66894 De context van sociaal werk - CONCEPT

DECONTEXTVANSOCIAALWERK

COLOFON

BoomBeroepsonderwijs

info@boomberoepsonderwijs.nl

www.boomberoepsonderwijs.nl

Auteur(s):I.Campfens,T.Cremers,M.Liebregts,V.Landsmeer-Dalm,S.vanMameren, E.vanWijck

Inhoudelijkeredactie:V.Landsmeer-Dalm,M.Liebregts

Titel:Decontextvansociaalwerk

ISBN:9789037266894

1edruk/1eoplage

Bronvermelding:

©2024BoomBeroepsonderwijs|Boom

BehoudensdeinofkrachtensdeAuteurswetgesteldeuitzonderingenmagnietsuit dezeuitgavewordenverveelvoudigd,opgeslagenineengeautomatiseerd gegevensbestand,ofopenbaargemaakt,inenigevormofopenigewijze,hetzij elektronisch,mechanisch,doorfotokopieën,opnamenofenigeanderemanier,zonder voorafgaandeschriftelijketoestemmingvandeuitgever.

COPYRIGHTBOOM

Voorzoverhetmakenvanreprografischeverveelvoudigingenuitdezeuitgaveis toegestaanopgrondvanartikel16hAuteurswetdientmendedaarvoorwettelijk verschuldigdevergoedingentevoldoenaandeStichtingReprorecht (www.reprorecht.nl).Voorhetovernemenvan(een)gedeelte(n)uitdezeuitgavein bijvoorbeeldeen(digitale)leeromgevingofeenreaderinhetonderwijs(opgrondvan artikel16,Auteurswet1912)kanmenzichwendentotStichtingUitgeversorganisatie voorOnderwijslicenties(Postbus3060,2130KBHoofddorp,www.stichting-uvo.nl).

Deuitgeverheefternaargestreefddeauteursrechtenteregelenvolgensdewettelijke bepalingen.Degenendiedesondanksmenenzekererechtentekunnendoengelden, kunnenzichalsnogtotdeuitgeverwenden.

Doorhetgebruikvandezeuitgaveverklaartukennistehebbengenomenvanen akkoordtegaanmetdespecifiekeproductvoorwaardenenalgemenevoorwaarden vanBoomBeroepsonderwijs,tevindenopwww.boomberoepsonderwijs.nl.

CONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

VOORWOORD

AngerensteinZorg&Welzijniseencompleteserieleermiddelenvoordevolgende kwalificatiedossiers:

• Maatschappelijkezorg

• Pedagogischwerk

• Sociaalwerk

• Verzorgende-IG.

Voordesociaalwerkerisvakkennisvanuiteenlopendeonderwerpenvangrootbelang. Ditvormtdebasisvoorhethandelenindeberoepspraktijk,waarbijdecliëntmetzijn wensenenbehoeftencentraalstaat.DebronnenboekenvanAngerensteinZorg& Welzijnbevattenallebenodigdetheorievoordebeginnendeberoepsbeoefenaar.

DeserieleermiddelenvoorhetkwalificatiedossierSociaalwerkbestaatuitvijf bronnenboekenmetonlineaanvullendeverwerkingsopdrachten,kritische beroepssituatiesentoetsen:

• Decontextvansociaalwerk

• Mensenenproblematiek

• Communicatieengedragvoorsociaalwerk

• Methodischhandelenvoorsociaalwerk

• Professionalsociaalwerk

Koppelingkwalificatiedossier2024

Elkthemaheefteenkoppelingmeteenofmeerwerkprocessenvanhet kwalificatiedossier.Hierondertrefjeperthemaaanmetwelk(e)werkproces(sen)dit isgekoppeld:

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Decontextvansociaalwerk

‘Decontextvansociaalwerk’iseenvandevijfboekenvoordeopleidingSociaalwerk envormthieropeeninleiding.Hetboekgeefteencompleetbeeldvandecontextvan hetsociaalwerk.Daarbijiseraandachtvooronderwerpenalssociologie,hoesociaal werkisontstaanenwaardesociaalwerkerzichmeebezighoudt.Ookiseraandacht voorbelangrijkeaspectenwaarmeebinnenhetsociaalwerkrekeningmoetworden gehouden.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Debeschreventheorieenverwerkingsopdrachtenzijngebaseerdopdevisiewaarbij decliëntcentraalstaatenhijofzijzoveelmogelijkdeeigenregiebehoudt.

Decliëntcentraal

Decliëntenzijnondersteuningsvraagstaancentraaltijdensjouwwerkalssociaal werker.Metbehulpvandeuitgangspuntenvande‘PositieveGezondheid’gajeals sociaalwekermetdecliëntingesprekomteachterhalenwelkeondersteuningvoor hembelangrijkis.Uitgangspunthierbijisdatdecliëntzoveelmogelijkderegieover zijneigenlevenbehoudt.Deondersteuningkomtindeeersteplaatsvanuitdeeigen leefomgeving(interprofessioneel)enindetweedeplaatsvanuitdeprofessional(s).

Opbouwtheorie

1. Basistheorie

2. Kritischeberoepssituatie

3. Verdieping

4. Begrippen

Basistheorie

PREVIEWVERSIE

Debasistheoriebevatinformatiedierelevantisvoordesociaalwerker.Detheorie wordtverlevendigdmetvoorbeelden.Belangrijkebegrippenwordenindetekst uitgelegdenzijnvetgemaakt.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Wanneerjeindelinkerkantlijnditicoontjeziet,kunjeindebijhorendedigitale leeromgevingeenonlineaanvullingvindenindevormvaneenvideofragment, verwijzingnaareenwebsiteofeendocument.

Digitaleleeromgeving

Kritischeberoepssituatie(KBS)

IndeKBSwordjegeconfronteerdmeteenprobleemstellingofdilemmawaarbijje nietkuntterugvallenoproutinematighandelen.ElkeKBSheefteenkoppelingmet eenkernwaardeeneenvandeartikelenuitdeberoepscodevoordesociaalwerker. Doorallethema’svanalleboekentedoorlopenmaakjekennismetdediverseartikelen uitdeberoepscode.OnlinevindjebijelkeKBSaanvullendeopdrachten.Destructuur vandeopdrachtenvolgtdestappenvanhetethischredeneren.Opdiemanieroefen jealsbeginnendberoepsbeoefenaarregelmatigmetdezemaniervanredeneren,leer jediversesituatiesgoedtedoorzienenkunjeberedeneerdhandelenendelinkleggen metdeartikelenuitdeberoepscodevoordesociaalwerker.

Verdieping

Enkelethema’sbevatteneenaanvullendeverdieping.Inditonderdeel,datdede onderzoekendehoudingstimuleert,wordthetthemaverderuitgebouwd.Deverdieping houdtnietalleenverbandmethetonderwerpvanhetthema,maarheeftookeen relatiemeteenvandevolgendeaspecten:deberoepscode,onderzoek,wet-en regelgevingofeendilemma.

Begrippen

Aanheteindevanelkthemawordendebelangrijkstebegrippen(dieindetheorie vetgedruktzijn)overzichtelijkopgesomd,metdaaronderdebetekenisvanhetbegrip.

Digitaleleeromgeving

DaarnaastkentAngerensteinZorg&Welzijnonlineenkeleaanvullingen,diebeschikbaar zijnviawww.boomdl.nl.Hetgaatomdevolgendezaken:

• verwerkingsopdrachten

• kritischeberoepssituaties

• uitdagingen

• toetsen

• videofragmenten.

Voordatjededigitaleleeromgevingkuntgebruiken,moetjejelicentieactiveren:

• Overlegmetjedocentwelktypeaccountjegebruikt.

• Ganaarwww.boomberoepsonderwijs.nl/licentie.

• Bekijkdeinstructiefilmofleeshetstappenplan.

• Volgdestappen.

Daarnakunjeaandeslag!

Verwerkingsopdrachten

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bijelkthemahorenenkeleverwerkingsopdrachten.Dezeopdrachtenhelpenjede informatieuitdetheorieteverwerkenentoetepassen.

Uitdagingen

Tijdensdeuitdagingwerkjemetmeerderestudentenaaneengroteopdrachtopbasis vanverschillendethema’s.Daarbijwordteenberoepgedaanopje samenwerkingsvaardighedenenjecreativiteit.Deuitdaginglevertaltijdeenproduct opdatwordtbeoordeeld.

VeelplezierensuccesmethetwerkenmetAngerensteinZorg&Welzijn!

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Thema1

Oriëntatieophetberoep

Inhoudthema

PREVIEWVERSIE

• Geschiedenissociaalwerk

• Takenenverantwoordelijkheden

• Internationalecontext

• Kritischeberoepssituatie

• Begrippen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Indewereldvanhetsociaalwerkisereenrijkegeschiedenis,mettalvaningrijpende veranderingen.Dekansisgrootdatsociaalwerkerovereeneeuwandersuitzietdan vandaag.Hetisbelangrijkomeengoedbegriptehebbenvandezegeschiedenis, omdatdithelptomdehuidigesituatieindecontextteplaatsen.Alsbeginnende professionalkunjehierdooreenhelderevisieontwikkelenmetbetrekkingtotzowel hethedenalsdetoekomstvanhetsociaalwerk.

1.1 Geschiedenissociaalwerk

Hetsociaalwerkheefteenlangegeschiedenisvanhethelpenvanmenseninnood. HetbegonalindeMiddeleeuwenmetzorgvoordearmen.Indeloopdertijdishet sociaalwerkgegroeidenveranderdomtereagerenopdebehoeftenvanverschillende mensenindesamenleving.

500-1500:deMiddeleeuwen

Hetsociaalwerkzoalsjedatnukent,vindtzijnoorsprongindeMiddeleeuwen.Mensen dieondersteuningnodighadden,werdenarmengenoemd.Dezegroepomvatte ouderen,personenmeteenbeperking,weduwen,weeskinderen,bedelaarsenmensen metpsychischeproblemen.Zekondenrekenenophulpvanfamilie,buren,dekerk enzelfsvoorbijgangers.DearmenuitdeMiddeleeuwenvertonengelijkenissenmet mensendienuworstelenmetproblemenophetgebiedvanbijvoorbeeldfinanciën, gezondheidenwerk.

Dekerk

COPYRIGHTBOOM

IndeMiddeleeuwenspeeldendekerkeneenbelangrijkerolbijdezorgvoordearmen. Zeonderhieldenbroodbankenindekerkenzameldengeldinvoordebehoeftigenin hunstad.Broodbankenwareneigenlijktafelswaargelovigenvoedselenkleding kondenachterlatenomaandearmentegeven.Mensendoneerdenspullenengeld aandearmenomdrieredenen:

1. Hetwaseenchristelijkeplichtomanderentehelpen.

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

2. Menwasbangvooronrustindesamenlevingalsdearmeninopstandzouden komen.

3. Dooranderentehelpenzoujeuiteindelijkindehemelbelanden.

PREVIEWVERSIE

Dekerkhieldeenadministratiebijmetdenamenvandearmenendehulpdieze ontvingen.Naastgewoneburgerswarenerookzwervendemensen,zoalsex-soldaten enbedelaars.Voorhenwerdenpassantenhuizengebouwd,netbuitendestad.In passantenhuizenmochtenzemaximaaldrienachtenverblijven.Nadiedrienachten werdenzeeentijdjenietmeertoegelaten,omtevoorkomendatmensentelangin destadzoudenverblijven.IndeMiddeleeuwenwarenvooralparticulieregroepen verantwoordelijkvoorsociaalwerk;deoverheidwasdaarminderbijbetrokken. Familieszorgdenvaakvoorhuneigenouderenenfamilieledenmeteenbeperking.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

In de Middeleeuwen speelde de kerk een belangrijke rol bij de zorg voor de armen.

AndereopvangvormenindeMiddeleeuwen

NaastdeopvangenzorgvandekerkwarenerindeMiddeleeuwenook (liefdadigheids)initiatievenvanmensenzelf.Zokendemenindietijd:

• gasthuizen

• dolhuizen

• hofjes

• weeshuizen

• gilden.

Gasthuizen

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Naastdehulpvandekerkwarenerrijkeburgersdieeengasthuisbegonnen.Een gasthuiswasbedoeldommensenoptevangendiehetzelfnietreddeninde samenleving.Derijkeburgersdachtendoorgoedwerkopaardeteverrichteninhet hiernamaalsbeloondteworden.Aanvankelijkwerdenallerleisoortenarmen–zoals zieken,mensenmeteenbeperkingenouderen–bijelkaarineengasthuisgeplaatst. Laterwerddevraagzogrootdaterspecialegasthuizenkwamenvoorverschillende groepen.Zowarenerspecialegasthuizenvooralleenouderemannen,vondelingen ofzieken.Mensendiezichnietnetjesgedroegenbinneneengasthuiskondenworden weggestuurd.

Dolhuizen

Inrichtingenvoormensenmeteenpsychischestoorniswerdendolhuizengenoemd. Dolhuizenwarenerommensenmeteenstoornisuitdesamenlevingtehoudenen warenbedoeldvoorburgersuitdeeigenstad.Methetgenezenvanmensenineen

dolhuiswasmennietbezig.Vooreenopnameineendolhuismoestenmensenbetalen ofalhunbezittingengeven.De‘krankzinnigen’zonderfamiliedievoorveeloverlast zorgden,werdendestaduitgezet.Tegenbetalingkondenmensenuitdestadnaarde menseninhetdolhuiskomenkijken.

Hofjes

IndeMiddeleeuwenwerdenookhofjesgesticht,waarouderenkondenkomenwonen. Eenhofjeiseenbinnenplaatsmetdaaromheeneenaantalkleinehuizen.Hetverschil metgasthuizenwasdathofjesmeerprivacyboden;debewonershaddenhuneigen voordeur.Deoprichtervaneenhofjesteldederegelsvast,bijvoorbeelddeverplichting omelkevrijdagnaardekerktegaanomtebidden.Dewoningenineenhofjewaren nietbedoeldvoordeallerarmsten,mensenmoestenbetalenomertekunnenwonen. Naoverlijdengingenbezittingenengeldvaaknaarhethofje.Debezittingenwerden danverkochtomhethuisjeklaartemakenvoordevolgendebewoner.

Weeshuizen

Aanhetbeginvande16eeeuwontstondenerweeshuizen.Stadsbestuurders probeerdenkinderenzonderoudersdieopstraatzoudenleveneenplektegevenin eenweeshuis.Hetweeshuiswaseropgerichtomkinderenoptevoedentotnette burgers. Destichtersvaneenweeshuisnamenmensenaanomzichbezigtehouden metdedagelijksegangvanzakeninhetweeshuis.Weeskinderenkonjeherkennen aanhunkleding,diedekleurhadvanhetstadswapen.Dankzijdekledingwistiedereen indestadwieeenweeswasenkonmenhetgedragcontroleren.Binnenhetweeshuis lagdenadrukophetaanlerenvangoedemanierenenhetgeloof.Erwerdgecontroleerd ofdekinderennaardekerkgingenenerwerdenstraffenuitgedeeld.Kinderenkonden bijwijzevanstrafbijvoorbeeldineenhokwordenopgeslotenofzelfswordengeslagen.

Gilden

Eengildewaseensoortclubvanmensenineenstaddiehetzelfdeberoepuitoefenden, zoalsbakkers.Binnenzo’ngildewasereenhiërarchie.Jebegonalsleerlingennaeen aantaljarenkonjeindiensttredenbijhetgilde.Omerlidvantewordenmoestjeeen meesterwerkstukmakenencontributiebetalen.Gildenzorgdenookvoorhunleden intijdenvanziekteofouderdom.

PREVIEWVERSIE

1500-1800:deVerlichting

TijdensdeVerlichtingkwamdenadrukmeerteliggenoprationeelnadenkenom gebeurtenissenteverklaren.Doorhetverstandtegebruikenkonmenmetbehulpvan uitvindingenenontdekkingendewereldverbeteren.Mensengingenminderuitvan waterindeBijbelstond.

Groeisteden

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Rondde16eeeuwbegonnenstedentegroeienenwerdhetarmoedeprobleemgroter. Grotestedenbeslotenmeerbeleidtemakenendearmenzorgalsliefdadigheidweg tehalen.Bedelenindestadwerdverboden.Armenkondenwordenverplichtomte werkenenalleendeechtearmenmochtennogophulpvandestadrekenen.Alle fondsenvoorarmenwerdensamengevoegdenaangevuldmetcollectesaandedeuren.

Destadhieldookeenadministratiebijomtevoorkomendatvreemdelingenniet onterechtgeldzoudenontvangen.Jemoestaleenaantaljarenindestadwonenom voorhulpinaanmerkingtekomen.Voldeedjehiernietaan,dankonjeteruggestuurd wordennaarjegeboorteplaats.

Heropvoeden

Rondhetmiddenvande18eeeuwontstondhetideedatarmennietalleenfinanciële hulpnodighadden,maarookopgevoedmoestenworden.Veelmensenvondendat armensomsteveelgeldontvingen,terwijlhethuneigenschuldwasdatzeproblemen hadden.Deovertuiginggroeidedatarmemensengeleerdmoestwordenhoeze moestenwerken,hoezeeenhuishoudenkondenrunnenenhoezezichfatsoenlijk kondengedragen.Dezeopvoedingwerdgezienalseenmanieromdeveiligheidop straattevergrotenenkinderentehelpenzichteontwikkelentotnetteburgers.

DeMaatschappijtotNutvan’tAlgemeen

DeMaatschappijtotNutvan’tAlgemeenwordtopgericht.Ditwaseenlandelijke verenigingmetlokaleafdelingeninverschillendesteden.Rijkeremenseninde samenlevingkondenhiersamenkomenomteontspannenenlezingenbijtewonen. Hethoofddoelvandeverenigingwasomhaarledenaantemoedigenbetrokkente zijnbijdeheropvoedingenhetonderwijzenvanarmegezinnen.Alskinderenuitarme gezinnengoedonderwijskregen,zoudenzelerenlezenenzichnetjesgedragen.De MaatschappijtotNutvan’tAlgemeenwildeeensamenlevingzonderspanningen, waarbijiedereenzijnrechtenenplichtenzouvervullen.

COPYRIGHTBOOM

DeMaatschappijvanWeldadigheid

PREVIEWVERSIE

MetheropvoedinginhetachterhoofdwordtookDeMaatschappijvanWeldadigheid opgericht.DeMaatschappijvanWeldadigheidlietgezinneninzogenoemdekoloniën wonen.Armegezinnenkregenhiereenkansomeenbestaanoptebouwen.Binnen eenkoloniewoondenmeerderegezinnenineeneigenhuis.Degezinnenkregenles inpersoonlijkehygiëneenhethuishouden,enmoestenhardwerken.Dekinderen gingenverplichtnaarschool.Ergoldenstrengeregelswaaraanhetgezinzichmoet houdenenwekelijkswerdergecontroleerdofergeenspullenuithethuiswaren verdwenen.Mensendiebrutaalwaren,zichschuldigmaaktenaandrankmisbruikof probeerdenwegtelopen,kondennaareenonvrijekoloniewordengestuurd.Binnen deonvrijekoloniemoestendebewonersondertoezichtvanbewakerswerkenenze sliepeningroteslaapzalenzonderveelprivacy.

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Moraltreatment

COPYRIGHTBOOM

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

IndeMiddeleeuwenwerdenmensenmeteenpsychischestoornisvooralopgesloten, maartijdensdeVerlichtingdachtenmensendatpsychischestoornissenooktegenezen zijn.Dooreenjuisteopvoedingineengestichtzoudecliëntweercontroleoverzijn levenkunnenkrijgen.Doorhetafschaffenvanketenen,hetgevenvangoedevoeding enhetaanbiedenvanonderwijskonmenditdoelbereiken.Alscliëntenwerden verwijderduitdeomgevingdiezeziekhadgemaakt,zouditmoetenlukken.Contact metdenatuurwasnoodzakelijk,waardoorgestichtenbuitendestadwerdengebouwd. Ditwerdmoraltreatmentgenoemd,waarbijdenadruklagopdemoreleenhumane behandelingvanmensenmetpsychischestoornissen.

1800-1900:industrialisatie

PREVIEWVERSIE

Metdeopkomstvanmachinesontstondennieuwefabriekenindegrotesteden.Inde directeomgevingvandezefabriekenwerdenarbeiderswijkengebouwd.De leefomstandighedenindezewijkenwarenvaakslecht.Erwasgeenstromendwater endetoilettenbevondenzichvaakbuiten,watdekansopziektenvergrootte.Omdat ermeerarbeiderswarendanbeschikbarebanen,kondenwerkgeverslagelonen betaleneneistenzelangewerkdagen.Alsiemandheternietmeeeenswas,waser altijdweleenanderdiehetwerkwildedoen.Daarnaastwarendefabriekenonveilig endedenzichveelongelukkenvoor.Vanwegedelagelonenwerktenookvrouwenen kinderenindefabrieken.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Plattegrond van De Maatschappij van Weldadigheid Willemsoord

DeSocialeQuaestie

Doordeindustriëlerevolutiewerdenrijkemensensteedsrijker,maarerontstondook steedsmeerarmoede.Ingrotestedenwasersprakevaneenwoningtekort, hongersnood,kinderarbeidenoverlastdoordatsteedsmeermensenhuntoevlucht zochtentotalcohol.Vandebevolkingleefde60%inarmoede.Dezeproblemenwerden deSocialeQuaestiegenoemd.

Erwerkteneenhalfmiljoenkinderenonderslechteomstandighedeninfabrieken.In 1841werdhetKinderwetjevanVanHouteningevoerd.HetKinderwetjevanVan Houtenverboodkinderenonderde12jaartewerkeninfabrieken.Zemochtendaar nietwerken,maarwelthuisenophetplatteland.HetKinderwetjewasdeeerstesociale wetvanNederland.Eensocialewetiseenwetdiedoordeoverheidisvastgelegden dieprobeertomdeleefomstandighedenvanburgersteverbeteren.

Opvoedenvanidioten

Inde19eeeuwwerdensomskinderenmetspecialebehoeftenindebossen aangetroffen.Dezekinderenhaddenmeestaleenverstandelijkebeperkingenwaren doorhunoudersachtergelaten.Indieperiodewerdenmensenmeteenverstandelijke beperkingvaak‘idioten’genoemd.Wetenschapperswarennieuwsgierigofzedeze kinderenkondenhelpenomzichbeterteontwikkelen.

Inhetjaar1800werdereenjongenvanongeveer10jaaroudinhetbosontdekt.Hij liepnaaktrond,ophandenenvoeten,klomsnelinbomen,konnietsprekenenmaakte wildegebarenmetzijnhanden.EenonderzoekergenaamdItardnamdejongenonder zijnhoedeennoemdehemVictor.ItardwildeproberenVictoroptevoeden,zodathij beterkondeelnemenaandemaatschappij.HoewelVictorenigevooruitgangboekte, zoalshetlerenvangoedetafelmaniereneneenbeetjevanhetalfabet,warenerna enkelemaandennogweinigsuccessen.Hijontsnaptenogsteedsregelmatigenklom inbomen.UiteindelijkstopteItardzijnopvoedingspogingenenbeschouwdehijhet alsmislukt.

HetwerkvanItardleiddeechtertoteenveranderinginhetdenkenovermensenmet eenverstandelijkebeperking.TijdensdeVerlichtingwarenmensenervanovertuigd datjeiedereendooropvoedingkongenezen,maarnubegonnenzetebegrijpendat sommigepsychischestoornissennietvolledigtegenezenzijn.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

PREVIEWVERSIE

Portret van Victor.

Krankzinnigenwet

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

In1841werddeKrankzinnigenwetvankracht.Tot‘krankzinnigen’werdenzowel mensenmetpsychischestoornissenalsmensenmeteenverstandelijkebeperking gerekend.Hetbelangrijkstedoelvandezewetwasomdesamenlevingveiligerte makendoordezemensenoptenemeninzorginstellingen.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Erwerdenverschillendeverklaringengegevenvoorkrankzinnigheid.Sommigen geloofdendatkrankzinnigenbezetenwarendoordemonen,terwijlanderendachten datzeinhunontwikkelingwarenteruggevallennaareenprimitievestaat.

MetdeinvoeringvandeKrankzinnigenwetbegonnenmensenmeeraandachtte bestedenaandebehandelingvandecliënten,inplaatsvanhenalleenoptesluiten ininrichtingenzoalsdolhuizenofgestichten.DeKrankzinnigenwetvormdedestart vanhetmedischemodel.Binnenhetmedischemodelwerdenpsychischestoornissen enverstandelijkebeperkingengezienalsziektendieopmedischewijzemoesten wordenbekekenenbehandeld.

Armenwet

Omtoegangtekrijgentotarmenzorgmoestenmensenvoldoenaanstrengeregels, zoalsregelmatignaardekerkgaan.Wiehiernietaanvoldeed,kwamopstraatterecht ofmoestnaareenopenbaararmenhuis.In1854werddeArmenwetingevoerd.Hierin werdbeslotendatdeoverheidnikstezeggenhadoverdearmenzorgbehalveals mensenvooroverlastopstraatzorgden.Destadmochtalleenbijspringenalsdekerk dehulpaandearmennietzelfvoorelkaarkreeg.Indepraktijkgebeurdeditsteeds vaker.Kerkenkondendezorgfinancieelnietaan,waardoorstedeneensteedsgrotere rolopzichnamenindehulpverlening.

Vanaf1870begonmenmeernadrukteleggenoponderzoek,persoonlijkebegeleiding enhetbegeleidenvanarmemensen.Tegelijkertijdontstondennieuwevormenvan werk,zoalshetonderwijzenenverzorgenvandovenenblinden,hetbiedenvan werkgelegenheid,reclassering,kinderopvang,deeerstestappennaarhetbehandelen vanverslaving,hetverlenenvanthuiszorg,hetbehandelenvanpsychische aandoeningenenhetverzorgenvanmensenmeteenverstandelijkebeperking. Hierdoorkwamereenverschuivingnaareenmeergestructureerdeenprofessionele benaderingomdebehoeftenvankwetsbaregroepenindesamenlevingaantepakken.

COPYRIGHTBOOM

1900-1950:Wereldoorlogen

IndeperioderondomdeWereldoorlogenwasereengroeiendeerkenningvansociale problemen,zoalsarmoede,huisvestingstekortenengezondheidszorg.Erwerdeen begingemaaktmetdeprofessionaliseringvanhetsociaalwerk.Scholenvoor MaatschappelijkWerkwerdenopgerichtomonderwijstegevenaanvrouwendie betrokkenwarenbijditwerk.Sociaalwerkerswarenactiefbetrokkenbijhetaanpakken vandezeproblemenenwerktenaanhetverbeterenvandeleefomstandighedenvan mensen,ooktijdensdeWereldoorlogen.Veelsociaalwerkershaddendehoudingdat zeallesbeterwistendandecliënt,vooralalshetgingomgedragdatalsproblematisch werdgezien.Erwarenookprofessionalsdiebeseftendatdezeaanpaknietechtwerkte. Zijbegonnentefocussenophethelpenvanmensen,zodatdiezelfhunproblemen kondenoplossen,inplaatsvanhuntevertellenwatzemoestendoen.Ditleiddetot het social casework,waarbijdenadruklagophetindividuendienspersoonlijke problemen.Hetideewasdatmensenzelfstandigmoestenzijn.Daarnaastwerktede hulpverlenersamenmethen.Zekregennietlangertehorenwatzemoestendoen.

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Sommigereligieuzeorganisatiesvondenditlastig,omdathetideevanzelfbeschikking vanmensenincontraststondmethunreligieuzemissiewerk.Uiteindelijkbeseften mensendatdeoverheidookeenrolmoestspeleninhetwelzijnendewelvaartvan deburgers,vooralnadecrisisindejaren30endeTweedeWereldoorlog.

Woningtoezicht

In1903werddeSchoolvoorMaatschappelijkWerkopgericht,gerichtopvrouwen.In hetbeginwasernietveelinteresse.Omtoegelatentewordenmoestiemandminstens 23jaaroudzijnengeschiktbevondenworden.Belangrijkindeopleidingwarende lessenoverwoningtoezicht.Woningtoezichtgingoverhetverbeterenvande leefomstandighedenvanarmemensen.Mendachtdatalsdehuisvestinginordewas, dithetarmoedeprobleemzouhelpenoplossen.

Erwerdenwoningbouwverenigingenopgericht,enhuurdersvandezewoningen moestenaanbepaaldevoorwaardenvoldoen.Mensendieoverlastveroorzaaktenen verslavingenofgeldproblemenhadden,werdenniettoegelaten.Detoezichthoudster kwamregelmatiglangsomdehuurteinnenentecontrolerenofhethuisschoonwas. Zeletteookopofdekinderennaarschoolgingenengafadviesaanmoedersover opvoedingenhuishouden.Bijwangedragkonhetgezinuitdewoningwordengezet.

Dezetoezichthoudsterswarenergbetrokkenensociaal.Zezorgdenvoordehuurders enzageneroptoedatbepaalderegelswerdennageleefd.Zowashethoudenvan huisdierenverboden,netalshetbuitenlatendrogenvankleding.Zesteldeneen wekelijksbadhuisbezoekverplichtenzorgdenervoordatdegemeenschappelijke wasgelegenheidwerdgebruikt.Zezagenwonenvooralalsietswatvrouwensamen regelden,omdatvrouwenvaakbeterwareninpersoonlijkeadviezenaanandere vrouwen.Mannenwarenmeestalafwezigvanwegewerkbuitenshuisenhaddenminder inbrengindezezaken.

COPYRIGHTBOOM

Ditinitiatiefwasoverhetalgemeensuccesvol,maarsommigemensenwildenniet meewerken.Voordezegroepwerdindetwintigsteeeuwdeterm ‘onmaatschappelijkheid’gebruikt.Voorhenwaswoningtoezichtnietvoldoende,ze moestenmetstrengerehandwordenheropgevoedinapartewoonwijken.Gezinnen dienietaandeeisenvoldedenofproblemenveroorzaaktenbinnenhetwoningtoezicht, werdennaarwoonscholenbuitendestadgebracht.Elkgezinbegonineen derdeklaswoningenkonbijgoedgedragwordenbevorderdnaareentweedeklas-en eersteklaswoning.

Kinderwetten

In1901werdendeKinderwetteningevoerd,waarbijdeoverheidmeerbetrokken raaktebijdezorgvoorkinderen.Erwarenvierverschillendewetten:

1. deburgerlijkekinderwet

Dezewetbooddemogelijkheidomoudersdeouderlijkemachtteontnemenals datinhetbelangvanhetkindwas.

2. destrafrechtelijkekinderwet

CONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Dezewetbevattespecialestrafbepalingenvoorkinderendieeencrimineelfeit haddengepleegd.

3. dekinderbeginselenwet

DezewetregeldedeuitvoeringvandeKinderwettenenbepaaldewelke instellingensubsidiekregen.

4. deondertoezichtstelling

Minderjarigenkondenvoortaanondertoezichtvaneengezinsvoogdworden geplaatst.Eengezinsvoogdhieldtoezichtopdeopvoedingbinnenhetgezin.

1950-2005:groeiverzorgingsstaat

DegroeivandeverzorgingsstaatinNederlandhieldindatdeoverheidmeer verantwoordelijkhedenopzichnamomvoorhaarburgerstezorgen.Ditbetekende datdeoverheidginghelpenmetzakenzoalsgezondheidszorg,geldvoormensendie nietkondenwerkenengoedonderwijs.

Ontstaanverzorgingsstaat

NadeTweedeWereldoorlogontstonddeverzorgingsstaat.Eenverzorgingsstaatis eenstaatwaarindeoverheidverantwoordelijkisvoorhetwelzijnvandeburgers.De startvandeverzorgingsstaatbegonaltijdensdeindustrialisatie,toenkinderarbeid werdverbodenenereenwetkwamvoormensendietemakenkregenmeteen bedrijfsongeval.ViadeOngevallenwetkonmenzichverzekerentegeneenongeval ophetwerk.Wanneererprivéeenongelukgebeurde,wasmennietverzekerd.

Socialezekerheid

NadeTweedeWereldoorlogbegondeNederlandseoverheidhethelesocialewerkenwelzijnssysteemfinancieelteondersteunen.Mensenverlangdennaarzekerheid enwildendatdeoverheidhenkonbeschermentegenarmoedeenpersoonlijkleed. Zebegonnenhetbelangvansocialezekerheidintezien.Bijsocialezekerheidbetalen nietalleenwerknemersgeldvoorverzekeringen,maardraagtiedereeninde samenlevingbijaandezeverzekeringenenvoorzieningen.Ditgebeurtdoormiddel vanbelastingenenpremies.Alsjemeerverdient,betaaljeookmeerpremie

COPYRIGHTBOOM

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

IndeloopderjarenvoerdedeoverheiddeWetopdeArbeidsongeschiktheid(WAO) endeAlgemeneOuderdomswet(AOW)in.DeWAOboodeenuitkeringaanwerknemers diearbeidsongeschiktwarengeworden.DeAOWvoorzietmensennahun pensioenleeftijdvaneenuitkering.

Hierdoorwerdliefdadigheidalsbelangrijkstebronvanhulpvoorkwetsbaremensen vervangen.Degroeiendewelvaartenindividualiseringmaaktenmensenzelfbewuster enzebegonnentoegangtotvoorzieningentezienalseenvanzelfsprekendrecht.

Crisis

Degroeivandeverzorgingsstaatwasmogelijkdoordatdeeconomiegoeddraaide. Ditveranderdeindejaren70alsgevolgvandeoliecrisis.In1974verscheende zogenoemdeKnelpuntnota,waarinstonddatersprakewasvaneenongecontroleerde groeivanregelingen,voorzieningen,activiteitenensubsidies.Deverzorgingsstaat werdaankritiekblootgesteld,enburgerswerdenaangemoedigdommeerbetrokken tezijnbijhetonderlingzorgenvoorelkaar

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Dewerkloosheidnamtoeenmeermensendedeneenberoepop werkloosheidsverzekeringen.Deoverheidkonuiteindelijknietallesbetalen,dusmoest deverzorgingsstaatopnieuwtegenhetlichtwordengehouden.Erwerdmeernadruk gelegdopbetaalbaarheid.HetNederlandsesocialezekerheidssysteemkonnietlanger vollediggefinancierdwordendoordeoverheid,dusermoestbezuinigdworden.Een voorbeeldvanbezuinigingenzijnlagereuitkeringen.Takenwordennumeeraan gemeentenovergedragenenburgerskrijgenmeerverantwoordelijkheid.Ditbetekent datderolvandeoverheidkleinerwordt.

Partijenverzorgingsstaat

Binnendeverzorgingsstaatspelenverschillendepartijeneenrol:deburgersbinnen desamenleving,deoverheidenwerkgeversenwerknemers.

Burgers

Burgerszijnzelfverantwoordelijkvoorhetvindenvanwerkenhethebbenvaneen woning.Deoverheidmoetervoorzorgendatermogelijkhedenzijn.Burgersmoeten ookbelastingenpremiesbetalenomdeverzorgingsstaatmogelijktemaken.

Overheid

COPYRIGHTBOOM

Deoverheidspeelteenbelangrijkerolindesamenleving.Zezorgtvoorzakendievoor iedereenbelangrijkzijn,zoalsscholen,woningenenziekenhuizen.Ookzorgtzeervoor datmensendiegeenwerkhebbenoflangdurigziekzijn,tochgeldkrijgenomvante leven.Deoverheidhelptookbijhetvindenvanwerkenzorgtdatophetwerkbepaalde regelsvantoepassingzijn,zodatmensenveiligkunnenwerken.Daarnaasthelptde overheidbijvoorzieningendiehetwelzijnbevorderen,zoalssport,buurthuizenen bibliotheken.Ditdoetzeallemaalomvooriedereenhetlevenbetertemaken.

Werkgevers en werknemers

Werkgeversdragenbijaandeverzorgingsstaatdoorsocialepremiesenbelastingen tebetalen.Ditgeldwordtgebruiktvoorvoorzieningenzoalsuitkeringenen gezondheidszorg.Zemoetenookzorgenvoorgoedearbeidsvoorwaardeneneen veiligewerkomgevingvoorhunwerknemers,zodatzijzichgoedvoelenophetwerk.

PREVIEWVERSIE

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Werknemersbetalenooksocialepremiesenbelastingen,meestalviahunloon.Dit gelddraagtbijaandefinancieringvandeverzorgingsstaat.Alswerknemershulpnodig hebben,bijvoorbeeldalszenietkunnenwerken,hebbenzerechtopregelingenals werkloosheidsuitkeringenofandereuitkeringen.Vakbondenvertegenwoordigen werknemersenonderhandelennamenshenoverzakenalsloonen werkomstandigheden.Hetdoelisomervoortezorgendatwerknemersgoedbehandeld worden.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Invoereersteberoepscode

In1962,tijdensdeontwikkelingvandeverzorgingsstaat,werddeeersteberoepscode voormaatschappelijkwerkersingevoerd.Dezecodewasbelangrijkvoordeverdere groeivanhetberoependeopleiding.Decodebestonduitverschillenderegels,zoals deplichtomcliëntentehelpen,geheimhoudingtebewarenendeeigenkeuzesvan

cliëntenterespecteren.Maatschappelijkwerkersmoetennietdebeslissingenvoor cliëntennemen,maarhenbegeleidenbijhetmakenvanhuneigenkeuzes.Hierdoor kunnencliëntenmeerverantwoordelijkheidnemenvoorhuneigenleven.

AffaireDennendal

In1969werdCarelMullerdebaasvanDennendal,eenplekvoormensenmeteen verstandelijkebeperking.Hijvonddatdezemensennietininrichtingenmoesten wordenopgesloten.Mullerdachtdatdesamenlevingminderstrengmoestkijkennaar wienormaalisenwieziek.Hijvonddatmensenzonderbeperkingenjuistveelkonden lerenvanmensenmeteenverstandelijkebeperking,omdatdelaatstenminder gefixeerdzijnopgeldverdienenencarrièremaken.Volgenshemwarenmensenmet eenverstandelijkebeperkingnietziek,maargewoonanders,enzemoesteninde samenlevingkunnenwonenmetspecialehulpvoorhundagelijksleven.

OnderMullersleidingveranderdeerveelopDennendal.Mensenmochtener bijvoorbeeldcannabisroken,erwarengeenaparteafdelingenmeervoormannenen vrouwen,enzelfbevredigingwastoegestaan.Ookwerdhetgebruikvanmedicijnen verminderd,zodatdemensenmeteenbeperkingzichbeterkondenontwikkelen.Dit wasandersdandeoudemaniervandenken,waarbijdenadruklagophetgenezenof controlerenvanziekteofeenbeperking,enerweinigaandachtwasvoorpersoonlijke groeibijmensenmeteenverstandelijkebeperking.Dennendalrichttezichjuistop hetstimulerenvanpersoonlijkegroei.

COPYRIGHTBOOM

DezenieuweaanpakleiddetotproblemenenuiteindelijkmoestDennendalsluiten. DebegeleiderswerdenontslagenenMullermochternietmeerkomen.Ondanksdit zorgdeDennendalwelvoorveranderingindemanierwaaroperinNederlandnaarde zorgvoormensenmeteenbeperkingwordtgekeken.Erkwammeeraandachtvoor watdecliëntenzelfwildenenvoorderolvandebegeleiders.Mensenmeteen verstandelijkebeperkingwerdennietlangerals‘achterlijk’gezien,maaralsindividuen metspecialebehoeften.Omdatdebegeleidersveelmetdecliëntenwerkten,konden zebeterdanartsenbegrijpenwatzijnodighadden,enhunpositiewerdsterker.

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Ontruiming van Dennendal.

Vermaatschappelijkingenbemoeizorg

Indejaren90komthetprocesvanvermaatschappelijkingopgang,vooralvoormensen metpsychischeproblemen.Vermaatschappelijkingbetekentdathulpenondersteuning meerindegewonesamenlevingplaatsvindeninplaatsvaninspecialeinstellingen. Hetideeisommensenmetbijvoorbeeldeenverstandelijkebeperking,psychische problemenofverslavingentehelpenominhuneigenomgevingtewonenendeelte nemenaanhetdagelijksleven.Ookhetbegrip‘bemoeizorg’wordtgeïntroduceerd. Bemoeizorgbetekentdathulpverlenersactiefopzoekgaannaarmensendiehulp nodighebben,zelfsalsdiemensennietomhulpvragen.Ditgebeurtvaakbijmensen meternstigeproblemen,zoalspsychischeaandoeningenofdakloosheid.Hetdoelis omdezemensentehelpen,zelfsalszezelfnietomhulpvragen.

PREVIEWVERSIE

2005totnu:eigenkrachtenzelfregie

Deopkomstvaneigenkrachtenzelfregieinhetsociaalwerkiseengroteverandering. Vroegergavenhulpverlenersadviesenoplossingen.Vanafnustimuleerthetsociaal werkmensenomzelfteontdekkenwatzekunnenenzelfbeslissingentenemen.

Wetmaatschappelijkeondersteuning

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

DeWetmaatschappelijkeondersteuning(Wmo)isin2007inwerkinggetreden.Het doelvandezewetisdatmensenzolangmogelijkzelfstandigkunnenblijvenwonen enkunnenmeedoenindesamenleving.Iemandmoethierbijeerstkijkenofhijzijn problemenmetmensenuitzijnomgevingkanaanpakken.Erkaneenberoepopde overheidwordengedaanalserbinnenhetsocialenetwerkgeenmogelijkhedenzijn. Doormeertakenbijdegemeentenneerteleggenkunnen:

• mensensnellerhulpkrijgenbijzorg-ofondersteuningsvragen

• mensenzorgenondersteuningkrijgendiezogoedmogelijkaansluitbijhun persoonlijkesituatie,mogelijkhedenensocialenetwerk

• mensendieanderenzorgofhulp(willen)bieden,daarvooralleruimteensteun krijgen

• deomvangendekostenvandeverzorgingsstaatbeperktworden.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

DegemeenteisverantwoordelijkvoordeuitvoeringvandeWmo.Degrotelijnenvan dewetliggenlandelijkvast,maareengemeentekanopveelgebiedenzelfkiezenhoe dewetprecieswordtuitgevoerd.Degemeentekooptdezorginenkanbedrijvenmet elkaarlatenconcurreren,omzodelaagsteprijstekrijgen.Pergemeentekunnener dusverschillenzijnindegebodenhulp.Indeloopderjarenzijnerwijzigingenen bezuinigingengeweestindeWmo,waardoorgemeentenmeerdenadrukhebben gelegdopzelfredzaamheidenparticipatievanburgers.Hierdoorzijnbepaalde voorzieningenmindervanzelfsprekendenwordenerstrengereeisengesteldaanwie inaanmerkingkomtvoorondersteuning.In2015werdendetakenvangemeenten uitgebreidenisdeWmoovergegaanindeWmo2015,waarbijnogmeervormenvan ondersteuningzijnondergebrachtbijgemeenten.

WelzijnNieuweStijl

MetdeinvoeringvandeWmoin2007hebbengemeentenernieuwetakenen verantwoordelijkhedenbijgekregen.DeWmoheeftalsdoelstellingdatiedereenkan meedoenaandesamenleving,ookmensenmeteenbeperking.MetWelzijnNieuwe StijlwildeoverheideenhandreikinggevenhoemetdeWmokanwordenomgegaan.

Burgersmoetenmeergaanparticiperen.Deoverheidgeeftachtbakens:

1. Gerichtopdevraagachterdevraag

Hierbijkijktdesociaalwerkernietalleennaardevraagdiewordtgestelddoor decliënt,maarwordtbredergekekennaarwatiemandnodigheeft.

2. Gebaseerdopeigenkrachtvandeburger

Erwordtgekekennaardemogelijkhedenenhetsocialenetwerkdatdecliënt heeftomzelfproblemenoptelossen.

3. Directeropaf

Ookmensendiegeenhulpvragen,moetenwordengezien.Hulpverlenersmoeten snelleropcliëntenafstappenvoordatproblemenergerworden.

4. Formeeleninformeelinoptimaleverhouding

PREVIEWVERSIE

Eencliëntmoetnietalleenwordengeholpendoororganisatiesbinnenhetsociale domein,maarermoetookgekekenwordenwelkehulpuitheteigennetwerkkan wordeningeschakeld.

5. Doordachtebalansvancollectiefenindividueel

Ermoetgoedgekekenwordenofereencollectieveoplossingkanwordeningezet. Eencollectieveaanpakisvaakgoedkoperenzorgtervoordatmensenmetelkaar incontactkomen.

6. Integraalwerken

Problemenvaneencliëntstaanvaaknietlosvanelkaar.Organisatiesmoeten metelkaarsamenwerkenomtotoplossingentekomen.Goedsamenwerkenis belangrijk.

7. Nietvrijblijvend,maarresultaatgericht

Dehulpdieeencliëntontvangt,isnietvrijblijvend,maarerwordenduidelijke afsprakengemaaktomdoelentekunnenbereiken.Doelenkunnenopdekorte enlangetermijnwordengesteld.

8. Gebaseerdopruimtevoordeprofessional

Deprofessionalheeftruimtenodigomzelfstandigtekunnenhandelenen beslissingentekunnennemen.

Eigenkrachtconferenties

EenbelangrijkpuntbinnendeWmoishetuitgaanvandeeigenkracht.Bijhetoplossen vaneenprobleemmoetiemandeerstkijkennaardemogelijkhedenbinnenheteigen netwerk.Deinzetvaneigenkrachtconferentieszouhelpenomdeparticipatieen zelfredzaamheidvanburgerstevergroten.Eeneigenkrachtconferentiekan georganiseerdwordenalserbinneneengezinproblemenontstaandienietdirectzijn optelossen.Hetdoelisdatersamenmetfamilieenbekendenwordtgekekennaar eenplanomhetprobleemteverhelpen.Eenonafhankelijkecoördinatorbegeleidtdit procesenkanaanvullendeinformatiegeven.Daarnamakenhetgezinenhetsociale netwerkeenplan.Zepresenterendit,omdaarnaafsprakentemaken.Eenplanmaken methetsocialenetwerkkanvoorkomendatproblemengroterworden.Hetgezin behoudtderegieoverheteigenlevenenkrijgtaanvullendehulpwaardatnodigis. Ditisgoedkoperenomdathetgezinmeteigenoplossingenkomt,isdeslagingskans ookgroter.

Decentralisaties

COPYRIGHTBOOM

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

In2013zeiKoningWillem-Alexanderinzijntroonrededatdeverzorgingsstaatplaats zoumakenvoordeparticipatiesamenleving.Bijdeparticipatiesamenlevinglegtde overheidmeerfocusopdeeigenkrachtenzelfredzaamheidvanburgers.Alleburgers hebbennaastrechtenopzorgenanderevoorzieningenookdeplichtomvoorzichzelf enhunomgevingoptekomen.Viadriegrotedecentralisatieoperatiesophetgebied vanjeugdzorg,maatschappelijkeondersteuningenarbeidsparticipatiewerdhet takenpakketvandegemeentenin2015flinkuitgebreid.

DeParticipatiewet

DeParticipatiewetwerdin2015inNederlandingevoerd.Dezewetvoegdeverschillende regelingenvoorwerkeninkomensamen.HetdoelvandeParticipatiewetisomzo veelmogelijkmensenmeteenarbeidsbeperkingaanhetwerktekrijgen.Werkgevers zijnverplichtombanenbeschikbaartestellenvoormensenmeteenarbeidsbeperking. Dewetmoedigtgemeentenaanomwerkzoekendentehelpenbijhetvindenvanwerk. Inruildaarvoorontvangenzeeenuitkeringalszenietinhuneigenlevensonderhoud kunnenvoorzien.Hetideeisomiedereentelatendeelnemenaandesamenlevingen werktevindenalsdatmogelijkis.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Indepraktijk

MeneerAlbertsis67jaarennetmetpension.Hijisheelzijnleveneenactieveen zelfstandigemangeweest.Eenpaarjaargeledenheefthijzijnvrouwverlorenaan kanker.Nahaaroverlijdeniszijngezondheidachteruitgegaan.MeneerAlbertslijdt aanchronischeartritisenheeftmoeitemetlopenendagelijkseactiviteiten.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Metdekomstvandeparticipatiemaatschappijendenadrukopeigen verantwoordelijkheidendeinzetvanheteigennetwerk,gafsociaalwerkerRuben meneerAlbertshetadviesommeerzelfstandigheidensteuntezoekeninzijndirecte omgeving.Rubensteldevooromtekijkennaarzijnfamilie,vriendenenburenomte zienwiehemzoukunnenhelpenmetboodschappenenhuishoudelijketaken.

HetisnieteenvoudigvoormeneerAlbertsomdezeveranderingteaccepteren.Hij vraagtnietgraagomhulp.MetwataanmoedigingensteunvanRubenishijbegonnen omcontactoptenemenmetzijnvolwassenkinderenenenkelevrienden.Zezijnblij datzekunnenhelpen,maarhebbenookhuneigenverplichtingen.Daarnaastismeneer Albertsgaandeelnemenaanactiviteitenindebuurt,zoalsbijeenkomsteninhet buurtcentrumensamenpoolenmetbuurtgenoten.Hierdoorontmoethijnieuwe mensenenvergroothijzijnsocialenetwerk.

Transitiejeugdzorg

DetransitiejeugdzorginNederlandverwijstnaardeoverdrachtvande verantwoordelijkheidvoorjeugdzorgvandeoverheidnaardegemeenten.Ditgebeurde in2015.Hetideewasomjeugdzorgdichterbijdemensentebrengenenbeterafte stemmenopindividuelebehoeften.Gemeentenhebbendetaakgekregenomjeugdhulp en-zorgteorganiserenentefinancieren.Zehebbeneenjeugdhulpplicht,dieinhoudt datdegemeenteervoormoetzorgendatkinderentot18jaardehulpontvangendie zenodighebben.Hierbijisereenuitzonderingvoorkinderenmeteenernstige beperkingdiedegeheledagzorgnodighebben.Zijkunnengebruikblijvenmaken vandeWetlangdurigezorg(Wlz).

PREVIEWVERSIE

Detransitiebinnendejeugdzorgheeftvijfuitgangspunten:

1. Preventiefhandelenenkijkennaardeeigenmogelijkhedenen verantwoordelijkhedenvankinderenenhunouders.Hierbijmaakjegebruikvan hetsocialenetwerk.

2. Defocusopopvoedenversterkenbinnengezinnen,wijkenenscholen.

3. Eerderdejuistehulpopmaatbiedenaanjeugdigenengezinnen.Hierbijwordt gekekennaardekostenendeeffectiviteit.

4. Integralehulpaangezinnenvolgenshetuitgangspuntééngezin,éénplan,één regisseur.

5. Meerruimtevoorprofessionalsomdejuistehulptebieden.Regeldrukmoet wordenverminderd.

Socialewijkteams

Sinds2015zijnveelgemeentenbegonnenmethetopzettenvansocialewijkteams omhuninwonerstehelpenmetwelzijn,zorgengezondheid.Socialewijkteamsbestaan uitprofessionalsmetverschillendeexpertise,diezichrichtenopeenspecifiekebuurt. Zevoorkomendatmensenvanheteneloketnaarhetanderemoetengaanenbieden gemakkelijktoegankelijkeondersteuningindeeigenbuurt.Indeloopderjarenzijn erveranderingengeweestindesamenstelling,leidingensamenwerkingmetandere organisaties,maarhetbelangrijkstedoelblijfthetbiedenvanzorgenondersteuning opmaat.

Hetuitgangspuntwasdatdewijkteamslaagdrempeligzijnengoedwetenwelke buurtbewonershulpnodighebben.Uitevaluatieonderzoekenblijkttotnutoedatde wijkteamsnietvoldoendetijdhebbenvoorvroegtijdigesignaleringenpreventiefwerk. Hetopzettenvangemeenschappelijkevoorzieningenensamenwerkingtussen verschillendevakgebiedenkostookteveeltijdenverlooptmoeizaam.De oorspronkelijkegedachtevaneensamenlevingwaarinmensenmeervoorelkaar zorgen,isaanhetveranderen.Sommigemensenhebbenaltijdprofessionele ondersteuningnodig.Devraagblijfthoeditefficiëntenkosteneffectiefindeeigen omgevingkanwordengeorganiseerd.

Marktwerking

Inhetsociaalwerkismarktwerkingeenbelangrijkonderwerpgeworden.Marktwerking betekentdatdeoverheidwildatzorg-enwelzijnsorganisatiesmetelkaarconcurreren endatmensenkunnenkiezenwelkedienstenzewillengebruiken.Ditheeftgevolgen voorsociaalwerkersendehulpdiezebieden.

Eengroteveranderingalsgevolgvanmarktwerkingisdatsociaalwerkersnumeerop kostenenefficiëntiemoetenletten.Zemoetenresultatenbehalenenhunbudgetin degatenhouden.Ditkanbetekenendatzeonderdrukstaanomsnelresultatente boekenenminderpersoonlijkeaandachtaancliëntenkunnengeven.

PREVIEWVERSIE

Erisookmeerconcurrentietussenzorgorganisaties.Organisatiesophetgebiedvan sociaalwerkmoetenstrijdenomcontractenengeld,ietswatkanleidentotmeer nadrukopmarketingenzakelijkestrategie.Ditkanafleidenvandekernwaardenvan sociaalwerk,namelijkhethelpenvankwetsbaremensen.

Cliëntenhebbennumeerkeuzes.Ditkangoedzijn,maarookverwarrend.Erzijnveel verschillendedienstverlenersenopties,endatkanhetmoeilijkmakenomdejuiste keuzestemaken,vooralalsjenietveelweetvanhetsysteem.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Eenanderbelangrijkpuntisdatfinancieringnuvaakafhangtvanbehaalderesultaten. Ditkanzowelgoedalsslechtzijn.Hetkanmensenmotiverenomgoederesultatente behalen,maarhetkanerookvoorzorgendatdienstverlenersrisico’svermijdenen alleencliëntenkiezenvanwiezedenkendatdiesuccesvolzullenzijn.

1.2 Takenenverantwoordelijkheden

SociaalwerkinNederlandheefteenrijkegeschiedenisenheeftzichontwikkeldtot eenbelangrijkveldbinnenhetsociaaldomein.Hetisgerichtophetbevorderenvan hetwelzijnendemaatschappelijkeparticipatievanindividuen,groepenen gemeenschappen.

Definitiesociaalwerk

Menseninhetsociaalwerkproberenhetlevenvanmensenbetertemakendoorte bekijkenhoediecliënteninhunsocialeomgevingfunctioneren.Hetwerkttweekanten op:sociaalwerkerskijkenhoemensenmeedoenindemaatschappijenhoede maatschappijhundekansgeeftommeetedoen.Deglobaledefinitievanhetberoep vansociaalwerkeris:

Definitie

COPYRIGHTBOOM

‘Sociaalwerkiseenopdepraktijkgebaseerdberoepeneenacademischediscipline diesocialeveranderingenontwikkeling,socialecohesie,empowermentenbevrijding vanmensenbevordert.Principesvansocialerechtvaardigheid,mensenrechten, collectievesocialeverantwoordelijkheidenrespectvoorvormenvandiversiteitstaan centraalinhetsociaalwerk.Onderbouwddoorsociaalwerktheorieën,socialeen menswetenschappeneninheemseoflokalevormenvankennis,engageertsociaal werkmensenenstructurenomproblemenaantepakkenenwelzijntebevorderen.’

Dezedefinitiehoudtindatsociaalwerkeenpraktischberoepis,datdraaitomhet helpenvanmensenenhetverbeterenvandesamenleving.Hetrichtzichopzakenals eerlijkheid,mensenrechten,samenwerkingenrespectvoorverschillen.Sociaalwerkers gebruikenideeënenkennisvanuitverschillendebronnenomproblemenoptelossen enhetwelzijnvanmensenteverbeteren.

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Opbasisvandezedefinitiehebbenenkeleinternationaleorganisatiesvoorsociaal werkdoelstellingengeformuleerd,diedekomendeperiodehoogopdeagendastaan:

PREVIEWVERSIE

• bevorderenvansocialeeneconomischegelijkheid Sociaalwerkerswillenervoorzorgendatiedereendezelfdekansenheeftinhet levenendatniemandinarmoedeleeft.Zedoenditdoormensentehelpen, voorlichtingtegevenenteproberenderegelsteveranderen,zodatheteerlijker wordtvooriedereen.

• bevorderenvandewaardigheideneigenwaardevanmensen Hetbevorderenvandewaardigheideneigenwaardebetekentvooreensociaal werker:respectvolmetmensenomgaan,henhelpensterkerteworden,hen beschermentegendiscriminatieenmisbruik,enmensenemotionelesteunbieden omhunzelfrespecttevergroten.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• werkenaaneenomgevingsgerichteengemeenschappelijkeduurzaamheid

Alssociaalwerkerwerkenaaneenomgevingsgerichteengemeenschappelijke duurzaamheidbetekenthetbevorderenvanbewustzijnenactiebinnen

gemeenschappenommilieuproblemenaantepakken,duurzamepraktijkente bevorderenensamentewerkenvooreengezondereenduurzamereleefomgeving.

• versterkenvanerkenningvanhetbelangvanpersoonlijkerelaties

Hetversterkenvanerkenningvanhetbelangvanpersoonlijkerelatiesbetekent vooreensociaalwerker:denadrukleggenopdewaardevangoedeverbindingen inhetlevenvanmensen.Ditomvatondersteuning,communicatie,netwerkenen hetvoorkomenvaneenzaamheid.

Leefomgevingen

Mensenzijnactiefinallerleisocialesituaties,enelkesituatievergteenandereaanpak inhetsociaalwerk.Sociaalwerkerswerkenbinnen:

• deprimaireleefomgeving

• netwerken

• gemeenschappen.

Deprimaireleefomgeving

COPYRIGHTBOOM

Deprimaireleefomgevinggaatoverdeplekwaarmensenwonen,inclusiefplaatsen waarzetijdelijkofpermanentverblijven,vrijwilligofonderdwang.Insociaalwerk gaathetomproblemendiemenseninhundagelijkslevenervaren,ongeachthun leeftijd,achtergrondofbeperkingen.Ditkanvanalleszijn,zoalshuiselijkgeweld, financiëleproblemen,eenzaamheid,verslavingofproblemenopschoolofwerk.

Sociaalwerkershelpenmensenomzelfbeslissingentenemenendeeluittemaken vandesamenleving.Zerichtenzichopdesterkepuntenendemogelijkhedenvan mensenenhunomgeving,inplaatsvantefocussenopwatermisis.Somszijnde problemenzoernstigdatereerstmoetwordeningegrepenvoordateraanverbetering kanwordengewerkt.Sociaalwerkersmoetenookindiegevallenbeslissingennemen overwathetbesteisvoordemensen.

Netwerken

PREVIEWVERSIE

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Netwerkenzijngroepenmensenmetwiejeincontactstaat,zoalsfamilie,school, clubs,onlinevriendenenanderegemeenschappen.Dezenetwerkenhebbeninvloed ophoejejegedraagtenhoejejevoelt.Sociaalwerkersproberendezenetwerkente gebruikenommensentehelpen.Zekunnenbijvoorbeeldextrahulporganiseren,zoals zorgvanfamilieenvrienden,steunvanmensenmetvergelijkbareervaringen,en cultureleactiviteiten.Hetdoelisommensensterkertemaken,zodatzebeterkunnen meedoenindesamenleving.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Sociaalwerkerswerkenvaaksamenmetbestaandegroepenofhelpenbijhetopzetten vannieuwegroepen.Zeluisterennaarwatmensennodighebbenenproberendit samenmethenterealiseren.Zemakenookgebruikvansocialmediaomcontactte houden.

Gemeenschappen

Gemeenschappenzijngroteregroepenmensen,zoalsbuurtenofsteden.Binnendeze gemeenschappenspelenkwestiesalsregels,hetverbindenvanverschillendeculturen, lokalevoorzieningen,onderwijs,werkgelegenheidensociaalbeleideenrol.

Hoeeerlijkenveiligheterineengemeenschapaantoegaat,heeftinvloedophoe mensendaarfunctioneren.Denkaanproblemenalswerkloosheid, woonomstandighedenenveiligheid.Hetisbelangrijkomdezefactorenmeetenemen omindividueleproblemenenoplossingentekunnenvinden.Sociaalwerkersproberen bestaandegemeenschappenteversterkendoortekijkennaarpositieveennegatieve zaken,zoalsgeweld,discriminatie,veiligheideninitiatievenvanbewoners.Zewerken samenmetmensenindegemeenschapenproberendegemeenschaptehelpen groeienenontwikkelen.Zedoenditopverschillendemanieren,bijvoorbeelddoorte bemiddelen,tesignaleren,tehelpenbijpreventie,kritischtezijnenadviestegeven. Sociaalwerkkanookgerichtzijnophetbeïnvloedenvanbeleid.Denkaangoedkoper openbaarvervoeren/ofkinderopvang,waardoorhetvoormoedersmakkelijkerwordt omtegaanwerken.

Inhoudvanhetsociaalwerk

Sociaalwerkhelptmensenenhunomgevingombetermetelkaaromtegaanen positieveveranderingeningedragenrelatiestebereiken.Deondersteuningdiesociaal werkersgeven,kanzichrichtenophetindividuen/ofdeomgevingensamenleving.

Individuelehulpenondersteuning

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

TAALREDACTIE

ZONDERBEELD-EN

Individueleondersteuninginhetsociaalwerkkomtvoortuitverschillendesociale behoeftenenproblemendiemensenkunnenervaren,zoalsschulden,armoede, werkloosheid,schooluitval,opvoed-enopgroeikwesties,taalachterstand, buitensluiting,overlast,beginnendecriminaliteit,verwaarlozing,beperktemobiliteit, eenzaamheidenpsychosocialeproblemenzoalsangst,woedeenverdriet.Vaakkomen sociaalwerkerssituatiestegenwaarinmeerdereproblemensamenkomen.

Sociaalwerkersrichtenzichookoppreventie,watbetekentdatzeproberenproblemen tevoorkomendoorrisicofactorenteherkennenenintegrijpenbijdeeerstetekenen vanproblemen.Zeondersteunenmensenopindividuelebasisdoorhuneigen capaciteitenaantespreken,talententeontdekkenenteontwikkelen,socialecontacten tebevorderen,socialenetwerkenteversterkenenmensentemotiverenomstappen vooruittezetten.Wanneermensenproblemenondervindendiezenietzelfkunnen oplossen,helpensociaalwerkersbijhetvindenvanoplossingen.Ditkanvariërenvan tijdelijkehulp,interventiesbijcomplexesituaties,tothetregelenvanlangdurige ondersteuning,zodatmensenhunlevenopderailskunnenhouden.Bovendien proberensociaalwerkersdebrederecontexttebegrijpenentebenutten,waaronder debetrokkenheidvanfamilie,vrienden,collega’s,buurtbewoners, ervaringsdeskundigenenvrijwilligers.

Omgevings-ensamenlevingsgerichteondersteuning Samenlevingsgerichteondersteuningisgerichtophethelpenvanmensenen gemeenschappenbijhetoplossenvanproblemeninhunbuurt.Sociaalwerkerszijn betrokkenbijverschillendeaspecten,zoalshetversterkenvangemeenschapsbanden, hetverstrekkenvanadvies,hetondersteunenvangroependieelkaarhelpen,enhet bevorderenvanwerkendeelnameaandesamenleving.Zeconcentrerenzichvooral opmensendiehetmoeilijkhebben.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Dezesociaalwerkerszijngoedverbondenmetdebuurtenbegrijpendeproblemen dieerspelen.Zehebbenalsdoelompositieveveranderingenindebuurtte bewerkstelligendoorproblemenaantepakkenvoordatzegroterworden.Zewillen mensenactieverbetrekkenbijdesamenlevingendeongelijkheidverminderen.Sociaal werkersfungerenalsbrugtussenmensenenorganisatiesaandeenekanten overheidsinstantiesaandeanderekant.Zehelpenmensenombetertefunctioneren indesamenlevingdoorhuneigencapaciteitenteversterken,contactentussen buurtbewonerstebevorderenenmensentehelpenbijhetvindenvandejuiste ondersteuningwanneerdatnodigis.

Uitgangspuntenhandelen

Sociaalwerkershebbenverschillendemanierenomhunwerkgoedtedoen.De belangrijksteprincipeszijn:

• Zemoedigenmensenaanomzelfproblemenaantepakkenenoptelossen,als datmogelijkis.Zehelpenmensentelerenhoezemetproblemenkunnenomgaan.

• Zedenkensamenmetmensennaoveroplossingendiepassenbijhunsituatieen behoeften.Zewetenwanneergespecialiseerdehulpnodigisenkunnensnel doorverwijzen.

• Zebouwenbruggentussenmensenenversterkennetwerken.Ditkanbetekenen datzegroepenbegeleiden,vrijwilligersenervaringsdeskundigenondersteunen, ofindividueleencollectievebehoeftenbijelkaarbrengen.

• Zehebbenoogvoordewaardendiebelangrijkzijnenpratenhierovermetmensen enorganisaties.

• Zewerkenvolgensbepaaldemethodenenstappenomproblemenaantepakken.

• Zebegrijpenethischedilemma’senvolgendeberoepsregels.

PREVIEWVERSIE

• Zebegrijpendatnietiedereeninstaatisomdecontroleoverzijnleventenemen. Zepassenhunaanpakaanopbasisvandeleeftijd,deernstvanhetprobleem,de situatieenveiligheid.Ookkijkenzenaardesteunvanfamilieenvrienden.

1.3 Internationalecontext

DeSustainableDevelopmentGoals(SDG’s)zijnzeventienwereldwijdedoelendiezijn opgestelddoordeVerenigdeNatiesomenkelevan’swereldsgrootsteuitdagingen aantepakkenenduurzameontwikkelingtebevorderen.Zezijnin2016vankracht gewordenenstrekkenzichuittot2030.DeSDG’szijn:

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

1. Geenarmoede:hetuitroeienvanarmoedeinalhaarvormenoveral.

2. Geenhonger:hetbeëindigenvanhonger,envoedselzekerheidenvoeding bevorderen.

3. Goedegezondheidenwelzijn:hetbevorderenvaneengezondlevenenhetwelzijn vooralleleeftijden.

4. Kwaliteitvanonderwijs:zorgenvoorinclusief,gelijkwaardigenkwalitatiefgoed onderwijsenlevenslanglerenvooriedereen.

5. Gendergelijkheid:hetbereikenvangendergelijkheidenhetempowerenvanalle vrouwenenmeisjes.

6. Schoonwaterensanitairevoorzieningen:hetverzekerenvantoegangtotschoon waterenadequatesanitairevoorzieningen.

7. Betaalbareenduurzameenergie:hetwaarborgenvantoegangtotbetaalbare, betrouwbare,duurzameenmoderneenergievooriedereen.

8. Eerlijkwerkeneconomischegroei:hetbevorderenvanblijvende,inclusieveen duurzameeconomischegroei,werkgelegenheidenwaardigwerkvooriedereen.

9. Industrie,innovatieeninfrastructuur:hetopbouwenvaneenveerkrachtige infrastructuur,hetbevorderenvaninclusieveenduurzameindustrialisatieen hetstimulerenvaninnovatie.

10. Ongelijkheidverminderen:hetverminderenvanongelijkheidbinnenentussen landen.

11. Duurzamestedenengemeenschappen:stedenenmenselijkenederzettingen inclusief,veilig,veerkrachtigenduurzaammaken.

12. Verantwoordeconsumptieenproductie:hetverzekerenvanduurzameconsumptie enproductiepatronen.

13. Klimaatactie:dringendeactieondernemenomklimaatveranderingendegevolgen ervantebestrijden.

14. Leveninhetwater:hetbehoudenenduurzaamgebruikenvanoceanen,zeeën enmaritiemehulpbronnenvoorduurzameontwikkeling.

15. Levenophetland:hetbeschermen,herstellenenbevorderenvanduurzaam gebruikvanecosystemenophetland.

16. Vrede,justitieensterkepubliekediensten:hetbevorderenvanvreedzameen inclusievesamenlevingenvoorduurzameontwikkeling,toegangtotjustitievoor iedereeneneffectieve,verantwoordelijkeeninclusieveinstellingenopalleniveaus.

17. Partnerschapomdedoelentebereiken:hetversterkenvanhetwereldwijde partnerschapvoorduurzameontwikkeling.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

DeontwikkelingvandeSDG’sisnauwverbondenmethetberoepvandesociaalwerker, omdatveelSDG’sgerichtzijnopsocialerechtvaardigheid,armoedebestrijding, gezondheidszorg,onderwijs,gendergelijkheidenduurzamegemeenschappen.Sociaal werkersdragenbijaanhetbevorderenvandezedoelendoorhunwerkmet gemeenschappenenindividuen,waarbijzeongelijkheidaanpakkenensociale veranderingbevorderen.Zespeleneenbelangrijkerolbijhetrealiserenvanduurzame ontwikkelingoplokaalenregionaalniveau.

1.4 Kritischeberoepssituatie

Aanleiding

Jacowerktalssociaalwerkerineenopvangcentrumvoordaklozen.Hijontmoetdaar Walter,eendaklozemanvan42jaardiegeengeldigeidentiteitsdocumentenheeft. Walterheeftzijnidentiteitskaartverlorentijdenszijntijdopstraat.Zondergeldig legitimatiebewijskanhijgeentoegangkrijgentotopvang.Daarnaastkrijgthijhierdoor ookgeenuitkeringenenkanhijnietopzoeknaareennieuwebaan.

Casus

PREVIEWVERSIE

WalterwilgraagzijnlevenweeropderailskrijgenenheeftJacogevraagdomhemte helpenbijhetaanvragenvaneenidentiteitskaart.Jacobegrijpthetbelangvaneigen krachtenzakenzelfregelenenwilWalterondersteunenomzelfstandigdezestapte zetten.Hetaanvragenvaneenidentiteitskaartiseenbelangrijkestapomweermeer zelfvertrouweneneennieuwlevenoptebouwen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Waltergeeftaandathijnietdemiddelenheeftomeenidentiteitskaartaantevragen enweetnietwaarhijmoetbeginnen.DaarnaastheeftWaltergeensociaalnetwerk omhemheenvanmensendiekunnenhelpen.

Dilemma

AandeenekantwilJacodeprincipesvaneigenkrachtenzelfredzaamheid benadrukkendiebelangrijkzijnbinnenonzeparticipatiemaatschappij.DoorWalter nietalsafhankelijkecliënttebehandelenkrijgtWalterdekanszelfverantwoordelijkheid tenemenvoordebeslissingeninzijnleven.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

AandeanderekantbegrijptJacodatWaltermomenteelineenkwetsbarepositiezit endathetverkrijgenvaneenidentiteitskaartvanbelangisvoorhetwelzijnvanWalter.

Jacostaatnuvooreendilemma.Hijheefttweeopties:

1. HijhelptWaltermethetaanvragenvanzijnidentiteitskaart

2. HijlaatWalterzelfzijnidentiteitskaartaanvragen.

1.5 Begrippen Armen

MensendieondersteuningnodighaddenindeMiddeleeuwenwerdenarmengenoemd. Dezegroepomvatteouderen,personenmeteenbeperking,weduwen,weeskinderen, bedelaarsenmensenmetpsychischeproblemen.

Bemoeizorg

Betekentdathulpverlenersactiefopzoekgaannaarmensendiehulpnodighebben, zelfsalsdiemensennietomhulpvragen.

Broodbanken

Tafelswaargelovigenvoedselenkledingkondenachterlatenomaandearmente geven.

DeMaatschappijtotNutvan’tAlgemeen

Ditwaseenlandelijkeverenigingmetlokaleafdelingeninverschillendesteden.Het hoofddoelvandeverenigingwasomhaarledenaantemoedigenbetrokkentezijn bijdeheropvoedingenhetonderwijzenvanarmegezinnen.

DeMaatschappijvanWeldadigheid

DeMaatschappijvanWeldadigheidlaatgezinneninzogenoemdekoloniënwonen. Armegezinnenkrijgenhiereenkansomeenbestaanoptebouwen.

Dolhuizen

Inrichtingenvoormensenmeteenpsychischestoornis.

Eigenkrachtconferentie

Eenconferentie(bijeenkomst)diewordtgeorganiseerdalserbinneneengezin problemenontstaandienietdirectzijnoptelossen.Hetdoelisdatersamenmet familieenbekendenwordtgekekennaareenplanomhetprobleemoptelossen.

Gasthuis

Bedoeldommensendiehetzelfnietreddenindesamenlevingoptevangen.

Gilde

Eensoortclubvanmensenineenstaddiehetzelfdeberoepuitoefenden,zoalsbakkers.

HetKinderwetjevanVanHouten

Dewetverboodkinderenonderde12jaartewerkeninfabrieken.

Hofje

Iseenbinnenplaatsmetdaaromheeneenaantalkleinehuizen.

Kolonie

Ineenkoloniewonenmeerderegezinnenineeneigenhuis.

Marktwerking

Betekentdatdeoverheidwildatzorg-enwelzijnsorganisatiesmetelkaarconcurreren endatmensenkeuzeskunnenmakenoverwelkedienstenzewillengebruiken.

Moraltreatment

Denadruklagopdemoreleenhumanebehandelingvanmensenmetpsychische stoornissen.

Onvrijekolonie

Binnendeonvrijekoloniemoestendebewonersondertoezichtvanbewakerswerken ensliepmeningroteslaapzalenzonderveelprivacy.

Participatiesamenleving

Ineenparticipatiesamenlevinglegtdeoverheidmeerfocusopdeeigenkrachten zelfredzaamheidvanburgers.Alleburgershebbennaastrechtenopzorgenandere voorzieningenookdeplichtomvoorzichzelfenhunomgevingoptekomen.

Participatiewet

Iseenwetomzoveelmogelijkmensenmeteenarbeidsbeperkingaanhetwerkte krijgen.

PREVIEWVERSIE

Passanthuizen

Huizengebouwddoordekerkwaarburgers,zwervendemensen,zoalsex-soldaten enbedelaarsmaximaaldrienachtenverblijven.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

SocialeQuaestie

Deproblemendieonstondentijdensdeindustriëlerevolutie,denkaan:armoede, woningtekort,hongersnood,kinderarbeidenoverlastdoordatsteedsmeermensen huntoevluchtzochtentotalcohol.

Socialewet

Eenwetdiedoordeoverheidisvastgelegdendieprobeertomdeleefomstandigheden vanburgersteverbeteren.

Socialewijkteams

Teamsdiebestaanuitprofessionalsmetverschillendeexpertisendiezichrichtenop eenspecifiekebuurt.

Socialezekerheid

Bijsocialezekerheidbetalennietalleenwerknemersgeldvoorverzekeringen,maar iedereenindesamenlevingdraagtbijaandezeverzekeringenenvoorzieningen.

SustainableDevelopmentGoals

DitzijnzeventienwereldwijdedoelendiezijnopgestelddoordeVerenigdeNatiesom enkelevan'swereldsgrootsteuitdagingenaantepakkenenduurzameontwikkeling tebevorderen.

Transitiejeugdzorg

Verwijstnaardeoverdrachtvandeverantwoordelijkheidvoorjeugdzorgvande overheidnaardegemeenten.

Verzorgingsstaat

Iseenstaatwaarindeoverheidverantwoordelijkisvoorhetwelzijnvandeburgers.

WelzijnNieuweStijl

WildeoverheideenhandreikinggevenhoemetdeWetmaatschappelijke ondersteuning(Wmo)kanwordenomgegaan.Burgersmoetenmeergaanparticiperen.

WetMaatschappelijkeOndersteuning

Hetdoelvandezewetisdatmensenzolangmogelijkzelfstandigmoetenkunnen blijvenwonenenmoetenkunnenmeedoenindesamenleving.

Woningtoezicht

Gingoverhetverbeterenvandeleefomstandighedenvanarmemensen.

PREVIEWVERSIE

Woonscholen

Ditwarenscholenbuitendestadwaardezegezinnennaartoewerdengebracht.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Thema2

Socialevraagstukken

Inhoudthema

PREVIEWVERSIE

• Sociaalvraagstuk

• Sociaal-maatschappelijkprobleem

• Maatschappelijkbewustzijn

• Kritischeberoepssituatie

• Verdieping

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

• Begrippen

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

DeNederlandsesamenlevingblijftveranderen.Doordezeveranderingenspelener steedsallerleiuitdagingenenproblemendievaninvloedzijnopindividuen, gemeenschappenendemaatschappijalsgeheel.Hetbegrijpenenherkennenvan socialevraagstukkenisbelangrijk,omdatdithelptommensenbetertebegeleiden enoptekomenvoordebelangenvanmensendiehulpnodighebben.

2.1 Sociaalvraagstuk

Eensociaalvraagstukiseenmaatschappelijkekwestieofmaatschappelijkprobleem datveelmensenalsonwenselijkbeschouwen.Erbestaanverschillendemeningen overdekwestieofhetprobleemenhetkanwordenopgelostdoormiddelvan gezamenlijkeactieofdooringrijpenvandepolitiek.Hetgaatomzakendiemeerdere mensentreffen,zoalsuitgaansgeweld,werkeloosheid,criminaliteit,dedrukvande vergrijzingopdezorg,ongelijkheid,eenzaamheid,armoedeenschuldhulpverlening, deklooftussentheoretischenpraktischopgeleiden,problemenmetwonen, asielopvangendearbeidsmarktpositievanmensenmeteenmigratieachtergrond. Overdezevraagstukken,endeoplossingervan,isindesamenlevingaltijdinmeerof minderematediscussie.Socialevraagstukkenzijningewikkeldenzijnvaakvanlange duur.Overhedenenandereorganisatiesproberenmanierentevindenomdeze problemenoptelossenenhetlevenvooriedereenbetertemaken(Stomp,2023).

Actuelesocialevraagstukken

COPYRIGHTBOOM

Ofhetnugrotewereldproblemenzijnofdingendiedichtbijhuisgebeuren,hetisvan belangomhierovermetelkaaringesprekteblijven.Dooropentezijnenverschillende ideeëntedelen,krijgjeeenbeterbegripvanactuelesocialevraagstukken.Voorbeelden vandezevraagstukkenzijnonderandere:verwardemensenopstraat,hetaldanniet verstrekkenvaneenbasisinkomen,deopvangvanvluchtelingen,dewooncrisis, discriminatiedoordepolitieenoverlastenleefbaarheid.

Verwardemensen

PREVIEWVERSIE

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Onderanderevanwegebezuinigingenindeggzneemthetaantalincidentenmet verwardemensenopstraattoe.Zelfredzaamheidinhetpolitiekebeleidstaatvoorop, watbetekentdatookkwetsbarepersoneninhuneigenbuurtwonenenerdusminder voorzieningenvoorhenzijn,zoalsbeschermdewoonplekken.Gedetineerdenworden somszondereenplanengoedebegeleidingdemaatschappijingestuurdenhetaantal daklozenistoegenomen.Dezelaatstegroepkamptnietzeldenmeteenopeenstapeling vanproblemen.Vanuithandhavingwordtervaakpasingegrepenalsietsvollediguit dehandloopt,enhetisnietzoeenvoudigomiemandgedwongenoptenemen.Om dieredenwordenbewonerssteedsvakergeconfronteerdmetmensendieineenacute psychischecrisisverkeren.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hetisbelangrijkdatverschillendeorganisaties,zoalshuisvestingensocialediensten, samenwerkenomervoortezorgendatmensendejuistehulpenondersteuningkrijgen enzotevoorkomendatmensenverwardraken.

Basisinkomen

Hetideevaneenbasisinkomeniseenonderwerpdatveelmensenbezighoudt.Het basisinkomenbetekentdatiedereenvandeoverheideenvastbedragpermaand krijgt,ongeachtofdepersoonwerktofandereinkomstenheeft.Overhetaldanniet invoerenvaneenbasisinkomenzijndemeningensterkverdeeld.Mensendiehetidee steunen,denkendathetkanhelpenomarmoedeteverminderen,meerfinanciële zekerheidtegevenenmensenmeervrijheidtegeven.Zedenkendatalsmensenwat extrageldhebben,zebeterebeslissingenoverhunlevenkunnennemen.Daarbij zoudenmensenookmeervoorelkaargaanzorgen,omdatdedrukvaneenfulltime werkweekwordtweggenomen.Meermensenzoudentijdkrijgenvoormantelzorg en/ofvrijwilligerswerk.

Tegenstandersvanhetbasisinkomenmakenzichzorgenoverdekosten.Mensengaan misschienveelminderwerkenalszetochalgeldkrijgen.Zedenkenookdatde belastingenomhoogzullengaan.Anderenzijnbezorgdoverwathetmetdeeconomie kandoen.Dediscussieoverhetbasisinkomengaatnietalleenovergeld,maarook overwaterbelangrijkwordtgevondenindesamenleving.Hetroeptvragenopover werk,gelddelenenhoemensensamenleven.

Opvangvluchtelingen

Vluchtelingenzijnmensendiehuneigenlandhebbenmoetenverlatenvanwegeoorlog ofandereernstigeproblemen.Hetvindenvaneenveiligeplekvoorvluchtelingenom tewonenisergingewikkeld.Zekomenvaakaanmetweinigspullenenhebbentijdelijk eenpleknodigomteverblijven.Daarnaastishetbelangrijkdatzetoeganghebben totonderwijsengezondheidszorg.Kinderenmoetennaarschoolkunnengaanen iedereenheeftrechtopgoedegezondheidszorg.Hetisookvanbelangdatvluchtelingen kunnenintegrerenindesamenleving.Ditbetekentdatzedelokalecultuurleren kennen,detaallerenenwerkkunnenvinden.

Erisvaakdiscussieoverdevraaghoedeverantwoordelijkhedenrondomvluchtelingen eerlijkverdeeldkunnenwordentussenlandenengemeenschappen.Hetopvangen vanvluchtelingeniseeningewikkeldprobleem,datinzetvereistvanveelverschillende mensenenlanden.Hetgaatnietalleenomhetgevenvanspullen,maarookomhet biedenvaneenwarmwelkomenkansenvooreennieuwbegin.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

De opvang van vluchtelingen levert veel maatschappelijke discussie op.

Wooncrisis

DewooncrisisinNederlandiseengrootprobleemwaarveelmensenlastvanhebben. Hetgaatomhettekortaanbetaalbarewoningen.Erzijnnietgenoeghuizenvoor iedereen,vooralnietvoormensenmeteenlagerinkomen.Ditmaakthetmoeilijkvoor veelmensenomeenhuistevindendatzekunnenbetalen.Deprijzenvanhuizen stijgen,waardoorhetvoorstartersenmensenmetmindergeldbijnaonmogelijkis omeengeschiktewoningtevinden.Dehogehuurprijzenvoorwoningenindevrije sectormakenhetnoglastiger.Veelhuurdersbetalenveelgeldvoorhunhuis,wat zorgtvoorfinanciëlestress.

PREVIEWVERSIE

Sommigehuizenzijnooknietingoedestaat,metproblemenzoalsgebrekkig onderhoud,vochtenslechteisolatie.Ditheeftinvloedopdegezondheidvandemensen dieerwonen.Omdewooncrisisaantepakken,moetenermeerbetaalbarehuizen wordengebouwd.Hetisookbelangrijkdatdehuurprijzenindevrijesectorbetaalbaar zijnendathuizenvangoedekwaliteitzijn.

Discriminatiedoorpolitie

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Somswordenmensendoordepolitieandersbehandeldvanwegehunafkomstof uiterlijk.Ditkanleidentotonrechtvaardigesituatiesenvertrouwensproblementussen burgersendepolitie.Eenbelangrijkonderdeelvanditprobleemisetnischprofileren. Etnischprofilerenbetekentdatmensenwordenaangehoudenofandersbehandeld opbasisvanhunuiterlijk,nietomdatzeechtietsverkeerdshebbengedaan.Ditkan

ertoeleidendatbepaaldegroepenzichoneerlijkbehandeldvoelen,waardoorhet vertrouwenindepolitieafneemt.Ditvraagstukheeftookinvloedophetgevoelvan veiligheidingemeenschappen.Alsmensendenkendatzeonrechtvaardigworden behandeld,vertrouwenzedepolitieminderenwillenzemisschiennietmeer samenwerken.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Omdiscriminatiebijdepolitieaantepakkenishetbelangrijkdatagentenbewust wordengemaaktvanvooroordelenendaaropwordengetraind.Ookishetnodigdat zeopeneneerlijkzijnoverhunacties,zodathetvertrouwenvanmensenhersteldkan worden.

Overlastenleefbaarheid

Overlastenleefbaarheidverwijzennaarproblemeninbuurtenenwijkenzoals criminaliteit,vervuiling,vandalismeenanderevormenvanverstoringvandeopenbare orde.Dezeproblemenhebbeninvloedopdekwaliteitvanlevenenhetgevoelvan veiligheidvanbewoners.Sociaalwerkersdragenbijaanhetverbeterenvande leefbaarheiddoorbijvoorbeeldsamentewerkenmetbuurtbewoners,lokale organisatiesenoverheidsinstantiesomdeleefbaarheidineenbuurtteverbeterenen deveiligheidtevergroten.

Indepraktijk

Manuelwerktalssociaalwerkerineenwijk.Hijwordtgeconfronteerdmettoenemende klachtenoveroverlastopstraat.Hetbegintmetgroepenjongerendie’savondsvoor geluidsoverlastzorgen.Bewonersmakenzichzorgenhieroverenvoelenzichonveilig doordekleinevechtpartijenenvernielingen.

PREVIEWVERSIE

Manuelbegintmetbuurtbijeenkomstenomdezorgenvanbewonerstebesprekenen inkaarttebrengen.Hijontdektdaterdieperliggendeproblemenzijn,zoals werkloosheidenspanningentussenculturelegroepen.Samenmetlokaleorganisaties ontwikkelthijeenaanpak.Hijorganiseertactiviteitenvoorjongeren,biedt sollicitatietrainingenaanenverbetertdecommunicatietussenculturelegroepenin dewijk.DoorManuelsinspanningenvermindertdeoverlastopstraatenvoelen bewonerszichveiligerenmeerbetrokkenbijdewijk.

2.2 Sociaal-maatschappelijkprobleem

Wanneermensenpersoonlijkgeraaktwordendoorsocialevraagstukken–denkaan eenzaamheid,armoede,dakloosheidofschuldenproblematiek–spreekjevaneen sociaal-maatschappelijkprobleem.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Kenmerkenvansociaal-maatschappelijkeproblemen

Sociaal-maatschappelijkeproblemenhebbenmetelkaargemeendatzeelkaar versterkenendatzonderhulpdemeestecliëntenvastlopen.Dezeproblemenhebben eenaantalkenmerken:

• Zezijnmaatschappelijkbepaald.

• Zeontstaanbijgroepenmensen.

• Zezijngeregeldhetgevolgvanachterstellingindemaatschappij.

• Zezijnmoeilijkoptelossen.

• Zeleidentotbijkomendeproblemen.

• Zetreffendoorgaanshethelegezin.

• Zekunnenleidentotpsychosocialeproblemen.

Maatschappelijkbepaald

Sociaal-maatschappelijkeproblemenzijn,zoalsdenaamaldoetvermoeden, maatschappelijkbepaald.Zehangensamenmethetfunctionerenvandemaatschappij ensamenleving.Inkomenisbinnendesamenlevingbijvoorbeeldgekoppeldaanwerk. Alsjewerkhebt,hebjeookgelijkeeninkomen.Endoordathetbijvoorbeeldin Nederlandvrijgemakkelijkisomaanalcoholendrugstekomen,rakenmensen makkelijkerhieraanverslaafd.

Groepenmensen

Hetgaatbijsociaal-maatschappelijkeproblemenomgroepenmensen.Zetreffen namelijknietalleenhetindividu,maarhelegroepenmensen.Somsgrotegroepen, bijandereproblematiekjuistkleineregroepen.Bijvoorbeeld:mensenmetminder inkomstenkunnenmoeilijkereengezondeleefstijlnastreven.Eninsommigegezinnen wordtweinigtotnietgelezen,watdekansoplaaggeletterdheidvergroot.

Achterstellinginmaatschappij

Desociaal-maatschappelijkeproblemenkunnenhetgevolgzijnvanachterstellingin demaatschappij.Depositiediejeindemaatschappijinneemt,kandan sociaal-maatschappelijkeproblemendoenontstaan.NieuwkomersdiedeNederlandse taalnietspreken,hebbenbijvoorbeeldminderkansopeengoedeopleiding,eengoede baanengoedehuisvesting.Depositiediemenseninnemenopdemaatschappelijke ladderwordtookweldesociaal-economischestatus(SES)genoemd.Dezepositie wordtbepaalddoordriefactoren:

1. materiëleomstandigheden

PREVIEWVERSIE

Hierbijspeeltdefinanciëlesituatievaneenpersoonofgezineenrol.Hetgaatom allezakeninhetlevenwaargeldofmateriaalvoornodigis.Denkaaneen doktersrekeningkunnenbetalen,maarookdehuur/hypotheekkunnenvoldoen, eennieuweschoolagendakunnenaanschaffen,levenvaneenuitkeringenzovoort.

2. vaardigheden,capaciteitenenkennis

Hierbijspeeltopleidingeenrol.Mensendiepraktischzijnopgeleidofhunopleiding niethebbenafgemaakt,zulleneerdereenlagerepositieindemaatschappij innemen.

3. sociaalnetwerkenstatusenmachtvanmensenindatnetwerk

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hetscheeltnogalofjethuiszitzonderwerkenjebestevriendenzijnartsen, advocatenenpolitici,ofjezitwerkeloosenmeteenuitkeringopdebank,net zoalsbijnadehelebuurt.Inheteerstegevalkanjenetwerkjehelpenomhoger opdemaatschappelijkeladdertekomen.

JekuntjemisschienwelvoorstellendateenlageSESvanwegedebeperktere mogelijkhedeneerderleidttotsociaal-maatschappelijkeproblemen.

Moeilijkoptelossen

Sociaal-maatschappelijkeproblemenzijnmoeilijkoptelossen.Datkomtdoordatde problemensamenhangenmethetfunctionerenvandesamenlevingenmaatschappij. Dushulpopindividueelniveauneemtdemaatschappelijkeoorzaaknietweg.Deechte oplossingzaldanookbinnendepolitiekgevondenmoetenworden.

Bijkomendeproblemen

Alsersprakeisvansociaal-maatschappelijkeproblemen,isookhetrisicoopandere problemenvergroot.Heteneprobleemkantothetandereprobleemleiden.Eenlaag inkomenkanbijvoorbeeldschuldentotgevolghebben.Hierdoorontstaanruzies binnenhetgezin,watweerrelatieproblemenkanveroorzaken.

Zetreffenhelegezin

Sociaal-maatschappelijkeproblemenzijnmeestalvoelbaarvooralleledenvanhet gezin.Schuldengevenbijvoorbeeldoudersveelstress,wattotgevolgkanhebbendat erminderaandachtisvoordeopvoedingvanhetkind.Zokunnenerookbijdekinderen problemenontstaan.Alsdeproblemenzichopstapelen,kanersprakezijnvaneen gezinmetmeervoudigeencomplexeproblematiek.

Psychosocialeproblemen

COPYRIGHTBOOM

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Sociaal-maatschappelijkeproblemenkunnenleidentotpsychosocialeproblemen. Dithoudtindatereeninteractie,wisselwerkingofonderlingverbandbestaattussen desocialeproblemenenproblemenoppsychischgebied.Metpsychischeproblemen wordenmoeilijkhedenophetgebiedvandegedachten,gevoelensenhetgedragvan eenpersoonbedoeld.Bijsocialeproblemengaathetomproblemeninderelationele wereld.Bijvoorbeeldproblemenmetmensenindeintiemesfeer,zoalsdepartner, hetgezinof(andere)naastbetrokkenen.Maarhetgaatookomproblemendiezich daarbuitenafspelen,zoalsproblemenmetcollega’s,klasgenotenofverschillende instanties,zoalsdegezondheidszorg,Belastingdienst,gemeenteof woningbouwvereniging.

Samenhang

Psychischeensocialeproblemenhangenmetelkaarsamen.Zebeïnvloedenelkaar, zijnafhankelijkvanelkaarenwordendoorelkaargevoed.Stel,eencliëntheefteen sociaal-maatschappelijkprobleem,hijleeftbijvoorbeeldinarmoede.Doordeze armoedepiekertdecliëntveelenheefthijsomberegedachten(psychischeproblemen). Hierdoorheefthijgeenzininsocialecontacten,waardoorhijsteedsminderbetrokken isbijzijnvriendenclubje(socialeproblemen).Ofsteldateencliëntdakloosis (sociaal-maatschappelijkprobleem)enconstantoverhoopligtmetinstantiesinde hoopzijnsituatieteverbeteren(sociaalprobleem).Jekuntjedanmisschienwel voorstellendaterveelfrustratie,verdrietenboosheidontstaat(psychischprobleem).

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Invloed op welzijn

Psychosocialeproblemenzijnvangroteinvloedophetwelzijnvandecliënt.Vaak gaanzenamelijksamenmetallerleilichamelijkeklachten,zoalshartkloppingen, hoofdpijnofslaapproblemen.Hierdoorwordthetdagelijksfunctionerenaangetast. Psychosocialeproblemenzijnindepraktijknietzoeenvoudigteontrafelen.Erspelen altijdmeerderezakentegelijk,diestukvoorstukhuneigenrolhebbeninde totstandkomingofinstandhoudingvandeproblematiek.Daarbijkanhetene psychosocialeprobleemweeranderepsychosocialeproblemenveroorzaken.Omdie redenkunjemoeilijkoorzaakengevolgaanwijzen.

Hedendaagsesociaal-maatschappelijkeproblemen

InNederlandspelenmomenteelveelverschillendesociaal-maatschappelijke problemendievaninvloedzijnopindividuenengemeenschappen.Sociaalwerkers speleneenbelangrijkerolindeaanpakvandezesociaal-maatschappelijkeproblemen, doordatzemensendiewordengetroffen,ondersteunenenbegeleiden.

Armoede

Armoedebetekentdatmensennietgenoeggeldhebbenomdebasisbehoeftente betalen,zoalseten,huisvesting,gezondheidszorgenonderwijs.Armoedetreftniet alleendepersoondieermeetemakenheeft,maarookhetgezin.Sociaalwerkers speleneenbelangrijkerolinhethelpenvanmenseninarmoede.Zegevenpraktische hulp,zoalsfinancieeladviesentoegangtothulpprogramma’s.Tegelijkertijdproberen zeandereproblemenoptelossen,zoalshetvindenvanwerkenbeteremogelijkheden tothetvolgenvanonderwijs.

Dakloosheid

Dakloosheidkanallemensenvanalleleeftijdenenachtergrondenoverkomen. Dakloosheidheeftnietalleenmethuisvestingtemaken,maarkanookinvloedhebben opiemandsgezondheid,veiligheidenwelzijn.Vaakspelenermeerderefactorendie hebbengeleidtotdakloosheid.Denkhierbijaanhetverliezenvaneenbaan,verslaving, psychischeproblemenen/ofhethebbenvanflinkeschulden.Sociaalwerkers ondersteunennietalleenbinnendenoodopvangenbijbasisbehoeften,maarhelpen ookbijhetaanpakkenvandeonderliggendeproblemendietotdakloosheidhebben geleid.

Werkloosheid

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bijwerkloosheidhebbenmensendiewelbeschikbaarzijnvoorwerk,geenbaan.Dit heeftnietalleenfinanciëlegevolgen,maarkanookleidentoteendepressieenminder zelfvertrouwen.Werkloosheidkanmensenenhungezinnentotarmoedebrengen. Sociaalwerkerskunnenwerklozemensenondersteunenbijhetvindenvanwerk,het ontwikkelenvanberoepsvaardighedenenhetomgaanmetdeemotionelestressdie werkloosheidmetzichmeekanbrengen.

Drugsproblematiek

Drugsproblematiekgaatoverhetmisbruikvanillegaledrugsofhetovermatiggebruik vanvoorgeschrevenmedicijnen.Drugsproblemenkunneninvloedhebbenopiemands lichamelijkeenmentalegezondheid.Daarnaastkunnendrugsproblemenhetgevoel vanonveiligheidinwijkenvergrotenentotmeercrimineledadenleiden.Sociaal werkersbiedenbegeleidingenondersteuningaanmensenmetdrugsproblemen.Ze helpenbijdetoegangtotbehandelingenherstelprogramma’s,biedenhulpen ondersteuningaanfamiliesvanverslaafdenenspeleneenrolinhetvoorkomenvan drugsgebruikdoorvoorlichtingopbijvoorbeeldmiddelbarescholentegeven.

Drugsproblemen kunnen gevolgen hebben voor de lichamelijke en mentale gezondheid.

PREVIEWVERSIE

Huisvestingsproblematiek

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Huisvestingsproblematiekhoudtindatiemandgeenofbeperktetoegangheefttot betaalbareengeschiktehuisvesting.Huisvestingsproblematiekkanleidentot dakloosheid,overvollewoonsituaties(teveelmensenineentekrappewoning)en onzekerehuisvestingssituaties(denkaantijdelijkeanti-kraakwoningen).Denkhierbij aanmoedersdienaeenscheidinggeenwoonruimtekunnenvindenvoorzichzelfen dekinderen.Sociaalwerkersstrevennaartoegangtotbetaalbarehuisvestingvoor iedereen.Zebiedenhulpbijhetvindenvangeschiktehuisvestingenbiedenbegeleiding bijproblemendiemethuisvestingkunnensamenhangen,zoalshuiselijkgewelden discriminatie.

Socialeuitsluiting

Socialeuitsluitingbetekentdatindividuenofgroepenmaatschappelijkgezienaan dezijlijnstaan.Zeparticiperenniet,zijnnietbetrokkenenhebbenhetgevoelnietbij desamenlevingtehoren.Zelevengeïsoleerdvanhethelemaatschappelijkegebeuren. Socialeuitsluitingheefternstigegevolgenvoorhetwelzijnvanmensenenkanleiden totongelijkheidenonrechtvaardigheid.Socialeuitsluitinghangtnauwsamenmet armoede,discriminatie,ongelijkheidengeweld.Hetkanzoweldeoorzaakalshet gevolgvandezezakenzijn.Ookkansocialeuitsluitingarmoede,discriminatie, ongelijkheidengeweldversterken–enandersom.Socialeuitsluitinghangtvaakook samenmeteenniet-westerseachtergrond,eeneenoudergezin,eenlaag opleidingsniveauenwerkeloosheid.Maarhetkomtookvoorbijbijvoorbeeldcliënten meteenbeperking,bijouderenofbijcliëntendiehomoseksueelzijn.Doorpersonen dieaandezijlijnstaanteondersteunen,zijnsociaalwerkersbetrokkenbijhetbestrijden vansocialeuitsluiting

Schuldenproblematiek

Schuldenproblematiekgaatovermensendieflinkefinanciëleschuldenhebben,die totproblemenleideninhetdagelijksleven.Schuldenproblematiekkanstress,angst enzelfssocialeisolatieenuitsluitingtotgevolghebben.Daarnaastheefthetvaak gevolgenvoordementalegezondheidenhetgezinsleven.Doorfinancieeladvieste gevenenoptijddoorteverwijzennaarschuldhulpverleningenbemiddeling,bieden sociaalwerkersondersteuningaanmensenmetfinanciëleproblemen Zewerken samenmetschuldeisersenproberenduurzameoplossingentevindenvoor schuldenproblematiek.Daarnaastproberenzeviapreventietevoorkomendatmensen indeschuldenterechtkomen.

Eenzaamheid

Eenzaamheidbetekentdatjeeenhechte,emotionelebandmetanderenmist.Jevoelt jenietverbondenofhebtmindercontactmetanderendandatjezouwillen.Mensen dietemakenhebbenmeteenzaamheidervareneengevoelvansociaalisolementen missenzinvollesocialerelaties.Eenzaamheidkanleidentotdepressie,angsteneen slechtelevenskwaliteit.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Eenzaamheidkansamenvallenmeteensociaalisolement.Iemandheeftdanweinig ofhelemaalgeenbetekenisvolleofondersteunendesocialecontacten.Erzijngeen persoonlijkerelatieswaarhijofzijopterugkanvallen.Eenzaamheidiseengevoel, terwijleensociaalisolementeensituatieis.Sociaalwerkersspeleneenrolbijhet aanpakkenvaneenzaamheiddoorsocialeondersteuningenbegeleidingtebieden. Ookproberenzemensenteverbindenbinnendegemeenschapdoorbijvoorbeeld socialeactiviteitenteorganiseren(Wolters,2009).

