Rita z Cascii

Paola

Giovetti

Święta od spraw niemożliwych

13.01.2017 14:29

797A_Rita z Cascii_inside.indd 2

16.02.2017 09:45

Paola

Giovetti

Święta od spraw niemożliwych

797A_Rita z Cascii_inside.indd 3

16.02.2017 09:45

797A_Rita z Cascii_inside.indd 4

16.02.2017 09:45

Przedmowa Rita z Cascii jest we Włoszech jedną z najbardziej lubianych świętych, o czym świadczy towarzysząca jej od wieków niezwykła pobożność ludowa. W maju, miesiącu jej poświęconym, wielka bazylika w Cascii nie jest w stanie pomieścić tłumów. W ciągu roku pielgrzymi z całych Włoch i z zagranicy przybywają, aby się modlić przy urnie, w której jest przechowywane jej ciało. Z ufnością otwierają swe serca przed tą „Świętą od spraw niemożliwych”, która była małżonką, matką, wdową, mniszką i poznała życie w każdym jego aspekcie.

Siła świętej Rity tkwi właśnie w jej zdolności przemawiania do każdego serca, uczestniczenia we wszystkich problemach. Każdy, choćby czuł się nieszczęśliwy, choćby był przytłoczony licznymi trudnościami, wie, że zwracając się do Rity, staje przed kobietą, której życie nie oszczędziło niczego: ani rzeczy dobrych, ani złych. Była ona jedyną córką podeszłych wiekiem rodziców, którymi opiekowała się do końca. W bardzo młodym wieku została wydana za mąż za niełatwego mężczyznę, z którym jednak dzięki wielkim zaletom swojego charakteru i dzięki swej serdeczności zdołała 5

797A_Rita z Cascii_inside.indd 5

16.02.2017 09:45

żyć w pokoju i miłości. Zawsze dużo pracowała i dzieliła ciężkie życie ludu ze swej niewielkiej wioski. Miała dwóch synów, którzy według tradycji byli bliźniakami.

Kiedy wydawało się, że jej życie zaczyna toczyć się lepszym torem, na jej małą rodzinę spadła tragedia: mąż Paweł został zabity przez wrogie stronnictwo, a w krótkim czasie również dwaj synowie poszli za nim do grobu.

Gdy Rita została sama, nie poddała się rozpaczy, lecz uwzniośliła swój ból, przemieniając go w pozytywną siłę, dzięki której doprowadziła do pojednania rodziny męża z zabójcami. W ten sposób udało jej się przerwać straszliwą spiralę nienawiści i zemsty, która w tym czasie (i nie tylko wtedy) zbierała krwawe żniwo.

Uwolniona od wszelkich obowiązków ludzkich, Rita była cała dla Pana. Już jako dziewczyna odczuwała Boże powołanie, ale później życie zażądało od niej innych wyborów. Teraz nadszedł czas odpowiedzi na wezwanie, które wiele lat wcześniej zostało do niej skierowane. Wstąpiła do klasztoru i tam przeżyła swoje ostatnie czterdzieści lat, całkowicie oddana służbie Panu i bliźniemu.

Piętnaście lat przed śmiercią otrzymała szczególny stygmat – cierń na czole, który do końca życia zadawał jej nieprzerwane i straszliwe cierpienia.

Z „błogosławioną Ritą” – jak zaraz po śmierci zaczęli ją nazywać wierni – związane są liczne cuda: uzdrowienia, nawrócenia, zapachy i wiele innych.

Dla ludzi z Cascii, a później z wielu innych i coraz odleglejszych miejscowości, Rita była świętą dużo wcześniej, niż oficjalnie ją kanonizowano. I nic nie 6

797A_Rita z Cascii_inside.indd 6

16.02.2017 09:45

wskazuje, by ta cześć miała się zmniejszyć. Przeciwnie, staje się z czasem coraz bardziej intensywna, ponieważ mała siostra z Cascii swoim udręczonym życiem, swoją odwagą, wiarą oraz zdolnością pokonywania i doskonalenia wszystkiego ma bardzo wiele do powiedzenia również dzisiejszemu człowiekowi, który pomimo zdobyczy nauki i cywilizacji wciąż potrzebuje sacrum – może nawet bardziej niż kiedykolwiek potrzeba mu wzorców i właściwych punktów odniesienia. Święta Rita jest w stanie je wskazać w sposób prosty, jasny, dostępny dla wszystkich.

