LOGISTIEKE KETENS - DEEL 1
EP T
Logistiek teamleider en logistiek supervisor
C O
N
C
Theorie | editie 2022 | ESS-examen: Logistiek I en Logistiek II
COLOFON Boom beroepsonderwijs info@boomberoepsonderwijs.nl www.boomberoepsonderwijs.nl Auteur(s): Inhoudelijke redactie: Titel:
EP T
ISBN: 978 90 372 Bronvermelding: druk/ oplage
© Boom beroepsonderwijs <<jaartal>>
N
C
Behoudens de in of krachtens de Auteurswet gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
C O
Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16h Auteurswet dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (www.reprorecht.nl). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bijvoorbeeld een (digitale) leeromgeving of een reader in het onderwijs (op grond van artikel 16, Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot Stichting Uitgeversorganisatie voor Onderwijslicenties (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.stichting-uvo.nl). De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden. Door het gebruik van deze uitgave verklaart u kennis te hebben genomen van en akkoord te gaan met de specifieke productvoorwaarden en algemene voorwaarden van Boom beroepsonderwijs, te vinden op www.boomberoepsonderwijs.nl.
INHOUD Inleiding .............................................................................................................. 4 Kerntaken-en-werkprocessen ......................................................................... 5 Logistieke-ketens .............................................................................................. 7 De-logistieke-keten ............................................................................................. 8 Partijen-in-de-logistieke-keten ......................................................................... 15 Trends-en-ontwikkelingen ................................................................................ 20 Samenvatting .................................................................................................... 26 Begrippen ........................................................................................................... 27
Hoofdstuk 2 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7
Logistiek-raamwerk ........................................................................................ 29 Grondvorm ......................................................................................................... 30 KOOP .................................................................................................................. 38 Planning ............................................................................................................. 42 Vormen-van-integratie ...................................................................................... 47 Automatisering .................................................................................................. 49 Samenvatting .................................................................................................... 66 Begrippen ........................................................................................................... 71
Hoofdstuk 3 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5
Voorspellen-van-de-vraag .............................................................................. 73 Voorspellen-van-de-vraag ................................................................................. 74 Voorspellingstechnieken ................................................................................... 79 Productlevenscyclus ......................................................................................... 85 Samenvatting .................................................................................................... 89 Begrippen ........................................................................................................... 90
Hoofdstuk 4 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6
Distributie ......................................................................................................... 93 Distributiebeleid ................................................................................................ 94 Besturing-van-de-distributieketen ................................................................... 99 Optimaliseren-van-de-distributieketen ......................................................... 102 Value-Added-Logistics-en-en-Value-Added-services .................................... 106 Samenvatting .................................................................................................. 109 Begrippen ......................................................................................................... 111
Hoofdstuk 5 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7 5.8
Interne-logistiek ............................................................................................ 113 Magazijnlay-out ............................................................................................... 114 Goederenontvangst ......................................................................................... 140 Opslag-van-goederen ...................................................................................... 169 Orderverzamelen ............................................................................................. 209 Werkplanning ................................................................................................... 237 Veiligheid-&-Beveiliging .................................................................................. 248 Samenvatting .................................................................................................. 258 Begrippen ......................................................................................................... 262
C O
N
C
EP T
Hoofdstuk 1 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5
Index ................................................................................................................ 263
3
EP T C
N
HOOFDSTUK 3 VOORSPELLEN VAN DE VRAAG
C O
Je zou wel met een glazen bol in de toekomst willen kunnen kijken. Dan zou je precies de juiste producten in de juiste hoeveelheden op het juiste moment kunnen bestellen en op voorraad hebben. Helaas, zo'n glazen bol is er niet maar er zijn wel verschillende methoden die je helpen zorgen de vraag en het aanbod zo goed mogelijk op elkaar aan te laten sluiten. In dit hoofdstuk gaan we in op deze methoden en wat er verder komt kijken bij het voorspellen van de vraag.
Opdracht 1 Consumentengedrag en de logistieke keten Bekijk het filmpje. Vorm een groepje met 3 tot 5 studenten en bespreek wat je hebt gezien. Herken je de voorbeelden die zijn gegeven? Ga vervolgens met elkaar in gesprek over wat de gevolgen van consumentengedrag zijn voor de logistieke keten. Ga hierbij in het bijzonder in op het voorspellen van de vraag en hoe afdelingen zoals inkoop, opslag en distributie hierdoor worden beïnvloed. Maak tenslotte een presentatie waarin je minimaal 5 belangrijke en relevante aandachtspunten bespreekt.
