Kutadgu Bilig, Geçmiş ve Gelecek Arasında Bir Köprü eTwinning Projesi İçin 9 Öğretmenin Ortak Çektiği Videoda Yer Alan Beyitlerin Günümüz Türkçesi ve Azericesi ve Orijinal Halleri Kün Togdı (Gün doğdu), Hükümdar İle İlgili Beyitler Beyit No 862
863
856
857
858
817
818
Günümüz Türkçesi Hükümdar: -Bak kimin düşündüğü ile söylediği bir olursa,işte doğru insan odur- dedi Onun içi dışı gibi dışı da içi gibidir; doğru ve dürüst insan böyle olur. Hükümdar dedi: İyinin vasfı faydalı olmaktır; onun halka çok faydaları dokunur.
Günümüz Azericesi
Orijinal Hali
Elik dedi: - Doğru ər odur ki, düşündüyü ilə söylədiyi Ығ olsun.
ilig aydı körgil köni er özi tili köngli birle biriker sözi
Onun içi dışı kimi, dışı isə içi kimidir. Doğru və dürüst insan belə olur. Yaxşının əsas xüsusiyyəti faydalı olmaqdır.Onun xalqa çox faydaları olar. O bütün xalqa hər O bütün halka hep iyilik zaman yaxşılıq eder, fakat yaptığını edər.Lakin etdiyini başa insanın başına kakmaz vurmaz. Kendi istifadesini Öz mənafeyini düşünmez, başkasına düşünməz,başqasına fayda temin eder ve buna fayda verər və bunun mukabil, bir karşılık əvəzində,bir qarşılıq beklemez. gözləməz. İstər oğlum olsun, İster oğlum, ister istərsə yaxın, ya yakınım veya hısımım olsun; ister yolcu, geçici, uzaq, İstər yolçu olsun, ister misafir olsun; istərsə qonaq, Kanun karşısında benim Qanun qarşısında için bunların hepsi birdir; hamısı birdir. Hökm hüküm verirken, hiç biri verəndə heç biri məni beni farklı bulmaz. fərqli görməz.
taşı teg işi ol işi teg taşı bu yanglığ bolur ol köni çın kişi ilig aydı edgü bu kılkı yangı tusulur bolur halkka asgı öngi tözü halkka barça kılur edgülük yana minnet urmaz kişike külük öz asğın tilemez kişike asıg birür ol asıgdın bu kolmaz yanıg kerek oğlum erse yakın ya yağuk kerek barkın erse keçigli konuk törüde ikigü manga bir sanı keserde adın bulmağay ol mini
Beyit No 821
822
872
873
874
875
876
877
878
Günümüz Türkçesi Beyliğin temeli doğruluk üzerine kurulmuştur; doğruluk yolu beyliğin esasıdır. Bey doğru olur ve ülkeye böyle hüküm ederse, bütün dileklerine kavuşur. Hükümdar:- İyi insan iki türlü olur - dedi- ; bunlardan biri doğrudan doğruya iyilik yolunu tutar.
Günümüz Azericesi
Orijinal Hali
“Bəyliyin təməli ədalətdir. Ədalət yolu bəyliyin əsasıdır.
könilik öze boldı beglik ulı bu beglik köki ol könilik yolı
Bəy ədalətli olsa, ölkənin belə idarə etsə. Bütün arzu-diləyinə qovuşar". Elik dedi: - Yaxşı insan iki cür olar. Ondan biri doğruluq yolunu doğrudan tutar.
törü kılsa ilke köni bolsa beg tilek arzu bulğay bu kolsa kalı ilig aydı edgü iki türlüg ol munıngda biri çın tutar edgü yol
bir edgü bolur kör nuadın loğup yorır ol köni çın kör edyü bolup Biri de taklit yoluyla iyi olur; Biri də təqlid yolu ilə takı biri edgü kör kötüye uyarsa, kötülük yaxşı olar. Pis adama ötgüne bolur isizke yapar. uysa, pislik edər. katılsa ol isiz kılur Kötü insan da iki türlü olur; Pis adam özü də iki iki türlüg ol kör bu bunların ikisini de aynı cürdür, Onların ikisini də isiz yime ikigüni bir derecede kötü sayma. eyni dərəcədə pis sayma. tip isizke sama Bunlardan biri doğuştan Onlardan biri toga isiz ol kör kötüdür; bu insanın lekesi anadangəlmə munıngda biri bu er ölünceye kadar pisdir, Dünya xalqı ondan ölmeginçe arımaz kiri temizlenemez. fayda görər. Diğeri ise taklit yoluyla kötü Digəri isə təqlid yolu ilə takı biri ötgüne bolur olur; arkadaşı iyi olursa, o da pis olar, Dostu yaxşı olsa, bu isiz işi edgü bolsa iyi yola gider. doğruluq yoluna girər. tüzer bu ma iz Anadangəlmə yaxşı Doğuştan iyi olandan daima toga edgüdin tutçı olandan həmişə yaxşılıq iyilik gelir; dünya halkı ondan edgü kelir ajun budnı gələr. Dünya xalqı ondan istifade eder. andın asıglar alır fayda görər. Biri anadan doğma iyi olur; iyi bir insan doğru ve dürüst bir hayat sürer.