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Eenzaamheid kan leiden tot depressie, angst en een slechte levenskwaliteit.

2.3 Maatschappelijkbewustzijn

Maatschappelijkbewustzijnisbelangrijkvoorjoualssociaalwerker.Hetbetekent datjebegrijpthoedingenwerkenindesamenleving,bijvoorbeeldhoemensenmet elkaaromgaanen/ofhoegeldenpolitiekinvloedhebbenopkeuzesdieworden gemaakt.Hetgaatverderdanalleenproblemenherkennen.Inzichtinmaatschappelijk bewustzijnzorgtervoordatjealssociaalwerkerinstaatbentomdejuistehulpen ondersteuningtebieden.

Maatschappelijkbewustzijnvoorsociaalwerk

PREVIEWVERSIE

Maatschappelijkbewustzijniseenbelangrijkevaardigheidvoorsociaalwerkers.Het betekentdatjealssociaalwerkerbegrijptwaterindesamenlevinggebeurtenkennis hebtvandeproblemendiebijmensenkunnenspelen.Belangrijkefactorenzijn:

• problemenerkennen

Sociaalwerkerswetenwatermisisindesamenleving.Ditbetekentdatze problemenzoalsarmoede,dakloosheid,huiselijkgeweldendiscriminatiekunnen zien,enbegrijpendatzeaandachtnodighebben.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• oorzakenengevolgensnappen

Hetgaaternietalleenomdatproblemenwordengezien,maarookdatwordt begrepenwaaromzebestaanenwatdegevolgenervanzijn.

• ietsdoen

Sociaalwerkersbegrijpennietalleenproblemen,maarproberenzeookopte lossen.Zeondernemenactieommensentehelpen.Ditkanvariërenvandirecte hulpaandebetrokkenentotpratenmetdeoverheidoverhetveranderenvan regels.

• meevoelenenbegrijpen

Sociaalwerkerskunnenzichinleveninhoemensenzichvoelenenbegrijpenwat zedoormaken.Ditisbelangrijkomgoedehulptebieden.

• verschillenbegrijpen

Sociaalwerkerszijnzichervanbewustdatmensenverschillendzijn,met verschillendeachtergrondenenervaringen.Ditbegriphelpthenomiedereente helpen,ongeachthunachtergrond.

Belangmaatschappelijkbewustzijn

Voorsociaalwerkersismaatschappelijkbewustzijnindeuitoefeningvanhunwerk opverschillendemanierenvanbelang:

• beterehulpbieden

Maatschappelijkbewustzijnhelptsociaalwerkersommensenbetertehelpen.Als jealssociaalwerkerbegrijptwaaromiemandindeproblemenzit,kunjebetere begeleidingenondersteuningbieden.

• rechtvaardigheid

Sociaalwerkerswillendatdesamenlevingeerlijkisvooriedereen.Maatschappelijk bewustzijnhelpthenomonrechtvaardigedingentezienenteveranderen.Denk bijvoorbeeldaaneensociaalwerkerdiezietdatsommigekinderenminderkansen hebbenvanwegehunachtergrondofafkomstenprobeertditteveranderen.

• mensensterkermaken

Sociaalwerkershelpenmensenomsterkerteworden,meerzelfvertrouwente ontwikkelenengripophunleventekrijgen.Doormaatschappelijkbewustzijn begrijpensociaalwerkerswaaromsommigezakenmoeilijkzijnvoormensenen kunnenzebetereoplossingenaandragen.

• iedereenteltmee

Indemaatschappijlevenveelverschillendesoortenmensenmetiederhuneigen taal,cultuurengewoonten.Sociaalwerkershebbenkennisvanverschillende culturenenreligiesomiedereengoedteondersteunenenhelpen.

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Alexisleraaropeenbasisschoolineenbuurtmetveelverschillendeculturen.Hijhoudt vanlesgevenenwilkinderenhelpengroeien.Hijzietdeproblemenwaarmeezijn leerlingenenhunfamiliestemakenhebben,zoalsmoeitemetdetaalen geldproblemen.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

SommigekindereninzijnklasvindenhetlastigomNederlandstesprekenenAlex besluitzetehelpen.Hijbegintmeteennaschoolselessenserieenbedenktspeciale programma’svoordeleerlingendiemoeitehebbenmetdeNederlandsetaal.Hijwil nietdattaaleenhindernisisvoorhunsuccesindetoekomst.

Alexmerktookopdatsommigekinderennietgenoeggeldhebbenvoorschoolspullen. Daarommaakthijeenapartekastindeschool,waarkinderenenhunfamiliesgratis schoolspullenkunnenkrijgen.Alexmerktdatdezekleinedingeneengrootverschil makenindelevensvandekinderenenhungezin.

HetmaatschappelijkbewustzijnvanAlexbrengtookveranderinginzijneigenleven. Hijbegintdeeltenemenaangemeenschapsbijeenkomstenenwerktaanbeter onderwijsinzijnbuurt.Hijmaaktzichsterkvoorgelijkekansenvoorallekinderenen wilderegelsveranderenomdittebereiken.

Ontwikkelenmaatschappelijkbewustzijn

Maatschappelijkbewustzijnsteltsociaalwerkersinstaatomcomplexeproblemenin desamenlevingtebegrijpen,eneenpositieveimpacttehebben.Metdevolgendevier stappenkunjejemaatschappelijkbewustzijnverderontwikkelen:

1. interessesenwaarden

Alseerstekunjenadenkenoverjeeigenwaarden,overtuigingeneninteresses. Ditishetmomentwaaropjejezelfvragensteltzoals:‘Watvindikechtbelangrijk inhetleven?’en‘Welkeonderwerpenofkwestieswekkenmijnnieuwsgierigheid?’. Hierdoorkomjeerachterwaarjegepassioneerdoverbent,zodatjeweetwaar jemotivatieomzakenteveranderenvandaankomt.

COPYRIGHTBOOM

2. verzamelenvaninformatie

Alsjeeenmaalweetwatjouinteresseert,kunjekennisverzamelendoor bijvoorbeeldboekentelezenendocumentairestebekijkenoveronderwerpen diejeaanspreken.Doordezekenniskunjealssociaalwerkergeïnformeerden doordachtbeslissingennemen.

3. betrokkenheid

PREVIEWVERSIE

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Informatiewordtwaardevolalsdiewordtomgezetinactie.Zetkennisominactie doordeeltenemenaaninitiatievendiebijdragenaaneenbeteresamenleving. Sociaalwerkerskunnendeelnemenaanprojecten,lobbyenvoor beleidsveranderingen,ofsamenwerkenmetanderenomconcreteoplossingen teimplementerendiebijdragenaaneenrechtvaardigeresamenleving.

4. communiceren

Maatschappelijkbewustzijnvereistookhetvermogenommetanderente communicerenenverschillendeperspectieventebegrijpen.Doordeeltenemen aanbijvoorbeelddiscussieskunjeluisterennaarverschillendemeningenen inzichten.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Door directe betrokkenheid begrijp je welke maatschappelijke problemen een rol spelen.

2.4 Verdieping

COPYRIGHTBOOM

Eensociaalvraagstukdatgeziendevergrijzing,detoenemendekostenvande gezondheidszorg,overbevolkingendetoegenomenautonomieenzelfbeschikking vanindividuenookzeeractueelis,ishetvraagstukrondomvoltooidleven.Ditiseen gevoeligonderwerp,datbetrekkingheeftopdekeuzeomheteigenleventebeëindigen, vaakalsgevolgvanhetgevoeldathetdoelervanisbereiktenergeenperspectief meerisopverbetering.

PREVIEWVERSIE

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Voltooidleveniseentermdiewordtgebruiktwanneeriemandoplatereleeftijdhet gevoelheeftdatzijnofhaarlevenvolledigisendezepersoonnietlangermedische behandelingenofzorgwilomhetleventeverlengen.Ditkantemakenhebbenmet gezondheidsproblemen,psychischeproblemenofmetanderepersoonlijkeredenen. Dediscussiegaatoverdevraagofmensenindergelijkesituatieshetrechtzouden moetenhebbenomwaardigenophuneigenvoorwaardentesterven,enwelkerolde overheidendesamenlevinghierbijspelen.

Hetiseeningewikkeldengevoeligonderwerp.Dediscussieovervoltooidlevenbegon jarengeleden.Sommigenzijnvanmeningdatmensenhetrechtzoudenmoeten hebbenomwaardigenvreedzaamtesterven.Anderenmakenzichzorgendater misbruikvangemaaktkanwordenofdaterdrukopkwetsbaremensenwordt uitgeoefendomhunleventebeëindigen.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

WetVoltooidLeven

InNederlandisereenwetgenaamddeWettoetsinglevensbeëindigingopverzoeken hulpbijzelfdoding.In2002werdmetdezeweteuthanasieonderstriktevoorwaarden gelegaliseerd,waardoorartsenpatiëntenkunnenhelpenbijzelfdodingalsaan specifiekeeisenisvoldaan.Dezewetisalleennietvantoepassingopmensendie vindendathunlevenisvoltooid,maarenkelbedoeldvoormensendievanwege medischeaandoeningenuitzichtlooslijden.

Dediscussieovereenspecifiekewetvoormensendiehunlevenvoltooidvinden,leidde tothetwetsvoorstelVoltooidLeven.Dezewetisnognietaangenomenenisonderwerp vanvoortdurendediscussie.Hetwetsvoorstelisingediendommenseninstaatte stellenwaardigtestervenalszevindendathunlevenisvoltooidenzenietlanger willenleven.Dewetisdanookbedoeldommensenvanbovende75jaarde mogelijkheidtegevenomhunlevenopeenhumanemaniertebeëindigen,alsze vindendathetvoltooidis.Mensendiezichindezesituatiebevinden,zoudendeoptie moetenkrijgenomprofessionelehulpinteschakelenwanneerzijeendoodswens hebben(Pans,2023).

Discussiepunten

Hetwetsvoorstelheeftveeldiscussiepuntenopgeleverd:

• menselijkewaardigheid

Sommigemensenvindendathetrespecterenvaniemandswensomzijnlevente beëindigenalshijdatvoltooidvindt,eenkwestievanmenselijkewaardigheidis.

• risico’svanmisbruik

COPYRIGHTBOOM

Anderemensenzijnbezorgddathettoestaanvanditsoortwettenmisbruikkan aanmoedigenofdrukkanuitoefenenopouderenomhunleventebeëindigen.

• rolvanzorgverleners

Erisookdiscussieoverderolvanzorgverlenersinditproces.Moetenartsen betrokkenzijn?Hoezithetmetandereprofessionalsbinnenbijvoorbeeldhet sociaaldomein?

• leeftijdsgrens

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Dewetstelteenleeftijdsgrensvoorwieinaanmerkingkomt.Sommigenvinden datergeengrenszoumoetenzijn,anderenstellendateenleeftijdsgrensjuist beschermingbiedtaankwetsbarejongeremensen.

Eisen

AlsdewetVoltooidLevenwordtaangenomen,zijnerbepaaldeeisenwaaraaneen persoonmoetvoldoen.Daarbijmoeteneenaantalstappenwordendoorlopen,zoals:

• besluitvorming

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Debetrokkenemoeteenweloverwogenenherhaaldverzoekindienenomzijn leventebeëindigen.Ditbetekentdathijzijnbeslissinggoedheeftoverwogen.

• medischonderzoek

Erzoumedischonderzoekmoetenplaatsvindenomervoortezorgendatergeen behandelbareaandoeningenzijndiehetlijdenveroorzakenenomvasttestellen dathetlijdenondraaglijkenuitzichtloosis.

• check

Eenandereartsofprofessionalzoudesituatievandepersoonmoetenbeoordelen eneenonafhankelijkadviesmoetengeven.

• levensbeëindiging

Alsaanallevoorwaardenisvoldaanendepersoonnogsteedswenstdoortegaan, zoudewettoestaandathijopeenhumanemanierzijnlevenbeëindigt,metde hulpvaneenbevoegdeprofessional.

Huidigestatus

OpditmomentisdewetVoltooidLevennognietaangenomen.Erisveeldebaten discussiegaandeoverdeethische,juridischeenpraktischeaspectenervan.Voor-en tegenstandersblijvenhunstandpuntennaarvorenbrengenenzijnhetnieteensover deaanpakeneventueleoplossing.

2.5 Kritischeberoepssituatie

Aanleiding

Pieniseensociaalwerkerdiezichrichtophetondersteunenvandaklozejongeren. Inhaardagelijksewerkkomtzeincontactmetdiversejongerendietemakenhebben metverschillendeuitdagingen.EénvanhaarcliëntenisAbeldiealenkelemaanden zwervendopstraatdoorbrengt.

Casus

Abelis24jaaroudenisalenkelemaandendakloos.IngesprekmetPienkomtnaar vorendatAbeleengeschiedenisvandrugsmisbruikheeft.Hijheeftjarenlangmetzijn verslavinggeworsteldenheeftinhetverledenveelmeegemaakt.Abelheeftdestap gezetrichtingherstelenisdrukbezigomcleantewordenenteblijven.Pienzietzijn vastberadenheidenzijnpogingomzijnlevenopeenpositievemanierteveranderen. OndanksdevooruitgangspelenernogandereproblemeninhetlevenvanAbel.Hij heeftgeenvastewoonplek,geenvastebaanengeenfamilieofvriendenomopterug tevallen.Abelisvolledigopzichzelfaangewezen.

IneenvolgendeontmoetingmetPiengeeftAbelaandathijincontactismeteen opvanghuisdatmomenteelbeschikbareplekkenheeft.DitzoueenkansvoorAbel kunnenzijnomeendakbovenzijnhoofdtekrijgenendebasisteleggenvooreen nieuwestart.

Dilemma

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Pienbesefttijdenshetgesprekdatzehetingewikkeldvindt.Hetopvanghuiswaarvoor Abelinaanmerkingkomt,hanteertstrikteregelsmetbetrekkingtotdrugsgebruik.Ze hantereneenstrengbeleidenvoerenwillekeurigedrugstestsuitonderhunbewoners. Alsiemandbetraptwordtopdrugsgebruik,kanditleidentotuitzettinguithet opvanghuis.

AandeenekantwilzegraageenstabieleenveiligeplekvoorAbelomtewonenen hetopvanghuisbiedtdezemogelijkheidalsAbelzichaanderegelshoudt.Aande anderekantweetzedatAbeleenverledenheeftvandrugsgebruikendathijmisschien kwetsbaarisvoorterugval,vooralonderdestressvandeandereproblemendiein zijnlevenspelen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Pienstaatnuvooreendilemma.Zeheefttweeopties:

1. Pienkaneenopeneneerlijkgesprekaangaanmethetopvanghuisomdesituatie vanAbeluitteleggen.

2. Pienkanproberenalternatieveopvanglocatiestevindendiemeerafgestemdzijn opdebehoeftenensituatievanAbel.

2.6 Begrippen

Armoede

Wanneerjelangeretijdnietdefinanciëlemiddelenhebtomtevoorzienindemeest primairelevensbehoeften.

Basisinkomen

Betekentdatiedereenvandeoverheideenvastbedragpermaandkrijgt,ongeacht ofzewerkenofandereinkomstenhebben.

Eenzaamheid

Eenzaamheidbetekentdatjeeenhechte,emotionelebandmetanderenmist.

Etnischprofileren

Mensenwordenaangehoudenofandersbehandeldopbasisvanhunuiterlijk,niet omdatzeechtietsverkeerdshebbengedaan.

Huisvestingsproblematiek

Huisvestingsproblematiekhoudtindatiemandgeenofbeperktetoegangheefttot betaalbareengeschiktehuisvesting.

Maatschappelijkbewustzijn

Hetbetekentdatjebegrijpthoedingenwerkenindesamenleving,zoalshoemensen metelkaaromgaanen/ofhoegeldenpolitiekinvloedhebbenopkeuzesdieworden gemaakt.

Psychosocialeproblemen

Dathoudtindatereeninteractie,wisselwerkingofonderlingverbandbestaattussen desocialeproblemenendeproblemenoppsychischgebied.

Schuldenproblematiek

Schuldenproblematiekgaatovermensendieflinkefinanciëleschuldenhebbendie totproblemenleideninhetdagelijkseleven.

Sociaalisolement

Eenpersoonheeftdanweinigofhelemaalgeenbetekenisvolleofondersteunende socialecontacten.

Sociaalvraagstuk

Iseenmaatschappelijkekwestieofmaatschappelijkprobleemdatdoorveelmensen alsonwenselijkwordtbeschouwd.

Sociaal-economischestatus(SES)

Depositiediemenseninnemenopdemaatschappelijkeladder.

Socialeuitsluiting

Betekentdatindividuenofgroepenmaatschappelijkgezienaandezijlijnstaan.Ze participerenniet,zijnnietbetrokkenenhebbenhetgevoelnietbijdesamenlevingte horen.

Vluchtelingen

Zijnmensendiehuneigenlandhebbenmoetenverlatenvanwegeoorlogofandere ernstigeproblemen.

Voltooidleven

COPYRIGHTBOOM

Eentermdiewordtgebruiktwanneeriemandoplatereleeftijdhetgevoelheeftdat zijnofhaarlevenvolledigisendatzenietlangermedischebehandelingenofzorg willenomhunleventeverlengen.

Werkloosheid

Mensendiewelbeschikbaarzijnvoorwerkhebbengeenbaan.

PREVIEWVERSIE

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Thema3 Samenleving

Inhoudthema

PREVIEWVERSIE

• Sociologie

• Socialeongelijkheid

• Socialestratificatie

• Socialesegregatie

• Kritischeberoepssituatie

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

• Verdieping

• Begrippen

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Alsmensbenjealtijdafhankelijkvananderen.Jeleeftineensamenlevingwaarin iedereeneenbepaaldeplekinneemt.Demanierwaaropmensensamenleven,ishet onderzoeksterreinvandesociologie.Jekuntinjeeentjedesamenlevingniet veranderen,maaropindividueelniveauweleenbijdrageleverenaanhetwelzijnvan demensendiejeondersteunt.Kennisvansociologischetheorieënsteltjeinstaatom opverschillendemanierennaardilemma’sindesamenlevingtekijkenenkanjehelpen ombepaaldefenomenenteverklaren,dievandirecteinvloedzijnopdemensendie jeinjewerktegenkomt.

3.1 Sociologie

Desociologieishetwetenschappelijkevakgebieddatzichbezighoudtmetdemanier waaropmensensamenleven.Eensocioloogonderzoektvragenals:welkekeuzes makenmensenmetzijnallen?Hoewordtdesamenlevingingericht?Welkeinvloed hebbendemensenomjeheen?Maarookspecifiekevragenals:aanwelksoorthuizen isovertienjaarbehoefte?Isdeintegratievannieuwkomersgelukt?

Hoemensenpreciessamenleven,wordtnietdooréénpersoonopgelegd,zelfsnietin eendictatuur.Niemandkanjeexactvertellenaanwelkeregelsmensenzichhouden binnendesamenleving.Evenminkaniemandvoorspellenhoedesamenlevingzal veranderen.Wantdateensamenlevingvoortdurendverandert,iseenfeit.Denkmaar aandekomstvaninternet,hetcoronavirusofklimaatverandering–allerleizakendie vaninvloedzijnopdemanierwaaropmensensamenlevenenhunsamenleving vormgeven.

Verschillendesociologenhebbendoordejarenheenmaatschappelijkeverschijnselen bestudeerdenopbasisdaarvanvisiesontwikkeld.Dedrietoonaangevendesociologen uitdegeschiedeniszijnEmileDurkheim,KarlMarxenMaxWeber.Dezewetenschappers kunjedegrondleggersvandesociologienoemen,omdatzijmetgeheelnieuweideeën kwamenoverdesamenlevingentheorieënontwikkeldenoververanderingenbinnen desamenleving.Driesociologischestromingenbordurenvoortophetgedachtegoed vandezedriegrondleggers:

• hetfunctionalisme

• deconflictsociologie

PREVIEWVERSIE

• hetsymbolischinteractionisme.

Functionalisme

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

DebelangrijkstegrondleggervanhetfunctionalismeisEmileDurkheim(1858-1917). Durkheimmaaktezichzorgenoverhetgebrekaansamenhangbinnendesamenleving. Hijzagsocialebindingenwegvallenindemodernemaatschappij.Hetkernbegripvan hetfunctionalismeisdanooksocialecohesie:dematewaarinmensenzichmetelkaar verbondenvoelen.Volgenshetfunctionalismekunjedesamenlevingbeschouwen alseenlichaamdatalleenkanfunctionerenalsalleonderdelen(spieren,organenet cetera)opelkaarzijnafgestemdenhunfunctiegoedvervullen.Wanneeralledelen goedsamenwerken,kunjedesamenlevingalsgezondbeschouwen.

Dezedelenwordenookwelsocialestructurengenoemd.Eensocialestructuuriseen netwerkvanrelatiestussengroepenmensenofmensenonderling.Denkdaarbijaan eenkerkgenootschap,eenvereniging,eenvriendengroep,hetgezin,eenroc.Wanneer bepaaldesocialestructurennietgoedfunctioneren,heeftdateennegatieveuitwerking opdegehelesamenleving.Veranderingenindesamenlevingkunnenontstaanwanneer socialestructurenzichwijzigen;bijvoorbeeldvanwegeeenanderemaniervandenken, anderewaarden,anderegedragspatronenenduseenanderecultuur.Deze veranderingengaangeleidelijk.Denkbijvoorbeeldaandeverhoudingenbinneneen gezin.Zo’nzestigjaargeledenwasdevadereenafstandelijkeautoriteitdiehetgeld binnenbracht,maartegenwoordiggaanmannenenvrouwenveelgelijkwaardigermet elkaarom.

PREVIEWVERSIE

Een sociale structuur is een netwerk van relaties tussen mensen onderling en groepen mensen.

Conflictsociologie

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

EenvandegrondleggersvandeconflictsociologieisKarlMarx(1818-1883).Marxwerd geraaktdoordearmoedeenslechtelevensomstandighedenvandegezinnenvan fabrieksarbeidersenwildehieraandachtvoorvragen.Hijzochtmanierenomarmoede teverminderenentoteeneerlijkereverdelingvanbezitengeldtekomen.Het kernbegripbinnendeconflictsociologieisdanooksocialeongelijkheid:bepaalde groepenbinnendesamenlevingwordenbevoordeeld,anderebenadeeld.Erissprake vaneenongelijkeverdelingvanbezit,macht,kennisenaanzieninrelatietot bijvoorbeeldsekse,afkomst,leeftijdencultureleachtergrond.Mensennemendus

ongelijkepositiesin.Deenepositiewordtbeloond,terwijldeanderepositieveel mindermaatschappelijkewaarderingoplevert.Alsdezeverschillengrootworden, leidtdattotboosheidengevoelensvanonrechtvaardigheid.Ditkanuitmondenin eenconflict.Eneenconflictleidttotveranderingenindemanierwaaropmensen samenleven.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Ookvandaagdedagkunjedoordebrilvanconflictsociologennaardesamenleving kijken.Neembijvoorbeeldhetverschilinfinanciëlebeloningtussenmannenen vrouwen.Vrouwenkrijgenvoorhetzelfdewerksomsminderbetaalddanmannen. Hierzijnvrouwenverontwaardigdoverenzewillenditveranderen.Ofdenkaan conflictentussenspecialisteninhetziekenhuisenpatiënten,oftussenconsumenten enproducenten.Hetgaathierbijnooitomindividueleconflicten,maaromconflicten dieuitonvredemeteenbestaandestructuurbinnendesamenlevingtotstandkomen.

Symbolischinteractionisme

HetsymbolischinteractionismebouwtvoortopdeideeënvanMaxWeber(1864-1920). Webersteldedatstructurenontstaanuithetsocialegedragvanindividuelemensen; mensenmakendestructuren.Weberwasdanookvooralgeïnteresseerdinhetsociale gedragvanmensenbinneneensocialestructuur,naarhuninteracties,omerachter tekomenhoedatgedrageenstructuurinstandhoudtofverandert.

Hetkernbegripbinnenhetsymbolischinteractionismeisrationalisering,indeze contexthoudtdat‘modernisering’in.Veranderingenineensocialestructuurontstaan dooreenveranderdekijkvandedeelnemers.Menvindtdathetandersmoetengaat bijdieopvattingbehorendgedragvertonen.Wanneerjevanuithetsymbolisch interactionismevandaagdedagnaardesamenlevingkijkt,zouhetjebijvoorbeeld kunnenopvallendatdocentenopeenbasisschoollagereschooladviezenuitbrengen aanleerlingenmeteenanderecultureleachtergrond.Ditisgeenkwaadopzet,maar dezedocentendenkenoprechtdatdieleerlingenbeterophunplekzijnbijeenmeer praktischedaneentheoretischevervolgopleiding.Wanneerdocentenloskomenvan ditsoortideeënenopeenanderemaniergaanhandelen,ontstaaterookeenandere structuurbinnenhetonderwijssysteem,waarin–volgenshetsymbolisch interactionisme–iedereengelijkekansenkrijgt.

Sociologieensociaalwerk

Alssociaalwerkerwerkjemetmensen.Dezemensenmakendeeluitvande samenleving.Hunproblemenzijnmogelijkhetgevolgvansocialeongelijkheidofeen gebrekaansocialecohesieindewijk.Hetisdusvanbelangdatjejeervanbewust bentdatdemanierwaaropdesamenlevingisingerichtvaninvloedisopdeindividuen dieerdeelvanuitmaken.Somszuljeinsituatiesterechtkomenwaarinhetopzetten vaneensociologischebriljeverderhelptbijhetvindenvanoplossingen.

Indepraktijk

Shirmaissociaalwerker.Hetvalthaaropdaterindewijkwaarzijwerktveel werkeloosheidbestaat.Ookmerktzedaterveeloverlastopstraatis.Ineersteinstantie denktzedatdeoverlasteengevolgisvanverveling.Vanwegeeengebrekaannuttige dagbestedinghangensommigemensenmaareenbeetjeopstraat.Maaralszehaar sociologischebrilopzet,realiseertzezichdatereenandereoorzaakis.Naeenaantal gesprekkenmetwijkbewonersvoeltzenamelijkeenbepaaldespanning.Demensen voelenzichbenadeeld;zeleveninkleinewoningen,hebbeneenbeperktinkomenom vanrondtekomenenhebbenweiniguitzichtopgoedebanenomhuninkomenopte krikken.Demensenzijnverontwaardigdenontevredenoverhunpositieinde samenleving.Zezijnboosenuitendatdoorveelmetelkaartepraten,opstraat,tot diepindenacht,luid,metstemverheffing.Zezijnklaarmethunpositieindeze samenlevingenwillenverandering.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Sociaalwerkenhetvakgebiedvandesociologievullenelkaardaarnaastaan.De sociologieanalyseertenverklaartfenomenenindesamenleving,desociaalwerker handeltindepraktijkenkrijgtdagelijkstemakenmetdezefenomenen.Steldat sociologenerdoorhetdoenvanonderzoekachterkomendateenzaamheidvaker voorkomtonderbepaaldegroepen.Dankandesociaalwerkermetdezekennismeer aandachtaandezegroepenbesteden.Hijkandangerichteraandeslaggaan,daar waardeproblemenhetgrootstzijn.Maarandersomdraagtsociaalwerkookbijaan desociologie.Sociaalwerkersstaanmetbeidebenenindesamenleving;zijpikken signalenopvanwaterleeft.Daarkunnensociologenweeronderzoeknaardoen.En aandehandvandeonderzoeksresultatenkanerbeleidwordengemaakt.Opdeze manierversterkendesociologieenhetsociaalwerkelkaar.

(Culturele)antropologie

PREVIEWVERSIE

Nauwverwantaandesociologieishetvakgebiedvandeantropologie.Eenantropoloog kijktnaarwatertussenmensengebeurt;hoezijdoorhetaangaanvansocialerelaties vormenbetekenisgevenaanhunleefwereld.Deantropologieheefteenholistisch uitgangspunt;allefacettenvanhetmenselijkbestaanwordenbetrokkenbijde verklaringvanfenomenen.Ditvakgebiedrichtzichvooralopdeevolutievandemens doordeeeuwenheen.Hetdoelvandeantropologieisdanookombetertebegrijpen waterisgebeurdenhoedemensisgekomentotwaarhijnuis.Ditintegenstelling totdesociologie,dieveelmeergerichtisophethierennuenalsdoelheeftde bestaanderealiteitteanalyserenomdeinvoeringvanveranderingentevoorspellen ofteintroduceren.Desociologieisbovendienmeeropdeeigensoortsamenleving gericht(waardesocioloogzelfdeelvanuitmaakt),terwijldeantropologiezichricht opallesamenlevingen,wereldwijd.

Naastdeantropologiebestaaterookhetvakgebiedvandecultureleantropologie. Hierbijwordtdeculturelediversiteitvandemensbestudeerd.Eencultureel antropoloogonderzoektdeonderlingeverschillenenverbandenbinnenentussen

uiteenlopendesamenlevingen.Hierdoorkrijgthijinzichtindedrijfverenvan(groepen) mensen.Kennisvan(onbewuste)processendieheteigendenkenenhandelen beïnvloeden,makenhetookmogelijkomtebegrijpenwateenanderbeweegt,ook alsdiegeneietsdoetwatjijzelfnooitzoudoen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

IneenmulticulturelesamenlevingalsNederlandishetgeenoverbodigeluxeomveel kennistehebbenvandiversiteit.Hetvakgebiedonderzoekttevensallerlei maatschappelijkevraagstukken.Denkaaneenvraagals:‘Hoehangtculturelediversiteit samenmetsocialeongelijkheid,machtenmarginalisatie(zichnietmengeninde samenleving)?’Alssociaalwerkerkunjeveelprofijthebbenvandekennisdievanuit decultureleantropologieisontstaan.Bijvoorbeeldhoejejeéchtkuntinlevenineen anderenhoejevoorkomtdatervanwegediversiteitmisverstandenontstaantijdens decommunicatie.

3.2 Socialeongelijkheid

Socialeongelijkheidiseenwezenlijkkenmerkvanmenselijksamenleven(Weeninket al.,2017;Wijsmanetal.,2021).Jewordterinjedagelijkslevendanookvaakmee geconfronteerd;steedsweerkomjeinsituatiesterechtwaarinjejouzelfmetanderen vergelijktenjetenopzichtevandieandereneenpositietoekent.Bijvoorbeeldwat betrefthetgezinwaarjeinopgroeit,jeopleiding,deplaatswaarjewoont,hetbedrijf ofdeorganisatiewaarvoorjewerktenjeinkomen.

Socialeongelijkheidomvatdusallesocialeverschillenenallesituatieswaarinmensen eenanderesocialepositieinnemen.Dezeverschillenwordenvaakuitgedruktintermen als‘hoger’en‘lager’.Eenpersoonmeteenhogerepositieheeftmeergeld,macht, aanzien,bezitenbeslissingsvrijheiddaniemandmeteenlagerepositie.Maarsociale ongelijkheidisnietalleendeongelijkeverdelingvanmaatschappelijkgewaardeerde zakenzoalskennis,banenenmacht.Ookdeongelijkewaarderingenbehandeling van(groepen)mensenopgrondvanhunkenmerkenvaltondersocialeongelijkheid. HetmaaktindeNederlandsesamenlevingnamelijkuitofjemanofvrouwbent,ofje jongofoudbent,ofjealdangeenheteroseksuelevoorkeurhebtofdatjeeenandere cultureleachtergrondhebtdandemeerderheid.

Visiesopsocialeongelijkheid

Erbestaanverschillendevisiesopsocialeongelijkheid.Deenesocioloogsteltdat socialeongelijkheideenfunctieheeft.Zijkanmensenbijvoorbeeldprikkelenom hogeroptekomeneneenopleidingtevolgen.Daarbijishetookbelangrijkdater genoegmensenzijndiedewateenvoudigere,mindergoedbetaaldeenminder gewaardeerdetakenopzichwillennemen,wantanderslooptdesamenlevingvast. Anderesociologendenkendatsocialeongelijkheidjuistonwenselijkis.Het maatschappelijkeevenwichtkanerdooringevaarkomen.Bijvoorbeelddoordatde criminaliteittoeneemtvanwegeonvredeoverdeeigenlagepositie.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Sociale ongelijkheid zou volgens sommige sociologen tot criminaliteit kunnen leiden, doordat mensen met een lage positie ontevreden zijn en hetzelfde willen hebben en bereiken als mensen met een hoge positie.

Socialemobiliteit

Doorsocialemobiliteitkansocialeongelijkheidveranderen.Socialemobiliteithoudt indatjepositieopdemaatschappelijkeladderverandert.Ditismogelijkalsindividu, maarookalsgroepering.Erzijnverschillendemogelijkhedenwatbetreftsociale mobiliteit:socialestijging,socialedaling,socialemobiliteittussengeneraties, reproductievansocialeongelijkheid,maarerkanooksprakezijnvansociale hoogtevrees.

PREVIEWVERSIE

Socialestijging

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Socialestijginghoudtindatiemandspositieopdemaatschappelijkeladderstijgt. Denkaaneentaxichauffeurdieeeneigenondernemingopzeteninhetvervolgdertig chauffeursvoorhemlaatrijden,waardoorhijflinkwinstmaaktenmeeraanzienkrijgt. Ofaaneenkamermeisjeineenhoteldatzichopwerkttothoofdvandehuishouding. Maarookeenstudentmeteenbijbaantjeenweiniggeld,dienazijnopleidingineen goedbetaalde,volledigebaanaandeslaggaat,verandertvanmaatschappelijkepositie. Voorgroeperingenkanerooksprakezijnvansocialestijging.Tot1911werd homoseksualiteitbijvoorbeeldalseenernstigezondebeschouwdentenstrengste verboden.Jekuntjemisschienwelvoorstellendatmensenmeteenhomoseksuele voorkeurtoentertijdeenveellageresocialepositiehaddendantegenwoordighet gevalis.

Socialedaling

Wanneeriemandspositieopdemaatschappelijkeladderdaalt,spreekjevansociale daling.Eenmanwasbijvoorbeeldeenbekendacteur,maarwerktnuindeplaatselijke drogisterij,eenbaanmetminderaanzien.Ofdenkaaneenpoliticusdiebesluitom buschauffeurteworden;eenpositiediemindermacht,aanzienengeldoplevert.Ook voorgroeperingenkanersprakezijnvansocialedaling.Zoisdestatusvoorpredikanten indesamenlevinggedaald.Ooktegendehuisartskijkenmensentegenwoordigsteeds minderop,ietswatvroegerwelhetgevalwas.

Socialemobiliteittussengeneratiesenreproductie

Ooktussengeneratieskanersprakezijnvansocialemobiliteit.Kinderenhebbenin datgevaleenanderemaatschappelijkepositiedanhunouders.Deouderswerken bijvoorbeeldalsmarktverkopers,maardedochterisrechteroftandarts.Ofandersom: deouderszijnbeidenspecialistineenziekenhuisenhunkindwerktals vrachtwagenchauffeur.

Socialeongelijkheidkanwordendoorgegevenvangeneratieopgeneratie.Kinderen komendanindemaatschappijopdezelfdepositieterechtalshunouders.Ditkan bijvoorbeeldkomendoordathetkind,vanwegedethuissituatie,meteenachterstand opschoolbegintendezemoeilijkofnietmeerkaninhalen.Erisdansprakevan kansenongelijkheid.Kansenongelijkheidhoudtindaterzowelgezinnenenfamilies zijnmétalszondersocialeprivileges,dievandeeneopdeanderegeneratieworden overgedragen.Sommigefamiliesbeschikkendusovermiddelendiehetmogelijk makenomdemaatschappelijkepositievanhunnageslachttehandhavenofzelfste verbeteren.Denkaan:

• sociaalkapitaal

Mensenmeteenhogerepositieopdemaatschappelijkeladderbeschikkenover meersocialeconnecties,dievoordelenkunnenopleveren.Hiervankunnenhun kinderenprofiteren;bijvoorbeeldbijhetvindenvaneengoedestageplekofbaan.

• cultureelkapitaal

PREVIEWVERSIE

Mensenmeteenhogerepositieopdemaatschappelijkeladderdragenvaker culturelecompetentiesoveraanhunkinderen,dieaansluitenbijhetonderwijs. Denkaantaalvaardigheidengerichtheidoplezenenschrijven.Hierdoorkrijgen dezekinderenmeerkanseenopleidingtevolgendiehenuiteindelijkeenhogere plekopdemaatschappelijkeladderbezorgt.Ookdeculturelesmaak, omgangsvormen,gewoontenenopvattingendiedezekinderenmeekrijgen,sluiten beteraanbijbepaalde(hogere)beroepsgroepen.

• economischkapitaal

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Mensenmeteenhogerepositieopdemaatschappelijkeladderhebbenmeerbezit. Ditgevenzedirectdooraanhunkinderen,viaeenerfenisofschenkingen.Financiële middelenvergrotenbovendiendeopleidingskansen,omdateenstudiebekostigd moetworden.

• persoonlijkkapitaal

Persoonlijkkapitaal,hoegezondjeonderandereopfysiekenmentaalvlakbent, isuiteraardnietdirectoverdraagbaar.Tochziejevaakdatobesitasbinnen verschillendegeneratieswordtdoorgegeven.Ookmentaleproblemenzijnbinnen

deenefamiliebijnaafwezig,terwijlzebinneneenanderefamiliejuistveel voorkomen.Opvoeding,erfelijkheidenomgevingsfactorenspelenhierineen belangrijkerol(Vroomanetal.,2023).

Socialehoogtevrees

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Socialedalingofstijgingbinnendesamenlevingismogelijk,maarditbetekentniet dathetookgemakkelijkis.Zokunnenkinderenmeteenlagestatuszichongemakkelijk voelenindeomgevingvanhunouders.Andersomspreekjevansocialehoogtevrees: kinderenvanoudersmeteenpraktischeopleiding,diezichongemakkelijkvoelen wanneerzijzichopwerkenenhierdooreenhogerestatuskrijgendanhunouders.

Socialehoogtevreesspeeltsomseenrolbijdeadviseringvanbasisschoollerarenbij deovergangnaarhetvoortgezetonderwijs.Sommigelerarenadviserenleerlingen meteenniet-westerseachtergrondbewusttelaag,omdatzebangzijndatdeze leerlingennietaardenopbijvoorbeeldeengymnasium,geziendesocialeafstandtot medeleerlingen.

3.3 Socialestratificatie

ErwordtindeNederlandsesamenlevingveelwaardegehechtaanopleiding,macht, bezittingenenvaardigheden(Weeninketal.,2017;Wijsmanetal.,2021).Eenbepaalde positiewordtgewaardeerd.Zoleverteenpositiealschirurgeenhogerestatusof waarderingopdandievanvuilnisman.Opdiemanierontstaatereenrangschikking vanposities,vanhoognaarlaag(ofandersom).Ditheetsocialestratificatie.

Stratificerenvindtplaatsvolgensverschillendecriteria,zoalsmachten machtsmiddelen,economischefactorenoflevensstijl.Vroegerwerderonderscheid gemaakttussenstanden,tegenwoordiggaathetomklassenofsocialegroepen.Binnen eenklassebevindenzichmensenmetongeveerdezelfdestatus.Uiteraardisergeen sprakevaneenzwart-witindeling.Zoishetbijvoorbeeldlastigomeengezinineen bepaaldeklasseondertebrengen,wantdegezinsledenkunnenzeeruiteenlopende beroepenmetbijbehorendestatushebben.Eenindelinginklassenisdusslechtseen pogingomdewerkelijkheiderinondertebrengen.Bovendiengeefthetideedater zoietsalseenklassebestaatmensenvaakeenongemakkelijkgevoel.Wanteen klassenindelingwijstophetbestaanvaneenhiërarchieendatisietswaarmenin Nederlandnietbepaaldvanhoudt.Socialeklassezegtindirectnamelijkietsoverde waardedieiemandindesamenlevingheeft.

VeelNederlandershoudenzichzelfdanookvoordatzeineenklasselozesamenleving wonen,waariedereenalleskanbereiken,zolanghijzijnbestmaardoet.Datnoemje ookweleenmeritocratie:eensamenlevingwaariniemandsmaatschappelijkepositie isgebaseerdopzijnverdiensten(merites)ennietwordtbepaalddooraanleg,afkomst, grond-ofgeldbezit,achtergrondengeslacht.Maarzoalsjeeerderalhebtkunnen lezen,isersprakevankansenongelijkheid,watnauwsamenhangtmetdeklassewaarin iemandzichbevindtenwathetonmogelijkkanmakenomopteklimmenopde maatschappelijkeladder.

VolgenshetSociaalCultureelPlanbureau(2023)kunjeinNederlanddevolgende zevenklassenofsocialegroepenonderscheiden:dewerkendebovenlaag,dejongere kansrijken,derentenierendebovenlaag,dewerkendemiddengroep,de‘laagopgeleide’ gepensioneerden,deonzekerewerkendenenhetprecariaat.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

N.B.‘Laagopgeleid’iseentermdiehetSCPgebruikt.Inditthemagaatdevoorkeur echteruitnaar‘praktischopgeleid’,omdatdeterm‘laagopgeleid’eennegatieve associatiekanoproepen.

Dewerkendebovenlaag

Mensenindewerkendebovenlaag(circa20%vandevolwassenNederlandsebevolking) beschikkenoverhetmeestetotaalkapitaal.Zehebbeneentheoretischeopleiding, eengrootprofessioneelensociaalnetwerk,eengrootvermogeneneengunstige positieopdearbeidsmarkt.Dezekapitaalgroepisinfysiekenmentaalopzichtook hetgezondst.Hetaandeelzelfstandigen(nietwerkendinloondienst,maarbijvoorbeeld eigenaarvaneeneigenbedrijf)isgrootbinnendewerkendebovenlaag.Wanneerzij eenrapportcijfervoorgelukgeven,komtdituitopeen8.Zijzijnvergelekenmetalle anderenhetmeesttevredenoverhuneigenleven.Deledenvandezeklassezijn gemiddeld43jaaroudenéénopdetienheefteenniet-westerseachtergrond. OpvallendbinnendezegroepisdanookdaternauwelijksArabischeenTurksemensen invertegenwoordigdzijn.Demeerderheidvandezegroepisman;alleenstaandenen eenoudergezinnenkomenverhoudingsgewijsnietvaakvoor.

Dejongerekansrijken

Jongerekansrijken(rondde8,5%vandeNederlandsevolwassenbevolking)zijn gemiddeldgenomen34jaar.Heteigenlevensgelukwaarderenzemeteenrapportcijfer van7,4.Heteconomischkapitaalvandejongerekansrijkenisnietuitgesprokenhoog. Zehebbenwelgoedevooruitzichtenvanwegehuntheoretischeonderwijsrichting, maarhetgemiddeldewordtietsgedruktdoordatéénopdezesvandejongere kansrijkennogstudeert.Vanwegeeenstudieheeftmeerdandehelftvandezegroep ooknogeensschulden.Daarbijishetaandeelmeteentijdelijkdienstverband verhoudingsgewijsgroot.

PREVIEWVERSIE

Jongerekansrijkenstaannogaanhetbeginvanhunberoepsloopbaan,waardoorhun inkomenenbezitdusaandelagekantzijn.Opdeanderekapitaalvormenkomende jongerekansrijkenveelhogeruit.Bijhetpersoonlijkekapitaalisdatvooraldoorhun goedefysiekegezondheideneengunstigeBMI-score(erisgeensprakevan overgewicht).Hunsocialenetwerkisuitgebreidenzebeschikkenoverveel vaardigheden,denkaanEngelsendigitalevaardigheden.Ookonderdejongere kansrijkenzijnmensenvanTurkseenArabischekomafondervertegenwoordigd(15%). Dezeklassebestaatvoor70%uitalleenstaandenenparenzonderkinderen,maarook hetaandeeleenoudergezinnen(11%)isverhoudingsgewijsvrijgroot.Erzijnongeveer evenveelmannenalsvrouwen.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Derentenierendebovenlaag

Degemiddeldeleeftijdvanderentenierendebovenlaag(zo’n12%vandeNederlandse volwassenbevolking)is65jaar.Vandezegroepis70%metpensioenofinactiefzonder naarwerktezoeken.Bijdetevredenheidoverheteigenlevenbereiktdezegroephet rapportcijfer7,9.Derentenierendebovenlaagheefteenhoogopgebouwdeigen vermogenenookhetinkomensniveauisvrijhoog.Daarbijzijnmensenuitdezeklasse vaaktheoretischopgeleid:62%beziteenhbo-ofuniversitairdiploma.Ookopde anderekapitaalvormenscoortderentenierendebovenlaaginhetalgemeengoed.Ze zijnfysiekgezondenruimdehelftisgoedopgewicht,maarnaarmatedeledenvan dezeklasseouderworden,krijgenzijmogelijktemakenmeteenmindergoedefysieke gezondheid.

Omdaternietmeergewerktwordt,iserookeenkleinersociaalenprofessioneel netwerk.Zekennenmindermensenenkunnenhunnetwerkminderomhulpvragen bijbijvoorbeeldgeldzakenenalledaagseinformeleactiviteiten(zoalsklussenen boodschappendoen).Ookhetcultureelkapitaalwordtnietmeeronderhoudenof raaktopdenduurgedateerd.MensenmeteenArabischeenTurkseachtergrondkomen ookindezeklasseweinigvoor(4%).Mannenzijnoververtegenwoordigd(54%)en geletopderelatiefhogegemiddeldeleeftijdishetnietverrassenddatparenzonder minderjarigekinderenindezeklassedemeerderheidvormen.

Dewerkendemiddengroep

Vanalleklassenisdewerkendemiddengroephetgrootst:25%vandeNederlandse volwassenbevolking.Hungeluksscorekomtuitopeengemiddeldevan7,5.Deleden vandezeklassezijndoorgaansinloondienst,meteenvastcontract.Eenkleinerdeel heefteentijdelijkdienstverbandofwerktalszelfstandige(zonderpersoneel).Eris nietveeleigenvermogenaanwezig.Diploma’sophavo/vwo/mbo-niveauzijnhet meestgebruikelijkindezegroep.Dewerkendemiddengroepheeftmeestaleeneigen woning;slechtséénopdetienhuurt.Opdeanderekapitaalvormenscoortdewerkende middengroepneutraal.Hunfysiekegezondheidiswelgoed,maarernstigovergewicht komtwatvakervoor.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bijhetsociaalkapitaalheeftdewerkendemiddengroepvrijveelsterkebanden,alzijn decontactenmetfamilie,vriendenenburenietsminderfrequentdanbijdedrie klassendiehiervoorbeschrevenzijn.Hunnetwerkkanwelhulpbiedenbijbijvoorbeeld klussen,boodschappendoenendergelijke.Dewerkendemiddengroepkentminder mensendieinvloedrijkepositiesbekledenenbeschiktdanookoverminder ‘kruiwagens’diedeledenvandezegroepinhetlevenvooruitkunnenhelpen.Mensen vanTurkseofArabischekomafzijnalbetervertegenwoordigd.Dewerkende middengroepisgemiddeld41jaaroud,enteltvrijwelnetzoveelvrouwenalsmannen. Zijheefthetgrootsteaandeelparenmetminderjarigekinderen

De‘laagopgeleide’gepensioneerden

Totdeklasse‘laagopgeleide’gepensioneerdenbehoort18%vandeNederlandse volwassenbevolking.Degemiddeldeleeftijdis67jaarendemeestenhebbeneen opleidingoplbo-,mavo-ofvmbo-niveaugedaan.Zijgevenhunlevensgelukgemiddeld

een7,7.Degeringearbeidsdeelnamedruktheteconomischkapitaal,maarerisvaak weleenkleinvermogen,eeneigenhuisenerzijngeenschulden.Defysiekegezondheid van‘laagopgeleide’gepensioneerdenismindergoedendatgeldtookvoorhunBMI: slechts33%heefteengezondgewicht.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Hetsociaalkapitaalisbeperkt,alzijnerwelsterkebandenmetfamilie,vriendenen buren.Hetcultureelkapitaalisookwatlaag.Denkaaneengebrekaandigitale vaardighedeneneenbeperktebeheersingvanhetEngels.Mensenmeteen niet-westerseachtergrondzijnindezeklasseondervertegenwoordigd(slechts5%) envrouwenzijnoververtegenwoordigd.Eenmeerderheidvandezeklassebestaatuit parenzonderminderjarigekinderen.

Deonzekerewerkenden

Totdeklassevandeonzekerewerkendenbehoort10%vandevolwassenNederlanders. Degemiddeldeleeftijdis44jaarenhetrapportcijfervoorlevensgelukligtopeen gemiddeldevan6,3.Vanalleklassenzijnzijhetminsttevredenoverhunleven.Deze klassewordtomtweeredenen‘onzeker’genoemd.Indeeersteplaatszijndeleden vandezegroepmentaalkwetsbaar,zevoelenzichvakersomberofdepressiefen ervarenminderzelfvertrouwen.Indetweedeplaatsisaanhakenopdearbeidsmarkt voordezemensennietvanzelfsprekend.Hetaandeelwerklozen(20%)isgrootenmen heeftvaakeentijdelijkcontract;vastedienstverbandenzijnmindergebruikelijk.Het inkomenislaag,erisbijnageeneigenvermogenaanwezigendaarbijiserooknog vakersprakevanschuldenproblematiek.Onzekerewerkendenwonenvaakineen huurwoning(methuurtoeslag),waardoorerookgeeneigenvermogenwordt opgebouwd(andersdanbijbezittersvaneenkoophuis).

Dehelftvandeonzekerewerkendenheefteenopleidingoplbo-,mavo-ofvmbo-niveau afgerondenietsminderdandeanderehelftbehaaldeeenhavo-,vwo-ofmbo-diploma. Eenenkelingheefteenhbo-ofuniversitaireopleiding.Deonzekerewerkendenzijn vakerfysiekongezondenovergewichtkomtveelvoor.Hetsociaalkapitaalencultureel kapitaalzijnietshogerdandievande‘laagopgeleide’gepensioneerden.Hetaandeel mensenmeteenniet-westersemigratieachtergrondisgroot(33%).Onderdeonzekere werkendenbevindenzichveelalleenstaanden,enhetaandeeleenoudergezinnenis hierhethoogst(17%).

Hetprecariaat

Ruim6%vandevolwassenbevolkingbehoorttothetprecariaatenheefthetminste totaalkapitaal.Mensenuitdezeklassezijnwelmeertevredenoverhunlevendande onzekerewerkenden;zegevenhunlevensgelukhetcijfer6,8.Met65jaarzijndeze mensengemiddeldvrijoud.Vanhetprecariaatis80%gepensioneerdofheeftgeen werk,enzoektdaarooknietnaar.45%heeftalleenhetbasisonderwijsafgeronden ruimdehelftbeziteendiplomavanhetlbo,demavoofhetvmbo.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hetprecariaatheeftoverdegeheleliniedeminstehulpbronnen.Erisbijnageeneigen vermogen,mensenwonenineenhuurhuisenhebbeneenlaaginkomen.Hetprecariaat isfysiekveruithetongezondstenheeftdeminstgunstigeBMI-scores:70%lijdtaan

(ernstig)overgewicht.Dezeklasseligtvooralverachteropderestalshetgaatomhet netwerkvanmensenwaarmeezeoverpersoonlijkezakenkunnenpraten,enbijde hulpdiezeaanhetnetwerkkunnenvragen:vooralledaagseinformelesteun(klussen, boodschappen)envoorgeldengeldzaken,werkeninstanties.Hetcultureelkapitaal isookzeerlaag.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

3.4 Socialesegregatie

PREVIEWVERSIE

Alsjejeeigensocialenetwerkeensgoedbekijkt,zalhetjehoogstwaarschijnlijkopvallen datdemeesteledeneenvergelijkbareachtergrondhebbenalsjijzelf.Zebehorenop verschillendevlakkentotdezelfdegroep.Bijvoorbeeldtotdezelfdeklasse(ofjullie oudersbehorentotdezelfdeklasse)en/ofjulliehebbendezelfdecultureleachtergrond ofherkomst.Metledenuitanderegroependandiewaarjijtoebehoort,gaje waarschijnlijknietofinminderemateom.Ditwordtbinnendesociologiesociale segregatiegenoemd:mensenvanverschillendebevolkingsgroepenhebbeninhet dagelijkslevennauwelijkscontactmetledenvananderegroepen.Segregatiekunje zienalseenruimtelijkeofsocialeafstandtussengroepen.

Nietalleenopbasisvanherkomst,maarookonderouderen,mensenmeteenbeperking ensocialeklasseisersegregatie.Denkaaneenvillawijkeneenwijkmetflatsvande socialewoningbouw.Indevillawijkwonenmensenmethogeinkomensenveel vermogen.Indeanderewijkwonenmensenmetlageinkomensofeenuitkeringen zelfsschulden.Dezegroepenmensenwonenopafstandvanelkaarenzullenprivé nauwelijksmetelkaaromgaan.

Verschillende klassen met een verschillend economisch kapitaal.

Vormenvansegregatie

Socialesegregatiespeeltzichafinverschillendedomeinen:

• school

Erzijnscholenmetvooralveelleerlingenmeteenniet-westerseachtergrond.Deze wordenookwel‘zwartescholen’genoemd.Op‘wittescholen’zuljenauwelijks leerlingenmeteenniet-westerseachtergrondvinden.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

• wijk

Insommigestedenwonenveelmensenvandezelfdebevolkingsgroepdichtbij elkaar.HierdoorzullenbijvoorbeeldMarokkaansekinderenvooralmetMarokkaanse kinderenspelen.Ditwordtookwelruimtelijkesegregatiegenoemd.

• werk

Opdearbeidsvloerisernogveelongelijkheid,waarbijmensenmetbijvoorbeeld eenniet-westerseachtergrondofeenbeperkingvaaklagerefunctieshebbendan mensenmeteenwesterseachtergrondofzondereenbeperking.Hierdoorkomt hetvaakvoordaternauwelijkscontactismetcollega’svanandere bevolkingsgroepen.

• huwelijk

Degrotemeerderheidtrouwtmeteenpartneruitdeeigenbevolkingsgroep.

• socialecontacten

Inhunvrijetijdkiezendemeestemensenervoormetledenvandeeigen bevolkingsgroepomtegaan.

Gewensteofongewenstesegregatie

Hetisnogmaardevraagofsegregatiegewenstofongewenstis.Hetislangetijd wenselijkgeweestomallegroepenzoveelmogelijkmetelkaartelatenintegreren. Zowerdenmensenmeteenbeperkingin‘normale’woonwijkengeplaatst,maardit leiddevaaktoteenzaamheidonderhen,omdatzijgeenaansluitingvonden.Ook ouderenvindenhetprettigomgezelschaptehebbenvanandereouderen.Verschillende instantiesorganiserendaaromkoffieochtendenvoorouderen.Speciale seniorenwoningenzorgenautomatischvoorsegregatie.Zovindenveelmensenhet prettigommetledenvandeeigenbevolkingsgroepomtegaan.Jehebtdanveelmet elkaargemeenenbegrijptelkaarbeter.Maaronderzoekwijstookuit:hoeminder socialecontactentussendegroepen,hoemeervooroordeleneroverdeanderbestaan.

TAALREDACTIE

ZONDERBEELD-EN

Dusondanksdatveelmensenhetprettigvindenmetledenvanhuneigengroepom tegaan,ishetwenselijkomsocialecontactentussengroepentestimuleren.Dankun jenamelijkvooroordelenwegnemen.Bovendienkunnenmensenvanverschillende groepenvanelkaarlerenofelkaarinspireren.Maarhetisvaakeenuitdagingom segregatietegentegaan.Deoverheidkannogzohaarbestdoenombevolkingsgroepen temengenopscholeneninwijken,zekannietvoorjoubepalenmetwelkemensen jegraagomgaat.Hettegengaanvansegregatiekanwellukkenmetkoffieochtenden inbuurthuizen.Alsmensenregelmatigsamenkomen,ontstaatersteedsmeereen bandtussenhen.Eenanderemanieromsegregatietussenverschillendeklassenof bevolkingsgroepentegentegaan,ishetkoppelenvaneenprobleemjongereaaneen vrijwilligecoach.

3.5 Kritischeberoepssituatie

Aanleiding

Charlotte(23jaar)heefthetsyndroomvanDownenispaskomentewonenineen beschermdewoonvorm,gerealiseerddoorverschillendeouders.Ookdeoudersvan Charlottehebbenmeegewerktaanhetopzettenervan,zijzijnnauwbetrokkenbijhun dochterenhetheleproject.

Casus

Charlottevindthetlastigomhaarbehoeftenteformuleren.MaarJada,eenvande begeleidersbinnendebeschermdewoonvorm,wilCharlottetochgraagbetrekkenbij hetformulerenvanhaarbegeleidingsdoelen.Wantzovergrootzedeeigenregievan Charlotte.JadaheeftdaaromverschillendepictogrammengeprintdieCharlottekan gebruikenbijhetformulerenvanhaarbehoeften.MaardeoudersvanCharlottevinden ditonzin,zijwetenprecieswathundochternodigheeft.

Dilemma

COPYRIGHTBOOM

JadavindthettochbelangrijkomCharlottetebetrekkenentwijfeltoverwatzehet bestkandoen.Vanuitdeberoepscodevoorsociaalwerkweetzenamelijkdatze respectmoethebbenvoordeautonomievandecliëntendiezebegeleidt,watonder andereookinhoudtdatzeprobeertomhunemancipatietebevorderen.Maaralsze nietweetwatCharlottezelfwilenwathaarbehoeftendaarinzijn,hoemoetzedat dandoen?

Aandeanderekantweetzedatzepasmetdeuitvoeringvandehulpverleningkan startenalsdecliënt(ofdienswettelijkevertegenwoordigers)hiertoestemmingvoor geeft.

WatdoetJada?

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

1. ZegaattochmetCharlotteaandeslag,andersweetzenietwathaarpersoonlijke behoeftenzijn.

2. ZegaatnietmetCharlotteaandeslagensteltdebegeleidingsdoelenopsamen metdeoudersvanCharlotte.

PREVIEWVERSIE

3.6 Verdieping

Indetheoriekomtmeermaalsnaarvorendatonderwijsendekansendiehetonderwijs tebiedenheeft,eenbelangrijkerolspeleninsocialeongelijkheid.Devraagdiedaarbij wordtopgeroepen,is:kanonderwijsdaadwerkelijkmeerkansengelijkheidbevorderen enhoerealiseerjedat?Hierwordtveelonderzoeknaargedaan.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hetsysteem

KimStienstra,verbondenaandeuniversiteitvanUtrecht,doetpromotieonderzoek naaronderwijsgelijkheid.Zijsteltineenartikel(Digan,2021)daterdriemogelijke scenario’szijn.Indeeersteplaatskunnenscholeneencompenserendeffecthebben.

Indatgevalverkleinenzesocialeongelijkheiddoordatkinderenuitlageresociale milieusprofiterenvaneenschoolvanhogekwaliteit.Bijvoorbeelddoordatdeschool dingenaanbiedtdiedeleerlingenthuismissen.Indetweedeplaatskunnenscholen desocialeongelijkheidechterookvergroten.Danprofiterenvooralkinderenuit gezinnenmeteenhogesociaal-economischestatusvanhetonderwijs.Zijhebbenvan huisuitaleensterkvocabulairemeegekregenenbegrijpendelessenenmaterialen opschoolhierdoorbeter.Tenslotteishetmogelijkdatscholendesocialeongelijkheid instandhouden.Indatgevalkomenkinderenongelijkdescholenbinnenenverandert ergedurendehunschoolperiodenietsaandezeongelijkheid.

VolgensStienstrakunjehetoudersenindividueleleerkrachtennietkwalijknemen datersprakeisvanongelijkheid.Zijwijstvooralnaarhetonderwijssysteemom veranderingtebrengeninsocialeongelijkheid.Hetisdanookvangrootbelangom dekenmerkenvanhetonderwijssysteemtebekijkenenhetzodaniginterichtendat hetkanbijdragenaanhetverlagenvankansenongelijkheidonderkinderen.

Geengelijkmaker

VolgenscorrespondentonderwijsJohannesVisser(2021)isonderwijsgeengrote gelijkmaker.OndanksdatpoliticivolgensVisserinhunprogramma’sverkondigendat onderwijshétmiddelisomkinderengelijkekansentegeven,lijktdatindepraktijk nietzotezijn.Erzittennamelijkbepaaldeelementeninhetonderwijssysteemverweven dieongelijkekansenindehandwerken.Eenvoorbeeldiseenvroegeselectiewat betreftdoorstroomniveaus,wathetlastigmaaktomoplatereleeftijdnogopte klimmennaareenhogeronderwijsniveau.Bredebrugklassenzoudenditprobleem deelskunnenoplossen.Zezorgendanwelvoor gelijkere kansen,maarnooitvoor gelijke kansen.HetonderwijsheeftvolgensVissernamelijktweestrijdigedoelen, waardoorernooitsprakekanzijnvangelijkekansen.Indeeersteplaatsdientonderwijs eenmaatschappelijkdoel:gelijkheid.Maarindetweedeplaatsisonderwijsvoor individuenjuisteenmiddelomzichteonderscheiden.

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

TAALREDACTIE

ZONDERBEELD-EN

OnderwijsdeskundigeLouiseElffersishetdaarvolledigmeeeens.Zijmerktopdat wanneerermeerjongerennaardeuniversiteitgaan,sommigeoudershunkinderen naareenmeerelitair(duurder) university college sturen.Enwanneererteveelkinderen ophetvwoterechtkomen,gaankinderenvanbepaaldeoudersnaareenplusklas, lerenzeChineesenkopendeoudersbijlesin,allesomzichmaartekunnen onderscheiden.OnderwijswordtvolgensElffersdusjuistingezetomongelijkheidte realiseren.

Daarnaastlijkthetonderwijskindereneenleugenoptespelden,namelijk:jekunt wordenwatjewilt.Maaromdatintelligentiedeelserfelijkbepaaldis,iseen vwo-diploma–hoehardiemandookzijnbestdoet–nietvooriedereenhaalbaar.Ook ontstaanbanennietvanuitdevraagvanwerknemers,maarvanuitwerkgevers.Want: alsduizendenmensenKamerlidwillenworden,zijnernogsteedsmaar150 Kamerzetels.Dusookalskansenzogelijkmogelijkzijn,betekentditnognietdatde uitkomstendatookzullenzijn.

In onze maatschappij worden en bereiken wat je maar wilt; waarheid of een illusie?

Omdezeredenenzouvooraldevisieopongelijkheidmoetenwordenbijgesteld. Iemandsmaatschappelijkepositieisnooithelemaalzijneigenverdienste,maaris deelsafhankelijkvandeintelligentieenheteconomisch,cultureelensociaalkapitaal datjevanhuisuitmeekrijgt.Dushetisbelangrijkomoptekomenvoormensen onderaandemaatschappelijkeladder,onderanderedoorhetminimumloonte verhogen.Bovendienmoetereenbovenlaagkomendiezichietsbescheideneropstelt ennietminachtendomlaagkijkt.Daarbijkunnentopinkomenszwaarderwordenbelast. Hetonderwijsvolgtdanvanzelf;hetmaaktminderuitwaariemandopde maatschappelijkeladderbelandt,dathaaltdedrukervanaf,aldusElffers.

Hardnekkig

PREVIEWVERSIE

OokBorghans,DirisenSchils(2018),allenverbondenaandeUniversiteitMaastricht, bewerendatsocialeongelijkheidbinnenhetonderwijshardnekkigis.Deafgelopen vijftigjaariserveelaandachtgeweestvooronderwijsachterstandenenzijnerpogingen gedaanomdeverschillenteverkleinen.Tochisernogsteedssprakevaneengroot verschilinonderwijskansen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Borghans,DirisenSchilsdoenmetbetrekkingtotditgegeveneenaantalobservaties. Zoblijkthetverschiltussenleerlingenvantheoretischenpraktischopgeleideouders watbetreftscoresbijdeeindtoetsinhetbasisonderwijsgroot.Kinderenvanpraktisch opgeleideoudersscorenlageropdeeindtoetsdankinderenvantheoretischopgeleide ouders.Ditisnietalleeningroep8hetgeval,zelfsingroep3bestaateraleen niveauverschil.Hetlijkterdusopdateenachterstandalaanwezigiszodrakinderen hetbasisonderwijsbetredenendatdezeachterstandnietwordtingelopen.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

UitonderzoekvandeInspectievanhetOnderwijsblijktdaarnaastdatkinderenvan praktischopgeleideoudersmetdezelfdeeindtoetsscoreeenlagerschooladvieskrijgen dankinderenvantheoretischopgeleideouders.Hierisbegrijpelijkerwijsveeldiscussie overontstaan.Jekuntjealleenafvragenofeeneindtoetseengoedeafspiegelingis vanhettalentvaneenkind.Kinderenvanpraktischopgeleideouderszoudenopde middelbareschoolbijvoorbeeldookvakerafstromennaareenlageronderwijsniveau énlageretoetsscoreshalendankinderenvantheoretischopgeleideoudersdie uitstromenophetzelfdeniveau.

Hetprobleemvanachterstandsleerlingenisdushardnekkig.Hetblijftvolgens Borghans,DirisenSchilslastigomdezeongelijkheidaantepakken.Zotoondehet CentraalPlanbureauookalaandathetextragelddatscholeninNederlandkrijgen voorleerlingenmetpraktischopgeleideouders,desocialeongelijkheidnietverkleint. Ookdeeffectenvanveelinterventiesomachterstandsleerlingenteondersteunen, ebbengeleidelijkweg.Waarschijnlijkkomtditdoordatdezeprogramma’svaardigheden trainendienietdoorwerkeninhoeleerlingenlatergaanleren.Ergaatbijvoorbeeld extraaandachtuitnaarhetverbeterenvanspelling.Datkandeprestatiesopkorte termijnverbeteren,maarnaverloopvantijdverdwijntditeffect.Ookkomtuit onderzoeknaarvorendatgerichtetrainingvrijwelniettotkennisoverdrachtleidt.

Programma’sdieouderbetrokkenheidaanmoedigen,lijkenhetmeestsuccesvol. Ouderskunnenopdiemanieractiefbijdragenaanreflectie,doormethunkinderen tepratenoverwaterisgeleerdopschool.Bovendienhebbenkinderenbaatbij onderwijsdatdenadruklegtopinzicht,verklaring,creativiteitenhetontwikkelen vaneigenstrategieën.

Conclusie

Ookalwordthetonderwijssysteemveelvuldigaangewezenalsgrotegelijkmakervan kansenindemaatschappij,ditlijkttochlastigerdangedacht.Socialeongelijkheidis hardnekkigenbestaatallang.Ooklijkenspecialeprogramma’senextrageldengeen verschiltemaken.Aandeenekantkunjejedusafvragenofdeoverheidmoetblijven investereningelijkekansen,zodatiedereeninNederlandeenzelfdemaatschappelijke positiekanverwerven.Aandeanderekantishetwellichtbeteromdevisieop ongelijkheidbijtestellendooriedereen–ongeachtzijnmaatschappelijkepositie–aanzieneneengepastebeloningtegeven.Wantishetwelechtzodatjenietrijkof vangoedekomafhoefttezijnomtekunnenstuderen?Enkunjemetdejuisteinstelling eninzetéchtweloveralkomen?Daaroverzijndemeningenvooralsnogverdeeld.

3.7 Begrippen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Antropologie

Hetvakgebieddatzichrichtopdeevolutievandemensdoordeeeuwenheen.Binnen deantropologiekijkteenantropoloognaarwatertussenmensengebeurt;hoezij doorhetaangaanvansocialerelatiesvormenbetekenisgevenaanhunleefwereld.

Cultureleantropologie

Hierbijwordtdeculturelediversiteitvandemensbestudeerd.Eencultureel antropoloogonderzoektdeonderlingeverschillenenverbandenbinnenentussen uiteenlopendesamenlevingen.

Kansenongelijkheid

Daterzowelgezinnenenfamilieszijnmétalszondersocialeprivileges,dievandeene opdeanderegeneratiewordenovergedragen.

Meritocratie

Eensamenlevingwaarinjemaatschappelijkepositieisgebaseerdopjeverdiensten (merites)ennietwordtbepaalddooraanleg,afkomst,grond-ofgeldbezit,achtergrond engeslacht.

Rationalisering

Indecontextvanhetsymbolischinteractionismehoudtdat‘modernisering’in.

Socialecohesie

Dematewaarinmensenzichmetelkaarverbondenvoelen.

Socialedaling

Wanneerdepositievaneenpersoonopdemaatschappelijkeladderdaalt.

Socialehoogtevrees

COPYRIGHTBOOM

Kinderenvanoudersmeteenpraktischeopleiding,diezichongemakkelijkvoelen wanneerzijzichopwerkenenhierdooreenhogerestatuskrijgendanhunouders.

Socialemobiliteit

Wanneerdepositievaneenpersoonopdemaatschappelijkeladderverandert.

Socialeongelijkheid

Bepaaldegroepenbinnendesamenlevingwordenbevoordeeld,andereworden benadeeld.

PREVIEWVERSIE

Socialesegregatie

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Mensenvanverschillendebevolkingsgroepenhebbeninhetdagelijkslevennauwelijks contactmetledenvananderegroepen.

Socialestijging

Wanneerdepositievaneenpersoonopdemaatschappelijkeladderstijgt.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Socialestratificatie

Eenrangschikkingvanposities,vanhoognaarlaag(ofandersom).

Socialestructuur

Eennetwerkvanrelatiestussengroepenmensenofmensenonderling.

Sociologie

Ishetwetenschappelijkevakgebieddatzichbezighoudtmetdemanierwaaropmensen samenleven.

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOM

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Thema4

Werkveldensociaalwerk

Inhoudthema

PREVIEWVERSIE

• Werkvelden

• Samenwerkingsverbanden

• Soortenzorg

• Kritischeberoepssituatie

• Begrippen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Binnenhetsociaalwerkzijnerveelverschillendebanen,allemaalmethuneigentaken. Inorganisatieskunnendetakenvandesociaalwerkervariërenvanhetbegeleiden vangezinnentothethelpenbijbuurtprojecten.Alssociaalwerkerbenjebetrokken bijallerleiuitdagingenenspeeljeeenbelangrijkerolinhetondersteunenvanmensen engemeenschappen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

4.1 Werkvelden

Algemeensociaalwerk

Hetalgemeensociaalwerkheeftalsdoelommensenengemeenschappente ondersteunenbijverschillendeuitdagingeninhetdagelijksleven.Denkhierbijaan hetomgaanmetstress,rouwverwerkingofhetvergrotenvanhetzelfvertrouwen. Binnenhetalgemeensociaalwerkstaatdesociaalwerkercentraalalseengeneralist dieverschillendevormenvanhulpenondersteuningbiedt.Defocusligtophet bevorderenvanhetwelzijnendezelfredzaamheidvancliënten.

Rolvandesociaalwerker

Desociaalwerkerbinnenhetalgemeensociaalwerkfungeertalseenbrugtussen mensenendesocialevoorzieningendiezenodighebben.Alssociaalwerkervoerje intakegesprekken,steljebehoeftenvastenontwikkeljesamenmetdecliënteenplan voorondersteuning.Ookbiedjepraktischehulp,emotioneleondersteuningen begeleiding,zodatdecliëntzelfweergripkrijgtopzijnleven.Daarnaastkunjede cliëntzonodigdoorverwijzennaarandereorganisaties.

Schuldhulpverlening

Schuldhulpverleningrichtzichophetondersteunenvanindividuenengezinnendie tekampenhebbenmetfinanciëleproblemenenschulden.Schuldhulpverleningstreeft ernaarommensenineenfinanciëlecrisistehelpenstabiliseren,hunschuldenlastte verminderenenheninstaattestelleneengezondefinanciëletoekomstoptebouwen.

Rolvandesociaalwerker

Sociaalwerkersbinnendeschuldhulpverleningnemeneencentralepositieinbijhet biedenvanondersteuning.Zebeginnenvaakmeteenintakeomdefinanciëlesituatie vandecliënttebegrijpen.Vervolgensstellenzeeenbudgetplanop,onderhandelen zemetschuldeisersenbiedenzeemotioneleondersteuningaanmensendiedoorhun schuldenvaakmetschaamteenstresskampen.Doorhetbiedenvanondersteuning probeertdesociaalwerkerbinnendeschuldhulpverleningnietalleendedirecte financiëleproblemenaantepakken,maarookeenbasisteleggenvooreenstabielere engezonderefinanciëletoekomstvoordecliënt.

Participatie-enbuurtwerk

Participatie-enbuurtwerkrichtzichophetversterkenvangemeenschappen,het bevorderenvansocialecohesieenhetaanmoedigenvanactievebetrokkenheidvan bewonersbijhunbuurt.Participatie-enbuurtwerkheeftalsdoeldelevenskwaliteit teverbeterendoordesocialebandenteversterkenenlokaleinitiatievenindebuurt teondersteunen.

Rolvandesociaalwerker

Binnenparticipatie-enbuurtwerknemensociaalwerkerseenleidenderolinbijde gemeenschapsontwikkeling.Zewerkensamenmetbuurtbewoners,lokaleorganisaties enoverhedenomdebehoeftenvandegemeenschaptebegrijpen.Zeorganiserenen ondersteunensocialeevenementen,buurtbijeenkomsteneninitiatievendiegericht zijnophetverbeterenvandeleefbaarheidindebuurt.Daarnaastmoedigjealssociaal werkerdebetrokkenheidvanbewonersaanbijbesluitvormingsprocessenenstimuleer jedeontwikkelingvanlokaleprojecten.Ookbiedjeondersteuningaangroependie mogelijkkwetsbaarzijn,omervoortezorgendatniemandindegemeenschapwordt buitengesloten.

Jeugd-enjongerenwerk

Hetjeugd-enjongerenwerkrichtzichophetondersteunenenbegeleidenvanjonge menseninhunpersoonlijkeensocialeontwikkeling.Jeugd-enjongerenwerkheeft alsdoelomeenpositieveimpacttehebbenophetlevenvanjongeren,zekansente biedenenzeteondersteunenbijhetomgaanmetuitdagingen.

Rolvandesociaalwerker

Sociaalwerkersbinnenhetjeugd-enjongerenwerkwerkenvaakopscholen,in buurthuizenofjongerencentra.Zerichtenzichophetorganiserenvaneducatieveen recreatieveactiviteitendiedepersoonlijkeontwikkelingvanjongerenbevorderen. Daarnaastbiedtdesociaalwerkereenluisterendooraanjongerendietemaken hebbenmetuiteenlopendeuitdagingen,zoalsproblemenopschoolofthuis.

Ookhebjealssociaalwerkereenpreventieveroldoorvoorlichtingtegevenover onderwerpenalsgezondheid,relatiesenverslaving.Doordatjeactiefbetrokkenbent bijdeleefwereldvanjongeren,draagjebijaanhetcreërenvaneenpositiefen ondersteunendnetwerk.

Peuterspeelzaalwerkenopvoedingsondersteuning

Peuterspeelzaalwerkenopvoedingsondersteuningzijngerichtophetstimulerenvan deontwikkelingvanjongekinderenenhetondersteunenvanoudersbijdeuitdagingen diedeopvoedingmetzichmeebrengt.

PREVIEWVERSIE

Rolvandesociaalwerker

Binnenhetpeuterspeelzaalwerkvervullensociaalwerkersderolvanpedagogisch professional.Zecreëreneenveiligeenstimulerendeomgeving,waarpeuterssociale vaardighedenkunnenontwikkelen,kunnenspelenenzichvoorbereidenopdeovergang naardebasisschool.Sociaalwerkerswerkensamenmetoudersomeenbrugteslaan tussendespeelzaalenhetthuisfront,waarbijzeoudersbetrekkenbijdeontwikkeling vanhunkinderen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Ophetgebiedvanopvoedingsondersteuningbiedensociaalwerkersbegeleidingen adviesaanoudersomhenteondersteunenbijdeopvoedingvanhunkinderen.Ze organiserenworkshops,bijeenkomstenenindividuelegesprekkenomouders informatietegevenoverdeontwikkelingvanhunkindenhetbevorderenvaneen positieveouder-kindrelatie.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Sociaalwerkersfungerenookalsbrugnaaraanvullendehulpbronnen,zoalsde gezondheidszorg,devroegschoolseeducatieomonderwijsachterstandtevoorkomen, enanderesocialediensten.Dooroudersteondersteunenenkinderentebegeleiden inhunvroegejarendraagtdesociaalwerkerbijaaneengezondeontwikkelingvan kinderen.

Jeugdzorg

Jeugdzorgzorgtervoordatkinderenenjongerenineenveiligeomgevingkunnen opgroeien.Wanneerhetthuisnietgoedgaat,biedtjeugdzorghulpaankinderen, jongerenenouders.Dezehulpkanthuisofineeninstellingwordengegeven.Dehulp kanvankorteoflangeduurzijn,individueelplaatsvindenofmethetgezin.Dehulp wordtmeestalvrijwilligaangeboden,maarhetkanvoorkomendatdekinderrechter besluitdatgedwongenhulpnoodzakelijkis.

Sociaalwerkershelpenkinderenengezinnen.Zebeoordelenproblemen,bieden emotionelesteun,werkensamenmetandereexpertsenzieneroptoedatkinderen toeganghebbentotdejuistehulp.Zehelpenbijhetcoördinerenvandiensten,staan opvoorderechtenvankinderenenhunfamilies,enwerkenaanhetvoorkomenvan problemen.Binnendejeugdzorgkunjetemakenkrijgenmetdrieverschillendevormen, methuneigendoelstellingencliënten.Ditgaatomjeugd-enopvoedhulp, jeugdreclasseringenjeugdbescherming.

Jeugd-enopvoedhulp

Sommigekinderenkunnenthuisnietveiligengezondopgroeien.Indatgevalkunnen dekinderenenhunouder(s)jeugd-enopvoedhulpkrijgen.Erkansprakezijnvan opvoedproblemen,psychischeproblemenen/ofeenverstandelijkebeperkingwaarbij hulpnodigis.

PREVIEWVERSIE

Rol van de sociaal werker

Jeugd-enopvoedhulpkanopveelverschillendemanierenwordenaangeboden.Voor elkesituatieisereenpassendeoplossing.Hulpkanwordenaangebodenvanuitde sportclub,dekinderopvang,opschoolofthuis.Indiennodigwordtersamengewerkt metandereorganisaties,zoalsdepolitie,huisartsenmaatschappelijkwerkers.Jeugdenopvoedhulpkanookwordeningezetalshetkindbijvoorbeeldineenpleeggezin ofeengesloteninstellingverblijft.Kinderenenoudershebbendanaltemakengehad metjeugdbescherming,zoalsdathieronderwordtbeschreven.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Indien nodig wordt er samengewerkt met andere organisaties, zoals de politie.

Indepraktijk

Sarais11jaaroud.HaarouderszijneenjaargeledengescheidenenSaraheeftlast vandegevolgen.Zevindthetlastigdatzehaarvadernietmeeriederedagziet.Haar moederhadvrijsneleennieuwevriendenismomenteelzwanger.Saravoeltzichvaak ongelukkigenkomtopschoolsomsagressiefuitdehoek.Doorhaargedragheeftze weinigvriendinnen.Ineengesprekmetdeoudersenschoolkomtnaarvorendat aanvullendejeugdhulpindevormvanbegeleidingSarazoukunnenhelpen.Zekrijgt perweekdrieuurindividuelebegeleidingopschool.Naeenaantalwekenverminderen deproblemen.

PREVIEWVERSIE

Jeugdreclassering

Wanneereenkindtussende12en18jaaroudinaanrakingkomtmetdepolitie,kan erdoordekinderrechterjeugdreclasseringwordenopgelegd.Bijjeugdreclassering wordthetkindgeholpen,begeleidengecontroleerdomhetgedragteveranderenen herhalingtevoorkomen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Rol van de sociaal werker Sociaalwerkershelpenjongerendiemetjustitieinaanrakingzijngekomen.Ze beoordelenproblemen,makenplannenvoorgedragsveranderingenbiedenbegeleiding enondersteuningaanjongerenengezinnen.Daarnaasthoudenzetoezichtopde voorwaardendiedoorderechterzijnopgelegd.Hetdoelisherhalingvancrimineel gedragtevoorkomenenpositievegroeitebevorderen.

Jeugdbescherming

Wanneeroudersnietinstaatzijnomhunkindineenveiligeomgevingtelaten opgroeien,kanjeugdbescherming nodigzijn.Jeugdbeschermingwordtopgelegd dooreenrechteralsblijktdatvrijwilligehulpnietwordtgeaccepteerdofnietwerkt. Eenkindwordtdanondertoezichtgesteld.Bijondertoezichtstellingzijndeouders verplichtommeetewerkenaanhulpdiewordtaangeboden,zodathetkindveiligkan opgroeien.Somswordtbeslotendateenkindbeterergensanderskanwonen.Dit heeteenuithuisplaatsing Erwordteerstaanfamilieledenofbekendengevraagdof zevoorhetkindkunnenzorgen.Luktditniet,danwordternaarandereopvanggezocht, zoalseenpleeggezin.

Rol van de sociaal werker

Sociaalwerkersindejeugdbeschermingzorgenvoorhetwelzijnvankwetsbare kinderen.Zewerkennauwsamenmetgezinnenenrechtbankenomtebewerkstelligen datkinderenveiligengezondkunnenopgroeien.Sociaalwerkersbeoordelende behoeftenvanhetkind,stellenbegeleidingsplannenopenbiedenondersteuningaan zowelhetkindalsdefamilie.Zehelpenookbijjuridischezakenenwerkensamenmet pleeggezinnenomeenveiligeomgevingtecreëren.

Vrijwilligerswerkenmantelzorg

COPYRIGHTBOOM

Vrijwilligerswerkenmantelzorgcreëreneenondersteunendegemeenschapwaarin mensenvrijwillighuntijdenenergieinzettenomanderentehelpen.Vrijwilligerswerk gaatoververschillendeactiviteiten,zoalshetondersteunenvankwetsbaregroepen ofhetbijdragenaanmaatschappelijkeevenementen.Mantelzorgheeftbetrekking oponbetaaldezorgdieiemandgeeftaanfamilieleden,vriendenofburen.Dezezorg wordtverleendaanmensenmeteenlangdurigeziekteofbeperking.

Rolvandesociaalwerker

PREVIEWVERSIE

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

TAALREDACTIE

Binnenvrijwilligerswerkenmantelzorgvervullensociaalwerkerseencoördinerende enondersteunenderol.Zeregelendewerving,trainingenplaatsingvanvrijwilligers. Ookbiedenzeondersteuningaanvrijwilligers,zoalshetgevenvanpraktische begeleidingenemotionelesteun.

Daarnaastspelensociaalwerkerseenbelangrijkerolinhetondersteunenvan mantelzorgers.Zegeveninformatieoverbeschikbaremiddelen,organiseren ondersteuningsgroepenengevenadviesoverhetomgaanmetdeuitdagingendie gepaardgaanmetlangdurigezorg.Zebrengenverbindingtussenmantelzorgersen formelezorgdienstentotstand,waardoormantelzorgersgemakkelijkertoegang hebbentotdebenodigdeondersteuning.

Maatschappelijkwerk

ZONDERBEELD-EN

Maatschappelijkwerkrichtzichophetbiedenvanindividueleencollectieve ondersteuningaanmensendietemakenhebbenmetpersoonlijke,sociale,financiële ofemotioneleuitdagingen.Hetdoelishetverbeterenvanhetwelzijnvanindividuen enhetbevorderenvaneenevenwichtigeengezondesamenleving.

Rolvandesociaalwerker

Sociaalwerkersinhetmaatschappelijkwerkvoerenindividuelegesprekkenmet cliëntenomdespecifiekeproblemenwaarmeezijwordengeconfronteerdtebegrijpen.

Hetkanbijvoorbeeldgaanomrelationeleproblemen,gezondheidsproblemenof moeilijkhedenophetwerk.Zebiedeneenluisterendoorenontwikkelensamenmet decliënteenplanvoorondersteuning.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Eenbelangrijkerolvansociaalwerkersinhetmaatschappelijkwerkishetbevorderen vanzelfredzaamheid.Zehelpencliëntenbijhetontdekkenvanhunsterkepuntenen hetontwikkelenvanvaardighedenombeteromtegaanmetuitdagingen.

Maatschappelijkeopvangenvrouwenopvang Maatschappelijkeopvangenvrouwenopvangrichtenzichophetbiedenvanveiligheid, ondersteuningenherstelaanmensenincrisissituaties,bijvoorbeeldaanslachtoffers vanhuiselijkgeweldendaklozen.Demaatschappelijkeopvangenvrouwenopvang strevennaarhetbiedenvaneentijdelijkthuisenhetbegeleidenvanmensennaareen stabieleenveiligesituatie.

Rolvandesociaalwerker

Sociaalwerkersbinnenmaatschappelijkeopvangenvrouwenopvangspeleneen centralerolbijhetbiedenvanondersteuningaanmensendietemakenhebbenmet crisisentrauma.Zevoerenintakegesprekkenomdebehoeftenvancliëntentebegrijpen enontwikkelenvervolgenseenindividueelondersteuningsplan.Inhetindividuele ondersteuningsplankomenonderwerpennaarvorenzoalshetbiedenvanveilige huisvesting,emotioneleondersteuningenhetverwijzennaaraanvullendediensten; bijvoorbeeldjuridischehulp,medischezorgenonderwijs.

Belangrijkisdatsociaalwerkersindezecontextvaaktemakenhebbenmetslachtoffers vanhuiselijkgeweld.Zewerkenaanhetdoorbrekenvandecyclusvangewelddoor veiligheidtebieden,informatieteverstrekkenenteondersteunenbijdejuridische stappenomhetgeweldtestoppen.Daarnaastbegeleidensociaalwerkerscliëntenbij hetopbouwenvaneennieuwleven.Zestimulerenzelfredzaamheiddoorhetaanleren vanvaardigheden,hetbevorderenvanemotioneelherstelenhetondersteunenbij hetvindenvanstabielehuisvestingenwerkgelegenheid.

PREVIEWVERSIE

SociaalRaadsliedenWerk

HetSociaalRaadsliedenWerk(SRW)richtzichophetbiedenvansociaal-juridische ondersteuningaanindividuenengemeenschappen.SRWspeelteenrolbijhetwegwijs makenvanmensenincomplexewet-enregelgevingenhetverlenenvanbijstandbij juridischekwestiesopsociaalgebied.

Rolvandesociaalwerker

BinnenhetSociaalRaadsliedenWerkvervullensociaalwerkersderolvansociaal raadsmanof-vrouw.Zebiedenbegeleidingaancliëntendietemakenhebbenmet juridischeuitdagingenopgebiedenzoalsuitkeringen,belastingen,huisvestingen socialevoorzieningen.SociaalwerkersbinnenhetSRWhebbenvaaktemakenmet cliëntendiekwetsbaarzijnofzichineensociaal-economischnadeligepositiebevinden

Eenbelangrijketaakishetinformerenvancliëntenoverhunrechtenenplichtenin hetsociaal-juridischedomein.Alssociaalwerkergeefjeduidelijkeenbegrijpelijke informatieoverwettenenprocedures,beantwoordjevragenenbiedjeondersteuning bijhetinvullenvanformulierenenhetvoorbereidenvanjuridischedocumenten.

Ouderenwerk

Ouderenwerkrichtzichophetondersteunenenbevorderenvanhetwelzijnvan ouderenindesamenleving.Metallehervormingenbinnendewetgevingwildeoverheid datouderenzolangmogelijkthuisblijvenwonen.Ditismogelijkdoormantelzorgers envrijwilligersdiehelpen.Alsthuiswonennietmeergaat,kunnenouderennaareen aanleunwoningofverpleeghuis.Eenaanleunwoningiseen(huur)woningvoorouderen, diedichtbijeeninstellingvoorouderenzorgstaat.Bejaardenhuizenbestaanvrijwel nietmeer;deoverheidwilmensenzolangmogelijkthuislatenwonen.Alleenalsdit echtnietmeermogelijkis,isopnameineenverpleeghuismogelijk.

Rolvandesociaalwerker

Binnenhetouderenwerkvervullensociaalwerkerseenbelangrijkerolinhetcreëren vaneenondersteunendeomgevingvoorouderen.Zevoerenindividuelegesprekken omdebehoeftenvanouderentebegrijpenenfungerenalseenvertrouwdeprofessional dieouderenbegeleidtbijhetomgaanmetveranderingeninhunleven,zoals pensionering,hetverliesvandierbarenenachteruitgangvandegezondheid.

Sociaalwerkersorganiserengroepsactiviteitenenprogramma’sdieouderendekans gevenomsociaalactiefteblijven.Hierbijkunjedenkenaanworkshops,excursiesen anderesocialeevenementendiesocialebindingbevorderen.Doordezeactiviteiten draagtdesociaalwerkerbijaanhetvoorkomenvaneenzaamheidenwordenouderen totmaatschappelijkeparticipatiegestimuleerd.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

De sociaal werker organiseert groepsactiviteiten die ouderen de kans geven om sociaal actief te blijven.

Daarnaastfungeertdesociaalwerkeralseenschakeltussenouderenenandere dienstverleners,zoalsprofessionalsbinnendegezondheidszorgenmaatschappelijk werkers.

Woningbouwcoöperaties

Woningbouwcoöperatieszijnverantwoordelijkvoorhetbeherenenontwikkelenvan woningenmeteensterkenadrukopbetaalbaarheid,duurzaamheidenhetbevorderen vaneenleefbaregemeenschap.Zestrevennaarhetcreërenvantoegankelijkeen kwalitatiefhoogwaardigehuisvestingvoorverschillendegroepenindesamenleving.

PREVIEWVERSIE

Rolvandesociaalwerker

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Sociaalwerkersbinnenwoningbouwcoöperatiesvervulleneendiverseenveelzijdige rol.Enerzijdszijnzebetrokkenbijdeontwikkelingenhetdoorvoerenvansociaal beleidbinnenwooncomplexen,zoalshetorganiserenvanbuurtbijeenkomsten, activiteitenvoorbewoners,enhetopzettenvaninitiatievenomeengevoelvan gemeenschapteversterken.Anderzijdsvormenzeeenschakeltussenbewonersen decoöperatie.Zeluisterennaardebehoeftenenzorgenvanbewonersenbrengen dezeoveraandewoningbouwcoöperatie.Alserbijvoorbeeldzorgenzijnoverde leefomgevingofveiligheid,kandesociaalwerkerbemiddelenensamenwerkenmet

decoöperatieompassendeoplossingentevinden.Daarnaastkanhijbewonersdie extrahulpofondersteuningnodighebben,verwijzennaardejuisteorganisatie(zoals hetmaatschappelijkwerk).

Gemeente

Binnendegemeenteligtdenadrukophetbiedenvandiversedienstenen ondersteuningaandelokalebevolking.Degemeenteishetniveauwaaropsociaal beleidwordtontwikkeldengeïmplementeerdenwaardesociaalwerkereenrolspeelt inhetverbindenvanburgersmetdebeschikbaremiddelenenvoorzieningen.

Rolvandesociaalwerker

Derolvansociaalwerkersbinnendegemeenteomvatverschillendeaspectenvan sociaalwelzijn.Teneerstefungerenzealseenbrugtussenburgersengemeentelijke diensten.Indetweedeplaatssignalerenzemaatschappelijkeproblemenenbehoeften indegemeente.Sociaalwerkerskunnendegemeentebijvoorbeeldinformerenover opkomendekwesties,zoalsarmoede,eenzaamheidofjeugdproblematiek.Ditstelt degemeenteinstaatomeffectieverbeleidteontwikkelenenmiddelentoetewijzen. Daarnaastspelenzeeenrolbijhetorganiserenvaninitiatievenenprogramma’sinde gemeente.Ditkanvariërenvanbuurtbijeenkomstenensocialeactiviteitentot educatieveworkshopsenpreventiecampagnes.

Desociaalwerkerbinnendegemeenteisookbetrokkenbijindividuelebegeleiding enkanondersteuningbiedenaankwetsbaregroepen,zoalsgezinneninarmoedeen ouderen.

Geestelijkegezondheidszorg

COPYRIGHTBOOM

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Degeestelijkegezondsheidszorg(ggz)isgerichtophetbiedenvangespecialiseerde zorgenondersteuningaanmensenmetpsychischegezondheidsproblemen.Deggz speelteenbelangrijkerolinhetbevorderenvangeestelijkegezondheidenhet behandelenvanpsychischeaandoeningen.

Eerstelijnszorgbinnendeggzisdezorgwaariedereenterechtkanzondereen verwijzing.Deeerstelijnszorgissnelengemakkelijktoegankelijkvooriedereen.Een voorbeeldvaneerstelijnszorgzijneerstelijnspsychologen.Zijbiedenpsychologische hulpbijdemeestvoorkomendepsychischeklachten.Zestelleneendiagnoseen proberendeklachttebehandelen.Hetgaathierbijomsnelleenkortdurendehulp.

Voortweedelijnszorgheefteencliëntaltijdeenverwijzingnodigvandehuisartsof crisisdienst.Jekunthierbijdenkenaaneenafspraakbijeengespecialiseerde psycholoog,dagbehandelingofeeninstellingwaareencliëntvoorlangeretijdverblijft. Dezeondersteuninggedurendedegeheledagwordtook24uurszorggenoemd.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Rolvandesociaalwerker

Binnendeggzzijnsociaalwerkersvaakbetrokkenbijdebegeleidingenondersteuning vancliënten,zowelindividueelalsingroepsverband.Eenbelangrijkaspectvanhun rolishetbiedenvanpsychosocialeondersteuning,waarbijzezichrichtenopdesociale enmaatschappelijkeaspectenvanhetlevenvandecliënt.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Sociaalwerkersindeggzfungerenalsschakeltussendecliëntenhetbehandelteam. Zevoerenintakegesprekkenomdesocialecontextenbehoeftenvandecliëntte begrijpenenwerkensamenmetanderezorgprofessionals,zoalspsychiaters, psychologenenverpleegkundigen.

Sociaalwerkersondersteunencliëntenbijhetopstellenvanherstelplannen,waarbij denadrukligtophetontwikkelenvanvaardigheden,hetvergrotenvaneigenregie enhetbevorderenvanparticipatieindesamenleving.Daarnaastspelensociaalwerkers eenpreventieveroldoorhetbiedenvanvoorlichtingoverpsychischegezondheiden verminderenzevooroordelenrondompsychischeaandoeningen.

Verslavingszorg

Verslavingszorgiseenonderdeelvandegeestelijkegezondheidszorg.Hetomvatalle zorgenondersteuningaanmensenmeteenverslavingofmensendieverslaafdzijn geweest.Naastalcoholendrugskomenerooksteedsmeerbehandelingenvoor verslavingaangamen,onlinegokkenenmedicijnen.Deverslavingszorgkentdiverse woon-enbehandelvoorzieningen.Ookzijnerverslavingskliniekendiecliënten opnemen.Hetdoelvanorganisatiesbinnendeverslavingszorgisdatdecliënthelemaal stoptmethetmiddelofhetgedragwaaraandezeverslaafdis.Hierbijligtdefocusop hetblijvendstoppenzonderterugval,zodatdecliëntweerkanfunctionereninhet dagelijksleven.

Rolvandesociaalwerker

PREVIEWVERSIE

Alssociaalwerkerindeverslavingszorghelpjemensenmetverslavingsproblemen omteherstellen.Jepraatmetmensen,begrijpthunbehoeftenenbiedtindividuele begeleidingenadvies.Jebetrektookfamiliesinhetherstelprocesenzorgtvoor samenwerkingmetanderezorgprofessionals.Jegeeftvoorlichtingoververslavingen ondersteuntbijdeterugkeernaareennormaallevennabehandeling.Kortom,je creëerteenondersteunendeomgevingvoorherstelenpleitvoorderechtenvan mensenmeteenverslaving.

Sander

SanderisvorigjaargaanstudereninTilburg.Sindseenaantaljarenbesteedthij ongeveertienuurperdagaangamenopzijnkamer.Hetkomtvoordathij’snachts tot4.00uurachterzijncomputerzit.Hijheefteenslechtslaapritmeenslaatsteeds meerlessenover.Vanwegeslechtecijfersdreigthijmetzijnopleidingtemoeten stoppen.BovendienisSanderhetafgelopenjaar20kiloaangekomenomdathijweinig

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

beweegtenslechteet.Daarnaastziethijgeenvriendenmeer.Ineengesprekmetzijn oudersbesluithijdeeerstestappentegaanzettenomvanzijngameverslavingafte komen.

Justitiëleinrichtingen

Injustitiëleinrichtingenligtdefocusopdebeveiliging,bewaring,behandeling,zorg enbegeleidingvanmensendieindeinrichtingzijnopgenomen.Mensenverblijven hiernadatzeeendelicthebbengepleegdenderechtereenstrafheeftopgelegd,of zewachtennogopdeuitspraakvanderechter.Samenmetdecliëntwordtbekeken hoehijofzijkanterugkerenindemaatschappij.Erzijnverschillendesoortenjustitiële inrichtingeninNederland.Voorbeeldenzijn:

• gevangenis

• justitiëlejeugdinrichting(jeugdgevangenis)

• detentiecentrum(inafwachtingvaneenveroordeling)

• tbs-kliniek(terbeschikkingstelling).

Justitiëleinrichtingenhebbenalsdoeldesamenlevingveiligertemakendoormensen dieeendelicthebbengepleegdoptesluitenenhentebegeleidenomnadestrafeen nieuwbestaanoptebouwen.

Rolvandesociaalwerker

COPYRIGHTBOOM

Derolvansociaalwerkersineengevangenisisomgedetineerdentebegeleidenen zichvoortebereidenopeenlevenbuitendegevangenis.Ditomvathetpratenmet gedetineerdenoverhunproblemen,hetaanbiedenvancounseling,hethelpenbijhet oplossenvanconflictenenhetbegeleidenvaneducatieveprogramma’s.Sociaal werkerswerkenookaanhetplannenvandeterugkeernaardesamenlevingdoorte helpenbijhetvindenvanwerkenhuisvesting.Hetdoelisomgedetineerdente ondersteunenbijhetopbouwenvaneenpositieverlevennahuntijdindegevangenis.

Reclassering

Hetwerkveldvandereclasseringomvathetbegeleidenenondersteunenvanmensen dieinaanrakingzijngekomenmethetstrafrechtsysteem,metalsdoelhunre-integratie indesamenlevingtebevorderenenrecidivetevoorkomen.

Rolvandesociaalwerker

Sociaalwerkersbinnendereclasseringhelpenmensendieinaanrakingzijngeweest methetstrafrecht.Hunbelangrijkstetaakisomdezemensentebegeleiden,zodatze weergoedkunnenfunctionerenindesamenlevingengeennieuwefoutenbegaan.

CONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Sociaalwerkerskunnendezemensenbijvoorbeeldhelpenbijhetvindenvanwerk, huisvesting,enhetopbouwenvansocialecontacten.Daarnaastbiedensociaalwerkers emotionelesteunaanmensendievaakmetmoeilijkeproblemenkampenzoals verslavingofpsychischeproblemen.Zezijnookverantwoordelijkvoorhetinschatten

vanrisico’sofiemandweereencrimineelfeitzalplegen.Ditbetekentdatzealtijd alertmoetenzijnopmogelijkeproblemenenhunaanpakmoetenaanpassenalsdat nodigis.

Huisartsenzorg

Huisartsenzorgbiedttoegankelijkeengeïntegreerdemedischezorgaanindividuen engezinnen.Dehuisartsenzorgisvaakheteersteaanspreekpuntvoormensenmet gezondheidsproblemenenfungeertalscoördinatorvoorverderemedischezorgen ondersteuning.

