareenpinkstervoetbaltoernooi.Teamenleiding overnachtenintentenopeencamping.Dejongensspelendeeerstedageenwedstrijdom11.00,daarna eentjeom16.00uurenom19.30uurspelenzijhunlaatstewedstrijdvandiedag.Dewedstrijdtijden opdetweededagzijnafhankelijkvandeeersteresultaten,maardeeerstewedstrijdisnietvroegerdan 10.00uur.

a. Stelsamenmeteenofmeermedestudentenhetvoedingsschemavoordetweedagenop.

• Noteerdesamenstellingvandemaaltijden.

• Noteerinhetschemaookdetijdenvanhetontbijt,delunchenhetavondeten.

Tijd/soortmaaltijd

Samenstellingmaaltijd

b. Laathetschemacontrolerendoordedocentofjestagebegeleider.

c. Watiszijnoordeeloverdeinvullingvanhetschemawatbetreftdeetenstijden?

d. Watiszijnoordeeloverdesamenstellingvandemaaltijden?

e. Waargajeeenvolgendekeerzekerrekeningmeehouden?

f. Jekuntdeuitwerkingvandezeopdrachtinjeportfolioopnemen.Maakhieroverdanafsprakenmet jedocent.Geefbijdeuitwerkingaanwelkebijdragejijaanhetresultaatvandezeopdrachthebt geleverd.

Devoedingsstoffendienodigzijnvooreenoptimalesportprestatievariërenpersoortsport.Bijduursport hebjevooralkoolhydratennodig.Bijkrachttraininghebjevooraleiwittennodig.Dehoeveelheid voedingisafhankelijkvandeintensiteitendesoortsport.Ookanderemotievenkunnenmeespelen, afvallenbijvoorbeeld.

Bijintensiefsportengebruikjemeercalorieëndanwanneerjematigintensiefbeweegt.Daarstemje devoedselinnameopaf.

CalorieVerbruikSporten

Bron:www.tabellenboekje.nl(calorieverbruik).

Voeding,energieenlichaamsgewicht

Deenergiebehoefteperdagverschiltvanpersoontotpersoon.

Calorieverbruikperuur

Eenindicatievoorenergiebehoefte(inkcalperdag)voordiversesoortenpersonen.

Kilocalorieën

Deenergiedieonslichaamnodigheeft,drukkenweuitinkilocalorieën(kcal).Hetcalorieverbruikhangt nietalleenafvandearbeiddiejeverricht,maarookvandegrootteenzwaartevanjelichaam.

• 1geiwit=4kcal

• 1gvet=9kcal

• 1gkoolhydraten=4kcal.

10minutenlopenbijverschillendtempo:calorieverbruik

Ophetetiketvaneenproductkunjelezenhoeveelkilocalorieënper100gramervanjebinnenkrijgt. Zolangje ‘opgewichtblijft’,doejehetgoed.Jekrijgtpreciesgenoegkilocalorieënbinnen,nietteveel ennietteweinig.Wanneerjezwaarderwordtofjuistafvalt,isersprakevanonbalanstussenvoeding enbeweging.Jemoetdanofmeerofmindergaaneten,ofmeerofmindergaanbewegen.

Hongerklop

Vooraltijdensduursportenkanhetvoorkomendatiemandopeenszweterig,trillerig,duizelig,boosof flauwwordt.Datnoemjegeeuwhonger,ofhongerklop.Hongerklopvoorkomjemeteengrote startvoorraadkoolhydraten,diejetijdenshetsportenoppeilhoudt.Ditkunjedoendooraleenpaar dagenvoorde ‘groteprestatie’ eenvoorraadtemaken.Hetlichaamslaatdekoolhydratendanopin delever.Hiervooriseenvoedingnodigmetzoveelmogelijkkoolhydraatrijkevoedingsmiddelen,zoals broodenanderegraanproducten,rijst,pasta’salsmacaronienspaghettienpeulvruchten.

Tijdensdeinspanningvanhetsportenishetdekunstdeverbrandingvankoolhydratenvanafhetbegin tecombinerenmetvetten.Danspaarjekoolhydraten.Ditkunjedoendoorniettehardvanstapelte lopenendesportprestatierustigtebeginnen.Zostimuleerjeookdevetverbranding.

Tijdenshetsportenishetbelangrijkteblijvendrinken.Hetleegrakenvandeglycogeenvoorraadwordt uitgestelddoorkoolhydraatrijketussendoortjes,zoalsfruit(eenbanaanisgemakkelijkenbevatveel koolhydraten),biscuitsensnoep,koolhydraatrijkedrankenenhalfvloeibarevoeding,brood(krentenbol), ontbijtkoek.Eenklontjesuikerofdruivensuikerhelpenook,maarslechtsvoorkorteduur.

Bron:http://www.lichaamsoefeningen.nl/tips-informatie/gezonde-voeding/de-hongerklop/

1.15Bewegenengezondheid

Bewegen,maarookrecreëren,kaneenpositievebijdrageleverenaandegezondheid.Dezepositieve effectenzienweopalledriedegezondheidsgebieden:lichamelijk,geestelijkensociaal-maatschappelijk. Wenoemenenkelepositievelichamelijkeeffectenalsgevolgvanregelmatigbewegen:

• Dekansophart-envaatziektenvermindert.

• Deconditieenkrachtverbeteren.

• Deweerstandtegenziektesverbetert.

Veelmensenervarenbewegenenrecreërenookalseenvormvangeestelijkeontspanning.Zewillen hunsportbeoefeningvoorgeengoudmissen.Zokansamenmetanderensporten,bewegenofrecreëren heelgezelligzijnenzorgthetvoordenodigeontspanning.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/family-kayaking-makes-selfie-384999205

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/group-man-women-during-hiking-excursion-118086229

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/school-kid-boy-playing-mini-golf-2008218656

Bewegenenrecreërenbevorderendelichamelijke,geestelijkeenmaatschappelijkegezondheid.

Voorsommigemensenisbewegenenrecreërendeenigemanierwaaropzecontacthebbenmetandere mensen.Mensenontmoetenbijsportenrecreatieanderemensendievaakeentotaalander sociaal-maatschappelijklevenhebben.Bijsportuurtjesvoorouderenziejedanookdaterveelbijgepraat wordt.Daarmoetjealsmedewerkersportenrecreatierekeningmeehoudenenergewoonafentoe tijdvoorinruimen.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/senior-man-woman-high-fiving-gym-2311858571 Socialecontactenonderhoudentijdenssportenrecreatie.

Sportkanechterooknegatieveeffectenopdegezondheidhebben.Hetduidelijkstzijndenegatieve effectenvansportoponzelichamelijkegezondheid.Sporterskunnengeblesseerdofzelfsinvalide raken.Demeestextremevoorbeeldenvannegatieveeffectenvansportopdelichamelijkegezondheid zijndesterfgevallentijdensdesportbeoefening.

DeoverheidzietgraagdatNederlandershun leefstijl verbeteren,maardatvaltnietmee.Ondanksde miljoeneneuro’svoordeanti-alcoholreclame,blijkenveelmensennogsteedsteveelentevroegalcohol tedrinken.

LeesmeerinVerdiepingsstof-Leefstijl.

Opdracht139 Bewegenenlichamelijkegezondheid

"Bewegen,maarookrecreëren,kunneneenpositievebijdrageleverenaandelichamelijkgezondheid."

a. Welkepositievebijdragekunjeverwachten?

"Sportkanechterooknegatieveeffectenopdelichamelijkegezondheidhebben."

b. Welkenegatieveeffectenkunnenontstaan?

c. Vergelijkjeantwoordenmeteenofmeerderemedestudenten.

Opdracht140 Bewegenengeestelijkegezondheid

"Bewegen,maarookrecreëren,kunneneenpositievebijdrageleverenaandegeestelijkegezondheid."

a. Welkepositievebijdragekanbewegenopdegeestelijkegezondheidhebben?

"Sportkanechterooknegatieveeffectenopdegeestelijkegezondheidhebben."

b. Welkenegatieveeffectenopdegeestelijkegezondheidkunnenontstaan?

c. Vergelijkjeantwoordenmeteenofmeerderemedestudenten.

Opdracht141 Bewegenensociaal-maatschappelijkegezondheid

"Bewegen,maarookrecreëren,kunneneenpositievebijdrageleverenaandesociaal-maatschappelijke gezondheid."

a. Welkepositievebijdragekunjevanbewegenopdesociaal-maatschappelijkegezondheidverwachten?

"Sportkanechterooknegatieveeffectenopdesociaal-maatschappelijkegezondheidhebben."

b. Welkenegatieveeffectenopdesociaal-maatschappelijkegezondheidkunnenontstaan?

c. Vergelijkjeantwoordenmeteenofmeerderemedestudenten.

Volgensdebeweegrichtlijnenmoetenvolwassenenwekelijkstenminstetweeeneenhalfuurmatigof zwaarintensiefbewegenenkinderendagelijksminstenseenuur.Ookwordenvoorbeidegroepen spier-enbotversterkendeactiviteitenaanbevolen.Kinderenminimaaldriekeerperweekenvolwassenen minimaaltweekeerperweek.Ditallesverlaagthetrisicoopchronischeziektenalssuikerziekte,hartenvaatziektenendepressievesymptomen.Ookwordthetrisicoopbotbreukenverlaagd.Bijouderen wordendespier-enbotversterkendeactiviteitengecombineerdmetbalansoefeningenenwordtde intensiteitbeperkttotmatigintensiefbewegen.

Bron:www.gezondheidsraad.nl

Veelmensenhalengelukkigdebewegingsrichtlijnen,omdatzesporten.

Bekijkhetfilmpjevoormeeruitlegeninformatie.

Opdracht142 Beweegrichtlijnen

a. Noteerdebeweegrichtlijnendievoorjougeldenindevolgendetabelengeefaanofjeeraanvoldoet: Voldoeikeraan?

Bewegingsrichtlijn

b. Houeenweekbijofjeaandebeweegrichtlijnenvoldoet.Noteereerstdebeweegrichtlijndievoor jougeldt.Noteervervolgensiederedagofjeaanderichtlijnvoldoet.Geefookaanwaarhetbewegen uitbestond.

