Helpende Zorg en Welzijn niveau 2
Uitgeverij Angerenstein onderdeel van
profi-leren HZW
Uitgeverij, training en diensten
Inhoud
SAW_HZW.indb 1
1
17-06-13 12:05
Colofon Titel: Helpende Zorg en Welzijn; niveau 2 Isbn: 978-90-85242-03-1, derde herziene druk Uitgever: Uitgeverij Angerenstein Postbus 2056 6802 CB Arnhem info@angerenstein.nl
Š uitgeverij Angerenstein 2013 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm, of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. No part of this book may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means without written permission from the publisher. Voor zover het maken van kopieÍn uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteursrecht 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb. 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (Postbus 3060, 2130 KB) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l. vijfde lid, Auteurswet 1912. De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.
2
Helpende Zorg en Welzijn
SAW_HZW.indb 2
17-06-13 12:05
Inleiding Profi-leren HZW is een complete set leermiddelen voor de competentiegerichte kwalificatiestructuur Helpende Zorg en Welzijn. Profi-leren HZW bestaat uit: •
een basisboek Helpende Zorg en Welzijn;
•
een Competentie-Opdrachten- en BeoordelingsMagazijn (COBM);
•
een site – www.profi-leren.nl – met gratis extra’s:
-
digitale content-thema’s op www.profileren.nl;
-
een zoekmachine;
-
diagnostische kennistoetsen bij de 36 thema’s uit het boek;
-
verwerkingsopdrachten bij alle thema’s uit dit boek.
Dit boek bevat de 36 thema’s die de HZW-in-opleiding gedurende zijn/haar opleiding veelvuldig moet raadplegen als achtergrondinformatie bij het werken aan bijvoorbeeld: • opdrachten; • taken; • beroepsproducten; • prestaties.
Inleiding Inhoud
SAW_HZW.indb 3
3
17-06-13 12:05
De thema’s van ‘Helpende Zorg en Welzijn; niveau 2’ ‘Helpende Zorg en Welzijn; niveau 2’ bevat de volgende 36 thema’s: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
Het werk van de helpende zorg en welzijn De leefstijl van de cliënt Werken met respect Professioneel werken Methodisch werken Soorten plannen Eigen werkzaamheden plannen Opruimen en schoonmaken Bedden opmaken en de was doen Boodschappen doen en maaltijden verzorgen Ruimte inrichten Lichamelijke verzorging Aan- en uitkleden Toiletgang Uiterlijke verzorging Bewegen en verplaatsen Eten en drinken Veranderingen in gezondheid constateren
19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36
Ziekteleer Veiligheid en ongevallen Dementie Omgaan met agressie Helpende zorg en welzijn en activiteiten Voorbereiden, uitvoeren en evalueren van activiteiten Waarnemen en observeren van emoties Het omgaan met emoties van de cliënt Zelfredzaamheid stimuleren Zelfredzaamheid compenseren Communicatie Gesprekken voeren Assertiviteit Afstemmen van zorg Omgaan met klachten Rapporteren Samenwerken Feedback
Aanvullende thema’s staan als digitale content – thema’s (dc-thema’s), op www.profi-leren.nl.
De formule van de thema’s Dit boek kent de volgende formule:
Theorie met voorbeelden De thema’s hebben betrekking op naslag die relevant is de helpende zorg en welzijn. De theorie wordt verlevendigd met voorbeelden uit de HZW-werkvelden. Aanvullende thema’s staan als digitale content – thema’s (dc-thema’s), op www.profi-leren.nl.
Mini-samenvattingen De theorie is opgehangen aan minisamenvattingen. Deze minisamenvattingen zijn voor de school als powerpointpresentatie verkrijgbaar.
Tips voor de praktijk Ieder thema wordt afgesloten met praktijktips: handvatten voor de HZW-in-opleiding voor BPV en/ of werk.
4
Helpende Zorg en Welzijn
SAW_HZW.indb 4
17-06-13 12:05
Verklarende woordenlijst Een lijst met de betekenis van moeilijke woorden aan het einde van ieder thema.
Verwijzingen In dit boek wordt verwezen naar andere thema’s binnen dit boek. Niet naar dc-thema’s op www.profi-leren.nl, omdat de thema’s daar wisselend zijn. In alle gevallen kan de lezer via de zoekmachine op www.profi-leren.nl of via de trefwoordenlijsten achterin het boek vinden wat, waar staat.
