τόμος 53ος, τεύχος 5, 2011 by GALINOS

ΓΑΛΗΝΟΣ 2010

0 01

ο 2 , Σ5 1 Ο ΥΧ 438 ο ΤΕ 57, 02 2 5 : ΟΣ ISSN ΕΤ

Τόμος 52

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος

Τεύχος 5

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ ΚΕΡΑΜΑΡΗ ΕΛΕΝΗ: Εκδιδόμενες γυναίκες. Μια πρώτη αποτύπωση του προφίλ στο Νομό Θεσσαλονίκης ...........................................................................

Σελ.

405

GALENUS Vol 52

September - October

Number 5

CONTENTS BRIEF REVIEWS KERAMARI ELENI: Prostitute and Thessaloniki

.............................................

405

TO ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ ΕΚΔΟΤΗ Η πορνεία δεν είναι σημερινό φαινόμενο, αλλά είναι θεσμός που ανάγεται στην αρχαιότητα. Ένα πέπλο σιωπής καλύπτει τη δραστηριότητά της, γιατί λειτουργεί μεταξύ των ορίων νομιμότητας και ανομίας, αφού τα ταμπού ή μη των διαφόρων κοινωνιών την καθιστούν αποδεκτή ή όχι. Το φαινόμενο, όμως, αυτό τα τελευταία χρόνια έλαβε εκρηκτικές διαστάσεις και σ’ αυτό συνετέλεσαν διάφοροι παράγοντες, όπως η «απελευθέρωση» των κρατών του παλαιού Ανατολικού μπλόκ και η αναζήτηση των γυναικών των χωρών αυτών μιας καλύτερης τύχης, κοινωνικής και οικονομικής, η οποία, πολλές φορές, ηθελημένα ή όχι οδήγησε τις γυναίκες αυτές στα πλοκάμια των παράνομων κυκλωμάτων σωματεμπορίας. Η απελευθέρωση αυτή σχετίζεται άμεσα και με το μεταναστευτικό ρεύμα της εποχής, γι’ αυτό γίνεται και εκτεταμένη αναφορά στο φαινόμενο της μετανάστευσης των λαών που δημιουργεί ανακατατάξεις και αναταράξεις στο κοινωνικό ιστό των χωρών προορισμού των μεταναστών. Η Θεσσαλονίκη, που είναι η πλησιέστερη πόλη των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης με αυξημένο βιοτικό επίπεδο, υπήρξε πρώτος, ίσως, προορισμός των γυναικών - μεταναστών, γι’ αυτό κρίθηκε σκόπιμη η δημοσίευση, σε ένα τεύχος, της εργασίας της ιατρού παθολόγου Κας Κεραμάρη Ελένης, ώστε ο αναγνώστης να αποκτήσει σφαιρική ενημέρωση του φαινομένου της πορνείας στο χώρο της Θεσσαλονίκης και κατ’ επέκταση και αναλογικά σε όλα τα μεγάλα αστικά κέντρα του Ελλαδικού χώρου. Ο επιμελητής Εκδόσεως Γεώργιος Κόλλιας

ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ, ΓΑΛΗΝΟΣ, τόμος 52ος, τεύχος 5ο, σελ. 405-470, 2010

ΕΚΔΙΔΟΜΕΝΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ*. Μια πρώτη αποτύπωση του προφίλ στο Νομό Θεσσαλονίκης. ΕΛΕΝΗ ΚΕΡΑΜΑΡΗ ΙΑΤΡΟΣ ΕΙΔΙΚΟΣ ΠΑΘΟΛΟΓΟΣ ΔΙΕΤΕΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ «ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ»

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η αποτύπωση του προφίλ των εκδιδομένων γυναικών στο νομό της Θεσσαλονίκης. Με τον όρο αποτύπωση του προφίλ, εννοείται η μελέτη στοιχείων που σκιαγραφούν την κατάσταση των εκδιδομένων γυναικών του προαναφερθέντος νομού. Ειδικότερα μελετάται ο συνολικός αριθμός τους και η εξελικτική πορεία του κατά τα τελευταία έτη, η ηλικία, η εθνικότητα και τα χρόνια παραμονής των εκδιδομένων στο επάγγελμα. Υλικό/Μέθοδος: Βασικό όργανο για την ανωτέρω στατιστική μελέτη αποτέλεσε το αρχείο έκδοσης πιστοποιητικών άσκησης επαγγέλματος των εκδιδομένων, που διατηρεί η Διεύθυνση Υγείας της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Θεσσαλονίκης. Για την στατιστική ανάλυση χρησιμοποιήθηκε το στατιστικό πρόγραμμα Microsoft Office Excel για Windows 2000 XP. Οι συνεχείς μεταβλητές εκφράστηκαν ως απόλυτες τιμές, ως μέσες τιμές ή ως εκατοστιαίο ποσοστό του συνόλου, ενώ οι κατηγορικές μεταβλητές ως εκατοστιαίο ποσοστό του συνόλου. Η ηλικία των ατόμων που εντάχθηκαν στην μελέτη αναλύθηκε και ως συνεχή και ως κατηγορική μεταβλητή (με ομαδοποίηση των ηλικιακών ομάδων ανά τριετία και ανά πενταετία).

* Διπλωματική εργασία υπό την επίβλεψη της καθηγήτριας κ. Ελισσάβετ Ιωαννίδη.

406

Ελένη Κεραμάρη

Συζήτηση - Συμπεράσματα: Η πορνεία αποτελεί μέχρι και σήμερα ένα από τα ισχυρότερα ταμπού της ελληνικής κοινωνίας. Η μετανάστευση και ειδικότερα η γυναικεία μετανάστευση, ένα από τα σημαντικότερα φαινόμενα της παγκοσμιοποίησης, αποτέλεσε την κύρια αιτία αλλαγών στο χώρο της πορνείας. Από την μελέτη της στατιστικής ανάλυσης, του αρχείου έκδοσης πιστοποιητικών άσκησης επαγγέλματος των εκδιδομένων, της Διεύθυνσης Υγείας της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Θεσσαλονίκης προκύπτει, ότι το μεγαλύτερο ποσοστό, των εκδιδόμενων στο νομό της Θεσ σαλονίκης, είναι αλλοδαπές, οι οποίες σταδιακά από το 2001 έως και το 2009 κατέκτησαν την τοπική πορνική αγορά, εκτοπίζοντας τις Ελληνίδες. Σύμφωνα με την υπάρχουσα βιβλιογραφία, τέσσερεις είναι οι πιο βασικοί λόγοι που προκάλεσαν την αλλαγή αυτή του πορνικού σκηνικού της Θεσσαλονίκης: - Η μεγάλη αύξηση του πληθυσμού των εκδιδομένων (νόμιμων και μη). - Η μείωση του πορνικού μισθώματος. - Η προσφορά ποικίλων μορφών πορνικών υπηρεσιών και - Η αλλαγή του πορνικού προτύπου. Όσον αφορά την προέλευση των αλλοδαπών εκδιδομένων, του νομού της Θεσσαλονίκης, στο μεγαλύτερο ποσοστό τους αυτές, προέρχονται από τις πρώην κουμουνιστικές χώρες. Επιπλέον ο μεγαλύτερος όγκος τους, ανήκει στην ηλικιακή ομάδα των 18 με 30 ετών και ο χρόνος παραμονή στους στο επάγγελμα, είναι μικρότερος σε σχέση με αυτόν της ελληνίδας εκδιδόμενης. Τέλος θα πρέπει να αναφερθεί ότι η νόμιμη πορνική αγορά της Θεσσαλονίκης, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μικρή, αφού αθροιστικά για όλα τα έτη από το 2001 έως και το 2009, εργάστηκαν μόνο 1607 εκδιδόμενες, με αποτέλεσμα να εξάγεται το συμπέρασμα, με έμμεσο τρόπο, ότι η κάλυψη των επιπλέον αναγκών γίνεται μέσω των δικτύων της παράνομης πορνείας. Λέξεις κλειδιά: Πορνεία, μετανάστευση, η εκδιδομένη στη Θεσσαλονίκη.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σκοπός της παρούσας μελέτης εί-

ναι η αποτύπωση του προφίλ των εκδιδομένων γυναικών στο Νομό Θεσσαλονίκης, με βάση τα τηρούμενα στοιχεία

Γαληνός 52, 5

στα αρχεία της Διεύθυνσης Υγείας της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Θεσσαλονίκης. Η Θεσσαλονίκη, λόγω της πλεονεκτικής της θέσης, κατέστη μία από τις σημαντικότερες πόλεις της αρχαιότητας και σπουδαίο εμπορικό κέντρο. Την συνοίκισε ο Κάσσανδρος, γαμπρός, από ετεροθαλή αδελφή, του Μεγάλου Αλεξάνδρου, το 316/5 π.Χ. και της έδωσε το όνομα της συζύγου του (1). Σήμερα αποτελεί κομβικό σημείο στα Βαλκάνια, και ως εκ τούτου διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στο χώρο της πορνείας και αποτελεί σημαντικό κέντρο τόσο υποδοχής όσο και διοχέ τευ σης εκδιδομένων γυναικών προς άλλες χώρες. Σήμερα, στη Θεσσαλονίκη απασχολείται ένας μεγάλος αριθμός εκδιδομένων γυναικών, οι οποίες στην πλειοψηφία τους είναι αλλοδαπές, προερχόμενες από γειτονικές και όχι μόνο χώρες. Στη Διεύθυνσης Υγείας της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Θεσσαλονίκης, λειτουργεί Αντιαφροδισιακό Ια τρείο, δυο φορές την εβδομάδα, το οποίο επιφορτίζεται με τον υγειονομικό έλεγχο και την χορήγηση πιστοποιητικού εκδιδομένου προσώπου με αμοιβή (Ν. 2734/99), όπως και πενταμελής Επιτροπή αδειοδότησης οίκων ανοχής. Στο σημείο αυτό είναι σημαντικό να αναφερθεί ο υπάρχον διαχωρισμός των εκδιδομένων επ' αμοιβή γυναικών, σε αυτές που ασκούν νόμιμα το επάγγελμα και έχουν σχετικό πιστοποιητικό άσκησης επαγγέλματος και σε αυτές που ασκούν παράνομα το επάγγελμα, χωρίς

407

να έχουν τα απαραίτητα πιστοποιητικά, καθώς και να τονιστεί ότι στην παρούσα Εργασία διαπραγματεύονται στοι χεία που αφορούν τις νόμιμα εκδιδόμενες γυναίκες του νομού Θεσσαλονίκης. Οι περισσότεροι οίκοι ανοχής είναι συγκεντρωμένοι στην πλατεία του Βαρδαρίου, που αποτελεί τον ομφαλό του ερωτικού μύθου της Θεσσαλονίκης και πήρε το όνομά της από τη μεσαιωνική προσηγορία του ποταμού Αξιού και από την πύλη των τειχών της πόλης που λεγόταν «Πύλη του Βαρδαρίου» ή «Χρυσή Πύλη» (2). Αν και απωθημένη στη δυτική μεγάλη έξοδο των βυζαντινών τειχών της πόλης, επί αιώνες, υ πήρξε το σύμβολο του αγοραίου έρωτα, όπου ταξιδιώτες των τεσσάρων σιδηροδρομικών γραμμών που κατέληγαν δίπλα της από όλη τη Βαλκανική, φαντάροι όλων των στρατιωτικών εμπλοκών του αιώνα, ναυτικοί, αγρότες, μόνιμοι κάτοικοι όλων των κοινωνικών τάξεων, έβρισκαν ποικιλία ερωτικών ε παφών στα πορνεία της. Σήμερα, η πλατεία και οι γύρω δρόμοι εξακολουθούν να είναι γεμάτοι με κόκκινα φώτα, φθη νά κα μπα ρέ, με ημίγυμνες γυναίκες, που ε κλιπαρούν με ερωτικές υποσχέσεις τους περαστικούς να μπουν στα μισοφωτι σμένα στενομάγαζα, «μουλέν ρουζ», με γυμνά μπαλέτα από τις ανατολικές χώρες. Διατηρώντας έτσι ζωντανή την παράδοση της φιλοξενίας της πόλης και τη συνέχεια της ιστορικής της πορείας στον έρωτα (3). Η παρούσα Διπλωματική Εργασία αποτελείται από τέσσερα κεφάλαια.

408

Ελένη Κεραμάρη

Στο 1ο κεφάλαιο, γίνεται μία προσπάθεια συσχέτισης της μετανάστευσης, με την εξελικτική πορεία της πορνείας των τελευταίων ετών στον ελλαδικό χώρο. Ειδικότερα μέσω της ανασκόπησης της σχετικής με το θέμα βιβλιογραφίας δίνεται μια σύντομη και γενική περιγραφή του φαινομένου της μετανάστευσης. Στο 2ο κεφάλαιο, γίνεται αναφορά των εξελίξεων που σημειώθηκαν στον ελληνικό χώρο σχετικά με την εκδιδόμενη γυναίκα, επιπλέον, με βάση τις υπάρχουσες βιβλιογραφικές πηγές, γίνεται μια προσπάθεια ιστορικής, κοινωνικής, οικονομικής, ιατρικής προσέγγισης της πορνείας καθώς και αναφορά στο νομικό πλαίσιο των εκδιδομένων στην Ελλάδα. Στη συνέχεια, στο 3ο κεφάλαιο, περιγράφεται ο σκοπός της στατιστικής ανάλυσης, η μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε και οι δυσκολίες που προέκυψαν κατά τη διάρκεια της επεξεργασίας και ανάλυσης των δεδομένων. Επίσης, α ποτυπώνονται τα αποτελέσματα της στατιστικής έρευνας με βάσει τα υπάρχοντα στοιχεία των τηρουμένων αρχείων της Διεύθυνσης Υγείας του νομού της Θεσσαλονίκης. Στο 4ο κεφάλαιο παρατίθενται τα κυριότερα συμπεράσματα και οι κύριες διαπιστώσεις που προκύπτουν από την μελέτη των στατιστικών δεδομένων. Τέλος, ακολουθεί η βιβλιογραφία όπου αναφέρονται όλες οι πηγές που χρησιμοποιήθηκαν στην παρούσα εργασία και το παράρτημα όπου παρατίθεται ο ισχύον, για τις εκδιδόμενες, νόμος 2734/1999.

Η σημαντικότερη συνεισφορά της παρούσας εργασίας είναι ότι ερευνά ένα σχετικά ανέγγιχτο μέχρι στιγμής θέμα, προσπαθώντας να αποτυπώσει την υπάρχουσα κατάσταση του πορνικού χώρου στο νομό της Θεσσαλονίκης, αλλά είναι προφανές ότι σε καμία περίπτωση δε φιλοδοξεί να καλύψει πλήρως το θέμα. Ωστόσο αποσκοπεί να αποτελέσει, για όποιον κρίνει ότι αξίζει, το έναυσμα για την περαιτέρω διεύρυνση του θέματος.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΠΟΡΝΕΙΑ & ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ 1.1. Περί πορνείας Η πορνεία είναι ένας θεσμός από αρχαιοτάτων χρόνων, βρίσκεται πάντα στο μεταίχμιο μεταξύ νομιμότητας και παρανομίας, αλλάζει προφίλ ανάλογα με τις κοινωνικές ανάγκες και τις προτιμήσεις των πελατών της, καλύπτεται από ένα πέπλο μυστηρίου. Ανήκει στις καταστάσεις εκείνες, που σύμφωνα με τον Jurgen Habermas, η ευρύτερη κοινωνία αποφεύγει τη δημόσια θεματοποίησή τους και που αποτελούν τα λεγόμενα κοινά μυστικά - που όλοι γνωρίζουν και όλοι συζητούν - και τα οποία εξαντλούν τα αποθέματα νομιμοποίη σης της πολιτείας και αυτοσεβασμού της κοινωνίας. Η επιλογή της μυστικοποί η σης οφείλεται σε αλληλοενισχυό μενες αδυναμίες και υστερήσεις θεσμών και νοοτροπιών. Μεταξύ άλλων, κρα τούσες αντιδραστικές αντιλήψεις, όπως η αυγουστίνεια αντίληψη ότι η πορνεία