EP T
3.1 Voorspellen van de vraag
Of je producten op voorraad moet nemen om snel genoeg aan de vraag te kunnen voldoen, is niet vanzelfsprekend en hangt onder andere af van het KOOP zoals je hebt gelezen in het hoofdstuk Logistiek raamwerk. Een online winkel als Bol.com houdt voor veel artikelen die zij aanbieden zelf geen voorraden aan, maar laat dit en het verwerken van de orders en de levering over aan de leveranciers. Op hun beurt zullen deze leveranciers weer wel voorraden aanhouden.
Hamsteren
N
C
Onverwachte situaties Bij voorraadbeheer, dit is alles wat te maken heeft met het beheren van goederenstromen binnen je onderneming, spelen prognoses van de vraag een rol. De prognose van de vraag is een voorspelling van de vraag. Veel factoren spelen hierbij een rol en door onverwachte situaties kan de vraagvoorspelling ook nog eens flink worden beïnvloed.
C O
Tijdens het begin van de coronacrisis in 2020 kochten mensen bepaalde producten zoals toiletpapier ineens veel meer dan gebruikelijk.
74
C
EP T
Hoofdstuk 3 Voorspellen van de vraag
Hamsteren van toiletpapier.
C O
N
Door beperkte beschikbaarheid van grondstoffen kunnen ook de prijzen omhooggaan waardoor mensen op zoek gaan naar alternatieven wat de vraag van die alternatieven ook weer beïnvloedt. Het zal lang niet altijd lukken om een perfecte vraagvoorspelling te doen. Het is toch belangrijk om goede inspanningen te blijven verrichten om zo dicht mogelijk in de buurt te komen van de perfecte voorspelling.
Hoe beter de voorspelling klopt, hoe beter de voorraden zijn te optimaliseren en hoe kleiner de veiligheidsvoorraden kunnen zijn. Een goede vraagvoorspelling leidt ook tot minder out-of-stocks ('niet op voorraad') en daarmee tot snelle en betrouwbare levertijden. Dit heeft weer een positieve invloed op de klantervaring.
Analyse: Zonnebloemoliecrisis is nog maar het begin De wereld stevent af op een voedselcrisis die vooral de armere landen hard treft. Maar ook in de Nederlandse supermarkten zullen klanten de gevolgen van Oekraïne voelen.
75
Lege schappen. Overal gaten. Dit is de laatste maanden een vertrouwd beeld aan het worden in Nederlandse supermarkten. Niet alleen door conflicten tussen supers en hun leveranciers, maar ook door toenemende problemen met beschikbaarheid als gevolg van de coronapandemie en de Oekraïne-crisis. Nog voordat de oorlog in Oekraïne in alle hevigheid losbarstte schreef Distrifood over het conflict tussen Jumbo en zijn leveranciers. [Noot: de leveranciers willen de prijzen verhogen en Jumbo vindt dit niet volledig gerechtvaardigd].
C O
N
C
EP T
En dat was dus nog voordat Rusland Oekraïne binnenviel. De problemen met de beschikbaarheid zullen dus alleen maar toenemen. De helft van de honing komt bijvoorbeeld uit de gigantische ex-Sovjetstaat Oekraïne. De invasie is nog geen maand gaande en nu al zijn de gevolgen voor de supermarkten voelbaar: lege schappen met zonnebloemolie. Het ziet ernaar uit dat de oorlog nog wel even voortduurt. Wat betekent dit voor de supermarktbranche op lange termijn?