Competentie Opdrachten- en Beoordelingsmagazijn HZW Naast dit boek is er voor de HZW-in-opleiding een Competentie Opdrachten- en Beoordelingsmagazijn beschikbaar. Dit magazijn bevat opdrachten met (competentiegerichte) beoordelingsprotocollen voor het portfolio en proeven van bekwaamheid. Bij iedere opdracht ziet de leerling welke thema’s als naslag dienen bij die opdracht. Dit magazijn is als print verkrijgbaar, maar ook digitaal met een licentie.
Bij deze derde herziene druk In deze derde herziene druk zijn verbeteringen aangebracht op basis van evaluaties bij gebruikers. We bedanken Mirjam van der Waals voor het nuttige commentaar dat ze gaf. Veel plezier en succes bij het werken met dit boek!!
Inleiding Inhoud
SAW_HZW.indb 5
5
17-06-13 12:05
6
Helpende Zorg en Welzijn
SAW_HZW.indb 6
17-06-13 12:05
Inhoud Thema 1 Het werk van de helpende zorg en welzijn
Thema 5 Methodisch werken
1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8 1.9 1.10 1.11
5.1 5.2 5.3 5.4
Inleiding.....................................................................................93 Wat is methodisch werken? .......................................................95 Voordelen van methodisch werken ...........................................97 Beginsituatie bepalen................................................................98
5.5 5.6 5.7
Het observatieplan...................................................................100 Doel, plan, uitvoering en evaluatie ..........................................103 Tips voor de praktijk ...............................................................105
Inleiding.....................................................................................13 De functie helpende zorg en welzijn ..........................................15 HZW in verzorgings- en verpleeghuizen en ziekenhuizen..........16 HZW in de thuiszorg ..................................................................18 HZW en mensen met een psychische of lichamelijke beperking.20 HZW in de kinderopvang en het peuterspeelzaalwerk...............25 HZW in sociaal-cultureel werk, wijkopbouwwerk en buurtwerk.28 HZW in maatschappelijke zorg en dienstverlening.....................30 HZW in de jeugdzorg..................................................................32 HZW in (crisis-)opvangcentra.....................................................35 Tips voor de praktijk...................................................................38
Thema 2 De leefstijl van de cliënt 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8 2.9 2.10 2.11 2.12
Inleiding.....................................................................................41 Waarden en normen ..................................................................42 Cultuur ......................................................................................44 Levensbeschouwing...................................................................48 Christendom; katholieken en de protestanten...........................50 Islam ......................................................................................53 Jodendom..................................................................................55 Hindoeïsme................................................................................57 Boeddhisme...............................................................................59 Gewoonten ...............................................................................62 Seksualiteitsbeleving ................................................................64 Tips voor de praktijk...................................................................67
Thema 6 Soorten plannen 6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 6.6 6.7
Inleiding...................................................................................107 Helpende zorg en welzijn en plannen......................................108 Het werkplan...........................................................................110 Het protocol.............................................................................111 Het zorgplan ...........................................................................113 Het begeleidingsplan ..............................................................115 Tips voor de praktijk.................................................................117
Thema 7 Eigen werkzaamheden plannen 7.1 7.2 7.3 7.4 7.5 7.6 7.7 7.8
Inleiding...................................................................................119 Dienstrooster............................................................................120 Volgorde van werkzaamheden.................................................122 Werkschema en afdelingsagenda............................................124 Overleg en contact met cliënten...............................................125 Overleg met omgeving cliënt...................................................127 Doorverwijzen naar anderen....................................................130 Tips voor de praktijk.................................................................132
Thema 3 Werken met respect 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6
Inleiding.....................................................................................71 Respectvol ondersteunen .........................................................72 Positieve basishouding en omgangsvormen..............................74 Respect bij lichamelijk contact...................................................76 Privacy respecteren....................................................................79 Tips voor de praktijk ..................................................................82
Thema 4 Professioneel werken 4.1 4.2 4.3
Inleiding.....................................................................................85 Professioneel werken; enkele begrippen....................................87 Tips voor de praktijk...................................................................89
