Loopbaan en burgerschap P. van Enckevort J. Koenders D. de Ridder R. de Ridder A. de Voest
Serienummer:
DigiCode: Voor het activeren van de DigiCode kijk op pagina 6 van deze map Te activeren tot:
Colofon Uitgeverij: Uitgeverij Edu’Actief b.v. Meppel Auteurs: P. van Enckevort, J. Koenders, D. de Ridder, R. de Ridder, A. de Voest Redactie: Uitgeverij Edu’Actief b.v. Meppel Inhoudelijke redactie: P. van Enckevort Vormgeving: DTP-Studio Joke Wensing, Apeldoorn Illustraties: G. Westerhof, Gramsbergen Drukwerk: Zalsman, Zwolle P. van Enckevort Context! Loopbaan en burgerschap Context! is door Edu’Actief ontwikkeld in samenwerking met Uitgeverij Delta Press. ISBN: 978 90 3720 563 3 NUR: 134 Trefwoord: leermiddelen; mbo Copyright © 2012 Uitgeverij Edu’Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet: www.edu-actief.nl Derde druk/tweede oplage Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, microfilm, fotokopie of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. No part of this book may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means, without written permission from the publisher. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb. 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (Postbus 3060, 2130 KB) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912. De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.
Voorwoord
Voor je ligt de werkmap die hoort bij de methode Context!. Met behulp van Context! werk je aan je ontwikkeling op het gebied van loopbaan en burgerschap. Loopbaan en Burgerschap is een belangrijk onderdeel van jouw beroepsopleiding. De loopbaanoriëntatie en loopbaanbegeleiding zorgen ervoor dat je zicht krijgt op je eigen kwaliteiten, mogelijkheden en motivatie. Burgerschap draagt bij aan jouw maatschappelijke betrokkenheid en jouw deelname aan de maatschappij. Om goed te kunnen werken met deze methode is het belangrijk dat je eerst de studiewijzer leest. Hierin staat wat je moet doen, hoe je iets moet aanpakken en wat er van je verwacht wordt. Let op! Lees eerst de studiewijzer voordat je begint aan je activiteiten!
Hoe werkt Context!? Studiewijzer Je bent onlangs gestart met een middelbare beroepsopleiding. In deze opleiding sta jij als aankomend beroepsbeoefenaar centraal. Tijdens je opleiding kwalificeer je jezelf. Een kwalificatie is het geheel van bekwaamheden die jij aan het eind van jouw opleiding beheerst. De kwalificatie heeft te maken met drie aspecten: O Je kunt op het niveau van je opleiding functioneren in een beroep. O Je hebt kennis van je loopbaanmogelijkheden en het vervolgonderwijs. O Je bent voorbereid om als volwaardig burger deel te nemen aan de maatschappij. Functioneren in een beroep Uiteraard worden aan de opleiding eisen gesteld met betrekking tot het uitvoeren van je beroep. De eisen die aan jou worden gesteld om in een bepaald beroep aan de slag te kunnen, staan vermeld in het kwalificatiedossier van jouw opleiding. In dit kwalificatiedossier staan de kerntaken vermeld. Kerntaken geven de inhoud van je beroep aan. Om deze kerntaken goed onder de knie te krijgen, moet je werkprocessen uitvoeren en beroepscompetenties ontwikkelen. Jouw school heeft zelf een manier ontworpen om dit te beoordelen.
4
Voorwoord
Loopbaan en burgerschap Naast de eisen zoals vermeld in het kwalificatiedossier zijn er ook eisen op het gebied van loopbaan en burgerschap. Deze eisen staan in het document ‘Loopbaan en burgerschap in het mbo’. Loopbaanoriëntatie en -begeleiding zorgen ervoor dat je zicht krijgt op je eigen kwaliteiten, mogelijkheden en motivatie. Burgerschap draagt bij aan jouw maatschappelijke betrokkenheid en jouw deelname aan de maatschappij. De kwalificatie-eisen die op het gebied van loopbaan en burgerschap gesteld worden, zijn als volgt verdeeld: 1. Loopbaan - loopbaanontwikkeling/loopbaanoriëntatie en -begeleiding 2. Burgerschapsvorming - de politiek-juridische dimensie - de economische dimensie 1 en 2 - de sociaal-maatschappelijke dimensie - de dimensie vitaal burgerschap.