Lege schappen De broodprijs zal in ieder geval voorlopig niet verdubbelen, zoals in eerste instantie de boodschap was. Nederland haalt weliswaar zijn meeste tarwe uit buurlanden Duitsland en Frankrijk en niet uit Rusland en Oekraïne. Maar als die markten wegvallen, komt er dus minder graan op de wereldmarkt. Dan zullen ook andere landen een beroep doen op bijvoorbeeld Duitsland en Frankrijk. De concurrentie wordt heviger en de prijzen schieten nog verder omhoog. Het wordt een spannende tijd, want Noord-Europa heeft nog maar een graanvoorraad van een
76
Hoofdstuk 3 Voorspellen van de vraag
kleine twee maanden. Het is de vraag in hoeverre Vomar zijn belofte gestand kan doen om de broodprijzen in 2022 niet te verhogen. Zijn dergelijke beloften in deze onzekere tijd nog wel mogelijk? Bron: Distrifood.nl (ingekort)
EP T
Besteltijden en levertijden Welke hoeveelheden je kunt bestellen en wat de levertijden zijn, speelt ook een belangrijke rol bij de vraagvoorspelling. Voor producten die je in kleine hoeveelheden elke dag kunt bestellen en die razendsnel kunnen worden geleverd, hoef je geen langetermijnvoorspellingen te maken. Je kunt immers snel op een hogere vraag inspelen. Voor producten die je niet in kleine hoeveelheden en niet dagelijks kunt bestellen, en die ook niet snel kunnen worden geleverd, moet je wel een langetermijnvoorspelling maken.
DRP en MRP
C
In de praktijk zie je vaak mengvormen, bijvoorbeeld producten die snel leverbaar zijn, maar dan wel in grotere hoeveelheden. Ook moet je rekening houden met de bestelkosten(kosten die gepaard gaan met een bestelling zoals afhandeling en transport), ontwikkeling van inkoopprijzen en beschikbaarheid van producten. Als je schaarste (krapte, geringe voorraad) verwacht, kan het verstandig zijn om wat meer op voorraad te nemen bijvoorbeeld.
C O
N
In het hoofdstuk Logistiek raamwerk heb je gelezen hoe je met een DRP-schema en een MRP-schema kunt zorgen dat je tijdig bestellingen plaatst, waarbij je rekening houdt met de levertijden en de gewenste veiligheidsvoorraad.
Van voorspelling naar planning Op basis van een vraagvoorspelling (in het Engels 'demand forecasting') maak je de vraagplanning (in het Engels 'demand planning') . De vraagplanning is nodig om de inzet van mens en materieel voor opslag, orderverwerking en distributie en transport te bepalen. Je wilt geen ondercapaciteit hebben. Hierdoor komt het op tijd leveren in gevaar en als dit voortduurt kan dit leiden tot een overspannen werksituatie waardoor fouten en zelfs personeelsproblemen ontstaan. Maar je wil ook niet een overcapaciteit tot je beschikking hebben, want dat is te kostbaar. Een goede voorspelling is de basis voor de in te zetten capaciteit voor orderverwerking en distributie. Hoe beter de voorspelling, hoe beter de vraagplanning, hoe beter ingezette capaciteit aansluit bij de behoefte.
77
EP T
C
IG met als titel VRAAGVOORSPELLING waarin de vraagvoorspelling wordt uitgebeeld door twee cirkels (VRAAG en VOORRAAD) met een overlap (BALANS)
Opdracht 2 Belang van de vraagvoorspelling
C O
N
Waarom is de vraagvoorspelling belangrijk? Noem drie redenen en licht ze toe.
Opdracht 3 Perfecte vraagvoorspelling a. Leg uit waarom het doen van een perfecte vraagvoorspelling lang niet altijd lukt.
78
Hoofdstuk 3 Voorspellen van de vraag
b. Geef een voorbeeld van iets waardoor de vraagvoorspelling onverwacht kan worden beïnvloed.
EP T
c. Beschrijf waarom het toch belangrijk is om een zo goed mogelijke voorspelling te doen.
Opdracht 4 Besteltijden en levertijden
De levertijd van een product wordt door de enige leverancier verlengd van 1 dag naar 1 maand. Hoe kan dit de vraagvoorspelling beïnvloeden? Kies het juiste antwoord. De vraagvoorspelling moet nu een maand vooruit worden gedaan. Er verandert niets maar je levert de producten gewoon een maand later. De vraagvoorspelling wordt door seizoensinvloeden gewijzigd.