Rolvandesociaalwerker

Sociaalwerkersbinnendehuisartsenzorghelpenmensennietalleenbijlichamelijke, maarookbijemotioneleensocialeproblemen.Zeluisterennaarwaterspeelt,geven steunbijstressofverdrietenregelenhulpalsdatnodigis.Daarnaastbiedenze psycho-educatieenondersteuningbijbijvoorbeeldhetomgaanmetchronischeziekten. Zekunnenindividuelebegeleidingaanbiedenofgroepsinterventiesorganiserenom deveerkrachtenhetwelzijnvancliëntentebevorderen.

Sport

Sportvormteenkrachtigmiddelvoorsocialeinclusie,gezondheiden gemeenschapsopbouw.InNederlandspelensociaalwerkerseenbelangrijkerolin hetverbindenvanindividuenengemeenschappenmetsportieveactiviteitenenhet bevorderenvaneengezondeeninclusievelevensstijl.

Rolvandesociaalwerker

Derolvansociaalwerkersbinnensportisdiversenomvatverschillendeaspectenvan sociaalwelzijn.Allereerstfungerenzealsbemiddelaartussenindividuenen sportorganisaties.Zeinformerenoverbeschikbaresportmogelijkheden,subsidiesen programma’s,waardoordedrempeltotdeelnamewordtverlaagd.

Eenbelangrijkaspectishetbevorderenvansportalsmiddelvoorsocialeinclusie.Als sociaalwerkerorganiseerjeactiviteitendiedeparticipatievandiversegroepen(zoals ouderenenmensenmeteenbeperking)bevorderen.Doordezeinitiatievenwordtniet alleendefysiekegezondheidgestimuleerd,maarookdesocialebindingenhet vergrotenvanhetsocialenetwerk.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Sport bevordert sociale inclusie.

Daarnaasthebjealssociaalwerkereenpreventieverolophetgebiedvan gezondheidsbevordering.Jeorganiseertvoorlichtingsactiviteitenoverdevoordelen vanlichaamsbeweging,gezondevoedingenlevensstijl.Doorbewustwordingte vergrotendraagjebijaanhetverminderenvangezondheidsrisico’senhetbevorderen vanwelzijn.

Alssociaalwerkerbinnendesportsectorbenjeookbetrokkenbijdeontwikkelingvan programma’svoorjeugdontwikkeling.Jerichtjeophetaanlerenvansociale vaardigheden,hetbevorderenvanzelfvertrouwenenhetvoorkomenvanrisicogedrag bijjongerendoormiddelvansport.

PREVIEWVERSIE

Opbouwwerk

Opbouwwerkisgerichtophetversterkenvangemeenschappen,hetstimulerenvan participatieenhetaanpakkenvansocialevraagstukkenoplokaalniveau.Opbouwwerk heeftalsdoelomsocialecohesietebevorderenengemeenschappenteempoweren omhuneigenwelzijnteverbeteren.

Rolvandesociaalwerker

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Sociaalwerkersbinnenhetopbouwwerkwerkensamenmetbewoners,lokale organisatiesenbelanghebbendenomdebehoeftenenprioriteitenvandegemeenschap inbeeldtebrengen.Hetprocesbegintvaakmethetvoerenvangesprekken,het organiserenvanbijeenkomstenenhetopzettenvanonderzoekenominzichttekrijgen indelokalecontext.

Eenbelangrijkaspectvanderolvandesociaalwerkerishetondersteunenvan gemeenschappenbijhetontwikkelenenuitvoerenvaninitiatievendiegerichtzijnop socialeverbetering.Ditkanvariërenvanhetopzettenvanbuurthuizenengezamenlijke tuinprojectentothetorganiserenvancultureleevenementeneneducatieveworkshops. Daarnaastspelensociaalwerkerseenrolinhetcreërenvannetwerkenen samenwerkingsverbandentussenverschillendebelanghebbenden,waaronder bewoners,lokaleoverhedenenmaatschappelijkeorganisaties.Doorbruggenteslaan tussendezepartijenwordteenintegraleaanpakmogelijk,waarbijdiverse perspectievenenexpertiseswordensamengebrachtomgemeenschappelijkedoelen tebereiken.

Indepraktijk

IndemulticulturelebuurtZonnelandissociaalwerkerLeylaaangesteldals opbouwwerker.Debuurtheefttemakenmeteengebrekaanonderlingebetrokkenheid ensocialecohesie.Leylabegintmethetorganiserenvanbuurtbijeenkomstenwaarin zedebewonersuitnodigtomhunideeën,zorgenenwensentedelen.Tijdensdeze gesprekkenontstaathetideevooreenbuurttuin,waarverschillendeculturensamen kunnenwerkenaanhetkwekenvangroentenenkruiden.Leylamobiliseertvrijwilligers, organiseertworkshopsoverduurzaamheidenmoedigtsamenwerkingaan.

DoorLeyla’sinspanningenbloeitZonnelandoptoteenlevendigegemeenschapwaar mensennietalleensamentuinieren,maarooksamenkoken,cultureleevenementen organiserenenelkaarondersteunen.HetwerkvanLeylaalsopbouwwerkerheeftniet alleendefysiekeomgevingverbeterd,maarookdesocialebandenversterkt,waardoor Zonnelandeenbuurtwordtwaariedereenzichthuisvoelt.

Gehandicaptenzorg

Degehandicaptenzorgbiedtbegeleidingenondersteuningaanmensenmeteen beperking.Ditomvathetbegrijpenvandespecifiekebehoeftenenmogelijkheden vanelkindividuenhetontwikkelenvanplannen,zodatmensenmeteenbeperking kunnenparticiperenindesamenleving.

PREVIEWVERSIE

Rolvandesociaalwerker

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Sociaalwerkersvertegenwoordigenindividuenmeteenbeperkingenhunfamiliesbij besluitvormingsprocessen,zowelopindividueelalsopbeleidsniveau.Ditkanhet verdedigenvanrechtenomvatten,hetwaarborgenvantoegangtotpassendediensten enhetbevorderenvaninclusieindiverseaspectenvanhetdagelijksleven.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Eencentraalonderdeelvanderolishetfaciliterenvansociaalcontactenhetcreëren vaneengemeenschapvoormensenmeteenbeperking.Sociaalwerkersorganiseren activiteitenenevenementendiesocialeinteractiebevorderen,zoals sportevenementen.Hierdoordragenzebijaanhetverminderenvansociaalisolement enhetbevorderenvanverbondenheid.

Daarnaasthebjealssociaalwerkereenpreventieverol,waarbijjevoorlichtinggeeft aandebrederesamenlevingoverdespecifiekebehoeftenvanmensenmeteen beperking.Jewerktaanhetverminderenvanvooroordelenenhetvergrotenvan begripomeenmeerinclusieveentoegankelijkemaatschappijtebevorderen.

Onderwijs

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Sociaalwerkbinnenhetonderwijsrichtzichophetondersteunenvanleerlingen, oudersenscholenopsociaalenemotioneelgebied.Ditomvathetbiedenvan individuelebegeleidingaanleerlingenmetproblemen,hetvoorkomenvanschooluitval, hetbevorderenvanouderbetrokkenheid,hetgevenvansocialevaardigheidstraining enhetsamenwerkenmetandereprofessionals.Hetdoelisomeenpositieveenveilige schoolomgevingtecreërenendesocialeenemotioneleontwikkelingvanleerlingen teondersteunen.

Rolvandesociaalwerker

Sociaalwerkersbinnenhetonderwijszijnbetrokkenbijpreventieveprogramma’sen interventiesomeenpositiefschoolklimaattebevorderen.Zeorganiserenbijvoorbeeld workshopsoverpestenensocialevaardigheden,waardoorleerlingenzichbewust wordenvanmaatschappelijkevraagstukkenenrespectvolleomgangsvormen.

Eenbelangrijkaspectishetsamenwerkenmetoudersenverzorgers.Sociaalwerkers biedenouderondersteuningenorganiserenbijeenkomstenomoudersteinformeren overrelevanteonderwerpen,zoalsopvoeding,schoolbeleidendeontwikkelingvan hunkinderen.

Bijcomplexeresocialeproblematiekspelensociaalwerkerseencoördinerenderolbij hetbetrekkenvananderehulpverleningsorganisaties.Zewerkenbijvoorbeeldsamen metjeugdzorgenmaatschappelijkwerk.Zezijndaarnaastbetrokkenbijhet ondersteunenvanleerlingenmetspecifiekebehoeften.Zeadviserenencoördineren methetdocententeamomaanpassingenenondersteuningtebiedendiedeinclusie vanalleleerlingenbevorderen.

Opvangvluchtelingenenasielzoekers

PREVIEWVERSIE

InNederlandkrijgenmensendieveiligheidenasielzoekenopverschillendeplekken ondersteuning.Zeverblijveneerstinasielzoekerscentra(azc’s)enkrijgenhulpbij papierwerk,taallesenhuisvesting.

Rolvandesociaalwerker

Bijhetwerkenmetasielzoekersenvluchtelingenhebjealssociaalwerkerdetaakom hentehelpenbijhunnieuwestartinNederland.Jebiedtpraktischehulp,zoalshet regelenvanhuisvestingentoegangtotgezondheidszorg.Jegeeftookemotionele steunenbegeleidingtijdenshetasielproces.Verderhelpjemensenbijhetbegrijpen vandelokalecultuurenhetaangaanvansocialecontacten.Hetdoelisomasielzoekers envluchtelingenteondersteunenbijhetopbouwenvaneennieuwleven.

4.2 Samenwerkingsverbanden

Binnensociaalwerkzijnsamenwerkingsverbandentussenorganisatiesvanbelang. Alssociaalwerkerwerkjesamenmetandereprofessionals,organisatiesen gemeenschappenomjedoelentebereiken.Dezesamenwerkingverbetertde ondersteuningvoorindividuenengemeenschappen.Doordatkennis,middelenen ervaringenwordengedeeld,kanersnellerenbeterresultaatwordenbereikt.Een aantalbekendevoorbeeldenzijn:

Socialewijkteams

Socialewijkteamszijnmultidisciplinaireteamsvanprofessionals,zoals maatschappelijkwerkers,psychologenenjeugdhulpverleners,dieinverschillende gemeentenactiefzijn.Zewerkensamenmetdegemeente,scholenenzorginstellingen omlokalesociaal-maatschappelijkeproblemenaantepakken.Dezeteamsdragen bijaandevroegtijdigeidentificatieenbehandelingvanproblemenbijgezinnenen individuen.

Zorgvlied

IndewijkZorgvliedontvangthetwijkteameenmeldingovereenalleenstaandeoudere vrouw,mevrouwDeJong.Zijraaktsteedsmeergeïsoleerdenheeftmoeitemet dagelijkseactiviteiten.Hetsociaalwijkteamgaatophuisbezoekenontdektdat mevrouwDeJongworsteltmetgezondheidsproblemenenhetverliesvanhaarman eenjaargeleden.

Deledenvanhetsociaalwijkteamstelleneenzorgplanop.Zeregelen thuiszorgondersteuning,brengenmevrouwDeJongincontactmeteenbuurtmaatje voorsociaalcontactenorganisereneenwekelijkseactiviteitinhetwijkcentrum.Door deintegraleaanpakvanhetsociaalwijkteambloeitmevrouwop,voeltzezichminder eenzaamenherwintzehaarzelfstandigheid.

VeiligThuis

PREVIEWVERSIE

VeiligThuisiseenlandelijksamenwerkingsverbandvanorganisatiesdiezich bezighoudenmethuiselijkgeweldenkindermishandeling.Hetdoelisommeldingen vangeweldtecoördinerenendebenodigdehulpenbeschermingtebiedenaan slachtoffers.VeiligThuisiseenduidelijkvoorbeeldvanhoeverschillendeinstellingen kunnensamenwerkenomdeveiligheidvankwetsbarepersonentewaarborgen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

JeugdzorgPlus

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Indejeugdzorgzijnersamenwerkingsverbandentussenjeugdzorginstellingen, onderwijsinstellingenengemeentenomjongerenmeternstigegedragsproblemen enpsychischeproblementeondersteunen.JeugdzorgPlusiseenvormvangesloten jeugdhulp,diewordtgebodenaankinderenenjongerendienietbereikbaarzijnvoor lichterevormenvanhulpverlening.Zonderbehandelingvormenzijeenrisicovoor

zichzelfofhunomgeving.Dezesamenwerkingheeftgeleidtotmeergecoördineerde zorgenbetereovergangenvaninstellingennaarhuisvestingenonderwijsvoordeze jongeren.

Buurt-enwijkinitiatieven

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

VeellokalegemeenschappeninNederlandhebbenbuurt-enwijkinitiatievenopgezet, waarbijbewoners,maatschappelijkeorganisatiesengemeentensamenwerkenom lokaleproblemenaantepakken.Dezeinitiatievenrichtenzichopuiteenlopende zaken,zoalshettegengaanvaneenzaamheidonderouderen,hetorganiserenvan buurtevenementenenhetaanbiedenvanpraktischehulpaanbuurtbewoners.

Wijkinitiatieven.

PREVIEWVERSIE

Werkenre-integratieprogramma’s

Inverschillendere-integratieprogramma’svoorwerklozemensenwordter samengewerktmetoverheidsinstanties,bedrijvenenopleidingsinstellingenom werkzoekendenteondersteunen.Zekrijgentraining,begeleidingenstagesaangeboden omdekansopwerktevergroten.Dankzijdezeprogramma’szijnwerklozeindividuen metsuccesweeropdearbeidsmarktgebracht.

4.3 Soortenzorg

Binnenhetsociaalwerkkunnenmensenzowelthuisalsineeninstellingondersteuning enbegeleidingkrijgen.Ookeencombinatievanbeideismogelijk.

Ambulantezorg

Ambulantezorgwordtookwelextramuralezorggenoemd.Hetiszorgdiebuitende murenvaneeninstellingwordtverleend.Decliëntwoontvaakzelfstandigengaat vooreenvormvanzorgnaareenspecialistofkrijgtthuisdeondersteuningdienodig is.Hijhoefthiervoornietteovernachtenineeninstelling.Jekunthierbijdenkenaan eenafspraakbijeenarts,psychologischehulpofdethuiszorg.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hetvoordeelvanambulantezorgisdatmensenlangerthuiskunnenblijvenwonen alszehulpnodighebben.Ditiszowelvoordecliëntalszorginstellingenfijn.Wachttijden voorzorginstellingenwaarmensenvolledigverblijven,wordenhierdoorkorter.

Intramuralezorg

Intramuralezorgwordtook‘klinischezorg’genoemd.Hetgaatomvormenvanzorg diebinnendemurenvaneeninstellingwordengegeven.Mensenwordenopgenomen ineeninstellingenverblijvenhiermeerderedagenomdatzenietinstaatzijnomvoor zichzelftezorgen.Jekunthierbijdenkenaaneenggz-instelling,eeninstellingvoor cliëntenmeteenverstandelijkebeperkingofeenziekenhuis.

Bijintramuralezorgisermeerkansopwachtlijsten,omdatzorginstellingeneerstplek moetenhebbenommensentekunnenlatenverblijven.

Residentiëlezorg

Residentiëlezorgvaltonderintramuralezorg.Ookhiergaathetomzorgdiebinnen demurenvaneeninstellingwordtgegeven.Determ‘residentiëlezorg’wordtvooral gebruiktbinnendejeugdzorg.Binnenresidentiëlejeugdzorgverblijvenkinderentot 18jaardienietthuiskunnenblijvenwonen.Zijwonen(tijdelijk)ineeninstelling. Voorbeeldenhiervanzijneenwoongroepvoorjongerenmeteenverstandelijke beperking,hetvolgenvankamertrainingofeenjustitiëlejeugdinrichting.

Semimuralezorg

Semimuralezorgzittussenextramuraleenintramuralezorgin.Bijsemimuralezorg heefteencliëntmeerzorgnodigdanbijextramuralezorg,maareenvolledigverblijf ineeninstellingisnietnodig.Eenvoorbeeldvansemimuralezorgisbeschermdwonen. Cliëntenwonenhierzozelfstandigmogelijkenkrijgenzorgwaarzedienodighebben.

Transmuralezorg

Transmuralezorgwordtook‘ketenzorg’genoemd.Dezezorgwordtaangebodendoor verschillendezorgverleners.Hierbijisersprakevaneencombinatievanintramurale enextramuralezorg.Verschillendezorgverlenersmakensamenafspraken,zodatze gezamenlijkdeverantwoordelijkheidnemenvoordezorgvandecliënt.Zokaneen medischspecialistuithetziekenhuissamenwerkenmetdehuisarts,verpleegkundigen enverzorgendenvanuitthuiszorg.

4.4 Kritischeberoepssituatie

Aanleiding

LucaswerktalsopbouwwerkerindewijkDalemdreef.Indewijkkomthetnieuwe gezinvanHoutertwonen.Hetgezinbestaatuitvader,moederendriekinderen.Al snelblijktdathetgezintemakenheeftmetverschillendeproblemen.Beideouders zijnwerkloos,erissprakevanfinanciëleproblemenendeoudershebbenmoeitemet hetopvoedenvanhunkinderen.

Casus

Lucasvoelteensterkepersoonlijkebetrokkenheidbijhetgezinenwildirectehulp bieden.Hijisopdehoogtevandiversesocialevoorzieningenenheeftgoedecontacten binnendewijkmetverschillendeorganisatiesenbuurtbewoners.Hijoverweegtom hetgezinactiefteondersteunendoorbijvoorbeeldvoedselpakkettenteregelen, informatieteverstrekkenoverlokalehulpbronnenenzelfstehelpenbijhetzoeken naarwerkvoordeouders.

Dilemma

COPYRIGHTBOOM

DerolvanLucasalssociaalwerkerbinnenhetopbouwwerkisgerichtisophet mobiliserenvangemeenschapsmiddelen,hetbevorderenvanparticipatieenhet stimulerenvandeeigenkrachtvandebewoners.Directeindividuelehulpverlening, zoalshetgezinvanHoutertpersoonlijkondersteunenvaltnietbinnendeformele takenvanLucas.Lucaswilhetgezinechterwelgraaghelpenvanuitzijnsociale-werkhartenomdathijzietdatditgezindehulpgoedkangebruiken.Binnenartikel2van deberoepscodekomtnaarvorendatProfessionalszichbewustzijnvandegrenzen vanhuneigenvakbekwaamheid.Alsdeprofessionalmerktdatietsbuitenzijnexpertise ligt,verwijsthijdoornaareenandereprofessionaldiebeterkanhelpenmetde specifiekevraag.

WatdoetLucas?

PREVIEWVERSIE

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

1. Lucasbesluitomzijnpersoonlijkebetrokkenheidtevolgenenbiedtdirectehulp aanhetgezin.

2. Lucaserkentzijnprofessionelerolenbesluitomhetgezintebegeleidenbijhet gebruikmakenvanbeschikbarelokalebronnenenvoorzieningen.

4.5 Begrippen

Algemeensociaalwerk

Hierbijstaatdesociaalwerkercentraalalseengeneralistdieverschillendevormen vanhulpenondersteuningaanbiedt.Defocusligtophetbevorderenvanhetwelzijn endezelfredzaamheidvancliënten.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Ambulantezorg

Ditiszorgdiebuitendemurenvaneeninstellingwordtverleend.Wordtookwel extramuralezorggenoemd.

DienstJustitiëleInrichtingen(DJI)

BijDJIligtdefocusopdebeveiliging,bewaring,behandeling,zorgenbegeleidingvan mensendieineeninrichtingverblijven.

Eerstelijnszorg

Isdezorgwaariedereenterechtkanzondereenverwijzing.Deeerstelijnszorgissnel engemakkelijktoegankelijkvooriedereen.

Extramuralezorg

Ditiszorgdiebuitendemurenvaneeninstellingwordtverleend.

GeestelijkeGezondsheidszorg(ggz)

Isgerichtophetbiedenvangespecialiseerdezorgenondersteuningaanmensenmet psychischegezondheidsproblemen.

Gehandicaptenzorg

Biedtbegeleidingenondersteuningaanmensenmeteenbeperking.

Huisartsenzorg

COPYRIGHTBOOM

Biedttoegankelijkeengeïntegreerdemedischezorgaanindividuenengezinnen.

Intramuralezorg

Hetgaatbijintramuralezorgomvormenvanzorgdiebinnendemurenvaneen instellinggegevenworden.

Jeugd-enjongerenwerk

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Richtzichophetondersteunenenbegeleidenvanjongemenseninhunpersoonlijke ensocialeontwikkeling.

Jeugd-enjongerenwerk

PREVIEWVERSIE

Richtzichophetondersteunenenbegeleidenvanjongemenseninhunpersoonlijke ensocialeontwikkeling.

Jeugdreclassering

Bijjeugdreclasseringwordthetkindgeholpen,begeleidengecontroleerdomhet gedragteveranderenenherhalingtevoorkomen.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Jeugdzorg

Zorgtervoordatkinderenenjongerenineenveiligeomgevingkunnenopgroeien.

JeugdzorgPlus

Iseenvormvangeslotenjeugdhulpdiewordtgebodenaankinderenenjongerendie nietbereikbaarzijnvoorlichterevormenvanhulpverlening.

Maatschappelijkwerk

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Richtzichophetbiedenvanindividueleencollectieveondersteuningaanmensendie temakenhebbenmetpersoonlijke,sociale,financiëleofemotioneleuitdagingen.

Maatschappelijkeopvangenvrouwenopvang

Richtenzichophetbiedenvanveiligheid,ondersteuningenherstelaanmensenin crisissituatieszoalsbijvoorbeeldslachtoffersvanhuiselijkgeweldendaklozen.

Mantelzorg

Gaatoveronbetaaldezorgdieiemandgeeftaanfamilieleden,vriendenofburenaan mensenmeteenlangdurigeziekteofbeperking.

Ondertoezichtstelling

Bijondertoezichtstellingzijndeoudersverplichtommeetewerkenaanhulpdiewordt aangebodenzodathetkindveiligkanopgroeien.

Opbouwwerk

Isgerichtophetversterkenvangemeenschappen,hetstimulerenvanparticipatieen hetaanpakkenvansocialevraagstukkenoplokaalniveau.

Opvoedondersteuning

Biedtdesociaalwerkerbegeleidingenadviesaanoudersomhenteondersteunenin deopvoedingvanhunkinderen.

Ouderenwerk

Richtzichophetondersteunenenbevorderenvanhetwelzijnvanoudereninde samenleving.

Participatie-enbuurtwerk

PREVIEWVERSIE

Richtzichophetversterkenvangemeenschappen,hetbevorderenvansocialecohesie enhetaanmoedigenvanactievebetrokkenheidvanbewonersbijhunbuurt.

Peuterspeelzaalwerk

Hierbijvervultdesociaalwerkerderolvanpedagogischprofessional.Desociaalwerker creëerteenveiligeenstimulerendeomgevingwaarpeuterssocialevaardigheden kunnenontwikkelen,kunnenspelenenzichkunnenvoorbereidenopdeovergang naardebasisschool.

Reclassering

Omvathetbegeleidenenondersteunenvanmensendieinaanrakingzijngekomen methetstrafrechtssysteem,metalsdoelhunre-integratieindesamenlevingte bevorderenenrecidivetevoorkomen.

Residentiëlezorg

Valtonderintramuralezorg.Hiergaathetomzorgdiebinnendemurenvaneen instellingwordtgegeven.

Schuldhulpverlening

Richtzichophetondersteunenvanindividuenengezinnendietekampenhebben metfinanciëleproblemenenschulden.

Semimuralezorg

Zittussenextramuraleenintramuralezorgin.Bijsemimuralezorgheefteencliënt meerzorgnodigdanbijextramuralezorgmaareenvolledigverblijfineeninstelling isnietnodig.

SociaalRaadsliedenWerk(SRW)

Richtzichophetbiedenvansociaal-juridischeondersteuningaanindividuenen gemeenschappen.

Socialewijkteams

Teamsdiebestaanuitprofessionalsmetverschillendeexpertisendiezichrichtenop eenspecifiekebuurt.

Transmuralezorg

COPYRIGHTBOOM

Wordtookwelketenzorggenoemd.Transmuralezorgiszorgdiewordtaangeboden doorverschillendezorgverleners.

Tweedelijnszorg

Zorgwaarvoordecliëntaltijdeenverwijzingnodigheeftvandehuisartsofcrisisdienst.

Uithuisplaatsing

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Somswordtbeslotendateenkindbeterergensanderskanwonen.

VeiligThuis

Iseenlandelijksamenwerkingsverbandtussenorganisatiesdiezichbezighoudenmet huiselijkgeweldenkindermishandeling.

Verslavingszorg

Iseenonderdeelvandegeestelijkegezondheidszorg.Hetbevatallezorgen ondersteuningaanmensenmeteenverslavingofmensendieverslaafdzijngeweest.

Vrijwilligerswerk

Gaatoververschillendeactiviteitenzoalshetondersteunenvankwetsbaregroepen ofhetbijdragenaanmaatschappelijkeevenementen.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Woningbouwcoöperaties

Zijnverantwoordelijkvoorhetbeherenenontwikkelenvanwoningen,meteensterke nadrukopbetaalbaarheid,duurzaamheidenhetbevorderenvaneenleefbare gemeenschap.

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOM

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Thema5 Ontwikkelingeninhetwerkveld

Inhoudthema

PREVIEWVERSIE

• Maatschappelijkezorgenenontwikkelingen

• Veranderingeninbeleid

• Signalerenenagenderen

• Kritischeberoepssituatie

• Verdieping

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

• Begrippen

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hetsociaalwerkstaatnooitstil.Doordeveranderingenindesamenlevingpasthet zichvoortdurendaan,daarbijrekeninghoudendmetnieuwebehoefteninde samenleving.Doordezeontwikkelingentebegrijpenhebjemeerinzichtindeze veranderingenenkunjealssociaalwerkernieuweuitdagingeninhetwerkveldbeter aanpakken.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

5.1 Maatschappelijkezorgenenontwikkelingen

Hetlandschapvanhetsociaalwerkisvoortdurendinbeweging.Nieuweontwikkelingen zijnvaninvloedopdemanierwaaropsociaalwerkershulpenondersteuningbieden. Alssociaalwerkerhebjedeverantwoordelijkheidomtewetenwaterindesamenleving speeltenwaarmensenzichzorgenovermaken.Alsjedezeveranderingenenzorgen kent,kunjebeterinspelenopdebehoeftenvandecliënt.

Financiëlezekerheid

Financiëlezekerheidhoudtindatiemandgenoeggeldheeftvoordebasisbehoeften zoalseten,wonen,onderwijsengezondheidszorg.Alsmensenfinanciëleproblemen hebben,heeftdatgrotegevolgen,nietalleenvoorhenzelf,maarvoordehele maatschappij.

Ophetgebiedvanfinanciëlezekerheidondersteunensociaalwerkersbijpraktische zaken,zoalshelpenbijhetregelenvanfinanciëlesteunofuitleggenhoeiemandmet geldmoetomgaan.Daarnaasthelpenzebijvoorbeeldbijhetmakenvanplannenom schuldenaftebetalen,hetvindenvanwerkofhetsparenvangeld.Zedoenditniet alleenvoorhethierennu,maarookomdeoorzakenaantepakkenwaardoormensen indeeersteplaatsgeldproblemenhebben,zoalsgeenwerkkunnenvinden.

Ookpratensociaalwerkersmetbeleidsmakersenandereorganisatiesomtezorgen voorbetereregelsenprogramma’s.Zewilleneerlijkewerkomstandigheden,kansen vooriedereenopgoedonderwijsenmakkelijketoegangtotzorg.Sociaalwerkers willeneensamenlevingwaarinfinanciëlezekerheidnietietsisvooreenpaarmensen, maarvooriedereen.

Wantrouwentegenoverdeoverheid

Wantrouwentegenoverdeoverheidbetekentdatmensenerniethelemaalzekervan zijndatzedeoverheidkunnenvertrouwen.Zekunnendatgevoelkrijgendoorzaken alspolitiekeschandalenofalszedenkendatdeoverheidnieteerlijkis.Inde samenlevingziejedatwantrouwenjegensdeoverheidertoekanleidendatmensen terughoudendzijnomhulptevragenaandeoverheid.Zedenkenmisschiendat overheidsprogramma’sinhunnadeelwerken.Ditkandeverbondenheidinde samenlevingverminderenenbijvoorbeeldtotgevolghebbendatmensennietmeer gaanstemmentijdensdeverkiezingen.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Alssociaalwerkerbiedjenietalleenpraktischehulp,maarprobeerjeookhet vertrouwenteherstellenenmensengerusttestellen.Sociaalwerkerskunnenervoor zorgendatmensenbetergeïnformeerdzijnoverwatdeoverheiddoetenhoezekunnen

bijdragenaanbeslissingen.Daarnaastkunnensociaalwerkershelpenbijhet verminderenvanhetwantrouwendoormensenbewusttemakenvanhunrechtenen henaantemoedigenommeetedoenaanmaatschappelijkeactiviteiten.

Indepraktijk

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

TesshelptinhaarrolalssociaalwerkerAhmed,eenmanvanmiddelbareleeftijd. Ahmedheefteenmigratieachtergrondenheeftnegatieveervaringengehadmet overheidsinstantiesinzijnthuisland,ennuookinzijnnieuwewoonplaats.Momenteel ondervindthijproblemenmethetvindenvanwerkenhuisvesting.

TessmerktalsnelopdatAhmedaarzeltominformatietedelenenterughoudendis omhulpteaanvaarden,zelfswanneerdatinzijnbelangzouzijn.Tessbegintmethet opbouwenvanvertrouwendoornaarAhmedteluisterenenzijngevoelensserieuste nemen.ZelegtuitdatsociaalwerkandersisdanwatAhmedeerderheeftmeegemaakt. ZebenadruktdathaardoelisomAhmedtehelpen,nietomdeoverheidte vertegenwoordigen.Zebesprekenkleinestappendiezekunnennemenomzijn problemenaantepakken,zoalshetzoekennaarwerkviaorganisatiesdieniet verbondenzijnaandeoverheid.

OmhetwantrouwenteverminderenbetrektTessAhmedactiefbijbeslissingenover zijneigenleven.Hierdoorheefthijmeercontroleenkanhijbeteromgaanmetzijn situatie.TesshoudtregelmatigcontactmetAhmedomtezienhoehetgaatenpast hunaanpakaanopbasisvanzijnbehoeften.

Angstvoorvaccinaties

PREVIEWVERSIE

Angstvoorvaccinatiesheeftinvloedophoedesamenlevingomgaatmetgezondheid. Mensenkunnenbangzijnvanwegewantrouwentegenoverdeoverheidofmakenzich zorgenovermogelijkebijwerkingenvanhetmedicijn.Daarnaastkunnengeloofen cultuureenrolspeleninhetafwijzenvanvaccinaties.Ditheeftnietalleengevolgen voordeindividuelegezondheid,maarookvoordevolksgezondheid.Hetmaakthet werkvansociaalwerkersdiebetrokkenzijnbijgezondheidszorgbesteenuitdaging. Eenlagevaccinatiegraadvergroothetrisicovandeverspreidingvanbesmettelijke ziekten,waardoorkwetsbareindividuenengemeenschappenvatbaarderzijnvoor ernstigegezondheidsproblemen.Hetverspreidenvanfouteinformatieviabijvoorbeeld socialmediadraagtbijaandezeangst,waardoorsommigemensenterughoudend zijnomzichzelfofhunkinderentelatenvaccineren.

Voorjoualssociaalwerkerbetekentditdatjetemakenhebtmetmensendietwijfels hebbenovervaccinaties.Jekuntduidelijkeinformatiegevenovervaccinatiesende specifiekezorgenvanmensenserieusnemen.Hierbijmoetjeookrekeninghouden metverschillendecultureleopvattingenovervaccinaties.Sociaalwerkersdienenniet enkelfeitentepresenteren,maarookdeemotioneleencultureleaspectenvanangst voorvaccinatiesserieustenemen.Doorbetrouwbareinformatieteverstrekkenen

vragentebeantwoordenkunnensociaalwerkershetvertrouwenindegezondheidszorg herstellen.Doorsamentewerkenmetlokalegezondheidsorganisatieskunnenze helpendevaccinatiebereidheidtevergroten.

Door betrouwbare informatie te verstrekken en vragen te beantwoorden kunnen sociaal werkers het vertrouwen in de gezondheidszorg herstellen.

Overgewicht

PREVIEWVERSIE

Overgewichtkanverschillendeoorzakenhebben,zoalsongezondevoeding,eengebrek aanlichaamsbeweging,genetischeaanleg,psychologischefactoren(zoalsemotioneel eten),bepaaldemedischeaandoeningen,hetgebruikvanbepaaldemedicijnenen slaaptekort.Hetisvaakeencombinatievandezefactorendiebijdraagtaanhetrisico vanovergewicht.Mensenmetovergewichthebbenvaakgezondheidsproblemen,zoals diabetesenhartziekten,endoeneengrootberoepopdegezondheidszorg.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Voorsociaalwerkersbetekentditdatzetemakenhebbenmetmensendiemoeite hebbenmetdegevolgenvanovergewicht.Hetwerkvansociaalwerkersgaatniet alleenoverhetaanpakkenvandegezondheidsproblemenzelf,maarookoverbegrijpen waarommensenovergewichthebben.Ditkantemakenhebbenmetzakenzoalsgeld, toegangtotgezondetenendewoonomstandigheden.Sociaalwerkershelpenbijhet bevorderenvangezondegewoonten,gevenadviesovervoedingenbewegingengaan nawaaromsommigemensenminderkansenhebbenomgezondteleven.Zewerken

samenmetcliëntenomrealistischedoelentestellenenondersteuneninitiatievenin debuurtdiegezondekeuzesmakkelijkermaken.Daarnaastspelenzeeenrolbijhet verminderenvanoordelenenhetbevorderenvaneenpositiefzelfbeeld.

Economischestatusenlevensverwachting

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Economischestatusenlevensverwachtingzijnsterkmetelkaarverbonden.Inde samenlevingziejedatmensenmetmeergeldoverhetalgemeeneenlangeren gezonderlevenhebben.Zekunnenzichbeteregezondheidszorgveroorloven,hebben toegangtotgezonderetenenwonenvaakinveiligerebuurten.Aandeanderekant hebbenmensenmetmindergeldvaaknietdezelfdekansen,wathungezondheidkan beïnvloedenenhunlevensverwachtingkanverkorten.

Voorsociaalwerkersbetekentditdatzetemakenhebbenmetmensendieonder verschillendeeconomischeomstandighedenleven.Zehelpenmensenmetminder gelddoorervoortezorgendatzetoeganghebbentotgezondheidsdiensten,geven adviesoverhoezegezondkunnenlevenenproberendeoorzakenvanongelijkheid aantepakken,zoalsproblemenmethuisvestingenhetvindenvanwerk.Daarnaast kunnensociaalwerkersopkomenvoorprogramma’sdiedeklooftussenrijkenarm verkleinen,zoalsbeteretoegangtotonderwijs.Opdezemanierkunnenzeproberen deongelijkheidteverminderen.

Individualisering

Indesamenlevingkiezenmensensteedsvakerhuneigenweg,losvanwatanderen vanhenverwachten.Ditnoemjeindividualisering.Mensenvindenhetsteeds belangrijkeromhuneigenbehoeftenenkeuzesvooroptestellen,zonderalteveelte lettenopwatdegroepvindt.Ditheeftgevolgenvoordeonderlingebindingenende socialecohesie.

Voorsociaalwerkerswordthetwerkdaardooringewikkelder.Omdatzevooralnaar individueleproblemenkijken,bestaathetrisicodatzemindernadenkenover oplossingendiedehelegroephelpen.Zeprobereneenbalanstevindentussen individuelehulpenhetverbeterenvandesituatievooriedereen.

Demografischeveranderingen

Demografischeveranderingen,zoalsdevergrijzingentoenemendediversiteitdoor migratie,hebbengroteinvloedopdesamenleving.Metdevergrijzingneemthetaantal ouderentoe,watvraagtomspecifiekeondersteuningophetgebiedvangezondheid, welzijnensocialeinteractie.Sociaalwerkersspeleneenrolinhetorganiserenvan activiteitenvoorouderen,hetbiedenvanbegeleidingbijgezondheidsvraagstukken enhetaanpakkenvaneenzaamheid.

Daarnaastbrengtmigratiediversiteitmetzichmee.Nederlandiseenlandmeteen diverseenmulticulturelesamenleving,waarinmensenmetverschillendeculturele achtergrondensamenleven.Bijna15%vandeNederlandsebevolkingisinhet buitenlandgeboren.Daarnaastheeftbijna12%vandebevolkingtenminsteéénouder dieinhetbuitenlandisgeboren(CBS,2022).Hetisbelangrijkdatsociaalwerkers

begriphebbenvoorverschillendeculturen,zodatzeondersteuningkunnenbieden dierekeninghoudtmetdiverseperspectievenenbehoeften.Hierdoorkunnenze effectieveondersteuningbiedenaandiversemensen.Doorculturelediversiteitte respecterenkunnenzebeterinspelenopdebehoeftenvanindividuelecliënten, vertrouwenopbouwen,effectievercommunicerenenbijdragenaansociale rechtvaardigheid.

Technologischeontwikkelingen

Technologischeontwikkelingenzijnoveralindesamenleving;zezijnvaninvloedop hoemensenleven.Technologie,zoalssocialmediaenandereonline communicatiemiddelen,beïnvloedtdemanierwaaropmensenmetelkaaromgaan. Ditbrengtnieuwekansenmetzichmee,zoalsonlinetherapie,maarookuitdagingen. Eenvoorbeeldisstressdoorsocialmedia.

PREVIEWVERSIE

Online therapie is mogelijk door technologische ontwikkelingen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Voorsociaalwerkersishetbelangrijkomteerkennendatnietiedereenevenveel toegangheefttottechnologie.Sommigenkunnenachterblijveninhetgebruikvan nieuwetechnologie;denkaanouderen.Sociaalwerkerszorgenervoordat ondersteuningvooriedereentoegankelijkis,ookvoormensenmetbeperktedigitale vaardigheden.Daarnaasthoudensociaalwerkersrekeningmetprivacyenethiekin dedigitalewereld.Zezienerbijvoorbeeldoptoedatdeinformatievancliëntenveilig wordtopgeslagen.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Peer

Peer(72)isrecentelijkalleenkomentestaannahetoverlijdenvanzijnvrouw.Hijvoelt zichgeïsoleerdenmistdesocialeinteractiediehijeerdermetzijnvrouwdeelde.Zijn dochterQuintyzietmogelijkhedenomtechnologietegebruikenomhaarvaderte helpenzijnsocialenetwerkuittebreidenenzijndagelijkseactiviteitente vergemakkelijken.Quintybegintmethetintroducerenvaneenvoudigetechnologische toolsaanPeter,zoalseentableteneensmartphone.Zelegtgeduldiguithoedeze apparatenkunnenwordengebruiktomincontactteblijvenmetvriendenenfamilie, onlineinformatieoptezoekenenzelfsvirtuelesocialeactiviteitenbijtewonen.

5.2 Veranderingeninbeleid

Bijdeinvoeringvandeparticipatiemaatschappijwerdverwachtdatmensenmeer actiefbetrokkenzoudenzijnbijdesamenleving.Hetdraaitomburgersdiezelfmeer verantwoordelijkheidnemenenactiefbijdragenaanhetoplossenvanproblemen. Naastdeinvoeringvandeparticipatiemaatschappijzijnerdoordejarenheen verschillendebeleidswijzigingengeweestdieinvloedhebbengehadopdesamenleving enhethandelenvansociaalwerkers.

Decentralisatie

Voordedecentralisatiewassociaalwerkmeercentraalgeregeld,metlandelijkeregels enbeleid.Hierdoorwasdeaanpakinhethelelandgelijkenwasgrootschaligeplanning makkelijker.Doordedecentralisatiekregengemeentenmeerverantwoordelijkheden enbevoegdhedenophetgebiedvanzorg,jeugdhulpenparticipatie.Dezeverschuiving vanverantwoordelijkhedengingsamenmetbezuinigingenvanuitdeoverheidende verwachtingdatgemeentenefficiëntereneffectieverzoudenkunnenomgaanmet hunlokalesocialevraagstukken.Vroegerwerktensociaalwerkersvaakingrote organisatiesopnationaalniveau.Alsgevolgvandedecentralisatiewerkenzenu intensieversamenmetanderelokaleprofessionals,zoalsmedewerkersbinnende gezondheidszorgenleraren.

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Eenbelangrijkpuntbijdedecentralisatieisdatsociaalwerkersnumeernadrukleggen ophetvoorkomenvanproblemen.Inplaatsvantereagerenwanneereralproblemen zijn,proberenzenualineenvroegstadiumhulptebiedenomtevoorkomendat problemenergerworden.Ookwillensociaalwerkersdatmensenzelfredzamerworden. Hetgaatnietalleenomhetbiedenvanhulp,maarookommensenaantemoedigen omzelfstandigertezijn.Zewillendatmensenactiefmeedoeninhungemeenschap enzelfhunproblemenaanpakken.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Dattakenmeernaarlokaleoverhedenzijnovergeheveld,heeftgoedeenmindergoede kanten.Aandeenekanthebbenmensenmeertezeggenenpassenhulpen ondersteuningbeterbijlokalebehoeften.Aandeanderekantkanhetookleidentot oneerlijkheidtussenverschillendegemeenten,doordathulpvanuithetsociaalwerk overalandersisgeregeld.

Bezuinigingen

Doorbezuinigingenmoetenorganisatiesbinnenhetsociaalwerknuondersteuning biedenmetminderfinanciëlemogelijkheden.Deafnamevanmiddelenheeft organisatiesgedwongenkeuzestemakenenbepaaldedienstenteverminderenof stoptezettenombinnenhetfinanciëlebudgetteblijven.Hetinkrimpenofstopzetten vanprogramma’sheeftdirectegevolgengehadvoormensendieafhankelijkzijnvan dezevormenvanondersteuning.Eenvoorbeeldhiervanisdatgemeentendoor budgetbeperkingenwerdengedwongenbepaaldejeugdprogramma’steverminderen. Hierdoorhebbenkinderenindegemeenschapmindertoegangtotnaschoolse activiteitenenbegeleiding

Eenanderefactorisdeverschuivingnaarinterventiesopdekortetermijnalsreactie opdebeperktemiddelen.Sociaalwerkersmoetennuoplossingenbedenkendie efficiënterzijnbinnendezebeperkingen.Ditkanleidentoteenfocusopsnellere kortetermijnoplossingeninplaatsvanoplangdurigebegeleiding.

COPYRIGHTBOOM

Dewerkdrukvoorsociaalwerkersisdoordebezuinigingentoegenomen.Bovendien ervarensociaalwerkerseengroeiendeadministratievelastalsgevolgvanbeperkte middelen.Eengroterdeelvanhuntijdgaatzitteninadministratievetaken,watten kostekangaanvandirectcontactmetcliëntenenhetbiedenvanondersteuning.In dezecontextstaansociaalwerkersvoordeuitdagingomcreatiefomtegaanmet beperktemiddelenentocheffectieveondersteuningtebieden.

Vraaggerichtezorg

PREVIEWVERSIE

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Doordeinvoeringvanvraaggerichtezorgishetaanbodvanhulpenondersteuning binnenhetsociaalwerkveranderd.Vroegerkreegiedereenminofmeerstandaardhulp aangeboden.Nudraaithetmeeromhetluisterennaarwatiemandechtnodigheeft endeondersteuningdaaropafstemmen.Hetbelangrijkstehierbijisdatcliëntenactief betrokkenwordenbijbeslissingenoverhuneigenzorg.Hetgaatnietalleenomhet aanhorenvanproblemen,maarookomsamendoelenstellenenpassendehulp bedenken.Vraaggerichtezorgheeftalsvoordeeldathetdeautonomievancliënten bevordert.Zehebbenmeercontroleoverhunzorg,watbijdraagtaanhungevoelvan eigenwaardeendekansopsuccesvolleresultatenvergroot.Ookwordtermeer rekeninggehoudenmetdeuniekeachtergrondvanmensen,zoalscultuur,sociale omstandighedenenemoties.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Belangrijkbinnenvraaggerichtwerkenisdefocusoppreventie.Inplaatsvanafte wachtentoterproblemenzijn,wordteractiefgekekennaarbehoeftenenwordt ondersteuninggebodenomproblementevoorkomen.Modernetechnologiespeelt

hierineenrol.Digitaleplatformsmakenhetmakkelijkervoorsociaalwerkersommet cliëntentecommunicerenendienstenopafstandaantebieden,watde toegankelijkheidvergroot.

Vermaatschappelijkingvandezorg

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Devermaatschappelijkingvandezorginhetsociaalwerkhoudtindatzorgen ondersteuningmeerplaatsvindenindesamenlevinginplaatsvanbinnen zorginstellingen.Hetideehierachterisdatmensen,ongeachthungezondheids-of socialesituatie,kunnendeelnemenaanhetdagelijksleven.Hierbijverschuiftdefocus vanafhankelijkheidvanformelezorginstantiesnaarhetactiefbetrekkenvanfamilie, vriendenenburenbijhetzorgproces.

Eenvoorbeeldvanvermaatschappelijkingvandezorgishetbiedenvanzorgen ondersteuningindeeigenwoonomgeving.Ditkanvariërenvanthuiszorgvoorouderen totondersteuningvoormensenmeteenbeperkingomdeeltenemenaanactiviteiten indebuurt.Sociaalwerkerswerkensamenmetcliëntenomplannentemakendie rekeninghoudenmethunspecifiekebehoeftenendebeschikbaremiddelen.

5.3 Signalerenenagenderen

Inhetsociaalwerkspeelthetprocesvansignalerenenagendereneencentralerol. Ditbetekentdatsociaalwerkersactiefkijkennaarwaterindesamenlevinggebeurt envervolgensaandachtvragenvoorbelangrijkekwesties.Dezetweestappenzijn belangrijkomintekunnenspelenopdebehoeftenvanindividuenengemeenschappen.

Belangvansignalerenenagenderen

Signalerenbetekentoplettenenherkennenwateromjeheengebeurt.Voorjouals sociaalwerkerishetbelangrijkomalerttezijnopveranderingen,problemenen behoeftenindegemeenschap.Zodrajebepaaldezakenhebtopgemerkt,ishettijd omdezeopdeagendatezetten.Agenderenbetekentdatjedezekwestiesbekend maakteneraandachtvoorvraagt.Ditkunjedoendoorbijvoorbeeldbeleidsmakers ofgemeententeinformerenoverdeproblemendiejehebtgesignaleerd.Alsje bijvoorbeeldsignaleertdatsteedsmeerjongerenuiteenbepaaldewijkhunschool nietafmaken,zoujegesprekkenkunnenvoerenmetjongeren,oudersenleraren.Als jeeenmaalbeseftdatditeengroeiendprobleemis,gajeovertotagenderen.Ditkan betekenendatjedezekwestieonderdeaandachtbrengtbijdeschoolleidingende gemeente.Hierbijgebruikjejouwbevindingenomtezorgenvoorverbeteringen,zoals extraondersteuningvoorjongerenofprogramma’sdiehenhelpengemotiveerdte blijvenopschool.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Signalerenenagenderenzijnbelangrijkomdatzedebasisleggenvoorpositieve verandering.Doorproblementeherkennenenzeopdeagendatezettenkunnen sociaalwerkersbijdragenaanhetontwikkelenvaneffectievereoplossingenenhet verbeterenvanhetwelzijnvanmensenengemeenschappen.Hetiseenactievemanier omtezorgendatdestemvandemensendiehulpnodighebben,wordtgehoord.

Actueleontwikkelingen

Voorjoualssociaalwerkerishetbelangrijkomtewetenwateropditmomentspeelt indemaatschappij.Alsjebegrijptwaterindesamenlevingverandert,kunjejouw aanpakaanpassen.Ditbetekentdatjeflexibelkuntreagerenopnieuwesituatiesen beterkuntinspelenopdebehoeftenvanmensen.Daarnaasthelptkennisvanrecent beleidjeominvloeduitteoefenenopbesluitvorming.Zokunjejeinzettenvoor veranderingendienodigzijnommensenbeterteondersteunen.Dooropdehoogte tezijnvanlokaleactiviteitenkunjemeerbetrokkenzijnbijdemensendiejehelpt. Ditvergrootdezichtbaarheidenmaakthetgemakkelijkeromincontacttekomen metmensendiehulpnodighebben.

Bronnen

Alssociaalwerkerkunjeopverschillendemanierenopdehoogteblijvenvannieuwe ontwikkelingenbinnenhetvakgebied.

Vakbladen

Verschillendevakbladenpublicerenartikelen,onderzoekenenpraktijkgerichtestukken overactuelethema’sbinnenhetsociaalwerk.Zevormeneenwaardevollebronvoor actueleinformatiebinnenhetwerkveld.Voorbeeldenzijn Vakblad Sociaal Werk en Sozio.

COPYRIGHTBOOM

PREVIEWVERSIE

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Vakbladen zijn een waardevolle bron voor actuele informatie binnen het werkveld.

SociaalWerkNederland

SociaalWerkNederlandvertegenwoordigtorganisatiesophetgebiedvansociaalwerk enbiedtnieuws,evenementenenpublicatiesoverontwikkelingeninhetsociaalwerk.

SociaalWerkNederland

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Movisie

Movisieiseenkennisinstituutvoorsocialevraagstukkenenbiedtonderzoek,publicaties enpraktischetoolsvoorsociaalwerkers.Movisierichtzichopactuelethema’sen innovatiesbinnenhetsociaaldomein.

Movisie

Socialmedia

Volgrelevantegroepen,organisatiesenprofessionalsopsocialmediaplatformszoals LinkedInenX.Hierwordenvaaklinksnaarinteressanteartikelen,blogsendiscussies gedeeld.

5.4 Kritischeberoepssituatie

Aanleiding

Esmahwerktalssociaalwerkerbinnenhetjongerenwerk.Inhaarrolalssociaalwerker iszebetrokkenbijhetbegeleidenenondersteunenvanverschillendejongeren.Haar werkomvathetbegrijpenvandesocialeenemotioneleuitdagingenwaarmeecliënten temakenhebbenenhetbiedenvanondersteuningomzetehelpenbijhunpersoonlijke ontwikkeling.

Casus

EsmahkreegMarktoegewezenalsonderdeelvanhaarregulierewerkinhet jongerenwerk.Ineersteinstantieleekernognietsbijzondersaandehandtezijn.Mark vertoondeechtergeleidelijkaanmeerteruggetrokkengedragopschoolenraakte steedsmeergeïsoleerdvanzijnvrienden.Dezeveranderingenwerdenopgemerkt, waardoorEsmahextraaandachtaanMarkssituatiegingbesteden.Toenbegonnen ookgeruchtenderondetedoenoverMarksmogelijkebetrokkenheidbijonlinegroepen dieextremismeverheerlijken.HetvaltEsmahopdatMarkeenintelligentencreatief persoonis,maarworsteltmeteendiepgaandgevoelvanvervreemdingenonbegrip. Marklijktzijntoevluchttezoekentotonlinegemeenschappenwaarextremismewordt aangemoedigd.Designalenzijnsubtiel,maarvoldoendeomdeprofessionelealertheid vanEsmahtewekken.

Dilemma

Esmahstaatvooreendilemma.Aandeenekantvoeltzedeverantwoordelijkheidom hetvertrouwenvanMarktebehoudenenhemteondersteuneninzijnpersoonlijke ontwikkeling.Aandeanderekantgroeithaarbezorgdheidoverdemogelijkedreiging diekanuitgaanvandeextremistischegroepenwaarMarkzichmogelijkbijaansluit.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Esmahstaatvooreendilemma.Watdoetze?

1. EsmahbesluitdevertrouwensbandvanMarktebehoudenenhemteondersteunen inzijnpersoonlijkeontwikkeling

2. Esmahmaakteenmeldingbijderelevanteautoriteitenoverdegeruchtenmet betrekkingtotMarksmogelijkebetrokkenheidbijextremistischeonlinegroepen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

5.5 Verdieping

Radicaliseringiseenmaatschappelijkezorg,omdathetproblemenkanveroorzaken, zoalsonveiligheidenverdeeldheidindesamenleving.Sociaalwerkersspeleneen belangrijkerolbijhetvoorkomenenaanpakkenvanradicaliseringdoorhunfocusop preventie,ondersteuningenhetbevorderenvangemeenschapsbetrokkenheid.

Wirwarvanbegrippen

Begrippenalsradicalisering,terrorisme,extremismeenjihadismewordenvaakdoor elkaarheengebruikt,maarhebbenallemaaleenanderebetekenis.

Radicalisering

Erzijnverschillendedefinitiesvanradicaliseringinomloop.Doorgaansgaathetom debereidheidomdiepingrijpendeveranderingenindesamenlevingnatestreven. Ditkanzekerookzondereenvormvangeweldtegebruiken.Iemandwordtextremer inzijnopvattingenenkanzichsteedsmeergaanafzettentegendemaatschappij. Hierdoorishetbijvoorbeeldmoeilijkeromaansluitingtevindenbijanderemensen, waardoorindividuenvervreemdkunnenrakenvanhunouders,familieenvrienden.

Extremisme

Erwordtgesprokenvanextremismealsiemandgeweldtoestaatomingrijpende veranderingenindesamenlevingdoortevoeren,ofbereidisgeweldtegebruikenom dezedoelentebereiken.InNederlandkennenwediverseextremistischegroeperingen, metelkeeneigenterrein,zoalsrechts-extremismeenlinks-extremisme.Radicalisering leidtnietaltijdtotextremisme.Iemandkanradicaleideeënofopvattingenhebben zonderdeintentietehebbendewetteovertreden.

Terrorisme

Terrorismebetekenthetgebruikvangeweldendreigementenomangsttecreëren enpolitieke,religieuzeofideologischedoelentebereiken.Terroristenproberenvaak mensenbangtemakendoordoelbewustschadeaanterichten,bijvoorbeeldmet bomaanslagen.Hetbelangrijkstedoelisomdesamenlevingtedestabiliserenen veranderingaftedwingen.Terroristischeactiesvariërenvanfysiekeaanvallentot cyberaanvallen.Hetiseenernstigprobleem,datwereldwijdwordtveroordeeld. Overhedenwerkensamenomhettebestrijdenenpreventievemaatregelentenemen.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Terroristen proberen vaak mensen bang te maken door doelbewust schade aan te richten.

Polarisatie

Polarisatieverwijstnaarhettoenemendewij-zij-denkentussenverschillendegroepen indesamenleving.Hoewelhetnormaalisdatdiversegroepenhetnietaltijdmetelkaar eenszijn,heeftpolarisatietotgevolgdatdezegroepensteedsmeertegenoverelkaar komentestaan.Ditkantoenemendespanningenopleveren,eneenverhardingvan demaatschappij.Polarisatieleidtnietaltijdtotradicaliseringofextremisme.Toch kaneenhogematevanpolarisatieertoebijdragendatindividuenzichaangetrokken voelentotradicaleofextremistischegroepenofdenkbeelden.

PREVIEWVERSIE

Verschillendevormenvanextremisme

Erzijnverschillendevormenvanradicaliseringdiekunnenleidentotextremisme.Elke vormheeftspecifiekekenmerkenenredenenwaarommensenradicaliseren.

Rechts-extremisme

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Rechts-extremismebetekentdatmensenheelsterke,radicaleideeënhebben,die voortkomenuitrechtsepolitiekedenkbeelden.Mensendiehiertoeneigen,vindenhet vaakbelangrijkomdeeigencultuurenafkomsttebehoudenenhebbensomseen sterkeafkeervanmensenuitandereculturenofmetanderenationaliteiten.Zewillen datdesamenlevingvooralbestaatuitmensendieophenlijken.

Links-extremisme

Links-extremismeontstaatalsmensenheelradicaleideeënhebbenoverlinkse politiek.Somswillenzezelfshethelesysteemomverwerpenenietsnieuwsbeginnen. Kenmerkenhiervanzijndatzetegenhetkapitalismezijn,strevennaareerlijkekansen vooriedereendoorgroteveranderingenensomszelfsgeweldgebruikenomhun politiekedoelentebereiken.

Religieusextremisme

Religieusextremismebetekentdatmensenhungeloofopeenzeerstrengeenvaak gewelddadigemaniervolgen.Zekunnenzelfsgeweldgebruikenomhunreligieuze doelentebereiken.Ditkomtvoorinverschillendereligies,waarbijmensenstrikte interpretatiesvanheiligetekstenvolgen.Hetkanleidentotconflictenenterrorisme. Belangrijkistewetendatreligieusextremismenietallegelovigenvertegenwoordigt, wantdemeestemensenbelijdenhungeloofopvreedzamewijze.

Anti-institutioneelextremisme

Anti-institutioneelextremismebetekentdatmensenofgroepenzichverzettentegen degevestigdeinstellingenenstructurenindesamenleving.Zekoesterenvaakeen diepwantrouwentegenoverregeringen,politiekesystemenenandereofficiële organisaties.Zedenkendatdezeinstellingenoneerlijkofonderdrukkendzijnenwillen drastischeveranderingen,somszelfshetomverwerpenvanbestaandestructuren. Hoewelanti-institutioneeldenkenopzichzelfnietaltijdgewelddadigis,kanhetin sommigegevallenleidentotextremistischeactiviteitenofideeëndiegeweld goedkeurenomveranderingtebereiken.

Milieu-extremisme

COPYRIGHTBOOM

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Milieu-extremismegaatovermensendiezeerextremestandpunteninnemenensoms zelfsgewelddadigeactiesuitvoereninnaamvanmilieubelangen.Zezijnbereidom geweldofsabotagetegebruikenommilieudoelentebereiken,zoalshetstoppenvan ontbossingofhetbeschermenvandieren.Bedenkweldatnietallemensendiezich zorgenmakenoverhetmilieugewelddadigzijn.Demeestemensenverkiezen vreedzamemanierenommilieuproblemenaantepakken.

Radicaliseringbijjongeren

Jongerenbevindenzichineenfasevanpersoonlijkeensocialeidentiteitsvorming, waarinvragenoverwiezezijnenbijwelkegroepzehoreneenrolspelen.Ze experimenterenmetverschillendeantwoordenopdezevragen,absorbereninformatie enmakenkeuzesdiesomsweersnelkunnenveranderen.Indezelevensfasezijn jongerengevoeligvoorgroepsinvloeden.Zewillenergensbijhoren,maartegelijkertijd latenziendatzeuniekzijn.Tijdensdezezoektochtkunnenzeinaanrakingkomen metradicalegedachten.Deintrinsiekezoektochtkanhenontvankelijkmakenvoor eenradicaleideologieofgroepdiehuneengevoelvanverbondenheidenbescherming biedt.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Radicaliseringisbestingewikkeldenkansneloflangzaamgebeuren.Hetisbelangrijk omsneltereagerenopmogelijkesignalen,maardatisnietmakkelijk.Erisgeenvast lijstjemetsignalendatmeteenlaatziendateenjongereaanhetradicaliserenis.

Signalenzijnvaaklastigteinterpreteren.Bijvoorbeeld,alseenjongerepraatoverde heiligeoorlogofnazisymbolenlaatzien,kanditbetekenendathijaanhetradicaliseren is.Maarhetkanookgewoonpubergedragzijn.Hoeweléénsignaalnietgelijk radicaliseringbetekent,ishetweleenredenomextraopteletten.Zokunjebegrijpen waaromzezichzogedragenenhundekansgevenomgehoordteworden.Dingendie indebuurtvaneenjongeregebeuren,zijnenormbelangrijkvoorhettempowaarin radicaliseringplaatsvindt.Problementhuis,discriminatieofnaredingeninde samenlevingkunnenditprocesversnellen;ditwordentriggerfactorengenoemd.

Nietallejongerenzijnevenvatbaarvoorradicaleboodschappen,dithangtafvande ‘voedingsbodem’voorradicalisering.Dezevoedingsbodemomvatpersoonlijkeen socialeomstandigheden,zoalsgezinsomstandigheden,devriendenkringendesociale statusbinneneengroep.Sommigejongerenzijnmeerbeïnvloedbaarofgevoeliger voorbeïnvloeding,mogelijkdoorpersoonlijkheidskenmerken,psychischeproblemen ofeenlichtverstandelijkebeperking.

Risicofactoren

Verschillendefactorenkunnenbijdragenaaneenvoedingsbodemvoorradicalisering:

• vervreemdingvandemaatschappij

Mensendiezichgediscrimineerd,achtergesteldofuitgeslotenvoelen,kunnen vatbaarzijnvoorradicaleideeëndiezichkerentegendesamenlevingwaarinze opgroeien.

• gepolariseerdesamenleving

Polariserendeomstandigheden,waarbijbestaandeverschillenindesamenleving scherperworden,dragenbijaaneenvoedingsbodemvoorradicaliseringdoorhet ontstaanvansterk‘wij-zij’-denken.

• aansluitingleefwerelden

Alsdewereldenwaarineenjongereopgroeit–thuis,opschoolenindevrijetijd–nietopelkaaraansluiten,kaneengevoelvanvervreemdingontstaan,watkan leidentotopenstaanvoorradicaleboodschappen.

PREVIEWVERSIE

Signalenvanradicalisering

Erzijnverschillendesignalendiekunnenduidenopeenprocesvanradicalisering:

• Veranderingenindedirecteomgeving:

– hetverbrekenvanbestaandevriendschappentengunstevannieuwesociale contacten

– isolatieofterugtrekkinguitgebruikelijkesocialeactiviteiten

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

– aanpassingenindewijzevancommunicerenmetvriendenenfamilie.

• Taalgebruikenuitdrukking:

– hetuitenvanextremestandpunten

– nadrukleggenopwij-zij-tegenstellingenmetbetrekkingtotafkomstofreligie

– deelnemenaandemonstraties

– eenafwijzendehoudingtenopzichtevandesamenlevingenautoriteiten

– openlijkafwijzenvanderechtsstaat,hetsysteemengezag

– hetgoedpratenvanaanslagenofgeweld.

• School:

– achteruitganginschoolprestaties

– toenemendschoolverzuim

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

– verminderdebelangstellingvoorschool.

• Uiterlijkeveranderingen:

– aanpassingeninhaardracht

– veranderingeninkledingstijl

– hetdragenvantatoeagesdiesymboolstaanvooreenspecifiekegroep.

Vermoedensvanradicalisering

Wanneerjeaanwijzingenoppiktdieduidenopmogelijkradicaalgedragbijeenjongere, dienjeeenaantalstappenteondernemen:

1. overlegmetanderen

2. inzichtinsignalenvanradicalisering

3. veiligheidsrisico’s

4. besprekenvansignalenendelenvaninformatie

5. zorg-enveiligheidsoverleggenrondradicalisering

6. ondersteunenenbegrenzen.

Overlegmetanderen

Hetisvanbelangdatjenietblijftrondlopenmetvermoedensvanmogelijke radicaliseringbijeenjongere.Situatieswaarinjejezorgenmaaktovereenjongere beoordeeljealtijdsamenmetmensenomjeheen.Vraageencollegaommeetekijken naarjebevindingen.Beoordeelgezamenlijkdesignalendiejehebtgezienenzorg ervoordatdezegebaseerdzijnopfeiten,nietoppersoonlijkeopvattingen.

Alserbinnendeorganisatiewaarjewerkzaambenteenaandachtsfunctionaris radicaliseringofeenspecialistopditgebiedbeschikbaaris,betrekdiepersoonerdan bij.Dezespecialistkanhelpenbijhetinschattenvandesituatievandejongere.Als zo’nspecialistnietaanwezigis,kunjealsprofessionalhulpvragenaanhetLandelijk SteunpuntExtremisme.Ditkanvrijblijvendjevragenbeantwoordenenadviesgeven.

Inzichtinsignalenvanradicalisering

Eenradicaliseringsprocesvolgtnooiteenvastpatroon.Signaleningedrag,uiterlijk ofuitsprakenvandejongerekunnenzorgenbaren.Denkaanveranderingeninkleding ofdeelnameaandemonstraties.Dezesignalenkunnenechterookpassenbijeen normaleontwikkelingenbijhetopgroeien.Hetisbelangrijkominzichttehebbenin hetverloopvaneenradicaliseringsproces,zodatpotentiëlesignalennietoverhet hoofdwordengezien.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Veiligheidsrisico’s

Nadatjemogelijkesignalenvanradicaliseringmetcollega’sofeenandereprofessional hebtbesproken,ishetvanbelangomdemogelijkeveiligheidsrisico’sconcreette maken.Hetgaatdaarbijomrisico’svanonveiligheidvoordejongerezelf,professionals, ouders,broersenzussen,deomgevingenderegionaleofnationaleveiligheid.Hierbij moetjedevolgendevragenbeantwoorden:

• Watkanergebeurenopbasisvandesignalen?

• Welkeaanwijzingenzijnerdatditdaadwerkelijkzalgebeuren?

• Kunjeietszeggenoverdetermijnwaarbinnenditzoukunnenplaatsvinden?

Besprekenvansignalenenbesprekenvaninformatie Signalenenzorgenbespreekjemetdejongere.Wanneerhijofzijjongerisdan16jaar, bespreekjesignalenookmetdeouders.Vanaf16jaarmoetdejongerejoutoestemming gevenommetdeoudersoverhemtespreken.Wanneerjeingesprekbentmetiemand meteenuitgesprokenmening,vermijddanhetdirecttegensprekenvandiensverhaal. Alsjehemofhaarprobeertteovertuigen,kanditdeafstandtussenjullievergroten. Depersoonvoeltzichmogelijkbevestigdinhetideedat‘iedereentegenhemis’.Het isbeteromteaccepterendatjullieverschillendestandpuntenhebben.

Steldaarnaastvragenzonderteoordelen.Probeertebegrijpenwaaromdiemeningen zobelangrijkvoordecliëntzijnenwaterachterschuilt.Opdezemanierlaatjezien datjeoprechtluistert.Hetstellenvanvragenkaniemandaanhetdenkenzettenen isvaakeffectieverdanproberenteovertuigenmetargumenten.

COPYRIGHTBOOM

Houdtijdenshetgesprekweljeeigengrenzenindegaten.Hetkanlastigzijn,maarje voeltzelfwanneererietsgezegdwordtwatjediepraakt.Opdatmomentkunje aangevendatditjesterkraakt,bijvoorbeelddoortezeggendatjedatheelheftigvindt enerverdrietigofboosvanwordt.

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Bijconcreteaanwijzingendathetbesprekengroteveiligheidsrisico’smetzich meebrengt,kanbeslotenwordenhetgesprekmetdejongereuittestellenofniette voeren.

Zorg-enveiligheidsoverleggenrondradicalisering

Inelkeregiozijnnetwerkenofsamenwerkingsverbandenaanwezigvoorpreventieen aanpakvanradicalisering.Opwijkniveaubestaanvaakzorg-ofveiligheidsoverleggen metorganisatiesuithetonderwijs,hetsociaaldomein,zorgdomeinen veiligheidsdomein.

Gemeentenzijnverantwoordelijkvoordepersoonsgerichteaanpak.Daarbijworden mensenbijwiezorgenzijnmetbetrekkingtotradicaliseringbesprokenineen multidisciplinairoverleg.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Ondersteunenenbegrenzen

Bijhethandelenbijvermoedensvanrisicovolleradicaliseringdienjerekeningte houdenmetdekwetsbaarheidvandejongere.Denkaandiverseinvloeden,zoals persoonlijkeomstandigheden,eenvormvanidentiteitscrisisofbetrokkenheidbijeen crimineelnetwerk.Dejongereheeftindezelevensfaseondersteuningnodig.Daarnaast ishetooknoodzakelijkomongewenstofstrafbaargedragtebegrenzen(NJI,z.d.).

5.6 Begrippen

Agenderen

Betekentdatjedezekwestiesbekendmaakteneraandachtvoorvraagt.

Anti-institutioneelextremisme

Betekentdatmensenofgroepenzichverzettentegendegevestigdeinstellingenen structurenindesamenleving.

Decentralisatie

Doordedecentralisatiekregengemeentenmeerverantwoordelijkheiden bevoegdhedenophetgebiedvanzorg,jeugdhulpenparticipatie.

Extremisme

Alsiemandgeweldtoestaatomingrijpendeveranderingenindesamenlevingdoorte voeren,ofbereidisgeweldtegebruikenomdezedoelentebereiken.

Financiëlezekerheid

Bijfinanciëlezekerheidgaathetoverofiemandgenoeggeldheeftvoorde basisbehoeftenzoalseten,wonen,onderwijsengezondheidszorg.

Individualisering

Mensenvindenhetsteedsbelangrijkeromhuneigenbehoeftenenkeuzesvooropte stellen,zonderteveeltelettenopwatdegroepvindt.

Links-extremisme

Alsmensenheelradicaleideeënhebbenoverlinksepolitiek.

PREVIEWVERSIE

Milieu-extremisme

Gaatovermensendiezeerextremestandpunteninnemenensomszelfsgewelddadige actiesondernemeninnaamvanmilieubelangen.

Polarisatie

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Verwijstnaarhettoenemendewij-zij-denkentussenverschillendegroepeninde samenleving.

Radicalisering

Doorgaansgaathetomdebereidheidomdiepingrijpendeveranderingeninde samenlevingnatestreven.

Rechts-extremisme

Betekentdatmensenhelesterke,radicaleideeënhebbendiekomenvanuitrechtse politiekedenkbeelden.

Religieusextremisme

Betekentdatmensenhungeloofopeenzeerstrengeenvaakgewelddadigemanier volgen.

Signaleren

Betekentoplettenenherkennenwateromjeheengebeurt.

Terrorisme

Betekenthetgebruikenvangeweldendreigementenomangsttecreërenenpolitieke, religieuzeofideologischedoelentebereiken.

Vermaatschappelijkingvandezorg

Inhetsociaalwerkbetekentditdatzorgenondersteuningmeerplaatsvindeninde samenleving,inplaatsvaninzorginstellingen.

Vraaggerichtezorg

Hetluisterennaarwateenpersoonechtnodigheeftendeondersteuningdaarop afstemmen.

COPYRIGHTBOOM

PREVIEWVERSIE

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Thema6

Beroepenfunctie

Inhoudthema

PREVIEWVERSIE

• Deberoepsopleidingtotsociaalwerker

• Eenfunctiebijeenorganisatie

• Kritischeberoepssituatie

• Begrippen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Deopleidingdiejevolgt,isgebaseerdopeenberoepsprofiel.Daarinstaandekennis, ervaringenhoudingsaspectendiebijhetberoephorenendiejejetijdensdeopleiding eigenmoetmaken.Nadatjejediplomahebtbehaald,kunjeinverschillendesectoren aandeslagalsprofessional.Jekrijgtdantemakenmeteenwerkgeverwaarbijjeeen functiekrijgt.Eenfunctieisgebaseerdopjeberoep,maarisniethetzelfde.Ditthema gaatoverjeberoepsopleidingenhoejedaarmeevooreenwerkgeverineenfunctie aandeslagkunt.

6.1 Deberoepsopleidingtotsociaalwerker

Alssociaalwerkerstajemiddenineendynamischemaatschappij.Jekrijgttemaken metmensenvanalleleeftijdenmetveelverschillendeachtergronden,metgezinnen enalleenstaanden,metmensenzonderenmetbeperkingen.Mensenkunnen uiteenlopendeondersteuningsvragenhebben.Denkaanhuisvesting,arbeid,financiële enjuridischekwesties,leefbaarheidindewoonomgeving,deelnameaande samenlevingenzovoort.Dituitdagendewerkkunjenietdoenzondereengedegen beroepsopleiding.Debasisvaneenberoepsopleidingishetberoepscompetentieprofiel, datdaarnawordtuitgewerktineenkwalificatiedossier.

Hetberoepscompetentieprofiel

Doorallemaatschappelijkeontwikkelingenennieuweinzichtenveranderteen beroepsopleidinggemiddeldnavijftotzevenjaar.Denoodzaakvooreennieuwe beroepsopleiding,ofeenveranderingineenbestaandeopleiding,begintindepraktijk. Daarwordtervarenwatmedewerkersmoetenwetenenkunnen,ofwatdaarin veranderdzoumoetenworden.Eenvertegenwoordiginguitdepraktijk(deskundigen, vertegenwoordigersuitdeverschillendewerkvelden,kenniscentra, onderwijsinstellingenenzovoort)stelteenzogenoemdberoepscompetentieprofiel op.Jeziethierinhetwoord‘competentie’.Eencompetentieiseencombinatievan kennis,vaardighedenenhoudingdienodigisomeentaakofhandelinggoeduitte voeren.Hetberoepscompetentieprofielisduseen(globaal)overzichtvan competentiesdienodigzijnomeenbepaaldberoepuitteoefenen.Hetwordtookwel kortwegeenberoepsprofielgenoemd.

PREVIEWVERSIE

Eenintakegesprekvoeren

Voorhetvoerenvaneenintakegesprekmeteencliënthebjedevolgendecompetentie nodig:

• Kennis:doelenstructuurvanhetintakegesprekenkennisvan communicatietechniekvoorditgesprek.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Vaardigheden:communicatievaardighedenzoalsdestructuurvanhetgesprek bewaken,luisteren,samenvatten,vragenendoorvragen.

• Houding:tijdenseenintakegesprekleefjejeinindecliënt,jetoontrespect,je helptdecliëntzelfeenprobleemteformulerenzonderdatjehetvoorheminvult.

NieuwberoepscompetentieprofielSociaalwerk

Eind2022heeftdeBeroepsverenigingvanProfessionalsinSociaalWerk(BPSW)een nieuwberoepscompetentieprofielvoordesociaalwerkeropgesteld.Hetisookhet eersteprofieldatbeschrijftwatalleberoepsvarianteninhetsociaalwerkgemeen hebben.Langetijdwerdenberoepenenopleidingeninhetwerkveldgekenmerktdoor versplintering:veelberoepenenopleidingendieelkaaroverlappen.Zobestonden nognietzolanggeledenaparteopleidingenvoorsociaal-cultureelwerken maatschappelijkedienstverlening,maarerzijnmeervoorbeelden.Omdatde versplinteringalsongewenstwordtgezien,isernueenberoepscompetentieprofiel datgerichtisopeenmeeralgemenebenadering,diemoetleidentoteenbrede inzetbaarheidinhetsociaalwerk.Hetprofielhoudtnoggeenrekeningmet niveauverschillenindeopleiding.Datgebeurtlateralshetprofielverderuitgewerkt wordtinmbo-enhbo-niveau.

Onderwerpen

Hetberoepscompetentieprofielomvatdriehoofdonderwerpen.Deeerstetwee onderwerpengaanoverdecontextvansociaalwerk,hetderdeoverbekwaamheden.

Ditzijndehoofdonderwerpen:

• Sociaalwerkersbevorderensociaalfunctioneren.

• Sociaalwerkindemaatschappelijkepraktijk.

• Bekwaamhedenvansociaalwerkers.

Debekwaamhedenvansociaalwerkerszijnverderuitgewerktindrietaakgebieden.

1.Bevorderenvansociaalfunctioneren

• relatiesaangaanencommunicatiefhandelen

• zorgenondersteuning

• hulp-endienstverlening

• bevorderenvanontwikkeling

• activeren

• verbinden

• beleidsbeïnvloeding.

2.Coördinerenenorganiseren

PREVIEWVERSIE

• coördinerenvanhet(eigen)werk

• samenwerkeninenbijdragenaandekwaliteitvandeorganisatie

• interprofessioneelsamenwerken

• coachenenleidinggeven.

3.Professionaliteitenprofessionalisering

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• ontwikkelenenonderhoudenvantechnischrationeleprofessionaliteit

• ontwikkelenenonderhoudenvannormatieveprofessionaliteit

• ontwikkelenenonderhoudenvanreflectieveprofessionaliteit

• ontwikkelenenonderhoudenvanonderzoekendvermogen.

Hetvolledigeberoepscompetentieprofielkunjedownloadenvandewebsitevande BPSW.

OnlinekunjeopdewebsitevandeBeroepsverenigingvanProfessionalsinSociaal Werkhetvolledigeberoepsprofielvandesociaalwerkerdownloaden. Beroepsprofielsociaalwerker

Dewegnaareenkwalificatiedossier

Hetberoepscompetentieprofielvormtdebasisvooreennieuweofherziene beroepsopleiding.Hetisdebedoelingdatiedereendieeenberoepsopleidingvolgt aanheteindvandeopleidingbeschiktoverdezelfdecompetenties.Zokunjeinheel Nederlandaanhetwerk.Hetberoepscompetentieprofielisteglobaalvoorhet onderwijsomereenberoepsopleidingmeeinterichten.Vanafnuneemtde SamenwerkingsorganisatieBeroepsonderwijsBedrijfsleven(SBB)deregieoverhet procesoveromuiteindelijktekomentoteenberoepsopleiding.DeSBBcoördineert deontwikkelingvanveelmbo-opleidingen,dusnietalleensociaalwerk.DeSBB hanteertinhetprocesdiversetussenstappen,waarbijsteedswordtgetoetstofhet procesherkenbaarblijftvoordepraktijkenblijftaansluitenbijdealgemeneeisen voorberoepsonderwijs.Eeneerstestapisverdereuitwerkingvanhet beroepscompetentieprofielineenmeergedetailleerdkwalificatieprofiel.Uiteindelijk ontstaathieruit,samenmetveelanderedocumenten,hetkwalificatiedossier.Ditis eengedetailleerdeuitwerkingvanallekerntakenenwerkprocessendievoorhetberoep nodigzijn.TotslotstelthetministerievanOnderwijs,CultuurenWetenschaphet kwalificatiedossierofficieelvast.Hiernakunnendeonderwijsinstellingeneen onderwijsleerplanontwikkelenenkunnendeeducatieveuitgeversaandeslagmet hetontwikkelenvanhetstudiemateriaal.

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

TAALREDACTIE

ZONDERBEELD-EN

Een beroepsopleiding leidt ertoe dat iedere student in Nederland aan het eind over dezelfde kennis, vaardigheden en beroepshouding beschikt.

Overzichtkerntaken

Bijeenkerntaakhorenwerkprocessendietothetresultaatvoordietaakmoeten leiden.Inhetvoorbeeldziejedeuitwerkingvandekerntaak‘Werkenaandekwaliteit vanhetdagelijkslevenvanmensenengroepen’endewerkprocessendieaandietaak gekoppeldzijn.Opdezelfdemanierzijninhetkwalificatiedossierallekerntakenmet bijbehorendewerkprocessenuitgewerkt.

Kerntaakmetwerkprocessen

PREVIEWVERSIE

Kerntaak:Werkenaandekwaliteitvanhetdagelijkslevenvanmensenengroepen

Werkprocessen:

1. Onderzoektdebehoefteaansociaalwerk.

2. Kiestsamenmetmenseneenaanpakvoorondersteuning.

3. Versterktdesocialebasis.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

4. Biedtpraktischeondersteuningbijdagelijksfunctioneren.

5. Zeteenactiviteitinomdoel(en)tebereiken.

6. Komtopvoorderechtenvanmensen.

7. Evalueertdeaanpakvoorondersteuning.

Hetvolledigekwalificatiedossierkunjedownloadenvandewebsitevande SamenwerkingsorganisatieBeroepsonderwijsBedrijfsleven(SBB).

Kwalificatiedossier

Beroepsregistratie

Nadatjejediplomahebtgehaald,kunjejealsberoepsbeoefenaarregistrerenbij

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Registerplein.Registerpleinonderscheidtveertiencategorieënvooruiteenlopende beroepeninhetsociaaldomein,waarondersociaalwerker.Registrerenkanonline. Bijjeregistratieaanvraagmoetjeverschillendedocumentenuploaden.Registerplein doeteendiplomacheckbijDUOomtecontrolerenopdiplomafraude.Jemoetook eenVerklaringOmtrenthetGedraguploaden.MeteenVerklaringOmtrenthetGedrag (VOG)kunjeaantonendatjegeenstrafbarefeitenhebtgepleegddiestrijdigkunnen zijnmetjeberoep.JekunteenVOGaanvragenopdewebsitevandeoverheidsinstantie Justis.

JekunteenVOGaanvragenopdewebsitevandeoverheidsinstantieJustis. VOGaanvragen

Registerpleinvraagtvoorderegistratieenhetactueelhoudenervaneenjaarlijkse bijdrage.Registratieisnietverplicht,maarhetiswelaanteraden.Zokunje bijvoorbeeldbijeensollicitatieeenbewijsoverleggendatjegeregistreerdbent.Je toekomstigewerkgeverweetdandatjebeschiktovereengeldigdiplomaeneen VerklaringOmtrenthetGedrag.Hijhoeftdezecontrolesnietmeerzelftedoen.

MeerinformatieoverRegisterpleinenderegistratieprocedurekunjevindenopde website.

Informatieoverberoepsregistratie

6.2 Eenfunctiebijeenorganisatie

PREVIEWVERSIE

Alsjegaatwerken,treedjeindienstbijeenwerkgever.Jegaatdaneenfunctie uitoefenen.Kortgezegdiseenfunctieeenverzamelingtaken,bevoegdhedenen verantwoordelijkheden.Eenfunctieisniethetzelfdealseenberoep.Jeberoep,indit gevalsociaalwerker,isgekoppeldaandeopleidingdiejeervoorgevolgdhebt.Hetis eenbredeopleiding,waarmeejeinzetbaarbentbinnenverschillendegebiedenvan hetsociaalwerk.Waareenberoepbijeenopleidinghoort,hoorteenfunctiebijeen werkgever.Eenfunctieismeestalspecifiekergerichtopeenofmeergebiedenvanhet sociaalwerkbijdiebetreffendewerkgever.Eenfunctienaamkanookanderszijndan jeberoepstitel.Zokunjemetjeberoepstitel‘sociaalwerker’eenfunctieuitoefenen metbijvoorbeelddefunctienaam‘buurtcoach’of‘jongerenwerker’.

Taken,verantwoordelijkhedenenbevoegdheden

Detaken,verantwoordelijkhedenenbevoegdhedendiebijeenfunctiehoren,zijn onlosmakelijkmetelkaarverbonden.Eentaakiseenhandelingofactiviteitdieje hoortuittevoeren.Alsjeeentaakhebt,benjeerverantwoordelijkvoordatjedietaak

goeduitvoert.Verantwoordelijkzijnwilzeggendatjeaanjeleidinggevendekunt uitleggenhoeenwaaromjeeentaakopeenbepaaldemanierhebtuitgevoerd. Bevoegdheidwilzeggendatjenamensjewerkgeverdeactiviteitofhandelingmag uitvoeren.Bijeenfunctiehorenalleenhoofdtakendiejeinjeopleidinghebtgeleerd. Alleenvoordietakenkunjeverantwoordelijkheiddragen.

Educatieveofrecreatieveactiviteitenuitvoeren

IndefunctiebeschrijvingSociaalwerkerstaatdetaak‘educatieveofrecreatieve activiteitenuitvoerenendeelnemersbegeleidenbijdezeactiviteiten’.Alsjezo’ntaak voorjerekeningneemt,benjeerverantwoordelijkvoordatjedetaakgoeduitvoert binnendoordeleidinggesteldekaders.Jehebtookdebevoegdhedenomdietaak uittevoeren.Alsjedebevoegdheidniethebt,zoujebijelkestapofelkonderdeelaan jeleidinggevendetoestemmingmoetenvragenendatisnatuurlijkgeenwerken.

Delegeren

Delegerenishetafstotenvantaken,inclusiefverantwoordelijkhedenenbevoegdheden naareenlagerfunctieniveau.Datkunjealssociaalwerkernietdoen.Jehebttaken enverantwoordelijkhedenwaarvoorjebentopgeleidenwaarvoorjeookbetaald wordt.Dietakenkunjenietdelegeren.Jekuntweltakenverdelentussencollega’s, maardatisverdelenophetzelfdefunctieniveauendatisietsandersdandelegeren. Jekuntooktakenverdelentussenmensenvaneenlagerfunctieniveauofvrijwilligers, maardeverantwoordelijkhedenenbevoegdhedenblijvenaltijdbijjou.

Indepraktijk

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Fennaissociaalwerkerenbijhaartakenhoortdatzeactiviteitenorganiseert.Deze keerishethaarbeurtomweereensdekerstvieringinhetbuurthuisteorganiseren enzodesocialecohesieindebuurtteversterken.Zekrijgthulpvaneenaantal vrijwilligersuitdebuurteneenstagiaireSociaalwerk.Haarleidinggevendeheefteen budgetbeschikbaargesteld,waarbinnenzedeactiviteitmoetorganiseren.Samen metdevrijwilligersendestagiairemaaktFennaeenplaneneenplanning.Daarna verdelenzedetakenwiewatwanneerdoet.Deeenmaaktdeuitnodigingen,drie anderenverzorgendeaankledingenweertweeanderenregelendehapjesende drankjes.

Daarnagaatiedereenaandeslagmetdevoorbereidingen.Fennablijfterwel verantwoordelijkvoordatereenmooiekerstvieringkomt,diebinnenhetbudgetblijft. Daaromkrijgtiedereeneendeelbudgetvoordeversieringendehapjesendrankjes. Alsiemandmeergeldnodigheeft,moetdiepersooneersttoestemmingvragenaan Fenna.Zecontroleertookregelmatigdevoortgang.Nietopeenautoritairemanier, maargewoondoortevragenhoehetgaatenofhetallemaallukt.Deuitnodigingwil

zeweleerstgraagzienvoordatdiededeuruitgaat.Zecontroleertofdedatum,tijd enplaatserjuistopstaan.Uiteindelijkiserdekerstviering,waarveelbuurtbewoners opafkomenenwaariedereenookheeltevredenoveris.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Defunctiebeschrijving

Jesolliciteertopeenfunctieenalsjewordtaangenomen,krijgjeeen functiebeschrijving.Eenfunctiebeschrijvingiseendocumentwaarindehoofdtaken enfunctie-eisenstaanbeschreven.Eenfunctiebeschrijvingiseenbijlagebijdecaoof arbeidsovereenkomst.Hetisdusnetalsdeovereenkomstookeenjuridischdocument datjeverplichtbentoptevolgen.Eenverkortefunctiebeschrijvingheeteen functieprofiel.Eenfunctieprofielismeestaldebasisvooreenadvertentietekstbijeen vacature.

Takenweigeren

Alsjeregelmatigweigertomeentaaktedoendiewelinjefunctiebeschrijvingstaat, ofjuisttakendoetdienietinjebeschrijvingstaan,heeftjewerkgevereenjuridische basisommaatregelentegenjetenemen.Zo’nmaatregelkanvariërenvaneenofficiële waarschuwing,overplaatsingofeenandere(lagere)functietotgedwongenontslag.

Eenfunctiebeschrijvingisdebasisvoor:

• duidelijkheidovertakenentaakverdelingtussenfuncties

• functioneringsgesprekkenmetjeleidinggevende

• hetopstellenvaneenvacaturebijwervingenselectie

• functiewaardering:koppelingvandefunctieaaneensalarisgroep.

Datlaatste,defunctiewaardering,isbelangrijk.Ditzorgtervoordateenwerkgever nietzomaarwijzigingenkanaanbrengenineenfunctiebeschrijvingofinhetformat. Alsjeerbijvoorbeeldstructureeleenzwaarderetaakbijkrijgt,heeftdatgevolgenvoor defunctiezwaarteenkanditdusookgevolgenhebbenvoorhetsalaris.Dekoppeling vanfunctiesaansalarisgroepenisindecaogeregeld.Hetzijndusgeenveranderingen dieeenwerkgevereventussendoorkanregelen.

Inhoudfunctiebeschrijving

Hoeeenfunctiebeschrijvingeruitziet,hangtafvandecaowaarjewerkgeveronder valt.AlsjeonderdecaoSociaalWerkvalt,hebjetemakenmeteenheleserie uitgebreidefunctiebeschrijvingen,dievolgenseenvastformatalsbijlagebijdecao zijngevoegd.Enalsjeineenzorggerelateerdesectorwerkt,kunjetemakenhebben metdeFunctiewaarderingGezondheidszorg(FWG).Daarzijngeenuitgebreide functiebeschrijvingenbijdecao,maarhetFWG-systeemiswelgekoppeldaandecao. Onderwelkecaojeookvalt,functiebeschrijvingenvolgenoverhetalgemeeneenvast stramienmetdevolgendeonderdelen:

• functiebenaming

• kernvandefunctie

• plaatsindeorganisatie

• resultaatgebiedenentaken

• functie-eisenenvaardigheden.

De functiebenaming

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hetisbelangrijkdatdejuistefunctiebenaminggenoemdwordtenvooraldatjedie zelfookzogebruiktvoorjeeigenfunctie.Inhetsociaalwerkzijnveel functiebenamingeninomloop,vaakmetanderenamenvoorbijnaofhelemaaldezelfde functie.Zogebruiktdeeneorganisatiedebenamingbuurtcoach,terwijleenandere organisatiehetheeftovereenwijkcoach.Ookzijnernogfunctiebenamingeninomloop diezijngekoppeldaannietmeerbestaandeopleidingen,zoalssociaal-cultureel dienstverlenerofmaatschappelijkdienstverlener.

IndecaoSociaalWerkiseenfunctiecategorieopgenomenmetdefunctienaamsociaal werkeropvijfverschillendeniveaus.Binnendeniveauskunnenwerkgeversandere functienamengebruikenzoalsmaatschappelijkwerker,socialworker,buurtcoach enzovoort.

Kern van de functie

Dekernvandefunctieiseensamenvattingvanhetbelangrijkstedoelvandefunctie. IndecaoSociaalWerkzijndefunctiekernenvoorsociaalwerkerperniveaubeschreven. ZowordtdekernvandefunctieSociaalwerkeropeenbepaaldniveaubeschreven, ennietbijvoorbeelddievanbuurtcoachapart.Datisooknietnodig,wantdekernvan dehoofdfunctiedektookdekernvandeapartefunctieszoalswerkgeversdienoemen.

VerkortebeschrijvingkernvandefunctieSociaalwerker

PREVIEWVERSIE

‘Sociaalwerker’iseenverzamelnaamvoorverschillendefuncties.Denkbijvoorbeeld aanjongeren-enouderenwerker,woon-ofactiviteitenbegeleider,sociaal-cultureel ofbuurtopbouwwerker,schuldhulpverlenerenvrijwilligerscoördinator.Alssociaal werkerhelpjegroepenen/ofmensenmet(sociale)problemenenpersoonlijkezaken (persoonlijkeen/ofsamenlevingsgerichtehulp).Jezorgtervoordatdezemensen prettigkunnenleveninhunsocialeomgeving,zoalshetgezin,deschoolendebuurt. Jijzorgtervoordatzijkunnenmeedoenindesamenleving.Datdoejedoordejuiste hulptebiedenenmensentestimulerenzoveelmogelijkzelfstandigtezijn.Ookhelp jehenmetpraktischeoplossingenvoorproblemenalszijdatnietmeerzelfkunnen. Hetdoelvansamenlevingsgerichtehulpenondersteuningisommensenen organisatiessterkertemakenbijhetoplossenvansociale,fysiekeenpraktische problemenin(delenvan)wijken,stedenofgebieden.

Plaats in de organisatie

Bij‘plaatsindeorganisatie’staatvanwieeenmedewerkerleidingkrijgtenaanwie iemandzelfleidinggeeft.Daarbijwordtonderscheidgemaaktindriesoorten

leidinggevendebevoegdheden:

• hiërarchisch:algeheleleidingovereenteamofafdeling,beslissenoveraannemen vanpersoneel,functioneringsgesprekkenvoeren,budgetbevoegdheden(binnen kaders),communicatiebinnenhetteamenzovoort

• operationeel:werkverdeling,aanwijzingengevendatiemandietsmoetdoen

• functioneel:vakinhoudelijk,aanwijzingengevenhoeiemandietsmoetdoen.

Als sociaal werker heb je functionele bevoegdheden om iemand aanwijzingen te geven hoe hij iets kan doen.

PREVIEWVERSIE

Indefunctievansociaalwerkerhebjegeenhiërarchischebevoegdheden.Afhankelijk vandeteamsamenstellinghebjesomsoperationelebevoegdheden(werkverdelen) enmeestalfunctionelebevoegdheden.Denkaanaanwijzingengevenaanstagiaires hoezeietsmoetendoen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Resultaatgebieden en taken

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bijditonderdeelwordendebelangrijksteresultaatgebiedenvermeld:welkresultaat iemandinzijnfunctiemoetrealiseren.Daarnaaststaanerperresultaatgebiedtaken dietotdatresultaatmoetenleiden.Omeenindruktekrijgenziejeinhetvoorbeeld deuitwerkingvaneenresultaatgebiedeneenaantaltakenzoalsdiezijnbeschreven voordefunctieSociaalwerkerindecao.

Resultaatgebied: uitvoerendspecialist

Jehebtproactief persoonlijkeof samenlevingsgerichtehulp, ondersteuningen begeleidinggebodenaan personenen/ofgroepen, zodatzijzelfproblemen kunnenaanpakken, oplossenofbeheersen.

Takenomhetresultaattebereiken

(niet-volledigeopsomming)

Alsuitvoerendspecialist:

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• benjeaanwezigindebuurtvandepersoon/de groepen/ofopplaatsenwaarzijzijn

• stapje(pro)actiefafoppersonen/dedoelgroep

• werkjemetpersonen/doelgroepenuitdiverse cultureneninformeerenadviseerjecollega’sen anderenhoezemethenmoetenomgaan

• draagjebijaandewervingvandedoelgroep

• stimuleerenactiveerjededoelgroepenmaakje dezeenthousiastommeetedoenmet(nieuwe) activiteiten,bijvoorbeelddoordewijkintegaan eningesprektegaan

• begeleidjedepersoon/doelgroepdoorvragente stellenombetertebegrijpenwatzepreciesnodig hebbenopdekortetermijn

• vertaaljedehulpvraagnaaractiviteitenen/of participatiemogelijkheden.Jeschrijfthiervooreen activiteiten-ofbegeleidingsplanenstemtditafmet degroep/persoon.

Enzovoort.

Hetgaatbijeenfunctiebeschrijvingomdehoofdtakendiedirectverbondenzijnmet deresultaatgebieden.Alsjebijvoorbeelddetaakhebtomopvrijdagdeplantenop hetkantoorwatertegevenofhetverjaardagspotjetebeheren,staatdatnietinde functiebeschrijving.Ditheeftmeertemakenmetdeverdelingvanalgemenetaken binnenhetteam.Zekunnenpermedewerkerwisselenenzijnnietvantoepassingop allemedewerkersmetdezelfdefunctie.

Functie-eisen en vaardigheden

Hetlaatsteonderdeelvandefunctiebeschrijvingbestaatuitdefunctie-eisenen vaardighedendienodigzijnomdefunctieuitteoefenen.Bijvoorbeeld:

• relevantdiplomaopmbo4-niveau

• kennisvandesocialekaartenrelevantewet-enregelgeving

• vaardighedenvoorhetomgaanmetweerstand

• vaardighedenvoorhetomgaanmetmensenmeteenbeperking.

DefunctieSociaalwerker2

Hiernaziejedefunctiebeschrijvingzoalsjedienajediplomeringkuntkrijgen.Hetis eenlichtbewerktebeschrijvingvandefunctieSociaalwerker2uitdecaoSociaalWerk 2023-2025.Letop:hetcijfer2heeftbetrekkingophetfunctieniveau(gekoppeldaan desalarisgroep)ennietophetopleidingsniveau.

De context van de functie

AlsSociaalwerker2werkjeopeenleefgebied(leefgebiedenzoalsopvoedenen opgroeien,veiligheid,participatie,inkomen,dagelijksfunctioneren,lichamelijke gezondheidenpsychischegezondheid)envanuiteeneigenexpertisegebied (expertisegebiedenzoalsjongerenwerk,ouderenwerkofbuurtwerk).Jewerktopeen vandegebieden(gebiedenzoalssocialecohesieindewijk,informatieenadvies, ondersteuningvan(zelf)hulpgroepen)diegerichtzijnophetverbeterenvande leefbaarheidinwijkenofopdeelnamevanmensenenhoezemeedoeninde samenleving.Jouwwerkgaatoververschillendevraagstukken,dienietzovaak voorkomen,maarwelherkenbaarzijnensomsbestingewikkeldkunnenzijn.

AlsSociaalwerker2hebjeeenuitvoerenderol.Jeorganiseertactiviteitenvoorgroepen (recreatieveofeducatieve)en/ofjebiedtpersoonlijkehulpenondersteuningaan mensen,inlijnmetwatdeverschillendedoelgroepennodighebben.Ditdoejedoor actiefopzoektegaannaardehulpvraagvangroepenen/ofpersonen.Omdejuiste activiteitenofhulptegevenstemjeregelmatigafmetdemensendieerbijbetrokken zijnenmetdeverschillendepartnersmetwiewordtsamengewerkt.AlsSociaalwerker 2houdjejemeestalbezigmethetvoorkomenvanproblemen.

Doel van de functie

Jevoertwerkzaamhedenuitdietemakenhebbenmethetorganiserenvan groepsgerichteactiviteitenofpersoonlijkehulpenondersteuning.Ditdoejeinoverleg metdedoelgroep,opeenleefgebiedvanuitjouweigenexpertisegebied.Hierbijishet uitgangspuntdatpersonenengroepen,alshetkanmethulpvanhun(sociale) netwerken,lerenhoezeproblemenzelfkunnenaanpakken,oplossenofbeheersen.

Plaats in de organisatie

AlsSociaalwerker2stajeonderleidingvandeleidinggevendediebovenjoustaatin deorganisatie.Hetkanzijndatjetakenwordenaangestuurd(operationeel)door anderesociaalwerkersmetdefunctieniveaus3,4en5.Jekuntfunctioneelleidinggeven aandeSociaalwerker1ofaanstagiairesenvrijwilligers.

Resultaatgebieden

Watkunjedoenomdedoelentebereiken?Jekuntderolhebbenvanuitvoerder, procesbewaker,kennisdelerennetwerker.

Uitvoerder

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Alsuitvoerdergeefjepersoonlijkeofsamenlevingsgerichtehulp,ondersteuningen begeleidingaanpersonenen/ofgroepen,zodatzijzelfproblemenkunnenaanpakken, oplossenofbeheersen.Onderstaandetakenhebjealsuitvoerder:

• Jebentaanwezigindebuurtvandepersoon/degroep,en/ofplaatsenwaarzij zijn.

• Jestaptafoppersonen/groepenenlegtcontactmetdepersoon/dedoelgroep.

• Jedraagtbijaandewervingvanpersonen/dedoelgroep.

• Jestimuleerenactiveertpersonen/groepenenmaakthenenthousiastommeete doenmet(nieuwe)activiteiten.

• Jewerktmetverschillendepersonen/doelgroepenuitverschillendeculturen.

• Jesteltvervolgvragenomuittevindenwatiemandopditmomentnodigheeftaan hulp.

• Jebekijktsamenmetdepersoon/doelgroepwatzenodighebbenenvertaaltdit naarpassendeacties/activiteitenbinnenbestaandeplannen.

• Jesignaleertenherkent(mindervaakvoorkomende,maarherkenbare) vraagstukkenindeomgevingvandegroep/persoon.

• Jebeoordeeltwanneerhetnodigisomanderecollega’sofprofessionalsinte schakelenomtehelpenmethetbegrijpenvanmoeilijkevragen,problemenen behoeften.

• Jeondersteunpersonenengroepenbijsociaal-maatschappelijkevragen/problemen enstimuleerthenhunpersoonlijkekwaliteiten,mogelijkhedenentalenteninte zetten,zodatzeopeigenbenenkunnenstaan.

• Jebegeleidtdeelnemers/personenbijactiviteiten,geeftinformatieenverwijst deelnemers/personenalsdatnodigisdoornaardesociaalwerker3,4,5ofde leidinggevende.

• Jehoudtdevoortgangindegatenenevalueerthoedebegeleidingisgegaan.Als datnodigis,pasjehetplanvooractiviteitenofbegeleidingaan.

• Jesignaleertoptijdonveiligesituatiesenweetwaarhulpkanwordengevraagd omactieteondernemen.

• Jebegeleidtvrijwilligersmetpraktischevragenoverdienstverlening.

