Zieleń sąsiedzka - potencjał w procesie Modelowej Rewitalizacji

Zieleń sąsiedzka potencjał w procesie Modelowej Rewitalizacji

Publikacja zawiera opis dobrych praktyk Stowarzyszenia Edukacji Krytycznej w ramach działalności społecznej i animacyjnej w przestrzeniach rewitalizowanych we Wrocławiu (Nadodrze i Przedmieście Oławskie i w Wałbrzychu WROCŁAW 2019

POMYŚL Pomyśl siebie Stań się na nowo Bezrozumnych zmyślają inni Wdzięcznie przyjmą człekopodobność Jak uniknąć stwarzania cię

widzeniem innych

Jak odróżnić normalnych od znormalizowanych Prawdę sprawdza przeżycie Świat rośnie z nami Nużą niezmienni Ograniczeni ograniczają.

Kamila Kamińska-Sztark

Marian Jachimowicz

Rewitalizacja: re vitae przywracanie do życia ma w kontekście przestrzeni zielonych swoje szczególnie mocne uobecnienie. To tutaj „stań się na nowo” współgra ze: „świat rośnie z nami”. Idee, projekty, meta plany i strategie rewitalizacyjne owo jachimowiczowskie: „pomyśl siebie” wdrażane w przestrzeniach zdegradowanych nierzadko wydają się nierealne, brawurowe czy nieco szalone.

Od 2011 prowadzę badania w działaniu w przestrzeniach rewitalizowanych (por. publikacja: „Życie po życiu kamienic, rzecz o rewitalizacji Nadodrza”) i opinie: „na pewno zniszczą”, „to się nie uda” itp. Powtarzane są jak mantra.

No cóż: „ograniczeni ograniczają”. Jednym z najważniejszych jak sądzę gwarantów sukcesu jest działanie wraz z sąsiadami, konsultacje, rozmowy i włączanie ich na każdym etapie prac. „Dzielnia” broni się czasem bezlitośnie, ci którzy są tu „u siebie” nie zgadzają się na narzucane im odgórnie rozwiązania.

Warto pamiętać, że zrobią wiele by: „uniknąć stwarzania [cię] widzeniem innych”.

Edukacja jest w tych procesach kluczowa, potrzeba wiedzy, by rozumieć czemu służą hotele dla owadów, że remont elewacji nie powinien prowadzić do holokaustu jerzyków i pustułek, że przestrzenie zielone są równie ważne (jeśli nie ważniejsze) niż miejsca parkingowe. „Bezrozumnych zmyślają inni”: rzetelna edukacja, także ekologiczna to warunek powodzenia projektów rewitalizacyjnych, warto włączać w nią lokalne szkoły, kościoły czy organizacje pozarządowe.

Podwórka w zdegradowanych dzielnicach to nie lada wyzwanie dla działań animacyjnych, dla projektantów i inwestorów. W czasach świetności dzielnic takich jak Przemieście Odrzańskie i Oławskie w pierzejach kamienic teren zielony podzielony był na małe działki, ogródki, które przynależały do mieszkań. Każdy aranżowany był inaczej, wiadomo było, kto ma dbać o tą przestrzeń. Po wojnie teren ten stał się własnością miasta, pozostając w gestii Zarządu Zasobów Komunalnych, potem także spółki Wrocławskie Mieszkania. Nawet, gdy mieszkania komunalne powoli zamieniały się we własnościowe, podwórka pozostawały przestrzenią wspólną.

Ma to dwojaki efekt, z jednej strony staje się terra incognito – miejsce niczyje, o które nikt z mieszkańców nie dbał, bo nie czuł się za nie osobiście odpowiedzialny. Z drugiej – mieszkańcy nie mieli wcześniej możliwości wpływu na jakość i charakter jej zagospodarowania. Mimo to częste są przykłady działań oddolnych, niejako „partyzanckich”: ogródek Pani Krysi czy nasadzenia balkonowe daleko wykraczające poza ów balkon u Pani Zosi to tylko niektóre przykłady, na jakie napotkaliśmy w naszych działaniach i badaniach. Wchodząc w przestrzeń tych dzielnic, przed jakąkolwiek akcją czy interwencją rozmawialiśmy nie tylko z zarządcami nieruchomości czy ZZK, pytaliśmy też o zdanie mieszkańców. Często opowiadali oni o tym, jak kiedyś chcieli coś zmienić, posadzić i nie mogli.

Program rewitalizacji obejmuje z zasady przestrzenie publiczne. Zarzuty, że nie remontuje się mieszkań tylko fasady, dachy i klatki schodowe były chybione, jeśli chodzi o adresata. W tym unijnym programie zwyczajnie nie można było przeznaczać środków na własność prywatną, to akurat dobra wiadomość dla zieleni podwórkowej.

Poniżej prezentujemy wybrane doświadczenia naszego stowarzyszenia w tym zakresie, część z nich realizowana była w partnerstwie z KOGENERACJA S.A., która sfinansowała załączone projekty nasadzeń w przestrzeniach podwórkowych i częściową ich realizację.

Zamieszczamy je, aby umożliwić podobne realizacje. Małe remonty (odmalowanie ściany garaży i mural wraz z mini nasadzeniami wykonanymi wraz z sąsiadami połączone były z zasady z radosnymi świętami podwórek. Realizowaliśmy przy tym dwa równoległe cele: edukację ekologiczną mieszkańców i rozpoczęcie odmiany podwórka rękami mieszkańców, poprzez mini interwencję. Mały kącik relaksacyjny, skalniak w wyłomie sypiącej się kamienicy, piaskownica i kilka ławek plus drzewka owocowe, krzewy i truskawki to mini miejsce, które przestaje być niczyje, staje się nasze

Bioróżnorodne nasadzenia, o charakterze rodzimym, rodzące owoce, przyciągają ptaki i małe ssaki na podwórko. Hotel dla owadów zaprosi tych małych mieszkańców miasta, budki lęgowe czy karmniki zawieszone przez dzieci z podwórka na drzewach uczą odpowiedzialności za naszych „sąsiadów”.