Γαληνός 52, 5

πρέπει να αποτελεί μονωμένο υπόνομο διοχέτευσης του πλεονάσματος της ανδρικής αμαρτίας και επέδρασαν απο τρε πτικά στη δημόσια θεματοποίηση (4). Για να σκιαγραφήσουμε την εξελικτική πορεία της ελληνικής πραγματικότητας και για να κατανοήσουμε το μέγεθος της επίδρασης και το τσουνάμι των αλλαγών που επέφερε η μετανά στευση στην πορνεία θα πρέπει να γίνει μια γρήγορη αναφορά στην προϋπάρ χουσα κατάσταση. Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1980, η πορνεία στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται από μια σχετική στασιμότητα, χωρίς αμφισβήτηση της δομής και της σχέσης της με την ευρύτερη κοινωνία. Όμως, από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, η πορνεία στην Ελλάδα γνώρι σε εκρηκτικό πληθωρισμό μεγεθών κάθε είδους, οικονομικών, σχέσεων, κριτηρίων, ανθρώπων, μορφών. Επρόκειτο για μια συνεχή μεγέθυνση και σε ρυ θμούς που είναι αμφίβολο εάν οποιαδήποτε οργανωμένη κοινωνία είναι δυνατόν να δεχτεί σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, χωρίς να βρεθεί σε κατάσταση κρίσης. Σύμφωνα με στοιχεία, από την ερευνητική μελέτη του Γρηγόρη Λάζου, το σύνολο των εκδιδομένων ατόμων, κατά την περίοδο 1990-2000, παρουσιάζει θεαματική αύξηση. Έτσι, ενώ το 1990 η Ελλάδα απαριθμούσε 5.500 εκδιδόμενα άτομα, το 2000 αυτά ανέρχονται σε 23. 200. Η σημαντικότερη δε χρονιά της δεκαετίας που ξεχωρίζει ποσοτικά είναι το 1993, οπότε πορνευθήκανε περίπου

409

3.950 ή κατά 52% περισσότερα άτομα, σε σχέση με όσα είχαν πορνευθεί μόλις πριν από ένα χρόνο το 1992. Αλλά και μετά την έκρηξη του 1993, ο πληθυ σμός συνέχισε να αυξάνεται ραγδαία, ασταμάτητα, χωρίς να υπάρχει μια χρονιά ύφεσης (ή έστω, μια χρονιά εσωτερικής αναδιάταξης, «ξεκούρασης»), με ρυθμούς από 20% έως 30%. Για τη δημιουργία πληρέστερης εικόνας αρκεί να αναφερθεί ότι ο όγκος των εκδιδομένων ατόμων αυξήθηκε μέσα σε μερικά χρόνια κατά 4,8 φορές και ότι στο σύνολο της δεκαετίας 1990-2000 τουλάχιστον 85.000 άτομα διέθεσαν πορνικές υπηρεσίες στην πορνική αγορά της Ελλάδας, επηρεάζοντας τόσο τα εντός της πορνείας, όσο και τα εκτός αυτής, χωρίς μέ χρι σήμερα να έχουν αποτιμηθεί οι συνέπειες. H θεαματική ανάπτυξη της πορνείας στην Ελλάδα σε όλη την περίο δο 1990-2000 οφείλεται στην εισ ροή αλλοδαπών εκδιδομένων γυναικών, η οποία δημιούργησε έντονη ανισορροπία στην ανάπτυξη μεταξύ των δύο βασικών τομέων της πορνείας, της παλαιάς πορνείας, στελεχωμένης κυρίως από ελληνίδες και της εξαναγκαστικής πορνείας, στελεχωμένης από αλλοδαπές γυναίκες, η οποία, πολλαπλασιαζόμενη με ταχύτατους ρυθμούς, οδήγησε στην συρρίκνωση της πρώτης (5). Σήμερα σχεδόν οι μισές από τις γυναίκες που εκδίδονται στην Ευρώπη είναι μετανάστριες. Στην Ολλανδία, τη χώρα στην οποία η επιχείρηση του σεξ είναι πολύ οργανωμένη, το 65% καλύπτεται από ξένες, στην Ιρλανδία, όπου ο τομέας είναι λιγότερο ελκυστικός, πα-

410

Ελένη Κεραμάρη

ρουσιάζει το χαμηλότερο ποσοστό 30%, στη Γερμανία οι ξένες είναι περίπου 150.000, το 50% του συνόλου, στη Δανία, όπου υπάρχουν πάνω από 1000 κέντρα Ταϊλανδέζικου μασάζ το 35% και στη Φιλανδία περισσότερο από 40% (6). Οι χώρες προέλευσης του πορνικού πληθυσμού διαφοροποιούνται ανά δεκαετία. Έτσι την δεκαετία του ’80, η πλειονότητα των γυναικών ήταν ασιατικής καταγωγής, από τις Φιλιππίνες και την Ταϊλάνδη, ενώ τη δεκαετία του ’90 προέρχονταν κυρίως από τη Ρωσία, την Ουκρανία, την Αλβανία, τη Βουλγαρία και τη Λευκορωσία. Οι γυναίκες αυτές, απελπισμένες από την οικονομική κατάσταση στις χώρες τους, ζητούσαν μια θέση στον «ευρωπαϊκό παράδεισο», κατέληγαν στα χέρια μεσαζόντων και μετατρέπονταν σε ανταλλάξιμο είδος, προς πάσα χρήση (7). Υπάρχουν κυρίως τρεις τρόποι, μέσω των οποίων οδηγούνται οι μετανάστριες γυναίκες στη σύγχρονη - καταναγκαστική πορνεία: 1) μέσω γραφείων ευρέσεως εργασίας στις χώρες καταγωγής τους, τα οποία στην ουσία τις εξαπατούν, διότι τις υπόσχονται υψηλούς μισθούς, δουλεύοντας ως καθαρίστριες, σερβιτόρες, χορεύτριες κ.λπ., 2) μετά από απαγωγή ή πώληση από την οικογένειά τους, 3) γνωρίζοντας ότι θα εργαστούν ως πόρνες, αλλά αγνοώντας κάτω από ποιες συνθήκες (εγκλεισμός, πώλη ση σε σωματέμπορους) (7). Μεταφέρονται σε χώρες της Ευρώπης, χωρίς ταξιδιωτικά έγγραφα ή με

τα ταξιδιωτικά έγγραφα παρακρατημένα από τους διακινητές, όπου οι μετανάστες έρχονται αντιμέτωποι με το σκληρότερο πρόσωπο του κράτους. Από εκεί και πέρα υφίστανται τον έσχατο εξευτελισμό. Κρατούνται αιχμάλωτες σε μία σχέση ψυχολογικής υποταγής και οικονομικής εξάρτησης από τους δια κινητές τους, ενώ ξυλοδαρμοί, βιασμοί, βασανιστήρια, εθισμοί στα ναρκωτικά και στο αλκοόλ, αποτελούν τις τεχνικές υποταγής τους, με σκοπό να αντιληφτούν ότι δεν είναι δυνατόν να έχουν αυτονομία, δυνατότητα επιλογής, έλεγχο της ζωής τους και τέλος παραδίδονται και προσαρμόζονται στις καινούργιες συνθήκες ζωής (8). Οι αιτίες ανάπτυξης του σύγχρονου δουλεμπορίου ανθρώπων συνδέο νται άμεσα με τις αιτίες αύξησης της διεθνούς μετανάστευσης. Ως κύρια αιτία παραμένει η αυξανόμενη οικονομική ανισότητα τόσο μεταξύ εθνών, όσο και μεταξύ κοινωνικών ομάδων. Οι δομι κές, πολιτικές, οικονομικές και κοι νωνικές αλλαγές σε διάφορες περιοχές του κόσμου, όπως στη Λατινική Αμερική, τη βορειοανατολική Ασία, την Αφρική και την κεντρική και ανατολική Ευρώπη, σε συνδυασμό και με την αύξηση των πολέμων, οδήγησαν στην αύξηση της μετανάστευσης τις τελευταίες δεκαετίες, κυρίως προς τις χώρες της δυτικής Ευρώπης. Η φτώχεια, η ανεργία, η βία, καθώς και οι συνθήκες κοινωνικής εξαθλίωσης στις χώρες αυτές αποτελούν τους κύριους λόγους αναζήτησης καλύτερης τύχης στις οικονομικά ανεπτυγμένες χώρες. Επιπλέον, η πα -

Γαληνός 52, 5

γκόσμια τάση επιδείνωσης της φτώ χειας των γυναικών έχει άμεσα επηρεάσει αυτό που θα αποκαλούσαμε «θηλυκο ποίηση της μετανάστευσης». Είναι γνωστή η σημαντική αύξηση τις τελευταίες δεκαετίες του αριθμού των γυναικών που αποφασίζουν να μεταναστεύσουν μόνες τους, αναζητώντας διεξό δους επιβίωσης, αλλά και για να στηρίξουν οικονομικά τις οικογένειές τους, που παραμένουν στις χώρες προέλευ σης. Το φαινόμενο της εκμετάλλευσης των μεταναστών γενικότερα και της εμπορίας γυναικών ειδικότερα ενισχύεται σημαντικά από τις μεταναστευτικές πολιτικές στις χώρες υποδοχής. Η ανελαστικότητα των νέων νόμων για τη μετανάστευση, η δημιουργία της Ευρώπηςφρούριο, χειροτερεύουν τα πράγματα και βοηθούν την ανάπτυξη των παράνομων κυκλωμάτων σωματεμπορίας. Όπως παραδέχεται πλέον και το Υπουργείο Δημόσιας Τάξης, μιλάμε αναμφίβολα για μια σύγχρονη μορφή δουλεμπορίου, που εξαπλώνεται με ιλιγγιώδη ταχύτητα και συνδέεται άμεσα με τη διεθνή οικονομική ανισότητα, τις μεταναστευτικές πολιτικές και την αναζήτηση «φτηνών σεξουαλικών υπηρεσιών», παράλληλα με την ανάπτυξη της βιομηχανίας του σεξ. Αξίζει να σημειωθεί τέλος ότι το πρόβλημα της εμπορίας ανθρώπων συνδέεται άρρηκτα με την «εσωτερική» ζήτηση στις χώρες προορισμού, αλλά και με την εμπλοκή - όλο και πιο συχνά - ομάδων του οργανωμένου εγκλήματος, στο οποίο, σημειωτέον, εμπλέκονται και κρατικοί υπάλλη-

411

λοι και αστυνομικοί, λόγω των αυξημένων κερδών και των ελάχιστων κινδύνων που διατρέχουν (9). 1.2. Η μετανάστευση - ορισμοί Η μετανάστευση ήταν και είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο, ταυτισμένο με την εξέλιξη της ανθρώπινης ιστορίας, την εδραίωση των οργανωμένων κοινωνιών και υπεύθυνο για τη μορφή της σημερινής δημογραφικής σύνθεσης των κρατών (10). Επειδή το κοινωνικό αυτό φαινόμενο της μετανάστευσης βρίσκεται κάτω από τον επηρεασμό μία σειράς ιδεολογικών-κοινωνικών και πολιτικών παραγόντων, δεν υπάρχει ένας κοινά αποδεκτός ορισμός. Εντούτοις, με βάση την υπάρχουσα βιβλιογραφία, υπάρχει συμφωνία, με μικρές αποκλείσεις, τόσο στο βασικό εννοιολογικό της περιεχόμενο, όσο και στους πρωτεύοντες λόγους που οδη γούν ή έχουν οδηγήσει κατά το παρελθόν εκατομμύρια ανθρώπων να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους για αναζήτηση μιας καλλίτερης οικονομικής και κοινωνικής τύχης (11). Η μετακίνηση αυτή μπορεί να έχει προορισμό μια άλλη περιοχή της ίδιας χώρας, όποτε μιλάμε για εσωτερική μετανάστευση ή κάποιο άλλο κράτος, οπότε την χαρακτηρίζουμε εξωτερι κή. Η δεύτερη αυτή μορφή μετανά στευσης σε πολλές περιπτώσεις ονομάζεται και αποδημία. Ο όρος μετανάστευση, σε όλους τους έγκυρους ορισμούς, περιλαμβάνει

412

Ελένη Κεραμάρη

την ενέργεια της μετακίνησης ή της φυγής από τον τόπο καταγωγής - διαμονής και μπορεί να έχει οριστικό, εποχιακό ή προσωρινό χαρακτήρα. Η μετανάστευση ακόμα μπορεί να είναι ατομική, οικογενειακή ή να αναφέρεται σε μεγάλες εθνικές, κοινωνικές ή ταξικές ομάδες ατόμων (12). Σύμφωνα με πολλαπλούς ορισμούς, η μετανάστευση έχει βασικό σκοπό της την αναζήτηση καλύτερων οικονομικών ή κοινωνικών συνθηκών διαβίωσης. Με τον τρόπο αυτό καθοριστικό παράγοντα διαδραματίζει η απόσταση - δια φορά των οικονομικών, κοινωνικών, πολιτικών και οργανωτικών συνθηκών που χωρίζει την χώρα αποστολής του μετανάστη από την χώρα εγκατάστασης (13). Είναι, λοιπόν, κοινά αποδεκτό, ότι η μετανάστευση, τουλάχιστον στη σύγχρονη εκδοχή της, εξωθείται κατά κανόνα από τη σημαντική διαφορά οικονομικών, εργασιακών, πολιτισμικών και εκπαιδευτικών ευκαιριών - δυνατοτήτων που υφίστανται μεταξύ των χωρών αποστολής και υποδοχής. Ταυτόχρονα, η μετανάστευση θα πρέπει να θεωρείται υπεύθυνη, όχι μόνο για τη δημογραφική συγκρότηση των κρατών του νέου κόσμου (Η.Π.Α, Καναδάς, Αυστραλία, χώρες της Νοτίου Αμερικής) σε μεγάλο βαθμό, αλλά και για την οικονομική ανάπτυξη κυρίως των εύρωστων οικονομικά και βιομηχανικά χωρών τόσο της Αμερικής όσο και της Ευρώπης. Τα μεταναστευτικά ρεύματα που μετακινήθηκαν, κυρίως κατά τη διάρ κεια του 20ού αιώνα χαρακτήρισαν,

αλλά και δημιούργησαν νέα κοινωνικά, ατομικά, εκπαιδευτικά, ψυχοκοινωνικά, οικονομικά και ιδεολογικά ζητούμενα τόσο στις χώρες αποστολής, όσο και στις χώρες υποδοχής. Η νέα αυτή πραγματικότητα των έντονων μετακινήσεων, σύμφωνα με τα δεδομένα του Ευρωβαρόμετρου, πα ρου σιάζεται εντονότερη από ποτέ τις τελευταίες δεκαετίες σε όλες τις χώρες της Ε.Ε. Αναλυτικότερα, σύμφωνα με την τελευταία έκθεσή του, την περίοδο 2004 - 2005 οι μετανάστες στην Ευρωπαϊκή Έ νωση, που προέρχονται από τρί τες χώρες για πρώτη φορά στην ι στορία της, ξεπέρασαν τα δύο εκατομμύρια. Μάλιστα, τα δύο τρίτα των ατόμων αυτών εμφανίστηκαν στην Ιταλία και την Ισπανία. Σήμερα, μπορεί να υποστηριχθεί ότι, το 3,7% του πληθυσμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 27 κρατών μελών α πο τελείται από μη Ευρωπαίους υπη κόους (10). 1.2.1. Η μετανάστευση στην Ελλάδα Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1980 η Ελλάδα ήταν χώρα αποστολής μεταναστών και, από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, μετατράπηκε σε χώρα υποδοχής μεταναστών. Οι κυριότεροι λόγοι που συνέβαλαν στη μετατροπή της κατεύθυνσης της μετανάστευσης στην Ελλάδα είναι: 1) Η γεωγραφική θέση της χώρας μας, που τόσο από θαλάσσης, χαρακτηρίζεται εκτεταμένη ακτογραμμή από

Γαληνός 52, 5

σωρεία νησιών, όσο και από ξηράς, τα βόρεια ορεινά σύνορα της είναι δύσκολο να ελεγχτούν και αποτελούν μέρη εύκολα προσβάσιμα - ανοικτά σε παράνομες αφίξεις από την Αλβανία, τη Βουλγαρία, την Τουρκία και τη Βόρεια Αφρική. 2) Η κατάρρευση της πρώην Σοβιετι κής Ένωσης, που είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία πολιτικής αστάθειας και οικονομικής ανασφάλειας, εξώθησε μεγάλες μάζες μεταναστών στον ελλαδικό και όχι μόνο χώρο. Δεσμοί ιστορικοί, εθνικοί, πολιτισμικοί και θρησκευτικοί ήταν οι βασικές αιτίες προσέλκυσης ομογενών από χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης στην Ελλάδα τη δεκαετία του ’90 (π.χ. πόντιοι πρώην Σοβιετικής Ένωσης). 3) Το γεγονός ότι ήταν το μοναδικό κράτος στη Βαλκανική χερσόνησο, μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με αποτέλεσμα να αποτελεί πόλο έλξης κυρίως οικονομικών μεταναστών από τις γύ ρω βαλκανικές χώρες, λόγω του ευρώ. Σε αυτό συνέλαβε τόσο ο ιδιαίτερος χαρακτήρας της ελληνικής οικονομίας (τουρισμός, γεωργία, αλιεία), o οποίος διακρίνεται από υψηλή εποχι κότητα και οδηγεί σε αυξημένη ζήτηση για ευέλικτο εργατικό δυναμικό που είναι διαθέσιμο να απασχοληθεί μόνο όταν τον χρειάζεται ο εργοδότης με το μικρότερο κόστος και χωρίς δικαιώματα, όσο και η αλλαγή στην ελληνική νοοτροπία που, λόγω υψηλού εκπαιδευτι-

413

κού επιπέδου, αναζητά μόνιμες και σταθε ρές σχέσεις εργασίας, καθώς και η δημογραφική γήρανση της χώρας μας, η οποία δημιουργεί στενότητες εργατικού δυναμικού. Οι μετανάστες, λοιπόν, απασχολούνται σε ασταθείς και επισφαλείς θέσεις και σε θέσεις, για τις οποίες το εγχώριο εργατικό δυναμικό δεν επαρκεί (14). Η μετανάστευση τις επόμενες δεκαετίες θα αποτελεί ένα βασικό παράγοντα των δημογραφικών εξελίξεων, ο οποίος θα συμβάλλει στην αποφυγή μείωσης του συνολικού πληθυσμού της Ελλάδας, αλλά και των άλλων χωρών της ευρωπαϊκής ένωσης. Βέβαια, μια τέτοια προοπτική πρέπει να συνδέεται με την ανάπτυξη κατάλληλων πολιτικών κοινωνικό-οικονομικής ένταξης των μεταναστών. Υπόθεση αρκετά δύσκολη, λόγω της διαφορετικότητάς τους και της ανομοιογενούς προέλευσής τους. Για την κατανόηση της πολυπλοκότητας της μεταναστευτικής κατάστασης στην Ελλάδα αρκεί η προσπάθεια προσδιορισμού του όρου του μετανάστη. Στον όρο «μετανάστης» περιλαμβάνονται οι παρακάτω κατηγορίες: – Ξένοι υπήκοοι που ζουν και εργάζονται στην Ελλάδα και διακρίνονται σε δύο ομάδες. Σε αυτούς που έχουν άδεια παραμονής και εργασίας (μετα νάστες με τα απαραίτητα έγγρα φα) και σε αυτούς που δεν διαθέ τουν άδεια παραμονής και εργασίας (μετανάστες χωρίς τα απαραίτητα έγγραφα).