COPYRIGHTBOOM

• Jedoetadministratievetaken,zoalshetopbouwenenbijhoudenvandossiersen jerapporteert(bijvoorbeeldoverdevoortgangvandewerkzaamheden).

Procesbewaker

Alsprocesbewakerbewaakjeprocessenopzo’nmanierdatherkenbare problemen/knelpuntenwordenverbeterd.Jedraagtbijaanhetverbeterenvande werkprocessen.Onderstaandetakenhebjealsprocesbewaker:

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

• Jesignaleertvaakvoorkomendeproblemen/knelpuntentijdensjewerkenlostdeze zelfop.

• Jelostmindervaakvoorkomendeproblemen/knelpunteninoverlegmet collega’s/leidinggevendeopendenktmeeoververbetermogelijkheden.

PREVIEWVERSIE

• Jesignaleertmogelijkhedenenkanseninjouwwerk.

• Jebegrijptwaternodigisinjewerkveld,bedenktmanierenomditteregelenen bespreektditmetcollega’s.

• Jeneemtdeelaanprojectenomdedienstverleningteverbeteren.

Kennisdeler

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Alskennisdelerhoudjejekennisoverjouwleef-en/ofexpertisegebiedup-to-dateen jedeeltdezekennis.Onderstaandetakenhebjealskennisdeler:

• Jedoetmeeaanverschillendeoverleggen.

• Jehoudtjekennisoppeil.

• Jevraagtfeedbackoverhoejejewerkdoetenbespreektditmetmeerervaren collega’s.

• Jebeantwoordtvragenbinnendeorganisatieoverjouweigenleef-en/of expertisegebied.

• Jebentaanspreekpuntvoormensenvanbuitendieinteressehebbeninjouweigen leef-ofexpertisegebiedengeefthundeinformatiediezenodighebben.

Netwerker

Alsnetwerkeronderhoudjecontactenenzetjejenetwerkinomdoelentebereiken. Onderstaandetakenhebjealsnetwerker:

• Jebentzichtbaar,toegankelijkenmaaktenonderhoudtcontact,zoalsvoorhet stimulerenenenthousiasmerenvanmensenomdeeltenemenaanactiviteiten.

• Jewerktsamenmetsamenwerkingspartners/organisaties.

• Jeonderhoudtin-enexternewerkcontactenomsamentewerkeneninformatie tedelen.

Kennis en vaardigheden

• Mbo4werk-endenkniveau.

• Kennisvanenervaringinhetspecifiekedomeinenbijpassendemethodenen technieken.

• Kennisvandesocialekaart(instellingenophetgebiedvanwelzijn,gezondheidszorg enmaatschappelijkedienstverlening)enhetsociaaldomein.

• Kennisvanrelevantewet-enregelgeving.

• Vaardighedenvoorhetomgaanmetagressieenweerstandbijindividuen.

• Vaardighedenvoorhetomgaanmetgeestelijken/oflichamelijkleedvanindividuen.

6.3 Kritischeberoepssituatie

Aanleiding

PREVIEWVERSIE

Lisannewerktalssociaalwerkerineenopvangcentrumvoorminderjarige vluchtelingen.Zedoethaarwerkmetveelpassieenplezier,enmerktdatzeeen belangrijkebijdragekanleverenaanhetingewikkeldelevenvandezejongeren.Tijdens haarwerktondersteuntzedejongerenindagelijkseactiviteitenenbijvoorbeeldbij hetregelenvanbelangrijkedocumenten.Daarbijvoertzeookgroepsacitiviteitenuit metdejongeren,samenmethaarcollega's.

Casus

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Overhetlagemeenkanzeheterggoedvindenmetdejongerenmetwiezewerkt.Met eenvandejongeren,Betul,kanzehetechtermindergoedvinden.Betuliseen17-jarig meisjedatuitAfghanistanisgevluchtensinds3maandeninhetopvangcentrum

woont.Zegedraagtzichdwars,brutaaltegendesociaalwerkersenisvaaknietbereid omdeeltenemenaangroepsactiviteitenofmethuistakeninhetopvangcentrum. DaarbijisBetulalmeerderekerenonverwachtsgrofuitgevallentegenLisanne.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

LisannevoeltzichonprettiginhetbijzijnvanBetul,maarheeftdeopdrachtgekregen omsamenmethaarnaardegemeentetegaanomhaartehelpenomhaardocumenten opordetemaken.HoewelLisannezichprofessioneelwilopstellenenBetulwilhelpen, vindtzehetlastigoméénopééntijdmethaardoortebrengen.

Dilemma

Lisannestaatvooreendilemma.Enerzijdskentzehaarverantwoordelijkhedenals sociaalwerker,enwilzeBetulgraaghelpenmethaardocumenten.Zeweetookuit deberoepscodedatze,volgensartikel3,bereidzoumoetenzijnomiedermenste helpen,ongeachtdienssituatie.AandeanderekantmerktLisannedatzezicherg onprettigvoeltrondomBetul,endaardoorookmindergoedhaarwerkkanuitvoeren. ZeisconstantbangdatBetuleennieuweuitbarstingheeft,enLisanneweetnietgoed hoezezichdaneenhoudingkangeven.

Lisannestaatvooreendilemma.Watdoetze?

1. LisannebesluithaarpersoonlijkegevoelensnaarBetultenegeren,ensamenmet haarnaardegemeentetegaan.

2. Lisannebesluitomdetaakaaneencollegaovertedragen.Zewilhaarwerkgraag goedkunnenuitvoeren,envoeltdathetgedragvanBetulhaardaarbijbelemmert.

6.4 Begrippen

Beroepscompetentieprofiel

Een(globaal)overzichtvancompetentiesdienodigzijnomeenbepaaldberoepuit teoefenen.

Bevoegdheid

Wilzeggendatjenamensjewerkgeverdeactiviteitofhandelingmaguitvoeren.

Competentie

Eencombinatievankennis,vaardighedenenhoudingdienodigisomeentaakof handelinggoeduittevoeren.

Delegeren

Hetafstotenvantaken,inclusiefverantwoordelijkhedenenbevoegdhedennaareen lagerfunctieniveau.

Functie

Eenverzamelingtaken,bevoegdhedenenverantwoordelijkheden.

Functiebeschrijving

Iseendocumentwaarindehoofdtakenenfunctie-eisenstaanbeschreven.

Functieprofiel

Verkortefunctiebeschrijving.

Kwalificatiedossier

Ditiseengedetailleerdeuitwerkingvanallekerntakenenwerkprocessendievoorhet beroepnodigzijn.

Registerplein

Eenregisterwaarjejenahetbehalenvanjediplomakuntlatenregistreren. RegisterpleindoeteendiplomacheckbijDienstUitvoeringOnderwijs(DUO)omte controlerenopdiplomafraude.

Taak

Iseenhandelingofactiviteitdiejehoortuittevoeren.

Verantwoordelijk

Wilzeggendatjeaanjeleidinggevendekuntuitleggenhoeenwaaromjeeentaakop eenbepaaldemanierhebtuitgevoerd.

Verklaringomtrentgedrag(VOG)

Meteenverklaringomtrentgedrag(VOG)kunjeaantonendatjegeenstrafbarefeiten hebtgepleegddiestrijdigkunnenzijnmetjeberoep.

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Thema7 Beroepshouding

Inhoudthema

PREVIEWVERSIE

• Deberoepshouding

• Deberoepshoudingindepraktijk

• Deberoepscode

• Kritischeberoepssituatie

• Begrippen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Ditthemagaatoverjeberoepshoudingalssociaalwerker.Eenanderwoordvoor houdingisgedrag.Hetbetekentallebeieenmaniervandoen.Jegedraagtjedehele dagopeenbepaaldemanier,inrelatietotjeomgeving,maarookalsjealleenbent. Zelfsalsjeonderuitgezakteenfilmpjekijkt,gedraagjejeopeenbepaaldemanier. Gedragvanjezelfenjeomgevingissomsvoorspelbaar,maarvaakookniet.Gedrag kancomplexenonvoorspelbaarzijn.Zokunjeophetenemomentvaneensituatie inpaniekraken,terwijljedriewekenlaterineenvergelijkbaresituatieveelrustiger blijft.Ofiemandervaartjouwgedragalsongewenst,terwijleenandererhelemaal geenproblemenmeeheeft.

Bijhetuitoefenenvanjeberoepverwachtencliëntenenburgers,collega’senanderen metwiejesamenwerktherkenbaareneerlijkgedragvanje.Ditkunjeje basisberoepshoudingnoemen.Daarnaastvragensommigewerkprocessenentaken nogomaanvullendspecifiekgedrag.Hoejedaarmeeinjewerkkuntomgaan,leesje inditthema.

7.1 Deberoepshouding

Alsjeaandeopleidingbegint,hebjealvoorjoukenmerkendgedragontwikkeld.De vraagisofjedaarmeeaandeslagkuntalssociaalwerker.Hetantwoordopdievraag isvooriedereenverschillend,maardekansisgrootdatjegedragdatvoorjougewoon is,moetaanpassenofdatjenieuwgedragmoetaanleren.Andersgezegd:jegaat werkenaanjeberoepshouding.

COPYRIGHTBOOM

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

TAALREDACTIE

Deberoepshoudingwordtgevormddoorkenmerkendepersoonlijkeeigenschappen diegewenstofnoodzakelijkzijnvooreengoedeberoepsuitoefening.Inhet kwalificatiedossier–hetofficiëledocumentdatdebasisvormtvoorjeopleiding–vind jeeenuitgebreideopsommingvaneigenschappendiejealssociaalwerkernodighebt. Hetkwalificatiedossiermaaktonderscheidtussen:

• dealgemeneberoepshouding

• deberoepshoudingbijcliëntgebondenwerkprocessen

• deberoepshoudingbijorganisatiegerichtewerkprocessen.

Dealgemeneberoepshouding

Jealgemeneberoepshoudingisvantoepassingopjeomgangmetburgersenvoor eengrootdeelookopjeomgangmetcollega’senanderenmetwiejesamenwerkt. Belangrijkeeigenschappendiedebasisvormenvoorjeberoepsuitoefeningzijnonder andere:

• vraaggerichtwerken

• respect

• empathie

ZONDERBEELD-EN

• integriteit

• bereikbaarzijn

• assertiviteit

• ondernemingszin.

Vraaggerichtwerken

Totverindevorigeeeuwwistenprofessionalsalsgeenanderwatgoedwasvoor cliënten.Cliëntenvondendatookvanzelfsprekend,wantprofessionalshaddenervoor geleerd.Maarookzijwetennietaltijdwathetbesteisenkunnennietaltijddejuiste oplossingbieden.Naarmatemensensteedsmondigerwerden,durfdenzeookkritiek teuitenopdeprofessional.Zoissindsbegindezeeeuwvraaggerichtwerkenontstaan. Bijvraaggerichtwerkenstaandewensenenbehoeftenvandecliëntcentraalinplaats vanhetaanbodvandeorganisatie.Vanhieruitkijkjesamenmetdecliëntendiens naastenwelkeondersteuninghetbestaansluitopdewensenenbehoeftenvande cliënt.Zoisvraaggerichtwerkendeberoepsstandaardgewordenvoorprofessionals inzorgenwelzijn.

Respect

Jeomgangmetanderenbegintmetrespect.Respectwilzeggendatjedeander onvoorwaardelijkaccepteertzoalsdiealsmensis,zonderofmetbeperkingen,met leukeenminderleukeeigenschappenenongeachtachtergrond(huidskleur,leeftijd, geslacht,cultuur,godsdienst,afkomst,verledenenseksuelevoorkeuren).Respect betekentookgelijkwaardigheid,jenietmeerofbetervoelendandeander.Respect heeftnietalleenbetrekkingopdepersoonalsmens,maarookopiemands eigendommenenopdekeuzesdiehijmaakt.Respectwilnietzeggendatjehetaltijd metiemandeensmoetzijn.Jekunteenanderemeninghebbenentochrespectvoor iemandhebben.

Niet stereotyperen

Bijrespecthoortookdatjenietstereotypeert.Stereotyperenbetekenteenmeestal negatiefvooroordeeltoekennenaaneenindividuofgroep(generaliseren).Datgebeurt inenbuitenNederlandveelendaarkunjealssociaalwerkeruiteraardnietaan meedoen.Voorbeeldenvanstereotyperenzijn:

• Asielzoekerszijngelukzoekers.

• Mensenmeteenverstandelijkebeperkingzijnallemaaldom.

• Verslaafden,daklozenenmensenmetobesitashebbendaarzelfvoorgekozenen zoudennietopkostenvandesamenlevinggeholpenmoetenworden.

• Mensenmeteenuitkeringzijnteluiomtewerken.

• Ouderenkunnennietsmeer.

Endanwordendezepersonenooknogvaakopeenstereotiepemaniernegatief afgebeeld:verslaafdenalsbroodmagermeteenspuit,daklozenslapendineendoos enmetversletenklereneneenslechtgebit,ouderenmetrollatorsenzovoort.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Stereotyperengetuigtvangeenenkelrespectenisooknietbevorderlijkvoorde maatschappelijke(re)integratie.Hetspreektvanzelfdatjealssociaalwerkerzelfniet stereotypeert.Alsjeinjewerkanderentegenkomtdiedatweldoen,gajedaarover hetgesprekaan.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Empathie

Eenandereeigenschapdietotdebasisberoepshoudingbehoort,isempathie.Empathie ishetvermogenomjeintelevenineenander.Doorjeintelevenhebjemeeroog voorsubtielesignalenenkunjebetermeedenkenvanuithetperspectiefvandeander. Hetzorgtervoordatjeeenondersteuningsvraagbeterensnellerbegrijptendaarom gerichterkuntadviseren.Empathiedraagtzoookbijaaneenbeterecommunicatie. Verschillendebronnen,waaronderGoedhart&VanderSteen(Boom,2021),maken onderscheidinmeervormenvanempathiezoals:

• cognitieveempathie

• affectieveempathie.

Cognitieve empathie

Cognitieveempathieisgebaseerdopkennis,opfeiten.Cognitieveempathiewerkt methetverstand,gevoelkomthierbijnietkijken.

Feitelijkeproblemen

Alsiemandgaatscheiden,weetje(cognitie)welkefeitelijkeproblemenhierdoor kunnenontstaan.Bijvoorbeeldfinanciëleproblemendoordateeninkomenwegvalt, eralleenvoorstaanbijdeopvoedingvandekinderen,mogelijkhuisvestingsproblemen enzovoort.Cognitieveempathiehelptdanomdeanderteondersteunenbijhet aanpakkenvanpraktischeproblemen.

COPYRIGHTBOOM

Cognitieveempathiekunjeaanlerendoorervaringendoorveeltelezenoverpraktische problemenwaarmenseninverschillendeomstandighedentegenaankunnenlopen. Bedenkdaarbijdatietspaseenprobleemisalsiemanddatzelfalseenprobleem ervaart.Mensenkunneninvergelijkbareomstandighedentochverschillendeproblemen ervaren.Waardeeenindieomstandighedeneenprobleemziet,hoefteenander hetzelfdenietalsprobleemtebeschouwen.

Affectieve empathie

Waarcognitieveempathiegebaseerdisophetverstand,isaffectieveempathie gebaseerdopinleveninhetgevoel.Jeleeftjeininhetgevoelvandeander,jeleeft methemmee.Opbasisdaarvankunjeondersteunen.Inhetvoorbeeldvande echtscheidinghebjetemakenmetgevoelensdiesamengaanmetverlieservaringen: ontkenning,boosheid,verdriet,somberheid.Hetgaaternietalleenomdatjede gevoelensvandeanderherkent,maarookdatjezebegrijpt.Datlukthetbestalsje ookjeeigengevoelslevengoedkent.Affectieveempathieisveelmoeilijkeraante lerendancognitieveempathie.Alsjegewendbentomvanjongsafaanjegevoelte uitenenoogtehebbenvoorhetgevoelvananderen,ontwikkeljeookmakkelijker affectieveempathie.

CONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Jeaffectiefinlevenheeftookeenrisico.Jekuntmetiemandmeeleven,maaralsjeje zoverinleeftdatjedoordeemotiesvandeanderookzelfgeëmotioneerdraakt,kun jedeandernietmeergoedondersteunen.Meelevenwordtdanmede-lijden.Jebent danooknietmeerobjectief.Ervaringleertjeomnietdegrensvanmeelevennaar mede-lijdenovertegaan.Tochkanhetaltijdgebeurendatjetezeeremotioneel betrokkenraaktbijeensituatie.Overlegdanmetjeleidinggevendeofhetmogelijkis tijdelijkafstandtenemen,bijvoorbeelddoorteruilenmeteencollega.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Bovendienloopjehetrisicoopeenburn-outalsjetevaakdeemotionelebelasting vananderenmeedraagtenteweinigruimtevoorjezelfinbouwt.Dooroptijddejuiste afstandtenemenbeschermjejezelfenvoorkomjedatjetesterkbetrokkenraakt.Dit wordtookwelfunctioneledistantie,oftewelberoepsmatigeafstandgenoemd.Toch blijfthetaltijdeenlastigspanningsveldtussenenerzijdsbetrokkenheidenanderzijds beroepsmatigeafstand.

PREVIEWVERSIE

Bij affectieve empathie leef je je in, maar zonder dat de emotie van de ander jouw emotie wordt.

Integriteit

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Eenvolgendebelangrijkeeigenschapisintegriteit.Integriteitbetekenteerlijken oprechtzijn.Inalgemenezinbenjebetrouwbaarvoorburgersalsjehandeltvolgens dewaardenennormenvanjeberoepenvandeorganisatiewaarvoorjewerkt.Meer inhetbijzonderhandeljeintegeralsje:

• afsprakenmaaktendieooknakomt

• altijdeerlijkenduidelijkbent

• deskundigheidenbekwaamheiduitstraalt

• jenietinlaatmetomkooppraktijken

• injewerkgeenvriendschappenofandereemotionelebandenaangaat

• objectiefbentengeenmensenvoortrekttenkostevananderen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• jenietgrensoverschrijdendgedraagt(schelden,discrimineren,seksueelongepast gedrag,enzovoort)

• jebewustbentvaneenzekeremachtspositieendaargeenmisbruikvanmaakt.

Integerhandelen

Ashwinissociaalwerker.OpeendagkomthijSjoerdtegen.Zekennenelkaarvande jaarlijksecarnavalsactiviteitenindewijk.Sjoerd,vanberoeploodgieter,zitinhet bestuurvandecarnavalsvereniging.Ashwinverteltdathijthuisbezigismethet verbouwenvanzijnbadkamer.HijvraagtSjoerdofhijnogtipsheeft,omdathethem nietgoedluktomdethermostaatkraanvandedouchegoedaantesluiten.Sjoerd biedtaanomlangstekomen,omdathetvoorhemwaarschijnlijkeenfluitjevaneen centis.Hijhoefternietsvoortehebben.Ashwinkrabteensachterzijnorenenbedankt Sjoerddanvriendelijkvoorhetaanbod,maarzegtdathijerlievernietopingaat. Ashwinwilnietindepositiekomendathijlaterinhetkadervanzijnwerkineenpositie komtdathijzichverplichtvoeltomietsterugtedoen.Ashwinhandeltinteger.

Bereikbaarzijn

Bereikbaarzijnbetekentdatcliëntenjewetentevindenalszejenodighebbenendat jeookreageertophunpogingenomjetebereiken.Hetisbelangrijkdatcliëntenweten datjeervoorhenbentalszejenodighebben.Alsjevrijbentofvakantiehebt,zorgje ervoordateencollegajouwroltijdelijkoverneemt.Laatdatdanookaandecliënt weten.

Assertiviteit

PREVIEWVERSIE

Alsjeassertiefbent,komjevoorjezelfop.Jedurftjemeningtegevenenjegevoelens teuiten.Datisbelangrijk,omdatcliëntenduidelijkmoetenwetenwatzeaanjehebben. Assertiviteitisnietalleennodigalsiemandjouwpersoonlijkegrenzenoverschrijdt, maarookalsiemandietsvanjevraagtwaarjenietdeskundigvoorbentofwaarje volgensjefunctiebeschrijvingnietbevoegdvoorbent.

Assertiviteitisnietalleenmaareenzijdig‘nee’zeggen.Hetbetekentookdatjehet gesprekaangaatenuitlegtwaaromje‘nee’zegt.Ookluisterjenaardeanderwaarom diezichgedraagtzoalsdiezichgedraagt,ofwaaromdieietswilwatnietkan.Daar bereikjemeerwederzijdsbegripmeedandooralleenmaar‘nee’tezeggen.Hoewel hetvoordeeenlastigerisdanvoordeander,isassertiviteitwelteleren.Assertiviteit hangtooksamenmetzelfvertrouwenenzelfbewustzijn,metdematewaarinjejezelf enjegrenzengoedkent.Alsjejeeigengrenzennietkent,kunjeooknietduidelijkaan anderenkenbaarmakendatzeeengrensovergaan.

Assertiviteit is niet alleen maar ‘nee’ zeggen, maar ook het gesprek erover aangaan.

Ondernemingszin

KenniscentrumMovisieomschrijftondernemingszinalsvolgt:alssociaalwerker gebruikjejouwprofessionelemogelijkhedenenbevoegdhedenomsamenmetburgers, organisatiesenprofessionalsteondernemen,teexperimenterenennieuwe mogelijkhedentecreëren.Ookbiedjeanderenvoldoenderuimteomideeënen initiatievenuittevoeren.Jehandeltoplossingsgericht,jebentflexibel,daadkrachtig endoelgerichtenreflecteertsystematischopjehandelen.Jemaakteffectenzichtbaar, leertvanervaringenendeeltdezemetcollega’senpartners.

Kenjezelf

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Alsjeaandeopleidingbegint,hebjealgedragontwikkelddatvoorjoukenmerkend is.Datgebeurttijdensjeopvoeding,opschool,bijverenigingen,bijvriendschappen enzovoort.Hetiswaarschijnlijkdatjealssociaalwerkerbepaaldgedragaanpastof nieuwgedragaanleert.Daarvoorishetbelangrijkdatjejezelfgoedkent.Inzichtinje eigengedragisnetzobelangrijkalsinzichtinhetgedragvancliënten.Ga,eventueel methulpvanmensendiejougoedkennen,metenigeregelmaatnawelkgedrag,welke eigenschappen,mensenalspositiefervarenenwelkeminder.Danvindjejesterke kantendiejevastmoethouden,enleerjewelkekantenverbeteringnodighebben. Hoewelhetsomslastigis,kunjegewenstgedragaanlerenenongewenstgedrag afleren.Weesookalertopdevalkuildatgoedeeigenschappenprivéjuistongewenst zijninjewerk.

Altijdvooriemandklaarstaan

Jevriendenzijngekopje.Jebentbehulpzaamenstaataltijdvoorzeklaar.Alsze problemenhebben,benjijdeeerstebijwiezeaankloppen.Jijweetaltijdweleen oplossingwaarzezelfnooitaangedachtzoudenhebben.Maarditisnounetwatjein jewerknietmoetdoen.Daargeldtdatjecliëntenjuisthelptdoorzezelfoplossingen vooreenprobleemtelatenbedenken.Datgeeftzeveelmeerhetideedathethun eigenoplossingisennietietswatiemandandersvoorzebedachtheeft.Datisweer goedvoordeeigenwaardeendeeigenregieoverhetleven.

Beroepshoudingbijcliëntgebondenwerkprocessen Hetkwalificatiedossierbeschrijftverschillendewerkprocessendiejeindeopleiding moetlerenenhetspecifiekegedrag,naastdebasisberoepshouding,datbijhet werkproceshoort.

Werkproces‘onderzoekenvandebehoefteaansociaal werk’

Debeginnendberoepsbeoefenaarvolgtlandelijkeenregionalemaatschappelijke ontwikkelingen,verkentdeleefomgeving,achtergrondensocialesituatievanmensen engroepeneninformeertzichoverspecifiekebehoeften,kansen,risico’s,belangen ensocialeproblematieken.Hiervoorzoektdiedemensenopinhunleefomgeving, maaktcontactenbouwtvertrouwenopdoormensenaandachttegeven,vragente stellen,teluisteren,teobserverenen‘present’tezijnalsaanspreekpunt.Debeginnend beroepsbeoefenaarherkentdaardoormensenmeteenkwetsbarepositieinde samenlevingenherkentrisicofactorenensignalenvansocialeproblematiekop verschillendeleefgebieden,zoalsarmoede,huiselijkgeweld,eenzaamheid, opvoedingsproblemen,ontwikkelingsachterstanden,verslavingenschulden.De beginnendberoepsbeoefenaarbrengtsamenmetmensenhunkwaliteiten,potentieel, belangen,behoeften,sociale(informeleenformele)netwerkenendoelenvoor verschillendeleefgebiedeninkaart.Waarnodigzoektdiesamenwerkingmetandere betrokkenenomeenvolledigbeeldtekrijgenvansocialevraagstukkenenbehoeften aansociaalwerk.

Bron:Kwalificatiedossiersociaalwerker,2023

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

TAALREDACTIE

ZONDERBEELD-EN

Hetkwalificatiedossieromschrijfthetbijbehorendegedragvandeberoepsbeoefenaar alsvolgt:

• toontoprechtaandacht,empathieenrespectingesprekkenmetmensen

• stimuleertmensenactiefomoverhunproblemenenwensentepraten

• gaatrespectvolommetgevoelensvanschaamteenstressenweerstandomhulp tevragen

• communiceertopenenduidelijkoverdeeigenbedoelingen

• legtactiefcontactmetmensen

• stemtdienstaalgebruikafopdetaalvaardigheidvandegesprekspartner

• onderhoudteennetwerkvanrelevanteinformeleenformelecontacten

• komtdooreenadequateanalysevangegevenstoteencompleetbeeldvande behoeftenaanondersteuning

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

• gebruiktverschillendebronnenomrelevanteenvoldoendeinformatietekrijgen

• inventariseertactiefdewensenenbehoeftenvanmensen

• maakteenverantwoordeafwegingtussendebehoeftenvanmensenenbelangen vandeorganisatieenmaatschappij.

Beroepshoudingbijorganisatiegerichtewerkprocessen

Naastcliëntgebondenwerkprocessenomschrijfthetkwalificatiedossierook werkprocesseninrelatietotdeorganisatiewaarvoorjewerktenhetgedragdatdaarbij hoort.

Werkproces‘beleidvandeorganisatieuitvoeren’

Debeginnendberoepsbeoefenaarkenthetbeleidvandeorganisatieenvertaalthet beleidnaareigentakenenhandelenincontactmetmensenengroepen.Debeginnend beroepsbeoefenaarsignaleertknelpuntenindeuitvoeringvanbeleid,maaktdeze kenbaarindeorganisatieendenktmeeoveroplossingen.Wanneerdataandeorde is,verwoordtdiehetbeleidvandeorganisatierichtinginterneenexternebetrokkenen.

Bron:Kwalificatiedossiersociaalwerker,2023

Hetkwalificatiedossieromschrijfthetgedragvandeberoepsbeoefenaarbijdit werkprocesalsvolgt.Debeginnendberoepsbeoefenaar:

• informeertzichproactiefoverhetbeleidvandeorganisatie

• iszichbewustvandebetekenisvanbeleidvooreigentakenenhandelenincontact metmensenengroepen

• werktovereenkomstigdevoorgeschreveninstructiesenprocedures

PREVIEWVERSIE

• maaktknelpunteninbeleidtijdigbespreekbaar

• lichtknelpuntenenoplossingenduidelijkenkernachtigtoe

• legthetbeleidopbegrijpelijkeenprofessionelewijzeuit.

7.2 Deberoepshoudingindepraktijk

Aandehandvantweevoorbeeldenkrijgjeinzichtindewijzewaaropde beroepshoudingeenrolkanspelenbijjewerk.Hetzijntweebenaderingswijzendie jealssociaalwerkervaakzulttoepassen:

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• depresentiebenadering

• oplossingsgerichtwerken.

Depresentiebenadering

DegrondleggervandepresentiebenaderingentevensoprichtervandeStichting

PresentieishoogleraarAndriesBaart.Volgensdewebsitevandestichtingbetekent presentiezoietsals‘erzijn’,‘aanwezigzijn’.Maarbinnendepresentiebenadering wordtditbegripopeenheelspecifiekemanieringevuld.Alsjepresentiewiltbeoefenen, komjeernietmet‘erzijnvoordeander’.Erkomtveelmeerbijkijken.Hetuitgangspunt is:jekunternietvóóriemandzijnalsjenietméthemofhaarbent.

Presentieiseenrelationelemaniervanmensenbenaderen.Alsjewiltwetenwathet goedevooriemandis,danmoetjeeerstmétiemandzijnvoordatjeervóóriemand kuntzijn.Metanderewoorden:jemoetmetaandachtentoewijdingeenrelatie opbouwen,omdatjedanpasleertbegrijpenwaarhetvoorhemofhaarechtovergaat.

Alsjedatlangzaamleert,gajeookzienwiejevoordeanderkuntzijnenwatjezou kunnendoen–ofwatjejuistmoetlaten.Alshulpverlenermoetjeeerstbegrijpenwie deanderisenwaarhetinzijnofhaarlevenovergaat,enbegrijpenwiejezelfbent. Vervolgenszoekenjulliesamenuitwiejullievoorelkaarkunnenzijn.Datisrelationeel werken,endaargebruikjealjeprofessionelekennisbij.Hetisnietzodatjejevak vergeet,maarjegebruikthetveelmeeropbasisvanderelatiediejemetdeander hebt.

COPYRIGHTBOOM

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Presentie is een relationele manier van mensen benaderen.

Uitgebreideinformatieoverdepresentiebenaderingvindjeopdewebsitevande StichtingPreventie.

Depresentiebenadering

Relatiemetdeberoepshouding

Depresentiebenaderingisvooralrelatiegerichtennietopvoorhandgerichtop verandering.Doorderelatieaantegaanontstaatervanzelfruimtevoorverandering ofontwikkeling(NetwerkDAK,2011).Hetaccentvanjeberoepshoudingligtdussterk ophetaangaanenonderhoudenvaneenbetekenisvollerelatiemetcliënten.De volgendeaspectenvandeberoepshoudingzijndaarvooronmisbaar(watnietwil zeggendatandereaspectenvandeberoepshoudingnietbelangrijkzijn):

• empathie

Doorjeindecliëntintelevenkunjemeedenken,begripkrijgenvoordecliënten hemhetgevoelgevendatjeervoorhembent.Ditisdebasisvoorhetaangaanvan deprofessionelerelatie.

• bereikbaarheid

Ditbetekentookbenaderbaarzijn.Nietopeenkantoorwachtentotereencliënt langskomt,maaroutreachend(buitendedeur)werken.Oppadgaanencontact zoekenmetcliënten.

• integriteit

Decliëntmoetervanuitkunnengaandatjezorgvuldigmethemenzijn leefomgevingomgaat.Zondervertrouweniseengoedeprofessionelerelatieniet mogelijk.

• geduld

COPYRIGHTBOOM

Hetaangaanvaneenrelatievraagtveelgeduld.Neemdetijdomdeanderteleren begrijpenenoverhaastditniet.

• geenoordeel

Zetjeeventuele(voor)oordelenaandekant.Andersstajenietopenvoorde zienswijzeenbelevingvandeander.

Oplossingsgerichtwerken

Bijoplossingsgerichtwerkenleerjedeanderomzelfeenprobleemomtebuigennaar eenmeergewenstesituatie.Jekijktdusnietzozeernaardeproblemen,maarjuist naaroplossingen.Jeprobeerthoopenvertrouwenoptebouwenbijdecliënt.Ook wiljebereikendatdecliëntzelfkanaangevenwanneerhijgeenhulpmeernodigheeft.

VolgenskenniscentrumMovisie(2017)isoplossingsgerichtwerkeneenmethodische engestructureerdemaniervanbevragenvandecliëntzodatdezeinstaatisom:

• tebepalenwatzijnprobleemis(hetvraaggerichtedeel)eneenanderekijkdaarop teontwikkelen

• zichbewusttewordenvanzijninterneenexternehulpbronnen

CONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• zijndoelenconcreetenindetailteformuleren

• hoopenvertrouwenteontwikkelen

• zelfbedachtestappentezettenomdesituatieteverbeteren

• zelftebepalenwanneerhijzonderprofessionelehulpverderkan.

Oplossingsgerichtwerkenissinds2017opgenomenindedatabankeffectieve interventiesvanMovisie.

MeerinformatievindjeopdewebsitevanMovisie. Movisie:oplossingsgerichtwerken

Relatiemetdeberoepshouding

Belangrijkeaspectenvandeberoepshoudingbijoplossingsgerichtwerkenzijn:

• vraaggerichtwerken

Alsjebegintmeteenverkeerdevraag,isdekansopeengoedeoplossingklein.

• empathie

Vanuitinlevingsvermogenbeginjedevraagteverkennenenjeeenmeningte vormenoverde(on)mogelijkhedenvandecliënt.

• integriteit

Duidelijkeneerlijkcommuniceren,afsprakennakomen.

• bereikbaarheid

Oplossingsgerichtwerkeniseenprocesdatjenietinééndagkuntafronden.Het isbelangrijkdatjetijdenshetheleprocesvoordecliëntbereikbaarbent.

• assertiviteit

Geefduidelijkaanwatjouwgrenzenzijn,watdecliëntvanjoukanverwachtenen wathijzelf(ofzijnnetwerk)moetdoenomaandeoplossingtewerken.

7.3 Deberoepscode

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Naasthetkwalificatiedossierisernogeenanderebronvaninformatieoverje beroepshouding:deberoepscode.Eenberoepscodeiseenbeschrijvingvandewaarden ennormenwaaraandeberoepsbeoefenaarzichhoorttehouden.Eenberoepscode wordtontwikkelddooreenberoepsvereniging,inhetgevalvansociaalwerkersde BeroepsverenigingvanProfessionalsinSociaalWerk(BPSW).DeBPSWheeftin2022 éénberoepscodeontwikkelddiegeldigisvooralleprofessionalsinhetsociaalwerk. Daarvoorwasereenberoepscodevooraparteberoepenofberoepenzonder beroepscode.Deberoepscodeisvooralgerichtopethischeaspectenvanhetberoep enhoejeeralssociaalwerkermeeomkuntgaan.Nalevenvandeberoepscodemag nietleidentothandelendatwettelijknietistoegestaanenevenmintothandelendat ingaattegendearbeidsovereenkomstenvoorschriftenvandewerkgever.

Welofnietverplicht?

HetnalevenvandeberoepscodeisverplichtvoorledenvandeBPSW.Onderschrijven vandeberoepscodeisookvereistbijregistratiealsberoepsbeoefenaarinhetsociaal werk.DitlaatstegeldtookvoordegenendiegeenlidzijnvandeBPSW.Maarhetis nietzodatdecodevrijblijvendisvoordegenendiegeenlidzijnvandeBPSWenniet geregistreerdzijn.Deberoepscodewordtbijvoorbeeldookgebruiktbijfeedback tussencollega’s(intervisie)overdematewaarinzevolgensdeberoepscodewerken. Endeberoepscodekanjuridischeconsequentieshebben,ookvoorniet-ledenen niet-geregistreerden.Hetisduszekernietzodatdecodevrijblijvendis.

Bijderechtbank

Eencliëntspanteenrechtszaakaantegeneensociaalwerkerdieonterecht vertrouwelijkeinformatiezouhebbendoorgegeven.Alshetjuridischnietmeteen duidelijkis,gaateenrechterookkijkennaarwatbinnendeberoepsgroepgebruikelijk is.Deberoepscodekandaarzekereenrolbijspelen.

Indelingberoepscode

Deberoepscodeisalsvolgtingedeeld:

• inleiding

• kernwaarden,dieingrotelijnenovereenkomenmetdeberoepshoudinginhet kwalificatiedossier

• algemenenormen

• relatietotindividuen,groepenengemeenschappen

• samenwerking

• relatietotdeorganisatie

• relatietotberoepsgenoten

• relatietotdesamenleving.

Voormeerinformatieenhetdownloadenvandeberoepscodekunjeterechtopde websitevandeBPSW.

Beroepscodesociaalwerk

Vertrouwelijkeinformatie

Voorwatmeerduidelijkheidvolgthiernabijwijzevanvoorbeeldeenuitwerkingvan hetomgaanmetvertrouwelijkeinformatiezoalsditwordtbeschreveninde beroepscode.Hetomgaanmetvertrouwelijkeinformatieisregelmatigaanleiding voorethischediscussies.Magjeinformatieuitwisselenmetdewijkagent?Met professionalsvanandereorganisaties?Met(uitkerings)instanties?Hetisaltijdeen lastigpuntonderwelkevoorwaardenenwelkeinformatiejemaguitwisselen.

PREVIEWVERSIE

Onder‘relatietotindividuen,groepenengemeenschappen’staanindeberoepscode diverseartikelendiehandelenoverhetomgaanmetvertrouwelijkeinformatie.Onder anderedevolgendeartikelenhebbenhierbetrekkingop:

• Artikel10-Vertrouwelijkheid

Deprofessionalbehandeltinformatieovermensenenhunomstandigheden vertrouwelijk.

• Artikel11-Uitwisselenvaninformatie

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Deprofessionalvraagttoestemmingvoordathijaanderdeninformatieovercliënten vraagtofverschaft,ofmethenoverlegtomoptetredenvoorofnamensdecliënt.

• Artikel12-Professioneleafwegingbijtoestemming

Deprofessionalweegtbijtoestemmingvandecliënttothetopheffenvande geheimhoudingsplichtzorgvuldigallebelangenenwaardenafalvorenstebeslissen ofhijdaadwerkelijkvolgensdietoestemmingkanenwilhandelen.

• Artikel13-Hetverstrekkenvaninformatiebuitentoestemming

Hetisdeprofessionaltoegestaanomonderbepaaldeomstandighedenzijnplicht totgeheimhoudingtedoorbreken.Ditmag:

– alshetdelenvaninformatiehetlaatsteredmiddelisomgevaarvoorpersonen tevoorkomenentoestemmingvragennietmogelijkofwenselijkis

– alstoestemmingvanwegewettelijkebepalingennietnodigis

– alsdecliënt(gedeeltelijk)wilsonbekwaamisenerineennoodsituatiegeen wettelijkevertegenwoordigergeraadpleegdkanworden.

• Artikel14-Beroepopdegeheimhoudingsplichtbijderechter

Deprofessionalberoeptzichbijderechteropdeplichttotgeheimhouding (verschoningsrecht)indienhetafleggenvaneengetuigenisofbeantwoordingvan bepaaldevragenstrijdigismetdieplicht.

Alleartikelenwordenindeberoepscodeuitgebreidertoegelicht.

Geheimhoudingsplicht

COPYRIGHTBOOM

Sommigeberoepen–denkaanartsen,notarissenenadvocaten–hebbeneenwettelijk geregeldberoepsgeheim.Alssociaalwerkerhebjegeenberoepsgeheim,maarwel geheimhoudingsplichtviajearbeidsovereenkomstofcao.Indepraktijkkomthetop hetzelfdeneer.Hetverschiltussenhetwettelijkberoepsgeheimende geheimhoudingsplichtisvooraljuridisch.Bijeeneventuelerechtszaakmagjezwijgen alsdatvolgensjoutegendeplichttotgeheimhoudingis.Hetrechttotzwijgenineen rechtszaakheetverschoningsrecht.Uiteindelijkishetwelzodatderechterbepaalt ofjeterechteenberoepmagdoenophetverschoningsrechtofdatjetocheen verklaringmoetafleggen.

Vertrouwelijkheidenmeldplicht

Hetomgaanmetvertrouwelijkeinformatielevertregelmatigethischediscussiesop. Jebentbijvoorbeeldindienstbijeengemeente.Alssociaalwerkerhebje geheimhoudingsplichtendeberoepscode,maarerzijngemeenten(inhetvoorbeeld dustevensjeeigenwerkgever)dieeenmeldplichthebbeningesteldvoorbijvoorbeeld uitkeringsfraude.Datstaatopgespannenvoetmetelkaareniszelfsstrijdig.

PREVIEWVERSIE

Indepraktijk

Jennifer,25jaar,issociaalwerkerenlidvaneenbuurtteamineengroteplaats.Een vandecliëntenisRychard.Rychardiseenmanvan46jaarmetpsychiatrische problemeneneenverslavingsprobleem.Voordatlaatstevolgthijmetwisselendsucces eenbehandeltraject.Jenniferbezoekthemtweekeerperweek.Zenemendande administratiedoorenJennifergeefthemadviezenoverdagstructuurenhuishoudelijke taken.Hetuiteindelijkedoelisomhemoptermijnweernaarbetaaldwerkte begeleiden.

CONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

OpeendaggaatJenniferweerbijRychardlangs.Alszebinnenkomt,zietzedatde huiskamervolstaatmetdozenmetallerleifolders.Optafelstaateensealapparaat. Rychard,dieeenbijstandsuitkeringheeft,verteltdathijpakketjesvandefolders maakt.Hijdoetdatvooreenvrienddiedefoldersmoetbezorgen.Hijzegtdathijer nietvoorbetaaldkrijgt,maarhetgewoondoetomtehelpenenomvervelingtegen tegaan.Jennifergeloofterhelemaalnietsvan,wanthijkanvoorzijnverslavingwel watextrageldgebruiken.

Jennifertwijfeltwatzemoetdoen.Zeheeftimmersgeheimhoudingsplicht,maarook eenmeldplicht.ZebespreekthetmethaarleidinggevendeLiesbeth.Liesbethlegtuit datJenniferhetmoetdoenmetdeverklaringdieRychardgegevenheeftenhetverder moetlatenrusten.Eensociaalwerkerisgeenopsporingsambtenaar.Integendeel,dat tastdeintegriteitvandesociaalwerkeraan.Alsdieookongevraagdinformatiegaat doorgevenaaninstanties,zullencliënteninformatiegaanachterhoudenenstandaard achterdochtigennieteerlijkmeerzijn.Endatkomtdeondersteuningniettengoede. Jenniferishetermeeeensenlaathetverderrusten.

7.4 Begrippen

Affectieveempathie

COPYRIGHTBOOM

Empathiediegebaseerdisophetinleveninhetgevoel.

Assertief

Jekomtvoorjezelfop.Jedurftjemeningtegevenenjegevoelensteuiten.

Beroepscode

Eenbeschrijvingvandewaardenennormenwaardeberoepsbeoefenaarzichaan hoorttehouden.

Beroepshouding

PREVIEWVERSIE

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Wordtgevormddoorkenmerkendepersoonlijkeeigenschappendiegewenstof noodzakelijkzijnvooreengoedeberoepsuitoefening.

Cognitieveempathie

Cognitieveempathieisgebaseerdopkennis,opfeiten.

Empathie

Ishetvermogenomjeintelevenineenander.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Functioneledistantie

Ookwelberoepsmatigeafstandgenoemd.Deafstanddieervoorzorgtdatjenietje testerk(emotioneel)betrokkenraakt.

Integriteit

Betekenteerlijkenoprechtzijn.

Presentie

Erzijn,aanwezigzijn.

Respect

Wilzeggendatjedeanderonvoorwaardelijkaccepteertzoalsdiealsmensis,zonder ofmetbeperkingen,metleukeenminderleukeeigenschappenenongeacht achtergrond(huidskleur,leeftijd,geslacht,cultuur,godsdienst,afkomst,verledenen seksuelevoorkeuren).

Stereotyperen

Betekenteenmeestalnegatiefvooroordeeltoekennenaaneenindividuofgroep (generaliseren).

Verschoningsrecht

Hetrechttotzwijgenineenrechtszaak.

Vraaggerichtwerken

Bijvraaggerichtwerkenstaandewensenenbehoeftenvandecliëntcentraalenniet hetaanbodvandeorganisatie.

PREVIEWVERSIE

Thema8 Preventieenvroegsignalering

Inhoudthema

PREVIEWVERSIE

• Preventie

• Vroegsignalering

• Signalenensituatiesherkennen

• Ingesprek

• Kritischeberoepssituatie

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

• Verdieping

• Begrippen

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Alssociaalwerkerleverjeeenbelangrijkebijdrageaandepreventieenvroegsignalering vanprobleemsituaties.Preventieishetvoorkomenvanproblemen.Vroegsignalering ishetzovroegmogelijkinbeeldbrengenvansituatieswaarinhetmisgaat.De achterliggendegedachteis:voorkomenisbeterdangenezen.Inditthemaleesjehoe preventieenvroegsignaleringerinhetsociaalwerkuitkunnenzienenhoejeerals sociaalwerkervormaankuntgeven.

8.1 Preventie

Preventieishetvoorkomenvaneenongewenstesituatieofeenverergeringdaarvan. Preventiekostgeld,maarbespaartookgeld.Alshetuitdehandloopt,zijnimmers vaakzwaardereenduurderemiddelennodig.Voorkomenisbeterdangenezen.Op hetgebiedvangezondheidenveiligheidbijvoorbeeldwordtvanallesondernomen omtevoorkomendatmensenziekwordenofdatergevaarontstaat.

Preventieensociaalwerk

Sociaalwerkrichtzichophetsociaalfunctionerenvan(kwetsbare)mensen,groepen engemeenschappenincomplexeomgevingeneninwisselwerkingmetdieomgevingen (BPSW,2022).Alssociaalwerkerbevorderjesocialecohesie,empowermentenvrijheid. Jeversterktrelaties:tussenmensen,inentussengroepen,tussenpersonenen organisatiesensomsookderelatievanmensenmetzichzelf.Daarmeedraagjebij aandeweerbaarheidenveerkrachtvandiesystemen.Jemaaktzeergezondermee. Zobeschouwdheeftsociaalwerkaltijd(ook)eenpreventievefunctie.Weerbaarheid enveerkrachtverkleinendekansdaterproblemenontstaan.Dekansdatmenseneen moeilijkesituatiezelfkunnenoplossenofhethoofdkunnenbieden,wordtgroter. Samenstajesterkerdanalleen.

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Samen sta je sterker.

COPYRIGHTBOOM

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Sociaalwerkrichtzichopeenbreedscalaaanvragenenvraagstukkenophetgebied vanzorgenwelzijn(BPSW,2023).Dievragenhebbenookbetekenisvoorandere domeinen,zoalsonderwijs,veiligheidenopenbaarbestuur.Alssociaalwerkgoed loopt,ontlastdatanderesectoren.Bijvoorbeeld:alsbuurtcoachesmensenmetlichte oplossingenondersteunen,voorkomtdatduurdereinzetvanuitdegezondheidszorg ofpolitie.Omgekeerdneemtdevraagnaarsociaalwerktoealshetinanderesectoren misgaat.DenkaandetoeslagenaffaireofdeaarbevingsschadeinGroningen.Daar vangtsociaalwerkzogoedenkwaadalsdatgaatopwatereldersismisgegaan.

Preventieveactiviteiten

PREVIEWVERSIE

Preventiekanopheelverschillendemanierenwordeningezet.Activiteitenkunnen zichrichtenopde(fysiekeensociale)omgeving,opbeleidofdirectopdemensenom wiehetgaat.Preventieveactiviteitenwordenopverschillendemaniereningedeeld, zoalsnaar(loketgezondleven.nl,z.d.):

• doelgroep

• fase

• doel

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• pijlersvandeintegraleaanpak.

Indelingnaardoelgroep

Preventiekanzichrichtenopverschillendedoelgroepen,zoalsmenseninhetalgemeen, mensendierisicolopenofmensendieallasthebbenvaneenprobleem.Aandehand daarvankunjeonderstaandevormenvanpreventieonderscheiden (loketgezondleven.nl,z.d.):

• universelepreventie

• selectievepreventie

• geïndiceerdepreventie

• zorggerelateerdepreventie.

Universelepreventierichtzichopallemensenvaneensamenlevingofgemeenschap. Bijvoorbeeld:aanallebewonerswordtgevraagdominhuntuinwattegelste verwijderenengroentelatengroeien,omtevoorkomendatbijenuitstervenofdat toenemenderegenvaltotoverstromingenleidt.

Selectievepreventierichtzichopgroependieeenverhoogdrisicolopenopeen bepaaldprobleem.Bijvoorbeeld:ouderenwordenuitgenodigdominhetbuurthuis samentelunchen,omtevoorkomendatzijvereenzamen.

Geïndiceerdepreventierichtzichopmensenmetbeginnendeproblemen.Denkaan hetAlzheimerCafévoormensenmetgeheugenproblemenenhunnaasten.Door lotgenotencontacteninformatiewordtdesituatieoverzichtelijkerendraaglijker.Als hetnodigis,wordtdewegnaarondersteuningeerdergevonden.Jevoorkomtermee datsituatiesbinnenshuisuitdehandlopen.

Zorggerelateerdepreventierichtzichopmensendiealmeteenbepaaldprobleem temakenhebben.Eenvoorbeeldiseenappdiemensenmeteenbeperkinghelptom zelfstandigtereizen.Ofdecirkelbusdiezorgtdatmensenzondereigenvervoertoch activiteitenkunnenondernemen.Hetprobleemiseral,depreventiezitinhet voorkomenvandenadeligegevolgenervan.

Indelingnaarfase

PREVIEWVERSIE

Problemenkennenverschillendefasen.Eerstisernognietsaandehand.Danwilje voorkomendatereenprobleemontstaat.Vervolgensiseenprobleemerwel,maar wiljedegevolgenervanbeperken.Endaarna,ofdaarbij,wiljevoorkomendathet probleemverergertofdatmensenterugvallen.Ditonderscheidinpreventieoverlapt deelsmethetonderscheidnaardoelgroep:

• primairepreventie

• secundairepreventie

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

• tertiairepreventie.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Metprimairepreventiewiljeeenprobleemdaternognietis,voorkomen.Algemene actiesenmaatregelen wordendaarvooringezet.Bijvoorbeeld:seksuelevoorlichting opscholen,omdekansopgeslachtsziekten,tienerzwangerschappen,homofobieen seksueelgrensoverschrijdendgedragteverminderen.

Metsecundairepreventiewilje(degevolgenvan)eenprobleemdatalbestaat, beperken.Devoedselbankenzijnhiereenvoorbeeldvan.Hetprobleemvanarmoede iseral,maardoormaaltijdenteverstrekkenvoorkomjedatmensendieermeete makenhebben,verhongeren.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Tertiairepreventierichtzichophetvoorkomenvanverergeringofterugval.Hierbij kunjedenkenaanschuldsanering:daarmeewordtvoorkomendatdeschuldennog verderoplopen.Eenandervoorbeeldishetbegeleidenvanex-gedetineerdenbijde terugkeerindesamenleving.Dekansdathetopnieuwmisgaat,wordtdaardoorkleiner.

Verslavingoverwinnen

Kaiheeftmoedverzameldomdefinitiefeenstreeptezettenonderzijnafhankelijkheid vanverslavendemiddelen.Hijwordtopgenomenopeendetoxomlichamelijkafte kicken.Hetisnietmakkelijk:hijheeftlastvanafkickverschijnselenenverlangternaar omdatopdeoudemanieroptelossen...maarhijmagnietvandeafdelingaf.Endaar isnatuurlijknietstekrijgen.Hetiszijnredding:opdiemanierlukthethemomvolte houden.

Dankomtdestapterugnaardesamenleving.Hijzietertegenop.Inzijnoudenetwerk isgebruikdegemenedeler.Alshijoudevriendenopzoekt,zalhetmoeilijkzijnom sterkteblijven.Maaralleenthuiszijnisookmoeilijk.Hijbespreekthetmetzijn begeleiderMartin.Dieondersteuntzijnvertrouwenenmotivatiemetmotiverende gespreksvoering.Hijverteltookdatsomseenvrijwillig‘maatje’wordtingeschakeld, dieervaringsdeskundigis.DatlijktKaieengoedidee.ZokomthijincontactmetJofrie, diehemmeevraagtnaareenmeetingvanderegionale Narcotics Anonymous (NA).Kai haderwelvangehoord,maarbeseftenietdatzoveelanderenmethetzelfdeprobleem worstelenalshij.Hijbesluitomvakertegaanenbouwtvandaaruiteennieuwsociaal netwerkop.EensteuninderugdieKai,naeenkleineterugval,helptomcleante blijven.

Indelingnaardoel

PREVIEWVERSIE

Ophetgebiedvangezondheidkunjeookeenpreventie-indelingmaken.Onderstaande preventievormenwordendaarbijonderscheiden(loketgezondleven.nl,z.d.):

• (ziekte)preventie(bijvoorbeeld:screening,preventievevaccinatiesofmedicatie)

• gezondheidsbevordering(bijvoorbeeld:aanmoedigenomgezondteeten, voldoendetebewegen)

• gezondheidsbescherming(bijvoorbeeld:drinkwaterzuiveren,huisvuilophalen).

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hiergaatdeaandachtdusnietalleennaarrisicovermijding,maarooknaarhet ondersteunenvanhelpendekwaliteiten(hulpbronnen)enbeschermendefactoren (krachtbronnen).Vertaaldnaaranderegebiedendangezondheidzoujekunnen onderzoeken:

• Preventie:omwelkebedreiginggaathetenhoegajedietegen?

• Bevordering:welkealaanwezigekwaliteiten(hulpbronnen)zijnhelpendenhoe versterkjedie?

• Bescherming:wieofwat(krachtbronnen)kunnenbeschermenwatgoedisenhoe zetjediein?

Vadercentrum

InstadsdeelDeLaakinDenHaaghebbenveelmanneneenzwarebaanindebouw, tuinbouwofineenfabriek.Daarzijnweinigkansenomnieuwevaardighedente ontwikkelen,terwijldemaatschappijwelsteedsmeervanmannenverwacht (bedreiging).

Daaromrichttenvrijwilligersin2000VadercentrumADAMop.Iedereen(ookvrouwen enkinderen)ineenachterstandssituatiekanzichdaarontwikkelenenzijn maatschappelijkepositieversterken(www.haagsevaders.nl).Mannenoefenener nieuwerollen.Bijvoorbeeldderolvaneenmandie:

• kanzorgenenkoken

• zijnkinderenondersteuntbijhetopgroeien

• opdehoogteisvannieuweelektronischeontwikkelingen

• hobby’sheeftopverschillendeterreinen

• mensenuitverschillendeculturenkentenvriendschappenmethenopbouwt

• meedoet,meedenktenmeebeslistoverontwikkelingenindemaatschappij.

COPYRIGHTBOOM

PREVIEWVERSIE

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Steedswordtuitgegaanvandekrachtenkwaliteitenvandemannenzelf(hulpbronnen). Bijvoorbeeld:WillemVerbruggenkwamnegenjaargeledeninhetVadercentrumom eenteken-enschildercursustevolgen.Hijwerdrondgeleidenzagdelasmachinesin dewerkruimte.‘Datiseendeelvanmijnwerk!’zeihij.Daaropwerdgevraagdofhij nieteencursuszouwillenverzorgen.NuhebbenalheelveelanderenvanWillemhet lassengeleerd!Daarmeehebbenzehunweggevonden,bijvoorbeeldnaarwerk.Dankzij fondsenendevelevrijwilligersblijfthetcentrumbestaan(krachtbronnen).

IneenYouTube-fragmentverteltWillemoverzijnervaringenbijhetVadercentrum. BewonersinitiatiefVadercentrum

Indelingnaardepijlersvaneenintegraleaanpak

Bijeenintegraleaanpakbenaderjemensenensituatiesalseensamenhangendgeheel. Eenmensismeerdaneenoptelsomvankleinestukjes.Enelkesituatieontwikkelt binneneenomgeving.Bijeenintegraleaanpakwerkjesamen,vanuithetperspectief vandemensenomwiehetgaat,enschenkjeaandachtaanwatanderskan,maarook aanwatalgoedis.Hiermeezorgjedathulpaansluitbijdebehoeftevandepersoon envoorkomjedatondersteunerslangselkaarheenwerken.‘Eénclient(ofgezin,groep etcetera),éénplan’.Bijcomplexeproblemenisditdemeestduurzameeneffectieve benadering.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Loketgezondleven.nl(z.d.)onderscheidtvierpijlersvaneenintegralepreventieve aanpak.Deeerstetweerichtenzichdirectopdebetrokkenen,terwijldelaatstetwee indirectwerken:viadeomgeving.Depijlerszijn:

• voorlichtingeneducatie

• signalering,adviesenondersteuning

• fysiekeensocialeomgeving

• regelgevingenhandhaving.

Voorlichting en educatie

Voorlichtingeneducatierichtenzichopeenbreedpubliek.Jegeeftinformatieenreikt vaardighedenaanomeenbepaaldprobleemtevoorkomenofhanteren.Denk bijvoorbeeldaanpubliekscampagnes,zoals‘WieisdeBob?’,waarmeestappende jongerenwordenaangezettotnadenkenwieerstraksnaarhuisrijdt...diedrinktdan niet!Eenandervoorbeeldishetinitiatiefvanlongartsenomopscholendegevaren vanvapentebespreken.Jekuntookdenkenaanblogs,video’seneducatievegames opinternet,diedekijkerondersteunenbijhetvoorkomenvanproblemen.

Signalering, advies en ondersteuning

Metsignalering,adviesenondersteuningrichtjejeopmensendierisicolopenofal meteenprobleemtemakenhebben.Voorbeeldenzijnhetmeldprotocolbijsignalen vankindermishandeling,eeninloopspreekuurwaarmensenmetvragenophetgebied vanwelzijnterechtkunnenen‘maatjesprojecten’,waarbijdeeneburgergeeftwateen andereburgernodigheeft.

Fysieke en sociale omgeving

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Eenprobleemontwikkeltzichaltijdbinneneencontext.Eenomgevingkanmeerof minderuitnodigentot‘goed’(bijvoorbeeldgezond,veilig)gedragoftot‘slecht’ (bijvoorbeeldonveilig,ongezond)gedrag.Ligtbijeenbankjebuitenalveeltroep,dan nodigtdateerderuitomjeeigenrommelooktelatenliggen.Voeljejeineensociale omgevingserieusgenomenengehoord,danisdekansdatjepositiefbijdraagtgroter. Jekuntduspreventiefwerkendoordeomgevingaantepassen.Zorgenvooreen veiligeengezelligehuiskamervooreenwoongroepiseenvoorbeeld.Ookkunjedenken aaneencommunity-benaderingzoalsZonnetij:eenwooncomplexwaareenderde vandebewonerseenWlz-indicatieheefteninformelezorgwordtgegevendoorde anderen(zorgsaamwonen.nl,2021).Zokunnenmensenlangerzelfstandigwonenen iserminderextrazorgnodig.

ViadewebsitevanZorgsaamwonenkunjelezenoverZonnetij. Zorgsaamwonen

Regelgeving en handhaving

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Regelgevingbiedteenkadervoorhettoegestanehandelen.Dekansopproblemen wordtkleineralsduidelijkiswatmensenvanelkaarkunnenverwachten.Dankzijde verkeerswetrijdtiedereenrechts,wateenhoopaanrijdingenvoorkomt.Regelswerken alleenalszeookwordengehandhaafd.Alseenovertredinggeenenkelgevolgheeft, zalnietiedereenzichaandeafsprakenhouden.Alssociaalwerkerkunjebijdragen

aanbeleiddatgezondheidenveiligheidbevordert,ofwatmaarrelevantisvoorde mensenmetwiejijwerkt.Bijvoorbeelddoorhetaantegevenalsbeleidonvoldoende isofaverechtswerkt.

Mix

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Eeneffectieveaanpakbestaatuiteenmixvandezepijlers:krachtigbeleiddatpreventief werktenconsequentwordtgehandhaafd,eenondersteunendeomgeving,adequate vroegsignaleringeninterventiewaarnodig,eneventueelvoorlichtingenadviesvoor eenbreedpubliek.

In de afbeelding zie je hoe deze vormen van preventie zich verhouden tot doelgroepen en financieringsstromen.

Leesviagezondleven.nlhoejeelkepijlerkuntinvullenvoorovergewicht,sporten bewegen,alcohol,drugs,roken,mentalegezondheidenseksuelegezondheid. Gezondleven.nl

Effectiviteitvanpreventie

Datpreventie‘werkt’,isbekend;bijvoorbeelddoorhetsuccesvanziektepreventieen gezondheidsbevordering(Rozer,Veldboer&DeLange,2022).Doordathierdecennialang opisingezet,wordenmensenmindervaakziekenlevenzegemiddeldlangerdaneen halveeeuwgeleden.Hieraanzitweleengrens:vannogmeerpreventiewordenmensen nietnoggezonder.Sommigethema’s(zoalsovergewicht)zijnhardnekkigen gezondheidsverschillenzijnnietafgenomen,maargrotergeworden.Delaatstetijd wordtmeerenmeerverwachtdatsociaalwerkhierbijeenoplossingbiedt.Denk bijvoorbeeldaanPaletwelzijn,waarbijburgers‘oprecept’wordenverwezennaar bepaaldewelzijnsactiviteiten.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Datsociaalwerkpreventiefwerkt,isookbewezen.Erzijnallerleivoorbeeldendie latenzienhoesociaalwerkdeinzetvanzwaardereenduurderemaatregelenvoorkomt (sociaalwerk-werkt.nl,z.d.).Vaakleverthetvoordebetrokkenenzelfookeenbetere enmeerduurzameuitkomstop.

Sociaalmakelen

Opwww.sociaalwerk-werkt.nlstaatdeonderstaande‘businesscase’dielaatziendat bijsociaalmakelenindeHaarlemmermeerelkeeurozichdriemaalterugverdient.De sociaalmakelaarachterhaaltde‘vraagachterdevraag’enonderzoektsamenmetde bewonerwelkehulpbronnenenmogelijkhedenindeeigenomgevingdaarbij aansluiten.

‘Eenmevrouwdieineendepressiezat,werdnaaronsdoorverwezendoorhaarlongarts –zerookteookveel.Ingesprekkenmethaarkwamnaarvorendatzegraagmethaar handenwerkte;vroegerhadzealtijdaanbrommersgesleuteld.Datbrachtdesociaal makelaaropdegedachteomhaarincontacttebrengenmethetTransportmuseum inNieuw-Vennep,waarzevervolgenshand-en-spandienstenkongaanverrichten.Dat bleeknétdatduwtjedatzenodighad.Zedeedwatzeleukvondenleerdenieuwe mensenkennen,waardoorzelekkerderinhaarvelkwamtezitten.Zoluktehethaar ookomminderteroken,watweerleiddetoteenlagerezorgconsumptieenminder medicatie.Hetmessnijdtaanallekanten.’

8.2 Vroegsignalering

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Vroegsignaleringishetineenzovroegmogelijkstadiuminbeeldbrengenvansituaties dieproblematischzijnofkunnenworden.Ditgeeftdekansomvoorzorgsmaatregelen tetreffen,teondersteunen,aandebeltetrekkenofbijtesturenvoordatdesituatie uitdehandloopt.Bijvoorbeeld:alsoptijdwordtgemerktdathetmeteen thuiswonendeouderenietgoedgaat,kandiepersoonvaakmetlichteondersteuning nogeenheletijdinzijneigenhuisblijvenwonen.Ditisvaakprettigervoorde betrokkeneenzijnnaastenenhetisminderduurdaneenopname.

Vroegsignaleringinhetsociaalwerk

Sociaalwerkrichtzichopeenbreedscalaaanvragenenvraagstukkenophetgebied vanzorgenwelzijn(BPSW,2023).Vroegsignaleringinhetsociaalwerkkandanook vanallesomvatten,zoals:

• financiëleproblemen

• huiselijkgeweldenkindermishandeling

• seksueelgeweld

• psychischeproblemen

• eenzaamheid

• polarisatieenradicalisering

• socialespanningenonvrede

• etcetera.

Overalwaarhetgaatomproblemendiepotentieelgrotegevolgenhebben,enwaarbij vroegeondersteuningwenselijkzouzijn,isvroegsignaleringzinvol.Opsommige gebiedenzijnerduidelijkeafsprakenhoeditwordtaangepakt,maaropandere gebieden(nog)niet.Hierondervindjedrievoorbeeldendielatenzienhoe vroegsignaleringinhetsociaalwerkvormkankrijgen.

Financiëleproblemen

Sindsjanuari2021zijngemeentenvolgensdeWetgemeentelijkeschuldhulpverlening (wgs)verplichtomeenintegraleaanpaktehanterendieproblematischeschulden voorkomt.Zorgverzekeraars,energiebedrijven,woningverhuurdersen drinkwaterbedrijvengevenhetdooraandegemeentealsrekeningenblijvenopenstaan. Degemeentebenadertdepersoonmeteenbetalingsachterstandproactief,omhulp tebieden(NVVK,z.j.).Deeersteonderzoekenlatenziendathetwerkt:inwonerszijn erblijmeeenproblemenkunnendaadwerkelijksnellerenbeterwordenaangepakt (overheidvannu.nl,2021).

AandehandvandeWgsheeftelkegemeentehaareigenaanpakuitgewerkt.Inveel gemeentengaatdieverderdandewetvereist.Zerichtenzichbijvoorbeeldnietalleen ophetvoorkomenvanproblematischeschuldsituaties,maarookookophetoplossen vanschulden,ofrichtenzichdaarnaastophetsignalerenvanandereproblematiek (divosa.nl,z.j.).IndegemeenteWormerveerbijvoorbeeldgaateenSociaalWerker Vroegsignaleringopbezoekbijdeinwonermeteenbetalingsachterstand.Dezesociaal werkerbiedteenluisterendoorenheeftoogvoordeproblematiekachterde betalingsachterstanden.Definanciëlesituatiewordtinbeeldgebrachtensamenmet decliëntzoektdesociaalwerkereenpassendeoplossing.Blijktereenbredere hulpvraagtezijn,danblijftdezelfdesociaalwerkervoordiepersoonhetaanspreekpunt.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

TAALREDACTIE

ZONDERBEELD-EN

Financiële problemen gaan vaak samen met andere problemen.

Huiselijkgeweldenkindermishandeling

BijeenvermoedenvanhuiselijkgeweldenkindermishandelingtreedtdeMeldcode huiselijkgeweldenkindermishandelinginwerking(NJI,z.j.).Bijeenniet-pluisgevoel:

• brengjesignaleninkaartenonderzoekjeoferopgroeiendekinderenzijn (kindcheck)

• overlegjemeteencollega,eneventueelmetVeiligThuis

• gajeingesprekmetdebetrokkene(n)

• weegjeafofmeldingnoodzakelijkis.Jemeldtaltijdbij:

– structureleonveiligheid

– alsergeenadequateprofessioneleondersteuningmogelijkis.

Polarisatieenradicalisering

PREVIEWVERSIE

Devroegsignaleringvanpolarisatieenradicaliseringisnogniethelemaaluitgewerkt. DetramaanslaginUtrechtin2019lietbijvoorbeeldziendatvroegsignaleringopdit gebiednognietgoedgenoegloopt.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Leesviadewebsitevanderijksoverheidoverdetramaanslagendedaarvangeleerde lessen.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Deaanslagplegerwasbekendbijdegemeentevanwegeeenmultiproblematische situatie.Tochzagniemanddezeactieaankomen.Omtoteeneffectievereaanpakte komenstartdeInspectieJustitieenVeiligheideenonderzoekinviergemeenten (InspectieJustitieenVeiligheid&MinisterievanJustitie,2023).

Preventievanradicaliseringomvat:

• hetwegnemenvandevoedingsbodemvoorradicalisering

• hetversterkenvandeweerbaarheidvandepersoonofgroep.

Polarisatie,segregatieendiscriminatievormeneenvoedingsbodemvoorradicalisering:

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

• Discriminatiestaatvoorhetongelijkbehandelenofachterstellenvanindividuen ofgroepenopbasisvan(persoonlijke) kenmerken.DiscriminatieisinNederland verboden.

• Segregatieisdesituatiedatbevolkingsgroepennietofnauwelijkscontactmet elkaarhebben(KIS,2022).

• Polaristatieiseenproceswaarbijdetegenstellingentussengroepeninde samenlevingsterkerworden,waardoorgroepensteedsmeertegenoverelkaar komentestaan(KIS,2018).Polarisatiewordteenrisicoalshetleidttotconflicten tussengroepen,segregatieofhetverdwijnenvanderuimtevoorgenuanceerde meningen.

Bekijkonlineeenuitlegoverwatpolarisatieisenwatjeertegenkuntdoen. Watpolarisatieisenwatjeertegenkuntdoen

Het‘Analyse-instrumentvoorbuurtoverleg:vanpolarisatienaarverbinding’vanhet KennisplatformInclusiefSamenleven(KIS,2019)helptomdezeprocessenineenbuurt ofwijkinkaarttebrengen.OpdewebsitevanKISvindjeookinformatieentoolsdie helpenbijhetbedenkenvaneengoedeaanpak.

OpdewebsitevanhetKennisplatformInclusiefSamenleven(KIS)vindjeinformatie entoolsdiebijdragenaaneenpluriforme,stabielesamenleving. www.kis.nl

Datmachtenmiddelenongelijkzijnverdeeldindesamenlevingiseenfeit,endatdit bijdraagtaanradicaliseringook.Maaropindividueelniveauzijnwerkeloosheiden armoedegéénrisicofactoren.Ominteschattenofiemandradicaliseertkunjeletten op(VanWonderen,z.d.):

• orthodoxeideeën

• waargenomenonrechtvaardigheid.

PREVIEWVERSIE

Dewaargenomenonrechtvaardigheidgaatoverhetgevoeldatdeeigengroep systematischwordtbenadeeld,uitgeslotenofachtergesteld.Datisfrustrerend.Het maaktboosendraagtbijaanafkeervandesamenleving.Bijmensenmeteenhogere sociaal-economischestatusgeeftditjuistmeerrisicoomteradicaliseren,omdatzij meernadenkenover‘deidealesamenleving’(VanWonderen,z.d.).Kijkendvanuit waargenomenonrechtvaardigheidwordeneigenervaringen,ofdievananderen,soms gekleurdwaargenomen.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Solliciteren

Yorik,Nathan,Ilse,PatrickenIbrahimzijnevenoudenevengoedinhunvak: boekhouden.Yorikisgeborenalsvrouw,maarvoeltzichman.Indesamenleving ervaarthijweinigrespectvoorLHBTIQ+personen.NathanisorthodoxJoods.Zijn ervaringisdaterindeseculiereNederlandsesamenlevingweinigbegripenrespect isvoorgelovigen.Ilseisvanwegeeenhogedwarslaesierolstoelafhankelijk.Haar ervaringisdatzevaakwordtonderschat;voormensenmeteenbeperkingisweinig plaatsindesamenleving.Patrickleeftineensocialeomgevingmetveelvooroordelen naarnieuwkomers.Zijnervaringisdatdiehuizenenbanenkrijgentenkostevanwitte mensen.EnIbrahimismoslim.Hijweetuitervaringdathetveelmoeilijkerisomwerk tekrijgenmeteenMarokkaanseachternaam.

Dezevijfpersonenkennenelkaarnietenontmoetenelkaarookniet.Zesolliciteren toevallignaardezelfdefunctie.Allemaalwordenzeafgewezen:eriseenbetere kandidaat.Geenvanhengelooftdatditderedenis.Yorikdenktdathijisafgewezen omdathijtransgenderis,Nathandoorzijnkeppeltje,Ilsevanwegehaarbeperking, PatrickomdateennieuwkomerisvoorgetrokkenenIbrahimdenktdathijvoorde zoveelstekeernietisvertrouwdvanwegezijnachternaam.

Enwatspeeldeerwerkelijk?Erwaseeninternekandidaatendievoldeed.Zeheet Myriam,istransgender,rolstoelgebonden,halfSurinaamshalfNederlandsenwas bijnahaarbaankwijt.Deafdelingwaarzewerkte,werdnamelijkalsgevolgvan bezuinigingenopgeheven.Zeisheelblijdatzenutochbinnendeorganisatiekan blijvenwerken.

Preventie,vroegsignaleringeninterventie

Oppapierheeftvroegsignaleringeenplaatstussenpreventiedoorvoorlichtingen interventie:

• Erzijnalgemenemaatregelenomeenprobleemtevoorkomen(preventiedoor voorlichting).

• Alshettochmisgaat,wordtditzovroegmogelijkinbeeldgebracht (vroegsignalering).

PREVIEWVERSIE

• Enmetzominmogelijkinzetwordtdesituatieomgebogen(interventie).

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Vroegsignalering binnen de schuldhulpverlening.

Indepraktijklopenpreventie,vroegsignaleringeninterventiedoorelkaarheen. Preventieomvatimmersnietalleenhetvoorkomenvaneenprobleem,maarookhet beperkenvandegevolgenvaneenprobleem,ofhetvoorkomenvanverergeringof terugval.Sommigeinterventieswerkennietalleencuratief,maarookpreventief.Een voorbeeldishetstartenvaneenburgerplatform:

• Ditiseeninterventie:jebrengtbewonerssamenennodigthenuitomdegedeelde omgevingsamenvormtegeven.Daarmeeversterkjedesocialecohesieen participatie.

• Hetwerktookpreventief:jevoorkomtontevredenheid,doordatbewonersinspraak hebbeninhoedeomgevingvormkrijgt.

• Hetkanbovendienbijdragenaanvroegsignalering:debewonerswordenalerter opwaterinhunomgevinggebeurtenkunnenhetaangevenalszijietssignaleren!

8.3 Signalenensituatiesherkennen

PREVIEWVERSIE

Alsersignalenzijndatermogelijkietsaandehandis,handeljeproactief.Jewacht niettothetprobleemeris,maarbrengtdesituatieinkaartominteschattenwater nodigis.

Signalenherkennen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hoeweetjeopwelkesignalenjezoumoetenletten?Daarbijhelpthetalsjedemensen metwiejewerktgoedkent.Metwelkesocialeproblemenhebbenzijzoaltemaken?

Invakbladen,studieboeken,opwebsitesvankenniscentraenviacollega’skunje uitzoekenwelkerisicofactorenenbeschermendefactorendaarbijrelevantzijn.Dan hebjeeenideeopwelkegedachten,gevoelens,stoornissen,beperkingen,handicaps ofsituatiesjealertdienttezijn.

Hoepechdubbelgelukwerd

Mike(8)isvaakophetvoetbalveldjeindebuurt.ThuisOpStraat(TOS)organiseerter geregeldeenwedstrijdje.SindszijnvaderJeroengeenwerkmeerheeft,isdesfeer thuisgespannen,Mikeislieverbuiten.Maardan,middenineenvoetbalwedstrijd, gaatzijnschoenkapot.Hijschrikt,zijnvaderzalbooszijn!Erisalnauwelijksgeld.

Nasra,eenvandebegeleidersvanTOS,zietzijnreactie.Zekomtnaasthemzitten. ‘Hebikhemooitopandereschoenengezien?’vraagtzezichaf.Zijnkledingiseen beetjetekleinenverschoten.Samenbekijkenzedeschoen:dieisnietmeerteredden. Mikebarstintranenuitenverteltdathijnietnaarhuisdurft.Nasraoverlegtmethaar collegaenwandeltevenmee,hetisvlakbij.

Jeroen,devadervanMike,doetopen.Mikelaathuilendzijnschoenzien.Nasravertelt hoehetging:Mikespeeldehartstikkegoed.Hetisechtfijndathijmeedoet,dekinderen mogenhemheelgraagenzijook!Hetwaspurepechdathijstruikelde.Jeroenvertelt dathijalskindookveelvoetbalde,waaropNasravraagtofhijgeenzinzouhebben omeenkeertjemeetedoen.Watextrahulpisnooitweg.‘Maarmisschienwerktuwel enheeftugeentijd?’zegtze.Jeroenverteltdathijisontslagen.Nasramageven binnenkomen.Zeneemtdetijdomteluisterenenbegrijpthoemoeilijkdesituatieis. Zeverteltdathaarcollegavanhetsociaalwijkteameenspreekuurheeftenmeekan denkenindezesituaties.

COPYRIGHTBOOM

Enzoeindigtdepechvandekapotteschoenindubbelgeluk.Juistdoordiepechkomt hetgezinincontactmethetwijkteam.ViadeWmowordtondersteuninggeregeld. Jeroenkomtinderdaadnaarhetveldomtehelpen!Hijheeftietstedoen,TOSheeft ereenhulpkrachtbijenMikevindthetstoerdatzijnvaderzogoedkanvoetballen.

Aanwezigzijn

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Naastalgemenevakkennisishetbelangrijkom‘aanwezig’tezijninjewerk–aanwezig indezinvan:metaandacht,wakker,presentinhetcontactmetdemensenmetwie jewerkt.Alszijjouopdiemanierervaren,wetenzejeeerdertevindenwanneereriets aandehandis.Eentweedevoordeelisdatjijhetmerktalsietsafwijktvanhetgangbare.

Inverschillendefunctieszietdaterverschillenduit.WerkjebijvoorbeeldbijeenUWV enhebjeklantcontact,danbenjeaanwezigindegesprekkendiejemetdieklanten hebt.Jehebtjeogenenorenopenenluistertnaarhunervaringen.Jeverplaatstjein hunsituatieenletopsignalenvansocialeproblemen.Werkjeineengezinofmeteen groep,danbenjeaanwezigindiegroepenindeomgevingvandiegroep.Werkjein dewijk,danbenjeaanwezigindiewijk,opplaatsenwaardemensenomwiehetgaat regelmatigkomen.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Indepraktijk

Janiceiswijkcoördinatorineengrotestad.Eendeelvanhaarwerkdoetzeopkantoor, maarzeneemtookdeelaanverschillendeoverleggenenisregelmatigaanwezigop plaatsenwaarwijkbewonerskomen.Overalkennenzehaar:inhetbuurtcentrum,bij dejongerensoos,bijdeinloopvoorouderen,indebibliotheek,bijdereligieuze gemeenschappenetcetera.DedrempelomJanicetebenaderenislaagenafentoe komtzelangs.Danschuiftzeaan,maakteenpraatje,luistertentoontbelangstelling. Hetgeefthaareenindrukvanhoehetgaatenwaarmisschienietsnodigis.

EenvandekwaliteitenvanJaniceisdatzesignalenmetelkaarinverbandbrengt.Bij deouderenlunchhoordezetoevalliggemopperoverdecirkelbus:datdiesteedszo laatisensomshelemaalnietkomt.Bijeenoverleggeeftzedatdooraan vrijwilligerscoördinatorLoek,dielangsgaatbijdevrijwilligersvandecirkelbus.Erzijn ziekenentweecollega’szijngestopt.Desfeerisandersdanvoorheen.Devraagis groterdanwatzemethetkleineteamophetmomentkunnenbiedenennukrijgen zesteedsgemopper.LoekkoppelthetterugaanJaniceendiebedenktdateenheel anderinitiatiefonlangsisgestopt.Zoudendaargeennieuwechauffeurskunnen wordengevonden?Loekgaaterachteraaneninderdaad,nieuweaanvullingvoorhet teamwordtgevonden.Daardoorwerkendechauffeursweermetmeerplezierenzijn demindermobielewijkbewonerserweermeerzekervandatzijkunnenmeedoenaan activiteiten.

COPYRIGHTBOOM

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Sociaalwerkblijftmensenwerk.Jekuntonmogelijkalleswetenofallesvantevoren bedenken.Vakkennisisbelangrijk,maarnogbelangrijkerwellichtis‘aanwezigzijn’. Metopenogenenopenorenoriënteerjejesteedsweeropnieuweinformatie.Elke situatiesisanders,elkmomentisanders.Lukthetjeomsteedsweernieuwsgierigen onbevangentezijn,vanuitdevraag:hoeishetnu?

8.4 Ingesprek

PREVIEWVERSIE

Wanneerjeeensignaalopvangtdatermogelijkietsaandehandis,blijfjenatuurlijk nietopjehandenzitten.Jewachtnietaftoteenprobleemisontstaanoftothetuit dehandloopt,maarmaaktcontact.Indemeestegevallenzetjijdeeerstestapnaar demensenomwiehetgaat.Jegaatingesprekomtehorenhoezijdesituatieervaren enwelkewensenofbehoeftenerzijn.Jestreeftnaareenzocompleetmogelijkbeeld.

Datomvat:

• nietalleenfeiten,maarookzienswijzenenervaringen

• nietalleenbedreigendefactoren(risico’s)maarookbeschermendefactoren(hulpenkrachtbronnen)

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• nietalleeninformatieoverdepersoonzelf,maarookoverdeomgeving

• nietalleeninformatieoverdesituatienu,maarookhoedieisontstaan.

Bijvoorbeeld,alsiemandmeteenpsychischekwetsbaarheidsomberegedachtenuit, maakthetverschilhoedepersoondaarmeeineerderesituatiesisomgegaan.Ofhij ofzijhetideeheefthetaantekunnenenofereensteunendeomgevingisofniet.Als jealleennaarrisico’senbedreigingenkijkt,krijgjeeeneenzijdigbeeld.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Meestal is de eerste stap: in gesprek gaan met de betrokkenen.

Somswiljeextrainformatieverzamelen.Bijvoorbeeldvia:

• indirectbetrokkenen

• collega’s

• rapporten,dossiers

• literatuur

PREVIEWVERSIE

• observaties.

Daarbijhoudjenatuurlijkrekeningmetdegeheimhoudingsplichtdiejealssociaal werkerhebt.Jemagnietzomaarinformatiedelenmetmensenuitdeomgeving.In deberoepscodevindjehieroverinformatie(BPSW,2022).

Nietpluis

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Alsiemanduitdeomgevingeenniet-pluisgevoelmetjedeelt,neemjedetijdomte luisterenendoortevragen.Degesprekstechniek‘luisteren,doorvragen,samenvatten’ (LSD)geefthouvast:

• Luisternaarwatdeandervertelt.

• Vraagdoor:

– Welkewaarnemingen,vanwie,liggenachterhetniet-pluisgevoel?

– Welkegedachtenheeftdepersoondaarbij?

– Welkezorgheeftdepersoonprecies?

• Envatgeregeldsamenwatjehoort.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Jouweigenideeëneninformatiebrengjedaarbijnietnaarvoren.‘OMA’(oordeel, mening,aanname)blijftthuis!Eerstwiljebegrijpenhoedebezorgdheidvandeander inelkaarzit.Jenodigtuitomdiezoconcreetenexplicietmogelijktemaken.Daarmee

• voeltdeanderzichserieusgenomenengehoord

• kunjehetverhaalvandeanderbegrijpen

• helpjedeanderomdebetekenisvanzijnervaringteonderzoeken.

Concreetmaken

Nietiedereenmaaktonderscheidtussenwaarnemingeneninterpretaties.Een waarneminggaatviadezintuigen.Jezietiets,jehoortiets.Eeninterpretatieiseen gedachtewaarmeejebetekenisgeeftaaneenwaarneming.Eenwaarnemingisobjectief entoetsbaar,terwijleeninterpretatiepersoonlijkensubjectiefis.

‘Hijwasboos,ikzaghet’,kaniemandzeggen.Maarkunjezienwateenandervoelt? Ofweetalleendiepersoonzelfwaaromhijietsdoet?Metdoorvragenhelpjeomhet concreettemaken.‘Watdeedhijprecies?’Vervolgensvatjesamenenbrengje onderscheidaan:‘Dushijsloegmetdedeurenjedacht:nou,dieisboos.’

Nieuweburen

Marjanwoontalmeerdandertigjaarindezelfdestraat.Deeerstetwintigjaarvond zeheterfijn.Jongestellen,ouderenengezinnen,iedereenkendeelkaar.Delaatste tienjaarzijninsommigehuizenstudentenkomenwonen,die‘neerkijkenopdegewone mens’.OpanderehuisnummerswonengezinnendienieteensNederlandsspreken. Marjanvindthetvreselijk.

Danoverlijdthaarbuurvrouwengoedevriendin.Denieuweburenlijkenhaarvanaf hetbeginalniets.Zegluurtvanachterhetgordijnenvertrouwtzeniet.Indeavond komenervaakmensenlangs,zehoortgeroezemoes.Zoudenzedrugsgebruiken?Of dealen?

OpvertrouwelijketoonverteltzeaanIris,eenkennisdieeenpaarhuizenverderop woont:‘Volgensmijzijnhetdealers.’Irisisgeschokt.‘Hebjedepolitiegebeld?’vraagt ze.MaarMarjanzegt:‘Mijnietgezien,straksnemenzenogwraak.’Irisverteltbijde handwerkclubdatereendrugspandindestraatisgekomenendathaarvriendin,die ernaastwoont,wordtbedreigd.Zogaathetverhaalvankwaadtoterger,terwijler misschienhelemaalnietsaandehandis.

Explicietmaken

Een‘vaag’niet-pluisgevoelgaatmakkelijkereeneigenlevenleiden.‘Erisietsaande hand,ikweethetzeker!’Elkewaarnemingkanzowordengeïnterpreteerddathet niet-pluisgevoeltoeneemt.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Ondereenniet-pluisgevoelligteenvermoeden,eenideewáterdanaandehandzou zijn.Erligteenbezorgdheidonderendiewiljegraagbegrijpen.Dusvraagjedoorom hetvermoedenexpliciettemaken.‘Watzouernaarjouwidee(bijvoorbeeld)aande handkunnenzijn?’ Pasalsjeweetwaarjehetoverhebt,kunjesamenmetdeander onderzoekenwelkeaanleidingerisvoordiebezorgdheid.

Reflectie

Ookeeneigenniet-pluisgevoelkunjeopdezemanierverhelderen,bijvoorbeeldsamen meteencollega.Maakconcreetwelkewaarnemingeneronderhetgevoelzittenen maakexplicietwelkevermoedensjehebt.Bijvoorbeeld:

• Watwasdesituatie?

• Watnamjewaar?Watzagenhoordeje,opwelkmoment,vanwie?

• Welkegedachtenengevoelenshadje?

• Welkvermoedenkwamop?

Vervolgensbeslisjeofjeverdergaatenzoja,hoe.

8.5 Grenzenvanhethandelen

Nadatjejeeenbeeldhebtgevormdvandesituatieschatjeinwaternodigis.Datdoe jezoveelmogelijksamenmetdebetrokkenen.Alsondersteuningnodigis,schatjein ofjediezelfkuntbieden,ofdatdeinzetvaniemandandersnodigis.Hierbijweegt mee:

• welkeondersteunigindeomgevingtevindenis(socialekaart)

• degrenzenvanhetberoep

• jerolenfunctiebinnendeorganisatie

• jouwpersoonlijkegrenzen

Eensocialekaartiseenoverzichtvanofficiëleeninformeleondersteuningdievoor demensenwaarmeejijwerkttevindenis.Aandehanddaarvanhebjeeenideevan demogelijkhedendieerzijn,ophetgebiedvandienstenenorganisatiesdieietskunnen betekenen.Jehoeftnietalleszelftedoen,somsiseengespecialiseerdeorganisatie erveelbeterin.Bijeenzaamheidkaneenvrijwlligmaatjeveelbetekenen.Bijeen berperkingmisschieneenervaringsdeskundige.Viainternetkunjeveelvinden,een gemeentegidskanhelpenenmeerervarencollega'swetenvaakheelgoeddeweg. Naarmatejelangerwerktgroeitjekennisvandesocialekaartopzeker.

Hetberoepsprofielvandesociaalwerker(BPSW,2022)endeberoepscode(BPSW, 2021)geveneenalgemeneomschrijvingvanwatjealssociaalwerkerkuntbiedenen watniet.Inhetberoepsprofielleesjebijvoorbeeldwelkerollenentakensociaalwerkers zoalvervullen.Indeberoepscodevindjehetnormatievekaderwaarbinnenjeals

sociaalwerkerfunctioneert.Bijvoorbeeldkunjelezendatjehandeltvanuitvakkennis endeskundigheid.Wordtondersteuninggevraagdwaarjeteweinigvanafweet,dan kandateenredenzijnomdoorteverwijzen.

Jerolenfunctiebinnendeorganisatiegevenookhouvast.Injefunctieomschrijving kunjelezenwatervanuitjefunctiewordtverwacht.Inhetbeleidvandeorganisatie ismeestalaangegevenopwelkemanierjemetwelkeanderensamenwerkt.Somszijn ersamenwerkingsverbandenwaarinisafgesprokenwiewelkevragenoppakt.Soms geefjeeensignaaldooraaneenketenpartnerdiealaandesituatieisgekoppeld, bijvoorbeeldvanuitdejeugdzorg,reclasseringofggz.Somsgaateensituatiejeeigen bevoegdhedenteboven,ofisersprakeisvanacuutgevaar.Dangajeernietzelfop afmaarschakeljebijvoorbeelddepolitiein.

Jepersoonlijkegrenzenkunnenookaanleidingzijnomeensituatieaaneencollega uithandentegeven.Hetkanbijvoorbeeldzijndateencliëntervaringenaanraaktdie jezelfnognietgoedhebtverwerkt.Ofdateensituatieomstevigheidenduidelijkheid vraagt,terwijljedaarnognietgenoegzelfvertrouwenvoorhebt.Ofdathetgedrag vaneenpersoonzoandersisdandenormenenwaardendiejijkent,datjejenauwelijks inzijnsituatiekuntverplaatsen.Datkunnenargumentenzijnomdesitiuatieaaneen collegaovertedragen.Tegelijkertijdzijnzulkesituatiesaanleidingomtereflecteren. Alssociaalwerkerbenjezelfjebelangrijksteinstrument,datwiljezogoedmogelijk kennenenontwikkelen.Reflectieenfeedback,intervisieensupervisie,enzelf ondersteuningzoekenalsdatnodigis:hethelptallemaalomsteedsbeterteworden injevak.

8.6 Kritischeberoepssituatie

Aanleiding

Joséiswijkcoachineensuperdiversewijk.Hijrichtzichmetnameopgroepenjongeren dieveelopstraatzijn.Hijheeftgoedcontactmetverschillendegroepen.

Casus

NaaraanleidingvangebeurtenisseninhetMiddenOostengroeitdespanningtussen eengroepjongerendieaffiniteithebbenmetdePalestijneneneengroepjongeren metrechtsextremistischeaffiniteit.Eenvanderechtsextrmistischejongerenkomt naarJoséenspreektzijnbezorgdheiduitdatdieanderegroepsteedsverder radicaliseert.

Dilemma

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Joseinterpreteertwatdejongereverteltalseen‘nietpluis-gevoel’.Datwilhijserieus nemen,maarhijiszicherookvanbewustdatderechtsextremistischegroeper voordeelbijheeftdatdeanderenineenkwaaddaglichtwordengesteld.

Hoegaathijdaarmeeom?

1. HijgaatingesprekmetdejongerendieaffiniteithebbenmetdePalestijnen.

2. Hijvraagtdooromteonderzoekenwaaromdezerechtsextremistischejongen ditvertelt.

8.7 Verdieping

IneenartikelbeschrijftGeertjanOverbeek,hoogleraarpedagogiekaandeUniversiteit vanAmsterdam,hoevroegsignaleringindejeugdhulpsomsaverechtswerkt.

JongereninNederlandzijngemiddeldgelukkigerengezonderdanjongereninandere landen,volgenseengrootonderzoek(UNICEF,2020)zelfshetgelukkigstvanallemaal. Indatonderzoekgaf90%vandejongerenaan(meerdan)voldoendetevredentezijn methunleven.TochmaaktinNederlandéénopdezeven(!)jongerengebruikvaneen jeugdhulptraject.Hoekandat?

Preventievejeugdhulphoorttegaanoverhetversterkenvanveerkracht. Jeugdhulpverleningisechtervooralgerichtophetopsporenenverhelpenvan problemen.Bijdeintakeiserveelaandachtvoorproblemenenontwikkelingsrisico’s, enveelmindervoorkwaliteitenenbeschermendefactoren.Maaralsjealleenkijkt naarwatermisis,zíejeookalleenwatermisis.Zokrijgjeeeneenzijdigbeeld.

Tweefamilies

DefamilieMeztakendefamilieOlivijnwordenallebeidoorverwezennaar gespecialiseerdejeugdzorg.Hunsituatieslijkenopelkaar:dekinderenzijnkleuter, schoolkindenpuber,enbijhetmiddelstekindisautismevastgesteld.Dereactiesvan hetmiddelstekindzijnvoordeouderslastigtehanterenenrakenookdeandere kinderen.Iedereenlooptopzijntenenenuiteindelijkluktdathaastnietmeer.

PREVIEWVERSIE

DefamilieMeztakheeftmoeiteomteaanvaardendathetmiddelstekindtemaken heeftmetautisme.Zewillenzichdaarnietinverdiepenenschamenzichervoor.Ze willendeomgevingzominmogelijkbetrekkenbijdegezinssituatie.DefamilieOlivijn isjuistopennaardeomgeving.Verschillendevriendenenburenzijnopdehoogteen zijzijnookbereidomtehelpenwaardatnodigis.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Alsjealleenkijktnaardeproblematiek,lijkendesituatiesvandegezinnenopelkaar. Dedraaglastisongeveergelijk.Zoudanookdezelfdeondersteuningnodigzijn?Kijk jeooknaarbeschermendefactorenenkwaliteiten,dankrijgjeeenanderbeeld.De draaglastkanongeveergelijkzijn,maardedraagkrachtisverschillend.Eensteunende omgevingversterkthetsysteemalsgeheel.Dankanlichteondersteuningmisschien voldoendezijn.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Kijkjealleennaarwatermisgaat,danconcludeerjeooksnellerdathetmisgaat.Breng jedaarnaastdedraagkrachtvanhetsysteeminkaart,dankunjebeterinschattenof hetdebetrokkenenkanlukkenomdeproblemenzelfhethoofdtebieden,ofomin deeigenomgevingoplossingentevinden.

Tevroegondersteuningbiedenheeftooknadelen:

• Jongerendieéchthulpnodighebben,moeten(nog)langerwachten.

• Opdezemanierkanondersteuningjuistziekmakendwerken.

Professioneleondersteuningisschaars.Dewachtlijstenzijnlang,ondersteuning onnodiginzettenisdaardoorzonde.Datspreektvoorzich.Maardatvoorbarige ondersteuningookziekmakendkanwerken,vereistmisschienwatnadereuitleg.

Indeeersteplaatsbevestigthetdebetrokkenenonbedoeldindeovertuigingdater ietsmisismethenofmethunsituatie,endatzijdiezelfnietaankunnen.Zijgaan zichzelfdaardoornietzienalssterkenveerkrachtig,eerderhetomgekeerde.Terwijl jejuistdieveerkrachtzouwillenversterken.

COPYRIGHTBOOM

Indetweedeplaatscreëertheteenonhaalbarenormindesamenleving.Alsverdriet, falenen‘afwijkende’gevoelensofgedragingeneenredenzijnomprofessionelezorg intezetten,lijkthetnetalsofdieernietmogenzijn.Maarwieisernuopelkmoment helemaalgezondengelukkig?Wiedoethetopelkmomentgoed?Onbedoeldverhoogt hetdeprestatiedrukdieopvoederstochalzosterkervaren.Indesamenlevingzou bestdiscussiemogenzijnoverdevraag:watiseigenlijk‘goedgenoeg’opvoeden?

Veelproblemenzijnbovendientijdelijk.Zegaanvanzelfoverofkunnenindeeigen omgevingwordenopgevangen.Sommigeleeftijdsperiodesofveranderingen,zoals indegezinssamenstellingofdeomgeving,zijngewoonlastig.Ermoeteennieuw evenwichtwordengevonden.Dathetevenlastiggaat,betekentnietdatdesituatie abnormaalis.Somsislichteondersteuningvoldoendeommeteensituatieomteleren gaan.Indejeugdhulpverleningzoumeergedaankunnenwordenomfamiliestehelpen huneigenoplossingentevinden.Erzijnalverschillendeevidencebasedbenaderingen diedaargeschiktvoorzijn,zoalsde Family Check-up methode.DiezouinNederland bredergeïmplementeerdkunnenworden.

PREVIEWVERSIE

FamilyCheck-Upmethode

DeFamilyCheck-up(FCU)iseengezinsinterventiegerichtophetvroegtijdigbieden vanhulpenondersteuningaanoudersdieproblemenervarenindeopvoedingvan hunkind.DeFCUbeoogtviahetveranderenvangezinsfactoren(zoalsopvoeding, sfeerenconflicteninhetgezin)problemenbijhetkindteverminderenenernstigere problematiekoplatereleeftijdtevoorkomen.Hetkandaarbijgaanomproblemen vanuiteenlopendeaard,zowelemotionelealsgedragsproblematiek.DeFCUisgeschikt voorgezinnenmetkinderenindeleeftijdvan2totenmet17jaar.

CONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

DeFCUbestaatuitdriesessieswaarinonderzochtwordtwatergoedgaatinde gezinnen,opwelketerreinenverbeteringmogelijkisenwelkeaanvullendehulp eventueelnodigis.Desessieswordengeleiddooreenjeugdhulpverlenerdiegezinnen thuisofdesgewenstopeenanderelocatiebezoekt.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

KenmerkendvoordeFCUisdatdezorglaagdrempeligisendatdezeineenvroeg stadiumenindecontextvangezinnenwordtaangeboden.OnderzoekindeVerenigde Statenlaatziendatdeaanpakmetnamesuccesvolisvoorgezinnendieinhetalgemeen moeilijktebereikenzijn,bijvoorbeeldmensenmeteenlagesociaal-economische status.InNederlandishetaanbodvandergelijkeinterventiesschaarsendeFCUis eeninteressanteinterventieomdezewittevlekwegtenemen.

Bron:trimbos.nl,2021

8.8 Begrippen

Discriminatie

Staatvoorhetongelijkbehandelenofachterstellenvanindividuenofgroepenopbasis van(persoonlijke) kenmerken.

Geïndiceerdepreventie

Eenvormvanpreventiediezichrichtopmensenmetbeginnendeproblemen.

Interpretatie

Eengedachte,waarmeejebetekenisgeeftaaneenwaarneming.

Polarisatie

Hetproceswaarbijdetegenstellingentussengroepenindesamenlevingsterker worden,waardoorgroepensteedsmeertegenoverelkaarkomentestaan.

Preventie

PREVIEWVERSIE

Ishetvoorkomenvaneenongewenstesituatieofeenverergeringdaarvan.

Primairepreventie

Metalgemeneactiesenmaatregelenwiljeeenprobleemdaternognietis,voorkomen.

Secundairepreventie

Hiermeewilje(degevolgenvan)eenprobleemdatalbestaat,metactiesen maatregelenbeperken.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Segregatie

Desituatiedatbevolkingsgroepennietofnauwelijkscontactmetelkaarhebben.

Selectievepreventie

Eenvormvanpreventiediezichrichtopgroepenmeteenverhoogdrisicoopeen bepaaldprobleem.

Tertiairepreventie

Actiesenmaatregelendiezichrichtenophetvoorkomenvanverergeringofterugval.

Universelepreventie

Eenvormvanpreventiediezichrichtopallemensenvaneensamenlevingof gemeenschap.

Vroegsignalering

Hetineenzovroegmogelijkstadiuminbeeldbrengenvansituatiesdieproblematisch zijnofkunnenworden.

Vroegsignalering

Hetineenzovroegmogelijkstadiuminbeeldbrengenvansituatiesdieproblematisch zijnofkunnenworden.

Waarneming

Eenprikkeldieviadezintuigenwordtgeregistreerd.

Wetgemeentelijkeschuldhulpverlening(Wgs)

Eenwetdieverplichtdatgemeenteneenintegraleaanpakhanterenomproblematische schuldentevoorkomen.

Wetgemeentelijkeschuldhulpverlening(Wgs)

Eenwetdieverplichtdatgemeenteneenintegraleaanpakhanterenomproblematische schuldentevoorkomen.

Zorggerelateerdepreventie

Eenvormvanpreventiediezichrichtopmensendiealmeteenbepaaldprobleemte makenhebben.