797A_Rita z Cascii_inside.indd 7

16.02.2017 09:45

797A_Rita z Cascii_inside.indd 8

16.02.2017 09:45

I Umbria, ziemia świętych

797A_Rita z Cascii_inside.indd 9

16.02.2017 09:45

797A_Rita z Cascii_inside.indd 10

16.02.2017 09:45

1. Cascia w średniowieczu Cascia, starożytna rzymska Cursula, szczyci się chwalebną tradycją. Był to bowiem ważny ośrodek rolniczy w czasach Republiki Rzymskiej. Upadła w czasie najazdów barbarzyńców, a następnie została przyłączona do księstwa Spoleto, z czym wiązała się dalsza utrata znaczenia i zubożenie. Ludność opuściła miejskie centrum, szukając schronienia w okolicznych wsiach i górach.

Nowa Cursula, która przyjęła nazwę Cascia, została odbudowana około roku 1100. Ksiądz Marco Franceschini w swoich Wspomnieniach historycznych z Cascii, opublikowanych w trzecim tomie Dawnej dokumentacji na temat Rity [odtąd: Dokumentacja], pisze: „Jest powszechnym przekonaniem historyków, zarówno starożytnych, jak i nowożytnych, że Cascię zbudowała dawna ludność Cursuli po tym, jak wiele lat wcześniej w ruinę obrócona została starożytna Cursula, która istniała na terytorium Cascii”.

Budowa nowego miasta została wszczęta z inicjatywy różnych klasztorów i małych lokalnych signorii1, które postanowiły się połączyć, aby zbudować (cytuję znów Signoria – ustrój w północnych i środkowych Włoszech w okresie przekształcania się komun miejskich w monarchię (XIV-XV wiek) – przyp. tłum.

1

11

797A_Rita z Cascii_inside.indd 11

16.02.2017 09:45

Franceschiniego) „silne miasto i poważaną republikę, gdzie można by się schronić w razie potrzeby i gdzie można by stworzyć fortece przeciwko jakimkolwiek najeźdźcom barbarzyńskim, jednak nie porzucając swoich dawnych małych willi, zamków i gospodarstw, w których do tej pory mieszkali”.

Cascia wyrosła więc jako wolna gmina rolnicza, zachowując swoją autonomię przez ponad dwa stulecia. Na ile nam wiadomo, formy rządów miały charakter demokratyczny.

Właśnie w tym okresie zamieszkali w Cascii nie tylko benedyktyni, ale również franciszkanie i augustianie. Zwłaszcza ci ostatni odegrali później ważną rolę w życiu świętej Rity, która dla swego powołania monastycznego wybrała właśnie regułę augustiańską.

Około 1260 roku Cascia, chcąc pokonać pewne wewnętrzne konflikty i odeprzeć próby zdobycia dominacji ze strony możnych rodów, oddała się pod patronat Stolicy Apostolskiej. Patronat ten szybko okazał się jednak bardzo trudny do zniesienia, tak iż już w 1265 roku doszło do zerwania z papieżem, którym był wówczas Klemens IV. W przeciwieństwie do całej reszty Umbrii, która opowiedziała się po stronie Rzymu, Cascia stanęła po stronie króla Manfreda, naturalnego syna cesarza Fryderyka II. Późniejsza historia Cascii jest bardzo burzliwa. Miasto próbowało zachować niezależność zarówno od państwa papieskiego, jak i od cesarza, oczywiście za cenę ofiar i walk. Granicząc z państwem kościelnym, Cascia musiała przede wszystkim bronić się przed groźbą przyłączenia do niego. Schizma Kościoła rzymskiego, o której 12

797A_Rita z Cascii_inside.indd 12

16.02.2017 09:45

będziemy mówić w dalszej części, wywołała sprzyjającą sytuację dla małej republiki: słabość Rzymu zapewniała jej większą wolność i autonomię. Wraz z zakończeniem schizmy Rzym odzyskał władzę i sytuacja znów stała się napięta. W latach schizmy Cascia pielęgnowała przyjacielskie stosunki zwłaszcza z Florencją. W 1375 roku miasta te zawarły nawet pakt przymierza przeciwko Rzymowi. Wpływ kulturalny Florencji jest w Cascii bardzo wyraźny. Dowodzi tego fakt, że epitafium na „uroczystej trumnie” świętej Rity jest dantejskie, co pokazuje, iż Boska komedia była w Cascii dobrze znana.

Dopiero w XVI wieku Cascia przestała walczyć przeciw Rzymowi i przyjęła opiekę państwa kościelnego, które zresztą w tamtym czasie gwarantowało miastom pewną lokalną autonomię.