Beweegrichtlijn

Dithebikgedaan:

c. Beweegjegenoeg?

d. Noteereventueleverbeterpuntenvoorjezelf.

e. Jekuntdeuitwerkingvandezeopdrachtinjeportfolioopnemen.Maakhieroverdanafsprakenmet jedocent.

Opdracht143 Bewegenbevorderen

a. Bekijkhetfilmpje.

b. Waaromdenkjedathetbewegenenspelenvankinderenopschoolbevorderdwordt?

Zo Za

WoVrDo

DiMa

c. Watgeldtalsbeweegrichtlijnvoorkinderen?

d. Watkunjedoenopschoolenophetschoolplein?

e. Hoekunjehetspelenenbewegenbuitenschoolbevorderen?

f. Watkunjedoenomervoortezorgendatergeennegatievegevolgen(blessures,ruzies)tijdenshet bewegenenspelenontstaan?

Opdracht144 'Vlaaiofzweet'

Geenwarming-up

SanderismedewerkersportenrecreatiebijsportcentrumRacketOutdoor.Hetsportcentrumbeschikt overtennisbanen,squashbanen,eensporthalmetbadmintonvelden,eenfitnesscentrum.De klimaccommodatievindtSandereigenlijkhetmooistedeelvanhetcentrum.Daarwerkthijhetliefst. Ookisereengroothorecadeel.

VandaagbegeleidtSandereengroepvolwassenenbijhetbadminton.Vijfjaargeledenisdegroep begonnen.SportcentrumRacketOutdoorhaddestijdseenactieomgezondbewegenenhetbadminton tepromoten.Degroepkendeelkaarniet,maarisheelhechtgeworden.Niemandslaateentraining over!Hansisdesfeermakervandegroep.Zijndokterhadhemgeadviseerdomtegaansporten.Eigenlijk vondHanssportenheelvervelend,maarnaeenpaartrainingenwerdhetleukerenleuker.Degroep verzameltaltijdinhetsportcafé. ‘Zeg,Sander’,roeptHanswanneerSanderbinnenkomt. ‘Jedenkttoch nietdatweonsvandaaginhetzweetgaanwerken?Komzitten.Dewarming-upslaanwevandaagover. Wehebbenvlaaimeegenomen.Hetisvandaagvijfjaargeledendatweallemaalbegonnenzijn.Weet jenog?’

a. Stel,jebentSander.Slajedewarming-upover?Waaromwelofwaaromniet?

b. Welkeredenenkunnendesportersuitdebadmintongroephebbenomtesporten?

c. Hoezouhetkomendatdesportersgeentrainingoverslaan?

d. Bespreekjeantwoordenmeteenmedestudentofineengroepje.

Demanierwaaropjeleeft,bepaaltvooreengrootdeeljelichamelijkeconditieengezondheid.Erzijn verschillendeleefstijlfactorendiedegezondheidbeïnvloeden.Naastheteventuelegebruikvan genotmiddelenzoalsalcoholensigarettenzijnvoedingenbewegendebelangrijkste.

Alsmedewerkersportenrecreatieishetjouwtaakommensenaantesporenomtebewegenenzoeen gezondeleefstijltebevorderen.Datkunjepasgoeddoenalsjezelfvoldoendebeweegtenereen gezondeleefstijlopnahoudt.Jehebteenvoorbeeldfunctie,ookalsjeassisteertenbegeleidt.

Gezondeleefstijlensport

Werkjeineensportcentrumofbijeensportvereniging,danisdesportactiviteithetuitgangspunt.Ook deprestatiedoelenzijndanbekend.Jerichtjeindebegeleidingdanvooralopeengoedemaniervan sportenmetaandachtvoorhetlichamelijkeengeestelijkewelzijnenhetvoorkomenvanonveilige situaties.

Gezondeleefstijlenrecreatie

Werkjeinderecreatiesector,danzorgjezelfvooreenaanbodvanactiviteitendieuitnodigentot bewegen.Denkaaneenwandeltocht,fietstocht,spelcircuit,dansfeestenzovoort.Denadrukligtin dezegevallenmeeropplezier,ontspanningengezelligheiddanopprestatiesophoogniveau.Depraktijk leertdatgastengraagentrouwdeelnemenaansportieve-recreatieveactiviteiten.

Prestatieniveau

Jebepaaltvoordeactiviteitwelkprestatieniveaujesporterofgastwilofkanbereiken.Bijhetvaststellen hiervanhebjeeenantwoordnodigopvragenals:

• Gaathetomhetbeoefenenvaneensportofhetdeelnemenaaneenrecreatieactiviteit?

• Watishetdoelvandezeactiviteit:eensportprestatieofeenrecreatieveprestatie?

• Watiseenhaalbareenverstandiggekozenuitdagingbinnendeprestatie?

• Watisdeleeftijdvanjesporterofgast?

• Isdesporterofgasteengeoefendsporterofeenbeginner?

• Gaathetomeenindividueleofgroepsactiviteit?

• Spelenlichamelijkefactoreneenrol?Denkaanrevalidatieofbeperking.

• Pastdeuitgangsituatievaniederindividubijdievandegemiddeldesporter?

• Hoebereidjejevooroponvoorzieneomstandigheden?

Gezondheidsgebieden

Gezondleveniseenkwestievandingendoendiegoedzijnvoorlichaamengeestenvooraldingen latendiehieropeenslechteinvloedhebben.Jekunteenonderscheidmakentussen:

• lichamelijkegezondheid(goedeconditie,voorkomenvanziekten,presteren)

• geestelijkegezondheid(afreageren,ontspannen,mentaalweerbaardoorsport)

• sociaal-maatschappelijkegezondheid(socialecontacten,gezelligheid,teambuilding).

Dezedriegebiedenzijnminofmeeronlosmakelijkmetelkaarverbonden.Recreatieensportkunnen eenbelangrijkinstrumentzijnomdezesamenteverwezenlijken.

Uitgangspuntvoorgezondbewegenisdatdoordebeweging:

• hethartietssnellergaatkloppen,zonderopholteslaan

• deademhalingintenserwordt,zonderbuitenademteraken

• spierenengewrichtennietoverbelastworden.

Teweinigbewegingkanproblemenmetdegezondheidveroorzaken,bijvoorbeeldovergewicht,een slechteconditie,stofwisselingsproblemeneneenverhoogdekansophart-envaatziektenofdiabetes.

Overbelasting.

Overmatig,teplotseling,telangofteintensiefbewegenkanookeengezondheidsrisicoopleveren. Spierenenorganenkunnendandeplotselingeoveractiviteitnietverwerkenenrakenoverbelast.

Regelmatigbewegen

Regelmatigbewegen:

• zorgtdatjefitwordtenblijft

• verbetertenonderhoudtjeconditie

• maaktspierenengewrichtensoepelensterk

• gaatbotontkalkingtegen

• verlaagtdebloeddrukofhoudtdezeoppeil

• bevordertademhaling,bloedsomloopenstofwisseling

• ondersteuntafvallenofopeengoedgewichtteblijven

• helptziektentevoorkomen,bijvoorbeeldhart-envaatziektenendiabetes

• vermindertklachtenbijstress,depressieofouderdom

• iseenprettigtijdverdrijfengeeftgelegenheidtotsocialecontacten.

Normaalgesprokenishethelemaalgeenprobleemalsiemandtijdenshetbewegenietsteveelvan zichzelfvraagt.Datkanookeengoedepersoonlijkeuitdagingzijn.Hetbevordertvaakdealgehele fitheideneengoedeconditie.Bovendiengeeftheteengoedentevredengevoelomgoed,ofnetiets betertepresteren.Datervaarjezelfookregelmatigalsjeweerietsbeterbentgewordenineensport ofalsjeconditieweerverbetert.

Somsstaatgezondheidofconditieiemandindeweg.Debewegingsdrangisdangroterdande lichamelijkemogelijkheden.Indiegevallenhoudjeeventuelesignalenvanoverbelastingindegaten enbespreekjejouwbezorgdheidmetjeleidinggevendeofmetdesporterzelf.

Lichamelijkesymptomenofsignalenvanverkeerdofteintensbewegen

• pijnlijkespierenengewrichten

• extremehartkloppingen

• buitenademrakenofhyperventileren

• roodaanlopen,ofjuistbleekwegtrekken

• misselijkworden

• flauwworden.

Signalenvanniet-lichamelijkeaard

• Wordtiemandboosofgefrustreerd?

• Geeftiemandaandathetleukisomzobezigtezijn?

• Doetiemandactiefmee?

• Isiemandregelmatigafwezig?

• Isduidelijkdatiemandzichongemakkelijkofongelukkigvoelt?

• Zoektiemandtoenaderingtotanderen?

• Zoekenanderentoenadering?

Opdracht145 Leefstijl

Natuurlijkweetjijhoejeleeft.Maarhetzelfbeseffenendaarconclusiesaanverbindenismisschien eenanderverhaal.

a. Doede'leefstijltest'.Watvindjevandeuitslag?Leefjegezondofkandatbeter?Lichtjeantwoord toe.

b. Watkunjijdaaraandoen?Ofnogbelangrijker:watwiljijdaaraandoen?

DeGezondheidsraadheeftaandeministervanVWS(Volksgezondheid,WelzijnenSport)advies uitgebrachtoverbeweegrichtlijnen.Dezerichtlijnenzijngebaseerdopeenuitgebreideanalysevanal hetbestaandeonderzoeknaardegezondheidseffectenvanbewegen.Opbasisvandegevonden resultatenzijndevolgendebeweegrichtlijnenopgesteld.

Debeweegrichtlijnenvoorvolwassenenenouderen

Debeweegrichtlijnvoorvolwassenenenouderenisalsvolgt:

• Bewegenisgoed,meerbewegenisbeter.

• Doeminstens150minutenperweekaanmatigintensieveinspanning,verspreidoverdiversedagen. Langer,vakeren/ofintensieverbewegengeeftextragezondheidsvoordeel.

• Doeminstenstweemaalperweekspier-enbotversterkendeactiviteiten,voorouderengecombineerd metbalansoefeningen.

• En:voorkomveelstilzitten.