Thema 8 Opruimen en schoonmaken 8.1 8.2
8.3 8.4 8.5 8.6 8.7 8.8
Inleiding...................................................................................135 Materialen en schoonmaakmiddelen.......................................136 8.2.1 Materialen .................................................................137 8.2.2 Schoonmaakmiddelen................................................139 Werkvolgorde...........................................................................142 Leefruimte op orde houden......................................................144 Sanitair ....................................................................................148 De keuken................................................................................150 Overige ruimten ......................................................................157 Tips voor de praktijk.................................................................160
Inhoud
SAW_HZW.indb 7
7
17-06-13 12:05
Thema 9 Bedden opmaken en de was doen 9.1 9.2 9.3
9.4
9.5
Inleiding...................................................................................165 Soorten bedden en hulpmiddelen............................................166 9.2.1 Hulpmiddelen ............................................................166 Bedden opmaken.....................................................................170 9.3.1 Bed verschonen..........................................................172 9.3.2 Bed opmaken en verschonen met cliënt in bed..........175 De was verzorgen.....................................................................178 9.4.1 Kennis van stoffen......................................................178 9.4.2 Na het wassen............................................................182 9.4.3 De procedure in de instelling......................................183 Tips voor de praktijk.................................................................185
Thema 10 Boodschappen doen en maaltijden verzorgen 10.1 10.2 10.3 10.4 10.5 10.6 10.7
Inleiding...................................................................................189 Belangrijk bij de verzorging van maaltijden.............................191 Voorbereiden van de maaltijd..................................................198 Inkopen doen...........................................................................201 Koken volgens recept...............................................................203 Kooktoestellen.........................................................................206 Tips voor de praktijk.................................................................209
Thema 13 Aan- en uitkleden 13.1 Inleiding...................................................................................267 13.2 Het belang van kleding............................................................269 13.2.1 Schaamte...................................................................269 13.2.2 Bescherming..............................................................271 13.2.3 Uitingsvorm................................................................272 13.3 Baby’s en peuters aan- en uitkleden.........................................274 13.3.1 Aandachtspunten voor baby’s.....................................275 13.3.2 Peuters.......................................................................279 13.4 Mensen met een beperking helpen bij het aan- en uitkleden..281 13.4.1 Dementerenden en mensen met een verstandelijke beperking............................................281 13.4.2 Chronisch zieken en mensen met een lichamelijke beperking...............................................285 13.5 Tips voor de praktijk.................................................................290
Thema 11 Ruimte inrichten
Thema 14 Toiletgang
11.1 Inleiding...................................................................................213 11.2 Algemene uitgangspunten voor de inrichting..........................215 11.2.1 Functie van de ruimte.................................................215 11.2.2 Doelgroep...................................................................217 11.2.3 Doelmatigheid...........................................................218 11.2.4 Veiligheid...................................................................219 11.2.5 Eisen en tips...............................................................220 11.2.6 Sfeer...........................................................................222 11.2.7 Kleurengebruik...........................................................225 11.3 Aandachtspunten voor kinderen..............................................228 11.3.1 De binnenruimten......................................................230 11.3.2 De buitenruimte.........................................................233 11.4 Tips voor de praktijk.................................................................234
14.1 14.2 14.3 14.4
Thema 12 Lichamelijke verzorging 12.1 12.2 12.3 12.4 12.5 12.6
8
12.6.1 Een baby in bad doen.................................................252 12.6.2 Douchen en baden.....................................................254 12.6.3 Wassen op bed...........................................................258 12.6.4 Wassen aan de wastafel.............................................262 12.7 Tips voor de praktijk.................................................................263
Inleiding...................................................................................237 Persoonlijke hygiëne................................................................239 Verzorging van de mond..........................................................242 Verzorging van de oren............................................................249 Scheren....................................................................................250 Verzorging van het lichaam......................................................252