Dokumentacja informuje nas, że Cascia za czasów świętej Rity była miastem tętniącym życiem. Położenie wśród gór na wysokości ponad 800 metrów zapewniało jej przez długi czas względny spokój. W epoce późnego średniowiecza Cascia stała się ośrodkiem kwitnącej działalności kupieckiej. Wąskie ścieżki górskie, ówczesne szlaki handlowe, łączące Mediolan, Florencję i Foligno oraz l’Aquilę, Rieti, Rzym i Neapol, wiodły właśnie przez Cascię, która gościła kupców (i pobierała od nich cło) z północy i południa, przewożących wszelkiego rodzaju towary: broń, narzędzia, metale, materiały, dzbany, futra, narzędzia rolnicze, zwierzęta, papier i srebro (te dwa ostatnie produkty były wytwarzane również w samej Cascii, podobnie jak tkaniny z wełny), sól, olej, zboża, owoce, przyprawy i wiele innych produktów rolniczych.

13

797A_Rita z Cascii_inside.indd 13

16.02.2017 09:45

Cascia, w której żyła święta Rita, nie była więc sennym miasteczkiem, jakie znamy dzisiaj, lecz bardzo żywym ośrodkiem handlowym i politycznym, z różnymi wytwórniami i wszelkiego rodzaju działalnością, miastem o dość wysokim przeciętnym poziomie życia i dumnej postawie. Ta mała republika była opasana murami, miała zamek i wysokie wieże. Jej terytorium i dóbr materialnych bronili żołnierze, zorganizowani w dzienne i nocne patrole, wyposażeni – jak ujawniają Statuty Cascii opublikowane w Dokumentacji – w „arkebuzy, strzelby, piki, włócznie, miecze…”.

Cascia była sprawnie funkcjonującą republiką, z wyraźnym podziałem między władzę prawodawczą, sądowniczą i wykonawczą. Rząd czuwał nad wszystkim i kierował wieloma sprawami: zabijaniem zwierząt i jakością wina w gospodach, cenami towarów, zużyciem wody – której nie było w ogromnych ilościach – i doskonałym przechowywaniem wody z rzeki Corno i sadzawki Ocosce, dwóch głównych źródeł zaopatrzenia w wodę. Zajmował się też kwestiami budowlanymi i oczyszczaniem miasta, bardzo zaawansowanym jak na tamte czasy. Ustalał ponadto najniższy wiek dla zawarcia małżeństwa (12 lat dla kobiet i 14 dla mężczyzn), zakazywał przepychu w czasie samych uroczystości ślubnych, porządkował obecność i rolę obcych w mieście. Zakazane było noszenie broni, wychodzenie wieczorem bez lampy, wstępowanie do karczm, które miały być starannie zamknięte, jak zresztą wszystkie bramy domostw.

Jednak pomimo prób dobrego rządzenia nie brakowało pojedynków, zbrodni, zemst, konfliktów między 14

797A_Rita z Cascii_inside.indd 14

16.02.2017 09:45

gwelfami a gibelinami, stale między sobą walczącymi, a także między różnymi klasami społecznymi. Walki wewnętrzne były na porządku dziennym. Świadectwa o nich dostarczają nam Statuty Cascii, które informują, że za zabójstwo popełnione przez kilka osób republika losowo wybierała jednego z winnych i karała go śmiercią, skazując pozostałych na surowe kary pieniężne; a jeśli ofiara nie umarła, przewidziany był „bezwarunkowy” mandat w wysokości trzystu libr, co stanowiło bardzo wysoką sumę. Pokazuje to jasno, że Cascia nie chciała stracić zbyt wielu ludzi zdolnych nosić broń i że dbała raczej o gromadzenie pieniędzy, którymi mogłaby sfinansować swoją obronę.

Prywatne zemsty i indywidualne odwety za zabójstwa i akty przemocy, niestety bardzo liczne, zważywszy na burzliwy klimat społeczny i polityczny, były akceptowane w Cascii jako coś naturalnego, choć prawo tego surowo zakazywało. Walki wewnętrzne rozlewały się więc niczym plama oleju, co w poważnym stopniu zagrażało miejskiemu pokojowi. Stąd fundamentalną rolę odgrywali tzw. rozjemcy (pacieri) – osoby o nieskazitelnej moralności i dużym doświadczeniu życiowym, upoważnione do godzenia stron poróżnionych w sporach rodzinnych.