De methode Context! De methode Context! geeft een uitwerking van loopbaan en burgerschap in het mbo en is geheel in overeenstemming met de uitgangspunten van competentiegericht beroepsonderwijs. De ontwikkeling van loopbaan en burgerschap is een doorlopend proces tijdens de opleidingen op mbo niveau 2, niveau 3 en niveau 4. In de werkmap staan 27 thema’s met daarin 253 activiteiten. O Deze thema’s komen in de dagelijkse beroepspraktijk daadwerkelijk voor. O In het thema loopbaan speelt het zelf kunnen vormgeven van de loopbaan een centrale rol. O De thema’s burgerschap verwijzen naar zeer verschillende aspecten van de relatie tussen overheid en burger en tussen burgers onderling. Met het gebruik van de methode Context! voldoet de school aan de resultaatverplichting voor het onderwijsaanbod op het gebied van loopbaan en burgerschap. Door het uitwerken van de activiteiten behorend bij jouw niveau (geel, groen en/of blauw) ontwikkel je jezelf en voldoe je aan de inspanningsverplichting zoals de onderwijsinspectie dit verwacht. De uitwerking van loopbaan en burgerschap vindt plaats aan de hand van drie vragen: O Waar gaat het om? (de thema’s) O Wat is daarvoor nodig? (de activiteiten) O Welke kenniselementen zijn daarbij van belang? (de toetsen)
Voorwoord
5
De thema’s (Waar gaat het om?) Het overzicht van de thema’s is te vinden in de inhoudsopgave van deze map. Opbouw van een thema
A. Inleiding Hier wordt in het kort verteld waar het thema over gaat. In de meeste gevallen zul je de situatie wel herkennen. Soms gaat het thema over een onderwerp dat nieuw voor je is.
B. Kennischeck Met behulp van de kennischeck kun je controleren of je alle begrippen kent die je voor de uitvoering van de activiteiten nodig hebt.
C. Activiteiten De kern van elk thema bestaat uit een aantal activiteiten. Door deze activiteiten uit te voeren laat je zien hoe ver je bent met je ontwikkeling op het gebied van loopbaan en burgerschap. De activiteiten hebben verschillende werkvormen. De ene keer zoek je iets op het internet, een andere keer ga je naar een instantie buiten de school of nodig je iemand uit om iets te komen vertellen. Soms bekijk je een filmpje, dan weer lees je een tekst. Je maakt een kort verslag of je vult een formulier in. Je werkt alleen of in een groep aan de activiteiten. In alle gevallen moet je het resultaat van je activiteiten bewaren in je ontwikkelportfolio. Dit kan zowel op papier als digitaal. Door een portfolio te maken, kan op elk moment worden vastgesteld hoever je bent met het uitvoeren van de activiteiten en de toetsen. Aan het eind van je opleiding wordt vastgesteld of je je voldoende ontwikkeld hebt.
D. Hulpmiddelen Bij elke activiteit staat, wanneer dit voor de uitwerking nodig is, een verwijzing naar de hulpmiddelen. Bij de hulpmiddelen vind je tekstbronnen, filmpjes, schema’s, enquêtes, kortom alles wat je nodig hebt om de activiteiten goed uit te kunnen voeren. Ook vind je bij de hulpmiddelen links naar websites. Voor de hulpmiddelen ga je naar www.methodecontext.nl. Hoe log je in? Bij Context! hoort een DigiCode-licentie die toegang geeft tot de website www.methodecontext.nl. Op deze website vind je de hulpmiddelen en bronnen/links. De DigiCode-licentie dient eerst geactiveerd te worden. O
Ga naar digicode.edu-actief.nl.
Voorwoord
6
O
O
Bovenaan de pagina staan vier lege vakken. Vul hier de DigiCode-licentie in die je bij dit product hebt gekregen. De DigiCode-licentie bestaat uit 4 maal 6 tekens en is niet hoofdlettergevoelig. Klik op de knop ‘Activeren’ en volg de verdere instructies op de website.