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Thema9 Gezondheidenwelzijn

Inhoudthema

PREVIEWVERSIE

• Gezondheid

• Factorendiegezondheidbeïnvloeden

• Sociaal-economischegezondheidsverschillen

• Gezondheids-enwelzijnsinterventies

• Zingeving

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

• Kritischeberoepssituatie

• Verdieping

• Begrippen

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Alsiemandzegt:‘Ikbennietziek,dusikbengezond’,ofomgekeerd:‘Ikbenziek,dus ikbennietgezond’,zalniemandvreemdopkijken.Tochishetnietzosimpel.Datzou bijvoorbeeldbetekenendatiemandmeteenchronischeziektediemetmedicatiegeen enkelebeperkingondervindt,zichnietgezondzoukunnenvoelen.Alsprofessionalin hetsociaalwerkkrijgjetemakenmeteenveelbrederebetekenisvangezondheid.Je krijgtooktemakenmethetondersteunenvancliëntenengroepenbijgezondheiden preventie.Inditthemakomeninterventiesaanboddiejehierbijkunnenhelpen.Ook zingevingspeelteenrolbijjegezondvoelen.Hetkomtdanookvoorbijdiverse gezondheidsinterventies.

9.1 Gezondheid

Hoelastighetbegripgezondheidis,blijktwelalsjeopzoekgaatnaareendefinitie. Zogeeft Van Dale Groot woordenboek van de Nederlandse taal in2024nogverschillende omschrijvingen:‘zonderlichamelijkletsel’,‘nietgekwelddoorziekte’of‘doorgeen lichaamsgebrekbelemmerd’.Alsjeinditthemahetbegripwelzijntegenkomt,isdat nietindebetekenisvandehelesector,maarvaniemandsindividuelebeleving.Indie zinbetekentwelzijn–enookwelbevinden–nietsandersdangezondzijn,jegoed voelen.

COPYRIGHTBOOM

In1948brachtdeWorldHealthOrganizationeendefinitieuitdietotopdedagvan vandaagnognietveranderdis.DeWHOdefinieertgezondheidalseentoestandvan vollediglichamelijk,geestelijkensociaalwelbevindenennietslechtsdeafwezigheid vanziekteofeenbeperking.Alsjekritischkijktnaardezedefinitie,metnamenaarhet woordje‘volledig’,zijnerwereldwijdmaarweiniggezondemensen.Ookiemanddie alleeneensociaalprobleemheeft,bijvoorbeeldmoeitemetparticiperen,isvolgens deWHOongezond.NetalsVanDalelegtookdeWHOdenadrukopziekte,oftewelop iemandsonmogelijkheden,engaatvoorbijaanhoeiemandmeteenziekteomgaat endeeigenkrachtenbelevingvangezondheid.

Gezondofongezond

PREVIEWVERSIE

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Tweemensenmetdezelfdeziektekunnenbehoorlijkverschilleninhoegezondze zichzelfvoelen.Deenepersoonzitdiepindeput,komtnietmeerbuitenenheeft suïcidalegedachtenvanwegedebeperkingendiehijervaartalsgevolgvanzijnziekte. Deanderepersoonprobeertzoveelmogelijkzijndagelijksedingenteblijvendoen, volgteenleukestudie,spreektafmetfamilieenvriendenengenietvandedingendie hijnogwélkan.

JebeschouwtbeidepersonenvolgensdedefinitievandeWHOals‘nietgezond’,ze lijdenbeidenaaneenziekte.Tochzaldepersoondieeenzonormaalmogelijkleven probeertteleidenondankszijnziekte,zichgezonderofzelfs‘gezond’voelen,

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

vergelekenmetdepersoondiezijnhuisnietmeeruitkomt.Meteenziekte,stoornis ofbeperkingkaniemanddusookeenkwalitatiefhoogwaardigenzinvollevenleiden enzichgezondvoelen.

Indeloopvandetijdblekendezedefinitiesniettoereikend.Vanafdetweedehelft vandevorigeeeuwontstondenernieuwe,veelbrederevisies,modellenenconcepten overgezondheid.Debelangrijkstezijn:

• debiopsychosocialebenadering

• deholistischemensvisie

• PositievePsychologie

• PositieveGezondheid

• gezondheidengedrag

Debiopsychosocialebenadering

DeAmerikaanseinternistGeorgeEngelpubliceerdein1977eenbenaderingvan gezondheiddienietalleengerichtmoestzijnopdemedischebehandelingvanziekte. Hijsteldedatgezondheideensamenhangendgeheelisvanbiologische,psychologische ensocialefactorendieelkaaronderlingbeïnvloeden.Depublicatieisbekendgeworden alsdebiopsychosocialebenadering.DeWHOnoemdeeerderallichamelijke, geestelijkeensocialefactoren,maarlegdenoggeenverbandtussendezedrieaspecten. Engelbehoordetotdeeerstewetenschappersdiehetverbandwellegden.Zijn benaderingkreegwereldwijdbijval,maardatwilnietzeggendatkortetijdlaterde wereldvanzorgenwelzijnechtveranderde.Daarvoorwarendeprofessionalsin medischeenpsychologischeberoepenteveelentelanggewendomonafhankelijk vanelkaartewerken.BovendienwasdepublicatievanEngelnietechteencompleet uitgewerktmodel.Hetontbrakeraanhoejedeintegralebenaderingvanbiologisch, psychischensociaalinpraktijkmoestbrengen.Ditneemtnietwegdatde biopsychosocialebenaderinghetbeginwasvanintegraaldenkenzoalswedattotop dedagvanvandaagkennenenzoalshetookinnieuwebenaderingensteedsterugkomt.

PREVIEWVERSIE

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

COPYRIGHTBOOM

Integralebenadering

Stan(35)studeerdetoetsvakkenaanhetconservatoriumenwassindszijnafstuderen beroepsmuzikant.Hijwerktealstoetsenistvoorverschillendepopbands.Hetging Staninzijnmuzikalelevenvoordewindtotdathijbetrokkenraaktebijeen verkeersongelukenzijnrechterhandverbrijzeldwerd.Ervolgdeeenperiodevan operatiesenfysiotherapie.Naviermaandenwerdhijmedischgenezenverklaard, maarwelmetdeboodschapdathijnooitmeerzijnberoepzoukunnenuitoefenen. OpgeestelijkensociaalgebiedisStannoglangnietgenezen.Hijisenormverdrietig omdathijzijnpassienietmeerkanuitoefenenenhijisonzekeroverzijntoekomsten financiën.Ookzijnsocialelevenstaatopzijnkop.Zijnmuziekwereldvormdetevens hetgrootstedeelvanzijnsocialeleven.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

ZulkevoorbeeldenwarenvoorEngelredenenomvooreenmeerintegralebenadering tekiezen.TegenwoordigzouStanalineenheelvroegstadiumvandemedische behandelingookpsychologischeenandereondersteuningaangebodenkrijgenom zichtijdigvoortebereidenopdeveranderingeninzijnleven.

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Schematische weergave van de biopsychosociale benadering.

Deholistischemensvisie

Ookindejarenzeventigdeeddeholistischemensvisiezijnintrede.Hetholismebestond allanger,maarnognietalsbenaderingswijzeinzorgenwelzijn.Deholistische mensvisieziethetindividualséénonlosmakelijkgeheelvanlichaam,psyche,ziel, emotiesendeomgeving.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

DeholistischevisievertoontovereenkomstenmetdebenaderingvanEngel,maarer zijnwelverschillen.Zobenadertdeholistischevisiehetindividuechtalsééngeheel ennietalseensomvanlossedelen.Ookvoegtdeholistischevisiespiritualiteittoe,

deinnerlijkebelevingswereldvanhetindividu.Problemenmetdegezondheidworden gezienalsonbalanstussendeverschillendefactoren.Eenholistischtherapeutzal samenmetdecliëntopzoekgaannaardeoorzakenvandeonbalansenzoproberen dezeteherstellen.Daarnakaniemandweervitaalenopeigenkrachtverder.De holistischebenaderingbestaatnogsteeds.Erzijnookholistischtherapeutenvanwie debehandeling(gedeeltelijkenondervoorwaarden)wordtvergoeddoorde zorgverzekering.

PositievePsychologie

AanheteindvandevorigeeeuwintroduceerdendeAmerikaansepsychologenSeligman enCsikszentmihalyieennieuwebenaderingbinnendepsychologie,diezij‘Positieve Psychologie’noemden.DePositievePsychologierichtzichopdemogelijkhedenvan mensenomeen(nogbeter)productief,fijnenzinvolleventeleiden.De‘normale’ psychologierichtzichophetbeterlatenvoelenvanmensendiezichnietgoedvoelen. DePositievePsychologieheeftalsdoelommensendiezichgezondvoelen,zichnog betertelatenvoelen.IndiezinrichtdePositievePsychologiezichmeeropwelzijn danopgezondheidsproblemen.NadeintroductieontwikkeldedePositievePsychologie zichsnelenverspreiddedezezichwereldwijd.

PositieveGezondheid

In2014introduceerdearts-onderzoekerMachteldHuberPositieveGezondheid. PositieveGezondheidomschrijftzealshetvermogenvandemensom‘zichaante passeneneigenregietevoereninhetlichtvandesociale,fysiekeenemotionele uitdagingenvanhetleven’.Sommigemensennoemenditeendefinitie.Zelfgebruikt Huberhiervoorlieverdeterm‘concept’,omdatdeomschrijvingkanenmagveranderen.

COPYRIGHTBOOM

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

PositieveGezondheidgaatuitvanwatmensen(nog)kunneninplaatsvanwatzeniet (meer)kunnen.Huberzietgezondheidnietalseendoel,maaralseenmiddelomeen fijnenzinvolleventeleiden.Volgenshaarkunjezesverschillendedimensies onderscheidendieeenrolspeleninhoegezondmensenzichvoelenendieelkaar onderlingbeïnvloeden:

1. Lichaamsfuncties:jefysiekegezondheid;hoefitjejevoelt,ofjelichamelijke klachtenofpijnervaart,voldoendeslapen,genoegbewegen.

2. Mentaalwelbevinden:jeeigenwaarde,jeemotioneletoestand,gevoelvan controle,vrolijkzijn,jezelfaccepteren.

3. Sociaal-maatschappelijkparticiperen:socialecontacten,serieuswordengenomen, steunvananderenkrijgen,ergensbijhoren,meedoenaandesamenleving.

4. Zingeving/spiritualiteit:welkeidealenwiljebereiken?Watisje toekomstperspectief?Eenzinvollevenleiden.

5. Algemenedagelijkselevensverrichtingen:werken,huishoudenrunnen,omgaan mettijdengeld,jegrenzenkennen.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

6. Kwaliteitvanleven:lekkerinjevelzitten,jeveiligvoelen,genieten,gelukkigzijn, voldoendefinanciëlemiddelen,zekerheid.

JezietdatHuberdeeerderbeschrevenindelinginlichamelijk,geestelijkensociaal vandebiopsychosocialebenaderinglaatterugkeren.Vanuithetholismevoegtze spiritualiteittoe.Dekwaliteitvanlevenisbijdebiopsychosocialebenaderinghet middelstesnijpuntwaardedriecirkelselkaarraken.NieuwbijHuberisdetoevoeging vanalgemenedagelijkselevensverrichtingenalsinvloedsfactoropgezondheid.Maar hetisvooraldepositievebenaderingdienetalsbijdePositievePsychologienieuwis: jesterkrichtenopiemandsmogelijkheden,eigenkrachteneigenregie.Jezoukunnen zeggendatwerkenaanPositieveGezondheidwerkenaandebesteversievanjezelf is.

Positieve Gezondheid: zelf de regie voeren over je eigen leven en ondersteuning als je die nodig hebt.

PREVIEWVERSIE

Gezondheidengedrag

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

In2010brachtdeRaadvoordeVolksgezondheidenZorg(RVZ)eennotauitonderde titel Zorg voor je gezondheid!.Kernvandenotaiseendiscussieovereen maatschappelijkeomslaginhetdenkenovergezondheidszorg,diebekendisgeworden als‘Vanzorgenziektenaargedragengezondheid’,afgekortals‘VanZZnaarGG’.De RVZheeftnaaraanleidingvandenotaverschillendediscussiebijeenkomstengehouden meteenbreedpubliek:patiënten(verenigingen),zorgprofessionals,zorgverzekeraars, wetenschappers,adviseurs,bestuurdersenbeleidsmakers.Denotaiseen samenvattendverslagvandezebijeenkomsten.

Debelangrijksteconclusieszijn:

• Burgerszijnzelfverantwoordelijkvoorhun(on)gezondegedrag.

• Burgersmoetenzoveelmogelijkzelfderegievoerenoverdezorg.

• Zorgprofessionals,zorgverzekeraarsenwerkgeversmoetenditstimulerenen faciliteren.Daarnaastmoetenzepreventieaanbiedenenflinkinvestereninde omslag.

• Derijksoverheidmoethetvoortouwnemenbijcollectievepreventie.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

• Totslotvindtmeneenanderefinancieringenaansturingabsolutevoorwaarden vooreenandereorganisatievandezorg.

DeRaadvoorVolksgezondheidenZorgheettegenwoordigRaadvoorVolksgezondheid enSamenleving.Meerinformatieenvoorbeeldenhoe‘VanZZnaarGG’indepraktijk kanwerken,vindjeopdewebsitevandeRVS.

Achtergrondstudie‘VanZZnaarGG’

Samenvattinggezondheid

WaardeWHOhetaccentnoglegdeoponderanderegezondheidalsdeafwezigheid vanziekte,begonEngelmetzijnbiopsychosocialebenaderingmeteennieuwevisie opgezondheid.Begrippenalsbiopsychosociaalenholismekunjetotopdedagvan vandaagnogtegenkomenindepraktijk,naastdenieuwerebegrippenPositieve PsychologieenPositieveGezondheid.‘VanZZnaarGG’borduurteropvoortzonder ervoorindeplaatstekomen.Hetverschilisdat‘VanZZnaarGG’complexerisinte voeren,omdaterzoveelpartijenbijbetrokkenzijn,zoalsoverheden,zorgverzekeraars enprofessionals.

9.2 Factorendiedegezondheidbeïnvloeden

Devolgendevraagbijgezondheidisinhoeverrejegezondheidzelfindehandhebt. Voorhetantwoordopdezevraaghebjeinzichtnodigindefactorendiegezondheid beïnvloeden.Erzijngezondheidsfactorendieaanwezigzijnophetmomentdatje geborenwordt.Bijvoorbeelderfelijkheid,constitutie(aangeborenlichamelijke gezondheid)enwaaropdewereldeninwelkmilieujegeborenwordt.Najegeboorte zijnerveelmeerfactorendieinvloedhebbenopjegezondheid.Eenaantalfactoren kunjebeïnvloeden,maareenaantalandereveellastigerofniet.Denkaan:

• omgeving

PREVIEWVERSIE

• opvoeding

• leeftijd

• leefstijl

• copingstijl

• gezondheidsbeleving

• stress

• migratieachtergrond.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Omgeving

Deomgevingwaarinjewoont,leeftenwerkt,kanvangroteinvloedzijnopje gezondheid.Denkaanwonenopeenplekwaarindedirecteomgevinguitstootvan schadelijkegassenenanderestoffenenbodemverontreinigingis.Ookeendrukke

omgevingmetveellawaaikangezondheidsproblementotgevolghebben.Hetzelfde geldtvoorregelmatigdeelnemenaanhetverkeer,metsituatiesdieplaatselijkals onveiligbekendstaan.Bijvoorbeeldeenwegwaaraltijdveeltehardgeredenwordt ofwaarveelongelukkengebeurenmetfietsers.Eenslechtgeïsoleerde,vochtige woningmetslechteventilatiezorgtzekervoorgezondheidsproblemen.Ookhetaanbod vanvoorzieningenvoorsportenontspanningspeelteenrol.Teweinigontspanning enbewegingkantotgezondheidsproblemenleiden.

Opvoeding

Jeopvoedingheeftopallerleimanierengroteinvloedopjegezondheid.Oudershebben eenbelangrijkevoorbeeldfunctie.Alsjebijvoorbeeldopgroeitineenomgevingwaar eengezondeleefstijlbelangrijkis,isdekanseenstukgroterdatjelaterookeen gezondeleefstijlblijftnastreven.Enalsoudersrokeninhetbijzijnvanhunkind,neemt nietalleenhetrisicoopastma,chronischebronchitisenhersenvliesontstekingbijhet kindtoe,ookvergrotenzehiermeedekansdathunkinderenlaterzelfgaanroken.De kansoplangdurigeofzelfsblijvendegezondheidsschadeisgroterwanneerersprake isvanmishandeling,seksueelmisbruik,verwaarlozingofhuiselijkgeweld.Een misbruikverledenkanbijvoorbeeldseksueleproblemenopleveren,zoalsmoeite hebbenmethetaangaanvanintiemerelaties.Ookkomendepressievegevoelensen suïcidalegedachtenvakervoornaeenincestverleden.Mishandelingkanblijvende fysiekeencognitieveschadeaanrichten.

Leeftijd

Kinderenzijngevoeligvoorkinderziekten.Ookkunnenindeeerstelevensjaren aangeborenaandoeningenaanhetlichtkomen.Alsmensenouderworden,gaande lichaamsfunctiesachteruit.Ouderenlopendandekansopouderdomskwalenzoals botontkalking,ouderdomsdiabetes,aderverkalking,slijtagevandegewrichten(artrose) enhartproblemen.

HetCBSonderzoektjaarlijksdegezondheidsbelevingvanmensenvanafde kinderleeftijdtotouderdom.Daaruitblijktaljarendatmensennaarmatezeouder wordenhungezondheidalsslechterervaren(bron:VZinfo). Relatieleeftijdengezondheid

Leefstijl

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Leefstijlishetgedragdatdirectinvloedheeftopiemandsgezondheid.Mensenkunnen eengezondeeneenongezondeleefstijlhebben.Eengezondeleefstijlhelptomziekte enaandoeningentevoorkomenendraagtbovendienbijaanherstelalsersprakeis vaneenziekteofaandoening.Jeleefstijlhebje,integenstellingtotanderefactoren, helemaalzelfindehand.Aspectenvandeleefstijlzijn:

• voeding

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• beweging

• middelengebruik

• rustenslaap.

Voeding

Voedingisvangroteinvloedopjegezondheid.Doorteveeletenbestaathetrisicoop obesitasendoorteweinigetenhetrisicoopondervoeding(mindervoedingsstoffen binnenkrijgendannodigisomgezondteblijven).Maarhetgaatnietalleenomde hoeveelheid,ookdesamenstellingvandevoedingisessentieel.Teveelzoutverhoogt bijvoorbeelddebloeddruk.Onverzadigdevetten,groentenenfruitverminderenhet risicoophart-envaatziekten.Cafeïneverergertangstklachten,eentekortaanvitamine Bmaaktmensenprikkelbaarenwisselvalligengeraffineerdesuikerszoudende symptomenvanschizofrenieendepressieverergeren.Gezonde,gevarieerdeen uitgebalanceerdevoedingpastdusbinneneengezondeleefstijlenkanveel gezondheidsproblemenvoorkomen.

VeelinformatieovergezondetenvindjeopdewebsitevanhetVoedingscentrum. GezondenduurzaametenmetdeSchijfvanVijf

Beweging

Voldoendebewegingpastbijeengezondeleefstijl.Regelmatigbewegenhoudtmensen fit.Hetstimuleertnamelijkdebloedsomloopenademhaling,zorgtervoordatspieren engewrichtensoepelerensterkerworden,verlaagtdebloeddrukenhetcholesterolensuikergehalte.Ditvoorkomtallerleiklachten,zoalsvermoeidheid,hart-en vaatziekten,suikerziekteenobesitas.

Debeweegrichtlijnenvoorverschillendedoelgroepenvindjeopdewebsitevanhet RIVM.

COPYRIGHTBOOM

Beweegrichtlijnenvoorverschillendedoelgroepen

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Voldoende beweging verbetert de gezondheid en voorkomt allerlei klachten.

Middelengebruik

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hetisalgemeenbekenddatroken,alcoholendrugszeerernstige gezondheidsproblemenkunnenveroorzaken.Rokenkanbijvoorbeeldleidentothartenvaatziekten,longkanker,mond-enkeelkanker,slokdarmkanker,blaaskanker,een hartinfarctenCOPD.Teveelalcoholkanleidentoteenslechtfunctionerendelever, eentehogebloeddruk,eenhersenbloeding,kankerengeheugenproblemen.En harddrugszoalsheroïneverhogenoptermijnhetrisicoopinfectieziekten, verschrompeldeaderen,depressie,slapeloosheid,slechtetanden,verlammingenen veelandereaandoeningen.Hetisechterookalgemeenbekenddatdezemiddelen eensterkverslavendewerkinghebben.Ondanksdatgebruikersditweten,gaanzeer tegenbeterweteninmeedoor.Zekomenermeestalzonderbehandelingenandere ondersteuningnietvanaf.

Rustenslaap

Voldoenderustisessentieelomjebatterijweeropteladen.Doorvoldoendeslaap kunjedevolgendedagweeroptimaalfunctioneren.Zorgenoverbijvoorbeeldfinanciële problemen,eenziekte,problemenophetwerkofechtscheidingkunnendeslaap verstoren.Jekomtdanmakkelijkineenvicieuzecirkelterecht.Dooronvoldoende rustkunjesituatiesnietmeerobjectiefbeoordelen,isdekansopfoutengroterenis jelontjekorter,waardoorjesocialeproblemenkrijgt.Zoontstaanerweernieuwe problemenwaarjenogslechtervangaatslapen.Ookslaaptekortleidtopdenduur totlichamelijkeklachten.

Copingstijl

Demanierwaaropiemandomgaatmettegenslag,problemenenspanningenisvan invloedopdegezondheid.Ditnoemjeeencopingstijl.Jekuntdrieverschillende copingstijlenonderscheiden:

1. probleemgerichtecopingstijl

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Iemandzoekteenoplossingvoorhetprobleem,detegenslagofspanningendoor gerichtenbewustveranderingenaantebrengenindesituatie.

2. emotiegerichtecopingstijl

Iemandvluchtvoordenegatievegevolgenvandeproblemen,detegenslagenof spanningenzonderzeechtoptelossen.Bijvoorbeelddoortegaanroken,alcohol tedrinken,teveelteetenofmedicijnentegebruiken.

3. responsgerichtecopingstijl

Iemandprobeertdegevolgenvanhetprobleeminzichzelfteverminderen, bijvoorbeelddoormeditatie.

Reagerenopruzie

Stel,jehebtruziemetjebestevriendofvriendin.Alsjeervoorkiestomderuzieuitte praten,hebjeeenprobleemgerichtecopingstijl.Jepaktdesituatieaanenprobeert dezeoptelossen.Maaralsjedenktdatjehetnodighebtomeenfleswijnleegte drinken,zodatjenietaandenegatievegevoelenshoefttedenken,hebjeeen emotiegerichtecopingstijl.Meteenresponsgerichtecopingstijlzoekjeafleidingen rustvoorjezelfzonderhetprobleemechtoptelossen.Bijvoorbeelddoor ontspanningsoefeningentedoen,naarmuziekteluisterenoftegaanstappen.

Vooraldeemotiegerichtecopingstijlheeftoptermijngevolgenvoordelichamelijke gezondheid.Deresponsgerichtecopingstijlkan,alshetprobleemnietwordtaangepakt, opdenduurleidentotpsychischeensocialeproblemen.

Gezondheidsbeleving

PREVIEWVERSIE

Gezondheidisvoorgrootdeeleensubjectiefbegrip.Daaromspeeltdemanierwaarop mensenhungezondheidervarenenervervolgensmeeomgaaneenrol.Datisvoor iedereenanders.Erzijnmensendiebijklachtendoorgaantothetweerovergaatof tothetechtnietmeergaat.Anderendenkenbijiederklachtjedaterietsergsaande handis.

Subjectievegezondheidsbeleving

PersoonAstaatbijvoorbeeld’smorgensopmetvagebuikpijn.Hijdenkt:‘Ikzalwel ietsverkeerdsgegetenhebben,hetgaatwelweerover’engaatnaarzijnwerk.Persoon Bmetdezelfdeklachtvoeltzichvervelend,gaatopinternetkijkenwathetallemaal zoukunnenzijn,meldtzichziekengaatnaardehuisarts.

Ookdefactortijd,deduurvaneenprobleem,speelteenrolbijdegezondheidsbeleving. Hetmaaktvoordebelevingvangezondheiduitofiemandeenpaarkeerperjaareen paardagensomberisofindeloopvaneenjaarregelmatigeenlangeperiode.De eerstegroepzalzichzelfnietongezondnoemen,terwijldetweedegroepdatwelzal doen.

Stress

Regelmatigeblootstellingaaneenkorte,hanteerbaredosisstressmaaktjeweerbaarder enhoudtjelijfenherseneningoedeconditie.Hierbenjealsmensdusgoedtegen bestand.Kortdurendestressstimuleertjecreativiteitenmaaktjealert.Maaralsstress langeraanhoudtofdebelastingtezwaarwordt,heeftditnegatievegevolgenvoorje gezondheid.Jekuntjesteedsmindergoedconcentreren,krijgtspierspanningenof pijn,eenhogebloeddrukenjeraaktvermoeid.

Stressbronnen

Verschillendesituatiesengebeurtenissenkunnenstressopleveren.Denkaan overvraagdwordenopjewerk:erwordtteveelvanjeverwachtindebeschikbaretijd diejehebt,ofjetakenzijntelastiggezienjecapaciteiten.Ooklevensveranderingen kunnenvoorstresszorgen,zoalseenscheiding,hetoverlijdenvaneendierbareofeen noodgedwongenverhuizing.Maarooklangdurigegeluidsoverlastveroorzaaktstress.

Migratieachtergrond

Bijinwonersmeteenmigratieachtergrondspelennogandererisicofactorenvooreen slechteregezondheideenrol.Denkaan:

COPYRIGHTBOOM

• demigratiegeschiedenis(gevluchtuitoorlogsgebied)

• eendoordecultuurbepaaldeanderebelevingvanziekte

• andereverwachtingenvandezorg

• voorzieningendienietaansluitenofmindertoegankelijkzijn

• (ervaren)discriminatie.

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

9.3 Sociaal-economischegezondheidsverschillen

Eenvolgendefactordiegezondheidbeïnvloedt,isiemandsmaatschappelijkepositie. Dieisnietvooriedereengelijk.Deverschilleninmaatschappelijkepositieworden uitgedruktindezogenoemdesociaal-economischestatus(SES).DeSESwordtbepaald aandehandvandeindicatorenopleiding,inkomenenpositieopdearbeidsmarkt. UitonderzoekblijktdatinNederland,netalsinderestvandewereld,(somsgrote) verschillenbestaantussenmensenophetgebiedvangezondheidenlevensverwachting opbasisvandesociaal-economischestatus.ZoleveninNederlandmensenmeteen hbo-ofeenuniversitaireopleidinggemiddeldvierjaarlangerdananderen.Zeervaren zelfsvijftienjaarlangereenbeteregezondheid.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Mensen met een lage sociaal-economische status leven korter dan mensen met een hogere sociaal-economische status.

VerbandtussendeSESengezondheid

HetverbandtussengezondheidendeSESverlooptprogressief:metelkestaphoger indeSESwordtdekansopeengoedegezondheidgroter.Ookomgekeerdiserverband tussendeSESengezondheid.Mensenmeteengoedegezondheidzijnbeterinstaat omgunstigerpositiesopdemaatschappelijkeladdertekrijgen.Hebbenzeeenmaal eengunstigepositie,danhebbenzeookeengroterekansomgezondteblijven.

Feitenencijfers

In2022publiceerdekenniscentrumPharoscijfersoverderelatietussende levensverwachtingendeSES:

• Mensenmeteenlaaginkomenenzonderdiplomaofenkeleendiplomavanhet vmboleven15jaarminderingoedegezondheiddanmensenmeteenhbo-of universitairdiplomaeneenhooginkomen.

PREVIEWVERSIE

• Mannenmetdeallerhoogstewelvaart(inkomenenvermogen)levengemiddeld 25jaarlangeringoedegezondheiddandeminderwelvarendemannen.Voor vrouwenverschiltdit23jaar.

• Mannenzonderdiplomaofenkeleendiplomavanhetvmbolevencirca5,8jaar korter.Bijvrouwenisdatcirca4,3jaar.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

• Mannenmeteenlaaginkomenlevencirca8,2jaarkorter.Bijvrouwenisdatcirca 6,7jaar.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Gezondheidsrisico’sendeSES

Devolgendecijfersuit2022zeggenietsoverderelatietussengezondheidendeSES:

• Vanmannenzonderdiplomaofenkeleendiplomavanhetvmbotussen25en45 jaarrookt52%,tegenover22%vandemannenmeteenhbo-ofuniversitairdiploma indieleeftijd.

• Vanvrouwenzondereendiplomaofenkeleendiplomavanhetvmborookt16% tijdensdezwangerschapdoor.Ditgeldtvoor3%vanvrouwenmeteenhbo-of universitairdiploma.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Mensenindelaagsteinkomensgroephebbenruimdriekeerzovaaktemaken metpsychischeklachtenalsmensenindehoogsteinkomensgroep(22,0%versus 6,6%).

• Mensenmetschuldenhebbenvakerpsychischeproblemen,rapporterenmeer lagerugklachtenenhebbenvakerovergewichtofobesitas.

• Vanallemensenmeteenmindergoedervarengezondheidheeft46%geenbetaald werk.

• 59%vandemensendiezichsociaaluitgeslotenvoelenindegrotesteden,heeft tweeofmeerchronischeaandoeningen.

• 2,5miljoenmenseninNederlandzijnlaaggeletterd.Zijhebbenmoeitemetlezen, schrijvenenrekenen.Laaggeletterdheidhangtsamenmeteenslechtere gezondheid.

MeerstressbijeenlageSES-score

Eenvandeoorzakenvoorgezondheidsproblemenischronischestress.Mensenzonder diplomaofenkeleendiplomavanhetvmboervarenmeerstressalsgevolgvansociale enfinanciëleproblemendoorwerkloosheidenlangdurigleveninarmoede.Chronische stressvergrootdekansophart-envaatziekten,diabetesendepressie,enheefteen ongunstigeffectopleefstijl.Daarnaastbeïnvloedtstressdecognitievevermogensen decopingvaardigheden,waardooreenvicieuzecirkelkanontstaanwaariemand zonderhulpnietmeeruitkomt.

Gemiddelden

Bedenkdatdegenoemdecijfersbetrekkinghebbenopstatistischeverschillen.Ze gaanoverdekansopgezondheidsproblemen.Erzijngenoegmensenzondereen diplomaofenkeleendiplomavanhetvmbodietevredenzijnmethunleveneneen gezondeleefstijlnastreven.Enerzijnookmensenmeteenhbo-/universitaireopleiding dieniettevredenzijnmethunleveneneenongezondeleefstijlhebben.

PREVIEWVERSIE

Aanpakgezondheidsverschillen

Pharosconcludeertdatdeoorzakenvangezondheidsverschillencomplexzijnenop meerderedomeinenbetrekkinghebben.Hetpositiefbeïnvloedenvangezondheidligt maarvooreenkleindeelbijhetgezondheidsdomeinengrotendeelsinandere beleidsdomeinen.Denkaanarmoedebeleid,onderwijs,huisvesting,participatie,werk eninkomenenruimtelijkeordening.Deaanpakvangezondheidsverschillenvraagt omeenbredemaatschappelijkeaanpak.Pharosheeftverschillendeprogramma’s ontwikkeldomoplokaalenindividueelniveaugezondheidsverschillenaantepakken

Meerinformatieoverdezeprogramma’svindjeopdewebsitevanPharos. Programma’saanpakgezondheidsverschillen

9.4 Gezondheidsinterventies

Alssociaalwerkerkunjeeenberoepdoenopdiverseinterventiesbijhetondersteunen vangezondheidenpreventie.Vierveelgebruikteinterventieszijn:

• hetspinnenwebvanPositieveGezondheid

• het8-fasenmodel

• Krachtwerk

• WelzijnopRecept.

HetspinnenwebvanPositieveGezondheid

In2016richtteMachteldHuberhetInstituteforPositiveHealth(IPH)op,metookeen vestiginginNederland.HetIPHheeftalsdoelomprofessionalsenorganisatieste ondersteunenbijhettoepassenvanPositieveGezondheid.IndatkaderbiedthetIPH eeninstrumentwaarmeejegestructureerdhetgesprekkuntvoerenmetcliëntenover hungezondheid:hetspinnenweb

Korteuitlegoverhetspinnenweb

COPYRIGHTBOOM

Debasisvanhetspinnenwebzijnerlijstenmetvragenoverelkedimensievan gezondheid,voorverschillendeleeftijdscategorieën.Hetisdebedoelingdatdecliënt elkevraagwaardeertmeteencijfervan1totenmet10.Laatdecliëntdewaardering zelfgevenenhelpalleenalshijdevraagnietbegrijpt.Alsdecliëntallevragenheeft doorlopen,komterperdimensieeengemiddeldcijferuit.Datziejedanterugalseen puntinhetspinnenweb.Totslotkunjedepuntenmetelkaarverbinden,ishetweb compleetenkunjeermeeaandeslag.

PREVIEWVERSIE

CONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Voorbeeld van een ingevuld spinnenweb (bron: IPH, 2024).

Analyse

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Alshetspinnenwebklaaris,vormjesamenmetdecliënteeneersteindruk.Inhet voorbeeldziejedatdecliëntbijalledimensieseenruimevoldoendescoort.Watopvalt, isdeonvoldoendebij‘meedoen’,hetsocialeaspect.Trapnunietindevalkuilomdaar meteenmeetebeginnen.Danbenjemetnegatievegezondheidbeziginplaatsvan metpositieve.Jekuntdevragenenscoresperdimensieafdrukken.Loopsameneerst depositievedimensiesdoor.Ganawatdesterkekantenvandecliëntzijn,waarhij plezierinheeft,waarhijblijvanwordt.Pasdaarnaneemjeookhetsocialeaspect door.Vraagofdecliëntietswilveranderenenwaaroverhijverderingesprekwilgaan. Misschienwilhij,ondanksdelagescorebij‘meedoen’,helemaalnietsveranderen.

Alsallepuntenzijndoorlopen,volgeneractiepuntenuitdiedecliëntwilaanpakken. Daarkunjedandoelenenactiesvoormaken.Dathoeftnietperseverbeterenvande socialedimensietebetekenen.Decliëntbepaalt.Misschienwilhijwelsterkepunten waarhijtochonzekeroveris,nogmeerverbeteren(PositievePsychologie).

Voorbeeld van de vragen en scores bij het sociale aspect (bron: IPH, 2024).

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Tenslotte

OpdewebsitevanhetIPHvindjeallerleiinformatie,trainingenenmaterialenover PositieveGezondheid.Jekunterookzonderinteloggeneenspinnenwebinvullenen afdrukken.

Uitgebreideinformatieoverhetspinnenweb

Het8-fasenmodel

Het8-fasenmodeliseenplanmatigemethodewaarmeejecliëntenindividueel begeleidt.Deeigenkrachtvancliëntenstaatcentraal.Hetmodelisvoorheteerst ontwikkeldin1999doorMariskaHaasnootenPetravanLeeuwenals afstudeeronderzoekbinnendetoenmaligeSPH-opleiding.Dedoelgroepwasopdat moment:vrouwenineensociaalpensionmetpsychiatrischeenverslavingsproblemen diehunlevenweeropderitwildenkrijgen.Daarnavolgdendiversebijstellingenvan hetmodelenisdedoelgroepsterkverbreed.

Deinterventieisbedoeldvoormensenmethulpvragenopmeerdereleefgebieden, voorzowelmensenmetlichteproblematiekalsmensenmetmultiproblematiek.De interventieisgeschiktvoorvrouwen,mannen,autochtonen,migranten,jongerenen ouderen.Hetmodelisopgenomenindedatabankeffectieveinterventiesinde maatschappelijkezorg(Movisie,2021).

Deontwikkelaarszienhetmodelnietalseenstatischgegeven,maaralseensoort reisgids.

Het8-fasenmodelalsreisgids

Zoomschrijvendeontwikkelaarshetmodel:

COPYRIGHTBOOM

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

‘Jeontmoetdecliëntergenstijdenszijntocht,zijnlevensreis.Hijvraagtjeomeen tijdjemethemmeetereizen,omdathijdewegevenkwijtisofnietweethoehijverder moet.Aanhetbeginvandewandelingishetbelangrijkdatjesamenbespreektwat debestemmingis.Vervolgensishetbelangrijkomsameneenrouteuittestippelen: hoekomenjulliedichterbijdiebestemming?Alsdeeindbestemmingvervanjullie vandaanligt,ishetbelangrijkomdelangereisoptedeleninhaalbarekilometersper dag.Jullieconditiebepaalthoeveelkilometersperdagmogelijkzijn.’

Kernvanhetmodel

Inhet8-fasenmodelstaandevolgendeleefgebiedencentraal:zingeving,wonen, financiën,socialerelaties,lichamelijkegezondheid,psychischegezondheid,werken activiteiten.

Leefgebied

Zingeving

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Wonen

Financiën

Tevredenover

Doelenstellen,zelflevenskeuzeskunnenmaken (autonomie),voldoening

Woning,woonomgeving,afstandtotwerken ontspanning

Geldvoorhuishouden,vakantie,ontspanning,spaarpotje

Leefgebied

Socialerelaties

Lichamelijkegezondheid

Psychischegezondheid

Werkenactiviteiten

Tevredenover

Omgangmetpartner/gezin,familie,vrienden,ledenvan een(sport)verenigingofhobbyclub

Algemenegezondheid,lichamelijkeconditie,sporten bewegen

Afwezigheidvanstressenanderepsychischeklachten

Aardvanhetwerk,waardering,werkbelasting,omgang metcollega’s,baanzekerheid, ontplooiingsmogelijkheden

Onderschrift:Tabelmetleefgebiedenentevredenheidsindicatoren.

Hetbegeleidingsprocesomvatdevolgendeachtfasen:

1. Aanmelding:heteerstecontacttussencliëntenprofessionalmeteeneerste indrukofhet8-fasenmodelgeschiktisvoordevraagvandecliënt.

2. Intake:wederzijdsekennismaking,hetmodelaandecliëntuitleggenende ondersteuningsvraagduidelijkkrijgen.

3. Opstart:definitievekeuzeommetelkaarinzeetegaanvolgenshetmodel.

4. Analyse:onderzoekhoedecliëntopdeverschillendeleefgebiedenfunctioneert.

5. Planning:hetopstellenvaneenondersteuningsplanmetdoelen,activiteiten, tijdplanningenwiewatdoet.

COPYRIGHTBOOM

6. Uitvoering:hetplanuitvoerenenonderwegzonodigbijstellen.

7. Evaluatie:terugblikopdeuitvoeringsfaseenconclusieofdedoelenbereiktzijn.

8. Afronding:afsluitingvanhettrajectenoverleggenwelkvervolgdecliëntwil.Zo nodigdoorverwijzennaarandereprofessionalsoftrajecten.

Defasen1,2en3horenbijdevoorbereiding,fase8bijdeafrondingvanhettraject. Dekernvandeondersteuningbestaatuitdefasen4totenmet7.Ditiseencyclisch ondersteuningsprocesmet(sub)doelenstellen,activiteitenenplanningbepalen, uitvoeren,evalueren.

PREVIEWVERSIE

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Eenuitgebreidebeschrijvinghoehetmodelwerkt,vindjeopdewebsitevanMovisie. Uitgebreidebeschrijving8-fasenmodel

Krachtwerk

Sinds2008ontwikkeltonderzoekerJudithWolfvanhetRadboudumcdemethode Krachtwerk.Krachtwerkiseenkrachtgerichteinterventievoordeondersteuningvan mensendietijdelijkoflangdurigdegreepophunbestaankwijtzijn.Hetdoelisdatze weermeedoen,erbijhoren,ertoedoenenkunnenzijnwiezewillenzijn.Uitgangspunt isdatmensenbijtegenspoedhetvermogenhebbenteherstellenendedraadvanhun levenweeroptepakken.Dedoelgroepvandezeinterventieisbreedenbestaatuit uiteenlopendemenseninachterstandssituatiesdietijdelijkoflangdurigdegreepop hunbestaankwijtzijnensociaaluitgeslotenzijn,ofdreigendatteworden.Ookvoor

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

mensenmeteentijdelijkeonbalanstussendraaglastendraagkrachtisKrachtwerk eengeschiktemethodiek.Deonbalanstussendraaglastendraagkrachtontstaatals deproblemendieiemandheeftgroterzijndanzijnvermogenomzeoptelossen.

Verkortewerkwijzevandeinterventie

DekernvanKrachtwerkbestaatuitdriesamenhangendeonderdelen:

• focusbepaling;doelenenplan(zesweken)

• uitvoering(driemaanden)

• evaluatie(zesweken).

Detijdsduuriseenindicatie.Nadeevaluatiekandeondersteuningwordenafgesloten, kaneenheelandertrajectwordengestartofkanerbinnenKrachtwerkeennieuwe focusbepalingvolgen,waardoorheteencyclischproceswordt.

Dezevenbasistakenvanhetbegeleidingstrajectzijn:ontmoetenenaansluiten, inventariserenvankrachten,inschattenvanzelfregulering,doelenstelleneneen actieplanmaken,ondersteunenvanherstel,evaluerenenafronden.

Zeskrachtprincipes

WolfenJonkerbaserenzichonderandereopeenpublicatieoverbegeleidingvan vrouwenmetgeweldservaringen(Sullivan&Bybee,1999).Daarinwordtgestelddat eengoedewerkrelatiemetdecliëntessentieelis.Krachtwerkgaatuitvaneen basishoudingvandebegeleiderdieisgebaseerdoprespect,vertrouwen,eerlijkheid, openheidenoptimisme.Gelijkwaardigheidishetuitgangspuntvoorderelatie.Het methodischhandelenvandebegeleiderswordtgestuurddoorzeskrachtprincipes:

• Cliëntenhebbenhetvermogenteherstellen,hunlevenweeroptepakkenente veranderen.

• Focusopindividuelekrachten,nietoptekortkomingen.

• Decliëntheeftderegieoverdebegeleiding.

• Dewerkrelatieisprimairenessentieel.

• Werkenindenatuurlijkeomgeving.

• Desamenlevingalshulpbron.

PREVIEWVERSIE

DezeprincipeszijnnietalleenbelangrijkvoorKrachtwerk,maarvoorvrijwelalle vormenvanondersteuning.Krachtwerkisin2020opnieuwerkendenopgenomenin dedatabankeffectievesocialeinterventiesvanMovisie.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

OpdewebsitevanMovisievindjeuitgebreideinformatieoverdeinterventie.Jevindt erooklinksnaarmaterialenentrainingenbijhetRadboudumc. UitgebreideinformatieoverKrachtwerk

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

WelzijnopRecept

WelzijnopReceptiseensamenwerkingtussendehuisartsenhetsociaalwerkenis bedoeldvoormensenmetpsychosocialeklachten.Klachtenalsvermoeidheid,pijn indenek,maarookstress,angstensomberheidhebbenlangnietaltijdeenmedische oorzaak.Vaakspelenonderliggendesociaal-maatschappelijkeproblemeneenrol,

zoalswerkeloosheid,eenzaamheidenzovoort.BijdeinterventieWelzijnopRecept schrijftdehuisartsgeenmedicatievoorofstuurtiemandnietdoornaareenspecialist. Inplaatsdaarvanverwijstdehuisartsiemanddoornaareenbuurtcoachofandere welzijnswerkermetwiedehuisartsenpraktijkcontactheeft.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

In2024zijnerruim175gemeentendiemeedoenaanWelzijnopRecept.SociaalWerk Nederlandheeftin2023eenkernteamgeformeerdopditonderwerp.Hetdoelvan hetteamisomzowelhetaantaldoorverwijzingennaarsociaalwerktelatentoenemen alshetaantalsociaalwerkorganisatiesdatactiefmeedoetaanWelzijnopRecept. WelzijnopReceptisin2023opgenomeninheterkenningstrajectvandedatabank EffectievesocialeinterventiesvanMovisie.

Buurtcoacheshebbeneengoedoverzichtvaninformelenetwerkenenhet activiteitenaanbodinenbuitendewijk.Daaromkunnenzemensengoeddoorverwijzen naarpassendeactiviteiten.Debuurtcoachbekijktsamenmetdecliëntofookeen andertrajectnoodzakelijkis.Ditkantemakenhebbenmethetoplossenvan administratieveenfinanciëleproblematiek,problemenrondomhuisvestingofmet vaardighedendienodigzijnvoorWelzijnopRecept.

MeerinformatieenachtergrondenvindjeopdewebsitevanSociaalWerkNederland. MeerinformatieoverWelzijnopRecept

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Buurtcoaches hebben een goed overzicht van informele netwerken en activiteiten in en rond de wijk, belangrijk voor Welzijn op Recept.

Lokaleprojecten

Oplokaalniveaukunjeallerleiactiviteitenorganiserenvoordebuurtofwijkof,beter nog,bewonersstimulerendiezelfteorganiseren.Hetiswelbelangrijkdatjemet gezondheidenwelzijnaansluitopdebehoeftenvandebewoners.Eenbuurtmetveel jongerenofveeljongegezinnenvraagtandereactiviteitendaneenbuurtwaarveel ouderenwonen.Ookcultuurverschillenspeleneenrolbijhetaanbiedenvangeschikte activiteiten.

SociaalWerkNederlandheeftin2023eenideeënbundelgepubliceerdvoorinspiratie, metveelpraktijkvoorbeeldenenpraktischetips.

Ideeënbundelvoorinspiratieentips

Subsidieprojecten

Somsorganiserengemeentenbredereprojectengerichtopgezondheidenwelzijn. Zegevendanooksubsidievoordeuitvoering.Ookkunnengemeentenzelfbijde overheidsubsidieaanvragenvoorprojectendiegerichtzijnopgezondheidenwelzijn. EenvoorbeeldisdebredeSPUK-regeling.SPUKstaatvoor‘specifiekeuitkering’.Eris pergemeenteeenvastbudgetvooronderandere:

• Sport,bewegenencultuur

– LokaalSportakkoord

– BredeRegelingCombinatiefunctie

• GezondheidenSocialebasis

– TerugdringenGezondheidsachterstanden

– KansrijkeStart

– MentaleGezondheid

COPYRIGHTBOOM

– Aanpakovergewichtenobesitas

– Valpreventie

– Leefomgeving

– OpgroeienineenKansrijkeOmgeving&VroegsignaleringAlcoholproblematiek

– Versterkensocialebasis

– Mantelzorg

– EéntegenEenzaamheid

– WelzijnopRecept.

9.5 Zingeving

Zingevingisbetekenisgevenaanjeleven.Mensendiebetekenisaanhunlevenkunnen geven,ervarenhunlevenalszinvol.Eenzinvollevengeeftvoldoeningendraagtbij aanzelfvertrouweneneigenwaarde.Jeervaartdatjeermagzijnendatjeertoedoet voorjezelfenjeomgeving.Zingevingisonlosmakelijkverbondenmetgezondheiden welzijn.HetkomtnietvoornietsteruginzowelhetspinnenwebvanPositieve Gezondheidalsdezevenleefgebieden.Hetisondenkbaardatiemandopzes levensgebiedeneenonvoldoendescoortenophetzevendegebied,zingeving,een voldoendeofgoed.Ookhetomgekeerdegeldt:bijvoldoendetotgoedopzes levensgebiedenzalookzingevingvoldoendetotgoedzijn.Zobezien,zouzingeving geenapartecategoriehoeventezijn.

CONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Zingevingbereikjedoorbelangrijkedoeleninjeleventerealiseren.Somssteljeheel bewustdoelenenonderneemjeactieomzeterealiseren.Vakergaathetonbewust, omdatzegebaseerdzijnopbasisbehoeftendieiedermensheeft.Denkaandebehoefte

aanbijvoorbeeld:

• eenleukerelatie,vriendschappen

• werkeninkomen

• ontspanning

• ergensbijhoren

• esthetiek(ietsmooivinden:kunst,muziek,filmenzovoort)

• waarderingenrespect.

Jegaateralleenbewustermeeaandeslagalsjeergensniettevredenoverbent.Dan steljebewusterdoelenomzo’nbehoefteterealiseren.

Tweesoortenzingeving

Globaalkunjetweesoortenzingevingonderscheiden:

• implicietezingeving

• existentiëlezingeving.

COPYRIGHTBOOM

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Implicietezingevingisdezingevingdiejeindedagelijksegangvanzakenrealiseert. Datishetgrootstedeel.Existentiebetekent‘bestaan’:waarombestaik?Watdoeik opdezewereld?Antwoordenopdezevragengevenzinaanhetleven,maardie antwoordenzijnnieteenvoudig.Spiritualiteit(eenhogereofbovennatuurlijkemacht) enreligiegevenvaakwelhouvastvoormensendiegeloven.Ookreligieuzeenandere rituelenspeleneenrolbijexistentiëlezingeving.Existentiëlezingevingissterk verbondenmetfilosofie.DeFranseschrijverenfilosoofJean-PaulSartreschreefooit dathetlevenopzichzelfvolstrektzinloosis.Hetisaandemenszelfomerietszinvols vantemaken.Iedereenmoetdatkunnendoenopzijneigenmanierenopbasisvan eigenkeuzes.

Implicieteenexistentiëlezingevingkunnennaastelkaarbestaan.Erzijnmensendie hunlevenbetekenisgevenopbasisvanzowelimplicietealsexistentiëlezingeving.Er zijnookmensendiehunlevenalleenbetekenisgevenopbasisvanimplicietezingeving enzichnietzobezighoudenmetexistentiëlezingeving.

PREVIEWVERSIE

Levensvragen

Mensendiemoeitehebbenomhunlevenbetekenistegeven,hebbeneen zingevingsprobleem.Zekrijgentemakenmetlevensvragen.Hoogleraargeestelijke verzorgingGabyJacobsonderscheidtviergrotelevensvragenenhunaanleiding.

• breukervaringen

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Eenbreukinjelevenontstaatalsjeafscheidmoetnemenvanhetlevendatjetot dantoehebtgeleidenereennieuwesituatieontstaat.Zo’nbreukkanallerlei oorzakenhebben:verlieservaringen(dierbare,baan,echtscheiding),eenziekteof ongeluk,maarookhetkrijgenvaneenkindbetekenteenbreukmetdeoudesituatie

eneennieuwetoekomst.Voorbeeldenvanlevensvragenbijbreukervaringen:hoe kanikdebreukeenplekgeven?Watbetekenthetvoormijntoekomst?Watmoet ikveranderen?Watkaniknietmeerenwatnogwel?

• bestaansonzekerheid

Tegenwoordighebje,aldannietgedwongen,heelveelkeuzemogelijkheden.Dat kaneenluxeprobleemzijn,maarookveelonzekerheidopleveren,ofhetgevoel datjegeengripmeerhebtopjeleven.Maakikweldegoedekeuzes?Watbetekent eenkeuzevoormijntoekomst?Weetikwelwatikeigenlijkechtwil?

• maatschappelijkegrenssituaties

Denkhierbijaantemakenkrijgenmet(huiselijk)geweldofdiscriminatie. Voorbeeldenvanlevensvragenzijn:hoorikernogwelbij?Wilikernogwelbij horen?Waaromoverkomthetmij?

• morelespanningen

Iedermensistrouwaanbepaaldewaardenennormen.Alsjeineenprivé-of werkomgevingterechtkomtwaarjouwwaardenbotsenmetdewaardenvan anderen,ontstaan(innerlijke)conflictenenstress.Belangrijkevragenzijndan: aanwiemoetiktrouwzijn?Hoekanikhetveranderen?Zo’nconflictroeptvragen opals:gaikhetconflictaan?Kiesikvooreenandereoplossing?Welkedan?

BekijkhetvideofragmentwaarinGabyJacobsuitleggeeftoverdeviergrotevragen. GabyJacobsoverdeviergrotevragen

COPYRIGHTBOOM

Levensvragenenbeperkingen

Mensenmeteenverstandelijkebeperking,lichamelijkebeperkingofpsychiatrische stoorniskunnendevolgendelevensvragenhebben:

• Watkanikwélgoedenwatkanikdaarmee?

• Hoezorgikervoordatikerbijhoor,datikhetzelfdebehandeldwordalsanderen?

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

• Hoegaikommetstigmatiseren?

• Hoekrijgikeenrelatie?

• Ismijnleventotnutoedemoeitewaardenmoetikietsveranderen?

• Hoekanikzozelfstandigmogelijkleven?

• Hoegaikommetafhankelijkheid?

Antwoordenopdergelijkeantwoordenkunnenmakendatiemandmeteenziekteof beperkingtocheenbetekenisvollevenkanleiden.

Oudereninhetbeginstadiumvandementiezijnzichheelbewustvanhetfeitdatze beginnentedementeren.Datleidttotessentiëlelevensvragenzoals:

• Hoegaatdeziekteverlopen?

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Hoesnelraakikhetcontactmetdewerkelijkheidkwijt?

• Welkeproblemengaatmijnvergeetachtigheidveroorzaken?

• Hoelangblijfikmijnpartner,(klein)kinderenenvriendenherkennen?

• Wanneermoetiknaareenverpleeghuis?

Indepraktijk

Daphne(27)isbuurtcoachineengrotegemeente.Tweewekengeledenheeftze kennisgemaaktmetTessa.Tessais34jaarendriejaargeledengescheiden.Zewas erachtergekomendathaarmanhaarbedroogentoenzehemermeeconfronteerde, besloothijvanhaartegaanscheiden.Datwaseengroteshock.Tessaraakte gedemotiveerdenverloordaardooreenjaarlaterooknoghaarbaanalsverkoopster ineenexclusievemodezaak.Nieuwesollicitatieslopensteedsopnietsuit.Nietzogek, wantTessastraaltbepaaldgeenenthousiasmeuit.

DriewekengeledenisTessanaardehuisartsgegaanmetaanhoudendepijninhaar schouders,vermoeidheidsklachtenenlusteloosheid.Zevroegzichafofermisschien ookeenlichamelijkeoorzaakvoorwas.Haarhuisartsdachtdatdeklachtenzouden verdwijnenalszehaarlevenweermeeropderailszoukrijgen.Datzedaar ondersteuningbijnodighad,begreephijwel.Hijadviseerdehaardeeltenemenaan hetproject‘WelzijnopRecept’enbrachtTessaincontactmetbuurtcoachDaphne.

NaeeneerstekennismakingsgesprekhebbenDaphneenTessatweewekengeleden eenintakegesprekgevoerd.DaphneheeftTessahet8-fasenmodeluitgelegd,omdat zedenktdatditgoedkanwerken.Daphnelegtuitdatzehetnietzullenhebbenover deklachtenwaarmeeTessanaardehuisartsisgeweest.ZesteltvoordatTessahaar sterkekantengaatinzetten.Zeheefthaarookhuiswerkmeegegeven:tweeA4’tjes, elkmetdezevenleefgebieden.ZevraagtTessaomdiethuisintevullenmetdescores ‘onvoldoende’,‘voldoende’en‘goed’.HetgaatoméénA4’tjemetdesituatietoen allesnoggoedwasenéénmetdehuidigesituatie.HiermeewilDaphnenagaanofer eerderalleefgebiedenwarendieminderscoordenenwelkepositievescoresvantoen nogsteedspositiefzijn.ZevraagtTessaookomnatedenkenwelkdoelzealseerste zouwillenbereiken.Ookvraagtzehaaromtweeactiviteitentebenoemenwaarze goedinisenwaarzeplezieraanheeftbeleefd.

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

VandaaghebbenzeeenvervolggesprekenTessaheefthaarhuiswerkgedaan.Ze nemeneerstdeleefgebiedendoor.Zoalsverwachtscoreninverhoudingmetdriejaar geledennulichamelijkeenpsychischegezondheid,socialecontacten,werken zingevingonvoldoende.Wonenenfinanciënzijngezakt,maarnogwelvoldoende. Daphnelegtuitdatzedescoresnueventerzijdeleggenenzealsreferentiepuntzullen gebruikenbijeentussenevaluatie.VerdergeeftTessaaandathaarbelangrijkstedoel, naastweergoedinhaarvelzitten,hetvindenvanleukwerkis.Bijdetweeactiviteiten waarzegoedinwas,noemtzeverkopenendansen.Zeishelemaalgekvandansen, maarhaarvastedanspartnerwashaarexendaarheeftzegeentrekmeerin.Zewil hemooknietmeertegenkomenopdedansclubendusheeftzeernadescheiding nietsmeermeegedaan.

NadenodigetoelichtingheeftDaphnetweevoorstellen:

1. ZeweetdatdeplaatselijkeVVVzittespringenomvrijwilligersvooreennaderte bepalenaantalurenperweek.Tessakentdeplaatsenomgevinggoedenhetis eenmanieromweerklantentehelpenendeeluittemakenvaneenteammet collega’s.Zokanheteenopstapjenaarbetaaldwerkzijn.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

2. VoorTessa’sdanspassieweetDaphneookweliets.Indewijkzijnverschillende woongroepenvoormensenmeteenverstandelijkebeperking.Veelbewoners houdenvandansen,maarkomennietveelverderdanwatbewegeninde huiskamerofophunkamer.Daphnesteltvooromeenwekelijksedansmiddag voorbewonersteorganiseren.Zekanwelregelendatditinhetbuurthuiskan. ZokanTessaietsmethaarpassiedoenwatookechtbetekenisvoorhaarzelfen anderenheeft,wantrekenmaardatzedebewonerserblijmeemaakt.

DaphnevraagtTessawatzeervanvindt.Tessaziethetwelzittenentoontzelfseen beginvanenthousiasme.DaphnevindtweldatTessanuookzelfinitiatiefmoetnemen, maarzezalhaarhelpenalszeeromvraagt.Daphnegeefthaardenamenennummers vandecontactpersoonbijdeVVVeneenwoonbegeleider.Tessagaataandeslag.

9.6 Kritischeberoepssituatie

Aanleiding

Rob(73)woontalleenenvoeltzichsombereneenzaam.Janicebegeleidthemvanuit hetLegerdesHeils.Robdoetopenengaathaarvoornaardewoonkamer.Hijloopt metkrukkenengaatzuchtendensteunendineenstoelzitten.Hijbiedthaarnietste drinkenaan.Janicekijktrond.Hethuisisvrijkaal.Geenfoto's,nietsaandemuur, alleeneenbank,eenstoeleneenkastmeteentverin.

Casus

JanicesteltvragenenRobdoetzijnverhaal.Hijwasstratenmaker.Zijnlichaamis'op' ennuzithijthuisachterdegeraniums.Zijnkinderenziethijaljarennietmeer,zijn 'vrienden'zijnhemvergetenendeburenduikenwegalszehemzienaankomenmet zijnkrukken.Inzijnstemklinktafwisselendzelfmedelijdenenverwijtendeboosheid.

Dilemma

Janiceprobeertteluisterenmaarondertussengaanallerleigedachtendoorhaar hoofd.Waaromstelthijzichopalseenslachtoffer?Hijlooptmisschienmoeilijk,maar zotezienkanhijnogbestweliets.Vanuithaarlevensovertuigingkanzezichniet voorstellendatiemandhetlevenalsbetekenislooszouervaren.DehoudingdieRob laatzien,ergerthaareenbeetje.HoeondersteuntJaniceRobhetbeste?

1. Zeschakelteenervaringsdeskundig'maatje'indieregelmatigopbezoekkomt.

2. Zesteltvragenomzicheenbeeldtevormenvanzijnlevenengaatingesprek overzingeving.

9.7 Verdieping

Alshetnodigisomgezondheidenwelzijn(endeorganisatieervan)voordebevolking ingrijpendteveranderen,redjedatnietmetkleinschalige,lokaleprojecten.Danzijn ergrootschaligerprojectennodig,metlandelijkeimpact.Eenvoorbeeldvanzo’n projectishetGezondenActiefLevenAkkoord(GALA).In2023ishetGALAondertekend doorhetministerievanVWS,deVerenigingNederlandseGemeenten,Zorgverzekeraars NederlandenGGDGHORNederland.Definancieringisvoordekomendetweejaar gebundeldinéénbredespecifiekeuitkering(SPUK).Ookhetpreventieakkoord,sportencombinatiefunctionarissenvallenonderdezeuitkering.

DedoelenendeonderwerpeninhetGALAzijnnietnieuw,maardeintegraleaanpak isdatwel.Ditbetekentmeersamenhangindeaanpakvangezondheidsvraagstukken eneenmeerafgestemdeinzetopdevaakcomplexeachterliggendefactorenvan inwoners.VeellopendeprojectzoalsWelzijnopReceptzijnintegraalopgenomenin hetGALA.

DoelenvanhetGALA

BelangrijkedoelenvanhetGALAzijn:

• terugdringenvangezondheidsachterstanden

• eengezondefysiekeleefomgevingdieuitnodigttotbewegenenontmoeten

• versterkenvandesocialebasis

• eengezondeleefstijl

• versterkenvanmentaleweerbaarheidengezondheid

• vitaleroudworden.

Terugdringenvangezondheidsachterstanden

Gemeentenontwikkeleneenlokaleaanpakvoorhetterugdringenvan gezondheidsachterstandenomkwetsbaregroepentebereiken.Ditbegintalbijde eersteduizenddagenvaneenkind,wantdiezijningrotematebepalendvoorde gezondheidoplatereleeftijd.

Daaromiseenkansrijkestartvoorelkkindonbetwisteennoodzakelijkevoorwaarde vooreengezondleven.ZieookdewebsitevanhetministerievanVWS.

PREVIEWVERSIE

Kansrijkestart

Eengezondefysiekeleefomgeving

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Eengezondefysiekeomgevingisvanbelangomgezondenactiefleventebevorderen, nuenindetoekomst.Gemeentenspeleneenbelangrijkerolbijdeinrichtinghiervan, zijzorgenvoordeinzetvangezondheidskundigekennisbijhunbesluitvorming.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Versterkenvandesocialebasis

Hetversterkenvandesocialebasisgaatoverhetomziennaarelkaarindewijken, buurtenendorpen.Hetgaatookoverhetautonoomkunnenleidenvanhetlevenmet eigenregieeneennetwerkvanuitdiebasis.Gemeentenfacilitereneensterkelokale,

socialebasismeteensterkesocialesamenhangenlaagdrempelige,toegankelijke voorzieningenwaarmensenopelkaarkunnenterugvallenenmeedoeninde samenleving.

Gezondeleefstijl

Derecentecijfersoverroken,overgewicht,alcoholgebruik,bewegenenmentale gezondheidondervolwassenenenkinderenonderstrependeurgentieomblijvendin tezettenopdedoelenvanhetNationaalPreventieakkoordenhetbevorderenvan eenintegraleaanpakvaneengezondeleefstijlineengezondeleefomgeving.Metde afsprakeninhetGALAkannadereuitvoeringwordengegevenaanenkelespecifieke onderwerpenuithetpreventieakkoordensportakkoordII.

Versterkenvanmentaleweerbaarheidengezondheid Mentalegezondheidenweerbaarheidzijnbelangrijkevoorwaardenomgezondte levenengezondoptegroeien.Gemeentenwordengestimuleerdommentale gezondheidteintegrereninhunbredereaanpakgezondheid.

Vitaleroudworden

Artikel5avandeWpg(Wetpubliekegezondheid)geeftgemeentendeopdrachtom zorgtedragenvoordeuitvoeringvandeouderengezondheidszorg.Devergrijzing maakthetsteedsbelangrijkeromhiereenjuisteinvullingaantegeven.Vitaalouder wordengaatoverlichamelijkevitaliteit,waarvoldoendebewegenengoedevoeding aanbijdragen,maarnetzogoedovervitaalblijvenopsociaal enmentaalgebied,met eensociaalnetwerkwaariemanddeelvanuitmaaktendooractiviteitenteondernemen waardoorhijzichzinvolvoelt.Hetgaateromdatmensensamenmethunnaastende regieoverhuneigenlevenbehouden.

Ketenaanpak

COPYRIGHTBOOM

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

BijdestartvanhetGALAzijnvijfprojectengeformuleerdmeteenintegrale ketenaanpak.Erzijnafsprakengemaaktomuiteindelijktekomentoteenlandelijk dekkendaanbodvanvijfketenaanpakken.Hieroverdienengemeentenen zorgverzekeraarsopregionaalniveauafsprakentemaken.Hetgaatomdevolgende vijfprojecten/ketens:

• Kansrijkestart

Ditprojectisbedoeldomgezinnenineenkwetsbaresituatievroeginbeeldte brengen.Zokunnendezegezinnenzosnelmogelijkdezorgenondersteuning krijgendiezenodighebben,metalsrichtpuntdeeersteduizenddagennade geboortevaneenkind.

• Valpreventiebijouderen

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Dedoelgroepbestaatuitthuiswonendeouderenvan65jaarofouder,diemeer risicolopenopvallen.Erzijnerkendebeweeginterventiesingekochtdoorhet sociaaldomein,diezichrichtenophetverkleinenvanhetrisicoopvallen.

• Aanpakovergewichtkinderen

Ditprojectisgerichtopkinderenmetovergewichtenobesitas.

• Leefstijlinterventiebijovergewicht

Debedoelingisomeenduurzamegedragsveranderingtebereikenbijmensenmet overgewichtofobesitas.OpditmomentwordeninNederlandzevenerkende gecombineerdeleefstijlinterventiesvergoedvanuitdebasisverzekering.

• WelzijnopRecept

Mensenmetpsychosocialeklachtenwordengeholpendoordesamenwerking tussendehuisarts,eeneerstelijnszorgverlener,welzijnenhetsociaaldomein.

UitgebreideinformatieoverhetGALA,handreikingenenprojectendieerinopgenomen zijn,vindjeopdewebsitevanhetRIVM.

UitgebreideinformatieoverhetGALA

OokopdewebsitesvanSociaalWerkNederlandenMovisievindjeveelinformatie overhetGALA.

9.8 Begrippen

8-fasenmodel

Eenplanmatigemethodewaarmeejecliëntenindividueelbegeleidt.

Biopsychosocialebenadering

Dezienswijzedatgezondheideensamenhangendgeheelisvanbiologische, psychologischeensocialefactorendieelkaaronderlingbeïnvloeden.

Copingstijl

Demanierwaaropiemandomgaatmettegenslag,problemenenspanningenisvan invloedopdegezondheid.

Emotiegerichtecopingstijl

Iemandvluchtvoordenegatievegevolgenvandeproblemen,detegenslagenof spanningenzonderzeechtoptelossen.

Hetspinnenweb

PREVIEWVERSIE

Eeninstrumentwaarmeejegestructureerdhetgesprekkuntvoerenmetcliëntenover hungezondheid.

Holistischemensenvisie

Dezienswijzewaarbijhetindividualséénonlosmakelijkgeheelvanlichaam,psyche, ziel,emotiesendeomgevingwordtgezien.

Krachtwerk

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Eenkrachtgerichteinterventievoordeondersteuningvanmensendietijdelijkof langdurigdegreepophunbestaankwijtzijn.

Leefstijl

Hetgedragdatdirectinvloedheeftopdegezondheid.

PositievePsychologie

Depschchologierichtzichopdemogelijkhedenvanmensenomeen(nogbeter) productief,fijnenzinvolleventeleiden.PositievePsychologieheeftalsdoelom mensendiezichgezondvoelen,zichnogbetertelatenvoelen.

Positievegezondheid

Hetvermogenvandemensomzichaantepasseneneigenregietevoereninhetlicht vandesociale,fysiekeenemotioneleuitdagingenvanhetleven.

Probleemgerichtecopingstijl

Iemandzoekteenoplossingvoorhetprobleem,detegenslagofspanningendoor gerichtenbewustveranderingenaantebrengenindesituatie.

Responsgerichtecopingstijl

Iemandprobeertdegevolgenvanhetprobleeminzichzelfteverminderen,bijvoorbeeld doormeditatie.

Sociaal-economischestatus(SES)

Dewijzewaaropverschilleninmaatschappelijkepositiewordenuitgedrukt.

VanZZnaarGG

Vanzorgenziektenaargedragengezondheid.

Zingeving

Betekenisgevenaanhetleven.

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Thema10

Socialesystemen

Inhoudthema

PREVIEWVERSIE

• Socialesystemen

• Desysteemtheorie

• Rolvandesociaalwerker

• Socialebasis

• Kritischeberoepssituatie

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

• Begrippen

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Mensenhebbenrelatiesmetelkaar,positieveenminderpositieverelaties.Bij systeemgerichtwerkenbinnenhetsociaalwerkwordenmensennietuitsluitendals individugezien,maaralsonderdeelvanverschillendesystemen.Alssociaalwerker werkjemetverschillendesystemen:depersoon/hetkind(individueelsysteem),zijn ouders(subsysteem),hetgezin(gezinssysteem),defamilie(familiesysteem)ende omgeving(buurt,school,werk).Dezesystemenkunnenveelalnietlosvanelkaar wordengezien,zebeïnvloedenelkaarendusookjouwwerkalsprofessional.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

10.1 Socialesystemen

Eensociaalsysteemiseengroepindividuendiemetelkaarininteractiestaan;het zijndeonderlingerelatiesdietussenmensenwordenonderhoudenineenbepaalde groep.Ineensociaalsysteemdragenmensensamenverantwoordelijkheidenzijnze vanelkaarafhankelijk.Hetsysteemwordtgevormddoordegezamenlijkekeuzesvan deleden.Iedereenmaaktdeeluitvanverschillendesocialesystemen,dievariërenin grootteensamenstelling.Eensociaalsysteembestaatweeruitverschillende subsystemen:ditzijndeelverzamelingenvanmensenbinneneengrotersysteem. Denkaandesociaalwerkersbinneneenwelzijnsorganisatie.Hetkleinstmogelijke subsysteembestaatuittweeleden.Denkaandeonderlingerelatietussentwee kinderenbinneneengezin.

Deprimairesocialesystemenzijnhetgezinendefamilie,waarbinnenmensen verbondenzijndoorbloedbandenengedeeldeervaringen.Naastdezekernsystemen zijnerookanderesocialesystemen,zoalsschool,werkenvriendengroepen,dieeen belangrijkerolspeleninhetlevenvanmensen.

Zingeving

Eenbelangrijkevoorwaardeomeensociaalsysteemvormtegeveneninstandte houden,iszingeving:betekenisgevenenwaardehechtenaandedoelenvanhet systeem.Zingevingmaakteensociaalsysteemzinvolvoorzijnleden,hetgeefthet systeemdemotivatieomteblijvenbestaan.Inelksociaalsysteemstrevenmensen gezamenlijkeénindividueledoelenna.Denkaaneenbuurtgemeenschapdie samenwerktomdebuurtveiligertemaken,ofaangezinsledendiehetfijnmetelkaar willenhebben.Omdezingevingoptimaalvormtegeven,ishetbelangrijkdathet systeemaanviervoorwaardenvoldoet:

• Dedoelenmoetendoordeledenbegrepenengezamenlijkwordengedragen.

• Degrenzenmoetenvooralleledenduidelijkzijnendooriedereenworden gerespecteerd.

• Destructuurenhiërarchie(rangorde)binnendegroepmoetduidelijkzijnvooralle leden.

• Deledenmoetenvoldoendeenergieenvaardighedenhebbenomaandachtaan hetdoel,degrenzenendestructuurtekunnenbesteden.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

In elk sociaal systeem streven mensen gezamenlijke én individuele doelen na.

Eenvoorbeeldhiervaniseenjongerenprojectdattotdoelheeftomjongerenuit kansarmewijkenteondersteunenbijhunstudieenpersoonlijkeontwikkeling.Indit projectmoetendedoelenvanhetprojectdoorzoweldejongerenalsdesociaalwerkers begrepenengedragenworden.Degrenzenvanhetprojectmoetenduidelijkzijnen gerespecteerdworden,bijvoorbeeldwatbetreftdegedragsregelsenverwachtingen binnendegroep.Daarnaastishetbelangrijkdatdestructuurenhiërarchiebinnen hetprojecthelderzijn,zodatdejongerenwetenbijwiezeterechtkunnenvoor ondersteuningenadvies.Totslotmoetenzoweldejongerenalsdesociaalwerkers voldoendeenergieenvaardighedenhebbenomzichintezettenvoordedoelenvan hetprojectenomconstructiefsamentewerken.

PREVIEWVERSIE

Zelfregulering

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Ledenvaneensociaalsysteemstemmen–bewustenonbewust–handelingenen gebeurtenissenopelkaaraf.Zobewarenzehetevenwichtinhunsysteem.Ditvindt plaatsdoorzelfregulering:zehandhavende(vaakongeschreven)regels.Door zelfreguleringbepalenledenvaneengroeponderlingofietswelofnietgeoorloofdis binnenhunsysteem.Alseenregelnietwordtnageleefdofalseenofmeerledenvan degroepeengrensoverschrijden,bepaaltdegroepwatermoetgebeuren.Actiesvan groepsledenkunnenzodoendeleidentoteengezondofmindergezondevenwichtin hetsocialesysteem.Meestalkunnensocialesystemenredelijkgoedomgaanmet veranderingen.Zezijninstaatzichaantepassenaanveranderingeneneennieuw

evenwichttecreëren.Alshetprocesvanzelfreguleringechternietgoedwerkt,bestaat hetrisicodatmensenvanbuitenhetsocialesysteemingrijpen.Hierdoorwordthet evenwichtvanhetsysteemverstoord.

Eenvoorbeeldhiervaniseengroepjongerendiesamenwerkenaaneenbuurtproject.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Alseenvandejongerenzichnietaandeafsprakenhoudtofdegrenzenoverschrijdt, kanditleidentotspanningenbinnendegroep.Hetisdanaandegroepomtebepalen hoehiermeeomtegaanenwelkemaatregelenergenomenmoetenwordenomhet evenwichtteherstellen.

Gezinssystemen

Eengezinisookeensysteem.Mensenhebbeneenbelangrijkeenvaakhechteband methunoudersenbroersenzussen.Ookanderefamilieleden,zoalsgrootouders, speleninhetgezinssysteemvaakeengroterol.Alsmenseneeneigengezinstichten, gaatdatnieuwegezinssysteemeenbelangrijkerolspeleninhunleven.

PREVIEWVERSIE

Een gezinssysteem.

Eigenschappenvanhetgezinssysteem

Gezinnenvertonenallemaaluniekegedragspatronenenomgangsregelsdievaninvloed zijnophundagelijkseinteracties.Dezepatronenkomennietalleentotuitingbij specialegelegenhedenzoalsverjaardagenenvakanties,maarookinalledaagse situatiesenonderlingerelaties.Zohebbensommigegezinnentraditieszoals

gezamenlijkedinersopzondagofjaarlijkseuitjestijdensdezomervakantie,terwijl anderemisschienmeerinformeleenspontanemanierenvansamenzijnhebben,zoals gezelligsamenkokenofbordspelletjesspelennahetavondeten.

Verbondenheid

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Eengezinssysteemwordtalszinvolervarenwanneergezinsledeneengevoelvan onderlingeverbondenheidensteunervaren.Ditkanzichuiteninverschillendevormen vanonderlingesteun,zoalsemotionelesteunbijhetomgaanmetmoeilijkesituaties, praktischehulpbijhetuitvoerenvandagelijksetaken,ofsocialesteundoorhetdelen vanvreugdeenverdriet.Wanneereengezinslidbijvoorbeeldziekwordt,kunnen anderegezinsledenelkaarondersteunendoorhetdelenvanzorgtaken,hetbieden vantroostenhetcreërenvaneenondersteunendeomgeving.

Structuur

Hethandhavenvaneenduidelijkestructuurbinnenhetgezinssysteemisookvan belang.Ditomvathetvaststellenvanroutinesenregelsdiehetdagelijkslevenvan hetgezinbegeleiden.Zokunnengezinneneenvasteroutinehebbenvoorhet avondeten,waarbijiedereenhelptbijdevoorbereidingendegezinsledenaantafel gezamenlijkvanhetetengenieten.Ookkunnengezinnenduidelijkeregelshebben metbetrekkingtotschermtijd,huishoudelijketakenenbedtijd,diehelpenbijhet handhavenvanordeenharmoniebinnenhetgezin.

Geven en nemen

Eenanderevoorwaardeisdejuistebalanstussengevenennemen.Dithoudtindat elkgezinslideenbijdragelevertaanhetgezinssysteemendaarvoorookerkenningen waarderingontvangt.Zokunnenoudersverantwoordelijkzijnvoorhetuitvoerenvan huishoudelijketakenenhetbiedenvanemotioneleondersteuningaanhunkinderen, terwijldekinderenophunbeurtverantwoordelijkheiddragenvoorhunschoolwerk enhethelpenbijeenvoudigeklusjesinhuis.

10.2 Desysteemtheorie

Desysteemtheorieinhetsociaalwerkiseenmanieromtebegrijpenhoemensenen groepenmetelkaarverbondenzijnenelkaarbeïnvloeden.Hetideeisdatmensen deeluitmakenvanverschillendesystemen,nietalleenhetgezin,maarookbijvoorbeeld vriendengroepen,scholen,buurtgemeenschappenenwerkplekken.

Steljevoordatjeopschoolzit.Deklaswaarinjeleshebt,isookeensysteem.Binnen dezeklashebjeverschillendegroepjesstudentendiesamenwerkenofmetelkaar omgaan.Dezegroepjeshebbenallemaalhuneigendynamiekenregels.Alser bijvoorbeeldeennieuwestudentindeklaskomt,kandatdedynamiekvandegroep veranderen.Misschienwordtdenieuwestudentmeteenopgenomendooreengroepje, ofmisschienvoeltdiepersoonzichjuistbuitengesloten.Ditlaatzienhoedeinteracties binneneensysteeminvloedhebbenopdeindividueleleden.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Homeostase

Binnendesysteembenaderingdraaithetookomhetstrevennaarbalans,ookwel homeostasegenoemd.Wanneererveranderingenplaatsvinden,zoalsdekomstvan eennieuwgezinslidofeenveranderingindeomgeving,zalhetsysteemproberen hiermeeomtegaaneneennieuwevenwichttevindenomgoedtekunnenblijven functioneren.

Kernpunten

Nabuurs(2007)benoemtvierkernpuntenbinnendesysteembenadering.Dezepunten helpenbijhetbegrijpenvanhoesocialesystemenfunctionerenenhoezereageren opveranderingeninhunomgeving:

1. Systemenbestaanuitverschillendeonderdelendieelkaaronderlingbeïnvloeden. Ditkunnenindividuenzijn,maarookgroepenmensenbinnenbijvoorbeeldeen gezinofeenteam.Eenvoorbeeldhiervaniswanneereentienergepestwordtop school,watinvloedkanhebbenopzijnofhaargedragthuisendeinteracties binnenhetgezin.

2. Systemenzijnnietgeïsoleerd,maarwordenbeïnvloeddoorhunomgeving.Denk hierbijaandeinvloedvanvrienden,familie,deschoolofdebuurt.Eenvoorbeeld hiervaniseengezindattemakenkrijgtmetfinanciëleproblemenalsgevolgvan economischeontwikkelingenindeomgeving.

3. Systemenzijndynamischenstrevennaarevenwicht,waarbijzeproberenomin balansteblijven,zelfsbijveranderingenindeomgeving.Wanneerbijvoorbeeld eennieuwevriendwordtgeïntroduceerdbinneneenvriendengroep,zaldegroep strevennaarevenwichtdoorzichaantepassenaandeaanwezigheidvanhet nieuwelid.

COPYRIGHTBOOM

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

4. Systemenhebbendecapaciteitomzichzelfteregulerenenaantepassenaan veranderingen.Zekunnenoplossingenvindenvoorproblemendiezichvoordoen enzohuneigenfunctionerenoptimaliseren.Eenvoorbeeldhiervaniseengezin datzichzelfreguleertenaanpastaanfinanciëleproblemendoorhet uitgavenpatroonaantepassenenhulptezoekenbijinstantiesdieondersteuning biedenbijfinanciëlemoeilijkheden.

Doordeideeënvansysteemdenkentegebruikenkunjealssociaalwerkerbeter begrijpenhoemensenmetelkaarverbondenzijnenhoehunomgevinginvloedheeft ophunleven.Dithelptjeomproblemendiemensenhebben,zoalsproblemenineen gezinofineengemeenschap,betertebegrijpen.Metdezekenniskunjeoplossingen bedenkendiepassenbijdespecifiekesituatievandecliëntenmetwiejewerkt.

Ecologischmodel

HetecologischmodelvanUrieBronfenbrenner(1979)verklaartdeontwikkelingvan individuendoorhuninteractiemetmeerdereomgevingentebestuderen.Deze omgevingennoemthijecologischesystemen.Dezeecologischesystemenstaanin wisselwerkingmetelkaarenbeïnvloedenelkaarinalleaspectenvanhetleven.Een vandebelangrijkstebevindingendieBronfenbrennerinzijnstudievanecologische systemendeed,isdatbroersenzussendiezichinhetzelfdeecologischesysteem bevindenditsomsalsheelverschillendeomgevingenervaren.Binneneengezinkunnen

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

bijvoorbeeldtweebroersdezelfdeschoolomgevingheelanderservaren.Deoudere broervindtveelsteunenvriendschapinzijnvriendengroep,terwijldejongerebroer worsteltmetpestenenzichangstigvoeltopschool.Bronfenbrennerverdeeltde omgevinginvijfverschillendeomgevingssystemen:

• hetmicrosysteem

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

• hetmesosysteem

• hetexosysteem

• hetmacrosysteem

• hetchronosysteem.

Hetmicrosysteem

Hetmicrosysteembevatdedirecte,dagelijkseomgevingwaariniemandleeft.Ditkan ondermeerdethuisomgeving,debuurt,deschool,hetwerkofdevriendenkring omvatten.Inhetmicrosysteemvindendemeestedirecteinteractiesplaatsenworden demeesteervaringenopgedaan.Dekwaliteitvandeouder-kindrelatiekanbijvoorbeeld eenbelangrijkerolspelenindeemotioneleontwikkelingvaneenkind,terwijldesfeer opschoolvaninvloedkanzijnopdeleerprestaties.

Hetmesosysteem

Hetmesosysteemrichtzichopdeverbindingeneninteractiestussendeverschillende elementenvanhetmicrosysteem.Ditkanbijvoorbeeldderelatiezijntussenouders enleraren,oftussenvriendenenfamilieleden.Hetmesosysteembeïnvloedtde ontwikkelingvanhetindividudoordekwaliteitvandezeinterpersoonlijkerelaties.

Hetexosysteem

Hetexosysteemomvatomgevingenwaaraaniemandnietrechtstreeksdeelneemt, maardieweleenindirecteinvloedopdebetrokkenehebben.Denkhierbijaande arbeidsmarkt,deregering,demediaendegemeenschap.Veranderingeninhet exosysteemkunneniemandskansenenuitdagingenbeïnvloeden,zoalsveranderingen inhetonderwijsbeleidofdeeconomischesituatie.

Hetmacrosysteem

Hetmacrosysteemverwijstnaarbrederecultureleenmaatschappelijkefactorendie vaninvloedzijnopdeontwikkelingvanhetindividu.Ditomvatculturelenormen, waarden,overtuigingeneninstitutionelestructuren.Zokandematevan gendergelijkheidineensamenlevingvaninvloedzijnopdeontwikkelingvan genderidentiteitbijkinderen.

Hetchronosysteem

Hetchronosysteemrichtzichopdeinvloedvantijdopdeontwikkelingvande betrokkene.Ditomvatgrotehistorischegebeurtenissenenveranderingendiede ontwikkelingspadenvanmensenkunnenbeïnvloeden,zoalsoorlogen,technologische vooruitgangensocialeveranderingen.Bijvoorbeeld:deopkomstvaninternetensocial mediaheefteendiepgaandeinvloedgehadopdemanierwaaropindividuen communicereneninformatiedelen.Maarhetgaatookompersoonlijkeveranderingen diezichindetijdvoordoen.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Ecologisch model Bronfenbrenner.

PREVIEWVERSIE

Hetecologischmodelindepraktijk

Alssociaalwerkerkunjehetecologischmodelinzettenbinnenjewerkomsociale problementebegrijpenenaantepakken:

1. microsysteem(individueelniveau)

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Sociaalwerkerskunnencliëntenhelpenomhunpersoonlijkekrachten, vaardighedenenuitdagingenteidentificeren.Doorindividuelebegeleidingkunnen zewerkenaanhetversterkenvanzelfbewustzijn,zelfvertrouwenenhetomgaan metstress.

2. mesosysteem(relatieniveau)

Ophetniveauvanrelatieseninteractieskunnensociaalwerkersfamilies,vrienden ensocialenetwerkenbetrekkenomondersteuningtebieden.Zekunnen interventiesontwikkelendiegerichtzijnophetverbeterenvancommunicatie, conflictoplossingenhetopbouwenvangezonderelatiesbinnendezesystemen.

3. exosysteem(gemeenschapsniveau)

Ophetniveauvandegemeenschapkunnensociaalwerkerssamenwerkenmet lokaleorganisaties,scholen,kerkenenoverheidsinstantiesomhulpbronnenen ondersteuningssystementeversterken.Ditkangaanomhetorganiserenvan gemeenschapsevenementen,trainingenofhetbevorderenvantoegangtotsociale voorzieningen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

4. macrosysteem(maatschappelijkniveau)

Opmaatschappelijkniveaukunnensociaalwerkerswerkenaan beleidsveranderingenenmaatschappelijkehervormingendiedestructurele oorzakenvansocialeproblemenaanpakken.Ditkanbetrekkinghebbenop kwestieszoalsarmoede,discriminatie,onderwijs,huisvestingengezondheidszorg.

Lucy

Lucyiseengezelligenvrolijkmeisjevan9jaaroud.Ongeveerdriejaargeledenzijn haaroudersgescheiden.Nuwoontze,samenmethaarjongerezusjeenouderebroer, bijhaarmoeder.Lucyhaaltgoedecijfersopschool.Zeweetvanzichzelfdatzegoed isinlezenengeschiedenis.Zeheeftfijnevriendinnen,metwiezegraagoptrekt.Daar isLucyergblijmee,wantvanwegedescheidingiszeverhuisdengaatzenaareen anderebasisschool.Daarmoestzenieuwevriendinnenmaken.Lucysporttweekeer indeweekenvindtdatergleuk,zeweetnamelijkvanzichzelfdatzegoedisinturnen. Zeheeftookwatkleineeigenaardigheden.Zobijtzeveelvuldigophaarnagels,soms totbloedenstoe.Ookhoudtzeergvaneten;zesnoeptveelenscheptbijhetavondeten gerusttweekeerhaarbordvol.Lucyheeftdanookeenkleinbeetjeovergewicht.

HetecologischmodelkanverklaringengevenvoordemanierwaaropLucyinhetleven staat.Zeisbijvoorbeeldzozelfverzekerddoordathaarmoederenbroerenzusjehaar veelaandacht,liefdeenbevestiginggeven(microsysteem)enomdatzenieuwe vriendinnenheeftbijwiezezichprettigvoelt(microsysteem).Zeeetteveeldoordat haarmoedernietweetdatzenaschooltijd,vanhaarzakgeld,dagelijkssnoepkoopt (mesosysteem).Lucyisgoedinlezen,omdatdemanierwaarophetonderwijsin Nederlandisvormgegeven,preciesaansluitbijhoeLucyleert(exosysteem).Zeiszo vrolijkengezelligomdathaarmoedereenhogealimentatie(exosysteem)ontvangt enzebinnenhetgezin(microsysteem)dusalleskrijgtwathaarhartjebegeert.Lucy heeftzelfgeenproblemenmethaarkleinebeetjeovergewicht,doordatzezo zelfverzekerdisendemaatschappijiedereenaccepteertzoalsdiegeneis (macrosysteem).Endoordathaaroudersopeenbepaaldmomentinhaarleven (chronosysteem)uitelkaargingen,veranderdeerveelinhaarpersoonlijkesituatie (plotsmetnogmaaréénoudersamenwonen,verhuizen,schoolwisseling),waardoor Lucyisgaannagelbijten.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

AlssociaalwerkerkunjedezeinzichtengebruikenomLucyenhaargezinte ondersteunen;bijvoorbeelddoorhaarmoedertehelpenbeterinzichttekrijgenin Lucy’seetgewoontenenhaartebegeleidenbijhetomgaanmetdeveranderingendie

descheidingheeftteweeggebracht.Daarnaastkanergewerktwordenaanhet versterkenvanLucy’scopingvaardigheden,terwijlzewordtomringddoor ondersteunendevriendenengemeenschapsbronnendiehaarecologischsysteem versterken.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

10.3 Derolvandesociaalwerker

Alssociaalwerkerbenjenietslechtseenbuitenstaander,maareenintegraalonderdeel vanhetsocialesysteemvandepersoondiehulpzoekt.Hoeweljemogelijknietelk individubinnendatsysteempersoonlijkkent,benjeertochdirectbijbetrokken. Iemandssocialesysteemkaneenwaardevollebronvanondersteuningzijnbijhet aanpakkenvanzijnproblemen.Zokaniemanddietemakenheeftmetfinanciële moeilijkhedenbinnenzijnofhaarsysteemopzoekgaannaarmensendiekunnen helpen.Dezehulpkanvariërenvanpraktischeondersteuning,zoalshetdelenvan maaltijden,totemotionelesteunenbegeleiding.

Interactietussensubsystemen

Eensociaalwerkerzalnietaltijddirectcontacthebbenmetallesubsystemenbinnen eengezinofsociaalsysteem.Dematevaninteractiehangtafvanverschillendefactoren, waaronderdeaardvandeproblematiek,derelatiediedecliëntheeftmetspecifieke subsystemen,endedynamiekvanhetsysteemzelf.Binneneengezinkunje verschillendesubsystemenidentificeren,zoalshetoudersysteem,echtgenotensysteem, kindsysteemenbroers-enzussensysteem.

Hetisbelangrijkoptemerkendatgezinnendiversestructurenkunnenhebben,inclusief eenoudergezinnen,gezinnenmettweemoedersofvaders,enanderevariaties.Elk vandezesystemenheeftzijneigenuniekesubsystemenendynamiek.Deinteractie tussendezesubsystemeniscomplexenonderlingverbonden.Wanneereenvande subsystemennietgoedfunctioneert,heeftditvaakeffectopanderedelenvanhet systeem.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

De interactie tussen subsystemen is complex en onderling verbonden.

Betrekkenvanouders

COPYRIGHTBOOM

PREVIEWVERSIE

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Kinderendieondersteuningnodighebben,kunnenvaaknietzelfstandighulpzoeken, ondanksdatzedezenodighebben.Ditkanhetgevolgzijnvaneencombinatievan factoren,waaronderhunjeugdigeleeftijdendesterkebandmethunouders.Hetkan ookzijndatzenietdurventepratenoverhunproblemenuitangstvoordereactievan hunouders,ofsimpelwegomdatzenietwetenhoezehulpmoetenvragen.Hetisdus vanbelangomaltijdoogtehebbenvoordekinderenbinneneengezin,endesignalen diejeoppikttebesprekenmetdeouders.

Aandeanderekantzijnouderssomsterughoudendomhulpinteschakelen,voor zichzelf,ofzelfswanneerzezichbewustzijnvandeuitdagingenwaarhunkinderen meetemakenhebben.Zeleggenmogelijkdenadrukopdeondersteuningsvraagvan hunkind,maarvergetenhuneigenbehoeftenenproblemenalsouders.Ditkanbewust zijn,bijvoorbeeldomdatzezichschamen.Inanderegevallenkanhetonbewustzijn, waarbijoudersdeimpactvanhuneigengedragengezinsdynamiekophunkinderen onderschatten.Hetisbelangrijkomdeschaamtewegtenemeneninzichtelijkte makenwelkeinvloeddegezinsledenopelkaarhebben.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Oudersspelenvaakeenrolbijhetinkaartbrengenenoplossenvandeproblemen vanhunkinderen.Somszijnzezelfsdeoorzaakvandeproblemen,directofindirect. Daaromishetvanbelangomoudersactieftebetrekkenbijdehulpverlening.Als

sociaalwerkergajedannietalleenaandeslagmethetaanpakkenvandeindividuele behoeftenvankinderen,maarookmethetondersteunenvanoudersbijhetbegrijpen enaanpakkenvanhuneigenuitdagingenalsonderdeelvanhetgezinssysteem.

10.4 Socialebasis

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Tegenwoordighoorjesteedsvakeroverde‘socialebasis’alserwordtgesprokenover hetwerkenmetsocialesystemen.Hetiseentermdieveelwordtgenoemdindemedia eninbeleidsstukkenvanorganisatiesenoverheden,zoalshetGezondenActiefLeven Akkoord(GALA).InhetGALAishetversterkenvandesocialebasiseenbelangrijkdoel voorgemeenten,omdatditbijdraagtaanhethoofddoelomeengezondegeneratie telatenopgroeien.

Nieuwbegrip

Desocialebasisiseigenlijkeenvrijnieuwbegrip,datnogsteedswordtontwikkeld. Sommigegemeentenhebbeneraleeneigenbetekenisaangegeven,terwijlandere nogzoekennaarwathetpreciesinhoudt.InhetGALAwordtdesocialebasisbeschreven als:

‘Activiteitenenvoorzieningendieervoorzorgendatmensenelkaarkunnenontmoeten, ondersteunen,ontspannenenontwikkelen,endiebijdragenaaneensamenleving waariniedereenkanmeedoen.Hetgaatomvoorzieningeninbuurtenendorpendie mensenhelpenomzelfstandigteleveneneennetwerkoptebouwen.’

Sferen

Desocialebasiskunjeindrie‘sferen’verdelenomhetbetertebegrijpen:

1. persoonlijkesocialebasis

Ditgaatoverjoualspersoonendemensenomjeheendiejesteunen,onderwie familieenvrienden.Deoverheidmoeterbijvoorbeeldvoorzorgendatiedereen eengoedeplekheeftomtewonenennaarschooltegaan.

2. gemeenschappelijkesocialebasis

Ditzijnformeleeninformelegroepenwaarmensenbijhoren,zoalssportclubs ofbuurtverenigingen.Hetisbelangrijkdatmensenzichhiervrijwilligvoorkunnen inzettenendatdeoverheidditstimuleertenmogelijkmaakt.

3. institutionelesocialebasis

Ditzijnplekkenenorganisatieswaarmensensamenkomen,zoalsbibliotheken enbuurthuizen.Deoverheidmoetervoorzorgendatdezeplekkentoegankelijk zijnvooriedereen,bijvoorbeelddoorsubsidiestegeven.

Vierpijlers

Waarmoetenprofessionalsbeginnenalszedesocialebasiswillenversterken?Een goedeeerstestapisomtekijkenhoehetstaatmetdevierpijlersvansocialekwaliteit indegemeente.Desocialebasisdraaitnamelijkomhetverbeterenvandekwaliteit vanlevenvanmensen.Omeensterkesocialebasistecreërenishetvanbelangomte investerenindezevierpijlersvansocialekwaliteit,samenmetbewonersenandere professionals.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

1. sociaal-economischezekerheid

Ditgaatoverwaarborgendatmenseninhunbasisbehoeftenkunnenvoorzien. Hetomvatzakenalsvoldoendeinkomen,huisvestingeneengezondeenveilige leefomgeving.Alsprofessionalkunjehierineenrolspelendoorbijvoorbeeld samenmetlokaleorganisatieshuisvestingsmogelijkhedenteverbeterenen dakloosheidteverminderen.

2. socialeinclusie

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Alssociaalwerkergajeuitsluitingtegenenzorgjeervoordatactiviteiten, netwerkenenvoorzieningentoegankelijkzijnvooriedereen,ongeachtde achtergrondofeenbeperkingvanbetrokkenen.Jekuntbijvoorbeeldprogramma’s opzettenomsocialeisolatieteverminderen,zoalsbuurtbijeenkomstenensociale activiteiten.

3. socialecohesie

Erissprakevansamenhangenverbondenheidvanuitgedeeldenormenen waarden.Alssociaalwerkerkunjebijvoorbeeldbuurtbijeenkomstenorganiseren waarbewonersvanverschillendeachtergrondenenleeftijdensamenkomenom ideeënuittewisselen,problementebesprekenengezamenlijkdoelentestellen

4. socialeempowerment

Mensenmoeteninstaatwordengesteldominvloeduitteoefenenophuneigen situatie.Dithoudtindatzezelfvertrouwenenvaardighedenontwikkelenom keuzestemakendiehunlevenpositiefbeïnvloeden.Alssociaalwerkerkunje bijvoorbeeldparticipatieradenofburgerpanelsoprichtenwaarbewonersinspraak hebbeninlokalebesluitvormingenbeleidsvorming(Movisie,2023).

10.5 Kritischeberoepssituatie

anleiding

Saskiawerktalssociaalwerker.Haarwerkstrektzichuittothetbegeleidenvan gezinnendietemakenhebbenmetverschillendesoortenproblemen,variërendvan financiëlemoeilijkhedentotsocialeenemotioneleuitdagingen.Alssociaalwerkeris Saskiaeenvertrouwenspersooneneenbrugtussengezinnendieondersteuningnodig hebbenendebeschikbarehulpbronnenenondersteuningssystemen.

Casus

PREVIEWVERSIE

Saskiabezoekteengezinnadatervanuitschooleenhulpvraagisgekomenvanwege bezorgdheidoverdehygiënevandekinderen.Bijaankomstinhethuisvindtzede moederziekopbedmetvagevermoeidheidsklachten,terwijldeoudstedochterde jongstekinderenvanfrisdrankvoorziet.Devaderisafwezigvanwegewerk.Terwijl Saskiahethuisrondkijkt,merktzeopdateraanzienlijkerommelisendateengrondige schoonmaakbeurtnodigis.Bovendienvalthethaaropdatdeoudstedochtereen grootdeelvandezorgopzichheeftgenomen.

Saskiagaatingesprekmetdemoeder,dieoprechtblijismethaaraanwezigheid.De moedererkentdaterveeltedoenis,waarbijzedoeltophetschoonmaakwerk.Saskia verduidelijktdatzenietisgekomenomschoontemaken,maaromtekijkenwelke hulperbeschikbaarisindeomgeving.OndanksSaskia'saanbodlijktdemoeder terughoudendengeeftaandathetgezinhetgevoelheefteralleenvoortestaan.

Dilemma

Demoederinditgezinkannietgoedfunctionerendoorvermoeidheidsklachten. Hierdoorkomterveeldrukopdeoudstedochterenishetviesinhethuis.Deoverheid financiertgeenhuishoudsterisdezesituatie,omdaternogeenvaderisendemoeder geendiagnoseheeft.Volgensdemoederstaanzeeralleenvoor.Ookgeeftzetoedat zezichschaamtvoordesituatieenhethuiszoalshetnuis.WatdoetSaskia?

1. Saskiagaatgelijkopzoeknaarprofessionelehulp,zoalsthuiszorgof gezinsondersteuning.

2. Saskiabesluitomhetgezinaantemoedigenomhunsocialenetwerkte mobiliserenenzelfstandigopzoektegaannaarondersteuning

10.6 Begrippen

Chronosysteem

Richtzichopdeinvloedvantijdopdeontwikkelingvandebetrokkene.

Ecologischesystemen

DitzijndeomgevingeninhetmodelvanUrieBronfenbrennerdiedeontwikkelingvan individuenverklaartdoorhuninteractiemetmeerdereomgevingentebestuderen.

Exosysteem

Omvatomgevingenwaaraaniemandnietrechtstreeksdeelneemt,maardieweleen indirecteinvloedopdebetrokkenehebben.

Homeostase

PREVIEWVERSIE

Anderwoordvoorbalans(binnendesysteemtheorie).

Macrosysteem

Verwijstnaarbrederecultureleenmaatschappelijkefactorendievaninvloedzijnop deontwikkelingvanhetindividu.

Mesosysteem

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Richtzichopdeverbindingeneninteractiestussendeverschillendeelementenvan hetmicrosysteem.

Microsysteem

Dedirecte,dagelijkseomgevingwaarineenpersoonleeft.

Sociaalsysteem

Eengroepindividuendiemetelkaarininteractiestaan.Hetzijndeonderlingerelaties dietussenmensenwordenonderhoudenineenbepaaldegroep.

Socialebasis

Activiteitenenvoorzieningendieervoorzorgendatmensenelkaarkunnenontmoeten, ondersteunen,ontspannenenontwikkelen,endiebijdragenaaneensamenleving waariniedereenkanmeedoen.Hetgaatomvoorzieningeninbuurtenendorpendie mensenhelpenomzelfstandigteleveneneennetwerkoptebouwen.

Subsystemen

Ditzijndeelverzamelingenvanmensenbinneneengrotersysteem.