C
Opdracht 5 Overcapaciteit en ondercapaciteit
C O
N
Geef aan of het voorbeeld typisch een gevolg is van overcapaciteit of ondercapaciteit. 1. Er is meer ruimte in het warehouse gereserveerd dan nodig: overcapaciteit / ondercapaciteit 2. De medewerkers maken al geruime tijd veel overuren:ondercapaciteit / overcapaciteit 3. Orders worden niet allemaal op tijd verwerkt: ondercapaciteit / overcapaciteit 4. De kosten stijgen harder dan de opbrengsten: overcapaciteit / ondercapaciteit
3.2 Voorspellingstechnieken Je weet lang niet altijd welke artikelen (kwaliteiten) en hoeveelheden (kwantiteiten) de klant op de middellange en lange termijn wil. De klanten weten dat zelf vaak ook niet precies. Toch moet je een voorspelling (in het Engels 'forecast') zien te maken en die moet je ook kunnen onderbouwen want de commerciële en operationele belangen zijn groot. Hiervoor kun je verschillende technieken gebruiken. Vormen van voorspellingstechnieken Je kunt het doen van voorspellingen grofweg verdelen in twee vormen: • De informele voorspellingstechniek • De formele voorspellingstechniek. Informele voorspellingstechniek Bijinformele voorspellingstechnieken ga je uit van ervaring en voorgevoel (intuïtieve methode). Deze methode kun je toepassen als je goed weet hoe de vraag naar een artikel verloopt. Zo kun je bijvoorbeeld uit ervaring weten dat de verkoop van bepaalde producten in de zomer afneemt omdat consumenten het dan te warm vinden om te winkelen.
79
C
EP T
Je kunt ook met een groep medewerkers als een soort 'denktank' de verwachtingen bespreken en zo tot een bepaalde voorspelling komen. Hierbij kun je gebruikmakend van uitkomsten van een marktonderzoek waarin klantwensen en verwachtingen ('relatievoorspelling') zijn verwerkt. Deze methode is vooral kwalitatief omdat je niet iets berekent, maar vooral beredeneert.
C O
N
Formele voorspellingstechniek Je kunt ook uitgaan van formele voorspellingstechnieken. Je gaat dan uit van gegevens van de laatste jaren of maanden. Dit heet de methode van historische reeksen of ook wel het voortschrijdende gemiddelde (in het Engels 'moving average'). Je kijkt dan naar de ontwikkeling van de afzet van een product in een bepaalde periode, bijvoorbeeld de afgelopen twaalf maanden, en trekt dan de afzetlijn door. De grillige verschillen per dag vlak je af zodat de lijn een gemiddelde vertoont. Hierdoor wordt een stijging of daling van de toekomstige afzet goed zichtbaar .
80
EP T
Hoofdstuk 3 Voorspellen van de vraag
IG omzetten naar stijl Logistiek; Woord 'woonexpress' wijzigen in 'product X' https://stock.edu-actief.nl/mediafiler/start/mediabank?listview=overview&fc=browse&queryid=5e6e87a1fa590aa13d986e126ee77fb7&order=rank&view=preview&fileid=7&fuid=dir24%252F33425-027.jpg
N
C
Dit doortrekken van een lijn heet extrapoleren. Je hoeft dit niet met een lijn te doen: je kunt bijvoorbeeld ook het gemiddelde nemen van cijferreeksen en dan doorrekenen. Deze methode is vooral kwantitatief omdat je op basis van cijfers en een rekenmodel een voorspelling maakt.
Rekenvoorbeeld: Cijferreeksen doorrekenen Afzet in stuks
C O
Periode
Toename per maand
Januari
579
Februari
601
22
Maart
632
31
April
669
37
Mei
701
32
Juni
739
38
Juli
768
29
Augustus
809
41
September
840
31
Oktober
875
35
November
915
40
December
955
40
81
Je rekent de stijging uit van januari tot en met december. • De stijging is opgeteld 376 eenheden. • Dit is een gemiddelde maandelijkse stijging van 34,2 eenheden, afgerond 34 stuks. Let op delen door 11, want je begint pas met tellen vanaf januari. In januari van het nieuwe jaar zou de afzet dus 989 stuks zijn.
Invloeden op voorspellingen Bij voorspellingen is het belangrijk om rekening te houden met mogelijke invloeden, zoals seizoensinvloeden, conjunctuur en trendbreuk.