Wszystko to równolegle opowiadane wraz z opowieścią o tym, że naprawdę warto razem podejmować się trudu rewitalizacji. Wszak- jak pięknie pisze wałbrzyski poeta: „Nużą niezmienni”.

Prezentujemy nasze doświadczenia i projekty, może przydadzą się innym aktywistom czy mieszkańcom.

Projekty nasadzeń, porady o tym, jak realizować pikniki sąsiedzkie z mieszkańcami oraz kilka opisów zrealizowanych akcji to nasze resume na temat zieleni sąsiedzkiej. Pięknie było sadząc truskawki w podwórku rozmawiać z dziećmi o tym, że: „Świat rośnie z nami”.

Pikniki sąsiedzkie - opis metod działań Pikniki sąsiedzkie, jako element edukacji ekologicznej wspierającej procesy rewitalizacji zainaugurowano w ramach projektu Zielony Transfer realizowanego przez dr Kamilę Kamińską z Uniwersytetu Wrocławskiego w Zespole Elektrociepłowni Wrocławskich KOGENERACJA S.A. w 2011 roku. Ten roczny program stażowy jest obecnie kontynuowany w ramach Miejskiego Programu Wsparcia Współpracy Szkolnictwa Wyższego i Nauki oraz Sektora Aktywności Gospodarczej. organizacje pozarządowe (Fundacja Dom Pokoju, Stowarzyszenie Edukacji Krytycznej, Stowarzyszenie Filtrator, Stowarzyszenie Sztuki Szum).

Współpraca międzysektorowa obejmuje: biznes, organizacje pozarządowe, Urząd Miasta Wrocławia, Zarząd Zasobów Komunalnych, Spółkę Wrocławską Rewitalizacja, zarządców nieruchomości, studentów, doktorantów i naukowców z Uniwersytetu Wrocławskiego.

Te specyficzne mini interwencje ekologicznoedukacyjne inicjowane są w przestrzeniach zlokalizowanych w dzielnicach objętych programem rewitalizacji, jednakże niepodlegającym działaniom remontowym. Zespół wybrał te podwórka Przedmieścia Odrzańskiego które nie były odświeżane. Przedmieście Oławskie zostało włączone do programu w czasie, gdy szeroka rewitalizacja była tam dopiero planowana.

Współpracujemy z wieloma podmiotami, jednak najważniejsi są dla nas mieszkańcy. Ideały ekologiczne wyrażają się w promocji bioróżnorodności w mieście (hotele dla owadów, nasadzenia ziół i krzewów owocowych) oraz ciepła sieciowego jako alternatywy dla ogrzewania węglowego. Sam event jest radosnym świętem podwórka. Gry i zabawy z nagrodami są podsumowują proces mini-remontu i nasadzeń.

Działania Przed rozpoczęciem pikniku sąsiedzkiego należy uporządkować teren, na którym odbyć ma się wydarzenie. Przez uporządkowanie terenu rozumiemy, oczyszczenie go z różnego rodzaju śmieci, jeśli przewidujemy robienie nasadzenia, konieczne jest przygotowanie terenu, gleby, aby bez komplikacji móc przystąpić do sadzenia roślin. Przygotowanie pikniku sąsiedzkiego wiąże się również z nawiązaniem kontaktów z mieszkańcami danego podwórka, ważne jest, aby zachęcić ich do włączenia się w nasze działania. Może okazać się, że jest konieczność podłączenia czegoś do prądu, wówczas prąd może zostać użyczony z jednego z mieszkań. W ten sposób mieszkańcy stają się częścią wydarzenia.

Przygotowując piknik sąsiedzki w podwórku należy zapewnić mieszkańcom atrakcje. Dla dzieci może to być malowanie twarzy, robienie ogromnych baniek, skręcanie zwierzątek z balonów czy malowanie lnianych toreb. Dla osób nieco starszych bądź seniorów ciekawe może okazać się sadzenie roślin oraz przygotowywanie doniczek do nasadzeń.

Organizując piknik sąsiedzki można zadbać również o powstanie dialogu międzypokoleniowego oraz międzykulturowego. Można na przykład zaprosić znajomego obcokrajowca, na przykład przyjaciółkę pochodzącą z Włoch, aby razem z mieszkańcami tymi najmłodszymi oraz tymi najstarszymi wspólnie przygotowali tiramisu, deser pochodzący z Włoch. Podczas wspólnego gotowania, możliwa będzie wymiana doświadczeń oraz nauka o innej kulturze.

Innym pomysłem na organizację pikniku sąsiedzkiego w podwórku jest przygotowanie wydarzenia muzycznego. Wówczas, możemy zaprosić muzyków, którzy dadzą koncert w podwórku. Przy dźwiękach muzyki, mieszkańcy będą mogli porozmawiać, lepiej się poznać.

Przygotowując teren na organizację pikniku sąsiedzkiego, często możemy się spotkać z partyzantką zieleni. Mieszkańcy sami sadzą rośliny na terenie swojego podwórka. Dobrym pomysłem jest wtedy zorganizowanie wykładu na temat zieleni sąsiedzkiej i praktyczne wykorzystanie nabytej wiedzy poprzez wspólne dokonanie nasadzeń, które odmienią wygląd podwórka.