Voorouderengeldendezelfdebeweegrichtlijnenalsvoorvolwassenen.Maaraangevuldmet balansoefeningen.Eengoedebalanszorgtervoordatjejeevenwichtmakkelijkerhoudtenmindersnel valt.Balansoefeningenzijnoefeningengerichtophetverbeterenvanjeevenwichtterwijljestaatof beweegt,zoalsopéénbeenstaan,voetvoorvoetovereenlijnlopenofeenvoorwerpvandegrond oprapen.Maardenkookaanactiviteitenalsyoga,ballet,pilates,ofturnen.

Debeweegrichtlijnenvoorkinderen

Voorkinderenvan4tot18jaargeldtdevolgendebeweegrichtlijn:

• Bewegenisgoed,meerbewegenisbeter.

• Doeminstenselkedageenuuraanmatigintensieveinspanning.Langer,vakeren/ofintensiever bewegengeeftextragezondheidsvoordeel.

• Doeminstensdriemaalperweekspier-enbotversterkendeactiviteiten.

• En:voorkomveelstilzitten. Beweegrichtlijnen.

Opdracht146 Weekoverzicht

a. Gaeensnahoeveeljijbeweegtperdag.Zetdatineenweekoverzicht.Noteerookofhetgaatom licht,matigofzwaarintensiefbewegenofsporten.

Beweging(tijd)

b. Voldoejeaandebeweegrichtlijnvoorjouwleeftijd?

c. Watzoujeandersen/ofmeermoetenofkunnendoen?

Intensiteit(licht,matigofzwaar)

d. Benjijzelfalsbegeleidereenvoorbeeldvoorjesportersofgasten?Lichtjeantwoordtoe.

e. Stel,jebentdebegeleidervanjezelf:welkadvieszoujedangeven?

Opdracht147 Bewegenvolgensdenorm

Jehebtzojuistjezelfeenadviesuitgebracht.Verwerkditadviesineenbewegingsschemadatvoldoet aandebeweegrichtlijnen.Inhetvolgendeschemazijneenpaarvoorbeeldeningevuld.

a. Ontwikkelnueenbewegingsschemavaneenweekvoorjezelf.Zorgdatjejeaanjeeigenschema kunthouden.Plandebewegingdusoprealistischetijdenin.

b. Voldoejeaandenorm?Watvondjevanhetbeweegschema?Gajeeenanderbeweegschema hanteren?

Opdracht148 Flyerenfilm

Bewegingsprogramma

Stel,jebentstagiairopdesportschool.Inhetkadervanhetproject ‘HeelNederlandgaatbewegen' heeftdegemeentejouwsportschoolbenaderd.Devraagisofdesportschooleenbewegingsprogramma wilopzettenvoorvrouwenenmannenindeleeftijdvan20tot50jaar.Desportschoolheefteenleuk programmaontwikkeld.

• Bewegenopmuziekvoormannen,iederedinsdagvan11.00uurtot12.30uur.

• Bewegenopmuziekvoorvrouwen,iederewoensdagvan09.30uurtot11.00uur.

• Sport-enspeluur,iederedonderdagavondvan19.30uurtot20.30uur.

Deleidinggevendegeeftjoudeopdrachteenflyerteontwerpen.Deflyerwordtverspreidindewijk. Opdeflyerkondigjenietalleenhetprogrammaaan.Devoornaamsteinformatieopdeflyermoethet belangvanbewegenvoordegezondheidzijn.

a. Maakdeflyer.Zorgdatjeminstensvijfgezondheidsaspectenbenoemt.Maakereenuitnodigende oproepvan.

Jevindtdeopdrachtzobelangrijkdatjeersamenmeteenmedestudentookeenfilmpjevanbesluit temaken.

b. Bedenksamenmetjemedestudentdeopzetvanhetfilmpje.Maakdaarnahetfilmpje.

c. Bespreekdeflyerenhetfilmpjemetenkelemedestudenten.Watvondenzeervan?Noteerde feedbackdiejulliehebbengekregen.

Opdracht149 Onderzoek

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmeteenmedestudent.

a. Houdeenkortonderzoekondertweemedestudentenentweedocentenopschool.Vraaginhet onderzoekhetvolgende:

1.Watisdehoeveelheidlichaamsbewegingperdag?

2.Watisdeintensiteitvandebeweging?

3.Watisderedenvoordezematevanlichaamsbeweging?

COPYRIGHT

Naam:

Beweging

Conclusie:

Beweging

Conclusie:

Advies:

Intensiteit(licht,matig, zwaar)

Intensiteit(licht,matig, zwaar)

Naam:

Beweging

Conclusie: Advies:

Beweging

Conclusie:

Advies:

Intensiteit(licht,matig, zwaar)

Intensiteit(licht,matig, zwaar)

b. Vergelijkdeantwoordenmetdebeweegrichtlijnen.Watisjeconclusie?Heeftdepersoonte weinig/voldoende/veellichaamsbeweging?Noteerjeconclusieindetabel.

c. Stelvooriederemedestudentendocentuithetonderzoekeenbeweegadviesop.Gebruikde beweegrichtlijnenalsuitgangspunt.Houdrekeningmetdepersoonlijkesituatieenanderefactoren. Noteerjeadviesindetabel.

d. Bespreekjeadviezenmetdepersonen.Noteerhunreacties.

e. Jekuntdeuitwerkingvandezeopdrachtinjeportfolioopnemen.Maakhieroverdanafsprakenmet jedocent.Geefbijdeuitwerkingaanwelkebijdragejijaanhetresultaatvandezeopdrachthebt geleverd.

Jekuntjegezondheidpositiefbeïnvloeden,vooraljelichamelijkegezondheid.Wemoetenereen gezondeleefstijlopnahoudendoorbijvoorbeeldnietteroken,verstandigmetalcoholomtegaanen genoegtebewegen.

Roken(envapen)

Intabakzitnicotine.Hetisdenicotinediejeverslaafdmaaktaandesigaret.Daaromgebruikenmensen diestoppenmetrokensomseersteentijdjenicotinepleistersofnicotinekauwgom.Rokerslevenkorter. Rookjijniet,maarjepartnerwel?Danrookjepassiefmee.Nicotineheeftookinvloedopdebloeddruk endehartslag.Beidewordentijdenshetrokenverhoogd.Alsjerookt,hebjeduseengroterekansop hart-envaatziekten.

Tabaksrookbevatookteer.Teertastdeslijmvlieslaagvandelongenaanenleidttotstuglongweefsel. Hetbekenderokershoestjeheeftalsdoeldelongentereinigen.Snellerbuitenademrakenenpiepen bijinspanningzijnookbekendegevolgenvanroken.Veelrokerskrijgenchronischebronchitis.Ookkan erzichlongemfyseemontwikkelen.Delongblaasjesgaandankapot.Rokershebbenbovendieneen groterekansoplongkanker.

Dedampvaneene-sigaretbevatnaastnicotinevaakookandereschadelijkestoffen,zoals propyleenglycol,glycerolenaldehyden.Hetinademenvandezestoffenbijhetvapenkandeluchtwegen irriterenofbeschadigen.

Alcohol

Alcoholbereiktdehersenenviahetbloed.Alsjealcoholdrinkt,voeljeheteffectnaongeveertien minuten.Alsjegoedgegetenhebtduurthetietslangervoordatdealcoholopgenomenis.Drinkjete veel,danloopjerisicoopkortetermijn.Jekuntdenkenaanovergeven,black-outeneen alcoholvergiftiging.

Oplangetermijnkanveeldrinkenleidentotverschillendeziektesenschadeaanallerleiorganen. Alcoholiseenkankerverwekkendestof.Wieteveelalcoholdrinkt,looptmeerkansopbijvoorbeeld eenhogebloeddruk,eenhersenbloeding,leveraandoeningen,orgaanbeschadigingenenverslaving.

Eengeringehoeveelheidalcoholkanhelpenomhart-envaatziektentegentegaan.Geringwilzeggen eenglasperdag.Hetpositieveeffectwordtveroorzaaktdoordatalcohol:

• zorgtvooreentoenamevangezondcholesterol

• hetaanelkaarklevenvanbloedplaatjesremt.

Vanaftweeglazenisereenvergrotekansopeenverhoogdebloeddrukengeldtheteffectnietmeer. Volgensverschillendebronnenwegendevoordelenvanheteneglasperdagbovendiennietoptegen derisico'sdiealcoholmetzichmeebrengt.Helemaalgeenalcoholdrinkenisdushetmeestverstandig.

Bronnen:

Opwww.jellinek.nl/informatie-over-alcohol-drugsvindjeinformatie,animatiesentestsoverdewerking vanalcoholenanderedrugsinhetlichaamendehersenen.OpdesitesvanhetTrimbosInstituut: www.rokeninfo.nlenwww.alcoholinfo.nlvindjenaastinhoudelijkeinformatieookcijfermateriaal.

1.16Hygiëneengezondheid

Zorgenvooreenhygiënischeomgevingiseveneenseenvanjouwtakenalsmedewerkersporten recreatie.Doortezorgenvooreengoedehygiëneschepjedevoorwaardenvoorhetwelzijnende gezondheidvanjoualswerknemerenvoorjesportersofgasten.Bijdezetaakhoortdatjezorgtvoor:

• eengoedepersoonlijkehygiëne(schoonlichaam,schonehanden,schonekleding)

• eenopgeruimdeenschonesport-ofrecreatieruimte

• schonekleedruimten,badruimtenentoiletgroepen

• schonetoestellen,materialenenattributen

• goedeventilatievandediverseruimten

• eengoedetemperatuurregeling

• schonereservesportkledingenbad-endouchematerialen,handdoeken.

Eengoedehygiëneisbelangrijkvoordegezondheid,omdatjezo:

• voorkomtdatschadelijke micro-organismen dekanskrijgeniemandziektemaken

• hetwelzijnendeconditievanmensenomgevingverbetertofoppeilhoudt.

Micro-organismenzijnoveralomonsheen.Nietalleenindeluchtenopalleswatwevastpakken,maar ookopeninonslichaam.Micro-organismenzijnnietaltijdschadelijk,integendeel.Erzijnerdie onmisbaarzijnvooreengoedespijsvertering,dusookonmisbaarvooreengoedegezondheid.