EP T
Seizoensinvloeden In een bepaald seizoen, bijvoorbeeld in de laatste maanden van het jaar, kopen consumenten veel meer speelgoed dan in de rest van het jaar. Een ander voorbeeld is de verkoop van sportkleding. Uiteraard gaat de verkoop van badkleding in het voorjaar en de zomer harder dan in de rest van het jaar. Maar in de wintermaanden, vooral in januari en februari, is de vraag naar skikleding weer groter. In de zomermaanden zal de vraag naar skikleding nagenoeg wegvallen. Seizoensinvloeden zijn ook vaak 'cyclisch', dus jaarlijks terugkomend.
N
C
Conjunctuur De schommelingen van de economische groei op korte en middellange termijn noem je de conjunctuur. Periodes van sterkere groei (hoogconjunctuur) en periodes van tragere (laagconjunctuur) of zelfs negatieve groei (crisis) wisselen elkaar af. Als het minder goed gaat met de economie neemt het consumentenvertrouwen af en wordt er minder uitgegeven.
C O
Trendbreuk Het plotseling ophouden van een trend, een algemene richting waarin iets zich ontwikkelt of verandert, noemen we een trendbreuk. Dit kan allerlei oorzaken hebben. Er kan een ander product op de markt zijn gekomen waardoor de vraag van het 'oude' product snel afneemt. Een ander voorbeeld is dat een influencer met veel succes bepaalde producten aanprijst maar slecht in het nieuws komt, waardoor ook de populariteit van een product afneemt en de vraag onverwacht stagneert.
82
EP T
Hoofdstuk 3 Voorspellen van de vraag
Influencers.
C
Aandachtspunten bij vraagvoorspelling Het voorspellen van de vraag kan dus op veel manieren. Je kunt de cijfers uit het verleden gebruiken, een schatting maken van de toekomst en bijvoorbeeld met simulatiemodellen werken. Er zijn hiervoor tegenwoordig ook geavanceerde computersystemen die gebruik maken van 'Artificial Intelligence' (kunstmatige intelligentie) die razendsnel heel veel gegevens kunnen verwerken en zo allerlei voorspellings-scenario's kunnen uitwerken.
C O
N
Aandachtspunten bij het voorspellen van de vraag zijn: • Gebruik bij voorkeur een combinatie van verschillende methodes om de vraag te voorspellen. • Gebruik een methode die niet te ingewikkeld is. Je moet de resultaten eenvoudig in kaart kunnen brengen en ook eenvoudig kunnen interpreteren. • Houdt afhankelijk van de bewezen betrouwbaarheid van de vraagvoorspelling een zekere 'marge (een vaak in procenten uitgedrukte afwijking) aan. • Wil je per se voorkomen dat je niet kan leveren rond de voorspelling dan naar boven af. Maar als je juist wil voorkomen met voorraden te blijven zitten of het inkoopbudget is maar net toereikend, rond het dan naar beneden af. • Pas naast de voorspelmethode ook een signaleermethode toe, zodat je kunt ingrijpen of bijsturen als dat nodig is. Met een signaleermethode zorg je dat je een signaal krijgt als de voorraad te hoog blijft of te laag dreigt te worden. Het is hiervoor belangrijk om zeer regelmatig, vaak minimaal dagelijks, de orders en de vraagvoorspelling te vergelijken. • De methode moet passen bij het type artikelen. Modegevoelige artikelen vragen bijvoorbeeld meestal om een andere aanpak dan traditionele artikelen.
83
EP T
Vergelijk regelmatig de orders en de vraagvoorspelling, zodat je tijdig kunt bijsturen.
Opdracht 6 Voorspellingsmethoden
C
Beschrijf het verschil tussen de informele en formele voorspellingstechniek.
N
Opdracht 7 Informele voorspellingstechniek
C O
Beschrijf een risico als de voorspelling wordt gedaan op basis van ervaringen uit het verleden.
Opdracht 8 Formele voorspellingstechniek Bij de formele voorspellingstechniek kun je gebruikmaken van de methode van historische reeksen of ook wel het voortschrijdende gemiddelde genoemd. Noem een voordeel en een nadeel van dit systeem
84
Hoofdstuk 3 Voorspellen van de vraag
Opdracht 9 Marktinvloeden Kies een product en beschrijf hoe je de vraag zou kunnen voorspellen. Beschrijf een reden waardoor de werkelijke vraag negatief en een reden waardoor de vraag positief kan afwijken. Kies voor deze opdracht een ander voorbeeld dan in de tekst van dit hoofdstuk is beschreven. Maak een verslag van je antwoorden en upload je bestand.