Rola rozjemcy z konieczności pociągała za sobą niezależność polityczną i ekonomiczną. Inaczej mówiąc, rozjemca musiał nie tylko być osobą uczciwą i szanowaną, ale nie mógł też być związany z żadną partią i żadnym stronnictwem, musiał cieszyć się choćby skromną niezależnością ekonomiczną, która chroniłaby go przed niebezpieczeństwem bycia w jakiś sposób przekupionym.

15

797A_Rita z Cascii_inside.indd 15

16.02.2017 09:45

Ugoda przygotowana przez rozjemców była następnie zatwierdzana publicznie przez gest uścisku rywali na dziedzińcu kościoła, połączony z odpowiednią ceremonią religijną. Wiemy, że rozjemcami byli rodzice Rity, ona sama – jako osoba, która nie tylko potrafiła przebaczyć, ale także była w stanie skłonić innych do przebaczenia, kiedy jej mąż padł ofiarą zasadzki – również stała się nosicielką pokoju.

Cascia była więc ziemią bardzo umęczoną, mimo to miasto nigdy nie przestało dążyć do niezależności i wzrostu – zarówno politycznego, jak i społecznego i religijnego.

2. Środowisko duchowe Epoka, w której żyła święta Rita, była z powodu schizmy zachodniej (1378-1417) okresem pełnym chaosu również dla Kościoła. Po „niewoli awiniońskiej” i śmierci Grzegorza XI (1378) zostało wybranych jednocześnie dwóch papieży: Urban VI (1378-1389) – pod naciskiem ludu rzymskiego i Klemens VII (1378-1394) – decyzją kardynałów zebranych w Anagni.

Jednoczesne urzędowanie dwóch papieży skutkowało podziałem Kościoła, co w konsekwencji powodowało ogromne zamieszanie także wśród narodów. Przez trzydzieści lat istniały dwie obediencje2, a nawet trzy, Obediencja jest terminem określającym ogół zwolenników jakiegoś biskupa lub papieża, którego wybór nie został jednomyślnie zaakceptowany.

2

16

797A_Rita z Cascii_inside.indd 16

16.02.2017 09:45

gdy w 1409 roku synod w Pizie wybrał Aleksandra V (1409-1410).

Dopiero po soborze w Konstancji (1414-1418), który zebrał się pod naciskiem Zygmunta, króla Węgier, i po wyborze Marcina V (1417-1431) Kościół odnalazł swoją jedność.

Eugeniusz IV (1431-1447), który kanonizował św.

Mikołaja z Tolentino, umbryjskiego mnicha augustiańskiego, zauważył częściowe odżycie schizmy. Sobór wszedł w konflikt z papieżem, przeniósł się do Bazylei i wybrał antypapieża Feliksa V, który jednak nie sprawował długo tej godności. Wkrótce bowiem sobór został rozwiązany i Kościół był znów zjednoczony.

Kanonizując w Rzymie w 1446 roku Mikołaja z Tolentino, którego przykładem święta Rita stale się inspirowała, Eugeniusz IV modlił się o pokój i jedność Kościoła: „Spraw, Boże Wszechmogący, aby Twój Kościół, jaśniejący blaskiem cnót i cudów świętego Mikołaja z Tolentino, cieszył się za jego wstawiennictwem jednością i trwałym pokojem”. Święta Rita, która od rodziców nauczyła się bycia rozjemcą, zmarła rok później, w 1447 roku. Z pewnością cierpiała z powodu tej trudnej sytuacji, szczęśliwie jednak zdążyła zobaczyć jej pozytywne rozwiązanie.

Pomimo problemów Kościoła rzymskiego Cascia i cała Umbria cieszyły się w czasach świętej Rity dobrym klimatem duchowym. Pamięć o wielkich świętych umbryjskich zawsze była tam żywa i obecna wśród ludu. Benedykt z Nursji (480-547), założyciel zakonu benedyktynów, i jego siostra Scholastyka, Franciszek i Klara z Asyżu, Mikołaj z Tolentino (1245-1305), brat 17

797A_Rita z Cascii_inside.indd 17

16.02.2017 09:45

cudotwórca, Klara z Montefalco (1268-1308), zakochana w krzyżu i nosicielka stygmatów w sercu, Aniela z Foligno (1248-1309), mistyczka o tysiącu widzeń, Szymon Fidati z Cascii (1285-1348), asceta, kaznodzieja, wielki reformator kleru i zakonników, którego sławą Cascia była jeszcze napełniona w czasach Rity – to wielkie postacie mistyków, nadzwyczajne osobowości, promienne przykłady.