414

Ελένη Κεραμάρη

– Οι αιτούντες άσυλο, που έχουν ει σέλθει στην Ελλάδα με την πρόθεση να κάνουν αίτηση ασύλου. – Οι πρόσφυγες που ζουν και εργάζονται στην Ελλάδα, έχοντας αποκτήσει το καθεστώς του πρόσφυγα από τις αρμόδιες αρχές. Στις παραπάνω κατηγορίες πρέπει να προστεθούν και οι Έλληνες μετανάστες ή μετανάστες ελληνικής καταγωγής, που είναι οι παλιννοστούντες ομογενείς, οι οποίοι είναι υπήκοοι των νέων ανεξάρτητων κρατών της πρώην Σο βιετικής Ένωσης, αλλά ελληνικής καταγωγής και μπορούν να πάρουν την ελληνική υπηκοότητα, αν το επιθυμούν. Επίσης, και οι ομογενείς που έχουν Αλβανική υπηκοότητα και είναι ελληνικής καταγωγής και έχουν τη δυνατότητα ειδικής άδειας παραμονής και εργασίας τρίχρονης διάρκειας (15). 1.2.2. Το προφίλ των μεταναστών στην χώρα μας Τα στοιχεία, για την αποτύπωση του προφίλ των μεταναστών στη χώρα μας, προέρχονται από την τελευταία απογραφή της ΕΣΥΕ που πραγματο ποιήθηκε το 2001. Τα στοιχεία αυτά μπορούν να χαρακτηριστούν ως επίσημα, διότι προέρχονται από επίσημο κρατικό φορέα, την ΕΣΥΕ, αλλά όχι ακριβή. Δηλαδή, δεν αποτυπώνουν την πραγματική κατάσταση για τους παρακάτω κυρίως λόγους: α) το μακρύ χρονικό διάστημα που έχει παρέλθει από την ημερομηνία της απογραφής, β) τη διαρκώς

διογκούμενη εισροή παράνομων μεταναστών στην χώρα μας, γ) την αδυναμία συνεργασίας των υπουργείων που ασχολούνται με τα θέματα των μεταναστών και δ) την γραφειοκρατία των τριών προγραμμάτων νομιμοποίησης, τα οποία έλαβαν χώρα κατά τα έτη 1998, στην οποία συμμετείχαν με αίτηση για «λευκή κάρτα» 371.641 μετανάστες, το 2001, στην οποία συμμετείχαν με αίτηση 367.860 παράνομοι μετανάστες, αλλά μόνο 217.000 πληρούσαν τις προϋποθέσεις για απόκτηση άδειας παραμονής και εργασίας και το έτος 2005, που υπέβαλαν αίτηση 145.000 μετανάστες (16). Σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του 2001, ο συνολικός πληθυ σμός της Ελλάδας (Έλληνες και αλλοδαποί) ήταν 10.934.097 άτομα. Οι αλλοδαποί που ζούσαν στην Ελλάδα ήταν 762.191, ήτοι 7% του συνολικού πληθυσμού της χώρας μας. Αριθμός αρκετά υψηλός για την ασφαλή εξαγωγή συ μπερασμάτων, σχετικά με τη μελέτη του προφίλ των μεταναστών. Ωστόσο, αν συγκρίνει κάποιος το αριθμό των αλλοδαπών κατά την απογραφή του 2001 με αυτόν του 1991, ο ο ποίος ανέρχεται σε 167.276 άτομα, ήτοι ποσοστό 1,6%του γενικού πληθυσμού, αντιλαμβάνεται ότι μέσα σε μια δεκαετία υπήρξε κατακόρυφη αύξηση των αλλοδαπών στην Ελλάδα, το μέγεθος της οποίας έφθασε σε 594.915 άτομα, ήτοι ποσοστό 5,4 %.

Γαληνός 52, 5

1.2.3. Η υπηκοότητα των μεταναστών στην Ελλάδα Σύμφωνα, λοιπόν, με την απογραφή της ΕΣΥΕ του 2001 (Πίνακας 1 - Διάγραμμα 1) η πλειοψηφία των μετα ναστών προέρχε ται από τις Βαλκανικές χώρες, σε ποσοστό 65% του συνολικού αλ λοδαπού πληθυσμού και κατά κύριο λόγο από την Αλβανία, με ποσοστό 57,5%, ακολουθούν με μι κρότερα ποσοστά η Βουλγαρία και η Ρουμανία, με ποσοστά 4,61% και 2,89% αντίστοιχα, ενώ οι μετανάστες από την πρώην Σοβιετική Ένωση, όπως Αρμενία, Γεωργία, Ρω σία, Ουκρανία και Μολ δαβία αποτελούν το 9% του συνόλου. Μία ετερογε νής ομάδα αν θρώπων από χώρες, όπως οι ΗΠΑ, ο Καναδάς, η Αυστραλία, Γερμανία (κυρίως επαναπατριζόμενοι Έλληνες πρώτης ή δεύτερης γενιάς) υπο λο γίζονται γύρω στο 6%. Επιπλέον, πρέπει να γίνει ειδική αναφορά στην Κύπρο, η οποία λόγω των ειδικών συνθηκών που επικρατούν στο νησί, παρουσιάζει ένα ποσοστό μετανάστευσης προς την Ελλάδα ίσο με 2,29%. Το υπόλοιπο 18% προέρχεται από διάφορες χώρες, από τις οποίες καμία δεν υπερβαίνει το 2% του συνόλου του αλλοδαπού πληθυσμού.

ΠΗΓΗ: ΕΣΥΕ, 2001

415

Πίνακας 1: Αλλοδαποί κατά υπηκοότητα. Χώρα προέλευσης Αλλοδαπών

Σύνολο ανά χώρα προέλευσης

Αλβανία Αίγυπτος Αιθιοπία Αρμενία Αυστραλία Βέλγιο Βουλγαρία Γαλλία Γερμανία Γεωργία Ελβετία Ηνωμένες Πολιτείες Ηνωμένο Βασίλειο Ιράκ Ιράν Ιρλανδία Ισπανία Ιταλία Καζακστάν Καναδάς Κύπρος Λίβανος Μολδαβία Μπανγκλαντές Νιγηρία Ολλανδία Ουκρανία Πακιστάν Πολωνία Ρουμανία Ρωσική Ομοσπ. Σουηδία Συρία Τουρκία Φιλιππίνες Λοιπές Χώρες

438036 7448 1163 7742 8767 1332 35104 526 11806 22875 1205 18140 13196 6936 1011 472 956 5825 2256 6049 17426 1277 5716 4854 2015 2519 13616 11130 12831 21994 17535 2203 5552 7881 6478 33200

57,50% 0,98% 0,15% 1,02% 1,15% 0,17% 4,61% 0,69% 1,55% 3,00% 0,16% 2,38% 1,73% 0,91% 0,13% 0,06% 0,13% 0,76% 0,30% 0,79% 2,29% 0,17% 0,75% 0,64% 0,26% 0,33% 1,79% 1,46% 1,68% 2,89% 2,30% 0,29% 0,73% 1,03% 0,85% 4,36%

ΣΥΝΟΛΟ

761813

100,00%

416

Ελένη Κεραμάρη

Διάγραμμα 1: Υπηκοότητα αλλοδαπών στην Ελλάδα. 45000 40000 35000 30000 25000 20000 15000 10000 5000

Φιλιππίνες

Συρία

Ρωσική Ομοσπ.

Πολωνία

Ουκρανία

Νιγηρία

Μολδαβία

Κύπρος

Καζακστάν

Ισπανία

Ιράν

Ηνωμ. Βασίλειο

Ελβετία

Γερμανία

Βουλγαρία

Αυστραλία

Αιθιοπία

Αλβανία

Όπως φαίνεται και στον Πίνακα (2), ο οποίος απεικονίζει τις ηλικίες των αλλοδαπών ανά φύλο στην Ελλάδα, βάσει της απογραφής του 2001 της ΕΣΥΕ, η ηλικια κή δομή των μεταναστών καλύπτει όλο το εύρος των ηλι κι ών, με τα μεγαλύτερα ποσοστά και στα δύο φύλα, να εντοπί ζονται ανάμεσα στις ηλικίες 20 και 45 ετών. Έτσι στο σύνολο των 762.191 μεταναστών οι 440.706 είναι ηλικίας από 2040 ετών. Ποσοστό δηλαδή 58% είναι στην πλέον παραγωγική ηλικία τους. Σε θεωρητικό επίπεδο, η εισροή μεταναστών παραγωγικής ηλικίας, στον ελλαΔιάγραμμα 2: Πλήθος αλλοδαπών ανά φύλλο. δικό χώρο βελτίωσε το δημοΠηγή: ΕΣΥΕ, 2001

1.2.4. Η ηλικία μεταναστών στην Ελλάδα

Γαληνός 52, 5

417

Πίνακας 2: Ηλικίες ανά φύλλο αλλοδαπών μεταναστών στην ελλαδα έτος 2001. Ηλικιακές ομάδες

Σύνολο Ελλάδας

Άρρενες

Θήλεις

0-4

38.225

5,02%

19.873

51,99%

18.352

48,01%

5-9

42.763

5,61%

22.289

52,12%

20.474

47,88%

10-14

45.823

6,01%

24.288

53,00%

21.535

47,00%

15-19

59.626

7,83%

34.121

57,23%

25.505

42,77%

20-24

93.493

12,27%

56.208

60,12%

37.285

39,88%

25-29

107.430

14,10%

63.201

58,83%

44.229

41,17%

30-34

97.582

12,81%

55.288

56,66%

42.294

43,34%

35-39

77.677

10,20%

41.842

53,87%

35.835

46,13%

40-44

64.524

8,47%

33.300

51,61%

31.224

48,39%

45-49

45.441

5,96%

22.296

49,07%

23.145

50,93%

50-54

31.037

4,07%

14.970

48,23%

16.067

51,77%

55-59

17.465

2,29%

8.586

49,16%

8.879

50,84%

60-64

14.050

1,84%

6.804

48,43%

7.246

51,57%

65-69

9.968

1,31%

4.949

49,65%

5.019

50,35%

70-74

7.666

1,01%

3.501

45,67%

4.165

54,33%

75-79

4.611

0,61%

1.981

42,96%

2.630

57,04%

80-84

2.512

0,33%

1.075

42,79%

1.437

57,21%

85+

1.920

0,25%

796

41,46%

1.124

58,54%

761.813

100,00%

415.368

54,52%

346.445

45,48%

Σύνολο

Διάγραμμα 3: Πλήθος αλλοδαπών ανά φύλλο. Πηγή: ΕΣΥΕ, 2001

γρα φικό πρόβλημα στην Ελλάδα, επειδή αναζωογόνισε τον ήδη γηρασμέ νο πληθυσμό της, έδωσε εργατικά χέρια, τα οποία κατά κοινή ομολογία ήταν φθηνά, αύξησε την παραγωγικό τητα, ε πέ δρασε θετι κά, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία του Τα μεί ου Κοινωνικής

418

Ελένη Κεραμάρη

Ασφάλισης (ΙΚΑ), 234.357 ασφαλισμένοι μετανάστες κατέβαλαν το έτος 2003 εισφορές της τάξης των 483,5 εκατομμυρίων ευρώ και γενικά έδωσε ώθηση στην οικονομική ανάπτυξη της Ελλά δας (17). Συγκρίνοντας το σύνολο των ανδρών 415.368 άτομα, ήτοι ποσοστό 54, 52% και των γυναικών 346.445 άτομα, ήτοι ποσοστό 45,48% μεταναστών, εύκολα καταλήγουμε στο συμπέρασμα οτι οι άνδρες μετανάστες υπέρεχουν έναντι των γυναίκων κατά 9,04 % ποσοστό.

1.2.5. Λόγοι εγκατάστασης μετανα στών στην Ελλάδα Οι βασικότεροι λόγοι εγκάταστασης των μεταναστών στην Ελλάδα, σύμφωνα πάντοτε με τα στοιχεία της ΕΣΥΕ, απογραφή του 2001, τα οποία απεικονίζονται στον πίνακα 3 - Διάγραμμα 3, είναι η εργασία σε ποσοστό 50%, η επα νένωση με την οικογένειά τους σε ποσοστό 12 %, άλλοι λόγοι σε ποσοστό 27%, μεικτοί λόγοι σε ποσοστο 6%,ενώ ένα μικρό ποσοστό, μόνο το 3%, μεταναστεύει στην Ελλάδα για σπουδές και

Πίνακας 3: Λόγοι εγκατάστασης αλλοδαπών στην Ελλάδα. (Πηγή: ΕΣΥΕ, 2001) Σύνολο Εργασία Επανένωση Σπουδές Αναζήτηση οικογενείας ασύλου 100%

50%

761.813 381.330

Πρόσφυγας

Άλλος λόγος

Μεικτός λόγος

12%

27%

93.674

19.950

9.920

2.359

206.784

47.796

(α)

(ζ)

(στ) (ε)

(δ)

(γ) (β)

(α) Εργασία

(β) Επανένωση οικογενείας

(γ) Σπουδές

(ε) Πρόσφυγας

(στ) Άλλος λόγος

(ζ) Μεικτός λόγος

(δ) Αναζήτηση ασύλου

Διάγραμμα 4: Λόγοι εγκατάστασης στην Ελλάδα. Πηγή: ΕΣΥΕ, 2001

Γαληνός 52, 5

αυτοί είναι ως επί το πλείστον από τις ανατολικές χώρες και κυρίως από την Κύπρο, διότι γνωρίζουν την Ελληνική γλώσσα. Τέλος ένα πολύ μικρό ποσο στό ίσο με 1% δηλώνει ως λόγο εγκατάστασης στην Ελλάδα την αναζήτηση πολιτικού ασύλου. Πάντως, σύμφωνα με στοιχεία των πλέων νεότερων ερευνών της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής της Ελλάδος, για την Οικονομική Μετανάστευση, που διενεργήθηκε με εντολή του Υπουργού Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, με αφορμή το σχέδιο «Καλλικράτης»' και δημοσιεύθηκε στον τύπο στις 7/2/ 2010, το κοινωνικό προφίλ των οικονομικών μεταναστών στην Ελλάδα είναι το εξής: Ο όγκος του αλλοδαπού πληθυσμού που διαμένει στην Ελλάδα αντιστοιχεί σε ποσοστό στο 10,3% του συνολι κού πληθυσμού της χώρας. Είναι ένα από τα υψηλότερα ποσοστά στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στην οποία ο μέσος όρος των αλλοδαπών στον πληθυσμό ανέρχεται στο 5,5%. Το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυ σμού των μεταναστών ανήκει στις παραγωγικές ηλικίες (53,5% επί του συνόλου), ενώ ένα πολύ μικρό ποσοστό είναι ηλικιωμένοι. Το 32,9% των μεταναστών εργάζο νται και έχουν ενταχθεί πλήρως στο εργατικό δυναμικό της χώρας. Το 29,3% έχει γνώσεις δευτεροβάθ μιας εκπαίδευσης, το 9,2% δεν έχει καμία εκπαίδευση και το 0,6% είναι

419

κάτοχοι μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών. Το μεγαλύτερο ποσοστό των μεταναστών (37,7%) είναι ανειδίκευτοι εργάτες και ειδικευμένοι τεχνίτες (35,4%). Ο αριθμός των παιδιών των αλλοδαπών που φοιτούν σε Ελληνικά Σχολεία ανέρχεται σε 98.241 άτομα (6,7% στο σύνολο). Στην πλειονότητά τους, όμως, τα παιδιά των μεταναστών δεν συνεχίζουν τη φοίτησή τους στο Λύκειο (66%) και στην τριτοβάθμια εκπαίδευση (85%). Οι περισσότεροι μετανάστες εγκαθίστανται στα δύο μεγάλα αστικά κέντρα (Αθήνα, Θεσσαλοίκη), ενώ ένας σημαντικός αριθμός τους επιλέγει περιοχές αναλόγως της απασχόλησής τους (τουρισμός, γεωργία, κτηνοτροφία, κτλ.). Το 31,7% απασχολείται στις κατα σκευές, μεγάλο ποσοστό εργάζεται ως οικιακό προσωπικό, 12,8% στη μεταποίηση και 8,2% στον τουρισμό. Μετά το 2001 καταγράφεται μείωση κατά 73% της απασχόλησης των οικονομικών μεταναστων σε αγροτικές και κτηνοτροφικές εργασίες και αύξηση της απασχόλησής τους στο ε μπό ριο. Οι μετανάστες στη συντρι πτική τους πλειονότητα εξασφαλί ζουν οικονομικούς πόρους μέσω, της μισθωτής εργασίας. Το 90,2% του συνόλου των μεταναστών μένουν στο ενοίκιο, ενώ μόλις το 5% διαθέτει ιδιόκτητη κατοικία, αν και η εικόνα αυτή έχει αρχίσει να αλλάζει τα τελευταία χρόνια, καθώς όλο και περισσότεροι μετανάστες στρέ-

420

Ελένη Κεραμάρη

φονται στην αγορά κατοικίας. Παραμένουν στη χώρα μας πέρα των πέντε ετών, με μικρές εξαιρέσεις και διαφοροποιήσεις σε συγκεκριμένες εθνικότητες. Για τις επιπτώσεις της μετανάστευσης στην οικονομία έχει διαπιστωθεί ότι η συμβολή των νόμιμων μεταναστών στο ΑΕΠ της χώρας κυμαίνεται από 1,9% ως 2,2%, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τους παράνομους μετα νάστες κυμαίνεται μεταξύ 0,5% έως 0,7% (18).