Opdracht 10 Aandachtspunten vraagvoorspelling
EP T
Welke uitspraken over vraagvoorspellingen zijn waar? Kies het juiste antwoord. 1. Gebruik bij voorkeur één methode om de vraag te voorspellen. Niet waar. / Waar. 2. Gebruik een methode die niet te ingewikkeld is.Waar. / Niet waar. 3. Houd bij het interpreteren van cijfers altijd een marge aan.Waar. / Niet waar. 4. Als je een voorspelingsmethode toepast, hoef je geen signaleringsmethode toe te passen.Niet waar. / Waar. 5. Voor modegevoelige artikelen gebruik je een andere methode om de vraag te voorspellen dan bij traditionele artikelen.Waar. / Niet waar.
Opdracht 11 Signaleermethode
C
a. Welke stelling is het meest volledig en juist? Bij vraagvoorspellingen helpt een signaleermethode zodat je tijdig kunt ingrijpen of bijsturen als blijkt dat de klantvraag groter of juist kleiner is dan was voorspeld Een signaleermethode helpt om te weten wanneer voorraden moeten worden aangevuld. Een signaleermethode is alleen nodig als onverwachte situaties in de markt de vraag naar producten vergroten.
C O
N
b. Welke stelling is het meest volledig en juist? Bij vraagvoorspellingen helpt een signaleermethode zodat je tijdig kunt ingrijpen of bijsturen als blijkt dat de klantvraag groter of juist kleiner is dan was voorspeld Een signaleermethode helpt om te weten wanneer voorraden moeten worden aangevuld. Een signaleermethode is alleen nodig als onverwachte situaties in de markt de vraag naar producten vergroten
3.3 Productlevenscyclus Misschien ken je het gezegde dat niemand het eeuwige leven heeft. Dat geldt ook voor producten die aangeboden worden op de markt. Als je kijkt naar films van 50 jaar geleden zie je geen computers maar typemachines, de auto's zien er heel anders uit en zijn veel minder geavanceerd dan nu. Levensduur producten Ook kleding is anders, alhoewel je in de mode wel ziet dat kledingstijlen uit het verleden nog al eens een 'comeback' maken ('weer in de mode zijn') zijn ze toch vaak nét weer anders. Ook als je minder ver terug in de tijd gaat, zie je dat veel producten niet meer verkocht worden. Bij smartphones komen er jaarlijks nieuwe modellen uit en een smartphone van drie jaar oud die nog prima functioneert wordt toch door velen als 'oud' gezien en is deze in de winkel verdrongen door een nieuw model.
85
Ga je nog minder ver terug in de tijd dan zie je dat er ook producten zijn maar een paar maanden op de markt zijn. Wist je dat supermarkten jaarlijks duizenden nieuwe producten uit de schappen halen omdat ze niet goed worden verkocht?
C O
Bevoorrader
N
C
EP T
En dan zijn er natuurlijk nog producten die sowieso een korte levensduur hebben. Denk bijvoorbeeld aan kranten, vers fruit of bloemen.
Fasen in de productlevenscyclus De levensduur van een product is de tijd dat een product verkocht kan blijven worden. Deze bestaat uit een cyclus met verschillende fasen. Met de productlevenscyclus wordt de realistische levensduur van een dienst of product bedoeld. In de volgende afbeelding zie je vier fasen van een product.
86
EP T
Hoofdstuk 3 Voorspellen van de vraag
Afbeelding in stijl logistiek maken https://stock.edu-actief.nl/mediafiler/start/mediabank?fc=browse&queryid=e30dc50736387069f7e525e2b03b7e4b&order=rank&column=5&listview=overview&view=preview&fileid=2&fuid=dir30%2F38%20plc_N4_0417.png
C
Introductie Een product is nieuw en nét op de markt. Voor veel producten geldt dat een wat kleinere groep mensen tot aanschaf overgaat. Anderen weten nog niet dat het nieuwe product er is, willen eerst weten wat ervaringen zijn of zijn gewoon nog tevreden met wat ze hebben.