Jak już wspomnieliśmy, w czasach Rity liczne były klasztory benedyktyńskie, franciszkańskie i augustiańskie. Klasztor św. Augustyna istniał w Cascii od roku 1200, z nieco późniejszym kościołem pod tym samym wezwaniem, wznoszącym się obok skały i mieszczącym w swoim wnętrzu wcześniejszy kościółek poświęcony św. Janowi Chrzcicielowi. Wiemy, że w tym kościele Rita często zatrzymywała się na modlitwę. Prawdopodobnie było to jedno z miejsc, w których dojrzało jej powołanie ukierunkowane przez przykład Biskupa Hippony i jego wielkiej szkoły miłości, wielkoduszności, wyrzeczenia.

Ponadto w Cascii, która żyła w klimacie intensywnej religijności, mieszkali też liczni asceci i eremici. Na ile nam wiadomo, gromadnie obchodzono wówczas święta religijne, procesje, uroczyste Msze.

Ogromnym zainteresowaniem cieszyli się kaznodzieje należący do różnych zakonów, którzy wygłaszali kazania w rozmaitych kościołach z okazji wielu rocznic i celebracji. Ówczesna sytuacja społeczno-polityczna i religijna głęboko odbijała się w życiu Rity, zarówno na poziomie zewnętrznym, jak i wewnętrznym. Święta z Cascii 18

797A_Rita z Cascii_inside.indd 18

16.02.2017 09:45

potrafiła jednak wznieść się ponad problemy ludzkie, zostawiając wspaniały przykład moralny i mistyczny, wciąż bardzo żywy wśród ludu, dla którego nadal jest i zawsze pozostaje Świętą „obecną”.

3. Źródła historyczne Choć cześć ze strony ludu została zapoczątkowana zaraz po śmierci Świętej w 1447 roku, nikt spośród tych, którzy znali ją osobiście lub mieli okazję przesłuchać bezpośrednich świadków, nie pomyślał o napisaniu jej biografii w stosownym czasie – nawet siostry, które żyły obok niej w klasztorze przez czterdzieści lat.

W przypadku Rity zdarzyła się więc przeciwna sytuacja niż u innych świętych, na przykład u Klary z Montefalco – również pochodzącej z Umbrii i też mniszki augustiańskiej jak Rita, żyjącej w latach 12681308. Berengariusz z Donadio, wikariusz generalny diecezji Spoleto, natychmiast zajął się jej sprawą i spisał obszernie udokumentowany żywot przyszłej świętej3.

Kilka lat po śmierci Klary, między 1318 a 1319 rokiem, odbył się proces apostolski, w czasie którego złożyło zeznania aż czterystu osiemdziesięciu sześciu świadków bezpośrednich. Ponadto w archiwum klasztoru, w którym żyła Klara, przechowuje się liczne pergaminy dotyczące jej rodziny i wspólnoty.

Berengario da Donadio, Vita di Chiara da Montefalco, Editrice Città Nuova, Roma 1991.

3

19

797A_Rita z Cascii_inside.indd 19

16.02.2017 09:45

Przytoczmy jeszcze inny przykład: Mikołaj z Tolentino (1245-1305), kolejny wielki święty augustianin z Umbrii, z którym Rita czuła się tak bardzo związana, że wybrała go sobie jako opiekuna. On również miał proces apostolski krótko po swej śmierci (1325).

Zeznawało przynajmniej sześćdziesięciu świadków, którzy znali go osobiście, oraz innych trzydziestu, którzy utrzymywali z nim pośrednie relacje lub byli świadkami jakiegoś jego cudu.

Trzeba jeszcze dodać, że w czasach Rity publiczne archiwa cywilne i kościelne, które mogłyby dostarczyć precyzyjnych danych historycznych na jej temat, nie zostały jeszcze ustanowione (w Cascii powstały one dopiero w XVI wieku). Te, które istniały, zawierały jedynie informacje o charakterze politycznym i dynastycznym, nie gromadzono w nich materiałów dotyczących zwyczajnych ludzi. Jedynym dokumentem publicznym, który wzmiankuje o Ricie, jest umowa dzierżawy z 1446 roku, zawarta między niejakim Giovannim Bosim Tottim a siostrami z klasztoru św. Marii Magdaleny, wśród których jest wymieniona również siostra Rita. Mimo to nie można twierdzić – jak to czasami czyniono – że na temat świętej Rity nie zachowała się żadna dokumentacja historyczna.