Systeemtheorie

Inhetsociaalwerkisereenmanieromtebegrijpenhoemensenengroepenmetelkaar verbondenzijnenelkaarbeïnvloeden.

Zingeving

Hetbetekenisgevenenwaardehechtenaandedoelenvanhetsysteem.

10.7 Bronnen

COPYRIGHTBOOM

Bronfenbrenner,U.(1979). The ecology of human development: Experiments by nature and design. Cambridge,HarvardUniversityPress. Movisie(z.d.). Wat is de sociale basis precies? Geraadpleegdop29februari2024,van: https://www.movisie.nl/artikel/wat-sociale-basis-precies Nabuurs,M.(2007). Handboek systeemgerichte hulpverlening. Basisboek voor hulpverlening in en met de sociale context. ThiemeMeulenhoff.

PREVIEWVERSIE

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Thema11

Zelfredzaamheideneigenregie

Inhoudthema

PREVIEWVERSIE

• Algemenebegrippen

• Zelfredzaamheidanalyseren

• Zelfredzaamheidondersteunen

• Zelfzorgengezondheidsvaardigheden

• Jouwrolalssociaalwerker

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

• Kritischeberoepssituatie

• Begrippen

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Iedereenwildebaaszijnoverzijneigenleven.Jewiltzelfkeuzesmakenenbepalen hoejedaarinvullingaangeeft.Datismakkelijkergezegddangedaanindezetijdmet eenoverloadaan(nep)informatieenevenzovelekeuzemogelijkheden.Zelfsalsje geenenkelebeperkinghebt,kanhetnoglastigzijnomderegieoverjeeigenlevente voerenenjezelftereddenindesamenleving.Nietzogekdusdatjealsprofessional inhetsociaalwerkregelmatigtemakenkrijgtmetmensendiehetnietzogoedlukt endaarjouwondersteuningbijvragen.Inditthemaleesjehoejedatkuntdoenen watjouwrolalssociaalwerkerdaarbijis.

11.1 Algemenebegrippen

Inverbandmetzelfredzaamheidkomjeverschillendebegrippentegen.Zelijkenop elkaar,maarbetekenenwelietsanders.Hetgaatomdevolgendebegrippen:

• empowerment

• zelfregie

• zelfredzaamheid

• zelfmanagement

• zelfzorg.

Empowerment

Heteigentijdsesleutelbegripbijondersteuningwaarhetallemaalmeebegint,iseigen kracht.Hetaansprekenenstimulerenvandeeigenkrachtvaneencliëntheet empowerment.Hetdoelvandeoverheidisdaterzoveelmogelijkzelfredzameburgers zijn,dieopeigenkrachtofmetondersteuningvanhetsocialenetwerkzelfstandig kunnenfunctionerenindesamenleving.Jeleestechterooksteedsvakerdatditbeleid eenbeetjeisdoorgeslagen.Erzijnaltijdmensendiehetgewoonnietluktomzonder professioneleondersteuningzelfstandigteleven.Danwordt‘eigenkracht’eenlastin plaatsvaneenkracht.

PREVIEWVERSIE

Daaromishetbelangrijkdatjevoortdurenddebalanstussendraaglastendraagkracht vaneencliëntindegatenhoudt.Draaglastisdatgenewateencliëntzelfmoetdoen omdoelenterealiseren.Draagkrachtisdatgenewatdecliëntzelfkán.Dedraaglast moetnietzwaarderzijndandedraagkracht.Datiseenpersoonlijkgegeven;hetkan verschillentussenpersonen,maarookbijdezelfdepersoon.Ophetenemomentis debalansinevenwichteneenpaarwekenlater,indezelfdesituatie,iseronbalans. Overigensgeldthetomgekeerdeook.Alsdedraagkrachtvoortdurendgroterisdan dedraaglast,isdeuitdagingwegenkandecliëntgedemotiveerdraken.

Zelfregie

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Eenfilmregisseurmaaktkeuzeshoeeenfilmeruiteindelijkuitkomttezienenwelke acteurserinmeespelen.Zowiliedereenookderegisseurvanzijneigenlevenzijn. Zelfregie,ook‘eigenregie’genoemd,houdtindatiemandzelfkeuzesmaakthoehij zijneigenlevenwilinrichten.Hetgaatnietalleenomkeuzesdiebetrekkinghebben opgebiedenalswonen,werken,socialeactiviteitenenontspanning,maarookom keuzeswelkeondersteuningeencliëntwelofjuistnietwil.Desgewenstondersteun

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

jedecliënthierbijalshijdaaromvraagt,bijvoorbeelddoorsamendevoor-ennadelen vanverschillendekeuzesopeenrijtjetezetten.Keuzesbijzelfregiehebbenaltijdeen vervolg:doelenstellenomdekeuzesterealiseren.

Zelfredzaamheid

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Iemanddiezelfredzaamis,isinstaattelevenzonderprofessionelehulp(VanDale, 2024).Bijjeondersteuningmaakjeonderscheidinzelfredzaamheidopverschillende leefgebieden.Iemandkanbijvoorbeeldnietzelfredzaamzijnophetgebiedvan persoonlijkeverzorging,maarwelzelfredzaamophetgebiedvanhuishoudenofhet onderhoudenvanhetsocialenetwerk.Alseencliëntzelfredzaamkanzijnmet ondersteuningvanzijnsocialenetwerk,maarzonderprofessioneleondersteuning, spreekjevansamenredzaam.

Zelfmanagement

Zelfmanagementishetzelfbeslissenenhandelenvaneencliëntmeteenchronische aandoeningomdeeffectenengevolgenvandieaandoeningophetleventereguleren. Zelfmanagementomvatvoorjezelfzorgen(zelfzorg),jezelfhelpen(zelfhulp)enzelf keuzesmaken(zelfregie).Waarnodigenwenselijkgebeurtditinsamenwerkingmet hetsocialenetwerkenmetondersteuningvanprofessionals.Hetdoelvan zelfmanagementishetbereikenvaneenzogrootmogelijkematevanzelfredzaamheid ofsamenredzaamheid.

Verschilmetzelfredzaamheid

Zelfmanagementkomjetegeninverbandmetchronischeaandoeningenin bijvoorbeelddeggzenbijmensenmeteenverstandelijkebeperking.Hiergaat zelfmanagementookovermeedenkenenbeslissenoverbehandelingenbegeleiding, enwelkeroldeaandoeninginiemandsleveninneemt.Zelfredzaamheidkomjevaker tegenalssociaalwerker.Ondersteuningishierbijgerichtophetfeitelijkhandelenop eenofmeerlevensgebiedenenismeestaltijdelijkvanaard.Bijvoorbeeldbij woonproblemen,financiëleproblemenofsocialeproblemen.Inditthemakomje beidebegrippentegen.Zozijnerbijvoorbeeldgoedeinstrumentenvoorondersteuning vanzelfmanagement,dieookgoedbruikbaarzijnvoorzelfredzaamheid.

Zelfzorg

Zelfzorgstaatvooralleswatiemandzelf,opeigeninitiatiefenvooreigen verantwoordelijkheid,kandoenomherkenbare,tijdelijkegezondheidsklachtente verbeteren(KNMP,2011).Hetisduseenvormvanzelfredzaamheid,maardanophet gebiedvangezondheid.Jekuntonderscheidmakentussen:

• Normaalzelfzorggedrag:bijvoorbeeldoptijdgaanslapenalsjemoebentofeen warmbadofwarmedouchebijspierpijn.

• Huis-,tuin-enkeukenmiddeltjeszoalszoutwatersnuivenbijeenverstopteneus, pijnlijkespierenmasseren,appelmetkaneelbijdiarree.

• Zelfzorgproductenvaneenfabrikantgebruiken:bijvoorbeeld voedingssupplementenofontsmettingsmiddelen.

• Zelfzorggeneesmiddelendiealsgeneesmiddelzijngeregistreerd,maarwelzonder recepttekoopzijn:bijvoorbeeldparacetamolenanderepijnstillers,antimycotica (tegenschimmelinfecties)enantacida(maagzuurremmers).

Zelfzorggeneesmiddelen zijn zonder recept verkrijgbaar.

11.2 Zelfredzaamheidanalyseren

PREVIEWVERSIE

Injewerkkunjemensentegenkomendiejouwondersteuningvragenbij zelfredzaamheid.Datkunnenmensenzijnmeteentijdelijkprobleemopbijvoorbeeld hetgebiedvanwonen,werkoffinanciën.Hetkanookgaanommensenmeteen zelfredzaamheidsprobleemvanwegeeenlichamelijkeofpsychischeaandoening,een verstandelijkebeperkingofomouderendiesteedsmeerbeperkingenkrijgen. Zelfredzaamheidiseenbreedbegrip.Gelukkigzijnerhulpmiddelendiedecliënten jijkunnengebruikenomdezelfredzaamheidinkaarttebrengen.Tweevandie hulpmiddelenzijn:

• hetZelfmanagementWeb

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

• deZelfredzaamheidsradar.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

ZelfmanagementWeb

Hetachterhalenvandebehoefteaanondersteuningvancliëntenisnietaltijdeven makkelijk.Ookvindencliëntenhetsomslastigomhieraandachtvoortevragen.Het ZelfmanagementWebiseengesprekshulpmiddelomteachterhalenhoeeencliënt omgaatmetuitdagingenvoorzelfmanagementopverschillendelevensgebieden. Hiermeekandezorgverlenerookvragennaardebehoefteaanondersteuning.Zokan

deeigenregiewordenversterkt.HetZelfmanagementWebisoorspronkelijkbedoeld voorverpleegkundigen,maarjekunthetalssociaalwerkerookgoedgebruiken.Items dieoverziekteofbehandelinggaan,kandecliëntmet‘goed’scorenalsdienietvan toepassingzijnofoverslaan.HetinstrumentisontwikkeldbinnenhetprojectNURSE-CC doordeHogeschoolRotterdamenhetErasmusMC.

LeesonlinemeerinformatieoverZelfmanagementWeb. MeerinformatieoverZelfmanagementWeb

HetZelfmanagementWebvraagtdecliëntomopveertienlevensgebiedeneenscore tegevendievertelthoehetgaat:

• goed

• nietgoed–nietslecht

• nietgoed.

HetZelfmanagementWebkunjedownloaden;hetisvrijtegebruikenzonder aanpassingen.

HetZelfmanagementWebisvrijtegebruikenzonderaanpassingen.

HetZelfmanagementWeb

COPYRIGHTBOOM

PREVIEWVERSIE

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Het Zelfmanagement Web.

JekunthetZelfmanagementWebonlineinvullenenafdrukken.Alsjedandepunten vandescoresmeteenlijnverbindt,krijgjeeenspinnenwebenzietdecliëntsnelwaar verbeterpuntenliggen.

HetZelfmanagementWebonlineinvullen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Decliëntselecteerthetbelangrijkstethemadatvolgenszijnwensverbeteringbehoeft. Opbasisdaarvanstelthijdoelenenbepaalthijactiviteiten.Indevervolgafspraken besprekencliëntenprofessionaldetevredenheidoverdevoortgang,mogelijke obstakelsenoplossingen.Waarnodigwordendoelenofactiviteitenbijgesteld.De cliëntmonitortinprincipedeeigenvoortgang;derolvandeprofessionalisomde cliënttecoachen.

LeesmeeroverhetZelfmanagementWebopdewebsitevanZorgvoorBeter. MeerinformatieoverhetZelfmanagementWeb

Zelfredzaamheidsradar

NaasthetZelfmanagementWebkunjeookgebruikmakenvande Zelfredzaamheidsradar.Ditiseenvergelijkbaretool,diejeonlinekuntinvullen.Na hetinvullengenereertdetooleenoverzichtindevormvaneenpdf,diejekuntopslaan enprinten.Jekuntookvoorhetdownloadeneerstpergebiednogafsprakentoevoegen, diejemaaktomdezelfredzaamheidteondersteunen.Hetgebruikvandetoolisgratis enjehoeftjenietteregistreren.

DeZelfredzaamheidsradaronderscheidtvijftiengebiedenenvijfscoremogelijkheden:

1. geheelafhankelijk

2. grotendeelsafhankelijk

3. deelsafhankelijk–deelszelfredzaam

4. grotendeelszelfredzaam

5. geheelzelfredzaam.

Een ingevulde Zelfredzaamheidsradar

HierkunjedeZelfredzaamheidsradarinvullen. Zelfredzaamheidsradar

PREVIEWVERSIE

Sameninvullen

OokdeZelfredzaamheidsradarvuljesamenmetdecliëntin.Eventueelkunjeerook iemanduithetsocialenetwerkbijvragenalsdecliëntdatgoedvindt.Hetuitgangspunt isdatdecliëntzelfdescorekiestdiehetbestbijhempast.Ditwilnietzeggendatje klakkeloosmoetovernemenwatdecliëntvindt.Stelkritischevragenalsjetwijfelt aanzijnantwoord.Vraagdoorenbedenkdathetgaatomdecliëntennietomjouw persoonlijkenormen.Zokaneencliënttevredenzijnmeteenkleinsociaalnetwerk, terwijljijdenktdathijbelangheeftbijeengroternetwerk.Gaerdansamenoverin gesprek.Uiteindelijkbeslistdecliënt.

Samen de Zelfredzaamheidsradar invullen.

Positiefoftochniet?

Somsbeoordeelteencliëntietspositief,omdathijzichschaamtvoortekortkomingen. Hetomgekeerdekanook:decliëntisonzekerenbeoordeelteenaspectnegatiefterwijl daargeenduidelijkeredenvooris.Ofdecliënt,eenalleenstaandeoudereman,vindt dathijuitstekendvoorzijnwarmemaaltijdkanzorgen.Volgensdebuurvrouwdieeen oogjeinhetzeilhoudt,valtdatbesttegen.Uitstekendvoordewarmemaaltijdzorgen blijktvoordecliëntdagelijkseenpotjegroenteopwarmenendatishet.Geenenkele variatieindevoeding.

PREVIEWVERSIE

Nahetinvullen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Metalleenhetinvullenvandescoresbenjeerniet.Veelbelangrijkerishetomdaarna perleefgebiedaftesprekenopwelkegebiedendecliëntwelkeondersteuningzou willen.Ganietmetalleprobleemgebiedentegelijkaandeslag,maarstelsamenmet decliëntprioriteiten.Staookstilbijzakendiegoedgaan.Hetkanzijndater ondersteuningnodigisomervoortezorgendatwatgoedisookoptermijngoedblijft. Daarnaastishetprettigvoordecliëntdatdepositieveaspectenaandachtblijven krijgeninplaatsvandatdefocusalleenmaaropnegatieveaspectenwordtgelegd.

11.3 Zelfredzaamheidondersteunen

Inalleberoepsprofielenvanzorgenwelzijnwordthetondersteunenvan zelfmanagementenzelfredzaamheidalsbelangrijketaakvoordeprofessionalgezien. Alsdecliëntenjijeenbeeldhebbenvandezelfredzaamheid,kunjeaandeslagmet ondersteuning.Daarkunjeverschillendemethodenvoorgebruiken.Enkele veelgebruiktemethodenenbenaderingenzijn:

• het5A-model

• methodeSamenbeslissen

• PositievePsychologie

Het5A-model

Het5A-model(Glasgowe.a.,2003)iseenmanieromcliëntenstapsgewijste ondersteunenbijzelfmanagement.Vanuithetperspectiefvandecliënthebjetemaken metdedrieaandachtsgebieden:

• levenmeteen(tijdelijke)beperkinginzelfredzaamheid

• eigenaandeelvandecliëntbijdeondersteuning

• zonodigorganiserenvanhulpbronnen.

Dezedrieaandachtsgebiedenkunjeelkapartbenaderenvanuithet5A-model:

• Achterhalen:ervaringen,wensenenbehoeftenvandecliënt

• Adviseren:bevindingenvandecliëntinterpreteren,uitleggenenadviesopmaat geven

• Afspreken:helpenbijhetopstellenvanhaalbaredoelenenacties

• Assisteren:assisterenbijhetomgaanmetpersoonlijkebarrièresvandecliënt

• Arrangeren:sameneenplanmakenvoordeuitvoeringvandeondersteuning.

Cyclischproces

PREVIEWVERSIE

Iemandslevenverlooptvaakgrillig,metupsendowns.Daarnaastkaneencliëntnet alsiederandermenstemakenkrijgenmetstemmingswisselingen,gebrekaan motivatie,ingrijpendelevensgebeurtenissenenzovoort.Hieruitkunjeconcluderen dathetinbeeldbrengenvandebehoefteaanondersteuningenhetafsprekenvan doelenenactiesgeeneenmaligeactieszijn.Ondersteunenvanzelfmanagementis, alshetniettijdelijkis,eencyclischprocesdatomcontinuemonitoringvraagt.Steeds alseraanleidingvooris,beoordeeljesamenmetdecliëntdesituatieopnieuw.Alsje het5A-modelvolgt,begintditmetachterhalen:opnieuwkijkenwaterveranderdis, aanwelkeadviezenbehoeftebestaat,welkenieuweafsprakenenassistentienodig zijn.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Indepraktijk

Chantalissociaalwerker.Zeheefteenafspraakmetde39-jarigeRutger,dieinhaar wijkwoont.Rutgerheefteenbipolairestoornis,diewordtgekenmerktdoorafwisselend depressieve,manischeennormaleperioden.Ineendepressieveperiodeverwaarloost hijzichzelfenzijnhuishouden,omdathijergeenzininheeft.Ineenmanischeperiode

ishijhyperactiefenvindthijallesbelangrijkerdanvoorzichzelfenzijnhuishouden zorgen.IndenormaleperiodegaathetgoedmetRutger.Hijwerktalspostbezorger endatwerkkanhijinalleperiodenweldoen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

NuisRutgerweerineendepressieveperiodeterechtgekomen.Hijheeftzelfcontact gezochtmetChantal,diehijnogkentvanvorigemanischeendepressieveperioden. Zeheefthemaltijdgoedgeholpen.Chantalvolgthet5A-model.Zekijktwelterugnaar vorigeperioden,maaromdathetsteedsanderskanzijn,volgtzetochsteedsopnieuw destappen.HetvalthaaropdatRutgervakerzijnbipolairestoornisalsexcuusgebruikt omietsniettehoevendoen.Zebesluithemernietopaantespreken,maarereen positievewendingaantegeven.Zezegt:‘Waareenwilis,iseenweg,Rutger!Volgens mijbenjeerggemotiveerdenjekuntmeerdanjedenkt.Jestoornismaakthet misschienlastig,maarhetiszekernietonmogelijk!Zullenwesamennogeenskijken waterwélgoedgaat?Enwatnietlukt,waaromhetdannietlukt?Watgaaterprecies mis?Hetkanechtnietallemaalalleenaandestoornisliggen.’

Rutgerishetdaarookwelmeeeens.Samenbedenkenzenieuweactiviteitenwaarmee Rutgerzijndoelenkanhalen,enzebesprekenwelkeondersteuninghijdaarbijwil. Welmetdebedoelingomdeondersteuningweeraftebouwennaardenormale periode.

OpdewebsitevanZorgvoorBetervindjeeenuitgebreideuitlegvanhet5A-model. Uitleg5A-model

MethodeSamenbeslissen

Meestalisernietéénstandaardmaniervanondersteunen.Erzijnvaakmeer oplossingen,elkmeteigenvoor-ennadelen.Ditbetekentdatdecliëntmoetkunnen kiezen.Hijmoetduskiezen,maarkandegevolgenvanzijnkeuzesnietaltijdgoed overzien.Daaromkomthetindepraktijkneeropsamenbeslissenalsproces.Inde literatuurwordt‘Samenbeslissen’vaakeenmethodegenoemd.Feitelijkishetniet echteenmethode,maarmeereenbenadering.VolgenscijfersvandePatiëntenfederatie Nederland(2017)wil67%vandecliëntenaltijdmeebeslissenenwil27%datsoms.

Demethodeisoorspronkelijkontwikkeldvoordezorgsector,maarisookgoed toepasbaarinhetsociaalwerk.Decijferszijnvandezorgsector,maardiezullenvoor dewelzijnssectornietveelafwijken.Integendeel,omdatermeercliëntenzelfstandig wonen,zalhetpercentagedatzelfwilmeebeslisseneerderhogerzijn.Cliëntenweten doorgaanszelfhetbestwelkeondersteuninghetmeestaansluitophunwensenen situatie.Onderzoektoontaandatsamenbeslissenallerleipositieveeffectenheeft:

• meertevredenheidbijcliënten

• betergeïnformeerdecliënten

• eenbeteremotivatieomaandeondersteuningmeetewerken

• eenbetererelatietussenprofessional,cliëntennaasten

• ervaringvanprofessionalsdatzeondersteuningbiedendiedekwaliteitvanleven verbetert

• ervaringvanprofessionalsdatzemeervanbetekeniszijninhunwerk.

EenoverzichtvandehulpmiddelendiejekuntgebruikenbijdemethodeSamen beslissenvindjeopdewebsitevanZorgvoorBeter.

HulpmiddelenbijdemethodeSamenbeslissen

PositievePsychologie

DeprincipesvandePositievePsychologie,ontwikkelddoorMartinSeligman,zijnook goedtegebruikenbijondersteuningvanzelfredzaamheid.HetdoelvandePositieve Psychologieisonderanderedecliëntondersteunenbijhetonderzelfregierealiseren vaneeninalleopzichtenzinvolengelukkigleven.HetsleutelbegripvandePositieve Psychologieisstrevennaar‘happiness’.

PositievepsychologieisvolgensSeligman:

• netzoveelaandachtvoorsterktesalsvoorzwaktes

• netzoveelaandachtvoorhetwerkenaanietsgoedsalsvoorhetreparerenvan ietsslechts

• netzoveelaandachtvoorhetkoesterenvantalentalsvoorhetgenezenvanziekte.

11.4 Zelfzorgengezondheidsvaardigheden

Eenbelangrijkonderdeelvanzelfredzaamheidisdezelfzorgvaneencliëntinrelatie totzijngezondheid.Watiemanddaarvoornodigheeft,zijngezondheidsvaardigheden. Gezondheidsvaardighedenzijnvaardighedendiemensennodighebbenominformatie overgezondheid,ziekteenpreventietevinden,tebegrijpenentoetepassen(Engels &Heijmans,2015).Mensenmetbeperktegezondheidsvaardighedenhebbenmoeite omeenactievezelfzorgroltevervullen.Zedenkendatzenietwetenhoehetmoeten vaakstellenze,mededaardoor,andereprioriteiten;bijvoorbeeldbijfinanciëleof woonproblemen.Hetgaatbijgezondheidsvaardighedenomalgemenevaardigheden die,alszeonvoldoendezijn,problemenkunnengevenbijzelfzorg.Denkbijvoorbeeld aan:

PREVIEWVERSIE

• Lezen:bijsluiters,algemenegezondheidsinformatie,etikettenop voedingsproducten,informatieovereenbehandelingofonderzoekinhet ziekenhuis.Hetgaatnietalleenomdeleesvaardigheid,maarookominterpreteren enbegrijpen.

• Rekenen:somsnodigbijmedicijngebruik,receptenvoormaaltijden,calorieën tellenenzovoort.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

• Schrijven:formuliereninvullen,afsprakennoteren.

• Digitalevaardigheden:internetraadplegenvoorinformatie,afsprakenmaken, inloggenmetDigiDenbijgezondheidsapps.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Gespreksvaardigheden:klachtenomschrijven,gesprekvoerenoverbehandeling enondersteuning,telefoongesprekken,vragenformuleren.

• Psychologischevaardigheden:omgaanmetemotiesinrelatietotzelfzorg, doorzetten,motivatie,omgaanmettegenslagen.

Metdejuisteondersteuningencoachingzijnmensenmetbeperkte gezondheidsvaardighedeninstaattotvoldoendezelfzorgenkunnenzemeedenken enmeebeslissenoverkwestiesdiehungezondheidaangaan.

Signalerenvanproblemen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Sommigemensengevendirectalaanwaarzeproblemenmeehebbenenvragendaar hulpbij,bijvoorbeeldbijlezenenformuliereninvullen.Anderemensenproberenhun beperkingjuistteverbergen.Vaakdoenzedatomdatzezichervoorschamen.Danis hetbelangrijkdatjealertbentopsignalendieduidenopbeperktevaardigheden.Denk aan:

• vermijdenvansituatieswaarinlezenofschrijvengevraagdwordt

• geenvragenstellen,ofvragendieerniettoedoen

• onrustiggedrag,ergensomheendraaien

• vaakdezelfdevragenstellenofvaakvrageninformatieteherhalen

• datiemandnietgoeduitzijnwoordenkomt

• geenadequaatgedragineengesprek:nietluisteren,geenoogcontactmaken

• nietofopverkeerdetijdenopafsprakenkomen

• simuleren:doenalsofiemandhetbegrijpt,terwijldatnietzois

• confabuleren:iemandverteltoverdreven,gefantaseerdeofonwareverhalen,of vultgateninhetgeheugenopmetonwaarheden.

Confabuleren

Confabulerenkomtveelvoorinhetbeginstadiumvandementievanwege geheugenproblemen.Stel,mevrouwHuismanheefteenafspraakmetdehuisartsop donderdagmiddagom14.00uur.Alsjedanvraagtwanneerzeeenafspraakheeft,kan hetzijndatzezegt:‘Uhm...vrijdagmorgenom10.00uur.’MevrouwHuismanwildan niettoegevenaandebeginnendedementie,doetalsofernietsaandehandisengeeft gewoonantwoordopdevraag.Maarzegeeftwelhetverkeerdeantwoord.Opzulke situatiesmoetjealertzijnalsjetemakenkrijgtmeteencliëntmetbeginnende dementie.

PREVIEWVERSIE

Meerinformatieovergezondheidsvaardighedenkunjelezenopdewebsitemet dezelfdenaam.

Meerinformatieovergezondheidsvaardigheden

11.5 Jouwrolalssociaalwerker

Alsjecliëntenondersteuntbijzelfredzaamheidbenje,samengevat,bezigmetonder anderedevolgendetaken:

• samenmetdecliënteenbeeldvormenvanwathijalweetovereventuele beperkingenbijzelfredzaamheidenwaarhijzelfwelgoedinis

• dekwaliteiteneneigenkrachtvandecliëntonderzoeken,waarmeehijzelfhet probleemkanoplossenoferaanbijdragen

• onderzoekenwelkeoplossingendecliëntzelfzietenzijncompetentieshiervoor aansprekenofontwikkelen(coachen)

• strevennaarsucceservaringenvandecliëntzelf,waardoorhijmeerzelfvertrouwen krijgt

• checkenwelkeinformatiedecliëntnodigheeft

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• informatiegeveninbegrijpelijketaalendehoeveelheidinformatieaanpassenaan decliënt

• deterugvraagmethodegebruiken(vragenofdecliëntdeinformatiewilherhalen) omtecontrolerenofhijdeinformatiegoedheeftbegrepen

• samendoelenstellenenactiviteitenbepalendienodigzijnomdiedoelentehalen

• hetsocialenetwerkbetrekkenbijdeondersteuning

• doorverwijzennaarandereprofessionalsofinstanties.

Datvraagtnogalwatvanje.Denkaangesprekstechnieken,observatievermogen, respecttonenenandereaspectenvanjebasisberoepshoudingen-vaardigheden. Omdatdecliëntenzijnkeuzeseneigenkrachtcentraalstaan,zijnooktweeandere vaardighedenvanbelang:

• geenvooroordelenhebben;bijvoorbeeldnietdenken:‘Datkanhijniet’of‘Dat snapthijtochniet’

• empathischvermogen;ommeetekunnendenkenvanuitdecliëntishetnodigdat jejekuntinlevenindecliëntenzijnsituatie,motievenenkeuzes.

Tweevalkuilen

Alsjecliëntenondersteuntbijzelfredzaamheid(enandereondersteuningbiedt),kun jetemakenkrijgenmettweevalkuilen:

• tijdgebrek

• aangeleerdehulpeloosheid

Tijdgebrek

PREVIEWVERSIE

Ongetwijfeldkomjeinjewerksituatiestegenwaarintijdgebrekeenrolspeelt–tijdgebrekdoorpersoneelstekort,ziekteofdoorveelmensenensituatiesdieje aandachtnodighebben.Danishetverleidelijkomdingenoverteslaan,tesnelafte handelenofomproblemenvooreencliëntoptelossen,terwijlhijhetmetwatmeer ondersteuningookzelfzoukunnen.Datisvoorallastigbijcliëntendienietzosnelvan begripzijnofmoeilijkuithunwoordenkomen.Echter,problemenoplossenvooreen cliëntdiehetzelfookzoukunnen,isietswatjebeternietkuntdoen.Bijhogenood kanhetwel,maarlegdecliëntdanweluitwaaromjijhetevenvanhemoverneemt. Beterishetomjetijdprobleemaandecliëntuitteleggeneneen(nieuwe)afspraak temakenvooreenmomentdatjeietsmeertijdhebt.Ofjeschakelteencollegainals jeweetdatdiehetrustigerheeft.

Aangeleerdehulpeloosheid

Eenserieuzevalkuilbijondersteuningvanzelfredzaamheidisdezogenoemde aangeleerdehulpeloosheid.Aangeleerdehulpeloosheidisdatmensenmoeilijke situatiesmeemaken,denkenergeencontroleovertehebbenengeenpogingen ondernemenomeradequaatoptereageren.Determwerdindejarenzestig

geïntroduceerddoordeAmerikaansepsycholoogMartinSeligman,ookbekendvan PositievePsychologie.Hijdeed,vrijgeïnterpreteerd,proevenmethondendieeen pijnprikkelkregentoegediend.Erwarenhondendiedepijnprikkelkondenvermijden dooroverhethekvandekooitespringenenerwarenhondendiedatnietkonden. Bijherhalingondergingenhondendiedeprikkelnietkondenvermijdensteedsdepijn, zonderdatzepogingenondernamendepijnprikkelstevermijden.Dezehondengaven zicheraanoverenraaktensteedsmeerindestress.Zeleerdenpassiefenhulpeloos tezijn.Vergelijkbaargedragbleekookvoortekomenbijmensen:iemanddie herhaaldelijktemakenkrijgtmetmoeilijksituatieszalnaverloopvantijdzijnpogingen stakenomcontroletekrijgen,zelfsalsdegelegenheidzichwelvoordoet.

Oorzaken van aangeleerde hulpeloosheid

Inhetalgemeentreedtaangeleerdehulpeloosheidopalsiemandnietgoedleertwelk gedragofwelkehandelingeninlastigesituatieseffectiefzijn.Hoewelaangeleerde hulpeloosheidookopvolwassenleeftijdkanontstaan,beginthetvaaktijdensde opvoeding.

• Erissprakevaneenonveiligethuissituatiemetgeweldofmisbruikinhetgezin. Kinderenkunnennietweguitdezesituatie.Zekunnenhetnietoplossenenkunnen nietandersdanhetoverzichheenlatenkomen.Zezijnhulpeloosenkrijgente makenmetstressof,ergernog,meteenposttraumatischestressstoornis.

• Oudershebbenonvoldoendevaardighedenofgeduldomhunkindadequaatgedrag ofhandelenaanteleren.Dithoeftniettotstressofgezondheidsschadeteleiden, maarhetkanwelbetekenendatkinderennogtotopgevorderdeleeftijdproblemen hebbenmetzelfredzaamheid.

• Kinderenmeteenbeperkingwordenvaaktebeschermdopgevoed.Oudersdenken dathunkindietsnietkanennemenhetvanhemover.Zoblijvendezekinderen opbepaaldegebiedenhulpeloos,terwijldatfeitelijknietnodighoefttezijn.

Aangeleerdehulpeloosheidkomtookvoorinzorgenwelzijnalsprofessionalscliënten nietlerenadequaattereageren,ofmeerdannodigisproblemenvanhenovernemen.

11.6 Kritischeberoepssituatie

Aanleiding

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Anischa(32jaar)issociaalwerkerenhoudtregelmatiginloopspreekurenineen wijkcentrum.Burgerskunnenbijhaarterechtvooruiteenlopendevragenrondom financiënenwerk.Zoalsvragenovertoeslagen,problemenbijhetlezenen interpreterenvanbelangrijkeformulierenofhetondersteunenbijhetzoekennaar werk.Anischaondersteuntdemensendiebijhaaraankloppenvoorhulpzelf,ofze verwijstzedoornaardejuisteinstantiesenorganisaties.

Casus

VandaagkomtJoop(62)bijAnischaophetinloopspreekuur.AnischakentJoopaleen tijdje,hijdoetvaakmeemetactiviteitendeinhetwijkcentrumwordengeorganiseerd. Ennadescheidingmetzijnvrouw,washijopzoeknaareenluisterendoor.Joopzegt

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Anischagedagengooitdirecteenbriefvandebelastingdienstoptafel.Hetisfebruari enindebriefvalttelezendathij,netzoalsveelandereNederlanders,vanaf1maart zijnaangifteinkomstenbelastingonlinekaninvullen.

Dilemma

Joopiseenbeetjewanhopig.Voorheendeedhijaltijddebelastingaangiftevanhem enzijnvrouw,maarnuisdeaangifteveelingewikkelder,vanwegedescheidingende verkoopvanhetgezamenlijkehuis.Joopheeftgeengeldvooreenaccountantdiedat evenvoorhemregelt,zogeefthijaan.Duszegthij:'Anischa,jijkandattochwelvoor medoen?Ikbeneenrampmetcijfertjes,ditgaatmeechtnietlukken.'

WatdoetAnischa?

1. ZestimuleertJoopomalleseerstzelfeensdoortenemenenopteschrijvenwelke vragenhijeroverheeft.Blijkbaarheefthijhetinhetverledenookzelfgedaan, dushijheeftdecompetentieserwelvoor.

2. ZevraagtJoopwanneerhijlangskankomenomsamennaarzijnbelastingaangifte tekijken,zebegrijptdatnuhetwatingewikkelderwordtJoopermoeitemee heeft.HetisAnischa'staakomJoopteondersteunen.

11.7 Begrippen

5A-model

Ditiseenmanieromcliëntenstapsgewijsteondersteunenbijzelfmanagement.

Aangeleerdehulpeloosheid

Wanneermensenmoeilijkesituatiesmeemaken,denkenergeencontroleoverte hebbenengeenpogingenondernemenomeradequaatoptereageren.

PREVIEWVERSIE

Aangeleerdehulpeloosheid

Wanneermensenmoeilijkesituatiesmeemaken,denkenergeencontroleoverte hebbenengeenpogingenondernemenomeradequaatoptereageren.

Empowerment

Hetaansprekenenstimulerenvandeeigenkrachtvaneencliënt.

Gezondheidsvaardigheden

Vaardighedendiemensennodighebbenominformatieovergezondheid,ziekteen preventietevinden,tebegrijpenentoetepassen.

PositievePsychologie

Depschchologierichtzichopdemogelijkhedenvanmensenomeen(nogbeter) productief,fijnenzinvolleventeleiden.PositievePsychologieheeftalsdoelom mensendiezichgezondvoelen,zichnogbetertelatenvoelen.

Samenredzaam

Alseencliëntzelfredzaamkanzijnmetondersteuningvanzijn/haarsociaalnetwerk, maarzonderprofessioneleondersteuning.

Zelfmanagement

Hetzelfbeslissenenhandelenvaneencliëntmeteenchronischeaandoeningomde effectenengevolgenvaneenaandoeningophetleventereguleren.

Zelfredzaam

Instaattelevenzonderprofessionelehulp.

Zelfregie

Ookweleigenregiegenoemd.Ditishetzelfmakenvankeuzeshoeheteigenlevenin terichten.

Zelfzorg

Staatvooralleswatiemandzelf,opeigeninitiatiefenvooreigenverantwoordelijkheid, kandoenomherkenbare,tijdelijkegezondheidsklachtenteverbeteren.

COPYRIGHTBOOM

PREVIEWVERSIE

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

TAALREDACTIE

ZONDERBEELD-EN

Thema12 Participatieenburgerschap

Inhoudthema

PREVIEWVERSIE

• Maatschappelijkeparticipatie

• Individueleparticipatie

• Actiefburgerschapenparticiperenbijoverheidsbeleid

• Jongerenparticipatie

• Hulmiddelparticipatie

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

• Aanbodentoegang(collectieve)socialevoorzieningen

• Kritischeberoepssituatie

• Verdieping

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Begrippen

Jeparticipeertopverschillendemanierenindesamenleving.Indeeersteplaatsneem jealsmensdeelaandemaatschappij.Datheetmaatschappelijkeparticipatie. Daarnaastparticipeerjealsindividu,opeenmanierdiebijjoupast.Datwordt individueleparticipatiegenoemd.Totslotparticipeerjealsburgerindesamenleving. Datheetburgerparticipatie.Participerenindesamenlevingdoejedusop maatschappelijk,individueelenburgerschapsniveau.Participerenindesamenleving isbelangrijk.Indithoofdstukleerjehoejemensenondersteuntbijparticipatieen burgerschap.

12.1 Maatschappelijkeparticipatie

Maatschappelijkeparticipatiebetekentdatjepositiefbijdraagtaanjeomgevingen zorgdraagtvoordemensenomjeheen.Datdoejedoornaarschooltegaan,een opleidingtevolgenenvervolgenstegaanwerken.Jedraagtbijaandemaatschappij doorinjeomgevingmensentehelpendiedatnodighebben,voorzoverdatbinnen jouwmogelijkhedenligt.Ookbetekentmaatschappelijkeparticipatiedatjezegtdat jeergensnietaanmeewiltdoen,bijvoorbeeldalseengroepwaarvanjeonderdeel bentverkeerdedingenwildoen.Jelegtdanuitdathetverkeerdiswatzewillenen waaromjedatvindt.Ookalssociaalwerkerhebjedievoorbeeldrol.Jijondersteunt mensenbijhunmaatschappelijkeparticipatie.

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Maatschappelijke participatie.

Belangenenvoordelenmaatschappelijkeparticipatie Maatschappelijkeparticipatieheeftverschillendebelangenenvoordelen.Zoversterkt zebijdemeestemensenhetgevoelvannuttezijn.Hetgeeftvoldoeningomje betrokkentetonenbijjeomgevingendemensenomjeheen.Mensenwillengraag ergensbijhoren,ergensonderdeelvanzijn.Mensendieeenrolvervulleninde samenlevinghebbendoorgaansmeereigenwaarde.Jeneemtaldeelaande maatschappijalsjeeenpraatjemaaktmetdebuurmanofophetterraskoffiebestelt. Jekuntmaatschappelijkeparticipatievergrotendoorvrijwilligerswerktedoen,lidte wordenvaneenverenigingoftewerken.Sommigevormenvanmaatschappelijke participatiewerkenkostenbesparend.Denkbijvoorbeeldaanmantelzorgers.Zij bespareneendeelvandekostenvanformelezorgdoorboodschappenen(licht) huishoudelijkofverzorgendwerktedoenvoorburen/buurtgenoten.Maatschappelijke participatiedraagtookbijaanhetverminderenvanoverlastenonveiligheid. Voorbeeldenhiervanzijn:WhatsAppBuurtPreventie,Buurtvadersen-moeders,opruimenschoonmaakactiesindewijk.

BuurtmoederAliya

Aliyawoontsamenmethaarmanenvierkinderenineenlevendigewijk.Erzijnveel voorzieningenvoorkinderenindewijk,zoalsspeeltuinenennatuurontdekplekken. Helaasiserbijdevoorzieningensomsgeentoezicht.Ergebeurendanweleens ongelukken,zoalseenkinddatuiteenspeeltoestelvalt.Ookwordenerafentoe materialenenplantenvernieldofzijnerruziestussendekinderen.DatraaktAliya enorm.Zeisnamelijkergbetrokkenbijhaarwoonwijk.DaarombesluitzeBuurtmoeder teworden.AlsBuurtmoederhoudtze,samenmetandereBuurtvadersen-moeders, toezichtopspeelplekkenenandereplekkenindewijkwaarkinderenbuitenspelen. Aliyaspeeltsomsmetdekinderenmeeenspreektzeaanophunpositieveennegatieve gedrag.Opdezemanierdraagtzebijaaneenveiligspeelklimaateneengoedesfeer inhaarwijk.

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

COPYRIGHTBOOM

Jouwrolbijmaatschappelijkeparticipatie

Alssociaalwerkerhebjeeenbelangrijkerolindemaatschappelijkeparticipatievan mensen.Jegeefthetgoedevoorbeeldenondersteuntbijhetvindenvandemensen enmiddelendienodigzijnvoormaatschappelijkeparticipatie.Eenaantalelementen vansociaalwerkisbijmaatschappelijkeparticipatiebelangrijk:

• Jeverbindtmensenmetelkaar.

• Jekentdesocialekaarten‘hetkarakter’vandewijk.

• Jeverwijstmensennaardejuisteinstantieindebuurt.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

12.2 Individueleparticipatie

Individueleparticipatiebetekentdatjebijdraagtaandesamenlevingopeenmanier diebijjoupast.Jeparticipeertdoorietstedoenwataansluitbijjouwmogelijkheden enbehoeften.Jekuntopveelverschillendemanierenindividueelparticiperen; bijvoorbeeldmet(vrijwilligers)werk,dagbesteding,eenopleidingofhobby.Alssociaal werkerondersteunjemensenbijhunindividueleparticipatie.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Ondersteunen bij individuele participatie.

Belangenenvoordelenindividueleparticipatie

PREVIEWVERSIE

Individueleparticipatieheeftverschillendebelangenenvoordelen.Zogeeftdezevorm vanparticipatiesomseeninkomenenfinanciëlezekerheid;bijvoorbeelddoordat iemandsalarisontvangtvoorwerk,ofrechtheeftopeenuitkeringbijziekteof arbeidsongeschiktheid.Ookdraagtindividueleparticipatiebijaanzingeving.Ietsdoen waarjegoedinbentenwaarjejegoedbijvoelt,geeftvaakhetgevoelertoetedoen envanbetekenis/waardetezijn.Ookisindividueleparticipatieeengoedemanierom meerverbondenheidmetdeomgevingteervarenensocialecontactenoptedoen.In sommigegevallenhelptindividueleparticipatiebijhetverminderenvaneenzaamheid eneensociaalisolement.

Bartverbindtalleenstaanden

Bart(46jaar)heefteenpittiglevenachterderug.Hijisjarenlangverslaafdgeweest aandrugsenalcohol.Doorzijnverslavingishijveelkwijtgeraakt:zijneigenwoonplek, werk,zijnrelatieencontactmetfamilieenvrienden.Hijisineensociaalisolement geraakt.SindseenhalfjaarisBartclean.Hijgebruiktniksmeer,isintherapieendoet vrijwilligerswerk.Tweeavondenperweekkookthijalsvrijwilligervooroudereninhet buurtcentrum.HierheefthijzóveelplezierindatBartbesluiteeneigeneetgroepop tezetten.Insamenwerkingmethetbuurtcentrumorganiseerthijnuelkeweekeen eetavondvooralleenstaanden.ErisheelveelanimovoordeeetgroepvanBart.De deelnemerszijnenthousiastendelokalekrantbesteedtzelfsaandachtaande eetgroep.DitdoetBartzogoeddathijnu,najaren,durfttezeggendat‘hijerweertoe doet’enzichnuttigvoelt.Hijervaartampernogeenzaamheidenheeftinmiddelseen sterksociaalnetwerkopgebouwd.

Jouwrolbijindividueleparticipatie

Alssociaalwerkerondersteunjemensenbijhetzelfnemenvanbeslissingenoverhun leven.Jezetmensen‘inhuneigenkracht’,watbetekentdatjehenondersteuntbij hetvindenvaneigenoplossingen.Jegeeftzezoveelmogelijkzelfderegie.Mensen vindenhetprettigomzelfbeslissingentekunnennemenoverhuneigenleven.Een aantalelementenvansociaalwerkisbijindividueleparticipatiebelangrijk:

• keuzes

COPYRIGHTBOOM

Laatiemandkiezenuitverschillendeopties.

• regie

Neemalssociaalwerkernietderegieover.Gageendingenvoordeanderbepalen. Diekanzichdanhulpeloosgaanvoelenendecontroleoverzijneigenleven kwijtraken.

• vroegeresuccessen

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Gabijiemandnahoehijvroegerzelfproblemenheeftopgelost.Complimenteer hemhierover.

• wensen

Vraagwatiemandwil.Watverlangthijvandetoekomst?

PREVIEWVERSIE

• eigenoplossingen

Iemandzalalleeneenoplossingomarmenwanneerdezevanbinnenuitkomt.Laat hemdaaromzelfoplossingenvoorzijnprobleembedenken.Alsditvoorhemlastig is,kunjehemhelpenuitmeerdereoplossingentekiezen.

12.3 Actiefburgerschapenparticiperenbijoverheidsbeleid

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

AlleinwonersvanNederlandzijnburgersvandegemeenteenhetlandwaarzewonen. Actiefburgerschapisdemanierwaaropinwonersaandemaatschappijmeedoenen zobijdragenaandevormdiedemaatschappijheeft.Burgerschapheeftsociale, politieke,cultureleeneconomischeaspecten.Alssociaalwerkerhelpjemensenbij

hunburgerschapenhundeelnameaandesamenleving.Mensenkunnenzelf bijvoorbeeldinitiatievennemen,diebijdragenaandelokaleleefomgeving,ofzewillen participerenbijoverheidsbeleid.Jijkunthenhierbijondersteunen.

Burgerinitiatieven

Eenburgerinitiatiefbetekentdateenburger(ofgroepjeburgers)hetinitiatiefneemt omietsoptezettenofteverbeteren.Denkaaneenmoestuinvereniging,eenkunstwerk indewijkofhetcreërenvaneenplekvoorhangjongeren.Ofeenaantalmensenuit eenwijkkomtbijvoorbeeldbijelkaaromtepratenoverhetgebrekaansocialecohesie indewijk.Hetdoelisomdiecohesieteverbeteren.

Dezewijkbewonersdoendatopeigeninitiatief,zezettenzichinvoordewijk.Datis eenburgerinitiatief.Maarookdejongendieboodschappendoetvoorzijnbuurvrouw dieisgevallenennutijdelijknietkanlopen,toontburgerinitiatief.Dusalleswatiemand alleenofmetanderendoetwaarvandesamenlevingbeterwordt,iseenburgerinitiatief. Ergebeurttegenwoordigvanalles:vanhetopzettenvaneenbuurtmoestuinofeen zorg-ofenergiecoöperatietoteenfestivalhoudenofeenspeeltuininrichten.

Burendag

Burendagwordtiederjaargevierdopdevierdezaterdaginseptember.Dedagbestaat sinds2006enwordtgeorganiseerddoorhetkoffiemerkDouweEgbertshetOranje Fonds.Opdezedagkomenbuurtgenoteninhethelelandgezelligsamenendoenveel mensenietsgoedsvoorelkaarendebuurt.Burendag2023kendemaarliefst8.213 activiteiten.AlhoeweldeBurendagdoortweegroteorganisatieswordtgeorganiseerd, isdedagéchteensuccesdoordeenormebetrokkenheidvandeburgerszelf.

COPYRIGHTBOOM

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

TAALREDACTIE

ZONDERBEELD-EN

Erzijngroepenburgersdiedooreenburgerinitiatiefeenprojectopzetten.Veel gemeentenhebbenhierinmiddelsbeleidvoorenstimulerenhetzelfs.Alssociaal werkerzorgjedatjeweetwatermogelijkis,ofwateralgebeurtindebuurtof gemeentewaarjewerkt.Jekuntmensenookondersteunenindeparticipatiebij gemeente-ofoverheidsbeleid.Jekunthelpenomeenkwestieopdepolitiekeagenda tezetten.Alsjeineenwijk-ofbuurtcentrumwerkt,hoorjesommigenklagenoverhun omgeving.Zeervarenoverlastofvindendatietsopeenanderemanierzoumoeten gebeuren,watalleentebewerkstelligenisopgemeentelijkofoverheidsniveau.Je kuntdezemensenstimulerenomzelfgerichtactieteondernemen.Hetmoetnatuurlijk welhaalbaarzijn,daarmeehoudjerekening.

Indepraktijk

Degemeentewilnieuwehuizenbouwenvoorstatushoudersenstudenten.De ambtenarengaanaandeslagmethetuitwerkenvantweeverschillendeideeën.De burgersmogenineenreferendumkiezenvoorhetbesteidee.Demeesteinwoners zienbeideideeënechternietzitten.Deideeëndoengeenrechtaanhetkaraktervan debuurtwaarzezichzothuisvoelen.Zevoelenzichnietgehoordenverzettenzich hevigtegenhetreferendum.

Eensociaalwerkerneemtditsignaalserieusennodigt,samenmeteenbetrokken ambtenaar,deburgersuitomsámenmetdegemeenteeennieuwplantebedenken. Erwordeninspraakavondengeorganiseerd,dewijkteamsgaanlangsdedeurenom reactiesteverzamelenenerwordteenwebsitegemaaktwaarinwonershunsuggesties kwijtkunnen.Deinwonersvoelenzichgehoordenwerkenactiefmeeaaneennieuw plan.Denieuwehuizenkomener,debuurtbehoudthaarkarakterenzowelde gemeentealsdeburgerszijntevreden.

Jouwrolbijactiefburgerschapenparticiperenbijoverheidsbeleid

Alssociaalwerkerhelpjemensenomalsburgeractiefdeeltenemenaande samenleving.Jeslaateenbrugtussenburgerseninstanties.Jemaaktoverheidsbeleid begrijpelijkenuitvoerbaar.Datdoejebijvoorbeelddoormensengoedenduidelijkte informerenentebetrekkenbijhetbeleid.Veelgemeentenkunnendezeondersteuning medemogelijkmakendoormeetebetalenaaneenprojectofdoorbijvoorbeeld ambtenarenintezetten.Alssociaalwerkerhebjeverschillendemanierenomactief burgerschapenparticipatiebijoverheidsbeleidtestimuleren:

• adviesraden

• praatcafés

• focusgroepen

• enquêtes

• internetpanel.

Praatcafé

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Eenpraatcaféiserggeschiktomeengrotegroepmensentebetrekkenbijspecifieke thema’s.Eenspecifiekthemaisbijvoorbeeldnieuwaangekondigdgemeentebeleid, dekomstvaneenopvanglocatievoormensenmeteenpsychiatrischeaandoeningof asielzoekers.Tijdenseenpraatcafékunjeopeeninformelemanierveelideeën verzamelenenvaakookmensenenthousiasmerenombetrokkenteblijvenbijde voortgangenuitvoeringvanhetbeleid.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

12.4 Jongerenparticipatie

Jongerenparticipatiewordtookweljeugdparticipatiegenoemdenbetekentdat kinderenenjongerenactiefmeedoen,meepratenenmeebeslissenbijzakendievoor henbelangrijkzijnenopplekkenwaarzijzelfdeelvanuitmaken(NJI,2023).

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Jongerenparticipatiegaatoverjongerenvanaf13jaar.Dejongerendenkenenbeslissen meebij:

• voorzieningenwaarzijzelfdeelvanuitmaken,zoalsschool,jongerenwerken jeugdhulp

• activiteitengerichtopdenatuur,sportencultuur

• gemeentelijk,regionaaloflandelijkbeleid;denkaanmeedenkenoverwonen, jeugd-ofklimaatbeleid

• activiteitendieondersteunendzijnaananderenindesamenleving;denkaan mentalegezondheideninclusiefonderwijs.

PREVIEWVERSIE

Jongerenparticipatiestimuleren

Alssociaalwerkerhebjeeengroterolinhetstimulerenvanjongerenparticipatie.De participatievanjongerenisomverschillenderedenenbelangrijk.Doormeetedoen, meetedenkenenmeetebeslissenontwikkelenjongerenhuntalenten,vaardigheden encompetenties.Betekenisvolleparticipatiegeeftzebovendienhetgevoeldatze

Jongeren denken mee over activiteiten voor de jeugd, bijvoorbeeld gericht op sport.

gezienwordenendathunmeningertoedoet.Hetlaatzeervarendatzijeenplek hebbenindemaatschappij.Ditzijnessentiëleelementenvooreengezonde ontwikkeling.

Duurzameveranderingenkomenalleentotstandinsamenwerkingmetdemensen omwiehetgaat.Jongerenlevereneenpositievebijdrageaandemaatschappijen hebbeneenanderperspectiefdanvolwassenen.Hunbelevingenmaniervandenken wordengevormddoorhetopgroeienindehuidigetijd.Denkbijvoorbeeldaanhet gebruikvansmartphonesenkunstmatigeintelligentie(AI).Demanierwaaropjongeren dewereldzienenervaren,verrijkthetperspectiefvanvolwassenprofessionalsen beleidsmakers.

Voorbeeldenjongerenparticipatie

Inhetsociaalwerkwerkenjongeervaringsdeskundigenensociaalwerkersin toenemendematesamen.Erbestaaninmiddelsveelverschillendeinitiatieveninhet heleland,waarbijjongerenparticipatiecentraalstaat.Goedevoorbeeldenzijn sportcoachesdieanderejongereninbewegingbrengen,ofmentorendiesociaal werkerstrainenincultuurspecifiekebegeleiding.Anderevoorbeeldenvan jongerenparticipatiezijnhetJongerenToezichtTeaminArnhemenhetprojectMoedige Mensen.

Jouwrolbijjongerenparticipatie

Alssociaalwerkerhebjeeenbelangrijkerolindeparticipatievanjongeren.Hetis jouwtaakomjongereneninstantiesteverbinden.Ditbetekentdatjeeenjongeremet eenspecifiekebehoefteofeenspecifiekideekuntdoorverwijzennaardejuiste instantie.Nogbelangrijkerisdatjealssociaalwerkerjongerenookmetélkaarverbindt. Jemaaktdaarmeeonderlingeverbindingenensamenwerkingmogelijk.Jongeren vindensteun,herkenningeninspiratiebijelkaar.Zekunnenzich‘verenigd’inzetten vooreengezamenlijkdoel,zoalsmentalegezondheidofsport.Erzijnverschillende manierenomjongerenparticipatietestimuleren:

• dialoogavond

• jongerendebat

• inzetvanervaringsdeskundigheidinsociaalwerk

• bewustwordingscampagneindewijk.

12.5 Hulpmiddelparticipatie

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

HetParticipatiewieliseendoorMovisieontwikkeldeleidraadommensente ondersteunenbijhetmeedoenindesamenleving.Daarbijstaatdeleefwereldvan mensencentraal.Jewerktvanuitdebehoeftenendoelenvandemensenomwiehet gaat,ennietvanuitwettenenregels.Jebiedtondersteuningopmaataanmensen dieeensteuntjeinderugnodighebben(Movisie,2015).

Het participatiewiel.

HetParticipatiewiel(Movisie,z.d.):

• laatziendatdemenscentraalstaat,ennietdewet-enregelgeving

• laatzieninwelkevolgordejewerkt(vanbinnennaarbuiten)

• laatzienwelkaanbodvanwiebijparticipatiedoelenpast

• laatzienwelkewettenbijwelkeactiviteitenrelevantzijn.

Demenscentraal

InhetmiddenvanhetParticipatiewielstaateen‘totaalmens’,metalleeigenschappen, kwaliteitenenkwetsbaarhedendiebijhemhoren.Deleefwereldvandezemensstaat centraal.Desysteemwereldvanwettenenorganisatiesstaatdiemenstendienste, ennietomgekeerd.

Depersooninhetmiddenheeftderegie.Diegeefjederuimteom:

• eigenkeuzestemaken(eigenaarschap)

• teervarenwathijzelfkan(eigenkracht)

• eigendrijfverenenzingevingtelerenkennen(motivatie)

• samentewerkenmetanderen,metnamebinnenheteigennetwerk(contacten).

PREVIEWVERSIE

MethetParticipatiewielondersteunjeiemandseigenkrachtenookdekrachtvanhet systeem.Samenvindjebetereoplossingendanalleen.

DeringenvanhetParticipatiewiel

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

JebegintvanuithetParticipatiewielinhetmidden:bijdepersoonomwiehetgaat. Samenonderzoekenjulliewelkedoelenhijofzijzouwillenbereikenomtekunnen participeren.Ditisdeeersteringomdemensinhetmiddenheen.Doelenkunnenzijn: zelfredzaamzijn,ontmoeten,vooranderenzorgen,bijdragenaandesamenleving, betaaldwerken,financieelgezondzijn.Elkdoelisgelijkwaardig,erisnietéénhoogste doel.Erkanaanmeerderedoelentegelijkwordengewerkt.Alsdeparticipatiedoelen helderzijn,onderzoekenjulliesamen:

• Watkandepersoonzelf(leren)doen?

• Welkeinformeleondersteuninghelptomtebereikenwathemzelfnietlukt?Wat kunnenmensenuitdeeigenomgevingofvrijwilligersorganisatiesbetekenen?

• Welkeprofessioneleondersteuningisdaarnanognodigomdedoelentebereiken? Welkeinstantiesbiedendie,vanuitwelkewet(ten)?

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Zowerkjevanuitdeeersteringnaarbuiten:vandeeigendoelennaardedirecte omgevingeninformelehulp,naarprofessioneleondersteuning–alsdiedannognodig is.

Indetweederingziejeactiviteitenindeinformelesfeer.Hierbijgaathetom ondersteuningvanuitdeeigensocialeomgevingenvanuitvrijwilligersorganisaties. Hoekunnendiebijdragenomdoelentebereikendiedepersoonzelfnietkanbehalen? Steldatiemanddetaalnietgoedbeheerstendaardoorweinigsocialecontactenheeft. Dankanhethelpenalseentaalmaatjebereidisomregelmatigietssamentedoen. Opeenleukemanierneemtdetaalvaardigheidtoe,enerisookmeteeneensociale verbindinggelegd.

Mensenuitheteigennetwerkenvrijwilligerszijndichtbij,vertrouwdenlaagdrempelig omtebenaderen.Datdraagtertoebijdatinformeleondersteuningsomsbeterwerkt danprofessionele.Debehoefteaanprofessioneleondersteuningkanerdoorafnemen enzelfsverdwijnen.

Pasinde derde ring staatdeformeleondersteuning,dieviaorganisaties,binnenwetten enregelskanwordenaangeboden.Diewordtalleeningeschakeldalsinformele ondersteuningonvoldoendeis;bijvoorbeeldwanneererondersteuningnodigisvanuit dejeugdzorg,ggzofouderenzorg.

Devierdeenlaatsteringvanhetwiellaatzienwelkewettenenregelsbijwelke ondersteuningsvragenrelevantzijn.Jezietdatdaaroverlapkanzijn:meerderewetten kunnenbijeenzelfdegebiedvanbelangzijn.Indezeringisafstemmingnodig.Er moetenverschillendeorganisatiessamenwerken,zoalsdegemeente,verzekeraars enaanbiedersvanondersteuning.Integraalbeleidisdaarbijvanbelang,evenals integraalsamenwerken.Eénmens,éénplan.

PREVIEWVERSIE

12.6 Aanbodentoegangcollectievesocialevoorzieningen

Collectievesocialevoorzieningenzijnnuttigevoorzieningendievooriedereenbestemd zijnendoordeoverheid(deels)mogelijkwordengemaakt.Collectievesociale voorzieningenvoorzienineencollectievebehoefteenbiedeneenaanbodvooreen breedpubliek.Voorbeeldenvancollectievesocialevoorzieningenzijn:

• kinder-,buiten-ennaschoolseopvang

• tiener-enjeugdwerk

• openbarediensten

• wijkcentra.

Tegenwoordigmoetenmensendiegebruikwillenmakenvaneencollectievesociale voorzieningditzelfregelenensomsookzelfbetalen.Hierdoorkunnenzenietaltijd dewegvindennaareenvoorziening,ofzichovervraagdenoverbelastvoelen.Er kunnengroteverschillenzijntussengemeentenwatbetreftdecollectievesociale voorzieningenendetoegankelijkheidervan.Datisookwellogisch,wantdeene gemeentekanspecifiekeproblemenhebben,dieeenanderegemeentenietkent. Kleinegemeentenhebbenvaakeensocialekaartvoordeheleregio.Eendorpheeft mindervoorzieningenendebereikbaarheidvanvoorzieningenkanvoorsommige groepenmoeilijkzijn.Denkaanouderen,mensendieonderdearmoedegrensleven enmensenmeteenbeperking.

Jouwrolbijtoegangcollectievesocialevoorzieningen

Meedoenaanhetmaatschappelijklevenisnietvooriedereengemakkelijk.Alssociaal werkerkunjemensenondersteuneninhetvindenengebruikmakenvancollectieve socialevoorzieningen.Zokunjehenwijzenopdesocialekaartvandegemeente.Je kuntmensendiemantelzorgerzijn,begeleidenrichtingmantelzorgondersteuningof respijtzorg.Nieuwkomerskunjeondersteunenbijhetvolgenvaneen inburgeringscursusoftaalcursus.Buurtbewonerskunjeactiefstimulerenomdeelte nemenaanactiviteitenofhetdoenvanvrijwilligerswerkinhetwijkcentrumof buurthuis.Jekuntdesamenwerkingaangaanmetwoon-zorgcentraomoudereneen beteretoegangtotdevoorzieningentegeven.Ookkunjesamenwerkenmetde gehandicaptenzorgofggzomdezedoelgroepenmeertebetrekkenbijhetaanbod.

12.7 Verdieping

COPYRIGHTBOOM

PREVIEWVERSIE

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Bijparticipatieenburgerschapheeftdeoverheidverschillendeverwachtingenen aannamesvanwatmenseninhunlevenkunnendoenombijtedragen.Deoverheid zietgraagdatmensenzichomgevings-ensamenlevingsgerichtopstellen.Ditbetekent datzeooghebbenvoorhunomgevingendemensenomhenheen.Ookzietdeoverheid hetliefstdatmensenhunparticipatiezoveelmogelijk,naarvermogen,zelforganiseren. Dithoudtindatmensenzoveelmogelijkopeigenkrachteninhuneigennetwerk voorzieningenzoekenenactiviteitenontplooiendiebijdragenaanmaatschappelijke enindividueleparticipatie.Totslotwildeoverheidactiefburgerschapstimuleren, watbetekentdatmensenzichbetrokkentonenbijoverheidsbeleidoplokaal,regionaal oflandelijkniveauenzichdaarvoorinzetten.Deverwachtingenvandeoverheidten aanzienvanparticipatieenactiefburgerschapkunnenverschillenvandeideeëndie mensenzelfhebbenoverwatzijbelangrijkvindenvoorzichzelfendemaatschappij.

Omparticipatieenactiefburgerschaptestimulerenzijndiversebeleidsinstrumenten ontwikkeld,diebedoeldzijnvooroverheidsinstanties,gemeentenenprofessionals omburgersoplokaal,regionaalenlandelijkniveauteondersteunenbijhunparticipatie enactiefburgerschap.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

ProjectPerspectievenopzinvolleparticipatie

Inhetproject Perspectieven op zinvolle participatie onderzoekthetSociaalenCultureel Planbureau(SCP)deaannamesenverwachtingendieachterparticipatiebeleidzitten, bijvoorbeeldovergenderofdiversiteit.Ookbezoekenonderzoekersverschillende locatieswaarditparticipatiebeleidconcreetwordtinhetlevenvanmensenzelf,en gaanzemetheningesprek.Hoemakenmensenkeuzesenwatzienzijzelfalszinvolle participatie?HetSCPonderzoektwatwelwerkt,watnietwerkt,enwaarom.Het project Perspectieven op zinvolle participatie isonderdeelvanhet Meerjarenplan Participatie, talentontwikkeling en kansengelijkheid vanhetSociaalenCultureel Planbureau.

Hetproject Perspectieven op zinvolle participatie onderzoektdeinvloedvandrie verschillendebeleidsinstrumentenomparticipatietebevorderenindepraktijk:onder werkendeoudersvanjongekinderen,jongerenenouderen.Indezeverdiepingworden deconclusiestoegelichtvanhetonderzoeknaardegroepwerkendeoudersvanjonge kinderen.

Werkendeoudersvanjongekinderen

Werkeniseenmanieromteparticiperen.Deoverheidvindthetbelangrijkdatmensen ookkunnenwerkenalszejongekinderenhebben.Omoudersvanjongekinderente stimulerenom(meer)tewerken,ishetkinderopvangbeleidgemaakt,gestoeldopde Wetkinderopvang.HetministerievanSocialeZakenenWerkgelegenheidintroduceerde deWetkinderopvangin2004.Hethuidigekinderopvangbeleidlijkteenduidelijkdoel tehebben:(meer)werkenmogelijkmakenvoordeoudersvanjongekinderen.Er liggenechterenkeleaannamesenverwachtingentengrondslagaanhetbeleid,met namerondparticipatie,werkenzorgvoorjongekinderen.

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Sluit het kinderopvangbeleid aan bij wat werkende ouders nodig hebben?

Normatief beleid waardeert verschillende keuzes anders

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Deonderliggendeverwachtingisdatburgersde‘juiste’keuzesmaken,inlijnmet beleidsdoelstellingen.Inhetkadervankinderopvanggeldtdeonderliggendenorm ofhetdoeldatermeergewerktzoumoetenworden(doorvrouwen)endat kinderopvangditkanfaciliteren.Deoverheidstelthiermeeimplicieteennorm(meer werken),waarbijeenbepaaldewaardekomt(nietwerkenisminderwaardevol).Het risicohiervanisdatmensendieomallerleiredenengenoodzaaktzijnhunlevenanders interichten,doordeoverheidals‘minderverantwoordelijkeburgers’kunnenworden gezien.Voorbeeldenvanredenenomhetlevenandersinterichtenzijn:mentaleof fysiekegezondheidsproblemen,armoede,gendernormen,afwezigeinformele netwerken,werkgeversofsocialeexclusie.

Keuzes zijn niet vrij, maar onderhevig aan randvoorwaarden

Dewaardevanparticipatieindevormvanzorgenvoorkinderenwordtookwel‘sociale reproductie’genoemd.Ditbetekentdatdemaatschappijerbaatbijheeftdatergoed voorkinderenwordtgezorgd.Dekeuzesdieoudersvanjongekinderenmakenrondom betaaldwerkenzorgzijnechterverbondenaaneenaantalrandvoorwaarden:

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• dehistorischesituatievanemancipatieendeeltijdnorm

• definanciënenbetaalbaarheidvankinderopvang

• deimmateriëlewaardevanzorgenwerk

• debeschikbaarheidvankinderopvangplaatsen

• dementaleenfysiekegezondheid

• debeschikbaarheidvanvol-/deeltijdwerk

• deperceptievandekwaliteitvandekinderopvangversusdeeigenopvoeding.

Gelijk beleid voor ongelijke posities kan ongelijkheid in stand houden

Deaanhoudendeongelijketaakverdelingtussenmannenenvrouwenende maatschappelijkeopvattingenhieroverbeïnvloedendekeuzesvanmoedersvanjonge kinderenomzichanderstegedragendanhetoverheidsbeleidalsgewenstbeschouwt. Dearbeidsparticipatievandezemoedersislangnietaltijdgelijkaandievanvaders vanjongekinderen.Zozijnerfinanciëleongelijkheden.Wanneererbijvoorbeeld toeslagenwordentoegekend,gebeurtditoverhetalgemeenmeteenverrekeningvan hetsalarisvandevrouw.Tegenhaarwerkendeurenenfinanciënmoetzorgworden uitgeruild.Voorvrouwenwordtdekeuzeommeertewerkenzobemoeilijkt.Ookzien veelvrouwenwerkalseenkeuzeomniettezorgen,ietswatzijnoorsprongheeftin zowelhistorischealshuidigemaatschappelijkenormen.Daarnaastzijnvrouwenin ditonderzoeknietzomaartevredenmetdehuidigesituatie,maarzettenzeallerlei techniekenin,ookbinnenhetsocialenetwerk,omomtegaanmetdeverdelingvan detaken.

Jeleestdeuitkomstenvanhetonderzoeknaarkinderopvangalsbeleidsinstrument voordeparticipatievanwerkendeoudersvanjongekinderenindebeleidssamenvatting vanhetSCP.

BeleidssamenvattingDoejemee?!Perspectievenop‘zinvolle’participatie

COPYRIGHTBOOM

12.8 Begrippen

Actiefburgerschap

Demanierwaaropinwonersaandemaatschappijmeedoenenzobijdragenaande vormdiedemaatschappijheeft.

Burgerinitiatief

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Eenburger(ofgroepjeburgers)neemtinitiatiefomietsoptezettenofteverbeteren.

Collectievesocialevoorzieningen

Nuttigevoorzieningendievooriedereenbestemdzijnendoordeoverheid(deels) mogelijkwordengemaakt.

PREVIEWVERSIE

Individueleparticipatie

Metindividueleparticipatieleverjeeenbijdrageaandesamenlevingopeenmanier diebijjoupast.

Jongerenparticipatie

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Wordtookweljeugdparticipatiegenoemdenbetekentdatkinderenenjongerenactief meedoen,meepratenenmeebeslissenbijzakendievoorhenbelangrijkzijnenop plekkenwaarzijzelfdeelvanuitmaken.

Maatschappelijkeparticipatie

Metmaatschappelijkeparticipatieleverjeeenpositievebijdrageaandeomgevingen draagjezorgvoordemensenomjeheen.

Participatiewiel

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

DoorMovisieontwikkeldeleidraadommensenteondersteunenbijhetmeedoenin desamenleving.Daarbijstaatdeleefwereldvanmensencentraal.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Thema13 Dilemma’sinsociaalwerk

Inhoudthema

PREVIEWVERSIE

• Decliëntalsindividu

• Professionelehouding

• Belangenafweging

• Kritischeberoepssituatie

• Begrippen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Sociaalwerkersstaanvaakvoormoeilijkekeuzes.Zemoetenbijvoorbeeldafwegen hoeveelzeaanderdenkunnenvertellenomeencliëntgoedtekunnenhelpen,zonder diensprivacyteschenden.Ookishetbelangrijkdatzeeengoedebalansvindentussen enerzijdshelpenenanderzijdscliëntenzelfstandiglatenzijn.Daarnaastishetsoms ingewikkeldomtebepalenhoezekunnenreagerenoplastiggedrag,zonderteveel controlewegtenemen.Voorjoualsprofessionalbinnenhetsocialewerkvelddraait hetomhetvindenvaneengoedevenwichttussenzorgenvoormensenenhetvolgen vanprofessionelenormen.

13.1 Decliëntalsindividu

Deindividuelebehoeften,waardenenervaringenvanelkecliëntvormendekernvan deinteractietussensociaalwerkersendemensendiezijondersteunen.Moeilijkheden endilemma’sdoenzichbijvoorbeeldvoorwanneerdebelangenvandecliëntals individuinconflictkomenmetbredereprofessioneleverantwoordelijkheden.Ofals ertwijfelbestaatoverdevraaginhoeverreeencliëntzelfstandigbeslissingenkan nemen.

Bemoeienversusloslaten

Alssociaalwerkerkrijgjetemakenmethetdilemmabemoeienversusloslaten.Aan deenekantwillensociaalwerkersgraagbetrokkenzijnenmensenhelpenbijhun uitdagingen.Zewillenondersteunen,adviserenenactiefmeewerkenaanhet verbeterenvandesituatie.Ditkanbelangrijkzijnomvooruitgangteboekenenervoor tezorgendatmensendehulpkrijgendiezenodighebben.Aandeanderekantiser ookhetbesefvanmoetenloslaten,waarbijsociaalwerkerserkennendatmensenhun eigenbeslissingennemenenhuneigenpadvolgen.Teveelbetrokkenheidkansoms alsbemoeizuchtwordenervaren,enhetkanbelangrijkzijnommensenderuimtete gevenomzelfkeuzestemakenentegroeien.

Erkaneendilemmaontstaanwanneersociaalwerkersmoetenbeslisseninwelke matezeingrijpeninhetlevenvandemensendiezehelpen.Denkaancliëntenbijwie twijfelbestaatoverhuncapaciteitenomzakenzelfstandigoptepakken.Teveel bemoeieniskanhetgevoelvanzelfstandigheidbelemmeren,terwijlteveelloslaten kanbetekenendatcliëntennietdehulpkrijgendiezenodighebben.Hetisbelangrijk datsociaalwerkersgoednadenkenoverdevraaghoezebetrokkenkunnenzijnzonder teveeltebemoeien.Zeluisterendaarvoornaarwatmensenwillenennodighebben enwerkensamenomdejuistebalanstevinden.

Activerenversusovernemen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Inhetverlengdevanbemoeienversusloslatenligthetdilemmaactiverenversus overnemen.Activeertdesociaalwerkerdecliëntomzelfstandigzijnproblemenopte lossen,ofneemtdesociaalwerkerzelfdeleidingenlosthijdeproblemenvoorde cliëntop?

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Activeringdraaitomhetaanmoedigenvancliëntenomzelfredzaamtezijn.Hetdoel ishentehelpenvaardighedenteontwikkelenenhuneigenproblemenaantepakken. Dezebenaderinggaatuitvanhetvertrouwenindekrachtvanmensenomhunleven ineigenhandtenemen.Bijovernamezijnprofessionalsmeerdirectbetrokkenbijhet oplossenvanproblemen.Somsisditnodigbijernstigeproblemenofincrisissituaties. Overnamebetekentdatprofessionalsbeslissingennemennamensdecliëntofdirecte oplossingenbieden.

Verschillendewaardenennormen Werkenmetmensenbetekentookwerkenmetverschillendewaardenennormen. Hetkanvoorkomendatdewaardenennormenvandecliëntvolledighaaksstaanop jeeigenwaardenennormen,ofdievandeorganisatiewaarvoorjewerkt.Hiermoet jemeeomzientegaan.Weesvertrouwdmetjeeigenwaardenennormenendievan deorganisatiewaarvoorjewerkt.Ditmaaktjeookgevoeligvoordewaardenennormen vananderen.Jouwwaardenennormenzijngeenabsolutewaarheid,maarzijnontstaan vanuitjouwopvoeding,omgeving,religieencultuur.Datgeldtdusookvoordecliënt. Probeerintezienwaarombepaaldewaardenennormenzobelangrijkzijnvoorde cliëntenzijnbetrokkenen.Hebhierrespectvoor,toonbelangstellingenprobeerhet tebegrijpen.Somszuljejeeigenwaardenennormenopzijmoetenzettenenoog moetenhebbenvoorwatdecliëntbelangrijkvindt.

COPYRIGHTBOOM

Houderrekeningmeedatsommigeorganisatieseninstellingenvanuitbepaalde explicietewaardenennormenwerken.EenvoorbeeldishetLegerdesHeils:dat verlangtvanzijnmedewerkersdatzedechristelijkewaardenennormenuitdragen. Indienditindruisttegenjeeigenwaardenennormen,isheterglastigomvoorzo’n organisatietewerken.

Louise

PREVIEWVERSIE

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

LouisekomtinhaarwerkalssociaalwerkerKaspertegen.Kasperiseen28-jarigeman diedooreenongelukopzijn16everlamdisgeraakt.Kaspervindtdathijondankszijn beperkingeengoedlevenheeft,maarsindserooknoglongkankerisgeconstateerd, zegthijcontinudathetlevengeenzinmeerheeft.‘Geefmijmaareenspuitje!’roept hijgeregeld.Louisevindtditerglastig,zijheeftvanuithaarchristelijkeopvoedingde waardemeegekregendatjenietzelfdebaasbentoverjelichaam.Detijddiejehier opaardehebt,wordtbepaalddooreenhogeremacht.DatKasperroeptdathijeen spuitjewilomzijnlevenvroegtijdigtebeëindigen,druistdusintegendewaardenen normenvanLouise.ZegaatingesprekmetKasperenprobeerttebegrijpenwaarom hijhetlevenandersziet.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Behoeften

Bijsommigecliënten,bijvoorbeeldmensenmeteenverstandelijkebeperking,een taalstoornisofeenneurocognitivestoornis,kanhetlastigzijnomineengesprekhun behoeftenboventafeltekrijgen.Ofdenkaaneenpersoondieverslaafdisaandrugs:

aandeenekantgeefthijaandathijwilafkicken,terwijljeaandeanderekantaanzijn gedragmerktdathijhiernauwelijkstoegemotiveerdis.Devraagisdanofjede behoeftenvaneencliëntindatgevalzelfinvult,doorinformatieverzamelingzoals observerenenverslagenlezen,ofdatjetochzoveelmogelijkblijftproberen vraaggerichttewerken.Ookaldruisendebehoeftenvandecliëntintegenwatjijin zijnbelangacht.Zekerbijcliëntenmeteenpsychischebeperkingbestaathetgevaar datereenongelijkwaardigerelatieontstaat.Dooreenpsychischeaandoeningzijnze indewar,kunnenzemindergoedduidelijkmakenwatzevoelen,zijnzeparanoïde ofishetzelfinzichtverminderd.Hierdoorishetaangaanvaneengelijkwaardigerelatie eenuitdaging.Probeerdecliëntalseengelijkesamenwerkingspartnertezien,met eigenideeënrondomzijnsituatie.Neemhemserieus,geefhembeslissingsrechten blijfafstemmenopzijnbehoeften.

Betrokkenenkunnenjeopweghelpenomdebehoeftenvaneencliëntinbeeldte brengen,familiekentdecliëntimmersbeter.Hetgevaarisalleendatbetrokkenen wellichtanderebelangenhebbendandecliëntzelf.Deomgevingzietbijvoorbeeld eendaklozecliëntgraagineenwoning,terwijldecliëntzelflieveropstraatleeft,maar welgeholpenwilwordenbijzijnpsychischeproblemen.Ofeencliëntmettorenhoge schuldenwileerstzijnschuldenbijdiversedrugsdealersafbetalen.Zijnomgeving denktechterdathetbeterisomeersteenbetalingsovereenkomsttetreffenmetde woningbouwverenigingomdeachterstalligehuurtebetalen.Zijzienniethetdreigende gevaarachterdeschuldendiedecliëntbijdrugsdealersheeft.

Nick

Nick(20)heefteenernstigverstandelijkebeperkingenwoontbijzijouders.Hijis lichamelijkergdruk,deenigemanieromhemtotrusttekrijgeniseenspeen.Hier kwameensociaalwerkerachtertoendeouderezusvanNick,samenmethaar1-jarige dochtertje,toevalligopvisitewasbijhaarouders.Nickpaktedespeenvanzijnnichtje afenstopteheminzijneigenmond.Hierleekhijzichergprettigbijtevoelen,hijlachte veelvakerenvoerdeineensveelmeertaakjesuitdanzonderspeen.Desociaalwerker vindtditeenzeerpositieveontwikkeling,Nickismetsprongenvooruitgegaan.Zijn oudersvindenhetspeengebruikechterafschuwelijk:‘Hetistochgeenbabymeer, waarombehandeljehemzo?’ensturenersteedsmeeropaandatNickgeenspeen meerkrijgt.

Behoeftenineengroep

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Ookbinneneengroepkanhetlastigzijnaandeindividuelebehoeftenvaneencliënt tegemoettekomen.Somsgaathetgroepsbelangbovenhetbelangvandeindividuele cliënt.Ofkomthetindividuelebelanginhetgedingdoorgedragvananderenineen groep.Maakaltijdeenafwegingalshetgaatomdebehoeftenvandecliënt.Waaris dezecliëntbijgebaat?Wordthierinvoorzien?Houdtijdensgroepsinteractiesaltijd desituatieentoestandvanalledeelnemendeindividuenindegaten.Ineengroep

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

dientrustteheersenenstaatveiligheidvoorop.Alsertochspanningssituatiesontstaan, maakjeeenafwegingtussenhethanterenvanstrikteregelsenveiligheidenhet mogelijkmakenvanleersituaties.

13.2 Professionelehouding

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Alssociaalwerkerhebjeeenprofessionelehoudingdoorrespectvolenbegripvolte zijn.Jebouwtvertrouwenopenbehandeltiedereengelijk.Privacyishierbijbelangrijk. Sociaalwerkerswerkensamenmetandereprofessionalsomdebestehulptebieden.

Balansvindentussenafstandennabijheid

Alssociaalwerkerstajevoorhetdilemmavanhetvindenvandejuistebalanstussen afstandennabijheidinjewerkmetcliënten.Ditdilemmadraaitomhetnavigeren tussenhethandhavenvaneenprofessioneleafstandentegelijkertijdeenempathische enondersteunendeaanwezigheidtebieden.

Aandeenekantiserdemogelijkheidomeenzekereafstandtebewaren.Afstand betekentdatdehulpverlenerniettepersoonlijkwordtbetrokkenbijhetlevenvande persoondiehulpnodigheeft.Hetkanprofessionelerlijken,maarhetkanookkoud overkomen.Aandeanderekantiserdemogelijkheidtotnabijheid,omdichtbijtezijn eneenmeerpersoonlijkerelatieoptebouwen.Ditkanhelpenbijhetbegrijpenvan debehoeftenvandecliënt,maarhetkanookingewikkelderwordenalserpersoonlijke gevoelensofemotiesbetrokkenraken.

Hetdilemmaontstaatwanneerdebalanstussenafstandennabijheidmoetworden gevonden.Teveelafstandkanderelatiekoudenonpersoonlijkmaken,terwijlteveel nabijheiddeprofessionaliteitingevaarkanbrengenenpersoonlijkebetrokkenheid kanvertroebelen.Hetvindenvandezebalansvereistvoortdurendereflectie,bewustzijn vangrenzenendebereidheidomflexibeltezijnopbasisvandebehoeftenvande cliëntendesituatie.

Indepraktijk

Yulanwerktalssociaalwerkerineenjeugdzorginternaat.Hijheeftzelfgeenkinderen enisergbegaanmetdekinderendiehijbegeleidt.Diehebbeninhunjongelevenal zoveelellendemeegemaakt.Bijnaallemaalhebbenzehechtingsproblemen.Sommigen uitendatindrukenopstandiggedrag,terwijlanderenzichjuistterugtrekkenuithet contact.Contactmakenenvertrouwenwinnenislastig,maarooknodigvoorde ontwikkelingvandekinderen.

Hetdoelvandebehandelingisdatkinderenuiteindelijkteruggaannaarhuisofnaar eenpleeggezin.Kyona(5jaar)raaktbijYulaneengevoeligesnaar.Zeheeftietsweg vanzijnjongerezusje,datoverleedtoenhij10was.Kyonaisverlegenenzachtaardig. Haarouderszijnverslaafdenkijkennauwelijksnaarhaarom.Sindshaar uithuisplaatsinghebbenzenognooitnaarhaargevraagd.Zeverschijnennietop

gesprekkenmethunbegeleider.HetliefstzouYulaneenveilighuisjeomhaarheen bouwenenhaarbeschermentegenallepijnvanhetleven.Yulaniseengoede begeleider.HetlukthemomcontacttemakenmetKyonaengeleidelijkbegintereen bandtegroeien.KyonalijktzichzelfsvoorzichtigaanYulantegaanhechten.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

DitplaatstYulanvooreendilemma.AandeenekantvoelthijhoeKyonaditwarme contactnodigheeft.Hijvindtdatelkkindiemandverdientopwiehetvertrouwenkan, vanwiehetkanlerenenbijwiehetzichveiligvoelt.Maarditiseenbehandelafdeling. OpeengoedmomentzalKyonawegmoetenvandeafdeling.Alszijzichtesterkaan hemhecht,wordtdatheelmoeilijkvoorhaar.Danverliestzeeenbelangrijke hechtingsfiguur.Hijvraagtzichafhoehijhaarhetbestondersteunt.Maghijdeze warmeondersteunenderelatiewelopbouwenofzaldatopdelangeretermijnmeer kwaaddoendangoed?

Emoties

Hetgedrag,deproblemenofdelevenswijzevaneencliëntkunnenpersoonlijkeemoties oproepen.Jekuntboosheidvoelenbijoudersdiehunkindmishandelen,ofverdriet bijeencliëntmeteenzeertraumatischincestverleden.Deemotiesdiejijvoelt,mogen echternooitderegievoerenendebegeleidingnegatiefbeïnvloeden.Hetisdusvan belangdatjejeeigenemotiesherkentenweethoejezeeffectiefhanteert.Alseen cliëntteveelemotiesbijjeoproeptdiejewerknegatiefbeïnvloeden,overweegdan diepersoonovertedragenaaneencollega.

Suzanne

PREVIEWVERSIE

Suzannewerktbijeenforensischpsychiatrischeinstelling.Zebegeleidtdecliënten bijdagbesteding.Michelle(31),eencliëntbinnendeinstelling,heefteen geweldsmisdrijfbegaanenwerdontoerekeningsvatbaarverklaard.SindsMichelle dagbestedingvolgtonderbegeleidingvanSuzanne,heeftSuzannenaregevoelens, diezeineersteinstantienietkanplaatsen.Zevindtdatdezegevoelensdebegeleiding beïnvloedenengaatvooradviesnaarhaarleidinggevende.Tijdenshetgesprekmet haarleidinggevendekomtSuzanneerachterwaarhaaremotiesvandaankomen.Ze heeftmoeitemetdezelfmoordgedachtevanMichelle.Michelleroepttepasente onpasdathetlevenvoorhaargeenzinmeerheeftendatzeereeneindeaanwil maken.BijSuzanneroeptditzoveelemotiesopomdathaarzustweejaargeledenaan kankerisoverleden.ZevindthetonverteerbaardatMichellezogemakzuchtigover zelfdodingpraat.NuSuzannebeterweetwaarhaaremotiesvandaankomen,kanze proberendeuitsprakenvanMichelleindecontextvanhaarstoornisteplaatsenenze zichnietlangerpersoonlijkaantetrekken.

Beperktemiddelen

Inhetsociaalwerkstaanprofessionalsvaakvooruitdagingenwaarbijernietgenoeg geld,tijdofmiddelenzijn.Ditkanvariërenvanbeperktefinanciëlemogelijkhedentot tijdsdrukeneengebrekaanbeschikbareruimte:

• Financiëlebeperkingendwingenorganisatiesombinnenstrakkebudgettente werken,wathetmoeilijkmaaktomnieuweprogramma’stestarten.Sociaalwerkers zullencreatiefmoetenzijninhetvindenvanfinancieringsbronnenenslimmoeten omgaanmetbeschikbaremiddelen.

• Tijdsdrukiseenveelvoorkomendprobleemvanwegededringendebehoeftenvan cliënten.Hetiseenconstanteuitdagingomeenbalanstevindentussen zorgverleningendebeschikbaretijd,waarbijprioriteitenvoortdurendworden afgewogen.

• Eentekortaanruimtekandetoegankelijkheidvanhulpenondersteuningingevaar brengen.Hetisdanvanbelangomalternatievelocatiestevindenensamente werkenmetandereprofessionalsenorganisatiesomaandegroeiendevraagte voldoen.

Bijinclusiviteitkunnenproblemenontstaanwanneermeermensenwillendeelnemen danerplaatsenbeschikbaarzijn.Inhetsociaalwerkbetekentinclusiviteitdat hulpverlenerservoorzorgendatiedereen,ongeachtdeverschillen,toegangheefttot dehulpenondersteuningdiehijofzijnodigheeft.Voorjoualsprofessionalishet belangrijkomalternatieveoplossingentevindenensamentewerkenmetandere organisatiesomervoortezorgendatiedereengeholpenkanworden.

COPYRIGHTBOOM

PREVIEWVERSIE

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

COPYRIGHTBOOM

Inclusiviteit betekent dat hulpverleners ervoor zorgen dat alle mensen toegang hebben tot de hulp en ondersteuning die ze nodig hebben.

Professioneleautonomieendiscretionaireruimte

PREVIEWVERSIE

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Professioneleautonomieinhetsociaalwerkbetekentdatsociaalwerkerszelfstandig beslissingenkunnennemeninhunwerk.Discretionaireruimteiseenonderdeelvan professioneleautonomieengeeftsociaalwerkersdevrijheidomhuneigen professioneleoordeeltegebruiken.Hetsteltsociaalwerkersinstaatomflexibelte zijnenmensenopmaatgemaakteoplossingentebiedeninplaatsvanstriktderegels tevolgen.Ditbetekentnietdatregelsgenegeerdworden,maareerderdatsociaal werkerssomsmoetennadenkenoverwathetbesteisvoordecliëntmetwiezewerken. Erisbijvoorbeeldeenregeldievoorschrijftwanneerdocumentenmoetenworden ingediend.Dooromstandighedenkaneencliënthierechternietaanvoldoen.Dan kanhetnodigzijnomflexibeltezijnenalternatieveoplossingentevinden.

Dekeuzesdiejedaarbijmaakt,moetjekunnenverantwoordenaan:

• jezelf

• decliënt

• collega’s

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• deorganisatie

• desamenleving.

Aandeenekantwillensociaalwerkersgraagzelfbeslissingennemenenhunwerk doenopeenmanierdiehetbesteisvoordemensendiezehelpen.Zewillenflexibel zijnenrekeninghoudenmetdeuniekebehoeftenvaniederepersoon.Aandeandere kantzijnervaakregelsenrichtlijnendiezemoetenvolgen.Dezeregelskunnenbedoeld zijnomiedereeneerlijkenopdezelfdemaniertebehandelen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Wanneersociaalwerkersineensituatieterechtkomenwaarinregelsofrichtlijnenniet strokenmethetbelangvandecliënt,kunnenzevooreendilemmakomentestaan. Teveelvrijheidkanleidentotwillekeur,terwijlteveelregelsdeprofessionele autonomiekunnenbeperken.Hetisbelangrijkdatsociaalwerkersgoednadenken overdevraaghoezehunprofessioneleautonomiekunnengebruikenopeenmanier dieeerlijkisendiehetbesteisvoordemensendiezehelpen.

Verschillendeberoepsrollen

Sociaalwerkersmoetenbinnenhetwerkveldgeregeldwisselenvanberoepsrol.Een beroepsrolverwijstnaardeverantwoordelijkheden,takenengedragingendiehoren bijeenspecifiekefunctieofeenberoep.Alssociaalwerkerkomjebijvoorbeelddeene keervooriemandop,zoalseenadvocaatdatdoet.Eenanderekeerhelpjemensen metproblemenenzoekjesamenmethennaaroplossingen.Daarnaastkunjeook eensoortvredestichterzijnalserruzieisenmensenhetnieteenszijnmetelkaar.Ook volgjeonderzoekomtebegrijpenwaterbeterkanindesamenleving.Hethangt allemaalafvanwateropdatmomentnodigis.Alssociaalwerkerwisseljedus regelmatigvanberoepsrol.Hetwordtingewikkeldwanneerdezerollentegenstrijdig lijken.Zokanopkomenvoorderechtenvaniemandbotsenmetdenoodzaakom neutraalteblijveninbepaaldesituaties.

Aandeenekantkanhetgoedzijnomregelmatigvanberoepsroltewisselen.Het betekentdatjealshulpverlenerverschillendedingenkuntdoenenjekuntaanpassen aanverschillendesituaties.Hetkanjeflexibelmakenenjehelpenbetertebegrijpen watmensennodighebben.Aandeanderekantkanhetaannemenvanteveel verschillenderollensomsverwarrendzijn.Hetkanmoeilijkzijnomconsistenttezijn enmensentelatenwetenwatzekunnenverwachten.Ookkanhetlastigzijnomecht diepgaanderelatiesoptebouwenalsjevoortdurendvanrolverandert.

PREVIEWVERSIE

Informeleenformelehulpverlening

Inhetsociaalwerkbekijkenprofessionalshoezeomgaanmethetinzettenvan informelehulpenformelehulp.Informelehulpishulpvanmensenomjeheen,zoals vriendenoffamilie.Bijvoorbeeldeenbuurvrouwbiedtemotionelesteunaaneen vriendindiedooreenmoeilijketijdgaat,gewoondoorervoorhaartezijnennaarhaar teluisteren.Formelehulpisprofessionelehulpdiewordtverleenddoorsociaalwerkers ofandereexpertsmetspecifiekeopleidingenkwalificaties.Eensociaalwerkerdie gespecialiseerdisingezinsbegeleidinghelptbijvoorbeeldeengezinbijhetomgaan metopvoedingsproblemen.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Aandeenekantwillensociaalwerkersinformelehulpinzetten,zodatcliëntenzoveel mogelijkhulpkrijgenvanhunvrienden,familieenburen.Maarsomskanheteen uitdagingzijnomtevoorkomendatmensenteveelbelastwordenmetvragenom hulp.Derelatiesmoetenwelgezondblijven.Aandeanderekantiserdeformele hulpverleningdoorprofessionals.Hierbijgaathetomhulpvanspeciaalopgeleide mensendiewerkeninbijvoorbeeldsocialedienstenofhulporganisaties.Somsis formelehulpnodigvoorcomplexereproblemen.Sociaalwerkerserkennenen combinerenbeidevormenvanhulp.Somskanprofessionelehulpaangevuldworden metsteunvanvriendenenfamilie,enandersom.

Privacybescherming

Inhetsociaalwerkishetbelangrijkomdeprivacyvanmensentebeschermen. Privacybeschermingbetekentdatsociaalwerkerseroptoeziendatalleinformatie diezevancliëntenkrijgen,geheimblijft.Zedelendezepersoonlijkegegevensniet metanderen,behalvealshetnodigisomdecliënttehelpen,ennemenmaatregelen omervoortezorgendatdeinformatieveiligblijft.Indepraktijkontstaansoms dilemma’s,waarbijdesociaalwerkermoetkiezentussenprivacyenerzijdsende veiligheidvanhetindividuofvandeomgevinganderzijds.Indejeugdzorgkomjedit vaaktegen,bijvoorbeeldalsjedenktdaterietsmisisineengezin,zoalsmisbruikof geweld.

Steljevoordatjealssociaalwerkersamenwerktmeteengezinmetcomplexe problemen,zoalshuiselijkgeweldenverslaving.Omeffectievehulptebiedenmoet jesamenwerkenmetandereprofessionals,onderwieeentherapeuteneen verslavingsdeskundige.Maarditkanbotsenmetderegelsvangeheimhoudingen privacybescherming.Ofdenkaansituatieswaarinjejezorgenmaaktoveriemanddie suïcidaalis,maardiejouervanprobeertteovertuigendatjeditaanniemandmag vertellen.

Indergelijkesituatiesishetbelangrijkomtewetenwathetbeleidvanjeorganisatie is.Sommigeorganisatieshebbenspecifiekeregelsvoorsamenwerkingtussen professionals.Hetiscruciaalomdezeregelstevolgeneneventueelteoverleggenmet jeleidinggevendeomeenbalanstevindentussensamenwerkingen privacybescherming.

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Hoevermoetjegaanomiemandsprivacytebeschermen?Nogeenvoorbeeld.Je komterachterdateenpersoondiejijhelpteenuitkeringheeftenzwartbijklust.Hij moetdieinkomstenopgeven,datiswelduidelijk.Maarwatdoejealsheteen bijstandsmoederismetdriekinderen,pasgescheidenenmetgigantischeschulden? Geefjeditdandooraandebetreffendeinstantie?Ofdoejebijwijzevanuitzondering netalsofjehetnietweet?

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Ongewenstgedrag

Binnenhetdomeinvansociaalwerkwordtvrijweliedereprofessionalgeconfronteerd metongewenstgedragvancliënten.Dezeongewenstegedragingenvariërenvan verbaleoffysiekeagressietotongewensteseksueleintimiteiten,enzekunnenzowel inmildealsernstigevormenvoorkomen.Dezesituatiesbrengennietalleenpraktische uitdagingenmetzichmee,maarookdilemma’s.Hetroeptvragenopoverdegrenzen vanprofessioneelhandelen:hoeverlaatjetoedatjeeigengrenzenworden overschreden?Eninhoeverrespeeltdewetenschapdatdedadermogelijklijdtaan eenziekte(ofeenanderprobleem)eenrolinditoverwegingsproces?

Hoewelhetineersteinstantieeendilemmalijkttezijn,zouhetditeigenlijknietmoeten zijn.Hetoverschrijdenvanpersoonlijkegrenzenisingeenenkelesituatieacceptabel. Hetisechternietaltijdeenvoudigomdezegrenzenvasttestellen,aangezienzevoor iedereenanderskunnenzijn.Watdeeenalsonaanvaardbaarbeschouwt,ervaartde anderwellichtalsminderproblematisch.

Hetbesprekenvanervaringenenhetdelenvanperspectievendraagtbijaanhet vaststellenvanprofessionelegrenzen.Doorgezamenlijkeenstandpuntintenemen eneengemeenschappelijkegrenstebepalen,kunnendesociaalwerkerenandere betrokkenenduidelijkheidkrijgenoverwatwelennietaanvaardbaargedragis.Dit draagtnietalleenbijaaneenveiligerewerkomgeving,maarzorgterookvoordatalle partijenopdezelfdegolflengtezittenwatbetreftdenormenenwaardenbinnenhet vakgebiedvansociaalwerk.

Shanna

ShannaenhaarcollegaLydia,beidensociaalwerker,organiserensamenwekelijks eenbijeenkomstvoorouderenineenbuurthuis.Henk,eenvandedeelnemers,valt opvanwegezijnbeginnendedementieenstaatbekendals‘debillenknijper’.Hij probeertShannaenLydiaregelmatigeenvriendschappelijktikjeophunbillente gevenofknijpterzelfsevenin.Shannavoeltzichhierongemakkelijkbijenvindtdat ditgedragnietdoordebeugelkan.

Lydialijkterwatluchtigerintestaanenzegt:‘Ach,hijwordtdementenweetniet beter.’ShannaishethiernietmeeeensenbesluithetmetLydiatebespreken.Zeis vanmeningdatzeopdezelfdemaniermoetenreagerenophetongepastegedragvan Henk.OngeachtzijnlichtevormvandementiemoetHenkbegrijpendathetaanraken vanmedewerkers(enanderen)opdiemaniernietistoegestaan.Shannaisvastbesloten omduidelijktemakendatgrensoverschrijdendgedrag,zelfsinhetlichtvandementie, nietwordtgetolereerd.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

13.3 Belangenafweging

Binnenhetsociaalwerknemenhulpverlenersvoortdurendverschillendebelangenin overweging.Ditbetekentdatzeconstantafwegenwathetbesteisvoorindividuen, groepenendesamenlevingalsgeheel.

Belangcliëntversusdeorganisatie

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Inhetsociaalwerkmoetenhulpverlenerssomskiezentussenwathetbesteisvoorde cliëntendiezeondersteunenenerzijdsenwatdeorganisatiewaarvoorzewerkenvan henvraagtanderzijds.

Hetbelangrijkstedoelvansociaalwerkersistebereikendatdecliëntendieze ondersteunendejuistezorgkrijgen.Zezijnflexibelenhebbenbegripvoordespecifieke behoeftenvandemensenmetwiezewerken.Maarsociaalwerkersdienenookrekening tehoudenmetderegelsendoelenvandeorganisatie.Somskanwatgoedisvooreen cliëntbotsenmetwatdeorganisatievoorschrijft.

Steldatjealssociaalwerkerwerktmetiemanddieextrahulpnodigheeft,zoalsvaker langsgaanofspecialeondersteuning.Jijdenktdatditbelangrijkisvoordiecliënt.De organisatiewaarjevoorwerktheeftregelsdievoorschrijvenhoevaakjecontactmag hebbenenwelkehulpjekuntbieden.Hierzitjealsprofessionalineenlastigesituatie. Aandeenekantwiljejecliëntdebestehulpgeven,maaraandeanderekantmoetje deregelsvandeorganisatievolgen.

Michael

Michaeliseendaklozemanmeteengeschiedenisvanverslavingenmentale gezondheidsproblemen.Hijheefteindelijkdestapgezetomhulptezoekenbijde maatschappelijkeopvang.SociaalwerkerSarahheeftontdektdatMichaelbetrokken isbijillegaleactiviteiten,zijhetopkleineschaal,omwatgeldteverdienenente overlevenopstraat.MichaelsmeektSarahomdezeinformatieniettedelenmetde organisatie,omdathijvreestdathijandersuithetopvangprogrammawordtgezeten opnieuwopstraatbelandt.