C O
N
Groei Als een product iets langer op de markt is gaan steeds meer mensen het product kopen. Dit noemen we de groeifase. Als deze groeifase uitblijft kan het ertoe leiden dat een product van de markt wordt gehaald. Volwassenheid Enige tijd na de introductie bereikt een product een volwassen stadium. De vraag is in deze periode voorspelbaar maar zal na enige tijd afnemen. Producenten proberen deze periode te verlengen door innovatie toe te passen en speciale acties te doen. Bij auto's zie je bijvoorbeeld dat dan uitvoeringen worden aangeboden met een aantal extra's voor een sterk gereduceerde prijs. Neergang Uiteindelijk neemt de vraag naar een product meestal af. Dat is het einde van de levenscyclus. Er zijn wel producten die 'tijdloos' zijn, zoals bepaalde luxe horloges, sieraden of kunst, maar dat zijn over het geheel van de markt gezien uitzonderingen. Er zijn ook producten die na vele jaren klassiekers worden, zoals bijvoorbeeld bijzondere oude auto's of muziekinstrumenten, die blijven gewild. Maar dit is dan wat je noemt 'after initial market', dus lang na dat het laatste product nieuw werd geproduceerd en verkocht.
87
Relatie tussen vraagvoorspelling en de productlevenscyclus Het op de markt brengen van producten en hiervan zo veel mogelijk zien te verkopen is een combinatie van voortschrijdende techniek(technische know-how die zich steeds verder ontwikkelt) , economische ontwikkelingen, veranderende behoeften en marketing.
C O
N
C
EP T
Producten met een kortere levensduur of producten die aan het einde van de levenscyclus zitten, dragen een groot risico van incourante voorraad met zich mee. Een verwelkte bos bloemen of de mode van vorig jaar zijn namelijk vrijwel onverkoopbaar.
Bloemen: een product met een kortere levensduur. Er wordt steeds meer nagedacht over hoe producten aan het eind van een leven goed kunnen worden gerecycled of een nieuwe bestemming kunnen krijgen. Alhoewel kopers hier steeds meer waarde aan hechten, heeft het in deze fase geen directe invloed op de vraagvoorspelling. Het is voor de vraagvoorspelling goed opletten in welke fase een product zich bevindt. De groei zet waarschijnlijk niet door naar mate een product langer op de markt is. Zou je de lijn volgens deze methode doortrekken, dan loop je het risico met incourante en dus moeilijk tot niet verkoopbare voorraad te komen zitten!
• Een betrouwbare voorspelling begint met goede data. Zonder goede data is een goede vraagvoorspelling onmogelijk. • Begrijp de data goed zodat je de juistheid van uitkomsten goed kunt inschatten. Houd ook rekening met kortdurende effecten van bijvoorbeeld promotie-acties.
88
Hoofdstuk 3 Voorspellen van de vraag
• Verbeteren kost tijd en aandacht. Verbeter de vraagvoorspelling in het begin alleen voor de belangrijkste producten. • Vervang of verbeter het model als dat nodig is. Kies een trendmodel als er een trend is waar te nemen. Kies het juiste startpunt. • Beoordeel de voorspelling systematisch en kritisch. • Blijf volhouden: de kwaliteit van de vraagvoorspelling zal onafwendbaar verbeteren.
Opdracht 12 Productlevenscyclus
EP T
Kies een product en beschrijf de vier fasen volgens de productlevenscyclus. Neem minimaal het volgende in je antwoord op: • Het product met eventueel een nadere beschrijving • Hoe de markt in elke fase het product waardeert • Hoe de aanbieder van het product de marktvraag tijdens de cyclus probeert de beïnvloeden • Hoe de verschillende fasen invloed hebben op de vraagvoorspelling Maak een verslag met je antwoorden en upload je bestand.
3.4 Samenvatting
N
C
Om te zorgen dat je voldoende maar ook niet te veel producten op voorraad neemt is het belangrijk te weten wat de vraag gaat zijn. Om hier zicht op te krijgen zijn er verschillende methoden die je kunt hanteren. Er zijn kwalitatieve methoden waarbij vooral wordt beredeneerd en meer kwantitatieve methoden waarbij wordt gerekend, bijvoorbeeld op basis van historische gegevens.