Biri anadangəlmə yaxşı olar. Doğru və dürüst həyat sürər.
Ay Togdı (Dolunay), Vezir İle İlgili Beyitler Beyit No 631
725
472
1310
1311
1001
1009
Günümüz Türkçesi
Günümüz Azericesi
Eşit gör bilikli adam nə Dinle bak bilgili insan ne der deyir: acele ile yapılan bir işin Tələsən illərlə peşman pişmanlığı yıllarca sürer olar. Kararsız saadeti bulursan çok Qərarsız səadət tapsan, sıkı tut Eğer muhafaza altına möhkəm tut, almazsan tekrar Əgər qorumasan,yenə gideceğinden şüphe etme gedəcək Biliyin qiymətini bilikli Bilgi'nin kıymetini bilgili bilir bilər, akla hürmet bilgiden gelir Ağıla hörmət bilikdən irəli gəlir. Heç bir işdə Hiç bir işte acele etme, tələsmə,səbirli ol, sabırlı ol, kendini tut; sabırlı Səbirli adamlar arzuya insanlar arzularına erişirler. çatar. Hangi iş olursa- olsun, sen Nə iş olursa-olsun,onu onu tatlı dille karşıla; her işte xoş dillə qarşıla, tatlı dil kullanırsan, Belə olsa, səadət sənə saadet sana bağlanır. yar olar. Ay-Toldı dedi : — Sözün Sözün faydası uludur, faydası büyüktür; söz Yerinə düşərsə, qulu yerinde kullanılırsa, kulu böyüdər. yükseltir. Çox söz eşit, özün çox Çok dinle, fakat az konuş; danışma, sözü akıl ile söyle ve bilgi ile Sözü ağılla söylə, biliklə süsle. bəzə.
Orijinal Hali negü tir eşitgil biliglig tilin ive kılmış işler ökünçi yılın yayıg kutnı bulsa idi bekrü tut kalı beklemese yana bardı büt bilig kıymetini biliglig bılir ukuşka ağırlık biligdin kelir kamuğ işte ivme serin öz buka serimlig kişiler tegir arzuka kayu işte bolsa yorık utru tut yorık utru tutsa sanga örge kut bu ay toldı aydı söz asğı uluğ yirinçe tüşürse bedütür kulug öküş söz eşitgil telim sözleme ukuş birle sözle bilig birle tüz
Öğdülmiş (Övülmüş), Vezirin Oğlu İle İlgili Beyitler Beyit No 2308
2309
2310
2311
2312
306
307
Günümüz Türkçesi
Günümüz Azericesi
İnsanca hareket etmek için, sen dâima insan ol; insan insanlığın temelini böyle tesbit etmiştir.
İnsan kimi hərəkət etmək üçün daim insan ol, İnsan insanlığın təməlini belə qoymuşdur. Düşmənə qarşı səfərə Düşmana karşı sefere çıkmak çıxa bilmək və ordunun ve ordunun hareketini idare hərəkətini idarə edə edebilmek için, kumandanın bilmək üçün rəhbər bu şu bir kaç vasfa sahip olması bir neçə xüsusiyyətə gerekir. malik olmalıdır, Onun yüreği harpte arslan Onun ürəyi döyüşdə yüreği gibi ve dövüşürken de aslan ürəyi kimi, bileği kaplan pençesi Biləyi isə qaplan biləyi gibi olmalıdır. kimi olmalıdır. O domuz gibi inatçı, kurt gibi Donuz kimi tərs,qurd kimi kuvvetli, ayı gibi azılı ve quvvətli, ayı kimi ram yaban sığırı gibi kinci edilməz, və vəhşi sığır olmalıdır. kimi kin güdməlidir. Aynı zamanda, kırmızı tilki Eyni zamanda qırmızı gibi, hîlekâr olmalı; deve tülkü kimi hiyləgər, aygırı gibi, kin ve öç Erkək dəvə kimi qisasçı və gütmelidir. kinli olmalıdır. Bu dörd şeyin azına az Hakimlerin sözünü dinle,düşün demə. veşu dört şeyin azını az Hakim sözüdür, onu görme: yaxşıca dinlə: “Bu dörd şeydən biri Bu dörtten biri ateş ,biri od, biri yağıdır. düşmandır;üçüncüsü hayatın Üçüncüsü həyatın tuzağı olan hastalıktır. duzağı olan xəstəlikdir.