Schadelijkemicro-organismenkunneniemandziekmaken.Omdattevoorkomeniseengoedehygiëne noodzakelijk.Eengoedehygiënebestaatuitallemaatregelendiejeneemtomdeomgevingenhet lichaamschoontehoudenenziekteverwekkersgeenkanstegeventegroeienofzichte vermenigvuldigen.

Opdracht150 Hygiëne

Noteerwelkehygiënemaatregelenjedagelijksallemaalneemt.

Opdracht151 Corona

a. Leesdevolgendevragenenbekijkdaarnahetfilmpje.Houdpenenpapierbijdehand.

b. Bekijkhetfilmpjeennoteerallegenoemdemaatregelen.

ErisspeciaalaandachtvoordezemaatregeleninverbandmetCorona.

c. Aanwelkemaatregelenhieldjejeal?Legjeantwoorduit.

d. Aanwelkemaatregelengajejeookindetoekomsthouden?Legjeantwoorduit.

Devoornaamstemicro-organismenzijnbacteriën,schimmelsenvirussen.Eenmicro-organismekun jemethetbloteoognietzien.Micro-organismenzittenoveral,bijvoorbeeldopeentafel,aanjekleding enjehanden.Bacteriënenschimmelsdoenveelgoedwerk.Sommigekunnenookziektesveroorzaken. Ondergunstigeomstandighedenvermeerderendiezichheelsnel.Diegunstigeomstandighedenzijn:

• eenwarmeomgeving(20°Cenhoger)

• eenvochtigeatmosfeer.

Bacteriëleinfectiesenvirusinfecties

Datbetekentdateenruimtewaarjebeweegtensport-jouwwerkplek!-eenidealevoedingsbodemis voordegroeienvermeerderingvanschadelijkebacteriënenschimmels.Voorbeeldenvanbacteriële envirusinfectieszijnwratten,verkoudheid,griep,blaasontsteking,eenhuidwondmetpus, longontsteking.Symptomenvandezebacteriëleenvirusinfectieszijn:

• roodheidopbepaaldeplekken

• zwellingindatgebied

• gloeien

• pijn

• verliesvanfunctie

• moeheidenlusteloosheid

• hogekoortsenkouderillingen.

Bewegenensportenbrengtmetzichmeedatjehetwarmkrijgtendatjegaatzweten.Datzijnideale omstandighedenvoordegroeienvermeerderingvanmicro-organismen.Eenofanderebesmetting ligtdaardoorvoortdurendopdeloer.Datwiljenatuurlijkzoveelmogelijkvoorkomenalsmedewerker sportenrecreatie.Jebenttenslotteverantwoordelijkvoorhetwelzijnvansportersengasten.Vandaar degroteaandachtvooreengoedehygiëne.Jouwtaakisafdoendehygiënischemaatregelentetreffen.

Schimmels

Voorbeeldenvanschimmelinfectieszijnzwemmerseczeem,schimmelnagelsenhuidschimmel. Symptomenvandezesoortinfectieszijn:

• rondeplekkenophetlijf,lichtervanbinnen,roodenschilferigaanderand

• witteschilferingtussendetenenenkloofjes

• jeukendeblaasjes

• grotereblaren,nattehuid

• geleverkleuringenafbrokkelendenagels.

Schimmelinfectieskomenhetmeestvooraandevoeten.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/closeup-barefoot-girl-suffering-athletes-foot-1481987558 Voetschimmel.

Bacteriënenvirussen

Veelbacteriëndoenhunwerkindedarmen.Zijhelpenhierbijdeomzettingvanvoedingsstoffennaar stoffendiedecellenopkunnennemen.Ziektesdiedoorbacteriënveroorzaaktkunnenwordenzijn bijvoorbeeldcholera(ernstigediarree),kinkhoest,legionellaentetanus.

Watvirussenteweegkunnenbrengen,hebbenwerecentmeegemaakt.HetcoronavirusCovid-19bleek nietgewooneenverkoudheidsvirusofeengriepvirus.Hetbleekdodelijkenwekunnenhetalleenmaar bestrijdenmetongekendemaatregelen.Debelangrijkstemaatregelenhaddentemakenmetanderhalve meterafstandhoudenenhygiëne.

a. GebruikStappenplan-Mindmapmaken.

b. Maakeenmindmapovermicro-organismen.

c. Zijnallemicro-organismenslechtvoorons?Legjeantwoorduit.

d. Leguithoehetkomtdatdeenepersoonsnellerziekwordtdandeandere.

Opdracht153 Hoesthygiëne

Meteengoedehoesthygiëneprobeerjezoveelmogelijkbesmettingviahoestentevoorkomen.

a. Leesdevolgendevragenenbekijkdewebsite.Houdpenenpapierbijdehand.

b. Watvindjedenuttigstetips?

c. Geefzelfnogtweetips.

Minstenszobelangrijkvoorhetwelzijnendegezondheidvaniedereeniseengoedelichaamshygiëne. Daarmoetiedereenzelfvoorzorgen,denkjemisschien.Endatisnatuurlijkookzo.Tochhebjehierals medewerkersportenrecreatieeentaakin.Alishetmaardoorhetgoedevoorbeeldtegeven.Jebegeleidt sportersindeuitoefeningvanhunsport,datmaaktjemedeverantwoordelijkvoorhunwelzijn.De gebrekkigelichamelijkehygiënevandeenesportermagdegezondheidvaneenandernietindeweg staan.

Daarletjijinjouwrolvanbegeleiderop.Jezorgterallereerstvoordateropjouwlichaamshygiëne nietsaantemerkenis.Jevolgtdevoorgeschrevenrichtlijnenvanhetbedrijf.Jegeeftalsbegeleider richtlijnenaanjesportersofgasten.Volgtiemandderichtlijnennietop,danoverlegjeeventueelmet deleidinggevende,maarjespreekteenpersoondaarwelopaan.

Jezorgtdatje:

• deinvloedvanwarmteenzweetopdegroeivanmicro-organismenkent

• sporterskuntwijzenopderisico'svaneenslechtehygiëne

• tipsenadviezenkuntgevenovergeschiktekledingenschoeisel

• devoorwaardenscheptvooreengoedelichaamshygiënevansporters

• zonodigsportersrespectvolaanspreektopeengebrekaanlichaamshygiëne.

Opdracht154 Eengoedeverzorging

a. Welkemaatregelenneemjijomeriederedaggoedverzorgduittezien,zodaternietsopje lichaamshygiëneaantemerkenis?

b. Noteerdrievoorbeeldenwaaruitblijktdatdelichaamshygiënevaniemandnietgoedopordeis.

c. Stel,jehebteencollegadieernietzoverzorgduitzietenbijwiedelichaamshygiënenietzogoed opordeis.Watkunjedandoen?

Werknusamenmettweemedestudenten.

d. Kieseenvoorbeeldwaarbijdelichaamshygiënevaneencolleganietopordeis.Bereidjevoorop eengesprekmeteenmedestudentdiejouwcollegaspeelt.Voervervolgenshetgesprekmetje collega.Vraageenderdemedestudentalsobservatorbijhetgesprek.

e. Bespreeksamenhoehetgesprekverliep.Watginggoedenwatkonbeter?Wisseldaarnavanrol. Noteerjeconclusies.

Iederesportbeoefeningsteltandereeisenaandepersoonlijkelichamelijkehygiëne.Naeenflinke wandelingineenrustigtempoiseendouchenietmeteennoodzakelijk.Naeenvoetbalwedstrijdwaarin hardgewerktenveelgezweetis,isdatwelhetgeval.

Algemenerichtlijnendiejevanjezelfeniederesportbeoefenaaropelkniveaukunteisenzijn:

• eenschoonlichaam,schonehandenenharen

• geschiktekledingenschoeisel,schoonenheel

• eigensportmaterialen(mat,beschermendekledingstukken)

• eigenzeep,shampooen(bad)handdoeken

• eensetschoneenhelereservekleding

• voorschriftenvolgenrondkledingenschoenen

• indoorschoenenookalleenindoordragen

• nietmetbuitenschoeneneensportzaalingaan

• wasgelegenhedenentoiletgroepenschoonachterlaten

• deeigenafvalopruimen

• regelsnakomenoveretenswaren,verplichtdouchenenzovoort.

Opdracht155 Persoonlijkehygiëne

Zeteenkruisbijdezinnendiewelietszeggenoverpersoonlijkehygiëneengeefeentoelichtingwaarom jedatvindt. Eengoedehygiënevereistdatje:

Situatie (bijvoorbeeld)

voordevoetbalwedstrijddoucht douchtvoorjehetzwembadingaat Jelichaamschoonhoudt schonehandenenharenhebt jehareniederedagwast schoneenhelesportkledingdraagt kledingvandemodernstesynthetischestoffen draagt naintensiefsportendoucht zorgtvoorzeepenshampoo jeharenvasthebt opblotevoetensportineengymzaal naiederesportactiviteitjeklerenwast verplichtsportsokkendraagt voorgeschrevensportkledingdraagt voorschriftenvolgtvoorhetnuttigenvan etenswaren altijdreservekledingbijjehebt.

Toelichting(bijvoorbeeld)

Algemenerichtlijnenvoorgoedesportkledingzijnaltijdzinvol.Alkunnenaanvullendeeisenvoor sommigesportennoodzakelijkzijn.Beschermendekledingstukkenalshelmenscheenbeschermers enskikledingbijvoorbeeld.

Alsmedewerkersportenrecreatiekrijgjeopjouwwerkplekvastenzekerinstructieshierover.Uiteraard houdjejeaandieinstructies.Hetisinalleopzichtenverstandigereenactiviteitpastelatenbeginnen alsiedereen,dusookjijzelf,allegoedeenbeschermendekledingdraagt.Inderecreatievesfeerishet voorschrijvenvanbepaaldekledingniettedoen.Indatgevalgeefjetipsdieinhetalgemeengelden.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/diverse-group-gymgoers-fitness-gear-bright-2389170267

Comfortabele,ademendekleding.