Inleiding...................................................................................295 Zindelijk worden......................................................................297 Begeleiden naar het toilet........................................................302 Po, urinaal en urineschuitje geven in bed ................................304 14.4.1 Urinaal aanleggen......................................................304 14.4.2 Po en urineschuitje.....................................................306 14.5 Incontinentie............................................................................308 14.6 Hulpmiddelen..........................................................................310 14.7 Tips voor de praktijk.................................................................312 Thema 15 Uiterlijke verzorging 15.1 Inleiding...................................................................................315 15.2 Gezichtsverzorging...................................................................317 15.2.1 Make-up gebruiken....................................................317 15.2.2 Reiniging van het gezicht...........................................320 15.3 Haarverzorging........................................................................322 15.4 Nagelverzorging ......................................................................325 15.4.1 Teennagels.................................................................325 15.4.2 Vingernagels..............................................................326 15.5 Uiterlijke verzorging en kinderen.............................................328 15.6 Tips voor de praktijk.................................................................331
Helpende Zorg en Welzijn
SAW_HZW.indb 8
17-06-13 12:05
Thema 16 Bewegen en verplaatsen 16.1 Inleiding...................................................................................335 16.2 Ondersteunen bij het lopen......................................................337 16.3 Helpen bij het gebruik van hulpmiddelen................................341 16.3.1 Met één kruk lopen....................................................341 16.3.2 Met twee krukken lopen.............................................342 16.3.3 Met een rollator lopen................................................343 16.3.4 Met een looprek lopen................................................344 16.3.5 In een rolstoel rijden...................................................345 16.4 Helpen bij het verplaatsen van stoel naar bed en omgekeerd..........................................................................347 16.5 Verplaatsen in bed ...................................................................351 16.5.1 Verplaatsen met behulp van een glijzeil.....................351 16.6 Tips voor de praktijk.................................................................355 Thema 17 Eten en drinken 17.1 Inleiding...................................................................................359 17.2 Voedingspatroon......................................................................361 17.2.1 Gezond voedingspatroon............................................363 17.2.2 Voedingsstoffen.........................................................366 17.3 De voeding van baby’s en peuters ...........................................373 17.4 Voeding bij ouderen.................................................................376 17.5 Helpen bij eten en drinken.......................................................377 17.5.1 Tafel Dekken...............................................................378 17.5.2 Eten geven op bed......................................................380 17.6 Diëten ....................................................................................382 17.7 Alternatieve voeding................................................................385 17.8 Multiculturele voeding.............................................................387 17.9 Ontkoppeld en gekoppeld koken..............................................388 17.10 Tips voor de praktijk.................................................................389
19.3 Infectieziekten.........................................................................422 19.4 Maag- en darmaandoeningen.................................................427 19.4.1 Voedselvergiftiging....................................................427 19.4.2 Paratyfus....................................................................429 19.4.3 Obstipatie...................................................................430 19.4.4 Maden en wormen.....................................................430 19.5 Aandoeningen van de luchtwegen...........................................432 19.5.1 Astma.........................................................................432 19.5.2 Longemfyseem...........................................................434 19.5.3 Chronische bronchitis.................................................435 19.6 Aandoeningen van het bewegingsapparaat.............................437 19.6.1 Reuma........................................................................438 19.6.2 Spierziekten...............................................................440 19.7 Aandoeningen van het zenuwstelsel........................................442 19.7.1 Multiple sclerose........................................................443 19.7.2 Epilepsie.....................................................................444 19.7.3 Spasticiteit.................................................................448 19.7.4 Ziekte van Parkinson..................................................449 19.7.5 Beroerte.....................................................................450 19.8 Hart- en vaatziekten................................................................452 19.8.1 Arteriosclerose............................................................452 19.8.2 Hartinfarct..................................................................453 19.8.3 Hoge bloeddruk..........................................................455 19.9 Diabetes type 2........................................................................456 19.10 Huidaandoeningen..................................................................459 19.10.1 Open been..................................................................459 19.10.2 Decubitus...................................................................460 19.10.3 Psoriasis.....................................................................461 19.11 Tips voor de praktijk ................................................................463 Thema 20 Veiligheid en ongevallen