Jak podaje ojciec Agostino Trapè, autor poważanej naukowej biografii świętej Rity4, istniał swego czasu Codex miraculorum, gdzie notariusze, począwszy od A. Trapè, Santa Rita e il suo messaggio, Edizioni Paoline, Cinisello B. 1986, s. 19.

4

20

797A_Rita z Cascii_inside.indd 20

16.02.2017 09:45

1457 roku, zapisywali rok po roku cudowne wydarzenia, które dokonywały się dzięki wstawiennictwu zmarłej mniszki Rity z Cascii. Na początku tego kodeksu notariusz z Cascii, Domenico Angeli, napisał bardzo krótką, niewątpliwie pierwszą znaną nam biografię Świętej5.

Kodeks, wydany drukiem w Perugii w 1552 roku, nie został później odnaleziony, tak jak zaginione są dwie biografie napisane przez zakonników augustianów: G. Amiciego i O. Martiniego – pierwsza z nich ukazała się drukiem w Viterbo w 1600 roku, druga nieco wcześniej w Sienie, w 1593 roku. Kodeks i biografie były jeszcze dostępne w czasie procesu kanonizacyjnego przeprowadzonego w 1626 roku.

Najstarsze biografie, jakie do nas dotarły, powstały wiele lat po śmierci Rity. Ta napisana przez ojca A. Cavallucciego pochodzi z 1610 roku, a żywot autorstwa ojca N. Simonettiego z 1697 roku. Opierają się one nie tylko na wspomnianych wyżej i dziś już nieistniejących dokumentach, lecz także na bardzo solidnej tradycji ustnej, sięgającej bezpośrednio epoki Świętej.

Bardzo jasno świadczą o tym także akta procesu kanonizacyjnego z 1626 roku, niedawno opublikowane pod Przytaczamy krótki tekst w tłumaczeniu ojca Trapè: „Wielce szanowna Siostra Donna Signora Rita, przeżywszy 40 lat jako mniszka w klasztorze rzeczonego kościoła św. Marii Magdaleny w Cascii, żyjąc z miłością na służbie Bogu, w końcu podzieliła los każdej istoty ludzkiej. I Bóg, na którego służbie wytrwała przez wspomniany wyżej czas, pragnąc pokazać innym wiernym wzór życia – aby jak ona żyła, służąc Bogu przez posty i modlitwy, żyli także i oni, wierni chrześcijanie – dokonał w niezwykły sposób wielu cudów i znaków swoją mocą i przez zasługi błogosławionej Rity. Przede wszystkim 25 maja 1457 roku…”.

5

21

797A_Rita z Cascii_inside.indd 21

16.02.2017 09:45

redakcją ojca D. Trappa wraz z innymi dokumentami historycznymi o ogromnej wartości. Mam tu na myśli monumentalną Dokumentację – niezwykle cenne dzieło, do którego będziemy mieć jeszcze okazję powracać.

W czasie procesu swe świadectwo złożyły osoby w bardzo podeszłym wieku, które od swoich rodziców i dziadków otrzymały bezpośrednie informacje o świętej Ricie. Jako przykład przytoczę tu jedno z takich świadectw: „Nazywam się Fabiano de Fortunato del Collegiacone; mój ojciec nazywał się Giovanni Andrea, a moja matka nazywała się Rita, mam około 80 lat. Wiem, że błogosławiona Rita była na świecie, ponieważ moja matka, która miała na imię Rita, kiedy umarła, miała około 100 lat, i mówiła mi, że była z Roccaporeny i że była z domu błogosławionej Rity, czyli z rodu Mancino [Mancini], z którego to rodu była też Błogosławiona, i która to [Błogosławiona] urodziła się w Roccaporenie, i moja matka mówiła mi, że była ona mniszką u św. Marii Magdaleny w Cascii”.

Jak słusznie zauważa Gerardo Bruni w biografii Świętej6, sumując lata świadka i lata jego matki i cofając się w czasie, dochodzi się do epoki, w której żyła święta Rita, co tworzy nieprzerwaną tradycję ustną.

Na równie wartościowej i ciągłej tradycji ustnej opiera się z pewnością także krótka biografia Rity, którą współsiostry wysłały do Rzymu z okazji jej beatyfikacji, jaka odbyła się w 1628 roku, czyli dwa lata

G. Bruni, Rita, la rosa di Roccaporena, Opera di Santa Rita, Roccaporena di Cascia 1985.

6

22

797A_Rita z Cascii_inside.indd 22

16.02.2017 09:45

po apostolskim procesie informacyjnym7. Ten krótki tekst potwierdza wszystkie dane biograficzne, które tradycja przypisuje Świętej, a więc stanowi dokument historyczny o pierwszorzędnym znaczeniu.