Eisenaansportkleding

Veelmensenkopensportkledingdieinhetmodebeeldpast.Omtesportenenbewegensteljevooral ookandereeisenaansportkleding.Goedesportkledingmoet:

• lekkersoepelencomfortabelzittenenbewegingennietbelemmeren

• sterkzijnenbeschermingbiedentegenweersinvloeden

• ademenengoedzweetafvoeren

• delichaamstemperatuurconstanthouden

• liefstvansynthetischmateriaalzijn,ofkatoenmeteensynthetischevezel

• makkelijkenvaaktewassenzijnensneldroog.

https://www.shutterstock.com/nl/image-photo/portrait-teenage-friends-on-skiing-holiday-1747348646

Warme,soepeleenbeschermendekleding.

Soepelencomfortabel

Kledingmoetlekkersoepelencomfortabelzijn.Ditbetekentvooraldathetjenietindewegzit:kleding moetalseentweedehuidzijn.Loopmaareenseenuurmetzweterigaanvoelendesokkenofmeteen knellendebeha.Fietsmaareensmeteentewijdenduswapperendjack.Alsdehuidtijdenshetsporten vochtproduceert,kandathinderlijkenonaangenaamworden.

Ademend

Warmteentranspiratievochtmoettijdenshetsportengoedafgevoerdworden.Ookmoetjekleding vochtvanbuitenaf,zoalsregen,tegenhouden.Injejasmagvochtdusnietnaarbinnenkomen,maar hetmoetwelnaarbuitenkunnen.

Sterk

Sportkledingmoetsterkzijn,wanthetmoetbestandzijntegentrekkrachten.Zekerbijcontactsporten alsvoetballen,handballenenbasketballen,wordtaanshirtjesgetrokken.Katoenenshirtjesgaante snelkapot.Bovendienzijnkatoenenshirtjesnietaltijdevenkleurvastbijintensievewasbeurten. Kunststofvezelsbiedenhieruitkomst.

Lichaamstemperatuur

Jekledingbeschermtjetegenextremekouofhitte. ‘Slechteweersomstandighedenbestaanniet. Slechtekledingwel!'Goedesportkledingkanhelpenomdetemperatuurvanhetlichaamvasttehouden. Tegenkougebruikenwemeerderelagenkleding,fleece,thermo-onderkledingenzelfstextielmet paraffine.Nietalleendetemperatuurvandelucht,maarookdewindiseenbelangrijkefactor.Met winddichtekledingblijftereenwarmeluchtlaagomdehuid.Naastwinddichtekledingisdikkere kleding,waarinmeerisolerendeluchtaanwezigis,belangrijk.

Sportkledingkanookhelpenomdetemperatuurvanhetlichaamniettehoogtelatenoplopen.Tegen zonlichtenwarmtedragenwewittekleding,pettenenzonnebrillen.Lichtgekleurdekledingreflecteert hetzonlichtveelbeterdandehuidofdonkerekledingdatdoet.Metventilerendekledingkanhet lichaamdewarmtebeterafvoeren.

Sokken

Netalsblarenkomenschimmelinfectieshetmeestvooraandevoeten.Datlijktlogisch,wantdevoeten vaneensporterzijnsnelwarmenvochtigvanhetzweet.Daaromishetdragenvangoedesportsokken belangrijk.Datmoetjeaaniederesportbeoefenaarkunnenuitleggen.Hetmaaktgeenverschilofhet omrecreatieveofintensievesportbeoefeninggaat.

Goedesportsokken:

• hebbeneengoedepasmaatenpasvorm;niettegroot,nietteklein

• zijnglad,gevengeenwrijving

• absorberenzweet

• zijngemaaktvankunstvezels,meteventueelkatoenofwol

• latenhetvochtdoor,waarnahetkanverdampen.

LeesmeerinVerdiepingsstof-Textielematerialeninsportkleding.

Opdracht156 Kleding

Werksamenmeteenmedestudent.

a. Laatopeenfotoofselfiedesportkledingziendiejedraagtalsjeprivéeensportbeoefent.

b. Laatopeenfotoofselfiedesportkledingziendiejedraagtalsjeinfunctiebentenassisteertof begeleidtbijeensport-ofspelactiviteit.

c. Vergelijksamenmeteenmedestudentdetweefoto's.Noteerjullieconclusiesoverdegeschiktheid vandekleding.

Opdracht157 Voorwaardenvoorsportkleding

Goedekledingisbelangrijk!

Sportkledingmoetaanbepaaldevoorwaardenvoldoen.Jouwleidinggevendezietdatsteedsmeer sportersdeadviezenvoorgoedekledingaanhunlaarslappen.

Jijkrijgtdeopdrachtaandachttevragenvoorditprobleem.Jekuntkiezen:

• Jemaakteenboodschapvooropdewebsite.

• Jemaakteenartikelmetvoorbeeldfoto'svoorhetsportblad.

• Jemaakteenpostervoorindekleedruimtes.

• Jeverzorgteenpitchoverveiligeengeschiktesportkleding.

Jemaaktduidelijkaanwelkevoorwaardengoedesportkledingmoetvoldoen.Jelegtookin steekwoordenuitwaaromdievoorwaardenbelangrijkzijn.

a. Bepaalwatjegaatdoenenvoerdeopdrachtuit.

b. Probeerjouwpagina,artikelofposterookechtgeplaatsttekrijgenopdewebsite,indekrantofin dekleedruimtenvandeopleidingofbiedhetaanbijeensportclubofsportschool.Maakhiervan eenfoto.

c. Gebruikstappenplan-Postermaken.

Voorelkebewegingsactiviteitistegenwoordigweleeneigenschoenontwikkeld.Deschoenwordtdoor defabrikantenafgestemdopdespecifiekeeisendiedebetreffendebewegingsactiviteitaandeschoen stelt.Sportschoenen:

• zaalschoenenofbinnenschoenen

• veldschoenenofbuitenschoenen.

Alleenalomhygiënischeredenenishetbelangrijkdatjebeschiktoversportschoenendiejealleenin debinnensportaccommodatiegebruiktenandereschoenendiejealleenindebuitensportaccommodatie gebruikt.Daarmeevoorkomjedatstraatvuilindebinnensportaccommodatieterechtkomt.

Binnenschoenen

Daarwaarhetdehygiënebetreft,zorgjeervoordatsportersbinnenschoenenookalleeninde sportruimtedragen.Buitenschoenenstajeineenbinnensportruimteniettoe.Jerentduszelfookniet voorhetgemakevenheenenweermetdeverkeerdeschoenen.Alishetsomslastig,jehoortals medewerkersportenrecreatieoptetredentegeniemanddiezichnietaandezeregelshoudt.Onder dezolenvanschoenenkunnenzichschadelijkebacteriënbevindendiejevanbuitenmeenaarbinnen neemt.Daardoorkunnenonschuldigesportersinfectiesoplopen.

Buitenschoenen

Buitenschoenen,zoalsvoetbalschoenenenhockeyschoenen,maakjenaiederewedstrijdschoon, zodatschadelijkemicro-organismengeenkanskrijgentegroeienennietovergedragenwordenop kleding.

Kenmerkenvansportschoenen

Bijhetdragenvangoedesportschoenenspeeltnietenkeldehygiëneeenrol.Omdesportopeenveilige enprettigemaniertekunnenbeoefenen,letjeookopbijvoorbeeld:

• hetprofielvandezolen

Isergoedegripopdeondergrond?Zijnantislipeigenschappennoodzakelijk?

• deschokdemping

Vangtdeveringindeschoenenvoldoendeschokkenopomgewrichtenenrugteontzien?

• hetdraagcomfort

Knellendeschoenennergens?Iservoldoenderuimtevoordejuistesportsokken?Omsluitenze voldoendeomblarentevoorkomen?

• steunenstabiliteit:

Helpendeschoenenhetzwikkenvandeenkelstevoorkomen?Ondersteunendeschoenendejuiste sporthouding?

Hetvoertteveromalleschoenentebespreken.Wegaandaaromalleeninophetverschiltussen zaalschoenenenveldschoenen.Ditonderscheidwordtvaakgemaakt,omdatveelsporterszowelbinnen indezaalalsbuitenopeenveldsporten.

Houdbijhetkopenvansportschoeneniniedergevalrekeningmet:

• zaal-ofveldschoenen(ondergrond)

• pasvorm

• schokbelasting.

Zaalschoenen

Dezaalschoeniserinallerleisoorten.Kenmerkendvoordezaalschoenisdedunnetussenzool,waardoor jedichtbijdegrondaanstabiliteitwinteneenbetervloercontacthebt.Derubberenzooliszo samengestelddatjevoldoendewendbaarblijft,maartochookvoldoendegripopdesportvloerhebt. Dezoolheeftdaaromvaakdwarsegroeven.

Zaalschoen.

Veldschoenen

Develdschoenmoetvoldoendegripgevenopdeondergrondwaaropjesportofbeweegt.Ookhierzie jeverschillendeuitvoeringen,dieafgestemdzijnopdeverschillendebeweegactiviteitenende verschillendeondergronden.Veldschoenenhebbeninmeerofminderemateeennoppenprofiel.Dit noppenprofielmoetzosamengesteldzijndatjevoldoendegriphebt,maarookinstaatbentomsnel tedraaienzonderdatjevoet ‘vastblijftstaan'.

Veldschoen.

Pasvormenschokbelasting

Eenjuistepasvormisnatuurlijkessentieelbijhetkopenvansportschoenen.Houdookrekeningmet deschokbelastingdietijdenshetsportenenbewegenoptreedt.Tijdenssportenenbewegenkrijgjete makenmeteenanderebelastingdaninhetdagelijkseleven.Bijelkelandingvandevoetmoetdeschok diedanontstaat,wordenopgevangenindeschoen.Dezeschokbelastinghangtsterkafvande loopsnelheidenhetlichaamsgewicht.Zwaarderepersonenhebbenzwaarderschoeiselnodig.Erzijn omdieredenookdames-enherenmodellen.Deverkoperkanjehelpenbijhetmakenvandejuiste keuze.

Wandelschoenen

Delaatstejarenneemtdepopulariteitvanwandelentoe.Bijhetkopenvanwandelschoenenishet belangrijkdatjerekeninghoudtmetdeomstandighedenwaaronderjedewandelschoenengaat gebruiken.Indebergenishetvanbelangdatdewandelschoensterkis,beschermendencomfortabel zit.BijgebruiktijdenseenlangewandelinginNederlandletjemeeropeigenschappenalscomfortabel, lichtensterk.