Je kunt hierna drie jaar gebruikmaken van www.methodecontext.nl.
De activiteiten (Wat is daarvoor nodig?) De methode geeft een advies over de activiteiten die per niveau uitgewerkt kunnen worden. In de werkmap zijn met de kleuren geel, groen en blauw de verschillende activiteiten aangegeven. In het onderstaande schema staat aangegeven hoe het uitwerken van de activiteiten georganiseerd kan worden. Let op: Dit is een advies, met betrekking tot ontwikkeling van de deelnemer kan de docent (het docententeam) ook besluiten een andere volgorde van de thema’s te hanteren. Het is echter wel zo dat de toetsen aan de kleuren gebonden zijn (zie toetsen).
Welke opleiding
Opleidingsjaren
1e leerjaar
2e leerjaar
BOL-opleiding instroom niveau 2
2
LB, ED1, SMD
ED2, PJD, DVB
BBL-opleiding instroom niveau 2
2
LB, ED1, SMD
ED2, PJD, DVB
BBL-opleiding instroom niveau 3
3
LB, ED1, SMD ED1, SMD, PJD LB, DVB, PJD ED2, PJD, DVB
BOL-opleiding instroom niveau 3
3
LB, ED1, SMD ED1, SMD, PJD LB, DVB, PJD ED2, PJD, DVB
BBL-opleiding niveau 3 na niv. 2
2
ED1, SMD, PJD ED2, DVB, LB
BOL-opleiding instroom niveau 4
3 of 4
LB, ED1, SMD ED2, PJD,DVB
LB, ED1, SMD LB, ED1, SMD LB, ED1, SMD ED2, PJD, DVB ED2, PJD, DVB ED2, PJD, DVB
BBL-opleiding instroom niveau 4
3 of 4
LB, ED1, SMD ED2, PJD,DVB
LB, ED1, SMD LB, ED1, SMD ED2, PJD, DVB ED2, PJD, DVB
BBL-opleiding niveau 4 na niv. 3
1 of 2
LB, ED1, SMD ED2, PJD,DVB
LB, ED1, SMD ED2, PJD, DVB
Niveau 2 BBL/BOL Niveau 3 BBL/BOL Niveau 3 BBL, na niveau 2 Niveau 4 BOL Niveau 4 BBL Niveau 4 BBL, na niveau 3
3e leerjaar
4e leerjaar
- 2 jaar geel - 1 jaar geel en 2 jaar groen - 2 jaar groen - 1 jaar geel, 1 jaar groen + 1 of 2 jaar blauw - 1 jaar groen + 1 of 2 jaar blauw - 1 tot 2 jaar blauw.
7
Voorwoord
Code LB - loopbaan PJD - de politiek-juridische dimensie ED1 - de economische dimensie 1 ED2 - de economische dimensie 2 SMD - de sociaal-maatschappelijke dimensie DVB - de dimensie vitaal burgerschap (DVB). Activiteiten geel Per activiteit is aangegeven wat je moet doen. Activiteiten groen Per activiteit is aangegeven wat je moet doen. Activiteiten blauw De activiteiten blauw worden totaalactiviteiten genoemd. Aan elke totaalactiviteit is een beoordelingslijst toegevoegd (zie: D. Hulpmiddelen). De beoordelingscriteria geven aan waar de prestatie aan moet voldoen. Bewaar van alle onderdelen van je uitwerking zowel de eerste als de bijgestelde versies. Hiermee toon je je ontwikkeling aan. Voor de volledige inleiding en instructie raadpleeg je de tekstbronnen bij D. Hulpmiddelen, Inleiding en instructie deelnemer.
De toetsen (Welke kenniselementen zijn van belang?) De toetsen die afgenomen worden, zijn volgens de standaarden voor toetsconstructie gemaakt. De toetsen kunnen door de onderwijsinstelling in een beoordelingsmodel opgenomen worden. De instelling moet dan zelf de toets vaststellen en de afnameprocedure hanteren. Context! levert op verzoek de toetsverantwoording. Niveau 2 Voor geel zijn er zes kennistoetsen ontwikkeld. Iedere toets bestaat uit multiplechoicevragen. De toetsen worden gepland na de uitwerking van de activiteiten per dimensie. - Loopbaan - Politiek- juridisch - Economisch 1 - Economisch 2 - Sociaal-maatschappelijk - Vitaal burgerschap.