Przedmieście Oławskie ma swoje święto, które odbywa się co roku, 7 września. W 2019 roku ramach święta dzielnicy, często nazywanej „Trójkątem”, na styku ulic Komuny Paryskiej i Zgodnej powstała specjalna drewniana wiata, której kształt nawiązuje potocznej nazwy dzielnicy. Obok wiaty, odświeżony został mur tranzystora energetycznego, na którym powstał mural składający się z kolorowych trójkątów. W ramach naszych działań podwórkowych włączyliśmy się w to święto i razem z mieszkańcami sadziliśmy rośliny, które mają otoczyć wiatę- bluszcz i zioła. Ponadto mieszkańcy włączyli się w malowanie muralu, każdy z nich mógł dołożyć coś od siebie, aby razem tworzyć nowe, piękne miejsce. Kiedy mural został już przygotowany mieszkańcy podpisali się na trójkątnych płytkach, które zostały doczepione do ściany.

Kolejnym działaniem przeznaczonym dla mieszkańców Przedmieścia Oławskiego była organizacja konkursu na najładniej ukwiecony balkon. Chcieliśmy wykorzystać potencjał naturalnej aktywność mieszkańców, jaką jest florystyczna aranżacja własnych balkonów, do zwiększenia procesu integracji mieszkańców. Mieszkańcy, razem z dziećmi biorącymi udział w warsztatach sadzili na swoich balkonach przygotowane przez stowarzyszenie rośliny, kwiaty i zioła. Następnie fotografie kwietnych aranżacji brały udział w otwartym konkursie, którego nagrodą był talon do wykorzystania w lokalnej kwiaciarni.

Metody animacyjne w pracy ze społecznością lokalną - Mandala- celem tej metody jest motywacja do refleksji i rozmowy w większym gronie, przez stworzenie wspólnego, symbolicznego dzieła na temat miejsca zamieszkania, złożonego z indywidualnych wypowiedzi w dowolnej technice plastycznej. Aby stworzyć mandalę z papierowego kręgu wycinamy środek oraz tyle części ilu uczestników działania. Każdy uczestnik wykorzystuje swoje dzieło - indywidualną wypowiedź na zadany temat. Po połączeniu oraz uzupełnieniu środka powstaje wspólny obiekt artystyczny, wyeksponowany publicznie motywuje do refleksji i dyskusji.

Mandale robiliśmy pracując w Wałbrzyskich podwórkach oraz na Przedmieściu Oławskim, pozwoliło to na zbadanie potencjału dzielnicy oraz ukazało to czego potrzebują, oczekują mieszkańcy.

- Warstwowe mapy mentalne - pozwala na analizę przestrzeni zamieszkania, opata na osobistych doświadczeniach mieszkańców. Metoda ta polega na analizie przestrzeni przez wykonywanie map na przezroczystej foli. Jest to sposób na to, aby mieszkańcy mogli w swobodny sposób wypowiedzieć się o przestrzeni, w której zamieszkują.

- Plan ulicy z klocków Kapla- celem tego jest skupienie uwagi na analizie przestrzennej miejsca. Polega na próbie odtworzenia planu miejsca przy pomocy klocków Kapla. Metoda ta może być wykorzystywana w pracy z dziećmi , daje możliwość przejścia z zabawy do poważnej rozmowy. W zabawę i dyskusję mogą włączyć się również dorośli.

Więcej metod animacyjnych w książce „Czytanie miasta: Badanie i animacja w przestrzeni.” Red. Kamila Kamińska- Sztark.2

2 M. Sztark, A. Wieszaczewska „Czytanie miasta: Badanie i animacja w przestrzeni.” red. Kamila Kamińska- Sztark, Instytut Wydawniczy Książka i Prasa Warszawa 2017, s. 237-241, 250.

Działania podwórkowe W czerwcu, 2016 roku, w ramach pikniku sąsiedzkiego „Lata Start”, odbyła się animacja dzieci przy użyciu klocków Kapla. To z nich dzieci na uprzednio zorganizowanym miejscu budowały swoje wymarzone miasto. W trakcie zabawy zadawaliśmy dzieciom i dorosłym pytania. Dzieci mogły użyć swojej wyobraźni i opowiadały, jak wyobrażają sobie przyszłość swojej rodziny i szkoły. Zadawaliśmy, na przykład, pytania: Jaka będzie twoja ulubiona zabawa? W co będziesz bawił się ze znajomymi?

Gdzie będziesz bawił się z kolegami i koleżankami?

Jak będzie wyglądał Twój pokój? Co się będzie w nim znajdowało? Co będziesz jadł na obiad? Jakich smaków będą lody? Jak będą wyglądały lody?

Gdy wakacje rozpoczęły się na dobre, zaczęliśmy wraz z Wrocławską Rewitalizacją, Wrocławskimi Mieszkaniami i Zarządem Zasobu Komunalnego działania przygotowawcze do organizacji pikniku sąsiedzkiego w mieście. Dlaczego właśnie pikniki? Miesiące wakacyjne to czas, w którym wiele dzieci z biedniejszych rodzin pozostaje w mieście. To dla nich zorganizowaliśmy piknik sąsiedzki na terenie wrocławskiego śródmieścia w dzielnicy Przedmieście Oławskie. Każdy z nich trwał 3-4 godziny sobotniego popołudnia w następujących miejscach:1) ul. Łukasińskiego, ul. Miernicza, ul. Komuny Paryskiej i ul. Prądzyńskiego;2) ul. Kościuszki, ul. Traugutta i ul. Więckowskiego;3) ul. Prądzyńskiego, ul. Traugutta, Komuny Paryskiej i pl. Zgody;4) ul. Brzeska, ul. Więckowskiego i ul. Kościuszki. Dzięki zaangażowaniu nie tylko badaczy społecznych, ale i animatorów – głównie studentek i absolwentek pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego – zorganizowaliśmy wydarzenie, które składało się z 4-5 niezależnych stanowisk–atrakcji. Pierwszym z nich były ponownie klocki Kapla. Dzieci miały za zadanie zbudować swoje wymarzone miasto, a w ramach działania przygotowano zadania i nagrody za ich realizację. Klocki w ilości 3-5 tys. sztuk rozłożyliśmy na utwardzonym płytą miejscu przykrytym kocem.