Opdracht158 Rollenspelaerobic

Bijdezeopdrachtwerkjesamenmettweemedestudenten.Julliegaaneenrollenspelspelen.

Irritant

JehebtmetdeleidinggevendeoverlegdoverjouwirritatietenaanzienvanLoes,diedeelneemtaan jouwaerobicsles.JehebtaleenpaarkeergemerktdatLoesdezaalschoenenalaanheeftalszijvan huiskomt.Zijheeftookaleenpaarkeereenhanddoekgepaktuitdevoorraadvanhetfitnesscentrum. Shampooenzeepheeftzenooitbijzich.Eenpaaranderedeelnemershebbenookalopmerkingen gemaakt,wantzeleentregelmatigspullenvananderen.Bovendieneetzerustigeenappelvlakvoor ofvlaknadeles.Hetklokhuislaatzedanliggen.

Jeweetzekerdatalleafsprakenenvoorschriftenvooriedereenduidelijkzijn.Iedereenondertekent altijdhetinschrijfformulierengaatdaarmeeookakkoordmetdevoorwaarden.

a. GebruikhierbijStappenplan-Eenrollenspeldoen.

b. Verdeelderollen.

• Student1speeltderolvanLoes,diezichniethoudtaandeafsprakenoverhygiëne.

• Student2speeltderolvandebegeleider,diehaardaaropaanspreekt.

• Student3observeerthetgesprek.

c. Bereidhetrollenspelvoor.

• Student1bedenktargumentenvoorhetnietnakomenvanafsprakenenhetaanstootgevende gedrag.

• Student2bedenktwateengoedemanierisomzijnirritatieaandedeelnemerkenbaartemaken. Daarbijbedenkthijookeenvoorstelvooreenoplossing.

• Student3observeerthetgesprekenmaaktaantekeningen.

d. Speelhetrollenspel.

e. Bespreekmetelkaarwatbeterofanderskan.

f. GebruikObservatieformulierEenrollenspel.

ObservatieformulerEenrollenspel

Naamobservator:

Naamstudent:

Situatie-omschrijving:

Watvaltjeopaandelichaamshouding?

Hoemaakthijgebruikvannon-verbalecommunicatie?

Watdeedhijgoedinderolvancoach?

Watzijnverbeterpunten,volgensjou?

Welkefeedbackkwameruitdegroep?

g. Wisselvanrolenspeelhetrollenspelopnieuw.Zorgdatiedereeneenkeerderolvandebegeleider speelt.

h. Zijnjullietevredenoverhetrollenspel?Waaromwelofniet?

Opdracht159 Goedesportkledingengoedesportschoenen

a. Voorelkesporthebjesportkledingensportschoenennodig.Schrijfvooreensport(ofjouweigen sport)opwelkesportkledingensportschoenengebruiktworden.

b. GebruikvoordevolgendevragenStappenplan-Mindmapmaken.

c. Maakeenmindmapvandeeisendiejijsteltaandegenoemdesportkleding.

d. Maakeenmindmapvandeeisendiejijsteltaandegenoemdesportschoenen.

e. Welkekledingmaatregelenneemjealshetergkoudweerisomtesporten?

f. Welkekledingmaatregelenneemjealshetergwarmweerisomtesporten?

g. Presenteerjeantwoordenaaneenoftweemedestudenten.Noteerdeopmerkingenoftipsdieje gekregenhebt.

Opdracht160 Recreatiekledingen-schoenen

a. Ookbijrecreatieveactiviteitenhebjegoedekledingengoedeschoenennodig.Noteervoordrie recreatieveactiviteitenwelkekledingenschoenenhetbestgebruiktkunnenworden.Noteerbijelke recreatieveactiviteitwaaromjevoordezekledingenschoenengekozenhebt.

Omdat: Kleding/schoenen Recreatieveactiviteit

b. Welkemaatregelenneemjealshetergkoud,ergwarmofregenachtigweeris?

c. Presenteerjeantwoordenaaneenoftweemedestudenten.Noteerdeopmerkingenoftipsdieje gekregenhebt.

Opdracht161 Bewegingsactiviteiten

a. Leesdevolgendevragenenbekijkdaarnadedriefilmpjes.Houdpenenpapierbijdehand. Indefilmpjeszijnmensenaanhetsportenenbewegen.

b. Noteerbijiederfilmpjewatjezowelpositiefalsnegatiefopvaltaankledingenschoenen.

c. Noteerbijiederfilmpjewelketipsjijjesportersofgastenzougevenoverdetedragenkledingen schoenenenwaarom

Situatie1:NordicWalking

Omdat: Tips:

Situatie2:Wandelvierdaagse

Omdat: Tips:

Situatie3:MTB

Omdat: Tips:

d. Presenteerjeantwoordenaaneenoftweemedestudenten.Noteerdeopmerkingenoftipsdieje gekregenhebt.

Kunststofvezels

Stof

Polyester

Polyamide

Eigenschappen

Lichtelastisch

Geenopnamevanvocht

Sterk,duurzaam

Kleurvast

Sneldrogend

Sterk

Slijtvasterdanpolyester

Geenvochtopname

Toepassingen

Trainingspak

Spelshirt

Zwemkleding

Turnkleding

Stof

Polypropyleen

Elastaan

Tactel

Goretex(sympatex)

Eigenschappen

Sneldrogend

Neemtmatigvochtop

Voeltkoelaan

Geurproblemen

Geeftanderevezels(polyamide)elasticiteit (5-20%elastaan)

Geenvochtopname

Lichtgewicht

Ademendvanbinnennaarbuiten

Winddicht

Waterafstotend,spatwaterdicht

Bevat2of3lagenmembraan

Ademendvanbinnennaarbuiten

Waterdich;neemtgeenvochtop

Winddicht

Lichtgewicht

Draagcomfort

Alleenwarmincombinatiemetwarme onderkleding

Duur

Fleece

Coolmax

Meshnylon

Windtex

Lycra

Lichtgewicht

Nietwind-enregendicht

Warmtevasthoudend:houdtluchtlagenrond hetlichaamvast

Neemtvochtop

Zachtencomfortabel

Vochttransporterenddoorhollemicrovezels

Licht

Licht

Ademend

Droogtsnel

Transporteertvocht

3lagen:

Fleeceaanbinnenzijde

Ademendetussenlaag

Polyesterlaagbuitenkant

Elastischelaag

Sluitnauwaanopdehuid

Sterk

Toepassingen

Vroegerzweetshirt

Tightenfietsbroek

Zwembroek

Elastischspelshirt

Runningpak Jack

Ski-/buitensportkleding:Jas, broek

Bergschoenen

Wielerjack

Handschoenen,muts

Overschoen

Buitensportkleding: Trui

Jack

Handschoen

Sportsok

Thermo-onderkleding

Shirtenshort

Fiets-enloopschoen

Singlet

Zweetondershirt

Fietsjack

Fietsbroek

Zwemkleding

Running-tight

Stof

Katoen

Badstof

Wol

Linnen

Eigenschappen

Vochtopnemend:erggoed

Wordtzwaarbijvochtopname

Droogtlangzaam:afkoelingsgevaar Prettigdraagcomfort

Nietelastisch,wordtwijderbijdehals,mouw enknie

Nietgoedbestandtegenzoutenenzuren

Nietgoedtegenuitwendigekrachten Nietwindafstotend

Alskatoen

Neemtveelvochtop Wordtergzwaar

Droogtslecht:afkoelingsgevaar Nietwindafstotend

Warm:houdtluchtlagenrondhetlichaamvast

Vochtopnemend

Nietelastisch:watstijf

Sterkerenzwaarderdankatoen

1.17Project

Bijditprojectwerkjesamenmetdriemedestudenten.

Toepassingen

Onderkleding: Beha

Short,slip

T-shirt

Binnenvoeringen

Sokken(zool)

Badjas

Wollentrui

Judopak

Inditprojectbouwjeeenwebsitevooreensportadviesbureau.Leeseerstdeinformatieenstartdaarna samenmetdevoorbereidingen.Aanheteindepresenterenjulliehetresultaataanjedocent.Indit projectwordjebeoordeeldophetproductdatjeoplevertenopdesamenwerkingtijdenshetproject.

Opdrachtgever

Hetsportadviesbureauadviseertsportersenrecreantenoverallerleithema's,waarondervoeding, hygiëne,gezondheid,trainenenpresteren.Voorhunwebsitezijnzeopzoeknaarartikelenoverde genoemdethema's.Daarbijrichtenzezichoptweedoelgroepen:jongesportersenvolwassenrecreatieve sporters.Hetbureauvoegtaaniederartikelkorteentoelichtingtoeengeeftaanwaaromhetartikel voordebetreffendedoelgroepbelangrijkis.Eventueelwordthetartikelinhoudelijkbewerktenworden ernogaanvullendetipsgegeven.

Informatie

Dewebsiteisbedoeldomaandegenoemdedoelgroepeninformatieteverstrekken.Ookmoethet mogelijkwordendedoelgroepenendethema'snogverderuittebreiden.

Deopdracht

Jemaakteenwebsitevoorditevenementenbureau.Gebruikkdaarbijeventueelhetstappenplan.Ook maakjeeenverslagvanditprojectmetjulliewerkzaamheden,overlegmomentenenafspraken.

Producteisen

Dewebsitemoetvoldoenaandevolgendeeisen:

• Erzijninformatiesitesvoorminimaaldriedoelgroepen.

• Erzijnminimaaldrieartikelenvoorjongesportersenminimaaldrieartikelenvoorrecreatieve sporters.

• Erisdemogelijkheidoomeentoelichtingbijhetartikelteschrijveneneriseenmogelijkheidom extratipstoetevoegen.

• Dewebsiteisaantrekkelijk,duidelijkenoverzichtelijk.

Jemaaktverslagvanjulliewerkzaamheden,overlegmomentenenafspraken.Hetverslagwordt aangeleverdineenmapje.

Opdracht162 Deopdracht

a. Watispreciesdeopdracht?

b. Waaromheeftdeopdrachtgeverjulliedezeopdrachtgegeven?

c. Watwildeopdrachtgeverprecies?