1.3. Το προφίλ των μεταναστών στην Θεσσαλονίκη Το προφίλ των μεταναστών στο νομό της Θεσσαλονίκης (ηλικιακή δομή, λόγοι εγκατάστασης κλπ), παρουσιάζει τα ίδια χαρακτηριστικά με αυτά του προφίλ των μεταναστών της λοιπής Ελλάδας. Υπολείπεται μόνο σε όγκο, με αυτόν της Πρωτεύουσας, κάτι που θεωρείται φυσιολογικό, δεδομένου ότι η Θεσσαλονίκη προσφέρει λιγότερες ευκαιρίες για επαγγελματική αποκατά σταση. Μία διαφορά, η οποία θα πρέπει να επισημανθεί, είναι και αυτή που εντοπίζεται στην υπηκοότητα των αλλοδαπών. Οι πλείστοι αλλοδαποί του νομού Θεσσαλονίκης προέρχονται, λόγω γειτνίασης, από τις βαλκανικές χώρες και ειδικότερα από την Αλβανία, την Βουλγαρία.

1.3.1. Η υπηκοότητα των μεταναστών στο νομό Θεσσαλονίκης Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΣΥΕ (2001), το σύνολο των αλλοδαπών στο νομό της Θεσσαλονίκης ανέρχεται σε 66.941, από τους οποίους οι 63.046 διαμένουν σε αστικές περιοχές και μόνο οι 3.895 σε αγροτικές περιοχές. Η πλειοψηφία των μεταναστών, (Πίνακας 4 Διάγραμμα 5) προέρχεται από τις Βαλκανικές χώρες σε ποσοστό 52,68% του συνολικού αλλοδαπού πληθυσμού και κατά κύριο λόγο από την Αλβανία, με ποσοστό 47,22 %, ενώ ακολουθούν με μικρότερα ποσοστά η Βουλγαρία (4,38%) και η Ρουμανία (1,08%), ενώ οι μετανάστες από την πρώην Σοβιετική Ένωση, όπως Αρμενία, Γεωργία, Ρωσία, Ουκρανία και Μολδαβία αποτελούν 28% του συνόλου. Το υπόλοιπο 20% προέρχεται από διάφορες χώρες, από τις οποίες καμία δεν υπερβαίνει το 2% του συνόλου του αλλοδαπού πληθυσμού του νομού Θεσσαλονίκης. Συγκρίνοντας τα ποσοστά επί τοις εκατό του Πίνακα 4, που αναφέρεται στην υπηκοότητα των αλλοδαπών στο νομό Θεσσαλονίκης και του πίνακα 1, που αναφέρεται στην υπηκοότητα των αλλοδαπών όλης της Ελλάδας, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι το ποσοστό των αλλοδαπών της Θεσσαλονίκης, οι οποίοι προέρχονται από τη Γεωργία (15,6%), τη Ρωσική Ομοσπονδία (6,89%) και την Κύπρο (4,20%) κυμαίνεται σε υψηλότερο επίπεδο, έναντι του αντίστοιχου ποσοστού των αλλοδαπών της υπόλοιπης Ελλάδας, τα οποία κυμαίνονται για τη Γε-

Γαληνός 52, 5

Πίνακας 4: Χώρα προέλευσης των αλλοδαπών της Θεσσαλονίκης. (Πηγή: ΕΣΥΕ, 2001)

421

Πίνακας 5: Αλλοδαποί στη Θεσσαλονίκη, ανά 5 ετείς ομάδες ηλικίας. (Πηγή ΕΣΥΕ, 2001)

ΝΟΜΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Χώρα προέλευσης Αλλοδαπών

Σύνολο ανά χώρα προέλευσης

Αλβανία Αίγυπτος Αιθιοπία Αρμενία Αυστραλία Βέλγιο Βουλγαρία Γαλλία Γερμανία Γεωργία Ελβετία Ηνωμένες Πολιτείες Ηνωμένο Βασίλειο Ιράκ Ιράν Ιρλανδία Ισπανία Καζακστάν Καναδάς Κύπρος Λίβανος Μολδαβία Μπανγκλαντές Νιγηρία Ολλανδία Ουκρανία Ουρουγουάη Πακιστάν Πολωνία Ρουμανία Ρωσική Ομοσπ. Σουηδία Συρία Τουρκία Φιλιππίνες Λοιπές Χώρες

31611 94 14 2962 601 127 2931 297 1301 10467 59 975 715 24 27 24 127 483 251 2809 79 106 4 224 114 657 4 15 191 723 4612 335 124 584 167 3103

ΣΥΝΟΛΟ

66941

% 47,22% 0,14% 0,02% 4,42% 0,90% 0,19 4,38% 0,44% 1,94% 15,64% 0,09% 1,46% 1,07% 0,04% 0,04% 0,04% 0,19% 0,72% 0,37% 4,20% 0,12% 0,16% 0,01% 0,33% 0,17% 0,98% 0,01% 0,02% 0,29% 1,08% 6,89% 0,50% 0,19% 0,87% 0,25% 4,64% 100,00%

Ομάδα ηλικιών 0-4 5-9 10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85+ Ν. ΘΕΣ/ΝΙΚΗΣ

Πλήθος

3042 3775 4405 6204 8909 8308 7456 6535 5872 4268 2766 1615 1439 921 672 397 200 157

4,54% 5,64% 6,58 9,27% 13,31% 12,41% 11,14% 9,76% 8,77% 6,38% 4,13% 2,41% 2,15% 1,38% 1,00% 0,59% 0,30% 0,23%

66941

100,00%

ωργία σε 3,0%, για τη Ρωσική Ομοσπονδία σε 2,30% και για την Κύπρο σε 2,29%. Εν αντιθέσει με άλλες υπηκοότητες που το ποσοστό τους είναι πολύ μικρό στη Θεσσαλονίκη και υψηλό στην υπόλοιπη Ελλάδα και κυρίως στο Νομό Αττικής, όπως οι προερχόμενοι από το Πακιστάν, στη Θεσσαλονίκη το ποσοστό αυτό μόλις αγγίζει το (0,02%), ενώ στην υπόλοιπη Ελλάδα το (1,46%). Τα παραπάνω, οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η σύνθεση του αλλοδαπού πληθυσμού της Θεσσαλονί-

422

Ελένη Κεραμάρη

35000 30000 25000 20000 15000 10000 5000

Αλβανία Αίγυπτος Αιθιοπία Αρμενία Αυστρία Βέλγιο Βουλγαρία Γαλλία Γερμανία Γεωργία Ελβετία Ηνωμ. Πολιτ. Ηνωμ. Βασίλειο Ιράκ Ιράν Ιρλανδία Ισπανία Καζακστάν Καναδάς Κύπρος Λίβανος Μολδαβία Μπανγκλαντές Νιγηρία Ολλανδία Ουκρανία Ουρουγουάη Πακιστάν Πολωνία Ρουμανία Ρωσική Ομοσπ. Σουηδία Συρία Τουρκία Φιλιππίνες Λοιπές Χώρες

Διάγραμμα 5: Υπηκοότητα αλλοδαπών της Θεσσαλονίκης. κης διαφέρει αυτής της υπόλοιπης Ελλάδας.

1.3.2. Ηλικίες ανά φύλλο αλλοδα πών στη Θεσσαλονίκη

Διάγραμμα 6: Πλήθος αλλοδαπών ανά ηλικία στο Νομό Θεσσαλονίκης.

Η ηλικία των αλλοδα πών στο νομό Θεσσαλονίκης σχηματί ζει πυραμίδα (Διά γραμμα 6), με την κο ρυφή της στην πλέον παρα γωγική ηλικία των 25-49 ε τών, ενώ υψηλό είναι ακόμα και το ποσοστό της παιδικής ηλικίας, το οποίο φθάνει στο 9,27% για τις ηλικίες από 15 έως 19 ετών, καταδεικνύοντας έμμεσα ότι η μετανάστευση στη Θεσσα λο νί κη έχει οικογενή χαρακτήρα.

Γαληνός 52, 5

1.3.3. Λόγοι εγκατάστασης αλλοδαπών στη Θεσσαλονίκη Οι λόγοι εγκατάστασης αλλοδαπών και στο νομό Θεσσαλονίκης είναι οι ίδιοι με αυτούς της λοιπής Ελλάδας, δηλαδή η αναζήτηση εργασίας σε ποσοστό 40%, η επανένωση με την οικογένεια σε ποσοστό 13%, οι σπουδές σε ποσοστό 5%, η αναζήτηση ασύλου στο ποσοστό 1% και οι μεικτοί λόγοι, όπως σπουδές και εργασία μαζί, σπουδές και επανένωση με την οικογένεια κ.λπ. σε ποσοστό 9%. Διαφορά εντοπίζεται, όμως,

423

στη σύγκριση των απόλυτων αριθμών, κάτι που είναι αναμενόμενο, δεδομένου ότι η Θεσσαλονίκη αν και κόμβος των Βαλκανίων εν τούτοις δεν παύει να αποτελεί μια μικρή πόλη, με λιγότερες ευκαιρίες για απασχόληση και αυτό γίνεται καταφανές, αν αναλογιστεί κάποιος ότι από τους 762.813 μετανάστες στην Ελλάδα μόνο οι 66.941 επέλεξαν για τόπο προορισμού τους και εγκατάστασή τους το νομό Θεσσαλονίκης, δηλαδή ποσοστό 8,7%, ενώ 329.191 μετανάστες έχουν επιλέξει ως τόπο εγκατάστασης τον νομό Αττικής ήτοι ποσοστό 43%.

Πίνακας 6: Λόγοι εγκατάστασης στο Νομό Θεσσαλονίκης. Σύνολο Εργασία Επανένωση Σπουδές Αναζήτηση οικογενείας ασύλου

Πρόσφυγας

Άλλος λόγος

Μεικτός λόγος

100%

40%

13%

32%

66.941

27.097

8.383

3.277

435

166

21.381

6.202

(στ) (α)

(ζ)

(ε) (δ)

(γ)

(β)

(α) Εργασία

(β) Επανένωση οικογενείας

(γ) Σπουδές

(ε) Πρόσφυγας

(στ) Άλλος λόγος

(ζ) Μεικτός λόγος

(δ) Αναζήτηση ασύλου

Διάγραμμα 7: Λόγοι εγκατάστασης στο Νομό Θεσσαλονίκης. (Πηγή: ΕΣΥΕ, 2001)

424

Ελένη Κεραμάρη

1.4. Η γυναικεία μετανάστευση Μία από τις πιο σημαντικές πτυχές της μετανάστευσης αποτελεί η γυναικεία μετανάστευση, που μέχρι τα τέλη περίπου της δεκαετίας του 1970 θεωρούταν υποστηρικτική, συμπληρωματική της ανδρικής και ο κυριότερος λόγος της ήταν αυτός της οικογενειακής επανένωσης, με τη μετανάστρια γυναίκα να μη συμμετέχει στην παραγωγική διαδικασία. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 έχουμε στροφή των μελετητών προς τη γυναικεία μετανάστευση, δε δομένου ότι παρατηρείται σταδιακή αύξηση του αριθμού των μεταναστριών και συνειδητοποίηση του γεγονότος ότι πολλές γυναίκες μεταναστεύουν μόνες, διεκδικώντας μια θέση στην αγορά εργασίας, αφήνοντας πίσω το παλιό παραδοσιακό μοντέλο που την ήθελε στην σκιά του άνδρα μετανάστη, ως προστατευόμενο μέλος. Σύμφωνα με μελέτες, η γυναικεία μετανάστευση συμβάλλει ουσιαστικά στην οικονομική ανάπτυξη τόσο της χώρας αποστολής, όσο και της χώρας υποδοχής. Μάλιστα, σε ορισμένες χώρες τα εμβάσματα από τα εισοδήματά τους ανέρχονται στο 10% ΑΕΠ. Σύμ φωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα των ΗΠΑ, το 2008 η αξία των εμβασμάτων αυτών ανέρχονταν σε 305 δισεκατομμύρια δολάρια, τα οποία επενδύθηκαν σε τρόφιμα, στέγαση, εκπαίδευση και παροχή ιατρικών υπηρεσιών, συμβάλλοντας σημαντικά στη μείωση της φτώχιας και στους αναπτυξιακούς στόχους τις χιλιετίας.