Kolejną atrakcję stanowił konkurs rysunkowy. Dzieci i dorośli mieli za zadanie opisać lub narysować, jak wyobrażają sobie swoje podwórko, szkołę, miasto, miejsce pracy za 30 lat.

Następnym miejscem tłumnie odwiedzanym przez mieszkańców było stanowisko „Zwierzątka z balonów”, gdzie dzieci i dorośli odpowiadali na parę pytań dotyczących wizji miasta przyszłości przygotowanych przez dr Kamilę Kamińską- Sztark. Odpowiedź była zapisywana na papierowym listku i zawieszona na sznurku od bielizny rozciągniętym pomiędzy podwórkowymi drzewami. W nagrodę każdy otrzymywał wybrane przez siebie zwierzątko z balonów. Kolejną atrakcją – dość tradycyjnie obecną na wszelkiej maści pikniakch i imprezach dla mieszkańców – było malowanie twarzy. Tu każde dziecko mogło wybrać/przedstawić wymarzony przez siebie wzór, który był malowany na ich buziach specjalnymi farbkami. W ramach tego działania, niejako przy okazji, nagrywaliśmy/zapisywaliśmy rozmowy z dziećmi na temat miasta przyszłości. Na niektórych piknikach – w zależności od wieku i liczebności dzieci – prowadziliśmy także dodatkowe działania animacyjne dla społeczności lokalnej: gry i zabawy przy użyciu chusty Klanza. Dzieci i dorośli mówili nam o swoich marzeniach i oczekiwaniach dotyczących miasta przyszłości. W dużej mierze ich postulaty i pomysły nie były futurystyczne, a dotyczyły realnej, konkretnej zmiany w otaczającym ich środowisku. Na przykład wskazywali, że w 2056 roku we Wrocławiu będą: trawy na podwórkach i mniej zaparkowanych aut, wyremontowane kamienice, więcej życzliwości wobec ludzi czy praca dająca godne życie. Choć zdarzały się śmielsze pomysły, jak na przykład to, że będą istniały roboty zjadające podwórkowe śmieci.

Gdy jednak pytaliśmy o to, czym będą podróżować po Wrocławiu w 2056 roku, dzieci i dorośli puszczali wodze fantazji i odpowiadali: rowerem, na latającej deskorolce czy latającymi tramwajami.

Ważne było pytanie o wizję podwórka mieszkańców. Adam lat 8 powiedział: „chciałbym, żeby na podwórku był basen, który dla mieszkańców jest darmowy, a dla pozostałych za 50 groszy”. Choć większość pytanych osób po prostu chciałaby, by było czysto, żeby był plac zabaw i drzewa, wydzielony parking, boisko do piłki nożnej czy siatkówki. Niektóre dzieci marzyły o wielkim telebimie lub telewizorze na podwórku, żeby wspólnie móc oglądać w letnie wieczory filmy i kreskówki.2

2 M. Gaj, „Wrocław. Rewers. Scenariusze Miasta Przyszłości”, Foresight Społeczny Wrocław 2036/56.

Projekt Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław 2016, red.

Kamila Kamińska- Sztark, Małgorzata Pięta- Kanurska, Aleksandra Snitsaruk

Bioróżnorodne, bezpieczne, radosne podwórka – wskazówki dla projektantów i mieszkańców, w świetle naszych doświadczeń Agnieszka Chorzępa Kamila Kamińska Marta Kubiak Projektując małe fragmenty zieleni z jakimi tutaj mamy do czynienia, musimy zwrócić uwagę na to, co na danym terenie już się znajduje, jak teren jest ukształtowany i jakie znajdują się na nim elementy infrastruktury np. ławki,trzepaki,śmietnik i tym podobne.

Istotne jest, aby występująca już roślinność współgrała z zaprojektowanymi przez nas nasadzeniami. Projekty najczęściej wymagają od nas uzupełnienia nasadzeń bądź ożywienia szaro-burych podwórek. Proponowane rośliny mają cieszyć oko mieszkańców,przyciągać ptaki,owady. Przy podwórkach unijnych nasze wybory już są zdecydowanie mniejsze, gdyż wtedy musimy wybierać praktycznie takie sama rośliny jakie już występują. Celem naszych działań jest oprócz uzupełniania roślinności również tworzenie placów zabaw.

Roślinność Wybierając zieleń należy zwracać uwagę,aby proponowane rośliny nie były trujące. Wybierane rośliny powinny być raczej jednoroczne.

Istotne jest,aby były one odporne na warunki atmosferyczne, nie wymagały częstego podlewania oraz pielęgnacji. W znacznej części projektowane tereny wymagają użycia roślin zadarniających, gdyż są to zaniedbane tereny podwórek gdzie nie gdzie porośnięte kępami trawy. Gdy mamy potrzebę zasłonięcia jakiegoś elementu np. śmietnik z siatką wybieramy rośliny pnące, które zasłonią nam ogrodzenie. Również w takich miejscach starajmy się sadzić rośliny o dość intensywnym zapachu bądź zdecydujmy się na drzewo owocowe.