PREVIEWVERSIE

DemaatschappelijkeopvangorganisatiewaarSarahvoorwerkt,heeftstrikteregels enrichtlijnenmetbetrekkingtothetgedragvancliëntenbinnenhunfaciliteiten.Het beleidbenadrukteenveiligeendrugsvrijeomgevingvoorallebewoners.Medewerkers wordenaangemoedigdomeventueleinbreukentemelden,watkanleidentot uitsluitinguithetprogramma.

Sarahbevindtzichnuineenmoeilijkepositie,waarinzemoetbalancerentussen begripvoorMichaelskwetsbaresituatieenhaarverplichtingomhetbeleidvande organisatienateleven.ZebeseftdathetmeldenvanMichaelsillegaleactiviteitenkan leidentotuitsluiting,waardoorhijopnieuwopstraatkomttestaan,maarzebegrijpt ookdatdeeisendiedeorganisatiesteltnoodzakelijkzijn.

Hetbelangvanmensenversusmaatschappelijkeontwikkelingen

Inhetsociaalwerkwillenprofessionalsmensenhelpenmetpersoonlijkeproblemen, maarzehoudenzichookbezigmetmaatschappelijkeontwikkelingen.Hierkaneen dilemmaontstaanwanneerhethelpenvanéénpersoonnietsamenvaltmethet aanpakkenvanbrederemaatschappelijkeproblemen.Ofwanneerhethelpenvanéén persoondesociaalwerkerbewustmaaktvaneengrotermaatschappelijkprobleem.

Sociaalwerkerswilleneenbalansvindentussendirectehulpaanindividuenen bijdragenaanveranderingenindesamenleving.Ditbetekentdatzezichnietalleen focussenophethelpenvanindividuen,maarookproberendesamenlevingalsgeheel teverbeteren.Zekunnenbijvoorbeeldbetrokkenzijnbijinitiatievenindegemeenschap enbijbeleidsmakerspleitenvoorverandering.

Steldatjealssociaalwerkeriemandhelptdiemoeiteheeftmetwerkengeldzaken. Jegeeftpersoonlijkehulpbijhetbudgetterenenzoekennaarwerk.Maarjebeseftdat ergrotereproblemenzijn,zoalsbeperktewerkgelegenheidskansenvoorsommige mensen.Hierkomthetdilemmaomdehoekkijken.Aandeenekantwiljedirecthulp biedenaandiepersoon,maaranderzijdsziejedaterbrederemaatschappelijke problemenzijnwaarbijverbeteringnodigis.

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

bijdragen aan veranderingen in de samenleving.

Belangindividuversusdesamenleving

Inhetsociaalwerkstaanhulpverlenerssomsvooreenlastigekeuzealszemoeten kiezentussenwatgoedisvooréénpersoonenwatgoedisvoordehelegroepof samenleving.

Aandeenekantwillensociaalwerkersgoedzorgenvoorindividuen.Zewillenbegrijpen watéénpersoonnodigheeftenhemhelpenomsterkerteworden.Ditisbelangrijk, omdatiedereenuniekebehoeftenheeftenspecialezorgverdient.Aandeanderekant denkensociaalwerkersooknaoverwatgoedisvoordegroepofsamenlevingals geheel.Somspastwatgoedisvooréénpersoonniethelemaalbijwatgoedisvoor iedereensamen.Hetkanlastigzijnomtekiezentussenhetbelangvanéénpersoon enhetbelangvandesamenleving.

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Steldatjealssociaalwerkerbetrokkenbentbijhettoewijzenvaneen persoonsgebondenbudget(pgb)aaneencliëntdieafhankelijkisvaneenrolstoelen eengrotepassieheeftvoormuziek.Dezecliëntheeftzijnzinnengezetopeenluxe elektrischerolstoelomgemakkelijkernaarmuziekevenemententekunnengaan.Het dilemmaontstaatwanneerdezerolstoeldevastgesteldelimietenvanhetpgbver overschrijdt.Desociaalwerkerstaatdanvoordeuitdagingomtebeslissenofhet verantwoordisomdegrenzenvanhetpgboptezoekenomdezespecifiekebehoefte tevervullen.Immers,hetpgbwordtbekostigdvanuitbelastinggeld:gelddatde samenleving,dusallemensendiedaaraandeelnemen,betaaltaandeoverheid.

Sociaal werkers moeten een balans vinden tussen directe hulp aan individuen en

13.4 Kritischeberoepssituatie

Aanleiding

AnnawerktalssociaalwerkerinHavenbeekenondersteuntmensenengezinnendie problemenervaren.Haartakenomvattenhetbegrijpenvanhunproblemen,het opstellenvanhulpplannenenhetgevenvanadviesenondersteuning.Indestad Havenbeekheeftrecentelijkeenreeksbezuinigingenplaatsgevondenbinnenhet sociaalwerk,waardoordebeschikbaremiddelenaanzienlijkzijnverminderd.

Casus

DefamilieVanDijkwoontinHavenbeekenbestaatuitalleenstaandemoederKarin enhaartweekinderen,Tim(10)enSophie(7).Karinheefthaarbaanverlorenalsgevolg vandebezuinigingenenworsteltnuomdeeindjesaanelkaarteknopen.Hetgezin heefttemakenmetfinanciëleproblemenenemotioneleproblemendoorde onzekerheiddiezeervaren.

AnnaisalssociaalwerkertoegewezenaanhetgezinVanDijk.Zevoeltdemoreledruk omhetgezinzogoedmogelijktehelpen,maarwordtgeconfronteerdmetbeperkte middelenenprotocollen.

Dilemma

COPYRIGHTBOOM

AandeenekantwilAnnaeendiepgaandeondersteuningbiedendiehetgezinnodig heeft.AandeanderekantstaatAnnaonderdrukomzichtehoudenaandestrikte richtlijnenenbeperkingendiezijnopgelegdalsgevolgvandebezuinigingen.

WatdoetAnna?

1. Annakanervoorkiezenzichstrikttehoudenaandebestaandeproceduresen richtlijnen

2. Annakanhetgezinextrasteunenhulpbieden,terwijlditnietinlijnismetde bestaanderichtlijnendoordebezuinigingen.

PREVIEWVERSIE

13.5 Begrippen

Activering

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Betrefthetaanmoedigenvancliëntenomzelfredzaamtezijn.

Afstand

Betekentdatdehulpverlenerniettepersoonlijkwordtbetrokkenbijhetlevenvande persoondiehulpnodigheeft.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Beroepsrol

Verwijstnaardeverantwoordelijkheden,takenengedragingendiehorenbijeen specifiekefunctieofberoep.

Discretionaireruimte

Iseenonderdeelvanprofessioneleautonomieengeeftsociaalwerkersdevrijheidom huneigenprofessioneleoordeeltegebruiken.

Formelehulp

Isprofessionelehulpdiewordtverleenddoorsociaalwerkersofandereexpertsmet specifieketrainingenkwalificaties.

Inclusiviteit

Inhetsociaalwerkbetekentinclusiviteitdathulpverlenerservoorzorgendatiedereen, ongeachthunverschillen,toegangheefttotdehulpenondersteuningdiezenodig hebben.

Informelehulp

Ishulpvanmensenomjeheen,zoalsvriendenoffamilie.

Nabijheid

Desociaalwerkerdientdichtbijdecliënttezijnomeenmeerpersoonlijkerelatieop tebouwen.

Overname

Professionalszijnmeerdirectbetrokkenbijhetoplossenvanproblemen.

Privacybescherming

Betekentdatsociaalwerkerservoorzorgendatalleinformatiediezevancliënten krijgen,geheimblijft.

Professioneleautonomie

Inhetsociaalwerkbetekentprofessioneleautonomiedatsociaalwerkerszelfstandig beslissingenkunnennemeninhunwerk.

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Thema14 Beroepsethiek

Inhoudthema

PREVIEWVERSIE

• Watisethiek?

• Ethischdilemma

• Stappenplanethischdilemma

• Onderzoekendeberoepshouding

• Kritischeberoepssituatie

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

• Begrippen

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Iedereenkrijgtermeetemaken:ethiekisoveralwaarmensenzijn.Somszijnhet overzichtelijkekwesties,somsookzijnzecomplex.Deenekeerspeeltethiekzichaf opindividueelniveau,eenanderekeerbijgroepenofzelfsineenhelesamenleving. Hetprobleemmetethiekisdatjehetjuisteantwoordopvragennietevenkunt opzoekenineenboekofopinternet.Watjewelkuntdoen–endatisookzekeraan teraden–iscasussenopzoekenenluisterennaarmeningenvananderen.Ditkanje helpenjeeigenmeningtevormenoftenuanceren.

14.1 Watisethiek?

Eenstandaarddefinitieiserniet,weleenalgemenedefinitievanethiek:ethiekiseen filosofischewetenschapdiezichbezighoudtmetmoraal.Ethiekisduseenwetenschap, onderdeelvanfilosofie,enmoraalishetonderwerp.Moraalbetekent:algemeen heersendenormenenwaarden.

Welkedefinitievanethiekjeookhanteert,ethiekvoldoetaltijdaandevolgende kenmerken:

• Hetonderwerpvanethiekismoraal.

• Ethischekwestiesgaanaltijdovergedragenhethandelenvanmensen.

• Ethischekwestiesgaanovergoed/foutofgewenst/ongewenstgedrag.

• Nietiedereendenkthetzelfdeoverethischekwesties.

Ethischekwestiesgaanaltijdovergedragenhethandelenvanmensen,nietalleen mensenonderelkaar,maarookmensentenopzichtevandierenenhetmilieu.

Verschillendefactorenzijnvaninvloedopwatjegoedoffoutgedragvindt.Denkaan:

• persoonlijkheid

• opvoeding

• school-,woon-,werk-enleefmilieu

• cultuurengodsdienst

• levenservaring.

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Bijethischekwestiesspelenverschillendedingenmee,waaronderjepersoonlijkheid. Iedereenkijktandersnaarwatgoedoffoutis.Hoejebentopgevoed,speeltookeen groterol.Denormenenwaardendiejevanhuisuitmeekrijgt,beïnvloedenhoeje ethischekeuzesmaakt.Daarnaastspeeltjeomgevingmee,zoalsschool,jebuurt,je werk.Demensenomjeheenendesituatieswaarinjeterechtkomt,bepalenmede hoejeoverethischekwestiesdenkt.Ookjecultuurengodsdiensthebbenimpact.De regelsenovertuigingenvanjegroepofgeloofkunnenbotsenmetandereideeën.En natuurlijkteltwatjehebtmeegemaakt.Goedeenslechteervaringenvormenjekijk opdewereldenbepalenhoejeethischekwestiesbenadert.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Aldezedingensamenmakenethischebeslissingeningewikkeld,omdatiedereenzijn eigenmixvanachtergrond,overtuigingenenervaringenheeft.Iemandsstandpunt overwatgoedoffoutis,kanbovendienveranderen.Steldatjeopbasisvanjegeloof feltegeneuthanasiebent.Alsjevandichtbijmeemaaktdatiemandterminaalziek

wordtenondraaglijklijdt,kanjemeningovereuthanasieveranderen.Misschienvind jenadezeervaringdateuthanasieonderbepaaldeomstandighedentochwelmoet kunnen.

Kadersvoorethischekwesties

Hetisnietzodatjejedeheledaghoeftaftevragenwatgoedoffouthandelenis.Veel ethischekwestieszijnopdeeenofanderemaniergeregeld:

• wetgevingenprotocollen

• arbeidsovereenkomstengedragscode

• beroepsethiek.

Wetgevingenprotocollen

Indewetisveelgeregeldwatnietmag,ofwatondervoorwaardenwelmag.Jemag bijvoorbeeldnietstelenofiemandmishandelen.Alsjebijeenongelukbetrokken raakt,magjehetslachtofferniethulpeloosachterlaten.Voorethischekwestiesdie nietofonvoldoendewettelijkzijngeregeld,bestaanprotocollen.Inhetsociaalwerk hebjeveeltemakenmetprotocollendieregelenwatwelofnietistoegestaan,maar ookhoeomtegaanmetethischekwesties.Denkaanprotocollenbijgeweld, ongewensteintimiteiten,cultuurverschillenenprivacyzaken.Erzijnveelmeer protocollen,maardiehebbennietallemaaltemakenmetethischekwesties.

COPYRIGHTBOOM

PREVIEWVERSIE

CONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Veel ethische kwesties zijn wettelijk geregeld.

Arbeidsovereenkomstengedragscode

Veelwerkgeversleggenethischekwestiesookvastineenarbeidsovereenkomstof eenaanvullenddocument.Veelgemeentenenandereorganisatieshebbenookeen gedragscode.Eengedragscoderegeltbijvoorbeelddegeheimhoudingsplichtenin hoeverreiemandgiftenmagaannemenvanrelatiesvandegemeenteenburgers.Maar ookdeomgangmetburgersennaasten,relatiesvandeorganisatieencollega’sis vastgelegd.Eengedragscodehoortbijdearbeidsovereenkomstenisdaarmeeeen juridischbindenddocument.Jemoetjeerdusaanhouden.

Beroepsethiek

Bijvrijwelalleberoepsgroepenbestaangeschrevenenongeschrevennormenen waardenvoorprofessioneelhandelen.Ditheetberoepsethiek.Beroepsethiekgeldt vooriedereendiehetberoepuitoefent.Jekuntonderscheidmakentussenformele eninformelenormenenwaarden.Formelewaardenzijnvastgelegdinprotocollen enregelingen.Informelewaardenzijnnietexplicietbeschreven,maarwelalgemeen aanvaard.Voorbeeldenvanformeleeninformelewaarden:

• demenscentraalstellenbijalhetprofessionelehandelen(formeelofinformeel)

• deprivacyvandepersoonbeschermenenrespecteren(formeel)

• loyaalzijnnaarleidinggevendeencollega’svaneigenenanderedisciplines (informeel)

• elkaaraansprekenopongewenstgedrag(informeel)

• zorgendatjevakkennisoppeilblijft(formeeleninformeel)

• mensenmeteenondersteuningsvraag,naastenencollega’smetrespectenfatsoen bejegenen(informeel).

Beroepscode

Bijveelberoepenissprakevaneenberoepsvereniging,dieophaarbeurteen beroepscodeheeft.Eenberoepscodeiseendocumentmetnormenenwaardendie voordeberoepsuitoefeninggelden.Decodebeschrijftnormenenwaardenvoorde desbetreffendeberoepsgroep.Meestalkomendieovereenmetwatveelorganisaties inhunarbeidsovereenkomstenprotocollenhebbenbeschreven.

PREVIEWVERSIE

DeBeroepsverenigingvoorProfessionalsinhetSociaalWerk(BPSW)heeftEen beroepscodeontwikkeldvoordiverseberoepeninhetsociaalwerk.Erisgekozenvoor éénberoepscodevooralleprofessionalsinsociaalwerk,omdatsomsnietduidelijk waswelkecodeeenprofessionalmoesthanteren.

Ethiekopdrieniveaus

Ethischekwestieskunnenopverschillendeniveausspelen:

• opmicroniveau:bijjezelf

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• opmesoniveau:bijkleineregroepen

• opmacroniveau:bijgrotegroepen.

Microniveau

Opmicroniveaukunnenethischekwestiesspelenbijjezelf,injeeigenhoofd.Hetgaat danoverjegeweten.Hetgewetenishetvermogenomeenoordeeltevormenover goedoffout.Hetgaateromdatjekuntbeoordelenhoejejeineenbepaaldemorele kwestiemoetgedragen.Somsishetwelduidelijkwatjewelofnietmoetdoen.Maar erzijngenoegsituatieswaarinjetwijfeltoverwatgoedoffouthandelenis.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

‘Viespeuk’

Injouwstraatwoonteenmandienietbepaaldpopulairisindebuurt.Hijmaakt regelmatigruzieenverwaarloostnietalleenzichzelf,maarookzijnhuisentuin.Op eendagkomjethuisvanjewerk.Jezietdateengroepjekinderenmeteenstukzeep ‘viespeuk’ophetraamvandemanschrijft.Stiekemhebjeeenbeetjeleedvermaak envindjeheteengoederedenvoordebuurmanomeindelijkzijnrameneenste wassen.Aandeanderekantvindjehetnietgoedwatdekinderendoen.Jetwijfelt: zegjeerietsvanofdoejealsofjenietsgezienhebt?

Mesoniveau

Bewustofonbewustmaakjedeeluitvankleineresocialesystemen;bijvoorbeeldje familie,vriendengroepjes,collega’s,buurtbewonersofverenigingen.Langnietalle ethischekwestieszijngeregeldinwettenenregels.Vaakhebbenkleineregroepen geschrevenenongeschrevenafsprakenovernormenenwaardenendeomgangmet elkaar.Alsééngroepslidzichnietaandeafsprakenhoudt,heeftdiepersooneen individueel(gewetens)probleem.Dekeuzeisdanofiemandzichaandegroepsregels wilhoudenofandersbuitengeslotenwordt.Meestalspelenethischekwestiesin kleineregroepenzichaftussenenkeleledenvandegroep,dieereenverschillende, tegenstrijdige,meningopnahouden.Deoplossingiseengroepsgesprek,omzotot eengezamenlijkstandpunttekomen.Inzo’ngesprekishetbelangrijkdatmensen goednaarelkaarluisterenenelkaarlatenuitpraten.

Strijdomhetveld

Eenteamvaneenkorfbalverenigingheeftaltijdopzaterdaggespeeld.Datwasnooit eenprobleem.Maaromdathetledenaantalstijgtenermeerteamsgebruikmoeten makenvanhetveld,wilhetbestuurvoortaanookopzondagwedstrijdenspelen. Enkeleteamledenzijnhetdaarnietmeeeens.Hungeloofschrijftvoordatjeopzondag nietsport.

Hetbestuurgaatingesprekmethetteam,luistertnaardebezwaren,maarlegtook uitdathetwelmaatregelenmoetnemen:hetveldmoetefficiënterwordengebruikt ommeermenseneenkanstegevenomtesporten.Erisbegripvoorhetstandpunt

vandeander,maarbeidepartijenkomenernietuit.Deledendienietopzondagwillen spelen,besluitennaareenandereverenigingtegaanofkiezeneenanderesportwaar jewelopzaterdagkuntspelen.

Macroniveau

Opmacroniveaugaathetomgrotesocialesystemen.Denkaaneengemeente,een landofwerelddeel,grotegroepenmeteenzelfdecultuurofgodsdienstenwereldwijde milieu-engezondheidszorgorganisaties.Hoemeermensen,destegroterdekansop tegengesteldemeningenbijethischekwesties.Dergelijkekwestieszijnonderwerpen voorleidersvanlandenofgodsdiensten.Viainspraak-enmedezeggenschapsorganen enpartijvertegenwoordigingennemenleiderserbesluitenover,langspolitiekeenbij voorkeurdemocratischeweg.AlsindividuofkleinegroephebjeinNederlandinvloed opdebesluitvormingdoorjestemtelatenhoren,opeenpolitiekepartijtestemmen ofactietevoeren.

Vluchtelingenprobleem

Hetvluchtelingenprobleembrengtgevoeligeethischekwestiesmetzichmee.Heeft eentoegelatenvluchtelingvoorrangbijhettoewijzenvaneenwoning?Ofkrijgthij anderevoordelendieeenautochtoneinwonernietheeft?Deregeringengemeenten nemenbesluitenoverditsoortkwestiesnaraadplegingvandeEersteenTweede Kamerofdegemeenteraad.Omdaterzoveelverschillendemeningenzijn,iszo’n besluitaltijdeencompromis.Hetzalnooiteenbeslissingzijnwaariniedereenzich kanvinden.Daaromishetookgeeneenmaligeactie.Hetgaatomonderwerpendie altijdinbewegingblijvenensteedsomaanpassingvanwettenenregelsvragen.

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

TAALREDACTIE

ZONDERBEELD-EN

Veel ethische kwesties vragen om politieke besluitvorming.

14.2 Ethischdilemma

Hoewelnietelkeethischekwestieingewikkeldis,zijnerethischekwestieswaarbijje echtnietweetwaarjegoedaandoet.Alsjemetzulkekwestiestemakenhebt,iser sprakevaneenethischdilemma.Eenethischdilemmaiseenethischvraagstukwaarbij jeeenkeuzemoetmaken,maarwaarbijnietzondermeerduidelijkiswatdegewenste keuzeis.Ditzijndekenmerkenvaneenethischdilemma:

• Hetonderwerpheeftbetrekkingopmoraal.

• Erissprakevantweeofmeerkeuzes.

• Demogelijkeoplossingenzijnallemaalnietideaalofgewenst.

PREVIEWVERSIE

• Erbestaangeenstandaardantwoordenof-oplossingen.

• Erzijntegengesteldeargumentenenmeningen.

• Debesluitvormingheefteendwingendkarakter:jemoeteenkeuzemaken, nietsdoenisookeenkeuze.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Eenvoorbeeldvaneenpersoonlijkethischdilemma:zouje–terwijljenoginleven bent–eenorgaanafstaanomhetleventereddenvaneenouder,broerofzus?Veel mensenhoevenhiernietlangovernatedenken.Jehebtpasechteendilemmabijde volgendekeuzes.Zoujehetookdoenvoorjemoedervan86?Zoujehetookdoen vooreenbroerdiezijngezondheidflinkverknaldheeftmetalcoholendrugs?Ofvoor iemandmetwiejegoedcontacthebt,maarnietbevriendbent?

Indepraktijk

Evelynissociaalwerker.CollegaAnnekeismeteengroepjeouderenineenzaaltjevan hetbuurthuisbezig.AlsEvelynindegangloopt,zietzetoevalligdatAnnekeeenoudere dameeenklapinhaargezichtgeeft.Zetwijfeltwattedoen.Zekandoenalsofzehet nietheeftgezienengeenstappenondernemen.Erwarenaleerderproblementussen Annekeenbezoekers.Maaralszeermeldingvanmaaktbijdeteamleider,weetze nietwatzeallemaaloverhoophaalt.

NalangwikkenenwegenbesluitEvelynhetincidenttochtemeldenbijdeteamleider. DiegelooftEvelynenlaatergeengrasovergroeien.Hijgaateerstnaardebetrokken vrouwomhaarvisieophetgebeurdetevragen.DiebevestigtdatAnnekehaareen klapheeftgegeven.Maarzezegtookdathetnietzo’nhardeklapwasendatzezelf ookweleenbeetjeirritantwas.Deteamleiderweetgenoeg.Eenbezoekerslaanis onacceptabel.InoverlegmetdepersoneelsmanagerwordtbeslotenAnnekeopstaande voetteontslaan.Annekespanteenkortgedingaanomhetontslagongedaantemaken. Tijdensderechtszaaklegtzeuitdatdebezoekerprobeerdehaareenklaptegeven endatzebijhetafwerenperongelukmethaarellebooghetgezichtvandebezoeker raakte.Derechtervindtdieuitleggeloofwaardig.Bovendienisergeenenkele documentatietevindenovereerdereproblemenmetbezoekers.Daaromvindtde rechterdestraftezwaarenoordeeltdatdewerkgeverhetontslagongedaanmoet maken.ViaeenandereprocedurewordtAnnekealsnogontslagen.Dewerkgevermoet haarweleenschadeloosstellingbetalen.

IntussenzijnvoorEvelyndeproblemennietvoorbij.Eendeelvanhetteamgelooft Evelyn,maareenanderdeelgelooftAnneke.ZezienEvelynalsverraadsterenlaten haarvolkomenlinksliggen.Evelynvindtveelsteunbijdeteamleider,maarhetlukt nietomdesfeerinhetteamteherstellen.Uiteindelijkwordtzeopeigenverzoek overgeplaatstnaareenanderewijk.Evelynzalinhetvervolgmisschiennietsnelnog eenseenincidentmelden.

14.3 Stappenplanethischdilemma

PREVIEWVERSIE

Ethischedilemma’szijncomplex.Daaromishetgoedomzetebenaderenaandehand vaneenstappenplan.Erbestaandiversestappenplannenvoorethischedilemma’s, waarvanditoverzichtelijkis:

• stap1:situatiebeschrijving

• stap2:analyse

• stap3:afwegingkeuzes

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• stap4:besluitvormingenevaluatie.

Stap1:situatiebeschrijving

Erzijndrievragendiejesteltbijeensituatiebeschrijving:

• Watisdeaanleidingvoorhetdilemma?

• Wiezijndebetrokkenenenwatishunrol?

• Wieheeftwelkdilemma?

Eencasus:ineenwijkiseenmankomenwonenvanwiebekendisdathijeen gevangenisstrafentbsachterderugheeftvanwegeernstigkindermisbruik.Datgeeft onrustindewijk,maarookinhetsociaalwijkteam.SociaalwerkerSylviapiekerter nietoveromdemantehelpenalshijbijhaarzouaankloppenvoorondersteuning. Eenpaarcollega’sbegrijpenSylvia’sstandpunt,maardemeestenvindendatje professioneelgenoegmoetzijnompersoonlijkeweerstandaandekantteschuiven. TeamleiderMaritmoetuiteindelijkbeslissen.Zebesluitdecasusaandehandvaneen stappenplanmethetteamtebespreken

JezoudenkendatSylviaeenethischdilemmaheeft,omdatzeiemandtegenhaar principeszoumoetenhelpen.MaarSylviaheefthelemaalgeendilemma,zepiekert ergewoonnietoveromzoiemandtehelpen.Daarmeeheeftnietzijeendilemma, maarMarit.Dieisverantwoordelijkvoordeprofessionaliteitencontinuïteitvanhet team.Hethekisvandedamalsiedereenzomaarkanzeggendathijvanwegebezwaren eenpersoonnietwilondersteunen.Maardekwestieisookteprincipieelomzomaar eendienstopdrachttegeven.Decollega’svanSylviahebbenweleenmening,maar zehebbenfeitelijkgeendilemma.Maritkiestvooreengroepsbenadering,ookomte lerenvoorvergelijkbaresituatiesindetoekomst.

Stap2:analyse

COPYRIGHTBOOM

PREVIEWVERSIE

Bijdeanalysevanhetethischdilemmakijkjenaardewaarden,normenenbelangen dieinhetdilemmaspelen.

IndecasusvanSylviaisdecentralevraag:moetjealsprofessionalteallentijdeiedere persoonkunnenondersteunen?Maritheefteengroepsgesprekgeplandeniedereen gevraagdvantevorengoednatedenkenoverdeargumentenvoorentegen.Inhet gesprekkrijgtalledeelnemersdegelegenheiddeargumentenvoorentegenuitte leggen.Maritlaateerstiedereenombeurtenuitpraten.Daarnakunnendeteamleden elkaarvragenstellen.TijdenshetgesprekblijktdatSylviaeenpaarjaargeledenzelf slachtoffervanmisbruikisgeweest.Datishaarvoornaamsteargumentomeendader niettewillenhelpen,ooknietalsdiegestraftisenzijnstrafheeftuitgezeten.Door Sylvia’suitlegontstaaterwelmeerbegripvoorhaarstandpunt.Erontstaatechter ookeennieuwediscussieoverdevraagofzo’nervaringvoldoenderedenisomiemand niettehelpen.Jeweettochalsjeditberoepkiestdatjemetdezematerietemaken kuntkrijgen?Deteamledenkrijgenmeerbegripvoorelkaar,maarSylviablijftbijhaar standpunt.

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bij ethische dilemma’s wissel je in een groepsgesprek argumenten voor en tegen uit.

Stap3:afwegingkeuzes

Devolgendestapisteinventariserenwelkekeuzesdegenemethetdilemmaheeft.

Marit,deteamleideruitdecasus,heeftdevolgendemogelijkheden:

1. hetteamlatenkiezenvolgenshetprincipevan‘meestestemmengelden’

2. Sylviaverplichtendemaninvoorkomendegevallentochtehelpen

3. voordezeenesituatieeenuitzonderingmakenenSylvianietmethemte confronteren.

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Maritzetvervolgensdevoordelenennadelenvandekeuzesopeenrijtje.Deeerste optielijktgeengoedekeuze.Maritisenblijftverantwoordelijkvoordeprofessionaliteit encontinuïteitvanhetteam.DaarnaastkaneenkeuzevoormedewerkerSylvia ingrijpendegevolgenhebben.Datkunjenietlatenafhangenvandemeestestemmen. NatuurlijkhoudtMaritrekeningmethetteam.Hoehetteameroverdenkt,isinde vorigestapduidelijkgeworden.BijdetweedeoptiekrijgtMaritwaarschijnlijktemaken meteengefrustreerdemedewerker.DezekeuzeleidtooktoteendilemmavoorSylvia. Accepteertzedekeuzeofblijftzezoprincipieeldatzehetrisicovanwerkweigering endusontslagwillopen?Ofkiestzeeierenvoorhaargeldendientzezelfhaarontslag in?Dederdeoptielijktdeminstslechtekeuze.Hetnadeelisdatereen precedentwerkingvanuitgaat(eenvoorbeeldwaaropiemandzicheenvolgendekeer kanberoepen).

Stap4:besluitvormingenevaluatie

Tijdensdebesluitvormingwordtereenkeuzegemaakt.Naeenvastgesteldeperiode wordtdeuitwerkingvandekeuzegeëvalueerd.

HetmooisteisalsMarituitdecasuseenkeuzekanmakendieiedereenaccepteert. Maarookalsdatnietzois,zalzeeenbesluitmoetennemen.Indezecasuskiestzeer uiteindelijkvooromSylvianiettedwingen.WelsteltMaritalsvoorwaardedatSylvia bijonderbezettingvanhetteamdoorbijvoorbeeldziekteincidenteelwelmetde persoonspreekt.DaarkanSylviameeleven.Oferechteenprecedentwerkingvan uitgaat,zaldetijdleren.Voorlopigisernoggeenanderemedewerkergeweestdie ‘weigert’omiemandteondersteunen.Zesprekenafdatzeoverdriemaandeneen evaluatiehoudenoverdecasus.

14.4 Onderzoekendeberoepshouding

Ethischevraagstukkenkunnenvanallesomvatten,zoalsprivacyofhetrespecteren vandeautonomievancliënten.Alssociaalwerkerbenjejebewustvandedilemma’s diekunnenontstaanenmaakjeeenzorgvuldigeafweginggebaseerdopethische principes.Hetisbelangrijkdatjenietalleenhandeltvolgensregels,maarooknadenkt overwatechthetbesteisvoordemensenmetwiejewerkt.Ditvereisteen onderzoekendeberoepshouding.Eenonderzoekendeberoepshoudingbetekentdat jeregelmatignadenktoverjeeigenwaardenenaannames.Jebentjebewustvanhoe jouwachtergrondendesamenlevinginvloedhebbenopjebeslissingen.

Nietsaandehand

COPYRIGHTBOOM

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Thomas(89)zorgtvoorzijnvrouwBeatrice(85),dielastheeftvangeheugenproblemen. Zewonensamenineenrustigebuurtendoenhetkalmpjesaan.Opdinsdagiser thuiszorgvoorhethuishoudenenopdonderdagkomtmaatschappelijkbegeleider Wira.Zijbiedtpraktischeondersteuningeneenluisterendoor.

WiravindtdatThomaservermoeiduitziet.‘Hoegaathetnumetu?’vraagtze.Thomas verteltdatBeatrice’snachtsveelwakkeris.Zelijktdanindewar,zewilnaarhaar werkenwordtboosalshijverteltdatzeallangnietmeerwerkt.Zeslapenslechten zijnmoe,enkomendaardoornognauwelijksbuiten.Wiramaaktzichzorgen.‘Wieheb jeinmiddelsvertelddathetlastigerwordt?’vraagtze.‘Niemand...’zegtThomas.Hij schaamtzichvoordesituatieenisookbangdatBeatriceuithuismoet.Datzouze vreselijkvinden.‘Maarlukthetjounogwel?’vraagtWira.Thomasbarstintranenuit. Hetisheelmoeilijk.Somsvalthijzomaaruitendaarheefthijdanlaterweerspijtvan. Wiravraagthoehetzouzijnomdekinderenteinformeren.Diekunnenhemsteunen enzekunnensamenbesprekenwatdemogelijkhedenzijn.OokwilzegraagdatThomas contactopneemtmetdehuisarts.MaarThomaswildaarallemaalnietsvanweten.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

HijwordtboosenwilWirawegsturen.‘Numaakjehetveeltegrootallemaal,’zegthij. ‘Eigenlijkisernietsaandehand,hetgaatvanzelfwelweerbeter.Nietsommoeilijk overtedoen.’

Eenonderzoekendeberoepshouding omvat:

• opmerkzaamzijn

• nieuwsgierigzijn

• bedachtzaamzijn

• kritischzijn.

Opmerkzaamzijn

Opmerkzaamzijnhoudtindatjealssociaalwerkerscherpletopwaterinjeomgeving gebeurt.Doorsubtielgedrag,non-verbalesignalenenveranderingenwaartenemen, benjeinstaatomdiepertegravendanwatdirectwordtuitgesproken.Hierdoorkun jedebehoeftenenuitdagingenvancliëntenbeterbegrijpen.Inhetvoorbeeldmerkt WiraopdatThomasermoeuitziet.Zehoortdatzijnstemzachterenminderduidelijk klinktenhijlijktsnellergeprikkelddaneentijdjeterug.

Nieuwsgierigzijn

Nieuwsgierigzijnbetekentnietalleenoppervlakkigwaarnemen,maaractiefvragen stelleneneenverlangenhebbenomdiepertegraven.Eennieuwsgierigehouding stimuleertsociaalwerkersomdeverhalenachterdeproblemenvancliëntente begrijpeneneenvolledigbeeldvanhunsituatietekrijgen.Eensociaalwerkerdie nieuwsgierigis,zalbijvoorbeeldnietalleenluisterennaardedirecteuitdagingendie eencliëntervaart,maarookvragenstellenomdedieperliggendeoorzakente ontdekken.Hierdoorkunneninterventiesgerichterendoeltreffenderzijn.Binnende casusvraagtWiraaanThomashoehetnugaat.DaardoorhoortzedatBeatriceinde nachtsomsverwardis.

Bedachtzaamzijn

PREVIEWVERSIE

Bedachtzaamzijnhoudtindatjealssociaalwerkerzorgvuldignadenktoverdekeuzes diejemaaktendemogelijkegevolgendaarvan.Hetisvanbelangombeslissingente nemendieaansluitenbijdebehoeftenvandecliëntendienietonbedoeldmeerschade aanrichten.Datjenietzomaarconclusiestrekt,maarvanuitverschillendeperspectieven kijkt.InhetvoorbeeldvraagtWirahoeThomasdesituatieziet.Zebegrijptzijn bezorgdheid,hijwilnietdatzijnvrouwuithuisgaat.Maarzevoeltookbezorgdheid. Hoelangkanditnoggoedgaan?HoudtThomasditwelvol?Zesteltvooromookde kinderentebetrekkenomsamennaardesituatiekijken.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Kritischzijn

Kritischzijnwilzeggendatjenadenktoverdeinformatiedienaarvorenkomt.Je verzameltargumentenvanuitverschillendeperspectieven.Daarbijbenjealertop denkfouten,zowelvanjezelfalsvandeanderen.Wiravindtdezorgelijkheidvande situatieeenredenomanderentebetrekken,onderwiedehuisartsendekinderen.

HaarindrukisdatdittezwaarwordtvoorThomas,maarzekerweetzedatnatuurlijk niet.ZehoortdebezorgdheidvanThomasenbegrijptdathijhetlieverzelfzou oplossen.TegelijkertijdlijktThomasaantenemendatermaaréénoptieis,namelijk eenopname,terwijlermisschienooknogandereoplossingenzijn.

Bijeenonderzoekendehoudinghoortdusdatjealertbentopontwikkelingen.Je merktsignalenopdielatenzienhoehetgaatenwatermisschiennodigis.Vervolgens trekjenietmeteenconclusies.Jouwzienswijzeiserimmersmaaréénuitverschillende perspectieven.Vanuiteennieuwsgierigehoudingsteljevragenomverderte onderzoekenwaterspeelt.Jeneemtdetijdomvanuitverschillendehoekentekijken: vanuitdeervaringvandecliëntenanderebetrokkenen,vanuitjevakgebiedenin lastigesituatiesoverlegjeookmetcollega’sofeendeskundige.Vervolgensdenkje kritischnaoverdeverzameldeinformatie.Daarmeekomjetoteenzogoedmogelijk onderbouwdebeslissing

Belangvanonderzoekendeberoepshouding

Inhetsociaalwerkishethebbenvaneenonderzoekendehoudingvangrootbelang voorethischhandelen.Sociaalwerkersstaanvoorcomplexesituatiesendooractief teonderzoekenkunnenzebeterbegrijpen,lerenenverbeteren.Eenonderzoekende beroepshoudingbinnenhetsociaalwerkisvanwaardeomverschillenderedenen:

• diepgaandbegrip

• effectieveinterventies

• voorkomenvanvooroordelen

• professioneleontwikkeling.

Diepgaandbegrip

COPYRIGHTBOOM

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

TAALREDACTIE

Eenonderzoekendehoudingvergroothetvermogenvansociaalwerkersomde complexiteitvandesituatiesvanhuncliëntentebegrijpen.Dooraandachtigte luisteren,waartenemenenverdertevragenkunnensociaalwerkerseendieperbegrip ontwikkelenvandeachterliggendefactorendiehetwelzijnvanhuncliënten beïnvloeden.Ditdiepgaandebegriphelptomgepasteeneffectieveondersteuningte biedendoortekijkennaardespecifiekebehoeftenenuitdagingenvandecliënt.

Effectieveinterventies

Opmerkzaam,nieuwsgierig,bedachtzaamenkritischzijnsteltsociaalwerkersinstaat ominterventiesintezettendieaansluitenbijdespecifiekebehoeftenvancliënten. Dezeopmaatgemaakteinterventiesvergrotendekansoppositieveresultatenen dragenbijaanhetbereikenvanduurzameveranderingeninhetlevenvancliënten.

Voorkomenvanvooroordelen

ZONDERBEELD-EN

Kritischdenkenspeelteenrolbijhetvermijdenvanvooroordelen.Alssociaalwerker moetjeinstaatzijnjeeigenovertuigingenenaannamesteanalyserenenjebewust tezijnvaneventuelevooroordelendiejeoordeelkunnenvertroebelen.Doorkritisch tereflecterenendiverseperspectieventeoverwegenkunjevanuitverschillende perspectievennaareensituatiekijken.Ditisvanbelangvoorhetopbouwenvan vertrouwenenhetcommunicerenmetcliëntenvandiverseachtergronden.

Professioneleontwikkeling

Sociaalwerkersdiebereidzijntelerenvanervaringen,nieuwekennistoetepassen enzichaantepassenaanveranderendeomstandigheden,kunnencliëntenopeen juistemanierhelpenenondersteunen.Alsjealssociaalwerkervoortdurendreflecteert opjewerk,deelneemtaanbijscholingensamenwerktmetcollega’somervaringen tedelen,blijfjejeontwikkelenbinnenhetsocialewerkveld.

14.5 Kritischeberoepssituatie

Aanleiding

Elsaissociaalwerker.Zeondersteuntcliëntenbijhetoplossenvanuiteenlopende socialevraagstukken.Zeluistertnaardeverhalenvancliënten,maaktplannenom henteondersteunenenregelthulpalsdatnodigis.

Casus

Elsabegeleidteentoegelatenvluchtelingengezin.HetgezinisafkomstiguitSyriëen bestaatuitvader,moederendriekinderen.Zehebbendriemaandengeledeneen woningtoegewezengekregen.Elsaheeftzedeweggewezennaardeinstantiesen geholpenmetformuliereninvullenendeschoolkeuzevoordekinderen.Demanheeft werkgevondenenvolgteenomscholingscursus.Delaatstemaandlegtzewatmeer accentopintegratieindebuurtwaarzewonen.Zestimuleertcontactenmetburen endeelnameaanactiviteiten.

Dilemma

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

DeafgelopenmaandenheefthetgezineengoedebandmetElsaopgebouwd.Ze hebbenveelvertrouweninhaardeskundigheidenvindenhaareenprettigmens.Op eendaggaatElsaweerbijhetgezinlangs.Dangeeftdevrouwhaareenprachtige goudenkettingmeteenfraaiehangeruitSyrië.Zowilhetgezinhundankbaarheid tonen.Elsawordterverlegenvan,maarlegtuitdatzegeengeschenkenmag aannemen.ZogaatdatnietinNederland.Hetisgewoonhaarwerkendaarkrijgtze voorbetaald.Devrouwbarstinhuilenuit.Demanlegtuitdathet,zekerinhuncultuur, zeerkwetsendisalszehetgebaarvandankbaarheidnietaanvaardt.Hijdringter–bijnadwingend–opaanomhetgeschenkteaanvaarden.Hijbeloofthetverdertegen niemandtezeggen.

WatdoetElsa?

1. Zevoeltzichonderdrukgezet,maarwilzekernietkwetsenendecliëntrelatieop hetspelzetten.Zeneemthetgeschenkdaaromaan.

2. Zeblijftuiterstvriendelijkuitleggendatzehetgeschenkgewoonnietmag aannemenendoetdatdusookniet.

14.6 Begrippen

Bedachtzaamzijn

Houdtindatsociaalwerkerszorgvuldignadenkenoverdekeuzesdiezemakenende mogelijkegevolgenervan.

Beroepscode

Eenbeschrijvingvandewaardenennormenwaardeberoepsbeoefenaarzichaan hoorttehouden.

Beroepsethiek

Geschrevenenongeschrevennormenenwaardenvoorprofessioneelhandelenbinnen eenbepaaldeberoepsgroep.

Ethiek

Ethiekiseenfilosofischewetenschapdiezichbezighoudtmetmoraal.

Ethischdilemma

Eenethischvraagstukwaarbijjeeenkeuzemoetmaken,maarwaarbijnietzonder meerduidelijkiswatdegewenstekeuzeis.

Formelewaarden

Waardendiezijnvastgelegdinprotocollenenregelingen.

Geweten

Hetvermogenomeenoordeeltevormenovergoedoffout.

Informelewaarden

Waardendienietexplicietbeschrevenzijn.Zezijnechterwelalgemeenaanvaard.

Kritischzijn

Houdtindatjenadenktoverdeinformatiedienaarvorenkomt.

Moraal

PREVIEWVERSIE

Algemeenheersendenormenenwaarden.

Nieuwsgierigzijn

Betekentnietalleenoppervlakkigwaarnemen,maaractiefvragenstelleneneen verlangenhebbenomdiepertegraven.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Opmerkzaamzijn

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Houdtindatsociaalwerkersscherplettenopwaterinhunomgevinggebeurt.

Thema15 Samenwerkenmetinformele ondersteuning

PREVIEWVERSIE

Inhoudthema

• Informeleondersteuning

• Soorteninformeleondersteuning

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

• Vrijwilligerswerk

• Mantelzorg

• Kritischeberoepssituatie

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Verdieping

• Begrippen

Alssociaalwerkerwerkjeveelsamenmetinformeleondersteuning.Informele ondersteuningwordtgegevendoormensendiezichinzettenvooranderenvanuiteen persoonlijkeenmaatschappelijkebetrokkenheid.Zonderdezemensenzoudenveel activiteiteninhetsociaalwerknietuitgevoerdkunnenworden.Indesamenleving wordtersteedsmeereenberoepgedaanopdeinformeleondersteuning.Jehebt elkaarnodig,omdatjeallebeieenuniekeenbelangrijkerolinneemtinhetlevenvan mensen.Alssociaalwerkerzuljijookmetinformeleondersteuningtemakenkrijgen. Ditvraagtomkennisenvaardighedenronddesamenwerking.Indithoofdstukleer jehoejesamenwerktmetinformeleondersteuning.

15.1 Informeleondersteuning

Informeleondersteuningisondersteuningdiewordtgegevendoormensendiedat nietalshunberoepdoenendaarnietvoorbetaaldworden.Dezemensengeveniemand ondersteuningomdatzeeenpersoonlijkebandhebbenmetdepersoon,zoalseen familiebandofvriendschap.Ookkaninformeleondersteuninggegevenwordenvanuit eenmaatschappelijkideaal,zoalsnaastenliefdeensolidariteit.Integenstellingtot formeleondersteuningisinformeleondersteuningopvrijwilligebasis.Iemandverleent informeleondersteuningvanuitderelatiemeteenander,ofvanuitbetrokkenheid metdesamenleving.Informeleondersteuningwordtzowelstructureelingeorganiseerd verbandverleendalsopspontaneen/oftijdelijkebasis.

COPYRIGHTBOOM

PREVIEWVERSIE

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Iemand uit je sociale netwerk helpen bij de administratie is een vorm van informele ondersteuning.

Alssociaalwerkerzuljetemakenkrijgenmetinformeleondersteuning.Hetwoord ‘informeel’roeptnogweleenshetbeeldopdatdezeondersteuningmindergoedzou zijn.Informeleondersteuningisnamelijkgeenprofessioneleondersteuning.Tochis dezevormvanondersteuningnetzoveelwaard.Informeleondersteunerskennende buurtendevoorzieningenindeomgeving,waardoorzegemakkelijkeriets‘gedaan krijgen’.Zekennendegewoontenvanhunnaastediezeondersteunenenkunnen daardoorvaakveelbeterhierbijaansluiten.Bovendienhebbeninformeleondersteuners vaakmeertijdenruimtedanberoepskrachtenomtedoenwatnodigis.

Belangenenvoordeleninformeleondersteuning

Informeleondersteuningisonlosmakelijkverbondenmetformeleondersteuning. SamenmetprofessionalshoudtdeinformeleondersteuningdeNederlandse samenlevingdraaiende.Veelmensentonendebereidheidomzichintezettenvoor anderen.Devraagominformeleondersteuningneemttoeenhetprofessionele ondersteuningsaanbodneemtjuistaf.Datheeftonderanderetemakenmetde bezuinigingenopsocialeprofessionals.Denoodzaakvaninformeleondersteuning wordtdusgroter.

Tochspelenookpositieveoorzakeneenrolindegroeivaninformeleondersteuning. Devisieopdesamenlevingisveranderd.Steedsmeermensenvindendatjenietaltijd alleenprofessionalsnodighebtvoordebesteondersteuning.Somsishetprettiger omtepratenmetiemanduitjeeigenomgeving,zoalsjebroerofbuurvrouw.Ofhet voeltveiligeromietsteondernemenmeteenvrijwilligerdiedaartijdvoormaaktdan meteenprofessionaldiehaastheeft.Informeleondersteuningkandeformele ondersteuningnietgeheelvervangen.Welvullendeinformeleenformele ondersteuningelkaargoedaan.Daarzijndemeestemensenenormbijgebaat.

Paulleidt‘eendubbelleven’

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Paul(58jaar)zegtweleensdathijeendubbellevenleidt.Hijheefteengoedbetaalde baanalsprojectleiderindeICT,zorgtindeavondurenvoorzijnziekevrouwGeartsje endoetinhetweekendvrijwilligerswerk.ZijnvrouwGeartsjeheefteenprogressieve spierziekte,waardoorzesteedsminderzelfstandigkaninenomhethuis.Paulisals vrijwilligergekoppeldaanRoy(22jaar),diewoontineenbegeleidkamerprojectvoor jongvolwassenenmetautismeen/ofAD(H)D.AlhoewelPaulhetdoordecombinatie vanzijnwerk,dezorgvoorGeartsjeenhetvrijwilligerswerkergdrukheeft,haalthij veelvoldoeninguitdecombinatievanalles.‘AlsikmetRoyben,benikevenafgeleid vandezorgenommijnvrouw.Alsikopmijnwerkben,kanikmijnhersenenevenlaten kraken.EnalsikbijGeartsjeben,tja:danbenikgewoonevensamenmetdeliefde vanmijnleven.’

Jouwrolbijinformeleondersteuning

Alssociaalwerkerhebjeeenbelangrijkerolindeinformeleondersteuning.Je waardeert,stimuleertenfaciliteertinformeleondersteuningdoorverbindingente makentussendeformeleondersteuning–deprofessionals–endeinformele ondersteuning.Eenaantalelementenisbijhetsamenwerkenmetinformele ondersteuningbelangrijk:

• Jeverbindtformeleeninformeleondersteuningmetelkaar.

• Je(er)kentdewaardeenhetbelangvaninformeleondersteuning.

• Jeondersteuntenfaciliteertinformeleondersteunersinhuntakenenrol.

15.2 Soorteninformeleondersteuning

Erbestaanverschillendesoorteninformeleondersteuning.Alssociaalwerkerkrijgje metelkesoorttemaken.Deinformeleondersteuningwaarmeejesamenwerkt,bestaat uit:

1. actiefsociaalnetwerk

2. burgerinitiatieven

3. vrijwilligerswerk

4. mantelzorg.

Actiefsociaalnetwerk

Eenactiefsociaalnetwerkbetekentdatjecontacthebtmetdemensenmetwieje eensocialerelatieonderhoudt.Socialerelatieshebjemetfamilieleden,vrienden, buren/buurtgenoten,studiegenotenencollega’s.Socialenetwerkenverschillenin grootteensamenstelling.Eensociaalnetwerkkunjeactiefnoemenalsjeregelmatig en/ofhechtcontacthebt.Ookalsjejesocialerelatiesweettevindenenbereikenals datnodigis,kunjesprekenvaneenactiefsociaalnetwerk.Zo’nnetwerkisvangroot belangvoormensenomzelfstandigtelevenenlangerzelfstandigthuisteblijven wonen.Demensenuithetsocialenetwerkkunneneenbelangrijkerolspeleninde zelfstandigheidenzelfredzaamheidvanmensen.

COPYRIGHTBOOM

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Een actief sociaal netwerk bestaat uit alle mensen met wie je een sociale relatie onderhoudt.

Burgerinitiatieven

Burgerinitiatievenzijndeinitiatievendieburgersnemenomanderenofhunbuurtte helpen.Ookeenburgerinitiatiefiseenvormvaninformeleondersteuning. Burgerinitiatievenvindenplaatsopvrijwilligebasis.Sommigeburgerinitiatievenzijn spontaanengeheelopeigeninitiatief,zoalshetopruimenvandetuinvanjebuurman meteenlichamelijkebeperking.Andereburgerinitiatievenwordeninmeer georganiseerdverbanduitgevoerd,zoalsschoonmaakactiesindewijkvanuiteen welzijnsorganisatieofdegemeente.

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Burgerinitiatieven.

Vrijwilligerswerk

Vrijwilligerswerkiseenbekendevormvaninformeleondersteuning.Vrijwilligerszijn goudwaardindesamenleving.Zedoenhunwerkuitvrijewilenonbetaald,voor mensendiehunondersteuningvaakhardnodighebben.Vrijwilligershoudende maatschappijdraaiende,bijvoorbeelddoorpubliekevoorzieningenschoontehouden, teondersteunenbijdagelijkseactiviteitenenprofessionalswerkuithandentenemen. Vrijwilligerskunnenbovendienookwaardevolzijnvoormantelzorgers.Zenemenbij mensenthuiseendeelvandeondersteuningopzich.

Mantelzorg

Mantelzorgissamenmetvrijwilligerswerkdebekendstevormvaninformele ondersteuning.Mantelzorgersbiedeniemandondersteuningvanuitderelatiedieze metdezepersoonhebben.Datkaneenfamiliebandofvriendschapzijn,maarook iemandscollega,buurt-ofstudiegenootzijniseenrelatiediejekunthebben.

Mantelzorgisnetalsdeanderesoorteninformeleondersteuningonbetaaldenwordt nietverleendvanuiteenberoepoffunctie.

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

De buren helpen met de boodschappen is een vorm van mantelzorg.

15.3 Vrijwilligerswerk

Vrijwilligerswerkiswerkdatiemandonbetaaldenonverplichtdoetvooranderenof desamenleving.Veelvrijwilligerszijnpraktisch,uitvoerend.Anderedoenvooral organisatorischwerkofwerkenopbeleidsniveauinadvies-enoverlegorganen.

Vrijwilligerswetenwaterleeftindebuurt,sprekenmensenuitdewijkendoenzo ideeënopmetbetrekkingtotbuurtwerk.Zevormenopdezemaniereenbelangrijke schakeltussendewijkenhetsociaalwerk.

Als vrijwilliger kun je bijvoorbeeld ondersteuning bieden in een buurthuis.

Belangenenvoordelenvrijwilligerswerk

Vrijwilligerszijnonmisbaarindesamenleving.Zezorgenervoordateendeelvande activiteitenentakenwaarvooronvoldoendegeldbeschikbaaristochkandoorgaan.

PREVIEWVERSIE

Zedoendatbijvoorbeelddoorbuurthuizentebehereneneractiviteitenaantebieden, doorgezamenlijkemaaltijdenteorganiserenenkwetsbarebuurtgenotentebezoeken. Zodragenzebijaanontmoeting,gezelligheidensocialesamenhang.Vrijwilligerszijn voorveelmensenlaagdrempeligendichtbij.Ditmaaktvrijwilligerswerkwaardevol.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Omdatvrijwilligersgeenprofessionelehulpverlenerszijn,wordthunhulpvaak makkelijkgeaccepteerd:erisgelijkwaardigheidtussenmensenenvrijwilligers.Die gelijkwaardigheidkanerookzijnomdatvrijwilligerssomszelfineenvergelijkbare situatiehebbengezetenenduswetenwaarzehetoverhebben.Hetmessnijdtdan aantweekanten:vrijwilligerservarenhetpositieveeffectvanvrijwilligerswerkvoor henzelfenzienhetplezierdathunwerkanderenoplevert.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Eenaantalaspectenvanvrijwilligerswerkisbelangrijkinhetsociaalwerk:

1. Vrijwilligerswerkrichtzichopdebehoeftevanmensenomsocialerelatiesaante gaanengezamenlijkprojectenvormtegevenindewijk.

2. Vrijwilligersvindenhetwaardevolomsamenmetanderenietstotstandtebrengen vanuitmaatschappelijkebetrokkenheid,hebbenplezierommetandereneen hobbyuitteoefenenofzettenanderetalenteninalsvrijwilliger.

3. Vrijwilligerswerkbevorderthetwelbevindenvanmensen.Alszeondersteund wordendoorvrijwilligers,voelenmensenzichvaakbeter.Hierdoorhebbenze somsminderprofessioneleondersteuningnodig.

Rachid

Rachid(56jaar)komtdelaatstetijdnogmaarnauwelijksdedeuruit.Somslaathij dagenlangdegordijnendichtenkleedtzichnietaan.Hijvoeltzichdepressief.Naeen gesprekmeteensociaalwerkerwordtereenvrijwilligeringeschakeld.AlsRachid,met hulpvandevrijwilliger,naeentijdjeweermeerbuitenkomt,besluithijzelf

vrijwilligerswerkinhetbuurthuistegaandoen.Zowordtzijnnetwerkstukjebijbeetje groter.Hijzitnuveelbeterinzijnvel.

Vrijwilligersorganisaties

COPYRIGHTBOOM

Lokaleorganisatiesorganiseren,samenmetvrijwilligers,uiteenlopendeprojecten gerichtopondersteuningvankwetsbaremensen.Erzijnooklandelijkwerkende vrijwilligersorganisaties.DeZonnebloemiseenvandegrootstevanNederland.Andere grotevrijwilligersorganisatieszijndeUnievanVrijwilligers(UVV)enhetRodeKruis. OokbestaanerlandelijkevrijwilligersactiesinNederland,zoalsNLdoet.

Vrijwilligersbeleid

Vrijwilligersbeleidishetbeleiddateenorganisatievoertmetbetrekkingtothet inzettenvanvrijwilligers.Vrijwilligersbeleidbeantwoordtvragenvanvrijwilligers, beroepskrachtenenmanagementoverwatbelangrijkisbinnendeorganisatie.Dit wordtbeschrevenineennotaofhandboekvrijwilligersbeleid.Goedvrijwilligersbeleid beschrijfthoedesituatieineenorganisatieisenwatdedoelstellingenvoordetoekomst zijn.

Onderwerpendiezekerinhetvrijwilligersbeleidopgenomenmoetenworden:

PREVIEWVERSIE

• degewensteinzetvanvrijwilligers

• devisieophetvindenenbindenvanvrijwilligers

• devoorwaardendienodigzijnomvrijwilligerswerkgoedvormtegeven

• demanierwaaropdeinzetvanvrijwilligersgeorganiseerdengecoördineerdwordt.

Goedvrijwilligersbeleidmaakteenorganisatieaantrekkelijkvoorvrijwilligers,omdat zewetenwatervanhenverwachtwordtenwatdeorganisatiehunkanbieden.

CONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

VijfB’s

Vrijwilligersbeleidiseenvandebelangrijksteinstrumentenvooreenorganisatieom vrijwilligerstevindenentebinden.DitwordtuitgewerktindevijfB’s:

• Binnenhalen

• Begeleiden

• Belonen

• Behouden

• Beëindigen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bijhetbinnenhalenvannieuwevrijwilligersisafstemmingvanvraagenaanbodvan devrijwilligerendeorganisatiebelangrijk.Alsdieafstemmingnietduidelijkis,bestaat hetrisicodatdesamenwerkingopnietsuitloopt.Omnieuwevrijwilligerszichsnel thuistelatenvoelen,zijneengoedebegeleidingeneenintroductieindeorganisatie noodzakelijk.Hetzelfdegeldtvooreenvrijwilligersvergoedingen vrijwilligersactiviteiten,waarmeedeorganisatiehaarwaarderinglaatblijken.Een organisatiedieweetwaterleeftonderhaarvrijwilligersendaaropinspeelt,isinstaat vrijwilligerstebehouden.Enalseenvrijwilligerzijnwerkbeëindigt,bedankjede vrijwilligerensluitjedesamenwerkingaf.

Beroepskrachtenversusvrijwilligers

Goedvrijwilligersbeleidscheptduidelijkheidengeeftdegrenzenvanvrijwilligerswerk aan.Maarookvrijwilligerszelfmoetenzichbewustzijnvanhunpersoonlijkegrenzen endegrenzenaanhetwerkdatzedoen.Hetisdaaromnoodzakelijkdat beroepskrachtenmetvrijwilligersafstemmenwiewelkewerkzaamhedendoet,ofjuist nietdoet.Bijdieafstemminggaathetomdevraagwaaromvrijwilligersbepaalde werkzaamhedenwelofnietmogenuitvoeren.Eenprotocol,waarindehandelingen staanbeschrevendieuitsluitendberoepskrachtenmogenuitvoeren,helptdaarbij.

Professionalisering

Professionaliseringishetnemenvanstructurelemaatregelenomeenafgesproken engewenstniveauvanfunctionerenvaneenorganisatietebereiken.Hetrichtzich ophetleverenvankwaliteitendeskundigheid.Ookvrijwilligerskunnenprofessioneel werken:hunkennisenvaardighedenzijnvaakgebaseerdophuneigenervaringen. Datiseenwaardevolleaanvullingopdekennisenvaardighedenvanberoepskrachten. Veelorganisatieshebbeneenvrijwilligerscoördinator,dievrijwilligersondersteunt, diescholingentrainingvanvrijwilligersorganiseertendiedewerkzaamhedenvan beroepskrachtenenvrijwilligersopelkaarafstemt.Professionaliserenislerenvan elkaar,doorteevaluerenenelkaarfeedbacktegeven.

Ervaringsdeskundigheid

Sommigevrijwilligerszijnookervaringsdeskundigen.Daarmeehebbenzeeengrote toegevoegdewaarde.Zijwareneerder,vanwegeeenbepaaldeaandoeningofsituatie, zelfondersteuningsvragerenzijnmetbehulpvaneenopleidinggeprofessionaliseerd.

Veelorganisatiesorganiserenspecifieketrainingengerichtophetinzettenvande ervaringsdeskundigheidvanvrijwilligers.Inzulketrainingenlerenvrijwilligers bijvoorbeeldhoezijhunervaringsdeskundigheidkunnenafstemmenopdevraagvan demensendiezebegeleiden,hoezevanuithuneigenervaringzakenkunnen benoemendiezeziengebeurenenhoehuneigenervaringanderenkanmotiveren. Ookinfunctiesdiegerichtzijnopbeleidsprocessenofbelangenbehartigingkunnen ervaringsdeskundigenwaardevolzijn.

Wervingenselectievanvrijwilligers

Hoewelhetvoortdurendwervenvannieuwevrijwilligersvoorveelorganisaties belangrijkis,ishetnietaltijdevenmakkelijkomzetevinden.Vrijwilligersmeldenzich zeldenzomaaraan.Eenorganisatiemoetdusactiefopzoeknaardejuistevrijwilligers. Hoebeterdeorganisatieweetwelkepersonenernodigzijn,desteeenvoudigerhet isomtebepalenhoedezedoelgroepbereiktkanworden.Steedsmeermensenmaken gebruikvansocialmedia;viadezekanalenzijndusveelmensentebereiken.Eenlokale ofregionalevacaturekrantofeenoproepineenhuis-aan-huisbladbiedtook mogelijkheden.Inveelgemeentenzijnvrijwilligerscentralesdiebemiddelentussen vraagenaanbod.Demeesteenvoudigeendoeltreffendemanierisdepersoonlijke benadering:vrijwilligersofmedewerkersdieenthousiastzijnoverhunorganisatie kunnenanderenookenthousiastmaken.

Werving

Eenorganisatiekanaltijdenoveralwervendeboodschappenplaatsenen geïnteresseerdenuitnodigen,maarindepraktijkwerktditmeestalniet.Hetvinden enbinnenhalenvangeschiktevrijwilligersvereistselectiefwervingsbeleid:beleiddat gerichtisophetaantrekken,selecterenenaanstellenvandegewenstevrijwilligers. Vragendiedaarbijeenrolkunnenspelen:

• Waaromwildeorganisatievrijwilligerswerven?

• Welkevrijwilligerszijnnodig?

• Welkespecifiekevaardighedenzijnbelangrijk?

Dezeinformatiedientalsbasisvoorhetprofiel(functiebeschrijving)vandegewenste vrijwilligers.Ophetmomentdatdiezichaanmelden,gaatdeorganisatiemethenin gesprekaandehandvanditprofiel.Vervolgenswordtgekekenofereenmatchis tussenvrijwilliger,functieenorganisatie.

Wervingsboodschap

PREVIEWVERSIE

Eenwervingsboodschapiseenwervende,pakkendetekstineenvacature,dieduidelijk aangeeftwelkevrijwilligersdeorganisatiezoektenvoorwelkeactiviteitenof werkzaamhedenzewordeningezet.Ditvoorkomtdatmensenzichmetverkeerde verwachtingenaanmelden.Eengoedewervingsboodschapgeeftookduidelijke informatieoverdeorganisatie:watdoetdeorganisatie,voorwelkedoelgroep,wie werkener?Naasteengoedewervingsboodschapisookhetimagovaneenorganisatie belangrijkbijhetvindenvanvrijwilligers:eenorganisatiedievrijwilligersoprechte aandachtenwaarderinggeeft,zalsnellergoedeengemotiveerdepersonenaantrekken.

Wervingscirkel

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Allebelangrijkepraktischevaardighedendienodigzijnomeffectiefvrijwilligerste werven,wordenheldersamengevatindewervingscirkel(Movisiez.d.).Ditiseen instrumentdatorganisatieshelptomeengoeddoordachtwervingsplanvoor vrijwilligersoptestellen.Dewervingscirkelteltvijfstappen:

• Stap1:Formuleerconcreeteendoel.

• Stap2:Brengdedoelgroepinbeeld.Aanwelkeeisenmoetendevrijwilligers voldoen?Ditkanvervolgenswordenvastgelegdineenprofielschets.

• Stap3:Watisdeboodschapvandeorganisatie,watheeftdeorganisatietebieden enwaaromzijndaarvoorvrijwilligersnodig?

• Stap4:Hoeenmetwelkemiddelenkandeorganisatiehetbestvrijwilligerswerven?

• Stap5:Watisdepraktischevormgevingenorganisatie?Watisbijvoorbeeldde planningenhetbeschikbarebudgetvaneenorganisatie?

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Wervingscirkel.

Selectie

Dekwaliteitvandevrijwilligersenhetwerkdatzijleveren,isbelangrijkvoor organisaties.Vrijwilligerswerkiswelvrijwillig,maarnietvrijblijvendofvanzelfsprekend.

Omdatvrijwilligerswerkenmetenvooranderesomskwetsbaremensen,mageen organisatievanvrijwilligersverwachtendatzijaanbepaaldeeisenvoldoen.Het selecterenvanvrijwilligersmaaktduseenbelangrijkdeeluitvanvrijwilligersbeleid.

PREVIEWVERSIE

Profielschets

Ineenprofielschetswordendebenodigdekennis,vaardighedeneneigenschappen beschrevenwaaraaniemandmoetvoldoenomineenorganisatietekunnenwerken.

Watmoetiemandwetenenkunnenalsvrijwilliger?Ookstaanineenprofielschetsde taken,bevoegdhedenenverantwoordelijkhedendiebijeenfunctiehoren,deplaats vandevrijwilligerindeorganisatie,hetaantalurendateenvrijwilligerwerkt,de specifiekeactiviteitendieeenvrijwilligergaatdoenenhetgeendeorganisatiede vrijwilligertebiedenheeft.Eenprofielschetsgeefteenorganisatiedusrichtlijnenbij dezoektochtnaareengeschiktevrijwilliger.Eenprofielschetsscheptdaarnaast duidelijkheidvoorvrijwilligers.

Proces

Ophetmomentdatereenofmeervacaturesvoorvrijwilligersontstaan,ishetbelangrijk dateenmedewerker(vaakisdatdecoördinatorvrijwilligerswerk)duidelijkformuleert voorwelkeactiviteiteenvrijwilligergezochtwordtenwelkeeisenaandevrijwilliger wordengesteld.Alsdithelderis,kangekekenwordenofergeschiktevrijwilligersin hetbestandvandeorganisatiezitten.Zoja,dankandeorganisatiedezemensen benaderen.Zonee,dankanhetprocesvanselecterenvanvrijwilligersingangworden gezet.

Wettelijkeregelingen

Deuitwerkingvanwettelijkeregelsenspecifiekeregelingendiebinnendeorganisatie vantoepassingzijn,staanbijdemeesteorganisatiesduidelijkbeschreveninhet vrijwilligersbeleid.Eenorganisatiekanverschillenderegelingentreffenvoorhaar vrijwilligers,maarisnietinallegevallenverplichtomdattedoen.

Vrijwilligerscontract

Eenvrijwilligerscontractiseenformeleschriftelijkevastleggingvanwatertussen eenorganisatieenvrijwilligermondelingisafgesproken.Zo’ncontractisrechtsgeldig, netzoalseengewoonarbeidscontract.Hetverschilisdaterbijeenconflicttusseneen vrijwilligereneenorganisatiebijnanooiteenrechterlijkeuitspraakvolgt,omdater geensprakeisvaneenformelearbeidsrelatie.Omdewerktijden,een onkostenvergoedingenderechtenenplichtenvandevrijwilligertebeschrijven,kan eenvrijwilligerscontractzinvolzijn.

COPYRIGHTBOOM

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

In een vrijwilligerscontract leggen de organisatie en vrijwilliger vast wat er is afgesproken.

Vergoedingenvoorvrijwilligers

Eenorganisatieisnietverplichtomaanvrijwilligerseenvergoedingtegevenvoor gemaakteonkostenofreiskosten.Organisatieshebbendekeuze:allegemaaktekosten vergoedenopbasisvaningeleverdebonnetjesofdevrijwilligerseenvastbedragper maandbetalen.Ditlaatstescheeltdevrijwilligersendeorganisatiegedoemet bonnetjesenadministratie.Alseenorganisatieeenvastbedragals vrijwilligersvergoedingbetaalt,isdaaraanechterweleenmaximumgestelddoorde Belastingdienst.

Vergoedingeneneenuitkering

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Mensenmeteenbijstands-ofwerkloosheidsuitkeringdoenvaakookvrijwilligerswerk, omzichintezettenvoordemaatschappijofomhunkansopbetaaldwerktevergroten. Iemanddieeenwerkloosheidsuitkeringheeft,magvrijwilligerswerkdoen,maarmoeten ditwelmeldenbijhetUWV,deinstantiediedeuitkeringverzorgt.Hijofzijmageen beperkteonkostenvergoedingkrijgen.Alsdietehoogis,wordenvrijwilligersmeteen werkloosheidsuitkeringgekortophunuitkering.Verdermoetenze–hoedanook–beschikbaarblijvenvoordearbeidsmarktenblijvensolliciteren.Voormensenmet eenbijstandsuitkeringgeldthetzelfde.Maaralshetvrijwilligerswerkhunkansopeen baanvergroot,mogenookmensenindebijstandhetzelfdebedragalsandere vrijwilligersontvangen.

Checkhet!

Detoegestanehoogtevaneenvrijwilligersvergoedingverandertnogweleens.Hetis daarombelangrijkomdeactueleinformatieovervrijwilligersvergoedingenregelmatig techecken.KijkopdewebsitevanBelastingdienstenUWVomtecontrolerenwatde actueletoegestanehoogtevaneenvrijwilligersvergoedingis.

Verzekeringenvoorvrijwilligers

Tijdenshetvrijwilligerswerkkunnenerongelukkengebeuren.Vrijwilligersmoeten danookverzekerdzijn.Inprincipeisdeorganisatieaansprakelijkendusook verantwoordelijkvoorhetafsluitenvanverzekeringenvoordevrijwilligers.Een organisatiekanveelverschillendeverzekeringenafsluiten,maarditzijnde belangrijkste:

• aansprakelijkheidsverzekeringvoorbedrijven

Dezevergoedtdeschadediedoorvrijwilligersisaangerichtaananderen(materieel ofimmaterieel)tijdenshetvrijwilligerswerk.

• aansprakelijkheidsverzekeringvoorbestuurders

Dezebeschermthetprivévermogenvaneenbestuurslidalsdezepersoonlijk aansprakelijkwordtgesteldvoorietswathijheeftgedaan.

• ongevallenverzekering

Dezekeertgelduitalseenvrijwilligeralsgevolgvanzijnvrijwilligerswerkoverlijdt ofinvalidewordt.

• rechtsbijstandsverzekering

Dezevergoedtdekostenvanjuridischeprocedures,bijvoorbeeldalseronenigheid isoverdevraagwieaansprakelijkisvoorbepaaldeschade.

GedragscodeenVOG

Elkeorganisatiekentgedragsregels.

• informelegedragsregels

Dezeontstaandoordatmensenopeenbepaaldemaniermetelkaaromgaanen zobepalenwatwelenwatnietacceptabelisineenorganisatie.

• formelegedragsregels

PREVIEWVERSIE

Dezewordenvastgelegddooreenorganisatieengevenrichtlijnenaanmet betrekkingtotgewenstgedrag.Bijvoorbeeldoverschoonmakenofhetomgaan metandermanseigendommen.

• gedragscode

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Dezebeschrijftbelangrijkenormenenwaardendieineenorganisatienageleefd moetenworden.Bijvoorbeeldmetbetrekkingtotprivacyvanmensenenongewenst gedrag.Vaakverwachtenorganisatiesdatzowelmedewerkersalsvrijwilligerszich aandezegedragscodehouden.

• VerklaringOmtrenthetGedrag(VOG)

Alseenorganisatieeenvrijwilligeraanneemt,wordtmeestalomeenVOGgevraagd. Hetiseenofficiëleverklaringwaaruitblijktdatiemandsgedraginhetverleden

geenbezwaarvormtvoorhetvervullenvaneenbepaaldetaakoffunctieinde samenleving.Eenorganisatiekrijgthiermeehetvertrouwendatdezevrijwilliger kanwordeningezet.

Jouwrolbijvrijwilligerswerk

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Hetbegeleidenvanvrijwilligersiseenbelangrijkaspectvanjouwwerkalssociaal werker.Vrijwilligerszijnonmisbaarinsociaalwerkendaaromishetvanbelangdat jezeondersteuntinhunrolentakenpakket.Jemaakthetmogelijkvoorvrijwilligers ommetplezierhunwerktekunnenblijvendoen.Jewaardeertzeengeefthierblijk van.Datdoejedoorzecomplimententegevenéndoorbijtesturenalsdatnodigis. Bijvoorbeeldalseenvrijwilligervastlooptineenbepaaldetaak,inhoudelijkekennis mistofzichonder-ofovervraagdvoelt.

Belangrijkeaspectenindebegeleidingvanvrijwilligers

Alssociaalwerkerletjebijdeondersteuningvanvrijwilligersopeenaantalbelangrijke aspecten:

• Jezorgtervoordatdevrijwilligervoldoendeinhoudelijkekennisheeftomzijn takenuittevoeren.

• Jezorgtervoordatdevrijwilligernietoverbelastraaktenhoudteventuelesignalen hiervangoedindegaten.

• Jezorgtervoordatdevrijwilligervoldoendeuitdagingenvoldoeninguithet vrijwilligerswerkhaalt.

• Jezorgtervoordatdevrijwilligerzelfstandigaandeslagkanenvoldoendeinspraak heeft.

• Jezorgtvoorvoldoendedraagvlakvoordeinzetvanvrijwilligersbijjecollega’sen binnendeorganisatie.

• Jestimuleertenmotiveertdevrijwilligerengeeftcomplimentenenopbouwende feedback.

• Jeevalueertmetdevrijwilligerenblijftingesprekoverdevoorwaardenenmotivatie omteblijven.

Continuïteit,kwaliteitenveiligheid

Naastdebelangrijkeaspecteninhetbegeleidenvanvrijwilligershebjeooktemaken metdriemeeralgemeneenbelangrijkevoorwaardenvoorvrijwilligerswerk: continuïteit,kwaliteitenveiligheid.

• continuïteit:hetvoortdurendwervenvannieuwevrijwilligers,ooghebbenvoor debegeleidingvanvrijwilligers,bemiddelingtussenvraagenaanboden waarderendeactiviteitenomvrijwilligersvasttehouden

• kwaliteit:deskundigheidsbevordering,informatie,adviesenbelangenbehartiging

• veiligheid:hetbewakenvandegrenzenentakenvanvrijwilligerswerk.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

15.4 Mantelzorg

Mantelzorgisonbetaaldenvrijwilligzorgenvooriemandinjeomgeving.Mantelzorg verleenjeomdatjeeensocialerelatiemetdepersoonhebt,zoalsmeteenfamilielid, vriend,buurmanofbuurvrouw.HetSociaalCultureelPlanbureau(SCP)hanteertde

volgendedefinitie:‘Mantelzorgisallehulpaaneenhulpbehoevendedooriemanduit diensdirectesocialeomgeving.Ookminderintensievehulp,dehulpaanhuisgenoten endehulpaaninstellingsbewonerszijnmeegenomen.Mantelzorgishulpdieverder gaatdandezogenoemde‘gebruikelijkehulp’.’

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Mantelzorg.

Mantelzorgersondersteunen–vaaklangdurig–eenfamilielid,partner,vriendof kennis.Eenbelangrijkverschiltussenmantelzorgenvrijwilligerswerkishetfeitdat vrijwilligersbewustkiezenvoorhetbiedenvanondersteuningendatmantelzorgers dezekeuzenietaltijdhebben.

Zusjes

PREVIEWVERSIE

Soraya(22)zorgtvoorhaarzusjeCloë(19).Zewonenallebeibijhunouders,diebeiden fulltimewerken.Cloëheefteenernstigeangststoornisenkomtdaardoorzonder ondersteuningnietbuiten.Hetkosthaarveelmoeiteomvanhaarkameraftekomen enzichzelfteverzorgen.SorayaondersteuntCloëhierelkeochtendbij.Datdoetze voordatzenaarschoolgaat,wantSorayastudeert.DeoudersvanSorayaenCloëzijn ’sochtendsvroegaldedeuruitenhebbennietdoorhoeveelSorayavoorCloëdoet. Zedenkenvooraldatdemeidenhetsamen‘erggezellig’hebben.Sorayadurftniet tegenzetezeggendathetergzwaarisvoorhaar.EnCloëhoudtdeernstvanhaar angststoornislieververborgenvoorhaarouders.Sorayaisaltijdergmoeenmerkt dathaarstudieresultatensteedsslechterworden.Nahetzienvaneenposterinde

bushalteneemtzecontactopmethetregionalesteunpuntvoormantelzorgers.Ze heeftbehoefteaanwatsteunenmisschienookwelaaneenvrijwilligerdieeendeel vandezorgtakenkanovernemen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Respijtzorg

Mantelzorgerskunnenlangnietaltijdhuneigentijdindelen.Ditmaaktmantelzorg voorveelmenseneenzwaretaak.Alsgevolgvandedecentralisatiewordterophen eensteedsgroterberoepgedaan.Vrijwilligerskunnenmantelzorgerstijdelijkontlasten doortakenovertenemen.Ditheetrespijtzorgenwordtookwel‘vervangendezorg’ genoemd.Erkomtdanbijvoorbeeldeenvrijwilligerdieeendeelvande ondersteuningstakenoverneemt.

Mantelzorgondersteuning

Gemeentenontwikkelenmantelzorgbeleid.Zoismantelzorgondersteuningeen belangrijkecollectievesocialevoorzieningbinneneengemeente.Degemeentekan ondersteunenmethulpvoordegenediedemantelzorgerondersteuntenvoorde mantelzorgerzelf,alsdatnodigis.Voorinformatieenadviesover mantelzorgondersteuningkunnenmensenterechtbij:

• hetWmo-loketvandegemeente

• eensteunpuntmantelzorg,zoalsMantelzorgNL

• eencasemanagerdementie,bijmantelzorgvooreennaastemetdementie.

MantelzorgNL

OpdewebsitevanMantelzorgNLzijnheelveeltipsenadressentevindenvoor mantelzorgers.Jevindterbijvoorbeeldinformatieoververvangendezorgenover jongemantelzorgers.Ookvindjeerveelinformatieoverfinanciëlemogelijkhedenen regelingenbijmantelzorg.Jekuntmensennaardezewebsiteverwijzenalszemeer willenwetenoverondersteuningsmogelijkhedenbijmantelzorg.

MantelzorgNL

Jouwrolbijmantelzorg

Alssociaalwerkerhebjeeenbelangrijketaakinhetondersteunenvanmantelzorgers. Jezorgtervoordatmensendemantelzorgkunnenblijvenbiedenopeenmanierdie bijzepastenwaarbijzezichprettigvoelen.Meteengoedgesprekofeenactiviteit richtjejeophetvoorkomenvanoverbelastingvandemantelzorger.Bovendien motiveerenfaciliteerjedezevormvaninformeleondersteuningdooraltijdde verbindingoptezoeken,samentewerkenenteontstressenalsdatnodigis.

Hulpmiddeleninhetsamenwerkenmetmantelzorgers Erbestaanverschillendehulpmiddelenommantelzorgersteondersteunenente versterken.Dehulpmiddelenzijnbedoeldvoorhetherkennenenerkennenvan mantelzorgers,hetsignalerenenvoorkomenvanoverbelastingbijmantelzorgersen hetfaciliterenenmogelijkmakenvanmantelzorg.Voorbeeldenhiervanzijn:

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

• MantelScan:eeninstrumentvoorprofessionalsinzorgenwelzijnomsamenmet zorgvragersenmantelzorgerseen(mantel)zorgnetwerkinkaarttebrengen

• Familiezorg:eenmethodiekmetfocusopmogelijkheden,vitaliteitenhetvergroten vanzelfredzaamheidvaneengezin/familie

• Naastdemantelzorger:eenmethodiekompraktischeenemotioneleondersteuning tegevenaanmantelzorgers

• PreventieveOndersteuningMantelzorgers(POM):eenbenaderingmetals hoofddoelhetvoorkomenvanoverbelastingbijmantelzorgers.

15.5 Kritischeberoepssituatie

Aanleiding

Samuelissociaalwerker.Deorganisatiewaarhijwerkzaamis,werktmetvrijwilligers, omdatambulantebegeleidersbeperktzijninhetaantalurendatzeondersteuning kunnenbiedenaanhuncliënten.Devrijwilligersbezoekendecliëntenthuis,drinken gezelligeenkopkoffiemethen,gaanmethennaarbuitenenhelpenhenbijhet huishoudenofbijanderepraktischezaken.

Casus

Eénvandevrijwilligers,Sonia,diemeerderecliëntenbezoekt,geeftaandatzebijde cliënt-besprekingenvandeambulantbegeleidersaanwezigwilzijn.Wantzewilmeer achtergrondinformatieoverdecliëntenenhunhulpvraag,zodatzehenbeterkan ondersteunen.

Dilemma

WatmoetSamueldoen?

PREVIEWVERSIE

1. Vrijwilligers,dusookSonia,weigerenbijdecliëntbespreking,devrijwilligers hebbengeenrechtopinformatie,omdatzenietopgeleidzijnommetgevoelige informatieomtegaan.

2. Vrijwilligers,dusookSonia,latenaanschuivenbijdecliëntbespreking,wantalleen dankunnenvrijwilligersgoedgeïnformeerdzijnoverhuncliënten.

15.6 Verdieping

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Vrijwilligerswerkisoveral.Vrijwilligerszijnessentieelvoorhetbereikenvan doelstellingenopvrijwelalleterreinenvansociaalwerk.Denkbijvoorbeeldaande Wmo,onderwijs,zorg,sportenvrijetijd,werkeninkomen,wijkgerichtwerkenen veiligheid.Vooraldezethema’szijnvrijwilligersessentieel.Zezijnnietalleenactief bijorganisaties,maarzezijnbijvoorbeeldookbetrokkenbijwijk-enburgerinitiatieven.

Burgers,ookdekwetsbare,moetenlangerzelfstandigthuisblijvenwonen,ondersteund doormensenuithuneigensocialenetwerk,mensenuitdebuurtenvrijwilligers.Dat vraagtomeengoedeorganisatievanhetbredenetwerkrondomburgers.Jijals professionalkuntdaarineenleidenderolspelen.Vrijwilligerskunneneenwaardevolle aanvullingzijnopprofessioneleondersteuningdiesociaalwerkersbieden.Zekunnen echternietalleprofessionalsvervangen.Hetisvoormensendiehulpnodighebben belangrijkdatereengoedevenwichtwordtgevondentussenprofessionele ondersteuningenvrijwilligerswerk.

Integraalvrijwilligersbeleid

Omdeondersteuningvanlokalevrijwilligersorganisatiesgoedvormtegeven,ishet zinvoldatgemeenteneenvisieontwikkelenopdeinzetvanvrijwilligers.Zekunnen hiervoorintegraalvrijwilligerswerkbeleidschrijven.Integraalvrijwilligersbeleidis gerichtopmeerderebeleidsterreinenwaarinvrijwilligersactiefzijn,zoals:zorgen welzijn,cultuur,natuur,integratie,jeugdwerk.

Indesamenwerkingmetgemeentenenvrijwilligersorganisatiesishetvoorjouals sociaalwerkerbelangrijkomhetintegraalvrijwilligersbeleidtekennen.Jewiltimmers wetenwatdevisievandegemeenteopvrijwilligerswerkis,welkeroldegemeente speeltinhetbepalenvandekadersvoorvrijwilligerswerk,welkespeerpuntende gemeenteheeftmetbetrekkingtotvrijwilligerswerkenwatdewettelijkeenfinanciële kaderszijn.Alsdegemeentelijkevisieopvrijwilligerswerkhelderis,kunjijmetde vrijwilligersendeorganisatieduidelijkeafsprakenmaken.

Grenzenenwaardevrijwilligerswerk

Erbestaatdiscussieoverdegrenzenvanvrijwilligerswerk.Decentralevraaghierbij is:inhoeverrezijnberoepskrachtenenvrijwilligersuitwisselbaar?Welketakenen verantwoordelijkhedenzijnuitsluitendvoorbehoudenaanberoepskrachten?Wanneer isondersteuningdoorvrijwilligersnogverantwoord?Hebbenvrijwilligersbepaalde vaardighedenenondersteuningnodig?Ditzijnbelangrijkevragenindediscussieover vrijwilligerswerk.Jijzultdezediscussieinsociaalwerktegenkomen.Hetisbelangrijk datjedevoorsentegensvanvrijwilligerswerkinsociaalwerkgoedkent.

PREVIEWVERSIE

In Sociale Vraagstukken,tijdschriftvoorwetenschappersenprofessionalsover maatschappelijkekwesties,iseenartikelgepubliceerdoverdegrenzenenwaarde vanvrijwilligerswerk.

Leeshetartikel‘Beroepskrachtenvervangendoorvrijwilligers?’omdediscussierond vrijwilligerswerkbetertebegrijpen.

Beroepskrachtenvervangendoorvrijwilligers?

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Driesoortenverantwoordelijkheid

Degrenzenvanvrijwilligerswerkwordenmedebepaalddoordeverantwoordelijkheden vanvrijwilligers.Erbestaandriesoortenverantwoordelijkheden:vrijwillige,gedeelde enprofessioneleverantwoordelijkheid.Dediscussieoverdegrenzenvan vrijwilligerswerkkangevoerdwordenaandehandvandezedriesoorten verantwoordelijkheid.

• vrijwilligeverantwoordelijkheid

Vrijwilligersnemenhetgrootstedeelvanhetwerkvanbetaaldekrachtenover, terwijlprofessionalsdevrijwilligersopafstandbegeleiden.Hiervoorzijn professionelevrijwilligersnodig,ennietteveelstrakkerichtlijnen.

• gedeeldeverantwoordelijkheid

Vrijwilligersnementakenover,maarerisookaltijdeenprofessionalmetveel verantwoordelijkheidactiefbetrokken.Deprofessionalbegeleidtvrijwilligers, waardoorookkwetsbarevrijwilligerseenbijdrageaanhetwerkkunnenleveren. Aandachtspuntishetbewakenvandegrenzentussenvrijwilligersenprofessionals.

• professioneleverantwoordelijkheid

Professionalszijnverantwoordelijkenstellenkadersvoordetakendievrijwilligers uitvoeren.Ditkandezelfstandigheidvanvrijwilligersbeperken,maarbiedt tegelijkertijdduidelijkheidaanvrijwilligersdiedaaraanbehoeftehebben.

15.7 Begrippen

Actiefsociaalnetwerk

Eenactiefsociaalnetwerkbetekentdatjecontacthebtmetdemensenmetwiejeeen socialerelatieonderhoudt.

Burgerinitiatieven

Initiatievendieburgersnemenomanderenofhunbuurttehelpen.

Familiezorg

COPYRIGHTBOOM

Eenmethodiekmetfocusopmogelijkheden,vitaliteitenvergrotenvanzelfredzaamheid vaneengezin/familie.

Informeleondersteuning

Ondersteuningdiewordtgegevendoormensendiedatnietvoorhunberoepdoenen daarnietvoorbetaaldworden.

Integraalvrijwilligerswerkbeleid

PREVIEWVERSIE

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Integraalvrijwilligerswerkbeleidisgerichtopmeerderebeleidsterreinenwaarop vrijwilligersactiefzijn,zoals:zorgenwelzijn,cultuur,natuur,integratieenjeugdwerk.

MantelScan

Eeninstrumentvoorprofessionalsinzorgenwelzijnomsamenmetzorgvragersen mantelzorgerseen(mantel)zorgnetwerkinkaarttebrengen.

Mantelzorg

Onbetaaldenvrijwilligzorgenvooriemandinjeomgeving.Mantelzorgverleenje omdatjeeensocialerelatiemetdezepersoonhebt,zoalsmeteenfamilielid,vriend ofburen.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Naastdemantelzorger

Eenmethodiekompraktischeenemotioneleondersteuningtegevenaan mantelzorgers.

PreventieveOndersteuningMantelzorgers(POM)

Eenbenaderingmetalshoofddoelhetvoorkomenvanoverbelastingbijmantelzorgers.

Professionalisering

Professionaliseringishetnemenvanstructurelemaatregelenomeenafgesprokenen gewenstniveauvanfunctionerenvaneenorganisatietebereiken.

Profielschets

Beschrijftdebenodigdekennis,vaardighedeneneigenschappenwaaraaniemand moetvoldoenomineenorganisatietekunnenwerken.

Respijtzorg

Vrijwilligersontlastentijdelijkmantelzorgersdoortakenovertenemen.

Vrijwilligersbeleid

Beleiddateenorganisatievoertmetbetrekkingtothetinzettenvanvrijwilligers.

Vrijwilligerscontract

Eenformeleschriftelijkevastleggingvanwatertusseneenorganisatieenvrijwilliger mondelingisafgesproken.

Vrijwilligerswerk

Iswerkdatjeonbetaaldenonverplichtdoetvooranderenofdesamenleving.

Wervingsboodschap

Eenwervende,pakkendetekstineenvacature.Dezetekstgeeftduidelijkaanwelke vrijwilligersdeorganisatiezoektenvoorwelkeactiviteitenofwerkzaamhedenze wordeningezet.

Wervingscirkel

PREVIEWVERSIE

Ditiseeninstrumentdatorganisatieshelptomeengoeddoordachtwervingsplan voorvrijwilligersoptestellen.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

COPYRIGHTBOOM

Thema16 Samenwerkenineenteam

Inhoudthema

PREVIEWVERSIE

• Soortenteams

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

• Samenwerkenineenteam

• Sociaalwijkteam

• Integraalsamenwerken

• Kritischeberoepssituatie

• Verdieping

• Begrippen

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Omjouwwerkalssociaalwerkergoedtekunnendoenmoetjesamenwerkenineen team.Jedoetjewerkvrijwelaltijdinteamverband.Samenwerkenineenteambetekent datjulliemetelkaarhetzelfdedoelnastrevenendezelfdebelangenhebben.Depersoon metdeondersteuningsvraagishierbijhetmiddelpunt.Alssociaalwerkerzuljijook samenwerkenineenteam.Jehebtdanookkennisenvaardighedenophetgebied vandezesamenwerkingnodig.Indithoofdstukleerjehoejesamenwerktin verschillendesoortenteamsensamenwerkingsverbanden.

16.1 Soortenteams

Eenaantalmensenbijelkaarnoemjeeengroep.Eenteamiseengroep,maarniet elkegroepiseenteam.Erzijnsportteams,vrijwilligersteamsenteamsineen organisatie.Zehebbenovereenkomsten,maarookverschillen.Alsjehetopjewerk hebtovereenteam,bedoeljeeenteamineenarbeidsorganisatie.

Kenmerkenvaneenteam

Eenteamiseengroepprofessionalsmeteengezamenlijkdoel.Binneneenideaal teambestaatersolidariteit,vertrouwen,waardering,respectenverbondenheidtussen deleden.Hetteambelanggaatbovenheteigenbelang.Teamledenzijnbereidiets vanhunpersoonlijkedoelenoptegeven.Hetgroepsresultaatismeerdandeoptelsom vandeindividueleresultaten.

Eenteamkannogmeerkenmerkenhebben:

• Eenteamkaneendoordeorganisatieaangesteldeleidinggevendehebben,die verantwoordelijkisvoorhetrealiserenvanhetdoel.Ditisnietaltijdhetgeval,een teamkanookzichzelfaansturenende(volledigeofgedeelde)verantwoordelijkheid hebben.Ofdenkaaneenteamrondomeencasemanager,waarnietdirectsprake isvaneenledinggevendedieeenteamaanstuurt.

• Teamledenhebbenvaakeenduidelijkeomschrijvingvantaken, verantwoordelijkhedenenrollen(functiebeschrijving).

• Teamledenzijngoedopgeleidvoorhuntaakenonderhoudenhundeskundigheid.

• Eriseenhelderecommunicatiestructuurbinnenhetteaménnaarbuiten.

Mono-enmultidisciplinaireteams

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Disciplineiseenanderwoordvoorberoepofvak. bestaanuitéénberoepsgroep.Dit kunnenprofessionalszijnmetverschillendeopleidingsniveaus.Eenmonodisciplinair teamindereclasseringkanbijvoorbeeldbestaanuiteengroepvanforensischsociaal werkers.‘Multi’betekentveelofmeer.Multidisciplinairbetekent:meerdere vakgebieden.Multidisciplinaireteamsbestaanuitverschillendeberoepsgroepen. Eensociaalwijkteamiseengoedvoorbeeldvaneenmultidisciplinairteam:hetteam bestaatdanuiteenmaatschappelijkwerker,eenbuurtopbouwwerkereneen wijkverpleegkundige.

Multidisciplinairesamenwerking

Alsjeineenmultidisciplinairteamwerkt,werkjevanzelfsprekendmultidisciplinair. Erisookeensamenwerkingsvormwaarbijjemultidisciplinairsamenwerktmet professionalsuitandereteams.Dieprofessionalshebbendaneenandere leidinggevende,anderedoeleneneenanderbudget.Jezietzeveelmindervaakdan deprofessionalsuitjeeigenteam.Tochkunnenjulliesamenwerken.

Alssociaalwerkerkrijgjemetveelverschillendedisciplinestemaken.Afhankelijkvan jewerkveldensettingzijndat:

• behandelaars:artsen,psychiaters,psychologen,(ortho)pedagogen

• paramedici:fysiotherapeuten,ergotherapeuten,logopedisten,diëtisten

• vaktherapeuten:beeldend,dans,muziek,drama,psychomotorisch

• verpleegkundigen,verzorgenden

• onderwijs:leraren,remedialteachers,internenexternbegeleiders

• politieenboa’s

• medewerkersvandegemeenteenanderewelzijnsorganisaties.

PhilipenDjulilla

COPYRIGHTBOOM

Philipissociaalwerkerenwerktineenmonodisciplinairteamvaneen jongerenorganisatie.Deteamledenzijnallemaalsociaalwerkerenhebbendezelfde doelgroependoelstelling:jongerenmeteenafstandtotonderwijsenwerknaareen zinvolleleer-/werkplekleiden.Djulilla(16jaar)iseenvandejongerendiePhilip regelmatigopzoektindewijk.Zespijbeltveelenwerktniet.Thuisheeftzevaakruzie. Djulillahangtelkedagrondinhetparkofbijhetbasketbalveld.Philipheefteengoede vertrouwensbandmetDjulillaopgebouwd.Zevertelthemveel,ookdathetthuissoms onveiligis.PhilipbespreektdesituatievanDjulillametzijncollega’sinhetteam.Zijn teamwijsthemopdeafsprakendiemetdeschoolzijngemaakt:bijzorgelijkgedrag, zoalsveelvuldigspijbelenofeenonveiligethuissituatie,wordteengroot multidisciplinairoverlegingepland.Daarisaltijddejongerezelfbij.Naeenpaarweken bellenmetandereinstantiesendisciplinesweetPhilipeindelijkeengrootoverlegte organiseren.Deinternenexternbegeleidervanschool,dewijkagent,een orthopedagoog,Philip,zijnteamcoördinatorénDjulillagaanmetelkaaromdetafel.

PREVIEWVERSIE

Eriseenverschiltussenmultidisciplinairwerkenrondomeenpersoonofrondomeen onderwerp:

• niet-persoonsgebondenmultidisciplinairoverleg

• persoonsgebondenmultidisciplinairoverleg.

CONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Niet-persoonsgebondenmultidisciplinairoverleg

Binneneenniet-persoongebondenmultidisciplinairoverlegstaatnieteenpersoon meteenondersteuningsvraagcentraal,maarhetoverlegvindtplaatstussen verschillendedisciplinesovermethoden,hetoplossenvanproblemenenhet afstemmenvandesamenwerking.

Eenoverlegoverdezichtbaarheidvanhetsociaalwijkteamindewijkiseenvoorbeeld vanniet-persoonsgebondenmultidisciplinairoverleg.Erzijnnogteweinig wijkbewonersdiedewegnaarhetsociaalwijkteamwetentevindenenhieraankloppen voorondersteuning.Bijzo’noverlegzijnalleteamledenaanwezigenmisschienook weleencommunicatieadviseurvandegemeente.

Persoonsgebondenmultidisciplinairoverleg

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bijpersoonsgebondenmultidisciplinairoverlegstaatéénpersoonofééngezinmet eenondersteuningsvraagcentraal.Debehoeftevandepersoonofhetgezinbepaalt hoeelkedisciplineeropinspeelt.Elkedisciplinebehoudtdeeigenzelfstandigheiden formuleerteigendoeleneneeneigenbehandel-ofbegeleidingsplan.Ineen multidisciplinairteamiseronderlingeafstemming.Dedisciplineszijnzoopdehoogte vanelkaarsactiviteitenenvoorkomendaterdingendubbelgebeurenofhelemaal niet.

DecasusPhilipenDjulillaiseenvoorbeeldvanpersoonsgebondenmultidisciplinair overleg.Erzijnvragenopverschillendegebieden,waarbijverschillendedisciplines wordenuitgenodigdomhierovermeetedenken.

Interdisciplinairesamenwerking

Bijinterdisciplinairesamenwerkinggajenogeenstapjeverder.Hierbijhebbenalle disciplines(dusallevakgebieden)elkaarnodigomeenbepaald‘probleem’opte lossen.Ofmenwerktergensaanvanuiteengemeenschappelijkgeformuleerddoel. Denkaanhetuitwisselenvanervaringenen/ofhetevaluerenenverbeterenvan specifiekemethodieken.Eenvoorbeeldiseenteammetprofessionalsvanuit verschillendevakgebieden,dateenmethodevoorzinvolletijdsbestedingbijdak-en thuislozenwilontwikkelenofevalueren.Erwordtbinneneeninterdisciplinaire samenwerkingnogmeermetelkaargewerktdannaastelkaar,aangezamenlijk geformuleerdedoelen.Deprofessionalsziendebijdragenuithunvakgebiedalseen waardevolleaanvullingvoorhetgeheeleninhetbelangvandemogelijkebetrokkenen ofdoelgroep.

PREVIEWVERSIE

Interdisciplinairesamenwerkingisontstaanalsantwoordopmultidisciplinaire samenwerking.Eennadeelvanmultidisciplinairesamenwerkingisnamelijkdatinde praktijkdeprofessionalsvaakterugvallenophuneigendisciplineeneigenteam.Het blijktlastigomhetbelangvandeeigendisciplineondergeschikttemakenaandat vandepersoonofeengroterdoel.

Interdisciplinaire samenwerking is doelgericht samenwerken tussen de verschillende vakgebieden.

Belangvaninterdisciplinairsamenwerken Interdisciplinairsamenwerkenresulteertin:

• eenhogerekwaliteitvandeondersteuning

• meerduidelijkheidvoordepersoonofdoelgroep

• effectievecommunicatietussendepersoonmeteenondersteuningsvraagende professional,entussenprofessionalsonderling

• eenbetereaanpakvancomplexeproblemendieeendisciplineoverstijgen

• meerinzichtinelkaarsdisciplineenmogelijkheden

• minderonderlingecompetentiestrijdtussendisciplines

• beterespreidingvanwerklastenverantwoordelijkheden.

Mildred

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Mildredissociaalwerkerenheefttweefunctiesintweeverschillendeteams.Twee dagenperweekwerktzeineenmultidisciplinairteamentweedagenperweekals opbouwwerkerinhetHuisvandeWijk.Mildredvindtbeideteamsontzettendleuk. Voorhetmultidisciplinaireteambenadertzevooralwijkbewonersbijwieeen vermoedenisvanpsychischeproblematiek.Zeheeftnamelijktienjaarindeggz gewerktenveelervaringmetpsychiatrischeaandoeningenopgedaan.BijhetHuis vandeWijkorganiseertMildredmethaarcollega’sregelmatigactiviteitenvooroudere wijkbewoners.Zoheeftzelaatsteenfilmavondgeorganiseerdenstaaterbinnenkort eencursusverhalenschrijvengepland.Mildredwerktvoorhetmultidisciplinaireteam

enhetHuisvandeWijkheelintensiefsamenmethaardirectecollega’s.Ookschuift zetweewekelijksaanbijeenexternwijkoverleg,waarbijookanderepartijenzoalsde wethouderenwijkagentaanwezigzijn.BovendienwerktMildrednauwsamenmet hetwoon-zorgcentrumindebuurt,vooralwanneerhetomdeactiviteitenvoorouderen gaat.Desamenwerkingmetalleverschillendecollega’sgeeftMildredheelveelenergie enwerkplezier.Zoveeldiverseervaringenenideeëninspirerenhaar.Elkewerkdagis anders!

16.2 Samenwerkenineenteam

Deledenvaneenteamwerkennietvanzelfsamen.Zowelbijmono-alsbij multidisciplinaireteamsmoetendeteamledengoedmetelkaarsamenwerken. Samenwerkenishetgemeenschappelijkwerkenaaneenzelfdetaakofdoel.Eenteam moetaaneenaantalvoorwaardenvoldoenomgoedtekunnensamenwerken:

• Hetteamheeftkenmerkenendiezijnvooriedereenduidelijk.Deteamleden gedragenzicherooknaar.