Στη νέα αυτή εξέλιξη, η διεθνής βιβλιογραφία, κάνει λόγο για «θηλυκοποίηση της μετανάστευσης», που περιγράφει την τάση να αποτελούνται τα μεταναστευτικά ρεύματα όλο και περισ σό τερο από γυναίκες. Ο όρος αυτός υποδηλώνει περισσότερο την ποιοτική, παρά την ποσοτική διαφορά της σημερινής μετανάστευσης των γυναικών, σε σχέση με εκείνη του παρελθόντος. Δηλαδή, την αυξητική τάση της συμμετοχής των γυναικών στα μεταναστευτικά ρεύματα ως αυτόνομων μεταναστών, παρά ως εξαρτημένων ατόμων που συνοδεύουν τους άντρες (19). Τα προβλήματα, όμως, που συναντούν οι μετανάστριες στις χώρες υποδοχής είναι πολλά και συνήθως περισσότερα από αυτά που αντιμετωπίζουν οι άνδρες μετανάστες. Η εκμετάλλευ ση, η βία, το trafficking, η σωματική, αλλά, κυρίως, η ψυχική κακοποίηση είναι μερικές από τις συνήθεις δυσκολίες που σημαδεύουν την παραμονή τους στις χώ ρες υποδοχής. Παρ’ όλο που έχουν ψηφιστεί νόμοι που κατοχυρώνουν τα δικαιώματα των μεταναστριών γυναικών στην Ευρώπη, το ζήτημα εξακολουθεί να υφίσταται, αφού τα δικαιώματα αυτά καταπατώνται από τους εργοδότες τους. Η γυναίκα μετανάστρια αφήνει την πατρίδα της, με την ελπίδα, ότι στη νέα χώρα εγκατάστασης θα βρει εύκολα εργασία και ότι θα εξασφαλίσει καλύτερο τρόπο ζωής, τόσο για την ίδια όσο και για την οικογένειά της, που πολύ συχνά μένει πίσω, ενισχύοντάς την οικονομικά. Το φαινόμενο της «θηλυκοποίη-

Γαληνός 52, 5

σης της μετανάστευσης» σχετίζεται κυρίως με την ελαστική εργασία που προσφέρουν στον τριτογενή τομέα της οικονομίας, στα νοικοκυριά και στις εταιρείες προσωπικών και άλλων υπηρεσιών. Είναι ενδιαφέρουσα η ερμηνεία που δίνει η Green για την θηλυκοποίηση των μεταναστευτικών ροών, δίνο ντας, όμως έμφαση στις ποσοτικές διαστάσεις του φαινομένου: «Οι γυναίκες μεταναστεύουν, όπως οι άνδρες, από τον 19ο αιώνα, όμως η γυναικεία μετανάστευση εμφανίζεται δυ ναμικά τον 20ο αιώνα, χάρη στις κρατικές και οικονομικές πολιτικές. Άπαξ και καλύφθηκαν ανάγκες της πρώτης και δεύτερης εκβιομηχάνισης, όλα τα κράτη είχαν την τάση να σταματήσουν τη μετανά στευση, η οποία εννοούνταν ως ανδρική μέσω της οικογενειακής συνένωσης. Οι γυναίκες λοιπόν μεταβάλλουν τη φύση της μετανάστευσης» (20). Οι χώρες προέλευσης των μεταναστριών είναι κυρίως η Ανατολική και η Κεντρική Ευρώπη και οι χώρες της Ασίας και της Αφρικής. Η αναγκαιότητα της ελληνικής οικονομίας για φθηνά εργατικά χέρια, καθώς επίσης και η χαμηλά αμειβόμενη ανειδίκευτη εργασία που προσφέρουν οι μετανάστριες, τους καθιστά ευέλικτο εργατικό δυναμικό και έχει ως αποτέλεσμα τη συχνή εκμετάλλευσή τους από τους εργοδότες. Ενδεικτικό στοιχείο για την αυτόνομη ελληνική μετανάστευση είναι η αριθμητική υπεροχή των γυναικών σε ορισμένες υπηκοότητες. Μέσα από έρευνες που έγιναν, έχει προκύψει ότι οι μετανάστες που

425

ζουν στην Ελλάδα προέρχονται από 120 χώρες. Όμως, η πλειονότητά τους (το 91%) προέρχεται από 10 χώρες: Αλβανία, Βουλγαρία, Ρουμανία, Πακιστάν, Ουκρανία, Πολωνία, Γεωργία, Ινδία, Αίγυπτος και Φιλιππίνες. Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι το ποσοστό των γυναι κών μεταναστριών που προέρχεται από τις Φιλιππίνες είναι αρκετά υψηλό. Σημαντικός αριθμός μεταναστριών, ανεξάρτητα με το μορφωτικό τους ε πίπεδο, απασχολείται σε κατώτερους εργασιακούς τομείς, προκειμένου ν' αποκτήσει την οικονομική ανεξαρτησία που επιθυμεί. Το φαινόμενο είναι πολύ συχνό στις γυναίκες που προέρχονται απ' την Ανατολική Ευρώπη. Οι συνηθέστεροι τομείς απασχόλησης των μεταναστριών είναι οι εξής: ο κλάδος των οικιακών εργασιών, ο κλάδος της καθαριότητας και γενικότερα ο κλάδος παροχής υπηρεσιών. Το γεγονός ότι αρκετές ασχολίες ανήκουν στον τομέα της παραοικονο μίας, οδηγεί τους εργοδότες στην εκμετάλλευση των γυναικών. Οι εργαζόμενες μετανάστριες γίνονται έρμαιο των εργοδοτριών και εργοδοτών τους, αφού δεν τηρούν οι τελευταίοι τους κανόνες που σχετίζονται με τις ευθύνες και τις υποχρεώσεις τους. Έτσι, οι μετανάστριες είναι υποχρεωμένες να δουλεύουν σ’ ένα ανοργάνωτο εργασιακό περιβάλ λον, έχοντας συχνά το φόβο απόλυσης και απέλασής τους. Αρκετά συχνά, οι εργαζόμενες είναι ιδιαίτερα ευάλωτες και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να παρενοχλούνται σεξουαλικά, να δουλεύουν στη μαύρη ερ-

426

Ελένη Κεραμάρη

γασία σε μεγάλης διάρκειας βάρδιες, χω ρίς συνθήκες ασφάλειας και υγιει νής, καθώς και να μην αναγνωρίζονται τα εργασιακά τους δικαιώματα. Μέσα στο πλαίσιο της ψυχικής και σωματικής «κακοποίησης» των γυναικών τοποθετείται το trafficking, η παράνομη δηλαδή μετακίνηση γυναι κών που έχει ως σκοπό της τη σεξουαλική εκμετάλλευση. Η σχέση του με τη μεταναστευτική πολιτική της χώρας υποδοχής είναι άμεση, ωστόσο όμως η μετακίνηση των γυναικών είναι ακούσια και δεν αποτελεί δική τους απόφαση, αλλά απόφαση του διακινητή. Οι μετανάστριες που εμπλέκονται έμμεσα στο ζήτημα του trafficking μπορούν να διαχωριστούν σε τρεις κατηγορίες: γυναίκες που δεν έχουν καμία απο λύτως ιδέα που πηγαίνουν και τι είδους δουλειά θα κάνουν. γυναίκες που υποψιάζονται ότι προορίζονται για την αγορά του sex και τελικά εξαναγκάζονται να εισέλθουν εκεί, χωρίς να έχουν προηγουμένως συμ φωνήσει, γιατί δεν έχουν άλλη επιλογή. γυναίκες που γνωρίζουν τι δουλειά θα κάνουν, αλλά δεν ξέρουν επακριβώς τις συνθήκες. Και στις τρεις περιπτώσεις δεν μπορούμε να μιλάμε για συναίνεση του θύματος (21).

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο Η ΕΚΔΙΔΟΜΕΝΗ ΓΥΝΑΙΚΑ. ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΧΩΡΟ 2.1. Η εκδιδόμενη γυναίκα. Εξελίξεις στον ελληνικό χώρο Σύμφωνα με τον Μαρξ, το ζήτημα της σχέσης του άντρα προς τη γυναίκα και της γυναίκας προς τον άντρα, της πιο σημαντικής ανθρώπινης σχέσης που συνιστά και την ουσία του ανθρώπου, αποτελεί ένα θέμα κεντρικής σημασίας, με τεράστιες διαστάσεις και ταχύτατες εξελίξεις τα τελευταία χρόνια, τόσο σε παγκόσμια κλίμακα, όσο και στον Ελλαδικό χώρο. Τον 19ο και στις αρχές 20ου αιώνα, η νομοθεσία που ρύθμιζε τα θέματα της πορνείας, στην Ελλάδα βασίζονταν στο Γαλλικό διακανονιστικό σύστημα, το οποίο κατακρίθηκε για την αυστηρή επιτήρηση και τον εγκλεισμό των εκδιδομένων. Το 1922 και 1923 αρχίζει να νομιμοποιείται σιγά- σιγά η πορνεία, ενώ το 1955 μεταπίπτει πάλι στην απαγό ρευση, αφού το ηπιότερο μοντέλο του '22 θεωρήθηκε αποτυχημένο. Μεταπολεμικά, για παράδειγμα από το 1945 ή το 1950, και για μια περίοδο 30 ως 35 ετών, η πορνεία στην Ελλάδα έχει δημογραφικό προσανατο λι σμό. Αφορούσε την εκτόνωση της ανδρικής λίμπιντο εκτός κοινωνίας, ώστε να μη προκαλούνται εντάσεις και προβλήματα, όπως, για παράδειγμα βια σμοί (22). Η εμφάνιση της διεθνούς σωμα-

Γαληνός 52, 5

τεμπορίας στην Ελλάδα, με την προώθηση, εγκατάσταση και παραμονή αλλοδαπών γυναικών, εμφανίζεται στις αρχές της δεκαετίας του 1980, ενώ κατά την διάρκεια της δεκαετίας αυτής άρχισε να λαμβάνει μόνιμη μορφή και υπολογίσιμη έκταση, με την προώθηση γυναικών από την Καραϊβική, την Πολωνία, τις Φιλιππίνες και την Ταϊλάνδη. Αποτέλεσμα του γεγονότος αυτού ήταν να εμφανίζονται αλλαγές που αφορούν κυρίως τις πορνικές προτιμήσεις. Πα ρατηρείται απομάκρυνση από τη παραδο σιακή προσφορά υπηρεσιών και από τον ελληνικό τύπο γυναίκας εκδιδομένης και προωθούνται νέα φυσικά χαρακτηριστικά της πόρνης, μακριά από αυτά της μεσογειακής γυναίκας και υπηρε σίες που παρέχονται σε σύγχρονο περιβάλλον, μακριά από το λιτό και τόσο άμεσο οίκο ανοχής, ικανοποιώντας τις απαιτήσεις της νέας πορνικής πελατείας, η οποία ζητούσε μια άλλη πορνεία. Κατά τη δεκαετία του 1990, πραγματοποιήθηκαν ριζικές αλλαγές, με θεαματική και παρατεταμένη αύξηση ως προς τα μεγέθη και την ποικιλία των μορφών της, τον πορνικό πληθυσμό, το εύρος της πελατείας, αλλά και την ποικιλία των εκφράσεων και των απαιτήσεων, τον αριθμό των μισθώσεων και τα οικονομικά της. Το σύνολο των εκδιδόμενων εκτινάχθηκε στα ύψη από την εισροή αλλοδαπών γυναικών στο χώρο, προερχόμενες από τα γυναικορυχεία της Ανατολικής Ευρώπης και Βαλκα νικής που ήταν ποιοτικότερα (με βάση τα πορνικά γούστα του Έλληνα πελάτη), πολυπληθέστερα και κοντινότερα,

427

τις οποίες προώθησαν και εκμεταλλεύτηκαν οργανωμένα δίκτυα διεθνούς σωματεμπορίας. Επίσης η σύνδεση πορ νείας-δημογραφίας συντρίβεται συνο πτικά και βίαια (και χωρίς δυνατότητα επιστροφής στο παρελθόν). Η πορνεία αποσυνδέεται από τη δημογραφία και ακολουθεί την οικονομία, φιλοδοξώντας να αποτελέσει σύντομα, αναγνωρισμένο και έγκριτο μέρος της - τείνει να ακολουθεί κατά κύριο λόγο την οικονομική ανάπτυξη της χώρας (22). Το 2003 και εν όψει των Ολυμπιακών Αγώνων, οι μεγάλοι Δήμοι, όπως (Αθήνας, Θεσσαλονίκης, Πατρών) ενεργοποιούν τον νόμο 1999, όσον αφορά τη δικαιοδοσία των Δήμων στη λειτουργία των οίκων ανοχής και αποφασίζε ται, εκτός από την έκδοση νέων αδειών, η αναβάθμιση και η ανάπτυξη της πορνείας, με σκοπό την καλή λειτουργία της αυξημένης ζήτησης των πορνικών υπηρεσιών. Η απόφαση αυτή αφορά την επέκταση των χώρων, στους οποίους προσφέρονται πορνικές υπηρεσίες, σε ξενοδοχεία και αλλού, έτσι ώστε να καλυφθούν οι ανάγκες της Ολυμπιάδας, «σύμφωνα με τα ισχύοντα σε άλλες χώρες». Ανοίγεται έτσι, ο δρόμος για την νομιμοποίηση μιας σειράς χώρων που λειτουργούσαν παράνομα μέχρι τότε, προσφέροντας πορνικές υπηρεσίες. Το σκεπτικό της απόφασης αυτής ήταν ότι η Ελλάδα, ως διοργανώτρια χώρα, θα πρέπει να ανταποκριθεί στην αυξημένη ζήτηση των πορνικών υπηρεσιών και να φροντίσει για την καλή λειτουργία του τομέα, όπως το 2000 στο

428

Ελένη Κεραμάρη

Σύδνεϋ, που για να καλύψει τις ανάγκες του τουρισμού του, ενόψει των Ολυμπιακών Αγώνων, έκανε ακόμη και εισαγωγή γυναικών από άλλες χώρες (23). Στο νομό Θεσσαλονίκης, εν όψει των Ολυμπιακών Αγώνων, συγκροτείται η Επιτροπή αδειοδότησης οίκων ανοχής, για πρώτη φορά, στις 21/ 4/2003 και χορηγεί 26 άδειες λειτουρ γίας οίκων, από τους οποίους οι 24 στο Δήμο Θεσσαλονίκης, ένας στο Δήμο Χαλκηδόνας και ένας στο Δήμο Λαγκα δά.σε μία προ σπάθεια να συνταχτεί με το πνεύμα και τις ανάγκες των ημερών. 2.2. Ιστορική προσέγγιση της πορνείας στην Ελλάδα Η εμφάνιση της πορνείας χάνεται στα βάθη των αιώνων. Πρώτοι οι Σουμέριοι αναφέρονται στη λέξη πόρνη το 2400 π.Χ η οποία εμφανίζεται στον κατάλογο των γυναικείων επαγγελμάτων της εποχής, ενώ το 1780 π.χ. γίνεται αναφορά στα ιδιαίτερα δικαιώματα της πόρνης σε 6 από τους 282 Κώδικες του Χαμουραμπί. Το 1075 π.Χ οι Ασσύριοι με νόμο επιβάλλουν στις συζύγους και στις κόρες των ανδρών να καλύπτουν τα πρόσωπά τους με πέπλο κατά την έξοδο, κάτι όμως που δεν απαιτούσαν από τις πόρνες. Το 600 π.Χ οι οίκοι ανοχής στην Κίνα γίνονται νόμιμοι, με σκοπό την αύξηση των εσόδων της πολιτείας (24). Το 594 π.Χ στην Αθήνα ιδρύθηκαν τα πρώτα πορνεία, με βάση σχετικούς νόμους του Σόλωνα, ο οποίος κατέγραψε τους οίκους ανοχής και φορο-

λόγησε τις πόρνες βάση το εισόδημά τους (25). Στην κλασική Αθήνα του 5ου αιώνα, εκτός από τις κοινές, άσημες γυναίκες, που στερούνταν μόρφωση, δημιουργήθηκε και η τάξη των εταίρων. Η εταίρα ήταν γυναίκα έξοχης καλλονής και ιδεώδους μόρφωσης, που συγκέ ντρω νε γύρω της τους άριστους της δια νόησης μέσα σε μυθώδη χλιδή και οργιαστικά συμπόσια. Μεγάλο πλήθος εταίρων υπήρχε στην Αθήνα και στην εμπορικότατη Κόρινθο, στην οποία το πλούσιο ιερό της Αφροδίτης είχε πε ρισσότερες από χίλιες, οι οποίες υπηρετούσαν τη θέα του έρωτα, των οποίων το έργο σε συνδυασμό με τη λατρεία προς τη θεά, είχε προσλάβει θρησκευτικό χαρακτήρα. Η περιφημότερη από αυτές υπήρξε η Ασπασία, ερωμένη του Περικλή, μία γυναίκα υψηλού μορφωτικού επιπέδου, την οποία κατά καιρούς ο ηγεμόνας (του χρυσού αιώνα) αναφέρει στις πολιτικές του ομιλίες (26). Στη Σπάρτη, όμως, οι εταίρες ήταν άγνωστες και οι περισσότερες από αυτές ήταν δούλες που είχαν αποκτήσει την ελευθερίας τους, ενώ λίγες ήταν ελεύθερες, που συχνά κάλυπταν το επάγγελμά τους με άλλο ευφημό τε ρο, πα ρουσιαζόμενες στα συμπόσια και τις διασκεδάσεις ως ορχηστρίδες, αυλητρίδες, καθαρίστριες. Αντίστοιχου επιπέδου, με τις ελληνίδες εταίρες, υπήρξαν κατά τους μεταγενέστερους χρόνους οι Ιαπωνίδες γκέισες και οι Κουρτιζάνες της αναγέννησης, εν μέρει και οι Ινδές Μπαϋαντέ-

Γαληνός 52, 5

ρες και οι «κόρες των ανθέων» της Κίνας (27). Επί της ρωμαϊκής εποχής η πορνεία χάνει βαθμιαία τον θρησκευτικό της χαρακτήρα και καλλιεργείται η αισθησιακή μόνο πλευρά της. Η αποδέ σμευση της πορνείας από το θρησκευτικό της πέπλο επιβάλλει την ίδρυση πορνείων, δηλαδή οίκων όπου ζούσαν και εξασκούσαν το επάγγελμά τους οι πόρνες, ενώ νόμιμη πηγή εσόδων του αποτελούσαν τα μισθώματα των οίκων και ο φόρος που επέβαλε ο Καλιγούλας, το 180 π.Χ στις πόρνες. Προς τα τέλη τη Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας η πορνεία είχε καταστεί μια φοβερή κοινωνική μά στιγα, με τραγικές συνέπειες ασθε νειών και θανάτων. Με την έλευση του χριστιανι σμού και ιδιαίτερα με την επικράτησή του, τον 4ο μ.Χ. αιώνα, έγιναν προσπάθειες και αγώνες όχι μονάχα για την πάταξη της πορνείας, αλλά και για την πάταξη κάθε εξωσυζυγικής και προγαμιαίας σχέσης. Με την συμπαράσταση των πιστών, έκλεισαν τους οίκους ανοχής και ανάγκασαν τις εκδιδόμενες γυναίκες να διασπαρθούν και ταυτόχρονα να διασπείρουν τα αφροδίσια νοσήματα, να επέλθει έκλυση των ηθών και σχεδόν παράλυση της κοινωνίας. Ήταν τόσο σοβαρά αυτά τα συμβάντα, ώστε οι νομοθέτες να αναγκα στούν να θεσπίσουν νόμους προστα σίας των πορνείων και να θεωρηθούν αυτά ασπίδες ηθικής της κοινωνίας, αλλά και κέντρα πρόληψης των τρομερών και επάρατων ασθενειών. Έτσι, τα πορνεία έγιναν τελικά όχι μόνον ανεκτά