Infrastruktura Projektowane zabawki np. bujaki,huśtawki itp. muszą posiadać odpowiednie atesty. Należy zwracać uwagę na wysokość swobodnego upadku która powinna wynosić mniej niż 1 m. Przy projektowaniu takiego mini placu zabaw trzeba zwrócić uwagę na zachowanie odpowiedniej powierzchni terenu na jakim dany przedmiot powinien być ustawiony, takie parametry znajdziemy u producenta w opisie technicznym danego elementu. Szczególna uwagę należy zwrócić na zapewnienie odpowiedniego podłoża pod zabawki.

Powierzchnie takie najczęściej wysypujemy piaskiem i żwirem. Jednak trzeba zwrócić uwagę by był to odpowiedni piasek oraz o odpowiednich właściwościach. Wielkość ziaren piasku stosowanego jako podłoże pod placem zabaw powinna się mieścić w przedziale od 0,2 do 2mm. Natomiast minimalna grubość powierzchni powinna wynosić przynajmniej 20 cm dla krytycznej wysokości upadku mniejszej bądź równej 2 m oraz odpowiednio 30 cm dla wysokości mniejszej bądź równej 3 m. Identyczne parametry grubości i wysokości upadku stosuje się w przypadku powierzchni żwirowej, z tym że żwir pod placem zabaw powinien posiadać ziarna w wielkości od 2 do 5 mm. Na placu zabaw powierzchnia piaskowa i żwirowa może przysporzyć kłopotów ze względu, że znajdujące się zanieczyszczenia mogą zostać zasypane w podłożu. Nawierzchnie sypkie jak sama nazwa wskazuje rozsypują się i trzeba regularnie kontrolować ich grubość pod urządzeniami zabawowymi. Ponadto dzieci łatwo się brudzą i wnoszą potem żwir i piasek do pomieszczeń a po ulewnych deszczach podłoże zmienia się w błoto. Zaletą jest to, że piasek oraz żwir można stosować do większych placów zabaw.

Często w naszych projektach pojawiają się piaskownice, nie są to elementy regularnej wielkości jak dla placów zabaw przystało lecz mniejsze symboliczne. Należy sprawdzić czy zamówiona piaskownica posiada atesty, czy może być użytkowana publicznie a nie tylko dla użytku własnego. Piasek do piaskownicy powinien być przebadany przez odpowiednie służby, zakupiony w pewnym źródle z odpowiednim atestem przydatności dla dziecięcych piaskownic.

Projektowane ławki muszą posiadać stabilną, trwałą konstrukcję, istotne jest, aby były one odporne na zniszczenia. Najlepiej gdy będą zamontowane na wylewce betonowej, bloczkach betonowych.

Płoty powinny być odpowiednio zamontowane, bez wystających elementów, nie dokręconych śrub, źle dociętych desek. Należy też zwracać uwagę na wykończenie użytych desek do płotów nie mogą być ona zakończone ostro.

Inne elementy takie jak na przykład karmniki dla ptaków muszą być mocowane w sposób trwały, bezpieczny, aby niespadły przechodnia na głowę pod wpływem wiatru. Istotne jest zawieszanie karmników w odpowiednich miejscach oraz na prawidłowej wysokości najczęściej określonej przez samego producenta.

Przygotowanie terenu Bardzo istotnym elementem jest przygotowanie samego terenu pod nowe nasadzenie. Ważne jest, aby usunąć wszystkie pozostałości roślinne, korzenie, kamienie, kłącza oraz inne zanieczyszczenia znajdujące się w glebie. Teren taki musimy przekopać kilkakrotnie. Najczęściej jednak wygląda to tak, że konieczne jest usuniecie wierzchniej warstwy zniszczonej gleby i wymiana jej na nową żyzną bogata w próchnicę.

Jeśli natomiast na projektowanym terenie zamierzamy założyć trawnik należ zwrócić szczególnie uwagę na właściwe przygotowanie takie ternu, tak jak już wcześniej było wspomniane teren przekopujemy, usuwamy wszelkie zanieczyszczenia, wałujemy oraz wyrównujemy.

Wykonujemy obsiew bądź układamy trawnik z rolki, pamiętajmy o właściwym jego ułożeniu i pozostawieniu czasu na jego ukorzenienie się, przeciętnie jest okres kliku tygodni.

Jagiellończyka Celem projektu jest ożywienie i wzbogacenie dwóch fragmentów zagospodarowanego już podwórka z funduszy unijnych. Aranżacja tych rejonów zakłada odnowienie zieleni, w obu przypadkach jest to uzupełnienie trawnika, dodanie kilku krzewów oraz 2 drzew liściastych. Wybrane przez nas rośliny dobrane są specjalnie do istniejących już na podwórku, aby zieleń stanowiła idealną całość i spełniała wymogi unijne. Jako element dekoracyjny wykorzystany zostanie płot myśliwski, użyty już na tym podwórku dość licznie. Wprowadzone przez nas niewielkie zmiany nie zaburzą zaprojektowanej wcześniej przestrzeni. Wzdłuż ogrodzenia przy śmietniku posadzone zostaną rośliny pnące, aby zasłonić miejsce składowania odpadów. Posadzone zostaną dwa drzewa liściaste oraz kilka krzewów ozdobnych. Miejsce występowania krzewów zostanie wysypane korą. Teren zostanie ogrodzony drewnianym płotem myśliwskim.