Na temat świętej Rity istnieje ponadto wymowna dokumentacja ikonograficzna z czasów jej śmierci i okresu bezpośrednio po niej. Mam na myśli przede wszystkim „uroczystą trumnę”, wykonaną zaledwie dziesięć lat po śmierci Rity, kiedy dokonano pierwszego oficjalnego rozpoznania jej ciała. Umieszczono w niej pierwszy sarkofag, tak zwaną prostą trumnę. Na tej „uroczystej trumnie”, przechowywanej w klasztorze, w którym Rita żyła, i stale widocznej dla zwiedzających, anonimowy malarz przedstawił podstawowe epizody z życia Świętej, akcentując zwłaszcza „cierń” – nietypowy stygmat, który święta Rita nosiła przez piętnaście lat aż do śmierci. „Uroczysta trumna” przedstawia również twarz Rity, ponieważ jej ciało po dziesięciu latach od śmierci było jeszcze doskonale zachowane (i takie pozostało przez wieki), a malarz pracował, mając je przed oczami.

Na „uroczystej trumnie” zostały ponadto znalezione wersety innego anonimowego artysty, współczesnego Ricie. Streszczają one żywot Świętej, mówiąc o jej dramatycznej egzystencji, jej sile i cnotach, stygmacie Trapè uważa, że ta biografia jest zaczerpnięta z tej napisanej przez ojca Augustyna Cavallucciego, Vita della Beata Rita da Cascia (opublikowanej w Sienie w 1610 roku i przytoczonej w I tomie Dokumentacji), dzieła opierającego się na uprzedniej solidnej tradycji ustnej i pisanej i służącego za podstawę dla wszystkich późniejszych biografii (dz. cyt., s. 19, 23).

7

23

797A_Rita z Cascii_inside.indd 23

16.02.2017 09:45

na czole, o jej wierze w Chrystusa, w którym złożyła całą swoją nadzieję.

Materiał, jaki dziś mamy do dyspozycji, jest zatem z pewnością wystarczający, by napisać dobrze udokumentowaną biografię tej ujmującej kobiety, której przesłanie – natychmiast odczytane przez lud jej czasów i zachowane do dzisiaj w swej zasadniczej istocie – można streścić, wymieniając kluczowe w życiu Rity wartości, czyli: miłość, pokój, przebaczenie, siła ducha, miłosierdzie, ufność w Bogu. Te wielkie cnoty Rita posiadała w najwyższym stopniu – my powinniśmy się starać, aby i dla nas były one drogowskazami życia.

797A_Rita z Cascii_inside.indd 24

16.02.2017 09:45

Spis treści Przedmowa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 I. Umbria, ziemia świętych 1. Cascia w średniowieczu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 2. Środowisko duchowe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 3. Źródła historyczne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 II. Żona i matka 1. Roccaporena. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 2. Narodziny Rity, dzieciństwo i młodość. . . . . . . 26 3. Powołanie zakonne, narzeczeństwo i małżeństwo. . . . . . . . . . . . . . . 32 4. Mąż Rity i życie rodzinne. . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 5. Zabójstwo Pawła di Ferdinando. . . . . . . . . . . . . 40 6. Przebaczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 7. Śmierć synów. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 III. W klasztorze 1. Prośba o wstąpienie do klasztoru i odmowa ze strony mniszek. . . . . . . . . . . . . . . . 53 2. Rita zostaje mniszką. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 3. Życie w klasztorze. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61

797A_Rita z Cascii_inside.indd 139

16.02.2017 09:45

4. „Dane było jeden z cierni Chrystusa otrzymać”. . . . . . . . . . . . . . . 68 5. Rita obdarzona stygmatem. . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 6. Podróż Rity do Rzymu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 7. Choroba Rity, róża i figi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 8. Śmierć Rity i pierwsze cuda. . . . . . . . . . . . . . . . 84 IV. Po śmierci 1. Jeszcze o „krótkiej biografii” mniszek . . . . . . . . 93 2. Nienaruszone ciało. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 3. Cuda świętej Rity . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 4. Sprawa beatyfikacyjna i kanonizacyjna . . . . . 107 5. Przesłanie świętej Rity. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116 6. Kult świętej Rity. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119 Aneks I. List papieża Jana Pawła II z okazji sześćsetnej rocznicy narodzin świętej Rity. . . 127 II. Dzieło Świętej Rity. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133

797A_Rita z Cascii_inside.indd 140

16.02.2017 09:45

Poznaj lepiej św. Ritę i módl się do niej!