Thema 18 Veranderingen in gezondheid constateren 18.1 Inleiding...................................................................................393 18.2 Gezond of ziek?........................................................................394 18.3 Veranderingen in de gezondheid.............................................398 18.3.1 Slaap- en waakritme..................................................398 18.3.2 Ademhalingsstelsel....................................................404 18.3.3 Temperatuur...............................................................407 18.3.4 Hart- en bloedvaten...................................................411 18.3.5 Uitscheiding...............................................................412 18.4 Tips voor de praktijk.................................................................414 Thema 19 Ziekteleer 19.1 Inleiding...................................................................................417 19.2 Kinderziekten ..........................................................................419
20.1 Inleiding...................................................................................467 20.2 Brandgevaar ............................................................................469 20.2.1 Brandpreventie...........................................................469 20.2.2 Wat te doen bij brand.................................................473 20.3 Ondeugdelijk materiaal............................................................476 20.4 Vermissing ..............................................................................480 20.4.1 Voorkomen van vermissing........................................480 20.4.2 Meldingsprocedure bij vermissing..............................482 20.5 Onverantwoord gedrag van cliënten........................................485 20.6 Basisprincipes EHBO.................................................................487 20.7 Veel voorkomende ongevallen.................................................490 20.8 De inhoud van een verbandtrommel........................................501 20.9 Tips voor de praktijk.................................................................504
Inhoud
SAW_HZW.indb 9
9
17-06-13 12:05
Thema 21 Dementie 21.1 21.2 21.3 21.4 21.5 21.6
Inleiding...................................................................................509 Wat is dementie?.....................................................................510 Oorzaken van dementie...........................................................515 De verschillende stadia van dementie......................................516 Behandeling.............................................................................519 Benaderingswijzen van dementerenden..................................520 21.6.1 Warme zorg................................................................520 21.6.2 Realiteitsoriëntatietraining (ROT)...............................522 21.6.3 Validation...................................................................523 21.6.4 Zintuigactivering (snoezelen).....................................524 21.6.5 Psychomotorische therapie........................................525 21.6.6 Reminiscentie.............................................................525 21.6.7 Levensboeken.............................................................526 21.6.8 Passiviteiten van het Dagelijkse Leven (PDL)..............528 21.7 Omgaan met agressieve dementerenden.................................531 21.8 Tips voor de praktijk.................................................................534 Thema 22 Omgaan met agressie 22.1 22.2 22.3 22.4
Inleiding...................................................................................539 Wat is agressie?........................................................................541 Oorzaken van agressie..............................................................542 Tips voor de praktijk.................................................................544
Thema 23 Helpende zorg en welzijn en activiteiten 23.1 23.2 23.3 23.4 23.5 23.6 23.7
Inleiding...................................................................................549 Soorten activiteiten..................................................................551 Doelen van activiteiten............................................................554 Het activiteitenplan.................................................................555 Het activiteitenprogramma......................................................558 Cliënten stimuleren en motiveren............................................559 Tips voor de praktijk.................................................................562
Thema 24 Voorbereiden, uitvoeren en evalueren van activiteiten 24.1 24.2 24.3 24.4 24.5 24.6
Inleiding...................................................................................565 Activiteiten voorbereiden .......................................................566 De uitvoering van activiteiten..................................................570 Activiteiten evalueren..............................................................572 Opruimen.................................................................................573 Tips voor de praktijk.................................................................574