Orijinal Hali kişilik kılurka kişi bol tuşı kişi mundağ urdı kişilik ulı Kerek sü başıŋa bu bir kaç kılık, yağıka yüz ursa bu tüzse yorık yağıda kör arslan yüreki kerek kanştukta esri bileki kerek Toŋuz teg titimlig böri teg küçi, adığlayu azğın kotoz teg öçi yana alçı bolsa kızıl tilkü teg titir buğrası teg kör öç sürse keg bu tört neng azın azka tutma negü bügü sözlemiş söz eşitgü ögü bu törtte biri ot birisi yağı üçünçi ig ol kör tiriglik ağı
Beyit No 308
322
317
288
289
Günümüz Türkçesi Nihayet bunların biri de bilgidir;bu dört nesneyi hafife alma , bunların ehemmiyeti büyüktür. Ey akıllı iyi yiğit,öfkeyi kendinden uzaklaştır;ey bilgili bey yiğit,hiddetlenme,iyi ad kazan.
Günümüz Azericesi
Nəhayət, bilikdir, bunlardan biri. Bu dörd şeyi ucuz tutma, onlar çox əhəmiyyətlidir' Ey ağıllı ər, hirsi özündəzn iraq tut. Ey bilikli bəy, hiddətlənmə, yaxşı ad qazan. Ağıl sənin üçün and içmiş Akıl senin için iyi ve yeminli yaxşı bir dostdur, bir dosttur;bilgi senin için Bilik sənin üçün çok merhametli bir kardeştir. mehriban qardaşdır. Ağıl qaranlıq gecədə bir Akıl karanlık gecede bir çıraqdır, meşale gibidir;bilgi seni Bilik isə səni işıqlandıran aydınlatan bir ışıktır. bir işıqdır. İnsan ağıl ilə yüksəlir, İnsan akıl ile yükselir,bilgi ile biliklə böyüyür, büyür;bu ikisi ile insan itibar Bu iki şey insanı etibarlı görür. edir.
Orijinal Hali basası bilig ol bularda biri bu tört neng uçuz tutma yüksek töri ukuşlug ked er övke özdin yırat biliglig beg er buşma edgü kıl at Ukuş ol sanga edgü andlıg adaş bilig ol sanga ked bağırsak kadaş ukuş ol yula teg karangku tüni bilig ol yarukluk yaruttı sini ukuşun agar ol biligin bedür bu iki bile er ağırlık körür
Ogdurmuş (Uyanmış), Vezirin Akrabası İle İlgili Beyitler Beyit No 5161
5162
5163
5164
4793
4794
4817
4818
Günümüz Türkçesi
Günümüz Azericesi
Orijinal Hali
Hayatı aziz bil ve ancak lüzumlu işlerde kullan; insanlara ihsanlarda bulun ve kendine sevap kazan. Geçici günler içinden ancak lüzumlu olan şeyleri al; zaman seni de geçirecektir, buna göre hazırlığını yap. Sen bu kadar halkın yükünü yüklenmiş bulunuyorsun; uyanık ol, gafil bulunma ve düşünerek hareket et. Bir sürü aç kurt senin etrafına toplanmıştır; ey kahraman hükümdar, koyunları iyi muhafaza et. Yalnız kalırsam bana Rabb'imin zikri yeter; zikretmek için bana Rabb'imin adı yeter. Avunacağım, sığınacağım, desteğim ve dayanağım odur; açlığımda ve tokluğumda beni gözeten o bir olan Rabb'imdir. İster bey ol ister kul, burada uzun zaman kalacak değilsin; ölüm artık seni yolda bekliyor. İster bin yıl yaşa ister on sekiz, bir gün öleceksin; eser olarak iyi bir ad bırakmaya çalış.
Həyatı əziz bil, xeyirli işə sərf et, İnsanlara ehsan et, savab qazan. Keçən gün içindən gərəklisini al, Zaman səni də keçirəcək, hazırlaş. Sən bu qədər xalqın yükünü çəkirsən. Ayıq ol, qafil olma, düşünüb hərəkət et. Bir sürü ac qurd ətrafına yığılıb, Ey qəhrəman Elik, qoyunları yaxşı qoru. Yalnız qalsam, rəbbimi zikr etmək bəsdir, Zikr etməyə rəbbimin adı kifayətdir. Ovunacağım, sığınacağım, köməyim arxamdır, Toxluqda-aclıqda məni qoruyan odur. İstər bəy ol, istərsə de qul. Çox qalmazsan, ölüm yola çıxıb. İstər min yaşa, istər on səkkiz, Özün ölsən, yaxşı adın qalsın.
küsüş tut tiriglik kerek işke ıd üle neng kişike muyan özke tıd keçer kün içinde kerekingr alın keçürgey sini öd itiging kıın özüng yüdti munça budun yükleri oduğ tur usal bolma saknu yorı kalın aç böriler yngıldı sanga koyug ked küdezgil ay ilçi tonga özüm kalsa yalnguz idim yadı tap özüm sözlegüke idim atı tap avıngum sığıngum yölekim tokum ol ol bir idi todğu açım tokum kerek erse beg bol kerek erse kul uzun kalğu ermez ölüm tuttı yol Kerek ming yaşagıl kerek on sekiz özüng ölgü edgü atıng kodgıl iz