Modlitewnik

S

eria Skuteczni Święci to wiele książeczek, których liczba rośnie, aby powstała jedna wielka rodzina Skutecznych Świętych, do których każdy będzie się mógł zwracać się w różnych potrzebach. Święta Rita jest jedną z pierwszych świętych w tej serii. Wszystkie książki zawierają: • opowieść o świętym, nadprzyrodzonych zdarzeniach w jego życiu oraz interwencji z nieba, • modlitwy w różnych intencjach, w których najczęściej zwracamy się z błaganiem do Boga, • litanie, koronki, nowenny, triduum lub inne charakterystyczne dla danego świętego nabożeństwa.

797A_Rita z Cascii_inside.indd 141

16.02.2017 09:45

Audiobook MP3 z książeczką

N

abożeństwo piętnastu czwartków możemy odprawiać sami w każdym czasie we wszystkich swoich intencjach, licząc na orędownictwo tej skutecznej Świętej. Możemy skorzystać dodatkowo z dołączonej książeczki, w której nabożeństwo jest wydrukowane. Szczególne łaski czekają na tych, którzy odprawią je w ciągu piętnastu czwartków przed wspomnieniem św. Rity (22 maja).

797A_Rita z Cascii_inside.indd 142

16.02.2017 09:45

Karta

K

arta Święta Rita, z serii Skuteczni Święci, jest wyjątkowa. Możesz nosić zawsze przy sobie obrazek tej skutecznej Świętej oraz mieć pod ręką modlitwę do niej w nagłej potrzebie. Karta została wykonana z tworzywa PCV, ma zaokrąglone rogi, cechują ją więc trwałość i poręczność.

Zamów na:

www.edycja.pl

797A_Rita z Cascii_inside.indd 143

16.02.2017 09:45

Tytuł oryginału: Santa Rita da Cascia Tłumaczenie: Krzysztof Stopa Korekta: Magdalena Smoleń-Wawrzusiszyn Projekt okładki: Anna Maligłówka Zdjęcie na okładce: Archiwum Edycji Świętego Pawła Skład i łamanie: Tomasz Mstowski Druk i oprawa WDN PAN Sp. z o.o. – Wrocław ISBN 978-83-7797-797-2 © Edizioni San Paolo s.r.l., 1996 Pizza Soncino 5 20092 Cinisello Balsamo (Milano) – ITALIA www.edizionisanpaolo.it © Edycja Świętego Pawła, 2017 ul. Św. Pawła 13/15 • 42-221 Częstochowa tel. 34.362.06.89 • fax 34.362.09.89 www.edycja.com.pl • e-mail: edycja@edycja.com.pl Dystrybucja: Centrum Logistyczne Edycji Świętego Pawła ul. Hutnicza 46 • 42-263 Wrzosowa k. Częstochowy tel. 34.366.15.50 • fax 34.370.83.74 e-mail: dystrybucja@edycja.com.pl Księgarnia internetowa: www.edycja.pl

797A_Rita z Cascii_inside.indd 144

16.02.2017 09:45

Jedna z najbardziej lubianych świętych, nie tylko we Włoszech, Ekspert od cierpienia, Święta od spraw niemożliwych.

Paola Giovetti – włoska pisarka, znana z wnikliwych badań hagiograficznych oraz z zakresu psychologii i zjawisk mistycznych. Autorka wielu artykułów i książek na temat świętych różnych epok.

www.edycja.pl

Rita z Cascii

Paola Giovetti podąża śladem życia Rity, kreśli nowy, ujmujący portret tej świętej.

Przedstawiając ją jako córkę, żonę, matkę, wdowę, mniszkę, dowodzi, że poznała ona życie w każdym jego aspekcie.

Stąd siła popularności św. Rity, która tkwi w jej zdolności przemawiania do każdego serca, uczestniczenia we wszystkich naszych problemach.

Paola Giovetti

Małżeństwo oraz późniejsza strata męża i dzieci stanowiły etapy, które doprowadziły Ritę do klasztoru. Jej niezwykła zdolność kochania i przebaczania, pogodne przyjęcie cierpienia, żywa miłość do Chrystusa, a po śmierci liczne cuda sprawiły, że otaczana jest wielkim kultem.