Thema 25 Waarnemen en observeren van emoties 25.1 Inleiding...................................................................................577 25.2 Het begrip emotie....................................................................579
10
25.3 25.4 25.5 25.6 25.7
De functies van emoties...........................................................580 De uitwerking van emoties op het gedrag van mensen............581 Het waarnemen en observeren van emoties............................583 Fasen in de verwerking van emotionele gebeurtenissen..........584 Tips voor de praktijk.................................................................586
Thema 26 Het omgaan met emoties van de cliënt 26.1 26.2 26.3 26.4 26.5 26.6 26.7 26.8
Inleiding...................................................................................589 Het taxeren en interpreteren van emoties................................590 Het reageren op emoties..........................................................593 Het omgaan met emoties.........................................................594 Zes basisemoties......................................................................597 Gesprekstechnieken.................................................................599 Omgaan met je eigen emoties.................................................602 Tips voor de praktijk.................................................................603
Thema 27 Zelfredzaamheid stimuleren 27.1 27.2 27.3 27.4 27.5 27.6 27.7 27.8
Inleiding...................................................................................607 Wat is zelfredzaamheid?..........................................................609 De zelfredzaamheid van een cliënt vaststellen.........................610 De zelfredzaamheid van een groep vaststellen........................616 De ondersteuningsdoelen vaststellen......................................619 De zelfredzaamheid gericht stimuleren....................................620 De benadering van de cliënt.....................................................623 Tips voor de praktijk.................................................................629
Thema 28 Zelfredzaamheid compenseren 28.1 28.2 28.3 28.4 28.5 28.6 28.7 28.8 28.9
Inleiding...................................................................................633 Meedoen in de maatschappij...................................................635 Het compensatiebeginsel ........................................................638 Zelfstandig een huishouden voeren.........................................640 Aanpassing van de woning......................................................646 Vervoer ....................................................................................647 Sociale contacten.....................................................................647 Mantelzorgers en vrijwilligers..................................................648 Tips voor de praktijk.................................................................650
Thema 29 Communicatie 29.1 29.2 29.3 29.4 29.5 29.6
Inleiding...................................................................................653 Het communicatieproces..........................................................654 Communicatiemiddelen...........................................................659 Communicatieve vaardigheden................................................661 Interculturele communicatie....................................................663 Tips voor de praktijk.................................................................665
Helpende Zorg en Welzijn
SAW_HZW.indb 10
17-06-13 12:05
Thema 30 Gesprekken voeren 30.1 30.2 30.3 30.4 30.5 30.6
Inleiding...................................................................................669 Gespreksstructuur....................................................................670 Het informatieve gesprek.........................................................674 De individuele werkbespreking................................................676 Het functioneringsgesprek.......................................................678 Tips voor de praktijk.................................................................680
Thema 31 Assertiviteit 31.1 31.2 31.3 31.4 31.5
Inleiding...................................................................................683 Wat is assertiviteit?..................................................................685 Gedrag herkennen...................................................................688 Waarom assertief zijn?.............................................................689 Tips voor de praktijk.................................................................690
33.2 33.3 33.4 33.5 33.6
Tevredenheid en ontevredenheid.............................................709 Klachten en soorten klachten .................................................711 Klachtenafhandeling van de HZW............................................712 Klachtenregelingen en klachtencommissies ............................714 Tips voor de praktijk.................................................................716
Thema 34 Rapporteren 34.1 34.2 34.3 34.4 34.5 34.6 34.7
Inleiding...................................................................................719 Wat is rapporteren ................................................................721 De overdracht...........................................................................722 Vrije rapportage en rapportageformulieren.............................724 Telefoneren en telefoonnotities...............................................728 Een e-mailbericht opstellen ....................................................731 Tips voor de praktijk ................................................................732