Teren przyległy do śmietnika wzdłuż istniejącego metalowego ogrodzenia obsadzony zostanie winobluszczem trójklapowym „Veitchii”, który pnąc się po ogrodzeniu zasłoni miejsce składowania odpadów gabarytowych. W narożnikach tego terenu posadzone zostaną dwa jarząby szwedzkie. Lewy narożnik obsadzony zostanie dodatkowo kilkoma krzewami ozdobnymi: Tawuła van Houtle’a. Łukasińskiego Wschodnia część projektowanego terenu obsadzona będzie trzema drzewami owocowymi, dokładnie czereśnią (Prunus avium „Summit”), aby wizualnie oddzielić teren a zarazem zasłonić znajdujący się tam śmietnik komunalny. Kwitnące drzewa będą przyjemnie pachniały, umilając gościom czas spędzony na podwórku. Będą też źródłem pysznych owoców. Pozostały teren obsadzony zostanie krzewami ozdobnymi: budleję Dawida Ile de France (Buddleja davidii „Ile de France”) oraz krzewami owocowymi: porzeczką (Ribes rubrum „Jonkheer van Tets”) i agrestem (Ribes uva-crispa „Pax”). W celu zmiany nieatrakcyjnego muru, otaczającego projektowany teren z dwóch stron, proponowane jest nasadzenie winobluszczu pięciolistkowego REDWALL „Troki” (Parthenocissus quinquefolia REDWALL „Troki”), który dzięki szybkiemu wzrostowi zasłoni większość szarej ściany.

W narożniku planowanego terenu usytuowana będzie podwyższona rabata

Dzięki takiemu zabiegowi rośliny będą posiadały lepsze warunki do prawidłowego wzrostu i rozwoju, ze względu na grubszą warstwę ziemi urodzajnej. Ponadto oddzielenie jej rollbordere’m wyznaczy miejsce, przeznaczone wyłącznie dla roślin, na które korzystający z projektowanej przestrzeni nie będą wchodzić. Rabata obsadzona będzie różnymi gatunkami roślin wieloletnich, nasadzonych odpowiednio wg wysokości, kwitnących w różnych porach roku, co dodatkowo podniesie walory estetyczne miejsca. Gatunki wykorzystane w projekcie to: Parzydło leśne (Aruncus dioicus) Omieg wschodni (Doronicum orientale) Rozchodnik okazały „Star Dust” (Sedum spectabile „Star Dust”) Ułudka wiosenna (Omphalodes verna) Cybulskiego Nadanie miejscu więcej koloru, aby szaro podwórko było chętnie odwiedzane, gdzie mieszkańcy będą mogli spędzać swój wolny czas. Wprowadzamy kilka pięknie pachnących krzewów które będą cieszyć oko i zmysł węchu. Drzewka i krzewy owocowe będą źródłem pysznych owoców oraz miejscem schronienia dla ptaków.

Różnokolorowe nasadzenia dodadzą uroku.

Rabata nr 1 Wzdłuż krawędzi przyległej do śmietnika komunalnego posadzona zostaną dwa krzewy ozdobne Jaśminowiec wonny (Philadelphus coronarius L) oraz Lilak pospolity (Syringa vulgaris), aby zniwelować nie przyjemny zapach. W środkowej części tej rabaty posadzona zostanie Czereśnia (Prunus avium „Summit”) dająca piękne dorodne owoce. Będzie tutaj również „pole poziomkowe”. Pozostała część obszaru rabaty zostanie obsadzona roślinami zadarniającymi: wzdłuż dłuższych boków dwoma odmianami krwawnika Krwawnik wiązówkowaty (Achillea filipendulina) kwitnący na piękny żółty kolor oraz jego ciekawa odmiana Feuerland, natomiast 2 narożnik rabaty pokryte zostaną pięknie kwitnącą Rogownicą kutnerowatą. Obie rośliny szybko się rozprzestrzeniają dając pełne pokrycie terenu.

Rabata nr 2 Znajduje się tutaj już jedno drzewo liściaste, obok niego posadzimy Lilak pospolity. Wzdłuż posadzonych drzew z jednej strony posadzimy kilkanaście roślin Krwawnika wiązówkowatego, który dodatkowo urozmaici rabatę kolorem. Przyległy do niego narożny teren obsadzimy sadzonkami poziomek. Natomiast przeciwległy narożnik rabaty zajęty będzie przez srebrnolistną rogownice.

Komuny Paryskiej Poprawienie jakości i walorów estetycznych podwórka przy ul. Komuny Paryskiej i Worcella. W związku z potrzebami mieszkańców, odświeżamy i zabezpieczamy obszar piaskownicy oraz dodamy nasadzenia do już stworzonego przez mieszkańców, zaczątku rabaty. Usytuowany nieopodal piaskownicy fragment terenu stanowić będzie uzupełnienie nasadzeń istniejących, stworzonych przez mieszkańców. Do istniejących i uzupełnionych nasadzeń dosadzone zostaną również krzewy owocowe i inne łatwe w pielęgnacji byliny.

Worcella Celem projektu było powiększenie terenu placu zabaw. Istniejące ogrodzenie zostało częściowo rozebrane, a powstały poszerzony teren ogrodzony takimi samymi elementami jakie w tej chwili się tu znajdują. Wymieniona została huśtawka oraz zainstalowano 2 sprężynowe kolorowe przyrząd do zabawy dla dzieci. Pozostały trawiasty teren jest uzupełniony gatunkiem trawy odpornym na deptanie. W narożniku, gdzie występuje żywopłot uzupełniono nasadzenia: ligustrem pospolitym (Ligustrum vulgare), a przy ogrodzeniu rozgraniczającym podwórka od strony wschodniej posadzony został winobluszcz trojklapowy „Veitchii” (Parthenocissus tricuspidata „Veitchii”).