8
Voorwoord
Niveau 3 Voor groen zijn er vijf kennistoetsen ontwikkeld. Iedere toets bestaat uit open vragen. De toetsen worden gepland na de uitwerking van de activiteiten per dimensie. - Politiek- juridisch - Economisch 1 - Economisch 2 - Sociaal-maatschappelijk - Vitaal burgerschap. Niveau 4 De toets voor LB niveau-4 is een proeve. Wanneer je totaalactiviteiten zijn uitgevoerd en alle criteria zijn aangetoond, werk je één activiteit verder uit tot een proeve. Je school kan ervoor kiezen de presentatie van je proeve in te zetten als Nederlandse taaltoets voor de vaardigheden spreken en gesprekken voeren. In dat geval zal een docent Nederlands deze twee vaardigheden beoordelen. De toetsing kan worden afgerond met een eindgesprek. Nadat is vastgesteld dat je proeve aan alle eisen voldoet, voer je een eindgesprek. Het eindgesprek is een reflectiegesprek. Hierin laat je zien dat je actief en bewust omgaat met loopbaan en burgerschap, passend bij het niveau 4 van je opleiding. De schriftelijke reflectie op je proeve is de basis voor het eindgesprek.
Voorwoord
9
Inhoud
2 Loopbaan Thema 1.1 Naar het mbo Thema 1.2 Vakman/vakvrouw worden Thema 1.3 De arbeidsmarkt (BOL) Thema 1.4 De arbeidsmarkt (BOL/BBL) De politiek-juridische dimensie Thema 2.1 Een probleem analyseren Thema 2.2 Het bestuur van Nederland Thema 2.3 Standpunten vergelijken en keuzes maken Thema 2.4 Massamedia Thema 2.5 Politie en justitie Thema 2.6 Meepraten en meebeslissen De economische dimensie Deel 1: Werknemer Thema 3.1 Het arbeidsproces Thema 3.2 Medezeggenschap Thema 3.3 Werk en inkomen Thema 3.4 Samenwerken Deel 2: Consument Thema 3.5 Fair Trade Thema 3.6 Klachten en geschillen Thema 3.7 Consumentengedrag De sociaal-maatschappelijke dimensie Thema 4.1 Wie ben ik? Thema 4.2 Met wie leef ik samen? Thema 4.3 Sociale netwerken Thema 4.4 Vrijwilligerswerk en vrijetijdsbesteding Thema 4.5 Normen en waarden De dimensie vitaal burgerschap Thema 5.1 Regelmatig bewegen Thema 5.2 Veilig vrijen Thema 5.3 Alcohol en drugs Thema 5.4 Gezondheidsrisico’s op het werk Thema 5.5 Mijn gezondheid
x x x x
Niveau 3
4
x x x
x
x x x x x
x x x x x x
x
x x x x
x x x x
x
x x x
x x x
x
x x x x x
x x x x x
x
x x x x x
x x x x x
x
10
Thema 1.1
Naar het mbo
A. Introductie Je hebt besloten om in het middelbaar beroepsonderwijs een opleiding te volgen. Je hebt je goed laten voorlichten en je hebt je keuze gemaakt. Je kiest ervoor om een vak te gaan leren. Jouw eigen keuze is erg belangrijk omdat je nu iets doet wat je zelf wilt. In het beroepsonderwijs leer je in het bedrijf en op school. Je zult moeten weten wat er tijdens de studie en aan het eind van je studie van je verwacht wordt. Leren op school en in het bedrijf houdt in dat je weet hoe de school dit georganiseerd heeft. In dit thema: ‘Naar het mbo’ werk je aan activiteiten waardoor je meer inzicht krijgt in je opleiding.