429

(=οίκοι ανοχής), αλλά προστατεύθηκαν και δια νόμου, καθότι θεωρήθηκαν ασπίδες ηθικής για την κοινωνία!!! Οι πρώτες σοβαρές νομοθετικές διατάξεις, για την οργάνωση της πορνείας και τη λειτουργία της, κάτω από την προστασία και τον έλεγχο της πολιτείας, έγινε το 14ο αιώνα στη Γαλλία, όπου, με νομοθετικά διατάγματα, προέβλεπαν την εβδομαδιαία ιατρική εξέταση των εκδιδομένων γυναικών, αλλά και την υπό όρους λειτουργία των πορνείων. Σοβαρή, όμως, κρατική εποπτεία επί της πορνείας ασκήθηκε από την μετασυφιλιδική εποχή, δηλαδή από το 16ο αιώνα. Τότε υπέστη άγρια καταδίωξη η πορνεία, με εκτόπιση των εκδιδομένων και κλείσιμο των οίκων τους. Τα μέτρα αυτά όμως αύξησαν το κακό. Το 1724 ο Μώδβιλ (maudvil), πρόδρομος του διακανονιστικού συστήματος, το οποίο ίσχυσε και ισχύει ακόμα και σήμερα σε πολλά κράτη, αλλά και στην Ελλάδα, υποστήριξε την καταδίωξη της κρυφής πορνείας και ενθάρρυνε τη λειτουργία των υγειονομικά επιθεωρούμενων πορνείων, τα οποία θεώρησε ως οίκους κοινής ωφέλειας. Όμως το 1870 άρχισε μία δριμύτατη κριτική και αντίδραση κατά του διακανονιστικού συστήματος, το οποίο θεωρήθηκε ως ουτοπία και παραπλά νηση του κοινού, με αποτέλεσμα μερικά κράτη να προβούν στην κατάργηση των πορνείων, στην ίδρυση νοσοκομείων και στην δωρεάν παροχή ιατρικής περίθαλψης, στην τιμωρία όσων μετέδιδαν αφροδίσια νοσήματα και στην ί-

430

Ελένη Κεραμάρη

δρυση διορθωτικών ασύλων, στα οποία οι παραπλανημένες γυναίκες μπορού σαν να βρουν εργασία. Έτσι, προέκυψε το καταργητικό σύστημα, το οποίο η Αγ γλία άρχισε να εφαρμόζει από το 1886. Άλλα κράτη, όπως οι Σκανδιναβικές χώρες και η Τσεχοσλοβακία, αποδέχτηκαν τροποποιημένο το ένα ή το άλλο σύστημα από αυτά, έτσι διαμορφώθηκαν το Νεοδιακανονισμό και το Νεο καταργητισμό σύστημα. Κατά το πρώτο, διατηρούνται τα πορνεία, αλλά καταργείται η υποχρεωτική σε αυτά παραμονή των γυναικών και η αστυνομική εξουσία, επιτρέπεται δε η εκούσια και με διάκριση θεραπεία. Κατά το δεύτερο, επιβάλλεται η υποχρεωτική δήλωση και υποχρεωτική θεραπεία των ασθενών, η απαγόρευση του προξενητισμού (νταβατζηλίκι) και η παροχή στέγης για πορνεία, με οποιοδήποτε δικαιολογη τικό. Στην Αθήνα και τον Πειραιά το 1929 υπήρχαν 700 περίπου επίσημα αναγνωρισμένες κοινές γυναίκες των οίκων ανοχής, διεπόμενες από τους αστυνομικούς νόμους του διακανονιστικού συστήματος και επιθεωρούμενες από την αστιατρική υπηρεσία (υγειονομική επιθεώρηση). Από τις 700 αυτές γυναίκες, οι μισές βρισκόταν διαρκώς σε νοσηλεία στο νοσοκομείο των αφροδισίων νοσημάτων ή σε Σανατόρια, άρα, έμεναν οι 350 μόνον που εξασκούσαν το επάγ γελμά τους. Αυτές κατά το μάλλον η ήττον δεν ήταν φορείς αφροδισίων νόσων, ούτε και διαφθοράς (28).

2.3. Κοινωνική προσέγγιση της πορνείας στην Ελλάδα «Υπάρχει μια αρχή καλή που δημιούργησε την τάξη, το φως και τον άνδρα και μια αρχή κακή που δημιούργησε το χάος, το σκότος και τη γυναίκα». Πυθαγόρας Τον 18ο αιώνα ο Georg Simmel, Γερμανός φιλόσοφος και κοινωνιολό γος, προέβλεπε ότι η πορνεία είναι «αναγκαίο κακό», με τον δικό της κοινωνικό ρόλο, μέχρι ο γάμος να καταστεί ο μοναδικός θεσμός που ορίζει τις σχέσεις ανάμεσα σε γυναίκες και άντρες. Η πρακτική της πορνείας θα αχρηστευθεί, όταν οι σχέσεις ανάμεσα στον άντρα και τη γυναίκα βασιστούν στην ελεύθερη αγάπη, σε μία κοινωνία στην οποία ο οικονομικός, κοινωνικός, πνευματικός και ψυχολογικός καιροσκοπισμός των ανδρών και των γυναικών συνυπάρξουν αρμονικά. Ένα αιώνα αργότερα μπορούμε να πούμε ότι ο Simmel διαψεύστηκε, η σεξουαλική απελευθέρωση που σημειώθηκε τον 20ο αιώνα δεν ήταν ικανή να μειώσει τον αριθμό των ανδρών που καταφεύγουν στην πορνεία (7). Για την αντιμετώπιση του προ βλήματος της πορνείας, η κάθε κοινωνία, ανάλογα με την κουλτούρα της, ακολουθεί έναν από τρεις άξονες: την καταστολή ή το αίτημα κατάργησης της πορνείας, τη ρύθμιση ή νομιμοποίηση και την ανοχή ή αποποινικοποίησή της. Η καταστολή είναι σαφές τι σημαίνει. Η νομιμοποίηση σημαίνει πως το κράτος

Γαληνός 52, 5

θεσμοθετεί κάποιες ρυθμίσεις, για τον έλεγχο της πορνείας. Για παράδειγμα, δημιουργία μητρώων των πορνών, τακτικούς υγειονομικούς ελέγχους, χωροταξική κατανομή των οίκων ανοχής κ. λπ. Η αποποινικοποίηση είναι το αντίθετο της νομιμοποίησης. Ανα φέρεται στην πλήρη κατάργηση όλων των νό μων εναντίον της πορνείας, συ μπερι λαμβανομένων των νόμων που αφορούν τους πελάτες, τους προαγωγούς, κ.λπ. (29). Είναι γενικά παραδεκτό, ότι η κοινωνία ταλαντεύεται γύρω από το θέμα της πορνείας, δηλαδή κατά πόσο την θεωρεί επάγγελμα φυσιολογικό, ηθικά σωστό και νόμιμο. Έτσι, ορισμένοι προσεγγίζοντας το ζήτημα της πορνείας, από κοινωνική σκοπιά, την εξετάζουν ως παρεκκλίνουσα συμπεριφορά που έρχεται σε σύγκρουση με τις βιολο γι κές, ψυχολογικές και κοινωνικές νόρ μες, και το αναγάγουν σε πρόβλημα, με ατομικό χαρακτήρα, που οφείλεται σε μειονεξία του ίδιου του ατόμου, είτε σε κοινωνικές δυσχέρειες που αφορούν επίσης το συγκεκριμένο άτομο. Kατά συνέπεια, αποτελεί η πορνεία πρόβλημα που αφορά την ίδια τη γυναίκα (30). Οι εκπρόσωποι, όμως, του κινήματος των δικαιωμάτων των εκδιδόμενων γυναι κών, COYOTE (Cast off your old tired ethics), σε δημόσιες δη λώσεις τους υποστήριξαν πως η πορνεία κατά κανέναν τρόπο δεν συνδέεται με την καταπίεση των γυναικών, αλλά αποτελεί μορφή σεξουαλικής απελευθέ ρω σης. Υποστήριξαν, μάλιστα, ότι η πορνεία γι’ αυτές συνιστά μια μορφή εργα-

431

σίας, όπως οποιαδήποτε άλλη, που επιλέγουν ελεύθερα οι γυναίκες, διεκδικώντας κοινωνική ασφάλιση, συνταξιοδοτική κάλυψη και κοινωνική προστασία (29). Η K. Barry, τονίζει εύστοχα ότι, το αρχαιότερο επάγγελμα δεν είναι η πορνεία. Είναι η σωματεμπορία. Είναι η σωματεμπορία που δημιούργησε την πορνεία και όχι το αντίθετο που θεω ρείται κάτι σαν αυτονόητο από τη λεγόμενη κοινή λογική. Είναι δυνατή μια ελεύθερη πορνεία; Ίσως. Όχι όμως σήμερα με τις επικρατούσες πολιτικές, οικονομικές και πολιτισμικές συνθήκες (31). Όμως, όπως και αν επιχειρηθεί η προσέγγιση του φαινομένου της πορνείας, η αλήθεια είναι μια, ότι με το πέρασμα του χρόνου δεν την απαξίωσε, δεν την εξάλειψε, δεν την έσβησε. Αντίθετα, η επίμονη παρουσία της πορνείας στο πέρασμα των χρόνων κατα δεικνύει, με έμμεσο τρόπο, την αποδοχή του επαγγέλματος από όλες τις κοινωνίες, καθώς και το ότι αποτελεί μια κοινωνική αναγκαιότητα, εφόσον αποτελεί «πλάστιγγα ισορροπίας των κοινωνικών σχέσεων», με απορρόφηση της ενδοοικογενειακής βίας γυναικών και παιδιών. Ο τρόπος προσέγγισης της πορνείας διαφέρει από κράτος σε κράτος. Ενδεικτικά αναφέρεται, ότι στο Ηνωμένο Βασίλειο η ίδια η πορνεία δεν είναι παράνομη, αλλά μόνο ορισμένες δρα στηριότητές της, όπως η άσκηση σωματεμπορίας. Στη Γερμανία η πορνεία είναι νόμιμη. Εντούτοις, ο κοινωνικός

432

Ελένη Κεραμάρη

αποκλεισμός εμμένει και πολλές πόρνες αναγκάζονται να έχουν διπλή ζωή. Στη Γαλλία, τριάντα χρόνια μετά την πρώτη κατάληψη εκκλησίας στη Λυών από Γαλλίδες πόρνες, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τη βάρβαρη συμπεριφορά της αστυνομίας, ψηφίστηκε από τον τότε υπουργό Εσωτερικών και νυν πρω θυ πουργό Νικολά Σαρκοζί νόμος, ο οποίος, με πρόσχημα την καταπολέμηση της κοινωνικής ανασφάλειας που βιώνουν οι πολίτες, ποινικοποιεί το «πεζο δρό μιο», την επιθετική επαιτεία, τους άστεγους, την παραβατικότητα των νέ ων κ.λπ. Η Αυστρία, η Ελβετία, η Νέα Ζηλανδία, οι Κάτω Χώρες και αρκετά κράτη της Αυστραλίας, αποτελούν παράδειγμα ρυθμιζόμενης πορνείας, δηλαδή νόμιμης πορνείας που υπόκειται σε διάφορους περιορισμούς - κανονισμούς. Σε άλλες χώρες, όπως Φιλιππίνες, η πορνεία, ενώ είναι τελείως παράνομη, οι αρχές στην πράξη παρουσιάζουν μεγάλη ανεκτικότητα. Στις ΗΠΑ, τα τελευταία χρόνια, η εφαρμογή μιας πολιτικής ποινικοποίησης μεταφράζεται σε έναν καταιγισμό συλλήψεων, ο οποίος βέβαια αφορά όχι μόνο τους πελάτες και τους μαστρο πούς, αλλά και τις εκπορνευόμενες γυναίκες, αφού στόχος των συλλήψεων είναι συνήθως εκείνο το τμήμα των πλέον εξαθλιωμένων γυναικών που εκπορνεύονται στους δρόμους. Στην Ελλάδα, με βάση το νόμο 2734 του 1999, η πορνεία είναι νόμιμη. Οι οίκοι ανοχής πρέπει να έχουν τις άδειες λειτουργίας. Οι πόρνες πρέπει να υποβάλλονται στους κανονικούς ελέγ-

χους υγείας και να πληρώνουν την κοινωνική ασφάλιση. Οι παραπάνω ρυθμίσεις υιοθετούνται από τα κράτη σε μία προσπάθεια να μειώσουν τις ανεπιθύ μητες συνέπειες της πορνείας, εφόσον η κοινωνία αδυνατεί να την αποβάλλει. (www.worldlingo.com) 2.4. Οικονομική προσέγγιση της πορνείας στην Ελλάδα Προσεγγίζοντας το θέμα της πορνείας από οικονομική οπτική γωνία, θα πρέπει να επισημανθεί ότι είναι μια βιομηχανία με υψηλά κέρδη. Πρόσφατη μελέτη του International Labor Organization (ILO) των Ηνωμένων Εθνών έδειξε ότι η πορνεία, όπως καταμετρήθηκε σε διάφορες ανατολικές χώρες, απασχολεί μεταξύ 0.25% και 1.5% του γυναικείου πληθυσμού. Επίσης, έδειξε ότι οι απολαβές από αυτήν αντιστοιχούν μεταξύ του 2% και 14% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) αυτών των χωρών. Αν και είναι εντονότερη σε χώρες χαμηλών εισοδημάτων, δεν είναι απούσα από λεγόμενες αναπτυγμένες χώρες, όπως π.χ. η Γερμανία, όπου υπάρχουν 150.000 καταγραμμένες ιερόδουλες (32). Αν και τα οικονομικά ζητήματα που αφορούν στην πορνεία, δεν κατέχουν κύρια θέση στα πλείστα εγχειρίδια της οικονομικής επιστήμης, το 2002 δημοσιεύτηκε ένα άρθρο στο διακε κρι μένο ακαδημαϊκό έντυπο Journal of Political Economy, στο οποίο οι συγγραφείς, προτείνουν τρόπους ανάλυσης αυτού του συγκεκριμένου τομέα της οικο-

Γαληνός 52, 5

νομίας, ως μία βιομηχανία παροχής υπηρεσιών. Σε αυτό το άρθρο οι συγγραφείς, μεταξύ άλλων, προσεγγίζουν κλασικά ερωτήματα, κοινωνικού περιεχο μένου, που σχετίζονται με την πορνεία, από την οικονομική οπτική γωνία, όπως γιατί η πορνεία αποτελεί πιο σύνηθες φαινόμενο στις περιοχές με μετανά στευση, γιατί είναι τόσο ψηλά αμειβόμενη; γιατί η πορνεία είναι πιο κοινή στις φτωχότερες χώρες. Στην Ελλάδα, τη δεκαετία 19901999 έγιναν 177 εκατομμύρια πορνικές μισθώσεις, ενώ τη δεκαετία 1999-2000 το μέγεθος αυτό έφτασε τα 193 εκατομμύρια (22). Χωρίς να είναι γνωστή η τιμή κάθε πορνικής μίσθω σης, η οποία μεταβάλλεται σύμφωνα με τους νόμους της ελεύθερης αγοράς, ανάλογα με την προσφορά και τη ζή τη ση, με το είδος των παρεχομένων πορνικών υπηρεσιών κ.λπ., αντιλαμβάνεται κανείς, τα αστρονομικά ποσά που διακινούνται στο χώρο και τα συμφέροντα που κρύβονται πίσω από τις εκδιδόμενες. Σύμφωνα με έρευνα του Λάζου (2002), η πορνεία διεκδίκησε και άντλησε συγκριτικά περισσότερα χρήματα από την πελατεία της περιφέρειας, σε σχέση με την πε λατεία των μεγάλων πόλεων. Κατά την διάρκεια των ετών 1990-2000 το σύνολο των χρημάτων που μεταφέρθηκε από την πελατεία προς την πορνεία της περιφέρειας ξεπέρασε τα 2,42 δισεκατομμύρια ευρώ. Αντίστοιχα, τα έσοδα της πορνείας στην μεγάλη πόλη ξεπέρασαν τα 4,70 δισεκατομμύρια ευρώ. Το μοίρασμα των 7,12 δισεκατομμυρίων ευρώ μεταξύ εξανα γκαστικής πορνείας και