Opdracht163 Afsprakenmakenenvoorbereiden

Vooreenprojectmoeterveelgebeuren.Zorgdatjedetakengoedverdeelt. Maaksamenmetjemedestudenteneenactielijstenverwerkdieinjeverslag.

Check Wanneerklaar? Wathebjenodig? Wie? Voorbereidende actie

Check Wanneerklaar? Wathebjenodig? Wie? Voorbereidende actie

Voordatjeergensmeeaandeslaggaatishetbelangrijkomonderzoektedoen.Denkbijvoorbeeldaan:

• Welkebronnenkunjegebruikenomartikelentezoeken?

• Welkevoorbeeldwebsitesbestaaneral?

• Welkethema'spassenbijdedoelgroepen?

• Hoebouwjeeenwebsite?

Opdracht164 Ontwerp

Voordatjulliegaanbeginnenmetdeuitvoeringgaanjullieeerstwerkenaanhetontwerp.

• Hoegaathetverslageruitzien?

– Spreekafwelklettertypeenwelkeindelingjegaatgebruiken.

– Spreekookafwelkeafbeeldingenjegebruikt.

– Maakalvasteeninhoudsopgavevanhoejulliedenkendathetverslageruitgaatzien.

• Hoegaatdewebsiteeruitzien?Welkeinformatiekomterallemaalopdewebsitetestaan?

• Bespreekhetontwerpmetjedocent.

Opdracht165 Uitvoeren

a. Bouwdewebsite.Gebruikdaarbijhetstappenplan.

b. Maaksamenalleonderdelenvanhetverslag.

c. Leverhetverslaginbijjedocentenpresenteerjewebsite.Bereidjedaaropvoor.Bedenkwatjeaan jedocentwiltlatenzienenwatjewiltvertellen.

Opdracht166 Terugkijken

a. Evalueerhetprojectaandehandvandevolgendevragen.Zeteenkruisjeindetabel.1isonvoldoende en5isgoed.Geefperscoreeenkortetoelichting.

54321 VRAAG

Hoeverliepdesamenwerking?

Watvindjevanhet eindresultaat?

Watvindjevanjeeigenbijdrage?

Hoegoedhebbenjullieje kunnenhoudenaande planning?

TOELICHTING

b. Beschrijfvoordevragenwaarbijjeeen1ofeen2hebtingevuldwaardoorditkomtenhoejediteen volgendekeeranderszouaanpakken.

Opdracht167 Beoordelingproject

a. Vuldebeoordelingin.

Beoordelingscriteria

1.

Dewebsitemoetvoldoenaandevolgendeeisen:

• Erzijninformatiesitesvoorminimaaldriedoelgroepen.

• Erzijnminimaaldrieartikelenvoorjongesportersenminimaaldrie artikelenvoorrecreatievesporters.

• Erisdemogelijkheidoomeentoelichtingbijhetartikelteschrijvenener iseenmogelijkheidomextratipstoetevoegen.

• Dewebsiteisaantrekkelijk,duidelijkenoverzichtelijk.

2.

3.

Hetuitgewerkteverslaggaatinopdewerkzaamheden,deoverlegmomenten endeafspraken.Hetverslagisgeprint,ineenmapjeaangeleverd,voorzien vanvoorkanteninhoudsopgave.

Deopleveringvanhetverslagendewebsitegebeurtmetdetotalegroep.

Samenwerken:Ikdraagbijaaneengoedesfeerindegroepenaanhet resultaat. 4.

Samenwerken:Ikhoudmeaanmijnafspraken. 5.

Plannen/organiseren:Ikheballespullendieiknodighebbijme. 6. hunmeningovermijnwerk.

Samenwerken:Ikdoemeeaanwerkbesprekingen. 8.

Samenwerken:Weluisterennaarelkaar. 9.

Samenwerken:Ikluisternaardemeningvaneenander. 10.

Samenwerken:Ikdeelmijnkennisenideeënmetanderen. 11.

Samenwerken:Weverdelensamendetaken. 12.

b. Bespreekdebeoordelingvanditprojectmetjedocenten/ofpraktijkbegeleider.Alsjulliehetsamen eenszijn,tekenenjulliebeidenvoorakkoord.

Naamdocenten/ofpraktijkopleider: Handtekening: Akkoordofgezien?

Datum:

Naamstudent:

Handtekening:

Akkoordofgezien?

Datum:

1.18Praktijktoets

Indezepraktijktoetslaatjeziendatjesportersofgastenkuntbegeleiden.Dezepraktijktoetskunje uitvoerenopschool,opjestageofopjewerkplek.Jedoetdezepraktijktoetsindividueelofineengroep. Overlegmetjedocentwaarjedetoetsdoet.

Deuitwerkingvandezeopdrachtkunjeinjeportfolioopnemen.Maakhieroverdanafsprakenmetje docent.

Jekrijgtdepraktijktoetsvanjedocent.

Opdracht168 Praktijktoets

Begeleiden

Alsmedewerkersportenrecreatieassisteerjebijdevoorbereidingenuitvoeringvansportieveen recreatieveactiviteiten.Onderleidingvaneenleidinggevendeofeenanderecollegazorgjeervoordat sportieveenrecreatieveactiviteitenveilig,plezierig,actiefendoelgerichtverlopen.

Watisdeopdracht?

Indezepraktijktoetslaatjeziendatjesportersofgastenkuntbegeleidenbijsportieveen/ofrecreatieve activiteiten.Dezepraktijktoetskunjeuitvoerenopschool,opjestageofopjewerkplek.Overlegmet jedocent,leidinggevendeofpraktijkbegeleiderwaarenwanneerjedepraktijktoetsdoet.

Bijdezeopdrachtkiesjeinoverlegmetjedocent,leidinggevendeofpraktijkbegeleidervooreenactiviteit waarbijjesportersofgastenkuntbegeleiden.Jekuntkiezenvoorhetbegeleidentijdenssportenspel, eencreatieveactiviteit,eeninformatieveactiviteit,entertainmentofeenevenement.Hetgaathierbij omdebegeleidingtijdensallebegeleidingsmomenten:

• voorafgaandeaandestartvandeactiviteit

• bijdestartvandeactiviteit

• tijdensdeuitvoeringvandeactiviteit

• naafloopvandeactiviteit.

Inthema1vindjehieroverookuitgebreidinformatie.Uiteraardkunjedesportieveofrecreatieve activiteitookinhoudelijkzelfvoorbereiden.Hetisookmogelijkdatjedevoorbereidingaangereikt krijgt.

Jerichtjebijdevoorbereidingenuitvoeringvandezepraktijktoetsopdebegeleidingvanjesporters ofgasten.Deuitwerkingvandezeopdrachtkunjeinjeportfolioopnemen.Maakhierovereventueel afsprakenmetjedocent.

Hoevoerjedeopdrachtuit(stappen)?

• Overlegmetjedocent,leidinggevendeofpraktijkbegeleiderbijwelkesportieveofrecreatieve activiteitjesportersofgastengaatbegeleiden.Maakookafsprakenoverdewijzevanevalueren/ beoordelenenhetinleverenvanderesultatenvandezepraktijktoets.

• Bestudeerdeleerstofdiebetrekkingheeftopdeinhoudvandezeopdracht(eneventueelonderdelen vanthema1en3).

• Planeenwerkoverlegmetjedocent,leidinggevendeofpraktijkbegeleiderwaarinjeonderandere hetvolgendebespreekt:

– Deplaatsenhettijdstipwaaropjedeactiviteituitvoert.

– Eventueelhetafstemmenvandewerkzaamhedenmetanderebetrokkenen.

– Eventueeldeinstructies,proceduresofrichtlijnenvanuitjedocent,jeleidinggevende,je praktijkbegeleiderofdeorganisatie.

– Dewijzevanevalueren/beoordelen.

– Hetinleverenvanderesultatenvandezepraktijktoets.

• Bereidjewerkzaamhedenvoorenvoerdezeuit.

Terugkijken

Metjedocentofpraktijkbegeleiderhebjeeenevaluatiegesprek.Bespreekhetresultaatenhetingevulde ‘zelfbeoordelingsformulier’ metjedocentofpraktijkbegeleider.

Opdracht169 Beoordelingpraktijktoets

a. Vuldebeoordelingin.

Beoordelen

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

Jehebtbasiskennisvandoelgroepeninrelatietotsportieveenrecreatieve activiteiten.

Jehebtbasiskennisvanhetmenselijklichaam,trainenenpresteren, gezondheid,voedingenhygiëneinrelatietotsportieveenrecreatieve activiteiten.

Jehebtbasiskennisvangroepsprocessenenherkentsignalenvanmogelijke socialeproblematieken.

Jebereidtjeeigenbegeleidingswerkzaamhedenvoorenvoertzeeffectief enefficiëntuit.

Jekuntdewensenvansportersengasteninventariserenenjewerkt klantvriendelijk,bentgastvrijensteltjeservicegerichtopnaarsportersen gasten.

Jebewaaktdevoortgangvandeactiviteiten,desfeerentevredenheiddoor sporters,gastenengroepengerichtteobserverenenfeedbacktevragen.Zo nodigneemjepassendemaatregelen.

Jestemtjecommunicatieengedragopsportersengastenafenbetrekthen actiefbijdesportieveenrecreatieveactiviteiten.

Jebeschiktoverbasalepedagogischevaardighedenenbegeleidtsporters engastenenthousiast,duidelijkendeskundig.Zonodigpasjejebegeleiding aan.

9.

10.

Beoordelen

Jekunteeneenvoudiggesprekvoerenofinstructie/informatiegevenineen modernevreemdetaal.

Jewerktvolgensgeldenderegels,richtlijnen,proceduresenafsprakenvan deorganisatieenschakeltzonodighulpinbijvragen,problemenof bijzonderhedenenrapporteerttijdigenduidelijkoverdewerkuitvoeringen aandachtspunten.

Beoordeeljezelf

b. Noemtweedingenwaaroverjetevredenbent.

c. Noemtweedingendiejedevolgendekeeranderszouwillendoen.