ZAGOSPODAROWANIE CZĘŚCI PODWÓRKA PRZY UL. WORCELLA (Projekt do realizacji) Marta Kubiak Agnieszka Chorzępa Lokalizacja Projektowany teren znajduje się na dziedzińcu między kamienicami przy ulicy H. Bosaka 15 oraz S. Worcella 14.

Koncepcja zagospodarowania terenu Celem naszego projektu jest powiększenie terenu placu zabaw. Istniejące ogrodzenie zostanie częściowo rozebrane, a powstały poszerzony teren zostanie ogrodzony takimi samymi elementami jakie w tej chwili się tu znajdują. Wymieniona zostanie huśtawka oraz wprowadzone zostaną 2 sprężynowe kolorowe przyrząd do zabawy dla dzieci. Teren zostanie wysypany żwirem wokół zabawek, aby zamortyzować ewentualny upadek bawiącego się dziecka. Aby oddzielić teren trawiasty od żwiru pod zabawkami zastosujemy plastyczne ekonordy. Pozostały trawiasty teren zostanie uzupełniony gatunkiem trawy odpornym na deptanie. Na trawniku znajdującym się przy bramie wjazdowej postawimy 3 głazy kamienne, aby wjeżdżające tu samochody dostawcze nie niszczyły trawnika oraz drzew.

Nasadzenia W narożniku, gdzie występuje żywopłot uzupełnione zostaną nasadzenia: ligustrem pospolitym (Ligustrum vulgare), a przy ogrodzeniu rozgraniczającym podwórka od strony wschodniej posadzony zostanie winobluszcz trójklapowy „Veitchii” (Parthenocissus tricuspidata „Veitchii”)

ZAGOSPODAROWANIE CZĘŚCI PODWÓRKA PRZY UL. ŁUKASIŃSKIEGO 3–9 Marta Kubiak Agnieszka Chorzępa Lokalizacja Projektowany obszar zlokalizowany jest na podwórzu między kamienicami przy ulicach Łukasińskiego 3–9 i Mierniczej 18–24.

Zarys koncepcji Koncepcja projektowa przedstawionego przez nas rustykalnego ogrodu ściśle odwołuje się do założenia, które istniało w tym miejscu około lat siedemdziesiątych. Proponowane przez nas zmiany to zagospodarowanie niewielkiego fragmentu podwórka o wymiarach 14×8 m w narożnej, zielonej części, w której znalazłoby się miejsce na drewnianą piaskownicę o wymiarach 180×180 cm, otoczoną powierzchnią żwirową, która stanowi strefę ochronną dla bawiących się w niej dzieci. Aby opiekunowie mogli doglądać swoich pociech usytuowane zostaną tam dwie ławki parkowe o długości 170 cm o stabilnej, trwałej konstrukcji. Będzie to też miejsce do odpoczynku i spotkań dla starszych mieszkańców, którego zdecydowanie brakuje w tej przestrzeni. Teren będzie odgrodzony od reszty podwórka drewnianym płotem z zamykaną furtką. Będzie to stanowiło istotne zabezpieczenie przed niechcianymi gośćmi (bezpańskie psy i koty), a także będzie dawało poczucie bezpieczeństwa najmłodszym. Ponadto drewniany płot może zostać pomalowany na dowolny kolor, co dodatkowo podniesie walory estetyczne miejsca na podwórzu.

Nasadzenia Wschodnia część projektowanego terenu obsadzona będzie trzema drzewami owocowymi, dokładnie czereśnią (Prunus avium „Summit”), aby wizualnie oddzielić teren a zarazem zasłonić znajdujący się tam śmietnik komunalny. Pozostały teren obsadzony zostanie krzewami ozdobnymi: budleję Dawida „Ile de France” (Buddleja davidii „Ile de France”) oraz krzewami owocowymi: porzeczką (Ribes rubrum „Jonkheer van Tets”) i agrestem (Ribes uvacrispa „Pax”). W celu zmiany nieatrakcyjnego muru, otaczającego projektowany teren z dwóch stron, proponowane jest nasadzenie winobluszczu pięciolistkowego REDWALL „Troki” (Parthenocissus quinquefolia REDWALL „Troki”), który dzięki szybkiemu wzrostowi zasłoni większość szarej ściany.

ZAGOSPODAROWANIE CZĘŚCI PODWÓRKA PRZY UL. CYBULSKIEGO Marta Kubiak Agnieszka Chorzępa Lokalizacja Teren objęty opracowaniem znajduje się na dziedzińcu między kamienicami przy ul. Cybulskiego 29–35.

Koncepcja / Zagospodarowanie Celem projektu jest nadanie miejscu więcej koloru, aby szaro podwórko było chętnie odwiedzane, gdzie mieszkańcy będą mogli spędzać swój wolny czas. Proponujemy wprowadzić kilka pięknie pachnących krzewów które będą cieszyć oko i zmysł węchu. Drzewka i krzewy owocowe będą źródłem pysznych owoców oraz miejscem schronienia dla ptaków. Różnokolorowe nasadzenia dodadzą uroku. Na obszarze rabat postawione zostaną 2 karmniki dla ptaków wraz z poidełkami, natomiast jeden zostanie zawieszony na drzewie. Nasz projekt zakłada aranżacje 2 rabat. Pierwsza przy której znajduje się śmietnik komunalny jest w kształcie trapezu o wymiarach 10×9,3×5,7 m. Przeciwległa ma formę prostokąta o wymiarach 8,3×5 m. Oba wyniesienia mają wysokość 0,25 m. Teren przed dokonaniem nasadzeń należy wykosić, następnie zdjąć wierzchnią warstwę gleby, przekopać i wymienić na nową żyzną. Teren w gazonach należy wyrównać i przygotować pod nasadzenia.