433

μη εξαναγκαστική έχει ως εξής: Στα μεγάλα αστικά κέντρα από τα 4,70 δισεκατομμύρια ευρώ, τα 3,8 απετέλεσαν έσοδα της εξαναγκαστικής πορνείας και τα 983 εκατομμύρια ευρώ έσοδα της μη εξα ναγκαστικής πορνείας. Δηλαδή το 20% των εσόδων της πορνείας. Η εικόνα όμως στην περιφέρεια είναι διαφορετι κή. Από τα 2,42 δισεκατομμύρια ευρώ, τα 2,2 ήταν έσοδα της πορνείας που διευθυνόταν από τα δίκτυα της διεθνούς σωματεμπορίας, και 284 εκατομμύρια ευρώ μόνο ήταν τα έσοδα της μη εξαναγκαστικής πορνείας, δηλαδή ποσοστό 11,5%. Ουσιαστικά, η μη εξαναγκαστική πορνεία αποτέλεσε την πορνεία των μεγάλων αστικών κέντρων, ενώ η εξαναγκαστική κυριάρχησε στην ελληνική περιφέρεια (22). Τα εισοδήματα των εκδιδομένων, σε σχέση με τα λοιπά συμβατικά επαγγέλματα, ήταν δυσανάλογα υψηλά, διότι κάλυπταν την απώλεια της υπόληψης και την απώλεια της δυνατότητας απόκτησης οικογένειας, καθώς και τον κίνδυνο που συνεπάγεται η εξάσκηση της πορνείας. Με την μαζική είσοδο, όμως, των αλλοδαπών εξαναγκαστικά εκδιδομένων, τις οποίες προωθούσαν και εκμεταλλευόταν οργανωμένα δίκτυα διεθνούς σωματεμπορίας, οι υπάρχουσες συνθήκες στο χώρο, καταρρέουν με γοργούς ρυθμούς και το μονοπώλιο της Ελληνίδας καταργείται, η προσφορά εκδιδομένων και υπηρεσιών αυξήθηκε ταχύτατα, και οι τιμές του μισθώματος άρχισαν να καθορίζονται με βάση τις αρχές του ελεύθερου ανταγωνισμού. Σύμφωνα, με έρευνα του Γ. Λάζου, η μη εξα-

434

Ελένη Κεραμάρη

ναγκαστικά εκδιδομένη γυναίκα, που αποτελεί και το κύριο αντικείμενο μελέτης της παρούσας εργασίας, κατά την τριετία 1998 -2000, μισθώθηκε 1.240 φορές τον χρόνο, κατά μέσο όρο, με μέση μίσθωση κατά την ίδια χρονική διάρκεια τα 45,00 ευρώ. Άρα, το ετήσιο εισόδημα, της μη εξαναγκαστικά εκδιδομένης γυναίκας ανερχόταν σε 55.800,00 ευρώ κατά την τριετία 1998 - 2000. Σε ανάλογα ύψη κυμαίνονταν και τα έσοδα της εξαναγκαστικά εκδιδομένης (22). Συμπερασματικά, θα μπορούσε να ειπωθεί ότι, η απαγόρευση, η ποι νικοποίηση, η απόρριψη γενικά της πορνείας, μόνο διαφυγόντα κέρδη προκαλεί για την οικονομία και έφορο έδαφος θησαυρισμού των παρανόμως δρώντων ατόμων. Αντίθετα, η αποποινικοποίησή της την καθιστά μέρος της κύριας οικονομίας του τόπου και επιτρέπει στο κράτος να ασκήσει πιο αποτελεσματικό έλεγχο στις δραστηριότητες αυτής της βιομηχανίας. 2.5. Υγεία και εκδιδόμενες γυναίκες Το σημαντικότερο πρόβλημα υ γείας των εκδιδομένων γυναικών, το οποίο είναι άμεσα συνδεδεμένο και με τη δημόσια υγεία, είναι τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα (Σ.Μ.Ν.). Τα νοσήματα, δηλαδή, εκείνα που μεταδίδονται με τη σεξουαλική επαφή, η οποία μπορεί να είναι κανονική (κολπική), πρωκτική ή στοματική. Παλαιότερα τα ΣΜΝ ονομάζονταν αφροδίσια νοσήματα. Σήμερα ο όρος αφροδίσια δεν χρησιμοποιείται, γιατί παραπέμπει στη θεά

Αφροδίτη και υπονοεί ότι η γυναίκα είναι υπεύθυνη για τις ασθένειες αυτές, πράγμα που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα (33). Ως ΣΜΝ χαρακτηρίζονται τα ακόλουθα: σύφιλη, βλεννόρροια, μαλακό έλκος, αφροδίσιο ή βουβωνικό λεμφοκοκκίωμα (νόσος Nicolas-Favre), αφροδίσιο ή βουβωνικό κοκκίωμα, μη-γονοκοκκική ουρηθρίτιδα, οξυτενή κονδυλώματα, έρπης γεννητικών οργάνων, μολυσματική τέρμινθος, σύνδρομο AIDS, ηπατίτιδα Α, φθειρίαση εφηβαίου και ψώρα (34). Έχει υπολογιστεί ότι 340 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις ιάσιμων σεξουαλικών μεταδιδομένων νοσημάτων εμφανίζονται ετησίως και ότι η μη ασφαλής συνουσία αποτελεί το δεύτερο σημαντικότερο παράγοντα κινδύνου στις φτωχότερες κοινότητες παγκοσμίως και τον ένατο στις αναπτυγμένες χώρες (35). Σε προσπάθεια μελέτης των σεξουαλικών πρακτικών των εκδιδόμενων γυναικών διαπιστώθηκε ότι από το σύνολο των εξεταζόμενων γυναικών μόνο το 8,7% ανέφεραν παρουσία σεξουαλικά μεταδιδόμενων νοσημάτων (Ρουμελιώτου, Κορνάρου, Καλλίνικος, Παπουτσάκης, Τουσούλη, Παπαευαγγέλου, 1993). Βέβαια, λόγω του μεγάλου αριθμού μη δηλωμένων αλλοδαπών γυναικών, οι οποίες δεν ελέγχονται υγειονομικά σε τακτικά χρονικά διαστήματα, είναι δύσκολο να υπολογίσει κανείς το πραγματικό ποσοστό των ΣΜΝ σε αυτή την ομάδα (36).

Γαληνός 52, 5

Στα πλαίσια της παρούσας εργασίας, δεν γίνεται αναφορά στην παθογένεια των ΣΜΝ, αλλά θα παρατεθεί ο τρόπος υγειονομικού έλεγχου των νομίμως εκδιδομένων γυναικών στον Ελλαδικό χώρο. Για την προστασία της δημόσιας υγείας, οι υπηρεσίες υγείας που προσφέρονται στις πόρνες έχουν στόχο την προφύλαξη τόσο των ιδίων, όσο και των πελατών τους, από τα ΣΜΝ και το AIDS. Στην Αθήνα οι υπηρεσίες αυτές προσφέρονται σε ειδικές για ΣΜΝ κλινικές και εξυπηρετούν πόρνες από Αθήνα, Πειραιά, Ανατολική και Δυτική Αττική (Ρουμελίωτου, Κορνάρου, 1996). Στη Θεσσαλονίκη οι υγειονομι κές υπηρεσίες προσφέρονται από τις Διευθύνσεις Υγείας των Νομαρχιών, σε συνεργασία με το Ειδικό Νοσοκομείο Αφροδισίων & Δερματικών Νόσων Θεσ/νίκης και οι παρεχόμενες υπηρεσίες είναι δωρεάν για τις νόμιμα εκδιδόμενες γυναίκες. Ειδικότερα, ο κλινικός έλεγχος των 456 νόμιμα εκδιδόμενων γυναικών, γίνεται από μια ιατρό δερματολόγο, μια μαία και μια νοσηλεύτρια στο Αντιαφροδισιακό Ιατρείο, του τμήματος Δημόσιας Υγείας της Διεύθυνσης Υγείας της Νομαρχίας, που λειτουργεί δύο φορές την εβδομάδα, κάθε Τρίτη και Πέμπτη, το οποίο εκδίδει και πιστοποιητικό υγείας, ενώ ο εργαστηριακός έλεγχος από το Ειδικό Νοσοκομείο Αφροδισίων & Δερματικών Νόσων Θεσ/νί κης. Κάθε εκδιδόμενη έχει την υποχρέωση να επισκέπτεται το Αντιαφροδι σιακό Ιατρείο δυο φορές το μήνα. Σύμφωνα με το νόμο, εάν αυτές δεν παρουσιαστούν έστω και μια φορά στο Ια -

435

τρείο, σημειώνονται ως απούσες και το όνομά τους αναφέρεται στην τοπική Αστυνομία, για να παραπεμφθούν στη Δικαιοσύνη. Στην πράξη, όμως, η διαδικασία δεν τηρείται με τόσο αυστη ρό τητα από το προσωπικό του Ιατρείου, και συνήθως απαιτούνται 2-3 απουσίες για να κινηθεί η διαδικασία προσαγωγής τους στα δικαστήρια. Οι εξετάσεις που πραγματοποι ούνται στο Ειδικό Νοσοκομείο Αφροδισίων & Δερματικών Νόσων, μετά από χορήγηση του κατάλληλου παραπεμπτικού της Διευθύνσεις Υγείας, είναι οι εξής: 1. Ορός από Ελκωτική Βλάβη, αν υπάρχει 2. Εξέταση κολποτραχηλικού εκκρίματος για: α) γονόκοκκο, β) τριχομονάδες, γ) μύκητες, δ) κόκκους- βακτηρίδια, ε) λοιπά (χλαμύδα -ουρεόπλασμα -μυκόπλασμα ). Καλλιέργειες, όπου αυτές είναι απαραίτητες 3. Ορολογικές Εξετάσεις, για σύφιλη κάθε μήνα, για ηπατίτιδα C, ηπατίτιδα Β, για AIDS, κάθε τρεις μήνες. Η ανάγνωση των αποτελεσμά των, η θεραπευτική αγωγή και η πορεία της νόσου βρίσκονται κάτω από την ευθύνη του ιατρού της Διεύθυνσης Υγείας, ο οποίος για το σκοπό αυτό υπογράφει ότι δύναται να ασκήσει η όχι το επάγγελμά της, στο Δελτίο Υγείας, του Βιβλιαρίου Υγείας του Ν. 2734/1999. Σύμφωνα με τα τηρούμενα στη Διεύθυνση Υγείας της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκη σης Θεσσαλονίκης στοιχεία, η κατά -

436

Ελένη Κεραμάρη

σταση που επικρατεί, σχετικά με τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα στις εκδιδόμενες του νομού Θεσσαλονίκης σήμερα, είναι η εξής: Από το σύνολο των 459 εκδιδομένων μόνο οι 35 έχουν νοσήσει κατά το παρελθόν με σύφιλη και έχουν ιαθεί δεδομένου ότι έχουν TPHA θετικό. Οι 17 έχουν χρόνια ενεργό ηπατίτιδα Β, οι 4 Ηπατίτιδα C, από τις οποίες 2 βρίσκονται σε αγωγή με ιντερφερόνη, ενώ καμία από τις εκδιδόμενες δεν νοσεί από AIDS. Σε διεθνές επίπεδο έχουν πραγματοποιηθεί πολλαπλές έρευνες και με λέτες για το ρόλο των εκδιδόμενων στην εξάπλωση των ΣΜΝ και AIDS, μερικές από τις οποίες παρατίθενται παρακάτω:

Διεθνή έρευνα, για τα ΣΜΝ ανάμεσα σε εκδιδόμενες γυναίκες, με έμφαση σε δύσκολα προσπελάσιμους πληθυσμούς (37). Σύμφωνα με την έρευνα αυτή: A. Οι εκδιδόμενες γυναίκες θεωρούνται ως ομάδα υψηλού κινδύνου για τη μετάδοση των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων. Ωστόσο, τα επίπεδα της αναφερόμενης παθογένειας ποικίλουν σε διάφορα μέρη του κόσμου. B. Η παρούσα μελέτη αξιολόγησε συμπεράσματα που αναφέρθηκαν σε 42 μελέτες που αφορούσαν εκδιδόμενες σε όλο τον κόσμο ανάμεσα στο 1995 και το 2006 δίνοντας έμφαση σε πληθυσμούς δύσκολα προσβάσιμους. C. Οι πέντε πιο κοινές παθογένειες που προσδιορίσθηκαν/εκτιμήθηκαν ήταν: Chlamydia trachomatis, Treponema

Pallidum και Trichomonas vaginalis. D. Οι Neisseria gonorrhea και Chlamydia trachomatis ήταν οι παθογένειες που μελετήθηκαν περισσότερο και βρέθηκαν να επικρατούν σε υψηλά ε πίπεδα σε διάφορα μέρη του κό σμου. Το HIV είναι ιδιαίτερα εξα πλωμένο σε χώρες της Αφρικής. E. Παρόλο που ο HPV δεν ερευνήθηκε σε πολλές μελέτες, τα επίπεδα διάδοσής του ήταν πολύ υψηλά και ο αιτιολογικός του ρόλος στον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας εγγυ ώνται ότι θα συμπεριληφθεί σε μελλοντικές μελέτες. F. Τα δύσκολα προσβάσιμα γκρουπ εμφάνισαν την τάση να έχουν σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα σε υψηλό ποσοστό. G. Συμπέρασμα: Οι πέντε πιο συχνά ανιχνεύσιμες παθογένειες αντιστοιχούν σε αυτές που είναι περισσό τερο εξαπλωμένες στο γενικό πλη θυσμό. Όμως, υπάρχει σημαντική ανάγκη να αναπτυχθούν γρήγορα διαγνωστικά τεστ και για τις πέντε παθογένειες ώστε να επιτευχθεί η πρόληψη και αντιμετώπισή τους.

Πορνεία γυναικών στο δρόμο και ρίσκο μετάδοσης του ιού HIV στη Γλασκώβη (38). Σύμφωνα με τη μελέτη αυτή: A. Οι εκδιδόμενες γυναίκες συχνά θεωρούνται κύρια πηγή μετάδοσης του ιού HIV. Η παρούσα μελέτη βασί σθηκε σε συνεντεύξεις με 68 γυναίκες. Μελετήθηκε ο έλεγχος για HIV, τα ταξίδια, οι σεξουαλικές υπηρεσί-

Γαληνός 52, 5

ες που παρέχονται, η χρήση προφυλακτικού με πελάτες και συντρό φους και η κοινή χρήση υλικού για ενέσιμη χορήγηση ναρκωτικών ανάμεσα σε γυναίκες. B. Η γυναικεία πορνεία στο δρόμο στη Γλασκώβη δεν σχετίζεται με τη σημαντική αύξηση του ιού HIV, καθώς το εμπορικό σεξ γίνεται με τη χρήση προφυλακτικού. Ωστόσο, συνεχίζονται κάποιες δραστηριότητες υπεύθυνες για τον παραπάνω κίνδυνο. Επιπλέον, οι εκδιδόμενες αναφέρουν ανησυχητικά υψηλό ποσοστό αποτυχίας προστασίας από το προφυλα κτικό. Θεωρείται σκόπιμο λοιπόν να στραφεί η προσοχή από τις γυναίκες που παρέχουν σεξουαλικές υπηρε σίες, στους άνδρες που αγοράζουν σεξ. Τα δεδομένα δείχνουν επίσης ότι ασκείται μεγάλη πίεση στις γυναίκες αυτές, από τους άνδρες πε λάτες τους, να παρέχουν σεξ χωρίς προφύλαξη. C. Ποσοστά: Το 71.6% των εκδιδόμενων έκαναν ενδοφλέβια χρήση ναρκωτικών ουσιών και το 72% είχαν μόνιμη σχέση μέσης διάρκειας 3 χρόνων. Μόνο μία γυναίκα ανέφερε συνεχή χρήση προφυλακτικού με τον μόνιμο σύντροφό της.