• Desfeerisveilig.Teamledendurvenzichkwetsbaaroptestellen.

• Deteamsamenstellingisevenwichtig(quadeskundigheidenkarakters).

• Deteamledenhebbendejuistevaardighedenomgoedsamentewerken.

COPYRIGHTBOOM

Deleidinggevendeiservoorverantwoordelijkdathetteamdejuistekenmerkenheeft endatdeteamsamenstellingklopt.Desfeerenvaardighedenvoorsamenwerkenzijn eengezamenlijkeverantwoordelijkheid–dusvanalleindividueleteamledenénvan deleidinggevende.

Demeerwaardevansamenwerken

Alsmensenmetelkaarsamenwerken,móetdatmeerwaardehebben.Anderszouje immersniethoevensamenwerkenenvolstaatsamenwerken.Samenwerken:

• maaktbetereonderlingeafstemmingvangedragenactiviteitenmogelijk

• biedteenduidigheidendusduidelijkheidnaardepersoon

• voorkomtlangselkaarheenwerken

• inspireertenstimuleert(lerenvanelkaar)

• voorkomtproblemenenconflictenendraagtbijaaneensnellereoplossing

• stimuleertpersoonlijkeontwikkelingvandeteamleden.

Vaardighedenvoorsamenwerken

Ommetdeanderentekunnensamenwerkenheeftelkteamlidvaardighedennodig:

• Jekuntluisterenenprobeertdoorvragenendoorvragendeandertebegrijpen.

• Jestaatopenvoorfeedbackenkuntanderenfeedbackgeven.

CONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Jehelptandereteamleden.

• Jebentinstaatjeeigenbelangondergeschikttemakenaanhetteambelang.

• Jebentassertief,durftjemeningtegevenenrespecteertdemeningvananderen.

• Jeneemtactiefdeelaanoverlegvormen,doetvoorstellengerichtopgezamenlijk resultaat.

• Jeleeftjeinandereteamledenin.

Alsjesamenwerktineenteam,doejeregelmatigeenberoepopjecollega’sbinnen enbuitenhetteam.Jewerktalssociaalwerkernooitalleen.Jeoverlegt,stemtafen doetookeenberoepopandereprofessionals.

Overleggenenafstemmen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Jekuntoverleggenenafstemmenmetdirectecollega’s,jeleidinggevende, professionalsuitandereteamsbinnendeorganisatieenprofessionalsvanexterne organisaties.Ookkunjeoverleggenenafstemmenmetinformelezorg,zoalsde mantelzorgersenvrijwilligersindewijk,binnenenbuitendeorganisatie.Overleggen enafstemmenhoortbijsamenwerkenineenteam.

Erzijnverschillenderedenenvooroverlegenafstemming:

• dedoelstelling(weer)helderkrijgen

• deverantwoordelijkheidbenadrukkenofdelen

• debevoegdheidbegrenzenofbewaken

• opencommunicatiebevorderen

• wederzijdsrespectengelijkwaardheidtonen

• deflexibiliteitomjeaantepassenaanomgevingensituatie

• hettonenvaninitiatief

• hetinzettenvanspecifiekekennisenervaring.

Factorendiesamenwerkingbevorderen

Jekuntdesamenwerkingineenteamopverschillendemanierenbevorderen.Een aantalsamenwerkingsbevorderendemanierenzijn:

• Inspireerenstimuleerjecollega’senlaatjezelfookinspireren.

• Geefopbouwende,positievefeedback.

• Weesbereidomjeideeënenkennistedelen.

• Communiceeropen,duidelijkeneerlijk.

• Weesjebewustvanjeeigenkwaliteitenenvalkuilen.

• Geefjegrenzenenwensenduidelijkaan.

• Respecteerenwaardeerjecollega’s,hunvisieenhunideeën.

• Pasjeaanaandesituatieenleervanhetmoment.

PREVIEWVERSIE

Factorendiesamenwerkingbemoeilijken

Samenwerkenismakkelijkergezegddangedaan.Erzijnaltijdfactorendiede samenwerkinglastigkunnenmaken.Ditgeldtvoorsamenwerkingineenteam,maar ookvoorsamenwerkingmetandereteamsenprofessionalsinenbuitendeeigen organisatie.Ditkandesamenwerkinglastigmaken:

• onduidelijkheidoverdekerntakenendoelenvanhetteam

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• onduidelijkheidoverderollenenverantwoordelijkhedenvanteamledenen samenwerkingspartners

• onvoldoendesamenwerkingsvaardigheden

• communicatieproblemen

• competentiestrijdtussenteamledenonderlingentussenprofessionals(‘Ikben bevoegd,jijniet’)

• statusverschillen(‘Ikhebeenhogereopleiding,dusikweethetbeter’)

• budgetproblemen:onduidelijkheidoverfinancieringengedwongenprioriteiten

• onvoldoendewederzijdsbegrip

• vluchtennaar‘eigeneilandjes’(team,vakgenoten,organisatie).

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Onvoldoende wederzijds begrip kan de samenwerking bemoeilijken.

16.3 Sociaalwijkteam

PREVIEWVERSIE

Deregievantoewijzingvanbasiszorgenondersteuningissinds2015gedecentraliseerd naargemeenten.Hierdoorzijnprofessionalshunwerkensamenwerkingandersgaan organiseren.Zoiseennieuwemaniervansamenwerkenontstaan:hetsociaalwijkteam. VeelgemeenteninNederlandwerkenmetsocialewijkteamsomdebasiszorgen ondersteuningvoorbewonersdichtbijhuisteorganiseren.Eensociaalwijkteam draagtbijaandetoegankelijkheidvanbasiszorgenondersteuningindegemeente. Mededoordezetoegankelijkheidkunnenmensen,ookmeteenbeperking,zolang mogelijkzelfstandigblijvenwonen.

Samenstellingsociaalwijkteam

Eensociaalwijkteamiseendooreengemeentesamengesteldteam,metprofessionals vanverschillendedisciplinesdiemetelkaarsamenwerken.Dezeprofessionalszitten dichtbijdepersoon.Hetsociaalwijkteamisrelatiefnieuwendusnoginontwikkeling.

Veelstedenexperimenterenmetdeidealesamenstellingenwerkwijze.Landelijke kenniscentra(zoalsMovisie)bundelenervaringenenadviserengemeentenen professionalsoverdeaanpak.

PREVIEWVERSIE

Eensociaalwijkteamismaatwerk.Ditbetekentdatdesamenstellingwordtbepaald doordesituatieineenspecifiekewijk.Wonenerveelouderen,danzitereenspecialist ouderenzorgin.Wonenerveeljongeren,daneenjongerenwerker.Iserveel problematiekrondwonen,danzitereenvertegenwoordigervaneenwoningcorporatie in.Wieinelkgevalineensociaalwijkteamzitten?Eensociaalwerker,eenprofessional uitdezorg(zoalsdeggzofgehandicaptenzorg)eneenprofessionalophetgebiedvan opbouw-ofbuurtwerk.

Een sociaal wijkteam bestaat uit verschillende disciplines.

Takenvaneensociaalwijkteam

Eensociaalwijkteamwerktvoordemensenineenwijk.Hetteamspreektdaarom nietvancliënten,maarvanwijkbewonersofinwoners.Debelangrijkstetakenvaneen sociaalwijkteamzijn:

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Preventie:doorwijkbewonersteondersteunenbijhetoplossenvanproblemen, voorkomendatzeonnodigeenberoepdoenopdeveelduurdereregulierezorg.

• Ondersteuningvanwijkbewoners:gerichtophethoudenvanderegieoverhet eigenleven.

• Adviesenbemiddeling:alswijkbewonerstochnietzonderregulierezorgkunnen, stuurthetwijkteamzenaarhetjuiste‘loket’ofbemiddeltbijhetcontactleggen.

Wijkbewonerskunnenzelfnaareensociaalwijkteamtoegaan.Ookkandehuisarts ofeeninstantiedebewonerverwijzennaarhetsociaalwijkteam.

Krachtenvaneensociaalwijkteam

Eensociaalwijkteamkenteenaantalkrachtenindesamenstellingensamenwerking.

Debelangrijkstekrachtenzijn:

• dáárzijnwaardewijkbewonerszijn

• versterkenvansocialeverbandenvandewijkbewoners

• aansluitenbijdeeigenkrachtvandewijkbewoners

• aansluitenbijhetkarakter,desfeerendynamiekvandewijk

• creërenvancollectieveoplossingeneninterventiesindewijk

• verkleinenvandeafhankelijkheidvanindividuele(formele)zorgenondersteuning vandewijkbewoners.

Knelpuntenvaneensociaalwijkteam

Eensociaalwijkteamkentookeenaantalknelpuntenindesamenstellingen samenwerking.Debelangrijksteknelpuntenzijn:

• steedsmeerenzwaarderetaken

• ggz-specialistenwordengemistinhetteam

• onvoldoendegoedesamenwerking;iedereorganisatiedieeenteamlidlevert,heeft zijneigendoelstelling

• verschillentussen(aangrenzende)gemeenten,waardoorwijkbewoners onduidelijkheidervaren

COPYRIGHTBOOM

• veeladministratievedruk,terwijleralveelwerkdrukisinhetuitvoerenvande taken

• problemenmetdoorstroomenwachtlijsten,waardoorzwarezakentelangbijhet wijkteamblijven

• problementussenorganisatiesoverhethanterenofinterpreterenvandeAlgemene verordeninggegevensbescherming(AVG).

Indepraktijk

PREVIEWVERSIE

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Sheilawerktalvijfjaarmetveelplezierineensociaalwijkteam.Zeheeftelke maandagochtendteamoverlegenbespreektdanmethaarcollega’sdebijzonderheden indewijk.Tijdenseenvandeteamoverleggenbarstdebom.CollegaMarvinspreekt zichzeerboosuitover‘hetgedoe’metdeAVG.‘Zokanikechtnietmeerwerkenhoor! Ikkrijgdiekerelvandeggzniettepakken,dusstuurikhemmailtjes.Iknoemgeen achternaamengeengeboortedatuminmijnmails,alleendevoornaamenleeftijdvan dezewijkbewonerenhoebizarzijngedragis.Erwasvorigeweekweerruziemetde burendaar.Wijdeboelsussen.Maardátmagookalnietineenmail?’Deleidinggevende valtevenstil.Sheilabesluittereageren:‘Ikdenkdathetdelenvaneenvoornaamen deleeftijdincombinatiemetdeproblematiekéndespecifiekewijkwaardezemeneer woontinstrijdismetdeAVG.’Marvinverheftzijnstem.‘Jijmoetnietzoveeldenken.

Deenigediemoetwetenhoehetzit,benjij,’zegtMarvinterwijlhijwijstnaarde leidinggevende.‘Ikmoetdatuitzoeken,’zegtze.‘Volgendeweekkomenweeropterug. Totdietijdsturenwegeenpersoonlijkeinformatieoverwijkbewoners.Afgesproken?’

16.4 Integraalsamenwerken

Integraalsamenwerkenbetekentinsamenhangenafstemmingdomeinoverstijgend samenwerkenaaneffectieveenefficiëntehulpenondersteuningbijhulpvragenvan inwonersindewijk,dichtbijenterpreventievan(escalatievan)problematiek(Integraal werkenindewijk,2023).

Integralesamenwerkingisgerichtophetzosnel,eenvoudigenduurzaammogelijk oplossenvanmeervoudigeproblemen.Hetversterkenvandeveerkrachtvande samenleving,hetvergrotenvanzelfregie,zelfredzaamheidenparticipatieenhet benuttenvanheteigennetwerkzijndaarbijhetvertrekpunt.Integralesamenwerking wordtookweleenintegraleofcongruenteaanpakgenoemd.Congruentbetekent overeenkomstigofovereenstemmend.

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Een sociaal wijkteam draagt bij aan wijkgerichte integrale ondersteuning.

Integraalwerkenindewijk

Integraalwerkenindewijkiseropgerichtomwijkbewonersmetmeervoudigevragen ofproblemenpassendeondersteuningdichtbijhuistebieden.Inhetsociaalwerk speeltintegralesamenwerkingindewijkeenbelangrijkerol.Vooralwijkbewoners

metmeervoudigeencomplexeproblemenzijngebaatbijlangdurige,flexibele ondersteuningopmeerdereleefdomeinen.Hetisnietaltijdeenvoudigdeze ondersteuninginsamenhangtebieden.Integralesamenwerkingvraagtnamelijk, naasttijden(financiële)ruimte,omonderlingvertrouwen,gedeelde verantwoordelijkheid,gezamenlijkereflectieenoogvooriedersperspectief(Nederlands Jeugdinstituutz.d.).

Voorbeeldenintegraleaanpakindewijk

Sommigewijkbewonerservarencomplexeproblemenopmeerderegebieden.Die gebiedenhetenleefdomeinen.Denkbijvoorbeeldaanopvoeding,financiën,wonen, mentalegezondheidenwerk.Zijhebbensomsbaatbijintegralesamenwerkinginde wijk.Ditbetekentdaterverschillendedisciplinesenactiviteitennodigzijnomzete ondersteuneninhun(thuis)situatie.Overhetalgemeenisintegralesamenwerking vooralgeschiktvoorkwetsbaredoelgroepen,zoalsmensenmeteen(licht) verstandelijkebeperking,mensen/gezinnenmetmultiproblematiekenmensenmet (ernstigeen/oflangdurige)psychischeproblemen/aandoeningen.

Voorbeeldenvanwijkbewonersbijwieeenintegralesamenwerkingnodigkanzijn:

• eenex-gedetineerdemoedermetopvoedingsproblemenenpsychischeklachten

• eenthuiswonendeouderemetbeginnendedementieenfysiekebeperkingen

• eengezindatvoortdurendoverlastveroorzaaktenruzieheeftmetdeburen

COPYRIGHTBOOM

• eenalleenstaandevadermetverslavingsproblemenenschulden.

Professionalsenburgerswerkensteedsintensieversamenmetelkaarindewijk.Ook ambtenarenenbeleidsmakersinhetsociaaldomein–zorg,jeugd,werkeninkomen

–zijnvakernauwbetrokkenbijintegralesamenwerkingindewijken/ofgemeente.

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Voordelenintegraalsamenwerken

Erzijnverschillenderedenenomvooreenintegraleaanpaktekiezen.Devolgende voordelenzijntenoemen:

• gebiedsgerichtorganiserenvanondersteuningen(basis)zorgindewijk

• laagdrempeligbeschikbaarenzichtbaarzijnvoorwijkbewoners

• eerdersignalereneninterveniëren,meer‘eropafgaan’ensnellersignalenuitde wijkhoren

• kwaliteitswinstdoorintensievesamenwerkingvanverschillendedisciplinesinéén team

• maatwerkmetéénhuishouden,éénplanenéénregisseur

• beteresamenwerkingtussenprofessionals,informelezorgenwijkbewoners

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• mogelijkmakenvanminderdureenintensieveformeleondersteuningenzorg.

Nadelenintegralesamenwerking

Integralesamenwerkingkentookeenaantalnadelen.Debelangrijkstenadelenzijn:

• wetgeving

Hetsociaaldomeinkentverschillendewetten.Debelangrijkstezijn:Wmo, Participatiewet,Wlz,JeugdweténdeAlgemeneverordeninggegevensbescherming (AVG).Sociaalwerkershebbenmetveel(veranderende)wet-enregelgevingte maken.Somszittendeverschillendewettenelkaarindeweg,zoalsbijoverleg.De AVGverbiedtdatjepersoonlijkegegevensvaneenwijkbewoneruitwisseltmeteen externeprofessionalofanderebetrokkene.DeJeugdwetgeldtnietmeervoor jongerenzodraze18jaarworden,enwijkbewonersmeteentijdelijke,maar intensieveondersteuningsbehoeftevallensomspreciestussendeWmoenWlzin.

• integraleprofessionaliteit

Eenintegraleaanpakvraagtveelvansociaalwerkers.Zemoeteninternenextern metelkaarsamenwerken,terwijlditnietaltijdvoldoendewordtgefaciliteerd. Integraalsamenwerkenheeftalsvoorwaardedatprofessionalshunactiviteiten metelkaarverbinden.Daarvoorishetnodigengewenstdatjedeandere professionalsenhunwerkwijzeenmogelijkhedenkent.Vandeorganisatiewaarvoor jewerkt,moetjedetijdenderuimtekrijgenomteverkennenenteverbinden.

• persoonsgegevens

Aanhetdelenenverwerkenvanpersoonsgegevenszijnstrengeeisenverbonden. Bijintegralesamenwerkingwordtinformatiebinnenverschillendedomeinenen instantiesgedeeld.Dehuidigewetgevingstaatditnietzomaartoe,ookalzoudit dekwaliteitvandeondersteuningtengoedekunnenkomen.Hetisdaarom noodzakelijkomaandeinwonertoestemmingtevragenvoorhetdelenvan informatiemetverschillendebetrokkenen.Ditkanersomstoeleidendat organisatieshuiverigzijnominformatiemetelkaartedelen.Hierdoorkomtde integralesamenwerkingmoeilijkvandegrond.

• budget

Eengrootdeelvanhetbeschikbarebudgetvoorintegralesamenwerkingheeft vaakeenvoorafbepaaldebestemming.Ditbetekentdathetgeldnietaltijdvrij besteedkanwordenaanoplossingendievanuiteenintegraleaanpakbedacht worden.Bijmeerderegemeenteneninstellingenlopeninitiatievenommetéén grotepotgelddeintegralesamenwerkingtebevorderenénbeteraansluitende oplossingenvoordeinwonertekunnenrealiseren.Hetbudgetvoorsamenwerken vanuitééngrotepotheetookwel‘ontschotbudget’.

PREVIEWVERSIE

Eengoedvoorbeeldvansuccesvolleintegralesamenwerkingmeteengezamenlijk (ontschot)budgetisProeftuinRuwaardinOss.BijProeftuinRuwaardwerkenonder anderedewoningcorporatie,ggzenwelzijnsorganisatiessamen.Jeleestermeerover opdewebsitevanProeftuinRuwaard.

ProeftuinRuwaard

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

16.5 Kritischeberoepssituatie

Aanleiding

Christiewerktalssociaalwerkerindemaatschappelijkeopvang.Vanuitdezefunctie ondersteuntzedak-enthuislozennaareenbetereintegratieindesamenleving.Dit doetzedooreennetwerkoptebouwenmetandereinstantiesdiedepersoonhierbij kunnenhelpenendoordepersooninzijnkrachttezetten.

Casus

Christiewerktineenteamwaarbijdeteamledenhuneigenspecialismenhebben:in haarteamziteenspecialistverslavingszorg,eenspecialistggzeneen activiteitenbegeleiderdiededagbestedingvandemensenverzorgt.Tijdens teamoverleggenbesprekenzedevoortgangvandemensen.Opeengegevenmoment gaathetgesprekoverJohn.Hijgedraagtzichergwisselvallig.Zokanhijdeenedag goedgestemdzijnenactiefmeedoenendevolgendedagveelbozeuitbarstingen hebbenenhelemaaluitcontactgaan.JohngeeftnaiedereuitbarstingbijChristieaan dathijwelheelgraagmeewildoenenzichwilontwikkelen,maardithemsteedsniet lukt.Volgensdespecialistggz,Mathilda,heeftJohnlastvande borderline-persoonlijkheidsstoornis.MathildazegtdathetbelangrijkisvoorJohnom tevertellendathijmogelijkhiervanlastheeft,zodathijhiermeezelfrekeningkan houden.Christieishethiermeenieteens.ZezietvooraldemogelijkhedendieJohn kanbenuttenenhethelpthemweinigomonderdezediagnosegebukttegaan.Ze heeftnamelijkbijanderemensengeziendatalszijeendiagnosehebbenenhiervan opdehoogtezijn,hunherstelenintegratieeenstuklangzamerverloopt–alsditherstel überhauptplaatsvindt–danbijmensendiegeendiagnosehebben.Mathildavindt hetvervelenddatChristiehaartegenspreektenzegtdatzijalsggz-specialisthierinis opgeleidendatzehetdaaromechtwelbeterweetdanChristie.

Dilemma

ChristieschriktalsMathildaditzegt.Zewildesfeerinhetteameninhetoverleggraag goedhouden,maarzevindthaareigenstandpuntookbelangrijk.

WatdoetChristie?

PREVIEWVERSIE

1. Zehoudtvoetbijstukengaatopzoeknaaronderzoekenopinternetomhaar theorieteonderbouwen.

2. ZerespecteertdedeskundigheidvanMathildaenlaathetonderwerprusten.

16.6 Verdieping

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Deintroductievande(sociale)wijkteamsvanaf2015veroorzaaktenogalwatkritiek. SindsdeinvoeringvandeWmoendenieuweinrichtingvanhetsociaaldomeinhebben veelNederlandsegemeentendetoegangtotondersteuningenbasiszorginsociale wijkteamsgeorganiseerd.In2015had87%vandegemeenteneenofmeerwijkteams (VanArumetal.,2020).Deverwachtingenwarenhooggespannen.Gemeenten

verwachttendatdeinzetvanwijkteamszouleidentotminderdoorverwijzingennaar eneenminderlanggebruikvanspecialistischezorgenondersteuning–endaarmee toteenkostenbesparing.Inwoners,gezinnenenhuishoudensmetproblemenzouden eerderwordenbereikt,zodatproblementijdigkondenwordenopgepakt.Bovendien zoudeondersteuningmetdekomstvanwijkteamseffectieverzijnenerzoumeer samenhanginaanpakzijn.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Twijfels

Erisdoordeinwoners,professionals,partnersénwijkteamszelflangenveelgetwijfeld overdetoegevoegdewaardeeneffectiviteitvaneensociaalwijkteam.Zowarener twijfelsoverhetinzettenopeigenkrachtenhetsocialenetwerk,hetaanbiedenvan preventieveactiviteitenenhettijdigbiedenvanhulp.Redenendiewerdenaangedragen voordezetwijfelswarenonderandere:werkdruk,wachtlijsten,onbekendheidmet hetvoorliggendeveldenandereprioriteiten(zoalshetuitvoerenvanherindicaties). Waserwelvoldoendecapaciteitomzoveelsocialewijkteamsoptetuigen?Warende wachttijdenvoorindicatiesenplekkenbinnendeaanvullendevoorzieningeninde gemeentenietveeltelang?

Onderzoek

DeAssociatieWijkteamsheeftinhaarUitvoeringsagenda2022-2024beslotenhet zichtbaarmakenvandewaardevanwijkteamsalseenvandehoofdthema’ste benoemen.DeAssociatieheeftvervolgensteruitvoeringvandezeagendaaan onderzoeksbureauZwaanOnderzoek&Adviesgevraagdomonderzoektedoennaar detoegevoegdewaardeeneffectiviteitvanwijkteams.Inhetrapport Toegevoegde waarde en effectiviteit van wijkteams presenteerthetbureauderesultatenvandit onderzoek.

Samenvattingonderzoek

Opbasisvandeonderzochteliteratuurwordtgestelddatwijkteamszichtbaareen toegevoegdewaardehebbeninhetrealiserenvandelandelijketransformatiedoelen. Dezetoegevoegdewaardeblijktuitdeinspanningenvandewijkteams,deervaringen vaninwoners,professionalsenpartnersendeverschillenderesultaten.Samengevat zijnereenaantalconclusiesteverbindenaanhetonderzoeknaardetoegevoegde waardeeneffectiviteitvanwijkteams:

• eigenkrachtennetwerkkracht

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Wijkteamsdragenbijaanhetversterkenenbenuttenvandeeigenkrachtvan inwoners,dekrachtvanhetnetwerkenvandebuurt/samenleving.Dewijkteams zetteninophetbevorderenvandeeigenkracht,hetvergroten/herstellenvanhet netwerk,hetstimulerenenhetaanborenvandekrachtvandesamenleving.Dit blijktonderandereuitdeervarentoenamevandezelfredzaamheid:tweederde vandeinwonersisvanmeningdathunzelfredzaamheidistoegenomendankzij deinzetvanhetwijkteam.

• preventievewerking

Dehelftvandeonderzochtewijkteamszetinoppreventie.Somsbiedenzeditzelf, somsdoenzeeenberoepoppreventieveactiviteitendiedoorpartnersworden georganiseerd.Wijkteamszijnlaagdrempeligaanweziginwijkenendorpenenzijn daardoorinstaatomvragenvroegtijdigtesignaleren.

• afnamespecialistischehulp

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Wijkteamsgevenaansteedsmeervragenzelfoptevangen.Indeonderzochte literatuurwordtgewezenopdehoeveelheidvragendiedewijkteamszelfhebben opgepaktenopgelostzonderdatdaarvoorspecialistischehulphoefdeteworden ingeschakeld.Inongeveer80%vandeonderzochteliteratuuriseenafnametezien vanhetaantalbeschikkingenvoorspecialistischehulpenondersteuningdie wijkteamsafgeven.Indezegevallenzijndewijkteamseringeslaagdomhetaantal toewijzingenen/ofbeschikkingenvoorspecialistischehulpenondersteuningte verlagenen/ofmeerzelfoptepakken,waardoorgeenspecialistischehulpen ondersteuningnodigis.

• bredebenaderingopmaat

Eenbredebenaderingenoplossingenopmaatzijndankzijdebredesamenstelling vandewijkteamssteedsvakermogelijk.Doorinwoners,professionalsenpartners wordtditzoervaren.Professionalsvoelenoverhetalgemeenderuimteom oplossingenopmaatintezettenalsdatnodigis.

• werkzameelementen

Erzijnwerkzameelementenaantewijzendiebijdragenaandeeffectiviteitvan wijkteams.DezewerkzameelementengaanmetnameomdedrieV’s:

– Verbinding(incontactkomenenblijven)

– Vertrouwen

– Verantwoordelijkheid(hetgevenvanregieaaninwoners,gezinnenen huishoudensenhetnemenvanverantwoordelijkheidindesamenwerkingmet partners).

Conclusieonderzoek

PREVIEWVERSIE

Wijkteamsverschillenvanelkaarquavorm,doelgroep,samenstellingentaken,maar zewerkenallemaalaandezelfdelandelijketransformatiedoelen.Tochkanerveelal geencausaalverbandwordengelegdtussendeinzetvanwijkteamsende–aldan niet–bereikteeffecten.Externefactoren(zoalshetfunctionerenvanenwachttijden bijspecialistischeaanbieders,hetaanbodaanpreventievevoorzieningenendeinzet vanandereverwijsroutes)zijnvaninvloedopdeeffectiviteitvanwijkteams.

Jeleesthierhetvolledigeonderzoeksrapportoverdetoegevoegdewaardeen effectiviteitvanwijkteams.

Onderzoeksrapportage Toegevoegde waarde en effectiviteit van wijkteams door AssociatieWijkteams(2022)

16.7 Begrippen Discipline

Eenanderwoordvoorberoepofvak.

Integraalsamenwerken

Insamenhangenafstemmingdomeinoverstijgendsamenwerkenaaneffectieveen efficiëntehulpenondersteuningbijhulpvragenvaninwonersindewijk,dichtbijen terpreventievan(escalatievan)problematiek.

Interdisciplinairesamenwerking

Hierbijhebbenalledisciplines(dusallevakgebieden)elkaarnodigomeenbepaald 'probleem'optelossen.

Maatwerk

Desamenstellingwordtbepaalddoordesituatieineenspecifiekewijk.

Multidisciplinairteam

Teamdatbestaatuitverschillendeberoepsgroepen.

Sociaalwijkteam

Eendooreengemeentesamengesteldteam,metprofessionalsvanverschillende disciplinesdiemetelkaarsamenwerken.

Team

Iseengroepprofessionalsmeteengezamenlijkdoel.

PREVIEWVERSIE

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Thema17 Ketensamenwerking

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Inhoudthema

• Ontstaanvanketensamenwerking

• Soortenketenssociaalwerk

• Ketenpartnerssociaalwerk

PREVIEWVERSIE

• Problemenbijketensamenwerking

• Afstemmingenuitwisselingbijketensamenwerking

• Kritischeberoepssituatie

• Verdieping

Eenketen,ofketting,iseensteviggeheeldatbestaatuitverschillendeonderdelen diedoorschakelsmetelkaarzijnverbonden.Aldieschakelshoudenmetelkaarde ketenbijelkaar.Inhetsociaalwerkkomjeveelverschillendesoortenketenstegen waarmeejekuntsamenwerken.Aldieketensbestaanuitdiverseschakels.Eenschakel kaneenspecifiekefunctiezijn,zoalsdesociaalwerker,ofeenbepaaldedoelgroep,

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

zoalskwetsbareouderen.Alssociaalwerkerzuljijookmetketensamenwerkingte makenkrijgen.Jehebtdanookkennisenvaardighedenrondketensamenwerking nodig.Indithoofdstukleerjehoejesamenwerktbinneneenketen.

17.1 Ontstaanvanketensamenwerking

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Ketensamenwerkingiseensamenwerkingsvormwaarbijpartijenhundienstverlening opelkaarafstemmen.Erbestaanveelverschillendedefinities.Eenpassendedefinitie vanketensamenwerkinginhetpubliekedomeinisdevolgende:‘Een samenwerkingsverbandtussendiversegespecialiseerdepartijendiezowelzelfstandig alsafhankelijkvanelkaarfunctionerenomdatzeopeenvolgendehandelingen uitvoeren,gerichtophetbehalenvaneengezamenlijkresultaat’(VandenBerg&Maas, 2013).

Eenanderveelgebruiktbegriprondsamenwerkingineenketenisketenzorg.Het ministerievanVolksgezondheid,WelzijnenSport(VWS)definieertketenzorgvrij uitvoerig:‘Hetsamenhangendgeheelvanzorginspanningendatdoorverschillende zorgaanbiedersondereenherkenbareregiefunctiewordtgeleverd,waarbijhet hulpverleningsprocescentraalstaat(watblijktuitgeformaliseerdeafsprakentussen betrokkenzorgaanbiedersoversamenhangencontinuïteitvandezorg).Indezorgketen bestaangradatiesvaneenvoudigenstriktvolgtijdelijktotcomplexezorg.’

DedefinitievanVWSisgerichtopzorg.Tochzijnvoordesociaalwerkertweebegrippen uitdedefinitievanketenzorgessentieel:

• herkenbareregiefunctie

Eriséénregisseur,hetisduidelijkwieofwelkeinstellingdatis.

• geformaliseerdeafsprakenoversamenhangencontinuïteit

Deactiviteitenindeketenzijnnetzoformeelgeorganiseerdalsdeactiviteitendie jeinjedienstverbandvoorjewerkgeververricht.

Geschiedenis

Deoorsprongvanketensamenwerkingligtdusindezorg.Totdejaren80vandevorige eeuwwerktenprofessionalszelfstandigofwarenzeindienstbijeenorganisatie. Niemandwerktebuitendemurenvandeeigenorganisatie.Daarinkwamverandering doortransmuraleinitiatieven:professionalsvandeeneorganisatiegingeneenaantal urenwerkenbijeenofmeerandereorganisaties.Bijvoorbeeldeenneuroloogvaneen ziekenhuisgingookwerkenineenverpleeghuis.Inhetbeginwasdefinancieringeen probleem.Immers,hetziekenhuiskonvanheteigenbudgetnietdezorgvooreen andereinstellingbetalen.Nadatfinancierstoestemmingvoortransmuralezorghadden gegeven,kwamenerooksteedsmeertransmuraleprojecten.Zoontstondendeeerste vormenvanketensamenwerking.Professionalsvanverschillendezorgorganisaties (deschakels)vormdenzoeenketen,metalsdoelmensenadequaattebehandelen enteondersteunen.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Nieuweberoepenenfuncties

Inmiddelswerkenveelpubliekeorganisatiesooksteedsvakerinketensamenwerkingen ommaatschappelijkeopgavenophetgebiedvanonderwijs,zorgenwelzijneffectief aantepakken.Erzijnhierdoorveelnieuweberoepenenfunctiesontstaan.Desociaal werkerisdaareengoedvoorbeeldvan.Sociaalwerkerszijnbijuitstekopgeleidom alsschakelineengrotereketentefungeren.Zevormendebrugtussendeburgeren hetaanbod,zezijndeorenenogenvandewijkenzebewegenzichgemakkelijktussen verschillendedoelgroepenenondersteuningsvragen.Zopastdesociaalwerkergoed ineensociaalwijkteam,zoalsjedatinveelgemeententegenkomt.Jekuntdesociaal werkerterugvindeninvrijwelalleketensamenwerkingen,bijvoorbeelddierond zorgmijders,jongerenengezinnenmetmeervoudigeproblemen(multiproblematiek).

Alleengajesnel,samenkomjeverder

Tyronissociaalwerker.Hijwerktsindseenpaarjaarbijeenorganisatiedieopvang enbegeleidingbiedtaandak-enthuislozejongeren.HiernaastwerktTyronvooreen regionaalketensamenwerkingsverbandrondkwetsbarejongeren.Zijlopenop meerderegebiedenvast.Hetgaatbijvoorbeeldomjongerendieveelvuldigspijbelen eninaanrakingkomenmetdepolitie.Zijntaakisomheninbeeldtekrijgenenzo nodigtoeteleidennaarpassendebegeleiding.

VoordezetaakwerktTyronheelnauwsamenmeteenaantalandereprofessionalsen organisaties.Somsgaathijsamenmeteenambulantkinder-enjeugdpsychiaterde wijkin.DepsychiaterkijktmetTyronmeeofermogelijkbehoefteofnoodzaakisvoor psychischehulpvoordejongeren.Tyronisheelgoedincontactmakenmetdejongeren. Hijdeeltbroodjesentheeaanzeuitenzoekt–alsdatkan–terplekkeingewikkelde regelzakenvoorzeuit.Danbelthijbijvoorbeeldsamenmeteenjongerenaareen instantieoflegteenbelangrijkebriefuitdiedejongereontvangenheeft.Dejongeren lijkenzichbijTyrongemakkelijkeropentestellendanbijandereprofessionals.‘Jij bentcool’en‘jijlegthetduidelijkuit’,zeggenzetegenhem.

OmdatTyroneenbelangrijkeénbekendeschakelindeketenis,lukthethemmeestal omdejongerensneldoorteverwijzen.Deandereprofessionalsenorganisatiesweten wiehijisenhoudenvoordezedoorverwijzingenvaakextraplekkenvrij.Tyronheeft inmiddelsaltientallenjongerenkunnenleidennaarpassendebegeleiding,zoalshet lokalejongerenwerkendejeugd-ggz.

Ketens

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Doorfusiestussenverschillendeinstellingen(welzijnswerk,jeugdhulp)ontstaan nieuwe,groteorganisatiesdiezichzelfketennoemen.Dezeketenswerkenregionaal ofgrootstedelijk.Zesluitenaanophetbeleiddatmensenzolangmogelijkthuis moetenwonen.Deketeninzo’norganisatiewordtgevormddoorproductgroepen–datzijndeschakels.VoorbeeldenvanproductgroepenzijndeJeugdwet, Participatiewet,WmoendeelsdeWetpubliekegezondheid.

Ketenswillenfullservicezijn.Metanderewoorden:zewillendatmensenvoorallesbij éénorganisatieterechtkunnen.Datgaatdannietalleenomondersteuningen begeleiding,maarookombijvoorbeelddomoticaenanderehulpmiddelen, alarmeringssystemen,tafeltje-dekjeenontspanningsfaciliteiten.

Marktwerking

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

DeAutoriteitConsument&Markthoudtdeontwikkelingenvangrote(zorg)ketens kritischindegaten.Alsfusiesertoeleidendatconsumentenineenregionietmeer kunnenkiezenuitmeeraanbieders,komtergeentoestemmingvooreenfusie.

Samenvattingkenmerkengroteketens

• Hetzijngroteorganisaties.

• Alleprofessionalszijnindienstvandeketenenhebbendusdezelfdewerkgever.

• Zewerkenfullservice,meteenbreedpakketproductenendiensten.

• Zezijnvoornamelijkgerichtopouderen(specifiekvoorgrotezorgketens).

• Zezijnvooralgerichtophetindividu.

• Zewerkengrootstedelijkofvooreengroteregio.

• Deketenispermanent.

Ookkleineketens

Oplokaalniveauzijnerveelkleinereketens,diezichrichtenopspecifiekedoelgroepen. Denkaandejeugdhulpverlening,mensenmeteenverstandelijkebeperkingenmensen metpsychiatrischeproblematiek.Professionalsvanverschillendedisciplinesen instantieswerkenineenkleineketensamenaaneenvoorafbepaalddoel.Meestal gaathetomtijdelijkeketensinprojectvorm.

17.2 Soortenketenssociaalwerk

PREVIEWVERSIE

Ketensamenwerkingkomtallangnietmeeralleenvoorindezorg.Indejaren90waren erexperimentendiedeelsopdezorggerichtwaren,maarookopsamenleveninde wijk.Eenvandeeersteprojectenmetverschillendedisciplinesvanverschillende instantieswasgerichtopzorgmijders,inAmsterdam.Hetgingommensenmeteen psychiatrischprobleem,dieweigerdenzichtelatenbehandelenenvaakvooroverlast zorgdenindewijk.Deelnemersaanhetprojectwarensociaal-psychiatrisch verpleegkundigenvaneenggz-instelling,huisartsen,maatschappelijkwerkersen vertegenwoordigersvandedaklozenopvang.Hetgingernietprimairomdezorgmijders naardepsychiatertekrijgen,wantdatluktetochniet.Hetdoelwasomeen gezamenlijkebenaderingtevindenendezorgmijdersinbeeldtekrijgenentehouden.

Deeersteervaringenmetdezenieuwemaniervanketensamenwerkingwarenpositief, maarerwarenookkinderziekten.Elkeprofessionalbleeftochvooralvanuitzijneigen disciplinewerken.Uiteindelijkheeftditgeresulteerdinhetaanstellenvanéén projectleider,regisseurofcasemanager,zoalsnogsteedsgebruikelijkis.Later ontstondenerinhetsociaalwerkveelanderevormenvanketensamenwerking.

Kenmerkenketensamenwerkinginhetsociaalwerk

Inhetsociaalwerkkomjevooralkleinesamenwerkingsverbandentegen.Deze kenmerkenzichdoor:

• éénregisseur

• verschillendedisciplinesvertegenwoordigd

• professionals(schakels)indienstbijverschillendeinstanties

• gerichtopwijkofbuurt

• permanentoftijdelijk

• apartbudgetvoordeketen.

Permanentoftijdelijk

Ketensinhetsociaalwerkkunjeglobaalonderverdelenin:

• permanenteketens

• projectketens

• eencombinatievanpermanentenproject.

Permanenteketens

Permanenteketenszijnstructurelesamenwerkingsverbandenzondereinddatum. Eenvoorbeeldvaneenpermanenteketeniseensociaalwijkteam.Zo’nteamwerkt vaakstructureelsamenmetandereinstanties.Ookinhetsociaalwerkrond jeugdhulpverleningenouderenziejepermanenteketens.

Projectketens

COPYRIGHTBOOM

PREVIEWVERSIE

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Eenprojectketeniseentijdelijksamenwerkingsverbandtussenverschillende professionalseninstanties.Eriseenduidelijkomschrevendoeleneeneinddatum. Tijdelijkwiloverigensnietzeggen‘eenpaarmaanden’.Eenprojectdatbijvoorbeeld gerichtisophetterugdringenvaneenzaamheidbijouderenkanzo’ndoelnietbinnen eenpaarmaandenrealiseren.Veelprojectketensbestaandaaromminstenseenjaar oflanger.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

De problematiek van dak- en thuislozen wordt vaak benaderd vanuit een multidisciplinaire projectketen.

Combinatiepermanentenproject

Decombinatievaneenpermanenteketeneneenprojectketenkomtregelmatigvoor. Zokaneensociaalwijkteamzelfeenprojectopstartenenzichzelftijdelijkuitbreiden metspecialisten.Naafloopvanhetprojectgaathetsociaalwijkteamweerverderin deoorspronkelijke,vastesamenstellingofhetstartweereennieuwproject.

Indepraktijk

PREVIEWVERSIE

Svenissociaalwerker.Hetiszijnwijkteamopgevallendatervrijweinigburenhulpis –endatterwijldewijkvergrijst,eenzaamheidonderouderentoeneemtendemobiliteit afneemt.Zestarteneenprojectketenmetbetrokkeninstanties:gemeente,thuiszorg, sociaalwerk,praktijkondersteunerhuisarts(POH)eneenvertegenwoordigervande wijkraad.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Eerstmakendedeelnemerseengoedeprobleemanalyse.Iederdoetdatvanuitz’n eigenvakgebied.Svenkrijgtalstaakdesamenstellingvandebevolkingindewijkin beeldtebrengen.Ookmoethijeeninventarisatiemakenwelkeactiviteitenernuwel zijn,welkeburenhulpinitiatieveneraleerderwarenenwaaromdienietsuccesvol

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

waren.Burenhulpbestonddusallanger,maarisnooitgoedvandegrondgekomen. Hetisbelangrijkomzichttehebbenopdeoorzaken,zodatnietdezelfdefoutenworden gemaakt.

Nietalleenproblemen

Ketensinhetsociaalwerkrichtenzichvaakopprobleemsituatiesineenwijkendat isookgoed.Denkaan:hetverminderenvanarmoede,vanoverlastdoorverslaafden envandeeenzaamheidbijouderen.Maarketenszijnnietaltijdalleenopproblemen gericht.Zokunjeookeenketenprojectstartenomdealgemeneleefbaarheidineen wijkteverbeteren,burgerinitiatieventestimulerenofmeervrijwilligerstewerven voorwijkgerichteactiviteiten.

17.3 Ketenpartnerssociaalwerk

Alssociaalwerkerkrijgjevastenzekertemakenmetketensendaardoorookmet veelverschillendedisciplineseninstanties.Bedenkdathetbijeenketengaatom formele,georganiseerdesamenwerkingsverbandenmeteenduidelijkdoel.Het voornaamstedoelvansamenwerkenmetketenpartnersisdatjulliemetelkaareen samenhangendeenintegralebenaderingvancomplexevragen,problemenen behoeftennastreven.

COPYRIGHTBOOM

Alsjegoedkuntopschietenmetdewijkagentenregelmatigmethemofhaaroverlegt, heetdatnoggeenketensamenwerking.Metwelkeketenpartnersjetemakenkunt krijgen,isafhankelijkvandeaardenhetdoelvandeketensamenwerking.Jekunt onderscheidmakentussen:

• ketenpartnersgerichtopzorgindewijk

• ketenpartnersgerichtopwonenensamenleven

• burgersenvrijwilligers.

Ketenpartnersgerichtopzorgindewijk

Bijketensamenwerkingkunjebinnenhetsociaalwerkmetveelzorprofessionalste makenkrijgen,zoals:

• zorginstellingen:ziekenhuis,verpleeghuis,instellingenvoorverstandelijk gehandicapten,ggz-instellingen,verslavingszorg

• huisartsen,meestalvertegenwoordigddooreenpraktijkondersteuner

• gemeenten:jeugdhulp,(intergemeentelijke)socialedienst

• CentrumvoorJeugdenGezin

• gespecialiseerdeverpleegkundigen:sociaal-psychiatrischverpleegkundige, verpleegkundigspecialist,jeugdverpleegkundige

CONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• thuiszorgorganisaties.

Ketenpartnerswonenensamenleven

Inhetsociaalwerkzijnookveelketenprojectengerichtopwonenenlevenindewijk. Voorbeeldenvanketenpartnersdiejehierbijtegenkomt:

• gemeenten,zoalsafdelingenwonen,leven,verkeer,onderwijs,werkeninkomen

• UWVwerkbedrijf

• kinder-,jongeren-enouderenwerkers

• mentorprojecten

• politie

• woningcorporaties

• scholen(denkaandeprojectenBredeSchoolenPassendOnderwijs)

• jeugdzorg

• reclassering(jeugdenvolwassenen)

• dak-enthuislozenopvangenmaatschappelijkeopvang

• opvangbijgeweld

• ervaringsdeskundigen(zoalsarmoedeenex-delinquenten).

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Scholen krijgen ook te maken met ketensamenwerking.

Burgersenvrijwilligers

Burgersenvrijwilligerskunnengeenformeellidvaneenketenzijn.Zezijnnietindienst bijeendeelnemendeketeninstantie,krijgennietbetaaldvoordeelnameaandeketen enzijngeenprofessional.Daaromnoemjeburgersinformeleleden.Informeelwil echternietzeggendatjeburgersnietbijketenprojectenmoetbetrekken.Integendeel, zekerbijsociaalwerkdraaithetomdeburger.Diemoetjevanafhetbeginbetrekken bijdeketensamenwerking,dusookbijhetmakenvandeprobleemanalyseenhet formulerenvanhetdoel.

Jekuntnatuurlijknietalleburgersopnemenindeketen.Datkunjeoplossendoor vertegenwoordigersuittenodigen.Erzijnstadsdeelraden,wijkraden,buurtraden, ouderenradenenjongerenraden.Deledenvandezeradenzijndoorgaansgekozen vertegenwoordigersvandeburgersendusgeschiktomburgersinprojectketenste vertegenwoordigen.

Verenigingenenondernemers

Denkbijhetsamenstellenvaneenketenookaanvertegenwoordigersuithet plaatselijkeverenigings-enbedrijfsleven.Zowerkensportverenigingenveelmet jongeren.Zehebbendaardooreengoedbeeldvanwaterleeftonderjongeren. Daarnaastvervullenverenigingeneenbelangrijkerolbijontspanningen vrijetijdsbesteding.Ookhetbedrijfslevenkaneenketenpartnerzijn.Denkhierbij bijvoorbeeldaanwinkelsenhoreca.Dezeondernemershebbendagelijkscontactmet mensen(klanten)diemogelijkbaathebbenbijtoeleidingofondersteuning.Afhankelijk vanhetprojectkunjedusverenigingenenondernemersbetrekken,zonderdatdie meteenlidwordenvaneenketen.

COPYRIGHTBOOM

InNederlandwordensteedsvakermedewerkersinanderesectorengeschooldinhet omgaanmet(vermoedensvan)bepaaldeproblematiek.Zowordenkappersop verschillendeplekkeninhetlandgetraindomdesignalenvanhuiselijkgeweldte herkennen.InTilburgwordeninsamenwerkingmetTaskforceKindermishandeling specialekapperstrainingengeorganiseerd.Detraining‘Signalerenenhandelenbij (vermoedensvan)huiselijkgeweld’biedtkappershandvatteninhetomgaanmet tekenenvanhuiselijkgeweld.

Bron: Kapperszaken (ondernemersmagazine voor kappers)

17.4 Problemenbijketensamenwerking

PREVIEWVERSIE

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Samenwerkenineenteamopjewerkisvaakallastig.Samenwerkenineenteamin eenketenissomsnogingewikkelder.Zekerinhetbeginkenjedeanderennogniet goed.Jekomthenookmindervaaktegendanjevastecollega’s.Ditkanoverigens netzogoedeenvoordeelzijn:nieuwe(tijdelijke)collega’s,nieuweuitdagingen.

Demeestvoorkomendeproblemenineenteambijketensamenwerkingzijn:

• wisselendeketenpartners

• belangenverstrengeling

• financiering

• ongelijkwaardigheid

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• concurrentiestrijd

• eigenwerkeerst.

Zoals bij elk team komen ook bij ketensamenwerking problemen voor.

Wisselendeketenpartners

Mensenkomen,mensengaan.Datisinketensamenwerkingnietanders.Zokanhet gebeurendateendeelnemeraaneenketennaeenbepaaldeperiodestopt.Ookkan eeninstantiedieeerderketenpartnerwas,besluitennietlangerdeeltenemenaan deketen.Oferhaaktjuisteennogonbekendenieuweketenpartneraan.Wisselingen kunnenlastigzijn.Jezultopnieuwmoetenwenneneniemandlerenkennen.Tochis hetbelangrijkdatjeeenopenhoudingaanneemtenaltijdhetbelangrijkstedoelvan deketensamenwerkingvoorogenhoudt:deburgersvooruithelpen.

Belangenverstrengeling

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Elkeorganisatieheefteigenbelangen.Deelskomenbelangenvoortuitdedoelgroep dieeenorganisatiebedientofwilbedienen.Belangenkunnenechterookvoortkomen uitbepaaldeideëleovertuigingen.Meestalzijnideëleovertuigingenstimulerend,ze vormendedrijfveervanprofessionalsinhetgoedwillendoenvanhunwerk.Soms kunnenideëleovertuigingenechterbelemmerendzijn;danleidenzetotconflicten metanderepartijen.Indeketensamenwerkingkunjeditweleenstegenkomen.Het isbelangrijkomjealslidvaneenketenzoneutraalmogelijkoptestellenenaltijdhet belangvandeburgertebenadrukken.Watheeftdeburgerhieraan?Hetdraait uiteindelijknietomjouofdeorganisatie,maaromdemensenopwiede ketensamenwerkingzichricht.

Financiering

Instantiesdiedeelnemenaaneenketenlevereneenbijdragemetwerkurenensoms ookgeld.Inhetbeginveroorzaaktedatnogaleensproblemen.Zoals:welkeinstantie moethoeveelgeldbijdragen?Tegenwoordighebbenketenshunnutbewezenenis definancieringmindereenprobleem.Deelnemendeinstantiesleverenhunbijdrage, gemeentengevensubsidievooronderbouwdeprojecten.Zijnhetzorggerelateerde projecten,danbetalenookzorgverzekeraarsmee,mitsereengoedprogrammaligt.

Verkeerdebalans

Datdefinancieringtegenwoordigmakkelijkergaat,wilnietzeggendatergeen financiëleproblemenmeerzijn.Dieontstaanalseenketenprojectvertragingoploopt ofalsdedoelenhogergesteldzijndanhaalbaarismetdebeschikbaremiddelen.Dit veroorzaaktwerkdruk,irritatiesenfrustratiesindeketen.Deoplossing:hetprobleem bespreekbaarmaken.Enalsergeenextramiddelenkomen,ishetzaakdebalans tussenhetprojectverloop,dedoelenendemiddelenteherstellen.

Ongelijkwaardigheid

Eenketenteamissamengestelduitledenmetverschillendeopleidingenervaring: variërendvanacademicustotmbo’erenvannétafgestudeerdtottientallenjaren ervaring.Burgersdiedeelnemenaandeketenzijngeenprofessionalenooknietaltijd opgeleid.Hierdoorkanhetgevaarontstaanvanongelijkwaardigheidtussendeformele eninformeleledenvaneenketenteam.Dithoeftgeenprobleemtezijn,mitshetteam zichbewustisvandezevalkuilenfocustophetgezamenlijkedoel.Ditvraagtvande meerervarenteamledeneenzekereterughoudendheid.Isdieerniet,danwordende andereteamledenmonddoodgemaakt.

Concurrentiestrijd

COPYRIGHTBOOM

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Inhetverlengdevandeongelijkwaardigheidligtookhetgevaardatteamledenvinden datzijhetallemaalhetbestweten–inelkgevalbeterdandeander.Ditleidttoteen concurrentiestrijdineenteamendaardoortotdestructievesamenwerking.Beteris hetomdedeelnameaaneenketenteamtezienalseennieuwekansomvananderen teleren.Ookervarenprofessionalskunnenlerenvanminderervarencollega’s.

Eigenwerkeerst

Demeestedeelnemerszijnindienstbijeenorganisatieenkrijgeneenbepaaldaantal urenomaaneenketendeeltenemen.Vaakervarendeelnemersdebaanbijde organisatieals‘deeigenbaan’endedeelnameaanhetprojectals‘ietserbij’.Datlevert problemenopalsdeeigenbaantedrukwordt.Deelnemersleggendaardandeprioriteit enzeggenbijvoorbeeldketenbesprekingenaf.Datkaneenkeergebeuren,maarhet iseenprobleemalshetvaakvoorkomt.Danheeftdeelnameaandeketenweinigzin. Deregisseurofprojectleidervandeketenzalmetzo’ndeelnemeringesprekmoeten gaan.Watzijndeoorzaken?Zijneroplossingen?Zonodigoverlegtdeprojectleider metdeleidinggevendevandedeelnemer.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Jouwrolbijproblemen

Hetisaltijdmakkelijkombijproblemennaareenleidinggevendetekijken.Diemoet hetmaaroplossen.Maarditisgeenprofessioneelgedrag.Doeaanzelfreflectie,kijk bijproblemenookkritischnaarjeeigenrol.Steljejevoldoendeopennaarandere ledenvanhetketenteam?Luisterjegoed?Geefjeanderenopdejuistemanier feedback?Iseriemanddiejousteedsoverstemt?Ofbenjemisschienteweinig assertief?Hetisookbelangrijkdatjesamenwerkingsproblemensignaleertenbespreekt inhetteam.Pratenishetbeginvandeoplossing.

17.5 Afstemmingbijketensamenwerking

Bijketensamenwerkingisafstemmingzeerbelangrijk.Jeschatvoortdurendjeeigen enandermansexpertiseinenschakeltandereninalsdatnodigis.Ookstemjeje werkzaamhedenopdievananderenafendraagjebijaaneensamenhangende, integralebenaderingenaanpakvanproblemen,behoeftenenondersteuningsvragen.

Afstemming

Afstemmingisdebasisomovereenstemmingeninstemmingteverkrijgen.Afstemmen betekentdatjullieermetelkaarvoorzorgendatjullieopdezelfdegolflengtezitten. Bijketensamenwerkingisafstemmingvanhetgezamenlijkedoelbelangrijk.Bijeen gezamenlijkdoelvaneenketenstaataltijdhetbelangvandeburgervoorop.Vragen diejejezelfenandereledenvaneenketenkuntstellenvooreengoedeafstemming zijn:

• Watdoeje?

• Voorwiedoejedat?

• Wiedoetwat?

• Wiemagwat

• Waaromdoejedat?

Uitwisseling

Uitwisselingbetekentdatjeietsmeteenanderdeelt.Jegeeftenjeontvangt.Datkan kenniszijn,informatieofbijvoorbeeldeenhandigcontact.Bijketensamenwerking benjevoortdurendaanhetuitwisselen.Jullievullenelkaaraan,bevragenelkaarop expertiseenervaring,biedenaanommeetedenkenofietsaanofovertenemen. Zondergoedeuitwisselingkangoedeketensamenwerkingnietbestaan.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

In ketensamenwerking ga je zorgvuldig om met het uitwisselen van de gegevens van mensen.

Grenzenvanexpertise

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Alssociaalwerkerbenjehetcementvandesamenleving.Jebeweegtjerelatief gemakkelijktussenmensenenorganisaties.Jeweetvanheelveelietsafenkentde socialekaartheelgoed.Sociaalwerkerszijnsterkinhetinventariserenensignaleren vandebehoeftenenkrachtenvanburgers.Meestalweetjewaarjedeantwoordenop vragenkuntvindenenwiejevoorwatmoet‘hebben’.Maarsomsligteenprobleem ofondersteuningsvraagbuitenjouwexpertise.Voorbeeldenzijn:ernstigepsychiatrische problematiek,vergevorderdegeriatischeproblematiek(zoalsdementie)enacute lichamelijkeziektenenaandoeningen.Hetisbelangrijkomcontinudegrenzenvan jeeigenexpertisetebewaken,zekerinketensamenwerking,omdatjedaarnogweleens eeningewikkeldecasusofeenspecialistischeondersteuningsbehoeftetoebedeeld kuntkrijgendienietbijjouhoortteliggen.Wanneerietsbuitenjekennisen bevoegdheidligt,dienjeactiefsamentewerkenmetandereprofessionals.Enminstens zobelangrijk:jespreektduidelijkdegrenzenvanjouwexpertiseuit,wantookdat hoortbijeenprofessionelewerkhouding.

17.6 Kritischeberoepssituatie

Aanleiding

Fennaissociaal-cultureelwerker.Zeorganiseertactiviteitenvoorjongereninhet buurthuis.Zeisookregelmatigindewijktevinden,waarzeingesprekgaatmet jongeren.

Casus

Fennawerktineenwijkwaarvakerdangemiddeldhuiselijkgeweldvoorkomt.Hetis complex,omdatzulkeproblemennietopzichzelfstaan.Heteneprobleemveroorzaakt hetandere:baanverlies,financiëleproblemen,alcoholmisbruik,huiselijkgeweld, jongerendiedaaromveelopstraatzijnendaarrotzooitrappen.

Degemeenteheeftbeslotenhetprobleemmultidisciplinairengecoördineerdtegaan aanpakken.Erkomteenketenproject.Verschillendedisciplineseninstantiesnemen eraandeel.Fennaisooklidvanhetketenteam.Alsjongerenwerkerweetzealsgeen anderwaterleeftindewijk.

OpeendagraaktFennaingesprekmetEdsan,eenjongenvan14.Fennavoeltdater ietsnietgoedisenprobeerthemtestimulerenerovertepraten.Uiteindelijkvertelt Edsandathetthuisallangeretijdflinkmisis.Zijngescheidenmoederisdeheledag aandedrank,verwaarloosthethuishoudenenslaatregelmatigzijnjongerebroertjes enzusjes.Hijisechtbangdatheteenkeeruitdehandloopt.UiteindelijkzegtEdsan tegenFennadatzenietsmetzijnverhaalmagdoen.Hetheefthemalergopgelucht omerovertekunnenpratenenhijhooptdatnogeenstemogendoen.AlsFennawel ietsmetzijnverhaalzoudoen,heeftEdsanhetgevoeldathijzijnmoederverraadt.

Dilemma

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Fennaschathetprobleemenderisico’svoordekinderenzeerserieusin,maarzeweet nietgoedwatzeermeeaanmoet.Edsanheeftgevraagdomheterverdermetniemand overtehebben.Maarzeheeftdiemiddagookvergaderingvandeprojectgroepenhet lijkthaareengoedecasusdiebijhetdoelvanhetketenprojectpast.Fennaworstelt metdekernwaardebetrouwbaarheiduitdeberoepscode,zewilbetrouwbaarzijn voorEdsan.Daarbijsteltartikel11datiemandtoestemmingmoetgevenominformatie tedelen,ietswatEdsannadrukkelijknietheeftgegeven.Maar,watalshetgezinecht ingevaaris?

WatdoetFenna?

1. Zezegtniets,omdatEdsandatgevraagdheeftenzebangisdevertrouwensband metEdsankwijtteraken.

2. Zebesluitdecasustochinhetprojectoverlegintebrengen.

17.7 Verdieping

Onderdeelzijnvaneenketenbetekentnognietdaterookechtwordtsamengewerkt. Effectievesamenwerkingtussenalleketenpartnersindeondersteuningvanburgers iscruciaalvoordedoorontwikkelingvanketensamenwerking.Meteffectieve ketensamenwerkingkunnenmeerburgerssnellerenbetergeholpenworden.Ook kaneffectievesamenwerkingtussenalleketenpartnersdekostenterugdringenen gelijktijdigdeprestatiesenkwaliteitaanzienlijkverhogen.

Lessenoverketensamenwerkinginanderesectoren

Dr.MarcelNoordhuis,verbondenaanNyenrodeBusinessUniversiteit,deed promotieonderzoeknaarketensamenwerkingindebouwsector.Inzijnonderzoek De waarde van ketensamenwerking steltNoordhuisdatdeprincipesvooreffectieve ketensamenwerkingvoorallesectorenopgaan,ookvoorketensamenwerkinginhet sociaaldomein.

Dezesprincipes

VolgensNoordhuisgeldendevolgendezesprincipesvoorketensamenwerking:

• eenfusievanbelangenvoorlangetermijnsamenwerkingcreëren

Maakeenzorgvuldigeselectievanstrategischepartnersopbasisvanstrategische afstemming,gezamenlijkeambitiesendelingvanexpertise.Daarbijishetvan belangduidelijkeprestatiesaftesprekenopdedoelstellingentijd,geld,kwaliteit enduurzaameffect.

• vroegebetrokkenheidvanstrategischepartners

Beslissamenoverdebelangrijksteopgave.Bepaaldaarbijwatdeuitvoeringeffectief maaktenhoeersamengewerktgaatworden.

• delenvaninformatie

Bepaalwelkeinformatienodigisenwatpartnersvanelkaarnodighebbenomhet werkgoedtedoen(financiën,wachtlijstenendoorlooptijden,cliëntprofielenen -historieofplanningbijvoorbeeld).

• gezamenlijkmonitoringsysteem

Bepaalhoegeleverdeprestatiesenpartnerscontinugeëvalueerdwordenenhoe daarvangeleerdwordt.Ookishetvanbelangomdegeleverdeprestatiestetoetsen aandeafgesprokenprestatiesendaartoeéénobjectiefsysteeminterichten.

PREVIEWVERSIE

• continuverbeteren

Zoekgedurendehetprocesvansamenwerkingvoortdurendnaarmanierenom hetsneller,goedkoperenbetertedoenindeketen.Ditvraagtomeenprocesvan continulereninhetdagelijkswerk.

• gezamenlijkincentive(belonings)systeem

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Bepaalwatervoorzorgtomhetindividueleencollectievebelangtelaten samensmelten.Hierbijkijkjenaardeverdelingvandekosten,opbrengstenén winstenendraagjegezamenlijkderisico’sindeuitvoeringvanhetwerk.

Desamenvattingvanhetproefschrift De waarde van ketensamenwerking vindjehier.

Proefschrift:Dewaardevanketensamenwerking

Casusonderzoek

Casusonderzoek ketensamenwerking ’s-Hertogenbosch

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Degemeente’s-Hertogenboschwilwetenofhetregiemodeldatzijheeftgekozenvoor deketensamenwerkingbijhetbiedenvanzorgenondersteuningleidttotpassende hulpaanhuishoudensmetmeervoudigeproblematiek.Ookwildegemeenteweten inwelkemateditbijdraagtaandegesteldetransformatiedoelen.Daaromheeftde gemeentehetVerwey-JonkerInstituutgevraagdeencasusonderzoekuittevoeren naardeketensamenwerkingrondomhuishoudensdiezorgenondersteuning ontvangenvolgens‘1gezin,1plan,1regisseur’.Hetonderzoekisgerichtopdehele ketenennietalleenopdesocialewijkteams(SWT)enkijktzowelnaardeeffectiviteit vandeaanpakalsdematewaarindebeoogdetransformatiedoelenwordenbereikt.

Deconclusievanhetonderzoekisdaterzowelsuccesfactorenalsbelemmerende factorenzijnvooreeneffectieveenefficiënteaanpakvanproblemeninhuishoudens metmeervoudigcomplexeproblematiek.

Desuccesfactorenzijn:

• Professionalszettenzichinomtekomentoteenpassendeoplossingvoorde problematiekineenhuishouden.

• Informatievanandereprofessionalswordtbetrokkenbijdeprobleemanalyse.

• Professionalstredendoortastendopincasussenwaarinveiligheidsrisico’szijn gesignaleerdvoorkinderenenwerkenhierinsamenmetnetwerkpartners.

Eenbelemmerendefactoris:

• Dekwaliteitvandesamenwerkingisnogafhankelijkvandedeskundigheid, competentiesenprofessioneleruimtevandeindividueleprofessionalsdie gezamenlijkrondeencasuswerken.

Deuitdagingendieinhetrapportnaarvorenkomenvoordeketensamenwerkingzijn ookuitdagingenvooranderegroteenmiddelgrotegemeenteninNederland.De verbetersuggestiesdiedeBosschebestuurders,ambtenarenenprofessionalsopbasis vandezebevindingenhebbengedaan,kunnendanookalsinspiratievoorandere gemeentendienen.Zoalshetgoedvastleggenvansamenwerkingsafsprakenenervoor zorgendatprofessionalsvanhunorganisatieprofessioneleruimtekrijgen(tijd,geld, minderregelsenbureaucratie)omtedoenwatnodigis.

Bron: Verwey-Jonker Instituut

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

17.8 Begrippen

Thema18 Socialekaart

Inhoudthema

PREVIEWVERSIE

• Socialekaart

• Socialeinfrastructuur

• Socialekaartopstellenengebruiken

• Partnersendoorverwijzen

• Eigennetwerkopbouwen

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

• Kritischeberoepssituatie

• Verdieping

• Begrippen

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Injewerkhebjeveeltemakenmetdesocialekaart.Desocialekaartgeefteenoverzicht vanallewelzijnsorganisatiesenandereinstantieseninitiatievendieietskunnen betekenenvoormensen.Hetiseenhandighulpmiddelomburgerstekunnen doorverwijzennaardejuisteinstantieindebuurt.Metdesocialekaartgeefjemensen demogelijkheidomzelfregietehebben,eeneigennetwerkoptebouwenenzelfstandig verdertekunneninhuneigenomgeving.Inditthemaleerjehoejeeensocialekaart opsteltengebruikt,enhoejemensenermeekuntdoorverwijzennaarpartners.

18.1 Socialekaart

Eensocialekaartiseenverzamelingvanallewelzijns-enzorgorganisatiesindebuurt. Hetiseenhandighulpmiddelommensendoortekunnenverwijzennaardejuiste instantie.Alssociaalwerkerbevindjejenietopeeneiland,maarbenjealtijdonderdeel vaneengrotergeheel.Daaromishetgoedomjewerkomgevingtekennenenteweten welkeandereorganisatiesenvoorzieningenerindebuurtzijn.Eensocialekaartkan daarbijhelpen.

COPYRIGHTBOOM

Desocialekaartis–integenstellingtotwatdenaammisschiendoetvermoeden–geenechtekaart.Hetiseenlijstmetallerleiverschillendeinitiatieven,activiteitenen organisaties.Dezelijstkanregionaalzijn,maarerzijnooklandelijkelijsten.Eensociale kaartismeestaldigitaal:eenwebsite,onlinedocumentoflandingspagina.Jekuntde socialekaartzienalseensoorttelefoonboek,waarinjetelefoonnummersopnaam kuntopzoeken.Netalsbijeentelefoonboekishetvangrootbelangdatalleinformatie dieerinstaataltijdactueelenjuistis.Eensocialekaartmoetdusregelmatigbijgewerkt worden,omdaterweleensinstantiesofprojectenwegvallenofbijkomen.Ineen socialekaartzoekjemeestalopthema.Dethema’svaneensocialekaartlopenuiteen vanzorg(zoalsthuiszorgenggz)totonderwijsendagbesteding.

Hetdoelvandesocialekaart

PREVIEWVERSIE

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Hetdoelvandesocialekaartisommensenmetondersteuningsvragensnelte verbindenmetdejuisteinstanties.Dithulpmiddelisvooralnuvanbelang,omdatde afgelopenjareneenverschuivingheeftplaatsgevondenvan‘zorgenvoor’naar‘mogelijk makendat’.Metanderewoorden:mensenmoetenondersteundwordeninhuneigen regieenzoveelmogelijkthuisenindewijkondersteundworden.

Hoeweldesocialekaartisbedoeldvoorzoweldesociaalwerkeralsdeburgers,komt hetindepraktijkvaakvoordatsociaalwerkersdesocialekaartraadplegenommensen goedtekunnenhelpen.Alssociaalwerkerbenjegoedbekendmetdesocialekaart inderegioenweetjezosneldeondersteuningsvraagvanmensenaandejuiste instantietekoppelen.Jekuntmensenmetbehulpvandesocialekaartdejuiste informatiegevenoverinitiatieven,voorzieningenenactiviteitenindebuurtenook overspecifiekethema’szoalszorgkosten,vergoedingenenpersoonsgebondenbudget.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Met de sociale kaart kun je maatjesprojecten in de buurt vinden voor mensen die behoefte hebben aan (lotgenoten)contact.

MoussaenArtúr

PREVIEWVERSIE

Moussaiszevenmaandengeledenindewijkkomenwonen.Hijwerktineen elektronicawinkel,volgteenopleidingtotICT’erenwoontzelfstandigineen huurwoning.Ondanksdathijstudeertenwerkt,voeltMoussazichregelmatigeenzaam. Hijkentnamelijknietveelmensenindewijkenvindthetlastigom‘zomaar’met menseneengesprekaanteknopen.ViaPim,sociaalwerkerinhetwijkteam,ontdekt Moussadatereenregionaalmaatjesprojectisvoornieuwewijkbewoners.Pimheeft ditmaatjesprojectgevondendoordesocialekaartteraadplegen.Moussameldtzich aanvooreenmaatje.NaeentijdjewordthijgekoppeldaanArtúr.Hetkliktmeteen tussendejongensenzesprekenwekelijksmetelkaaraf.MoussaenArtúrondernemen samensportieveactiviteiten,gaannaardebioscoopeneteniederezondagavond samen.Enhetmooiste:zewonenbijelkaaromdehoek!

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Lokaalenlandelijk

Voorjoualssociaalwerkerishetbelangrijktewetenwaarjedebestelokalesociale kaartkuntvinden.HelaashebbennietallegemeenteninNederlandhunsocialekaart goedoporde.Deverschillendeinstantieszijnerwel,maardegemeenteheeftze(nog)

nietgoedofnietvolledigopdewebsitegezet.Deenegemeenteheefteen overzichtelijkewebsite,waarjeallesheelgemakkelijkkuntvinden;deanderegemeente zetmaarenkeleonderwerpenopdesocialekaart.

Bijlandelijkesocialekaartenopinternetkunjewelzoekenopjeeigenregio,maarde informatieisvaaknietcompleetofinstantiesvallennetbuitendegewensteregio.Er zijnechterooklokaleinstantiesdievoordeeigenregioeensocialekaarthebben opgesteld.Dezelokalesocialekaartenzijnvaakplattebestanden,zonderinteractieve zoekfunctie.

SocialekaartAmersfoort

EenvoorbeeldvaneengoedesocialekaartisdievanAmersfoort.Dezedigitalesociale kaartisontwikkelddoorSocialeKaartNederland.Dekaartgeefteenopsommingvan welzijns-enzorgorganisatiesenverschillendeprojecteninAmersfoortenomliggende dorpen.

Bron:socialekaartnederland.nl

Verschillendeproblematiek

COPYRIGHTBOOM

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Erkunnengroteverschillenzijntussengemeentenwatbetreftdeproblematiek.Dit isookwellogisch,wantdeenegemeentekanspecifiekeproblemenhebbendieeen anderegemeentenietkent.Kleinegemeentenhebbenvaakeensocialekaartvoorde heleregio.Eendorpkanzozijneigenproblemenhebben,bijvoorbeeldalsgevolgvan dekomstvaneenopvangcentrumvoorasielzoekers.Drugsproblemenzijnophet plattelandsomsnoggroterdanineenstedelijkgebied.Feitisdaterineendorpminder voorzieningenzijnendatdebereikbaarheidvanvoorzieningenvoorsommigegroepen lastigis.Daarnaastiservaaksprakevanvergrijzingenvanbewonersdieerwonen zonderteparticiperenindegemeenschap.

Rijkenarm

Nederlandheeftgemeentendierijkzijn.Ditwordtbepaaldopbasisvanhuizenprijzen eninkomens.OnderandereBloemendaalenWassenaarstaanhierombekend. Daarnaastzijnergemeentendieergarmzijn.Erzijneenpaaroorzakenvoordie verschillen.Alserveelwerkgelegenheidisineenplaatsofindedirecteomgeving ervan,hebbenveelmensenwerkenzijnerweinigmensendieeenwerkloosheids-of eenbijstandsuitkeringontvangen.Eengemeentekrijgtmeerinkomstenalsmensen meertebestedenhebbenenheeftdaarnaastminderkosten,omdatdezemensen zelfvoorzienendzijnenvaakgezonder.Gemeentenmetveelarmemensen, uitkeringsgerechtigden,veelinwonersmeteenachterstandofmensendieaande randvandesamenlevingstaan,hebbenvaakmeeruitgavenomdezekwetsbare groepenteondersteunen.Dergelijkegemeentenkennenvaakeenhogewerkloosheid

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

enleegstandinwinkelstraten.Inwonersdiedemogelijkheidhebben,verhuizennaar eenanderdeelvanhetland.Desocialekaartvanzo’ngemeentezieterheelanders uitdandievaneenwelvarendegemeente.

18.2 Socialeinfrastructuur

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Desocialeinfrastructuurbetekenthetgeheelvanorganisatiesenactiviteitengericht opdesocialekwaliteitenhetleefbaarheids-enveiligheidsgevoelvaninwoners. RadboudEngbersenenArdSprinkhuizengavenin1998eendefinitievandesociale basisinfrastructuur:‘Hetgeheelvanorganisaties,diensten,voorzieningenen betrekkingendiehetmogelijkmakendatmenseninredelijkheidinsocialeverbanden (buurten,groepen,netwerken,gezinnen)samenkunnenlevenenkunnenparticiperen indesamenleving’.

Fysiekefactoren

Desocialeinfrastructuurheeftbetrekkingopfysiekeplekkendiebepalendzijnvoor demanierwaaropsocialeverbindingentotstandkomen.Waarsociaalkapitaalzich richtopsocialerelatiesengemeenschappen,gaatsocialeinfrastructuuroverdefysieke factorendiebepalenofsociaalkapitaalzichontwikkeltenzoja,hoe(Klinenberg, 2018).Deintensiteitvandesocialeverbindingenverschiltperplek.Zoheeftde voetbalclubeenbelangrijkefunctieinhetverbindenvanmensenuitverschillende socialeklassenenontstaanervakersterkereverbindingen,zoalsvriendschappen. Terwijlinhetopenbaarvervoervooralvluchtigeontmoetingenplaatsvinden.

Voorbeeldensocialeinfrastructuur

Erzijnveelverschillendeorganisatiesenactiviteitendiebijdesocialeinfrastructuur horen.Enkelevoorbeeldenhiervanzijn:

• bibliotheken

• scholen

• openbaarvervoer

• sportclubs

• bewonersinitiatieven

• kerken

• buurthuizen/wijkcentra.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Een modern centrum waar verschillende organisaties hun diensten en activiteiten aanbieden, is een voorbeeld van de sociale infrastructuur in een gemeente.

Socialebasis

Eengoedesocialeinfrastructuurvoorzietindesocialebasis.‘Socialebasis’iseenvage term.Eensocialebasislaatzichhetbestbeschrijvenalsallesineenbuurt,wijkof dorpwaarbewonersietsaanhebben:het‘sociale’.Ditmoetindieomgevingzelf gevestigdzijnenmakkelijktoegankelijkzijn:de‘basis’.

Jouwrolbijsocialeinfrastructuur

PREVIEWVERSIE

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Eengoedesocialeinfrastructuurmaaktvoorveelmensenactiefburgerschapmogelijk. Mensendragenoverhetalgemeengraageensteentjebij,bijvoorbeeldineeneigen initiatiefofalsvrijwilligerineenbestaandeorganisatie.Hethelptalsjemensen uitnodigtombijtedragen.Zemoetendaarvoorwetenwelkemogelijkhedenen activiteitenerzoalzijn.Professionalsvangemeenten,corporatiesenmaatschappelijke organisatiesspelenhierbijeenbelangrijkerol,evenalsonderwijs-en gezondheidszorgprofessionals,zoalshuisartsenenwijkverpleegkundigen.Ofdeze partijensamenwerken,enopwelkemanier,bepaaltvooreengrootdeeldekracht vandesocialeinfrastructuur.Hetisdusbelangrijkommensenhierinte(blijven) versterken.

Leestip-Desocialebasis:terugvanweggeweest

Indestartnotitie De sociale basis: terug van weggeweest beschrijftMovisieopduidelijke wijzewateensocialebasispreciesinhoudt.Jeleesterookinterugwathethistorisch perspectiefopdesocialebasisisenwelke‘werkzameingrediënten’erbestaan.

Bron:Movisie.nl

Desocialebasis:terugvanweggeweest

18.3 Socialekaartopstellenengebruiken

Voorhetopstellenvaneensocialekaarthebjeveelinformatienodig.Dezeinformatie verzameljedoorindegemeente,buurtofwijkwaarjewerktoponderzoekuittegaan. Datdoejeonlinedoorbijvoorbeeldopinternettezoekennaarspecifiekeonderwerpen enorganisatiesendezetekoppelenaandegemeenteofregiowaarjewerkzaambent. Jekuntookbinnendeorganisatiewaarvoorjewerkt,onderzoekenofereen contactenlijstofsocialekaartbestaat.Kijkeensopintranetofdewebsitevande organisatie.Eenbuurtonderzoekhelptookbijhetinkaartbrengenvandesociale kaart.

Socialekaartopstellen

COPYRIGHTBOOM

Hetopstellenvaneensocialekaartgaathetgemakkelijkstalsjehetstapsgewijsdoet. Devolgendestappenhelpenjebijhetmakenvaneensocialekaart:

1. Analyse

Jeverzameltinformatieoverdeomgeving:dewijk,stad,buurtofhetdorp,de woomstandighedenendesociaal-economischegegevensvandeinwoners.

2. Aanbod

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

Jeverzameltinformatieoverhetbestaandeaanbod:deorganisaties, voorzieningen,initiatievenenactiviteitenindeomgeving.

3. Overzicht

Jemaakteenoverzichtvandeverschillendethema’sendoelgroepen:de meldingen,vragen,tipsenproblemenindeomgeving.

4. Mapping

Jemaakteenmapperthemaen/ofdoelgroep:debeschrijvingvanwat kenmerkendisperthema/doelgroep.

5. Actualiseren

Jehoudtdesocialekaartactueelencompleet.Degegevensmoetenregelmatig –iniedergevaléénkeerperjaar–gecontroleerdenzonodigaangepastworden.

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Gebruikdebelangrijksteelementenvandeanalyseendenkgoednaoverdevraag hoejediebijelkaarbrengt.Verdeelthema’sendoelgroepenbijvoorbeeldopbasis vandespecifiekebeschrijvingvandedoelgroep,woonomstandighedenende

inkomenssituatie.Bedenkookdathetnietalleengaatomproblemen.Ook verenigingen,bibliothekenenbuurthuizenkunneneenbelangrijkerolindesociale kaartspelen.

Socialekaartgebruiken

Alseraleensocialekaartvoorhandenis,kunjedezeuiteraardgebruiken.Eensociale kaartismeestaldigitaal,watbetekentdatjehetoverzichtvanalleorganisatiesen activiteitenindebuurtonlinemoetzoeken.Jevindtzevaakopdewebsitevande gemeentewaarinjewerkzaambent.Demeestesocialekaartenhebbeneenhandige index,waarmeejesnelopeentrefwoordkuntzoekennaarmeerinformatie.Sommige socialekaartenhebbenaleenoverzichtelijkeindelingoponderwerp.Jekunteen onderwerpaanklikkenendankrijgjedeinstellingenteziendiebijdatonderwerp horen.Devolgendeonderwerpenvindjevaakineensocialekaart:

• advies,belangenbehartigingenondersteuning

• (geestelijke)gezondheid

• geldzaken

• jeugd,gezinenrelaties

• kinderopvangenonderwijs

• leefomgevingeninformeleondersteuning

• vervoer

• vrijetijdensport

• werkendagbesteding

• wonenen(tijdelijke)opvang.

COPYRIGHTBOOM

PREVIEWVERSIE

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

De meeste sociale kaarten zijn digitaal; je vindt ze vaak op de website van de gemeente.

Tipsbijhetgebruikvandesocialekaart

Devolgendetipshelpenjebijhetgebruikvaneensocialekaart:

• BewaardeURLvandesocialekaartbijjefavorieten,zohoefjenietsteedsopnieuw tezoeken.

• Sladeprintversie(meestalpdf)vandesocialekaartopjecomputerop,dankun jehetoverzichtergemakkelijkevenbijpakken.

• Legdepapierenversievandesocialekaartopeencentraleenhandigeplekop kantoor,zoalsdebrochure-ofliteratuurkastvoorjouenjecollega’s.

• Stopeengeprinteversievandesocialekaartinjewerktas,dankunjedezetijdens eenkennismakingofgesprekaltijdevenraadplegen.

PREVIEWVERSIE

Vindbaarentoegankelijk

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Dekrachtvaneensocialekaartzitindevindbaarheidentoegankelijkheidervan.Als niemanddesocialekaartweettevindenoftegebruiken,zaldezeamperofverkeerd gebruiktworden.Daaromishetbelangrijkomdesocialekaartvindbaarentoegankelijk temakenvoorzowelprofessionalsalsburgers.Jekunthierbijsamenwerkenmet anderenenhenvragendesocialekaarttedelenentegebruikenopdewebsite,het intranet,eenlandingspaginaofinbrochures.

Denkhierbijaan:

• degemeente(alsdezedesocialekaartnognietopdewebsiteheeftstaan)

• deafdelingCommunicatie

• bibliotheken

• buurthuizenenwijkcentra

• winkelsensupermarkten

• netwerkpartners.

Indepraktijk

ElkanderheeftinopdrachtvandeKoninklijkeBibliotheek(KB)eennieuwdigitaal informatiepuntontwikkeld:HetInformatiepunt.Bibliothekenenpublieke dienstverlenerswerkenhierinsamenommensendichtbijhuisteondersteunenbij digitaalcontactmetdeoverheid.HetInformatiepuntiservoormensendie laaggeletterden/ofnietdigitaalvaardigzijn.MensenkunnenbijHetInformatiepunt terechtmetvragenoverbijvoorbeeldzorg,huurtoeslag,DigiDendebelastingaangifte. OokkunnenbibliothekenmensenviaHetInformatiepunthelpenmetbijvoorbeeld cursussenomdigitaalvaardigerteworden.DeeersteInformatiepuntenopendenin 2019invijftienpilotgemeentendoorheelNederland.DeInformatiepuntenhebben eenzeertoegankelijke,rustigeinterfaceeneenvoudigtaalgebruik.

Bron:www.elkander.nl/het-informatiepunt

18.4 Partnersendoorverwijzen

Jekuntnietallesopindividueelniveauoplossen.Daarvoormoetjealssociaalwerker samenwerkenmetdiversepartnersenmensenookregelmatigdoorverwijzen.Burgers zijnoverhetalgemeengoedinstaatomzelfvormtegevenaandesamenleving.Zo denkenmensengraagmeeoververschillendemaatschappelijkevraagstukkenen nemenzezelfhetinitiatiefomietsoptepakken.Datluktechternietzomaarenhet gaatnietbijiedereengoed.Sommigenhebbenwatmeerondersteuningnodigbijhet vindenvanbepaaldevoorzieningen,kennendewegindewijkniet,ofhebbeneen heelspecifiekeondersteuningsbehoefte.

Partners

PREVIEWVERSIE

Jewiltnatuurlijknietiederekeeropnieuw‘hetwieluitvinden’.Eensocialekaarthelpt jebijhetzoekennaarbestaande(basis)voorzieningen,initiatievenenmogelijkheden dieaansluitenbijiemandsondersteuningsvraag.Opdesocialekaartvindjeveel verschillendepartners.Enkelepartnerszijn:

• CentrumJeugdenGezin

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

• mantelzorgondersteuning

• ggzenverslavingszorg

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• re-integratieenjobcoaching

• maatjesprojecten.

Doorverwijzen

Alssociaalwerkerhebjedetaakommensenzonodigdoorteverwijzen.Daarbijkun jeeensocialekaartgoedgebruiken.Injewerkzuljegeregeldmensentegenkomen diehulpnodighebbenvaneengespecialiseerdeinstantie.Jekuntdandesocialekaart raadplegenenhennaardejuisteinstantieverwijzen.Denkerookaanheteigennetwerk vandeburgerinteschakelenalshetomalgemene,nietgespecialiseerdezakengaat.

Marelle

Marelle(57jaar)isvorigjaarweduwegeworden.Haarmanisoverledenaanlongkanker. VoorzijnoverlijdenhadMarellealtijdeenactiefleven.Zewerkteindekinderopvang, deedvrijwilligerswerkengingvaakopstapmethaarkinderenenkleinkinderen.Maar nuisMarellepassief.Zeisdoordestressveelgaanroken.Tijdenshetboodschappen doen,zietzeeenposterhangenmetdaaropietsover‘stoppenmetroken’.Marellewil nietookernstigziekwordendoorhetroken,zoalshaarman.Daarombesluitzena hetzienvandeposterdirectbijhetHuisvandeWijkbinnentestappen.Daartreftze Piet,eensociaalwerker.PietdrinkteenkopkoffiemetMarelleenzoektsamenmet haarnaarinitiatievenindegemeentevoormensendiewillenstoppenmetroken.Het gezondheidscentrum,datookinhetHuisvandeWijkgevestigdis,blijkteenspeciale groeptehebben.PietenMarellelopenmeteensamennaardereceptievanhet gezondheidscentrum.Hierwordenzehartelijkontvangen.EenweeklaterheeftMarelle haareerstegroepsbijeenkomstgehad.Alzevendagennietgerookt!Marelleisertrots op.EnPietook.

18.5 Eigennetwerkopbouwen

Hetkanflinkzoekenzijnvoordatjedejuisteinstantiehebtgevonden.Daaromishet belangrijkomindeplaatswaarjewerktaltijdeeneigenprofessioneelnetwerkopte bouwen.Eenprofessioneelnetwerkbestaatuitdeprofessionalsmetspecifiekekennis, metwiejepersoonlijkcontacthebt.Jekuntdeprofessionalsinjeeigennetwerkdirect inschakelenvoormensendieondersteuningnodighebben.

PREVIEWVERSIE

Professioneelnetwerk

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Eenprofessioneelnetwerkiseennetwerkdatbestaatuitallecontactendiejehebt gelegdtijdenswerkzaamhedenvooreenofmeerorganisatiesofzelfstandigen(zoals zzp’ers).Hetnetwerkbestaatuitoudeennieuwecollega’s,teamgenotenofexternen metwiejesamenwerktofhebtgewerkt.Hetkanookvoorkomendatjevakgenoten ontmoettijdenscursussenoftrainingen.Daarkunjedancontactenaanoverhouden. Dooreengoedewerkrelatiemetdezecontactenteonderhoudenkunjeeen professioneelnetwerkopbouwen.Dezecontactenkunnenjemisschienlaterinje loopbaanhelpenofondersteunenbijeenwerkgerelateerdevraagdiejehebt.Denk hierbijbijvoorbeeldaaneengediplomeerdintervisordiejezoukunnenvrageneen

intervisiebijeenkomsttekomenleidenopjouwwerkplek.Ofaaneentrainerdieje hebtontmoettijdenseencursusendiejekuntuitnodigenomjouenjeteameen trainingtekomengeven.

Een netwerk opbouwen.

Tipseigennetwerkopbouwen

Hetopbouwenvaneeneigennetwerkiseenbehoorlijkeklus.Gelukkigbestaaner verschillendemanierenomjeeigennetwerkinkaarttebrengenenoptebouwen:

• Demeestdirectemaniervannetwerkenisomgewoontebelleneneenafspraak temaken.Stelvooromeenslangstekomenofnodigdeanderuitbijjouopje werklocatie.

PREVIEWVERSIE

• Verzamelvisitekaartjes.Houdbijwaarjedemensenontmoethebtenwatjullie voorelkaarkunnenbetekenen.Bewaardevisitekaartjesineenmapjeofscanze inenbewaarzeopdecomputer.

• Houddecontactenwarm.Bedankmensenalszeietsvoorjehebbengedaan.Bel ofmailzeeven.

• Organiseereenopendag,inloopavondofinformatiebijeenkomstvoorpartners. Opdezemanierkunnenandereprofessionalskennismakenmetjouenje organisatie.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Bezoekcongressenenworkshops.Erzijnmensenaanwezigmetdezelfdeinteresses, dieveelalookwerkzaamzijnindezelfdebranche.

• Volgengebruikgroepenopsocialmedia.DenkaaneenbeslotenFacebook-groep voorprofessionals/inwonersineenbepaaldegemeenteofeenLinkedIn-pagina voorsociaalwerkersinNederland.

Voor-ennadelennetwerk

Hethebbenvaneenuitgebreidprofessioneelnetwerkheeftvoordelenennadelen.De voordelenzijndatjemeerinzichteneneenbrederekenniskuntkrijgenoverjouw vakgebiedenontwikkelingendaarin.Eengrootnetwerkkanjeookhelpenbijvragen waarjezelfgeenantwoordophebt.Alsjeeenprofessionalinjenetwerkhebtzitten diewelverstandvanhetonderwerpheeft,kunjedezealtijdinschakelen.Daarnaast kaneengoednetwerkjeookcarrièrekansenbieden.Jekuntviaiemanduitjenetwerk zichtkrijgenopnieuwefuncties,opdrachtenofvacatures.Eennadeelvaneengoed engrootnetwerkisdatjeallecontactengoedmoetonderhoudenendatkanveeltijd kosten.Benjenietinstaathethelenetwerkteonderhouden,dankanhetookaverechts werken.Hierdoorkunjecontactenverliezen.

18.6 Kritischeberoepssituatie

Aanleiding

Florentineissociaalwerkerbijeenorganisatiedieex-gedetineerdenondersteuntin hunrehabilitienadetentie.Zespreektmensenthuisenopopenbarelocatieszoals debiblotheek.

Casus

Florentinehoortregelmatigvandeex-gedetineerdenterugdatzenietwetenhoede socialekaartvanhunwoonplaatseruitziet.Zehebbengeenideewelkemogelijkheden erindebuurtzijnenwetenooknietofzedaaralsex-gedetineerdenvoorinaanmerking komen.Zezeggensommigen:'Zodrazehorendatikhebvastgezeten,magikvastniet meedoenmetdiecursus'en'zezienmealaankomenindatbuurthuismetmijn strafblad'.

HetraaktFlorentinedatdemensendiezijondersteuntzoonzekerzijnoverhetgebruik vandesocialevoorzieningenindewijk.Hetkantochnietzozijndataldieiniatieven enactiviteiteneralleenmaarzijnvoormensenzonderdetentieverleden?Meedoen enhetgevoelerbijtehoren,zijnergbelangrijkinhetrehabilitatieprocesvan ex-gedetineerden.DatweetFlorentineook.DaarombesluitzesamenmetMax,een ex-gedetineerde,uittezoekenhoehetnuwerkelijkzit.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

OpkantoorbekijkenMaxenFlorentinesamendesocialekaartdieopdewebsitevan degemeentestaat.Zevindeneendagbestedingsprojectindenatuur.'Iedereenis welkombijons'staater.DaarheeftMaxwelorennaar.Hijheeftvroegeralshovenier gewerktenheeftzinomzichweernuttigtemaken.Zebesluitendirectsamentebellen naardecoördinatordiebijhetprojectvermeldstaat.Hettelefoongesprekbegintzeer enthousiast.Decoördinatorverteltmeeroverdelocatieendedeelnemers.Danvraagt hijnaardeachtergrondvanMax.AsMaxuitlegtdathijindetentieheeftgezetenen bezigisomeennieuwlevenoptebouwen,kaptdecoördinatorhetgesprekaf.'Dit projectisnietbedoeldvoormensenmeteendetentieachtergrond.Datistegevaarlijk voordeanderekwetsbaredeelnemers.'

Dilemma

Florentineschriktvandereactievandecoördinator.ZezietaanMaxdathijerg teleurgesteldis.'Laatmaarzitten',zegthij.'Zewillenmeniet.Weljammer,ikbendol opwerkenindebuitenlucht'.Florentinewilhetechternietzomaarloslaten.Kaneen dagbestedingsprojectiemandweigerenopbasisvanzulkeinformatie?Zonder kennismakingofzorgvuldigeafweging?Florentineworstelthierenormmetartikel5, Respect,uitdeberoepscode.

WatdoetFlorentine?

1. Zelaatheterbijzitten,omdatMaxaangeeftzichnietwelkomtevoelen.

2. ZebespreektdesituatiemetMaxenmaaktsamenmethemeenplanomtoch eenkennismakingteorganiseren.

18.7 Verdieping

HetTeamAanpakJeugdwerkloosheidvanhetministerievanSocialeZakenlaatin 2016doorIZISolutionsenMovisieeenzogeheten‘ImpacttoolSocialeKaartInformele organisaties’ontwikkelen.Ditiseenmiddelomdekwalitatieveenkwantitatieve impactvan(in)formeleorganisatiesinzichtelijktemakenbijhetbereikenenactiveren van(zorgwekkende)jongeren.

Erwordenjaarlijksveleprojecteneninitiatievendoor(in)formeleorganisaties geïnitieerdomjeugdwerkloosheidtegentegaanen/ofomjongeren‘buitenbeeld’ weerinbeeldtekrijgenenteactiveren.Hetontbreektechterregelmatigaaneen effectmetingdielaatzienwataldiegeïnitieerdeprojectenobjectiefhebbenopgeleverd. Omhetmaximaleeffectendeimpactvande(in)formeleorganisatiesmeetbaaren transparanttemaken,ontwikkelenMovisieenIZISolutionsdeImpacttoolSociale Kaart(ISK).Insamenwerkingmetdiversegemeentenvoerenzeeenpilotmetde Impacttooluit.InderapportagePilotImpacttoolSocialeKaartstaandeconclusies enadviezenvandezepilot.

PREVIEWVERSIE

Probleemstelling

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

Hetprobleem‘buitenbeeldzijn’betekentdatjongerennietgeregistreerdzijnbijeen bepaaldegroepoverheidsinstellingen(UWV,scholen,jeugdzorg).Ditbetekentniet persedatzenietinbeeldzijnbijandereoverheidsinstellingen,zoalsdepolitie,DUO (voorstudieschulden),ofdatzenietgeregistreerdzijnindeGemeentelijkeBasis Administratie(GBA).Zezijnonzichtbaarvoorbepaaldebeleidssystemen,omdatze daargeengebruikvanmaken.Hetgaatdusom‘buitenbeeldvanbeleid’ennietom totaleadministratieveonzichtbaarheid.‘Buitenbeeld’isvanuithetsysteembezien eenprobleem,omdatonduidelijkiswatermetdejongerenaandehandis.Eenperiode vaninactiviteitisnietperseeenprobleem,maarhetkanleidentotlangdurigeafstand totdearbeidsmarkt,hetschoolsysteemen/ofdesamenleving.Jongeren‘buitenbeeld’ hebbeneeninkomennodig,althans:zemoeteninhunbestaankunnenvoorzien. ‘Buitenbeeldzijn’kanleidentotillegaleactiviteiten.

Signalen

Hetonderzoeksteltdathetbuitenbeeldzijnvanjongereneenbelangrijksignaalkan zijnvan:

• eenjongeredietussenwalenschipvaltendiehetnietluktomeruittekomen

• eenjongerediehetmogelijknietluktomzijn/haaropleidingafteronden,een baantevindenofeentussenoplossingtevindendooreenberoeptedoenopeen uitkeringsinstantie

• eenjongeremetmeervoudigeproblematiek.

Partners

VoorhetonderzoekwerkenMovisieenIZISolutionssamenmetdegemeentenAlmere, Amsterdam,DenBosch,DenHaagenGooiseMeren.Dezegemeentenhebbenzowel formeleorganisaties(zoalszorg-enwelzijnsinstellingen)alsinformeleorganisaties (zoalsbibliothekenensportscholen).Ookcoffeeshops,snackbars,shishaloungesen buurtkappershorenbijdeinformeleorganisaties.

Dilemma’s

Uitdepilotblijkteenaantaldilemma’s:

• Initiatievenzijnselectief:zesluitenaanbijbepaaldejongeren,maarsluitenanderen juistuit.

• Verschillendeorganisatiesvragenomanderevormenvanondersteuning.

• Erissprakevaneenvoortdurendeafwegingtussensnelenzorgvuldighandelen.

• Kwaliteitenprestatiesbepalenisingewikkeld,maarwelnodig.

• Formeleaspectenkunneninformeleorganisatiesbedreigenenversterken.

• Decommunicatieis(te)inhoudelijk.

• Hetissomslastigomelkaartebegrijpen,zonderheteenstezijn.

• Degroeienreproductievaninformeleorganisatiesisnietaftedwingen.

• ‘Informeleorganisaties’trekkenhuneigenplan.

Tips

Hetrapportdraagteenaantaladviezenaan:

• Actieveterughoudendheid:biedhulpalsdatmogelijkenpassendis,maarzonder daarbijdeenergieendebetrokkenheidvandeinitiatiefnemersaantetasten.

PREVIEWVERSIE

• Eenproductiefpartnerschapmetinformeleorganisatieskanalleenslagenvanuit deerkenningdatdekrachtvan‘informeleorganisaties’isdatze‘informeel’zijn endusgeendeeluitmakenvaneenbeleidssysteemenzijnverhaalen instrumentarium.

• Geenaanbestedingen,geenmonitoring,geenverantwoordingssystematiek,geen standaardisatieenuniformeringetcetera,tenzijerondersteuningisinde professionaliseringvaninformeleorganisaties.

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

• Investeerinderelatie(vredestijd)metendewensen/behoeftenvandeinformelere organisatieintijdenwanneerzijdeoverheidnodighebbenennietenkelwanneer deoverheidhennodigheeft.

• Handelnietopbasisvanwederkerigheid:dusspeelinopdewensenenbehoeften vandeinformeleorganisatieszonderer(gelijk)watvoorterugteverwachten.

JeleesthierhetvolledigerapportvandepilotImpacttoolSocialeKaartInformele organisatiesvoorjongeren‘buitenbeeld’. RapportagePilotImpacttoolSocialeKaart

18.8 Begrippen

Professioneelnetwerk

Eennetwerkdatbestaatuitallecontactendiejehebtgelegdtijdenswerkzaamheden vooréénofmeerdereorganisatiesofzelfstandigenzoalszzp'ers.

Socialebasis

Laatzichhetbestebeschrijvenalsallesineenbuurt,wijkofdorpwaarbewonersiets aanhebben:het‘sociale’.Ditmoetindieomgevingzelfgevestigdzijnenmakkelijk toegankelijkzijn:de‘basis’.

Socialeinfrastructuur

Hetgeheelvanorganisatiesenactiviteitengerichtopdesocialekwaliteitenhet leefbaarheids-enveiligheidsgevoelvaninwoners.

Socialekaart

COPYRIGHTBOOM

Eendocumentmeteenverzamelingvanallewelzijns-enzorgorganisatiesindebuurt.

PREVIEWVERSIE

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

INDEX

5A-model228

8-fasenmodel193

A

Aangeleerdehulpeloosheid232

Actiefburgerschap240

actiefsociaalnetwerk286

Activering254

affectieveempathie139

Afstand256

Agenderen108

algemeensociaalwerk77

Ambulantezorg94

Anti-institutioneelextremisme114

antropologie60

armen12

assertief141

B

basisinkomen40

Bedachtzaamzijn279

bemoeizorg24

beroepscode147,271

beroepscompetentieprofiel121

beroepsethiek271

beroepshouding137

beroepsrol260

Bevoegdheid126

biopsychosocialebenadering178

broodbanken12

Burendag241

burgerinitiatief241

Burgerinitiatieven287

C

D

COPYRIGHTBOOMCONCEPTBEROEPSONDERWIJSZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

DeMaatschappijtotNutvan’t

Algemeen15

DeMaatschappijvanWeldadigheid15

PREVIEWVERSIE

chronosysteem212

Cognitieveempathie139

Collectievesocialevoorzieningen246

competentie121

copingstijl186

cultureleantropologie60

decentralisatie106

Delegeren126

Discipline305

Discretionaireruimte259

Discriminatie163

dolhuizen13

E

ecologischesystemen211

Eenzaamheid47

Eerstelijnszorg85

eigenkrachtconferentie26

emotiegerichtecopingstijl186

Empathie139

empowerment222

ethiek269

ethischdilemma274

Etnischprofileren41

exosysteem212

extramuralezorg94

extremisme112

F

Familiezorg300

Financiëlezekerheid101

Formelehulp260

Formelewaarden271

functie125

functiebeschrijving127

functieprofiel127

functioneledistantie140

G

gasthuis13

geestelijkegezondheidszorg(ggz)85

gehandicaptenzorg90

Geïndiceerdepreventie155

geweten272

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE

‘VanZZnaarGG’181

WelzijnNieuweStijl25

Wetgemeentelijkeschuldhulpverlening (Wgs)161

(Wmo)

CONCEPTBEROEPSONDERWIJS

ZONDERBEELD-EN TAALREDACTIE