B. Kennischeck Om de activiteiten (zie C.) goed uit te kunnen voeren, is het noodzakelijk dat je weet wat de volgende begrippen betekenen. Neem de begrippen over en zet er de betekenis achter. Gebruik, als dat nodig is, de tekstbronnen (zie: D. Hulpmiddelen, Tekstbronnen). ambitie AOC BBL BOL Beroeps Praktijk Vorming cursist/stagiair cursist/werknemer creëren doorstroomperspectief evalueren hbo
kerntaak kwalificatiedossier loopbaanperspectief mbo OOK praktijksimulatie POK roc studiewijzer werkplekleren werkplekproces
Thema 1.1 Naar het mbo
2
C. Activiteiten 1. Studie-informatie a. Je hebt je goed laten informeren over je mbo-opleiding en je weet waaraan je begint, ga dan door naar activiteit 2. b. Als je aan een studie begint en je weet nog niet voldoende over je mboopleiding? O O O
O
Ga dan naar de website van MBOstart. Ga naar: MBO Opleidingen: Studiekeuze gemaakt? Ga naar: MBO Opleidingen per sector en maak een keuze voor een vakrichting. Beantwoord de volgende vraag.
Vraag: Wat zijn jouw baankansen en het startsalaris van jouw mogelijke beroepskeuze en functie?
O
Bekijk het ďŹ lmpje over jouw toekomstige beroep (zie: D. Hulpmiddelen, Filmpjes opleiding en beroep).
Thema 1.1 Naar het mbo
3
2. Beschrijf jouw schoolsituatie O O
Hoe is jouw situatie als cursist? Vul kolom 2 in.
Kolom 1
Kolom 2
Naam van de opleiding Aantal opleidingsjaren Naam van de school Leerweg, kies: BOL, BBL Het niveau van de opleiding Naam van de begeleider op school Naam van de praktijkbegeleider Aantal dagen per week in het bedrijf Aantal lesdagen per week op school Aantal lesuren theorie op school Aantal lesuren praktijk op school
3. De studiewijzer Op veel scholen wordt er gebruikgemaakt van een studiewijzer waarin je informatie vindt over de opbouw van je studie en de manier waarop je die kunt volgen. O O
O
Zorg dat je in het bezit komt van deze studiewijzer. Bestudeer de jaarplanning, de leerstofplanning en de examenplanning met je loopbaanbegeleider. Sla de studiewijzer op in je portfolio.
Thema 1.1 Naar het mbo
4
4. Beroeps Praktijk Vorming Naast de lesuren en praktijkuren op school moet je leren in het bedrijf (werkplekleren). Dit werkplekleren wordt de Beroeps Praktijk Vorming (BPV) genoemd. O Op welke manier is jouw BPV geregeld? O Zet een cirkel om 1, 2 of 3. 1. De BPV vindt op school plaats. De school heeft een bedrijf nagebouwd, het is dan net alsof ik in een bedrijf werk (praktijksimulatie). 2. De BPV vindt op het bedrijf plaats. Dit gebeurt binnen mijn arbeidsovereenkomst. 3. De BPV vindt op het bedrijf plaats. Dit gebeurt tijdens mijn stageperiode.
5. Stage (BOL) Heb je voor een leerweg gekozen waarbij je een BPV plaats vindt binnen een stage en zoek je informatie over een stageplek? O O O O
Ga naar de website van JOB. Ga naar: jouw MBO vragen. Klik: stage. Beantwoord de vragen.
Vraag 1. Waar kan ik een stageplaats vinden?
Thema 1.1 Naar het mbo
Vraag 2: Wat kan ik doen als ik geen stageplaats kan vinden?
Vraag 3: Kan ik bij ieder bedrijf stage lopen?
Vraag 4: Heb ik recht op stagevergoeding?
Vraag 5: Heb ik recht op reiskostenvergoeding?
O
Heb je zelf nog vragen?
6. Onderwijsovereenkomst /OOK De school maakt met jou afspraken over je opleiding. Deze afspraken worden vastgelegd in een onderwijsovereenkomst (OOK). O O O
Zorg voor een kopie van je onderwijsovereenkomst. Sla de kopie van je onderwijsovereenkomst op in je portfolio. Beantwoord de volgende vraag.
Vraag: Door welke personen wordt deze overeenkomst getekend?
5