Opmerkingenvandedocentofpraktijkbegeleiderdiebeoordeelt

d. Bespreekdebeoordelingvandezepraktijktoetsmetjedocenten/ofpraktijkbegeleider.

e. NoteerdeTOP(s)diejedocentofpraktijkbegeleiderjegaf.

f. NoteerdeTIP(s)diejedocentofpraktijkbegeleiderjegaf.

g. Alsjulliehetsameneenszijn,tekenenjulliebeidenvoorakkoord.Alsjulliehetnieteenszijn,teken jevoorgezien.

Naamdocenten/ofpraktijkopleider:

Handtekening: Akkoordofgezien?

Datum:

Naamstudent:

Handtekening:

Akkoordofgezien?

Datum:

1.19Terugkijken

Opdracht170 Leerdoelen

a. Kijknaardeleerdoelenvanditthema.Beschrijfkortofjedeleerdoelenbereikthebt.Alsjenietalle leerdoelenvolledigbereikthebt,geefdanaanopwelkemanierjeditalsnogkuntdoen.

b. Vuldebeoordelingin.

Leerdoelen

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

Jehebtbasiskennisvandoelgroepeninrelatietotsportieveenrecreatieve activiteiten.

Jehebtbasiskennisvanhetmenselijklichaam,trainenenpresteren, gezondheid,voedingenhygiëneinrelatietotsportieveenrecreatieve activiteiten.

Jehebtbasiskennisvangroepsprocessenenherkentsignalenvanmogelijke socialeproblematieken.

Jebereidtjeeigenbegeleidingswerkzaamhedenvoorenvoertzeeffectief enefficiëntuit.

Jekuntdewensenvansportersengasteninventariserenenjewerkt klantvriendelijk,bentgastvrijensteltjeservicegerichtopnaarsportersen gasten.

Jebewaaktdevoortgangvandeactiviteiten,desfeerentevredenheiddoor sporters,gastenengroepengerichtteobserverenenfeedbacktevragen.Zo nodigneemjepassendemaatregelen.

Jestemtjecommunicatieengedragopsportersengastenafenbetrekthen actiefbijdesportieveenrecreatieveactiviteiten.

Leerdoelen

9.

8. Jekunteeneenvoudiggesprekvoerenofinstructie/informatiegevenineen modernevreemdetaal.

10.

Jebeschiktoverbasalepedagogischevaardighedenenbegeleidtsporters engastenenthousiast,duidelijkendeskundig.Zonodigpasjejebegeleiding aan.

Jewerktvolgensgeldenderegels,richtlijnen,proceduresenafsprakenvan deorganisatieenschakeltzonodighulpinbijvragen,problemenof bijzonderhedenenrapporteerttijdigenduidelijkoverdewerkuitvoeringen aandachtspunten.

1.20Begrippen

Aanleg

Aangeborenhandigheidofgeschiktheidvooriets

ABN

AlgemeenBeschaafdNederlands

Abstractdenken

Denkenoverzakendieniettastbaarzijn.

Adolescent

Jongereindeleeftijdtussen16en18jaar

Aeroob

Energieleveringmetzuurstof

Allround Veelzijdig.

Anaeroob

Energieleveringzonderzuurstof

Anaerooba-lactisch

Energieleveringzonderzuurstofenzondermelkzuur(lactaat)

Anaerooblactisch

Energieleveringzonderzuurstof,maarmetmelkzuur(lactaat)

Arbeidsstofwisseling

Energievooralle ‘extra’ inspanning.

Attitude

Dehoudingdiejehebttenopzichtevanietsofiemand.

Autoritairbegeleiden

Alsbegeleiderlaatjeduidelijkmerkendatjedebaasbent.

Begeleiden

Alleswatjedoetomjesportersofgastenteondersteunenbijwaarzijmeebezigzijn.

Belastbaarheid

Hetvermogenomeenlichamelijkeinspanningteleverenzondernadeligegevolgen.

Belasting

Delichamelijkeinspanningdiejelevertofdieeenactiviteitkost.

Bewegingseigenschappen(CLUKS-factoren)

Coördinatie – lenigheid – uithoudingsvermogen – kracht – snelheid

Cognitieveontwikkeling

Ontwikkelingdietemakenheeftmetkennisofinzicht.

Cognitievevaardigheden

Vaardighedendietemakenhebbenmetkennisofinzicht.

Concentratie

Sterkgerichteaandacht

Concreetdenken

Denkenoverietsdattastbaar,duidelijkofvoorstelbaaris.

Cultuur

Waardenennormenineenbepaaldegroep

Cyclischproces

Procesdattelkensweeropnieuwbegint,waarbijdezelfdestappenherhaaldworden.

Discrimineren

Iemandandersmindergoedbehandelenvanwegeverschillenzoalsgeslacht,leeftijd,afkomst,geloof, ofhandicap.

Doelgroep

Eengroepmensenwaarvandeledeneenofmeerderegemeenschappelijkekenmerkenhebben.

Energiebalans

Jekrijgtevenveelenergieviahetvoedselbinnenalsjelichaamverbruikt.

Extrinsiek

Vanbuitenaf

Fijnemotoriek

Kleinebewegingendiemeeraandachtvragen.

Fysiek

Lichamelijk

Fysiekeveiligheid

Voorkomenvandekansopeenongevalofletsel

Gezondheid

Eentoestandvanvollediglichamelijk,geestelijkenmaatschappelijkwelzijn

Groepscultuur

Demanierwaaropdeverschillendepersonenuitdegroepmetelkaaromgaan.Hetzijndeongeschreven gedragsregelswaardeledenvandegroepzichaanhouden.

Grovemotoriek

Grotebewegingenwaarbijjenietveelhoeftnatedenken.

Heterogenegroepen

Sportersofgastendietotverschillende ‘soorten’ groepenhoren.

Homogenegroepen

Sportersofgastenbehorenallemaaltotdezelfde ‘soort’ groep.

Houding

Demanierwaaropjejealspersoonuitdruktofopstelt.

Identificatie

Gelijkaaneenanderpersoon(willen)zijn.

Identiteit

Eigenheidvaneenpersoon

Ik-boodschap

Verbalecommunicatieinde ‘ik-vorm’

Improviseren

Goednadenkenenslimreagerenalsdesituatieverandert.

Intrinsiek

Vanbinnenuit,vanjezelf

Jongvolwassenen

Volwassenenindeleeftijdvan18totongeveer35jaar

Laisser-fairebegeleiden

Alsbegeleiderhanteerjeeen ‘losse’ maniervanbegeleiden,waarbijjejesportersofgastenveelruimte envrijheidgeeft.

Leefstijl

Demanierwaaropjeleeftendeinvloeddiedatheeftopjegezondheid.

Lichaamstaal

Demanierwaaropjegevoelensofemotiesmetuitdrukkingvanjehelelichaamlaatzien.

Logischdenken

Gedachtendiemetjuisteargumentenonderbouwdworden.

Melkzuur(lactaat)

Stofdievrijkomtbijenergieleveringzonderzuurstof.

Mentaal

Geestelijkofpsychisch

Micro-organisme

Kleineorganismendiejemethetbloteoognietkuntzien,zoalsschimmels,bacteriënenvirussen.

Motorischleervermogen

Hetvermogenomnieuwebewegingenteleren

Motorischeontwikkeling

Ontwikkelingvandebewegingsmogelijkheden

Normen

Degedragsregelsdiebijdewaardenhoren.Normenzeggenietsoverwelkgedragjijgoedofnietgoed vindt.

Ontwikkelingsfase

Leeftijdscategoriemetdezelfdekenmerkenvanontwikkeling

Orgaan

Eengeheelvanweefselsdateenspecifiekefunctieinhetlichaamheeft.

Participerendbegeleiden

Alsbegeleiderdoejezelfmetdeactiviteitmee.

Pedagogiek

Deopvoedingenontwikkelingvankinderenenjongeren.

Pedagogischevaardigheden

Vaardighedendiehelpenervoortezorgendatkinderenenjongerenplezierhebbenenzichgoed ontwikkelen.

Prestatievermogen

Mogelijkhedenomeensportiefresultaattebehalen.

Presteren

Eenuitdagenddoelhalen.

Puber

Jongereindeleeftijdtussen12en16jaar

Ruststofwisseling

Energiedieinrustnodigisvoorallebelangrijkeorganen.

Sensomotoriek

Samenwerkingtussendezintuigenendebewegingen

Situationeelbegeleiden

Jepastjebegeleidingaanalsdesituatieverandert.

Sociaal-affectieveontwikkeling

Ontwikkelingdietemakenheeftmetdeomgangmetelkaaren/ofmetemotiesofgevoelens.

Socialevaardigheden

Vaardighedendietemakenhebbenmetdeomgangmetanderemensen.

Socialeveiligheid

Eenomgevingwaarinjejezelfkuntzijn.

Stofwisseling

Voedselwordtomgezetinenergieennoodzakelijkesappenenstoffenomhetlichaamgezondtehouden.

Strottenhoofd

Botachtigeverdikkinginhetmiddenvandehals

Structureren

Afsprakenmakenenduidelijkheidbieden,zodatiedereenweetwaterverwachtwordt.

Symptomen

Kenmerkenvaneenziekteofletsel

Tactiek

Degoeddoordachtemanierwaaropjeeenbeweginguitvoertofeensportbeoefent,omeenzogoed mogelijkresultaattehalen.

Techniek

Hetvermogenomoppreciesdegoedemaniereenbeweging,activiteitofsportuittevoeren

Trainen

Activiteitenomjeprestatieteverbeteren

Uitdrukkingsvaardigheden

Manierenwaaropjeanderenduidelijkmaaktwiejebentenwatjevindt.

Vakspecifiekevaardigheden

Vaardighedendienodigzijnvoordeuitoefeningvanjouwvak.

Verbaal

Metgebruikvanwoorden

Verzuren

Dehoeveelheidmelkzuur(lactaat)inhetlichaamneemttoe.

Vroegeouderdom

Leeftijdsfasevan65jaartotongeveer70jaar

Waarden

Datwatiemandbelangrijkvindtofwaarhijwaardeaanhecht.

WetGelijkeBehandeling

Wetdieervoormoetzorgendatniemandgediscrimineerdwordtendatiedereengelijkekansenkrijgt, ongeachtwiezezijn.