C O
Doordat veel factoren invloed hebben op de uiteindelijke vraag en de benodigde voorraad is het moeilijk om goede voorspellingen te doen. Denk bijvoorbeeld aan de beschikbaarheid van grondstoffen of een sterk veranderende vraag vanwege een trendbreuk. Als je alle factoren die kunnen meespelen meeneemt in de voorspellingsmethodiek ontstaat weer een onoverzichtelijk geheel. Het is zaak om de methode overzichtelijk te houden en de resultaten zo goed mogelijk op waarde te schatten. Omdat de commerciële en operationele belangen groot zijn, er is veel geld mee gemoeid, is het toch waardevol om hier doorlopend mee bezig te zijn en de uitkomsten te vergelijken met de werkelijke vraag. Op basis van wat hiervan wordt geleerd kun je de methode verbeteren en kan de volgende voorspelling weer beter aansluiten bij de werkelijkheid. .
Opdracht 13 Plusopdracht: Forecasting Lees het artikel en bekijk het filmpje 'Forecasting is bepalend voor succes supply chains' op Logistiek.nl a. Welke trends beschrijft Dr. Freek Aertsen?
89
b. Wat is het belang voor de logistieke keten en de vraagvoorspelling in het bijzonder van trends?
EP T
c. Welke functies ziet Dhr. Aertsenin de toekomst gaan ontstaan?
Opdracht 14 Terugblikkende vraag
Je hebt in dit hoofdstuk gelezen over het belang van het voorspellen van de vraag en methodes om dit te doen. Hoe heeft dit hoofdstuk je visie op 'de logistieke keten' beïnvloed? Schrijf een verslag van 150 tot 300 woorden en upload je bestand.
3.5 Begrippen
C
Artificial intelligence Kunstmatige intelligentie
N
Bestelkosten De kosten die gepaard gaan bij een bestelling.
Conjunctuur Schommelingen in de economische groei op de kortere termijn
C O
Consumentengedrag De beschrijving van hoe mensen kopen, wat ze kopen, waar ze kopen, wanneer ze kopen en waarom ze kopen. Demand planning Eeen proces voor het analyseren, evalueren en voorspellen van de vraag naar goederen in de logistieke keten. Planning van de vraag geeft bedrijven de mogelijkheid om toekomstige verkopen nauwkeurig te voorspellen en vooruit te plannen. Extrapoleren Het schatten van een waarde die buiten het bereik van een set gegevens valt. Hierbij wordt er verondersteld dat er een bepaalde relatie tussen de gegevens bestaat. Formele voorspellingsatechniek Bij formele voorspellingstechnieken ga je meer uit van berekeningen. Historische reeksen Cijfers van bijvoorbeeld de omzet per maand over een afgelopen periode.
90
Hoofdstuk 3 Voorspellen van de vraag
Informele voorspellingstechniek Bij informele voorspellingstechnieken ga je meer uit van ervaring en voorgevoel. Kwalitatief De kwaliteit betreffend, oftewel een beschrijving van bepaalde eigenschappen. Kwantitatief De hoeveelheid betreffend. Marge Een vaak in procenten uitdrukbare afwijking.
EP T
Marketing Het vakgebied dat zich bezighoudt met het overbrengen van de waarde van een merk, product of dienst aan de markt, met het doel om zo veel mogelijk van de betreffende producten of diensten te verkopen. Out-of-stocks Niet op voorraad
C
Productielevenscyclus Een cyclus die vanuit marketingperspectief vier fasen van een product omschrijft: introductie, groei, volwassenheid en neergang.
N
Prognose Voorspelling Schaarste Krapte, geringe voorraad
C O
Seizoensinvloeden Invloeden die typisch in bepaalde periodes in een jaar ontstaan. Signaleermethode Met een signaleermethode krijg je een signaal als de voorraad te hoog blijft of te laag dreigt te worden Trend Een algemene richting waarin iets zich ontwikkelt of verandert. Trendbreuk Het plotseling ophouden van een trend noemen we een trendbreuk. Voorraadbeheer Omvat alles wat te maken heeft met het beheren van goederenstromen binnen je onderneming. Voortschrijdende gemiddelde Het gemiddelde van een omzet per voortgangsmoment
91
C O
N
C
EP T
Voortschrijdende techniek Technische know-how die zich steeds verder ontwikkeld.
92