Nasadzenia Rabata 1: Wzdłuż krawędzi przyległej do śmietnika komunalnego posadzona zostaną dwa krzewy ozdobne Jaśminowiec wonny (Philadelphus coronarius L) oraz Lilak pospolity (Syringa vulgaris). W środkowej części tej rabaty posadzona zostanie Czereśnia (Prunus avium „Summit”) dająca piękne dorodne owoce. Będzie tutaj również „pole poziomkowe”. Pozostała część obszaru rabaty zostanie obsadzona roślinami zadarniającymi: Krwawnikiem wiązówkowatym (Achillea filipendulina) kwitnący na piękny żółty kolor, jego ciekawą odmianą Feuerland oraz pięknie kwitnącą Rogownicą kutnerowatą.

Rabata 2: Znajduje się tutaj już jedno drzewo liściaste, obok niego posadzimy Lilak pospolity. Wzdłuż posadzonych drzew z jednej strony posadzimy kilkanaście roślin Krwawnika wiązówkowatego, który dodatkowo urozmaici rabatę kolorem. Przyległy do niego narożny teren obsadzimy sadzonkami poziomek.

Natomiast przeciwległy narożnik rabaty zajęty będzie przez srebrnolistną rogownice.

ZAGOSPODAROWANIE CZĘŚCI PODWÓRKA PRZY UL. KURKOWEJ Malwina Szulc Lokalizacja Obiekt jest zlokalizowany na dziedzińcu między kamienicami przy ulicach Ptasia, Kurkowa oraz Plac Strzelecki.

Rabata Proponowane nasadzenia miałyby zostać wykonane na terenie obecnie pokrytym dziką roślinnością okrywową. Na projektowanym obszarze znajduje się trzepak oraz sznur na pranie, do których należy ułatwić dostęp poprzez umocnienie nawierzchni płytami kamiennymi. Istniejącej zieleni nie należy likwidować, a jedynie zmodyfikować poprzez wprowadzenie nowych nasadzeń.

Płyty kamienne Koncepcja zakłada wykorzystanie prostokątnych płyt kamiennych w miejscach przedeptów.

Roślinność Należy wykorzystać dwa do trzech gatunków traw ozdobnych, w maksymalnie dwóch odmianach.

Proponowane gatunki: Carex morrowii „Variegata”, Carex muskingumensis „Ice Fountains”, Eragrostis spectabilis.

ZAGOSPODAROWANIE CZĘŚCI PODWÓRKA PRZY PL. KOMUNY PARYSKIEJ Marta Kubiak Agnieszka Chorzępa

Lokalizacja Teren objęty opracowaniem znajduje się między kamienicami przy ul. Komuny Paryskiej i ul. Worcella. W głębi podwórka po prawej stronie od drogi wjazdowej znajduje się wzniesienie (niewielka górka saneczkowa).

Centralny punkt stanowi ogrodzona piaskownica z sąsiadującymi dwiema ławkami. Dość dużą powierzchnię podwórka zajmuje zieleń – różnogatunkowe drzewa liściaste, krzewy oraz byliny sadzone przez mieszkańców (lawenda, nasturcja). Teren jest dość zaniedbany.

Zarys koncepcji Celem projektu jest poprawienie jakości i walorów estetycznych podwórka przy ul. Komuny Paryskiej i Worcella.

W związku z potrzebami mieszkańców, odświeżymy i zabezpieczymy obszar piaskownicy oraz dodamy nasadzenia do już stworzonego przez mieszkańców, zaczątka rabaty. Pozostałości sprzętów rekreacyjnych takich jak stół pingpongowy czy metalowy stelaż do zabawy zostaną usunięte. Omawiane obszary zostaną odpowiednio ogrodzone i zaznaczone na terenie podwórka.

Obszar nr 1 – piaskownica Projekt obszaru, na którym znajduje się piaskownica, zakłada wymianę nawierzchni piaskowej na nawierzchnię żwirową. Stojące tam obecnie ławki zostaną przeniesione poza wydzielony obszar i postawione wzdłuż głównego ciągu komunikacyjnego. Na ich miejscu stanie jedna metalowa ławka. W piaskownicy zostaną wymienione deski i uzupełniony piasek. Ogrodzenie również zostanie zmienione z metalowego na drewniany płot.

Obszar nr 2 – rabata Usytuowany nieopodal piaskownicy fragment terenu stanowić będzie uzupełnienie nasadzeń istniejących, stworzonych przez mieszkańców. Obszar, zbliżony kształtem do trójkąta, ogrodzony będzie rollborderem, ze względu na parkujące tam samochody. Do istniejących i uzupełnionych nasadzeń dosadzone zostaną również krzewy owocowe i inne łatwe w pielęgnacji byliny. Z obszaru rabaty usunięta zostanie metalowa drabinka do zabawy oraz betonowy element konstrukcyjny.

Redakcja tekstu:

Kamila Kamińska-Sztark

Autorzy:

Marta Kubiak Agnieszka Chorzępa Monika Kozioł Kamila Kamińska-Sztark

Fotografie:

Emilia Kamińska, Natalia Kulikowska Karolina Patrzałek

Projekty zieleni sąsiedzkiej: Marta Kubiak Agnieszka Chorzępa

Skład DTP

Łukasz Zembrzuski

publikację zrealizowano w ramach projektu: Sąsiedzkie rabatki: program współpracy z mieszkańcami w ramach wsparcia projektu „4 kąty na trójkącie” działalność dofinansowana ze środków Gminy Wrocław