Thema 32 Afstemmen van zorg
Thema 35 Samenwerken
32.1 32.2 32.3 32.4 32.5 32.6
35.1 Inleiding...................................................................................735 35.2 Wat is samenwerken?..............................................................737 35.3 Tips voor de praktijk.................................................................739
Inleiding...................................................................................693 Evalueren en afstemmen met cliÍnten.....................................694 Evalueren en afstemmen met collega’s ....................................697 Evalueren en afstemmen met familie en verwanten................699 Evalueren en afstemmen met overigen....................................702 Tips voor de praktijk.................................................................705
Thema 33 Omgaan met klachten 33.1 Inleiding...................................................................................707
Thema 36 Feedback 36.1 36.2 36.3 36.4
Inleiding...................................................................................743 Hoe geef je feedback?..............................................................744 Hoe ontvang je feedback?........................................................747 Tips voor de praktijk.................................................................749
Inhoud
SAW_HZW.indb 11
11
17-06-13 12:05
12
Helpende Zorg en Welzijn
SAW_HZW.indb 12
17-06-13 12:05
Thema
1
Het werk van de helpende zorg en welzijn
1.1 Inleiding Je hebt gekozen voor de opleiding helpende zorg en welzijn (HZW) op niveau 2. Het doel van dit thema is je een overzicht te geven van werkterreinen en instellingen waar je als HZW kunt werken. Een HZW helpt mensen bij dingen die zij niet (meer) zelfstandig kunnen. Een HZW werkt bijvoorbeeld in zorginstellingen of in welzijnsinstellingen. In zorginstellingen ondersteunt de HZW zorgvragers bij wonen, huishouden en persoonlijke verzorging zoals wassen, aankleden. In welzijnsinstellingen ligt de nadruk iets meer op begeleidende taken zoals bezoekers ontvangen, spullen klaarzetten, ondersteunen bij activiteiten, schoonmaken, opruimen. Je vindt in dit thema een overzicht van de belangrijkste werkterreinen van een HZW. Het beroep van HZW wordt in de praktijk op veel verschillende manieren ingevuld. De functies zijn bovendien in ontwikkeling. De beschrijving in dit boek kan in de praktijk daarom nog veranderen. De inhoud van dit thema:
1-1
1.2 De functie helpende zorg en welzijn 1.3 HZW in verzorgings- en verpleeghuizen en ziekenhuizen 1.4 HZW in de thuiszorg 1.5 HZW en mensen met een psychische of lichamelijke beperking 1.6 HZW in de kinderopvang en het peuterspeelzaalwerk 1.7 HZW in sociaal-cultureel werk, wijkopbouwwerk en buurtwerk 1.8 HZW in maatschappelijke zorg en dienstverlening 1.9 HZW in de jeugdzorg 1.10 HZW in (crisis-)opvangcentra 1.11 Tips voor de praktijk
Thema 1 Het werk van de helpende zorg en welzijn
SAW_HZW.indb 13
13
17-06-13 12:05
Wist je dat: • een HZW een onmisbare schakel is in de hulpverlening aan mensen; • je goed met mensen om moet kunnen gaan en geduldig moet zijn; • je mensen moet kunnen stimuleren en motiveren; • je betrokken moet zijn maar ook afstand moet kunnen houden; • je vaak in teamverband werkt en dus samenwerkt met anderen; • je werk op wonen, zorg en welzijn is gericht; • je klantgericht moet zijn en een professionele beroepshouding moet hebben?
Wat doet een helpende zorg en welzijn?
14
Helpende Zorg en Welzijn
SAW_HZW.indb 14
17-06-13 12:05
1.2 De functie helpende zorg en welzijn Omdat de functie van helpende zorg en welzijn op veel verschillende manieren wordt ingevuld, zijn er ook veel namen voor, zoals: leefgroepassistent, assistent-begeleider, assistentactiviteitenbegeleider, assistent groepshulp, opvanghulp, instellingshulp, gastvrouw of contactmedewerker. De benamingen ‘helpende, ‘hulp’ en ‘assistent’ geven aan dat je als HZW niet zelfstandig werkt, maar altijd onder begeleiding van iemand anders. Dit kan bijvoorbeeld een pedagogisch werker, een sociaal-cultureel werker, een maatschappelijk dienstverlener, een ouderenwerker of een (sociaal-psychiatrisch) verpleegkundige zijn. Ondanks dat je onder begeleiding van iemand werkt, werk je ook wel eens alleen, bijvoorbeeld als je bij iemand thuis werkt of als je overdag cliënten begeleidt bij de algemene dagelijkse levensverrichtingen (ADL). Met baby’s en kinderen zul je echter niet zo snel alleen werken. Je kunt met mensen van alle leeftijden werken, die verschillende kenmerken hebben. Zij kunnen lichamelijk en psychisch gezond zijn, een beperking hebben, dementeren, tot een culturele minderheid behoren of dak- of thuisloos zijn. Als helpende zorg heb je huishoudelijke, verzorgende, en begeleidende taken. Daarnaast bied je mensen een luisterend oor en emotionele ondersteuning. Je zorgt voor een prettige leefomgeving en sfeer en je helpt mensen zelfstandig te functioneren. Als helpende welzijn ligt de nadruk in je werk op organisatorische, begeleidende en activerende taken en het geven van informatie en advies. Je ontvangt bijvoorbeeld mensen en begeleidt hen naar activiteiten. Je informeert en adviseert klanten over activiteiten of de dienstverlening, bijvoorbeeld in een servicepunt voor ouderen of in een ziekenhuis. Je ondersteunt de agogisch werker bij de organisatie of uitvoering van activiteiten of je bent gastvrouw in de dagopvang voor dak- en thuislozen. In de meeste werksituaties ben je echter zowel helpende zorg als helpende welzijn. Want iemand die hulp nodig heeft, zal vaak op beide terreinen hulp nodig hebben. In de volgende paragrafen lees je meer over de verschillende werkterreinen en wat je daar als helpende zorg en welzijn zou kunnen doen.
Thema 1 Het werk van de helpende zorg en welzijn
SAW_HZW.indb 15
15
17-06-13 12:05