Πορνεία και ρίσκο για HIV. Γυναίκες πόρνες στο Λονδίνο (39). Σκοπός: Η μέτρηση της διά δοσης του ιού HIV και οι παράγοντες ρίσκου στις γυναίκες πόρνες. Μελετήθηκαν 280 γυναίκες πόρνες μεταξύ του Απριλίου 1989 και του Αυγού-

437

στου του 1991. Όπως έδειξε η έρευνα αυτή: Όλες οι γυναίκες ελέγχθηκαν για HIV και δύο βρέθηκαν να φέρουν τον ιό. Η αναφορά στη χρήση των προφυλακτικών ήταν υψηλή με τους εμπορικούς συντρόφους, ενώ χαμηλή με τους συντρόφους που δεν πλήρωναν, όσον αφορά στην κολπική συνουσία. 22 γυναίκες ήταν χρήστες ή πρώην χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών ουσιών. Από τις 193 γυναίκες που εξετάστηκαν για σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, οι 27 είχαν οξεία μόλυνση (γονόρροια, χλαμύδια, τριχομονάδα ή έρπητα των γεννητικών οργάνων) το χρόνο της συνέντευξης. Η μετάδοση σχετίστηκε με τις νεαρές ηλικίες και με τον αυξημένο αριθμό των συντρόφων που δεν πλήρω ναν, και όχι με τη διάρκεια της πορνείας, τον αριθμό των πελατών ή τις αναφορές για αποτυχία προστασίας από το προφυλακτικό. Όταν αναλύθηκε και μελετήθηκε ο αριθμός και η ηλικία των συντρό φων που δεν πλήρωναν, οι τελευταίοι θεωρήθηκαν σημαντικά συνδεδεμένοι με τις μολύνσεις από σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα. Συμπέρασμα: Πολλά και ποικίλα δείγματα εκδιδόμενων γυναικών είχαν μικρό ρόλο στη διάδοση του HIV, ενώ ήταν υψηλά τα ποσοστά χρήσης προφυλακτικού στο εμπορικό σεξ. Υπήρχε σημαντικό ρίσκο στη διάδοση άλλων σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων που είχαν σχέση με

438

Ελένη Κεραμάρη

τις πόρνες, και τις όχι εμπορικές σεξουαλικές τους σχέσεις, στις οποίες το σεξ χωρίς προφύλαξη είναι συνηθισμένο.

Πορνεία και ρίσκο για HIV. Άνδρες σύντροφοι εκδιδόμενων γυναικών (40). Σκοπός: Περιγρα φή συμπεριφορών που ρισκάρουν μόλυνση των συντρόφων των εκδιδόμενων με HIV. Ερευνήθηκαν 112 άνδρες σεξουαλικοί σύντροφοι εκδιδόμενων γυναικών: 101 που ανέφεραν εμπορικές σεξουαλικές σχέ σεις μόνο, 5 που ανέφεραν μη εμπο ρικές σχέσεις μόνο, και 6 που ανέφεραν και εμπορικές και μη εμπορικές σχέσεις. Σύμφωνα με τα απο τελέσματα της έρευνας αυτής: A. Από τους 40 άνδρες που είχαν προηγουμένως τεσταριστεί για τον ιό HIV ή έκαναν το τεστ κατά τη διάρκεια της μελέτης, οι 2 (5%) ήταν μολυσμένοι με HIV, 34 ανέφεραν ότι έκαναν σεξ με άλλους άνδρες, 2 ανέφεραν ότι χρησιμοποιούσαν ενέσιμα ναρκωτικά, 8 είχαν ιστορικό με τάγγισης αίματος, 14 ανέφεραν ιστορικό γονόρροιας, 44 ανέφεραν ότι είχαν πληρώσει για σεξ στο εξωτερικό και 8 είπαν ότι επίσης τους είχαν πληρώσει για σεξ. B. Από τους 55 άνδρες που ανέφεραν ότι πλήρωσαν για κολπική συνουσία το προηγούμενο έτος, οι 45 (82%) είπαν ότι πάντοτε χρησιμοποιούσαν προφυλακτικό. C. Αντιθέτως, από τους 11 συντρόφους

εκδιδόμενων που δεν πλήρωναν, μόνο 2 (18%) ανέφεραν ότι χρησιμοποιούσαν προφυλακτικό με τις συντρόφους τους. D. Συμπέρασμα: Οι άνδρες που κάνουν σεξ με γυναίκες πόρνες δεν μπορούν να θεωρηθούν ότι ρισκάρουν να μολυνθούν με HIV, εφόσον οι ομοφυλοφιλικές επαφές μπορεί να τους θέσουν σε μεγαλύτερο κίνδυνο. Παρά την ετερογένεια ανάμεσα στους άνδρες σεξουαλικούς συντρόφους των εκδιδόμενων, η χρήση του προφυλακτικού ήταν ομοιόμορφη/παρόμοια, όταν θεωρούνταν ως αντικατοπτρισμός της σχέσης τους με την εκδιδόμενη και όχι εξαιτίας του επιπέδου του ρίσκου που διέτρεχε ο καθένας.

Πορνεία και HIV ανάμεσα σε τρανσέξουαλ γυναίκες (41). Σύμφωνα με την μελέτη αυτή: A. Οι τρανσέξουαλ γυναίκες είναι μία ομάδα υψηλού κινδύνου για τη μετάδοση HIV. Επιδημιολογικές μελέτες έχουν αποδώσει υψηλά ποσοστά μόλυνσης με HIV σε συμπεριφορές που σχετίζονται με το εμπόριο του σεξ σ’ αυτές τις ομάδες. B. Έγινε σύγκριση ανάμεσα σε τρανσέξουαλ γυναίκες που εκδίδονταν, σε τρανσέξουαλ γυναίκες που δεν εκδίδονταν, άντρες που εκδίδονταν και φυσιολογικές γυναίκες που εκδίδονταν. C. Αποτελέσματα: Έγιναν 24 μελέτες με 6405 συμμετέχοντες από 14 χώρες. Η συνολική εξάπλωση του HIV ήταν 27,3% στις τρανσέξουαλ που εκ-

Γαληνός 52, 5

δίδονταν, 14,7% στις τρανσέξου αλ που δεν εκδίδονταν, 15,1% στους άντρες που εκδίδονταν και 4,5% στις γυναίκες που εκδίδονταν. D. Οι τρανσέξουαλ γυναίκες που εκδίδονταν είχαν πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο να μεταδώσουν τον ιό HIV, ιδίως σε σύγκριση με τις εκδιδόμενες γυναίκες. Θα ήταν μονόπλευρη η προσέγγιση του θέματος, αν δεν γινόταν αναφορά στις επιπτώσεις του επαγγέλματος πάνω στην υγεία των εκδιδομένων γυναικών. Το θέμα αυτό απασχόλησε και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το οποίο, μεταξύ άλλων, διαπραγματεύεται και τα σχετικά με την πορνεία και τις επιπτώσεις της στην υγεία των γυναικών στα κράτη μέλη [2007/2263(ΙΝΙ)], και ορίζει τα εξής: 1. Τη βία ως πρόβλημα υγείας. Δηλαδή τα θύματα της βίας πάσχουν από ένα ευρύ φάσμα προβλημάτων υγείας. 2. Αναγνωρίζει τη βία κατά των εκδιδο μένων γυναικών ως μείζον πρό βλημα υγείας στην πορνεία. 3. Αναγνωρίζει ότι οι εκδιδόμενες γυναίκες εκτίθενται πού περισσότερο στη βία, σε σχέση με τις υπόλοιπες γυναίκες. 4. Αναγνωρίζει ότι οι εκδιδόμενες γυναίκες διατρέχουν σημαντικά μεγαλύ τερο κίνδυνο να δολοφονηθούν, σε σχέση με τις υπόλοιπες γυναίκες. 5. Αναγνωρίζει ότι οι εκδιδόμενες γυναίκες διατρέχουν σημαντικά μεγαλύτερο κίνδυνο σωματικών και ψυχο λογικών τραυματισμών που δεν

439

σχετίζονται με ακραία περιστατικά βίας, αλλά με την καθημερινή άσκηση της πορνείας. Αναγνωρίζει ότι οι εκδιδόμενες γυναίκες διατρέχουν σημαντικά μεγαλύτερο κίνδυνο να παρουσιάσουν κατάθλιψη, αυτοκτονικές τάσεις, κρίσεις πανικού, τραυματικό στρές, διαταραχές του ύπνου, ανάκληση εικόνων του παρελθόντος και ημικρανίες. Επισημαίνει ότι, ανεξάρτητα από το εάν η βιομηχανία του σεξ σε ένα συγκεκριμένο κράτος μέλος είναι νόμιμη, υπόκειται σε ρυθμίσεις ή είναι ποινικοποιημένη, αποτελεί έναν αναπτυσσόμενο επιχειρηματικό τομέα, ο οποίος είναι επιζήμιος για την υγεία των εκδιδομένων γυναικών. Αναγνωρίζει ότι οι πελάτες υπηρεσιών πορνείας, οι οποίοι αρνούνται να χρησιμοποιήσουν προφυλακτικό -ή ακόμη πληρώνουν επιπλέον χρήμα προκειμένου να μην το χρησιμοποιήσουν - διατρέχουν κίνδυνο να μολυνθούν από σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα και κυρίως HIV/ AIDS. Αναγνωρίζει ότι οι επιπτώσεις της βιομηχανίας του σεξ στην υγεία δεν είναι ένα ζήτημα που μπορεί να απομονωθεί στους κόλπους της βιομηχανίας του σεξ, αλλά επηρεάζει και την ευρύτερη κοινωνία. Οι πελάτες υπηρεσιών που προσφέρουν εκδιδόμενες γυναίκες, οι οποίοι αρνούνται να χρησιμοποιήσουν προφυλακτικό, μεταδίδουν ΣΜΝ, και κυρίως τον ιό HIV/AIDS, στους ερωτικούς τους συντρόφους εκτός της βιομηχανίας του

440

Ελένη Κεραμάρη

σεξ. 10.Προτρέπει τα κράτη μέλη να εξετάσουν πόσο υψηλό είναι το ποσοστό των ατόμων που προσβάλλονται από τον ιό HIV/AIDS μέσω της πορνείας. 11. Προτρέπει τα κράτη μέλη να διερευνήσουν τους συγκεκριμένους κινδύνους για την υγεία.στους οποίους εκτίθενται οι εκδιδόμενες γυναίκες ανεξάρτητα από το νομικό καθεστώς της βιομηχανίας του σεξ (42). Κλείνοντας θα πρέπει να αναφερθεί ότι σε μεγαλύτερο κίνδυνο τόσο για να μεταδώσουν, όσο και για να νοσήσουν από ΣΜΝ βρίσκονται οι αδήλωτες εκδιδόμενες και όχι οι δηλωμένες, δεδομένου ότι οι δεύτερες βρίσκονται κάτω από διαρκή κρατικό έλεγχο της υγείας τους. Αν και δεν αποτελεί αντικείμενο της παρούσας εργασίας οι μη νόμιμες εκδιδόμενες, θα πρέπει να αναφερθεί, ότι το πρόγραμμα EUROPAP, αναφερόμενο στην Ελλάδα προτείνει μια σειρά προληπτικών μέτρων για HIV/ΣΜΝ για όλες τις πόρνες δηλωμένες και αδήλωτες, εστιάζοντας κυρίως στις δεύτερες. Ειδικότερα προτείνει: Την τροποποίηση του υπάρχοντος νόμου που περιέχει τη υποχρεωτική παρουσίαση στην ΣΜΝ κλινική 2 φορές την εβδομάδα, να μετατραπεί σε δεκαπενθήμερη βάση, με σκοπό την επέκταση των υπηρεσιών και στις μη δηλωμένες . Την ανάπτυξη, οργάνωση και εκτέλεση πιλοτικού προγράμματος με έμφαση στις μη δηλωμένες πόρνες.

Την εξάπλωση των πληροφοριών, όσον αφορά την ύπαρξη υπηρεσιών της υγείας και δημιουργώντας είσοδο σε αυτές τις υπηρεσίες για τις μη δηλωμένες. Την προσφορά φροντίδας της υγείας και κοινωνικών υπηρεσιών στις μη δηλωμένες πόρνες. Την ενθάρρυνση των συντρόφων των εκδιδομένων να υποβάλλονται σε ιατρικές εξετάσεις κλπ. Τα ανωτέρω έρχονται να επιβε βαιώσουν, ότι ο κίνδυνος για την μετάδοση ΣΜΝ νοσημάτων επικεντρώνεται περισσότερο στις αδήλωτες πόρνες, και ότι ο περιορισμός των ΣΜΝ νοσημάτων θα επιτευχτεί κυρίως με τη λήψη δραστικών μέτρων σε αυτόν τον τομέα (43). 2.6. Το νομικό πλαίσιο της πορνείας στην Ελλάδα Στην Ελλάδα η ρύθμιση της πορνείας που ίσχυσε κατά τον 19ο και τις αρχές του 20ού αιώνα υπήρξε σαφώς επηρεασμένη από το γαλλικής εμπνεύσεως διακανονιστικό σύστημα, το οποίο πρέσβευε τον εγκλεισμό και την αυστηρή επιτήρηση (ιατρική και αστυνομική) των εκδιδόμενων γυναικών. Το πρώτο νομικό πλαίσιο για το θέμα της πορνείας στην Ελλάδα θεσπίστηκε το 1836 με Βασιλικό Διάταγμα του Όθωνα περί «Δημοτικής αστυνομίας», σύμφωνα με το οποίο οι Αστυνομικές Αρχές όφειλαν να καταστέλλουν οτιδήποτε προσέβαλλε τα ήθη, καθώς και να απαγορεύουν και οτιδήποτε συνέβαλλε στη διαφθορά των ηθών. Επειδή όμως ο παραπάνω

Γαληνός 52, 5

νό μος είχε πολλές ασάφειες, συμπλη ρωνόταν κατά καιρούς με Υπουργικές Εγκυκλίους και διοικητικά μέτρα που συ χνά παραβιάζονταν από τους αστυ νομικούς, οι οποίοι έφεραν τη βασική ευθύνη για την αντιμετώπιση του ζητήματος. Την εκκρεμότητα ήρθαν να διευθετήσουν ο νόμος 3032 του 1922 και το διάταγμα του 1923 που νομιμοποιούσαν, κατά κάποιον τρόπο, την πορ νεία, πάντοτε προς την κατεύθυνση του διακανονισμού, και διαχώριζαν τις εκδιδόμενες γυναίκες σε «κοινές» (αποκλειστικής απασχόλησης) και «ελευθέριες» (ευκαιριακής απασχόλησης). Οι «κοινές» ήταν οι γυναίκες εκείνες που υποχρεούταν να παραμένουν μέσα σε οίκους ανοχής - που ορίζονταν και ελέγχονταν από το κράτος - από όπου δεν είχαν το δικαίωμα εξόδου, έστω και για περιορισμένο χρόνο, χωρίς έγγραφη άδεια της Αστυνομίας. Οι κοινές γυναίκες υποβάλλονταν δυο φορές τη βδομάδα σε υποχρεωτικό υγειονομικό έλεγχο, τα αποτελέσματα του οποίου καταγράφονταν σε ατομικό βιβλιάριο και ήταν υποχρεωμένες να εκδίδονται σε οποιονδήποτε, χωρίς δικαίωμα επιλογής (5). Στη δεύτερη κατηγορία εκδιδο μένων, τις «αοιδούς» ή «ελευθέριες», εντάσσονταν οι γυναίκες εκείνες που τραγουδούσαν στα καφωδεία ή τα κέντρα διασκεδάσεως και τους επιτρε πόταν να διαμένουν σε ξενοδοχεία. Οι ελευθέριες δεν επιτρεπόταν να φύγουν εκτός πόλης χωρίς άδεια της Αστυνομίας, καθώς και αυτές υποβάλλονταν σε

441

υγειονομικό έλεγχο δύο φορές τη βδομάδα (27). Η Α. Ψαρρά και η Ι. Φλωρεντίν αναφέρουν ότι, στην πραγματικότητα, αυτό που χαρακτηρίζει την πορνεία από το 1836 ως το 1922, είναι η αυθαίρετη και ευκαιριακή ρύθμισή της, με Υπουργικές Εγκυκλίους και διοικητικά μέτρα. Συχνά τα μέτρα αυτά παραβιάζονταν από τους αστυνομικούς, οι οποίοι διέθεταν ανεξέλεγκτες αρμοδιότητες (44). Το 1955 το διακανονιστικό σύστημα, το οποίο επικρίθηκε για την αδυναμία μείωσης και ελέγχου των αφροδι σίων νοσημάτων, αδυναμία καταστολής της σωματεμπορίας και του περιορι σμού της κρυφής πορνείας (45), αντικαταστάθηκε από το νέο-διακανοστικό σύστημα με τον νόμο 3310 του 1955, ο οποίος καταργούσε τους δημόσιους οίκους ανοχής και μεταβίβαζε το δικαίωμα σε ιδιωτικούς οίκους ανοχής και έπαυε να αναγνωρίζει την πορνεία ως «επάγγελμα». Στο άρθρο 19 του νόμου 3310/55 απαγορεύεται ο ομαδικός εταιρισμός και ο εταιρισμός σε γυναίκες κάτω των 18 ετών. Ο ίδιος νόμος προβλέπει ότι οι γυναίκες που ήταν χαρακτηρισμένες «κοινές» ή «ελεύθερες» είχαν την υποχρέωση να παρουσιάζονται κάθε εβδομάδα στην αρμόδια υγειονομική αρχή και να διαθέτουν δελτίο υ γείας ή θεραπείας, πάντα ενημερωμένο, υπογραμμένο από ειδικό για τρό ή το κρατικό ιατρείο. Το νέο-διακανονιστικό σύστημα έλεγχου της πορνεί ας, μέσω του ελέγχου (όχι του οίκου ανοχής αλλά της εκδιδομένης γυναίκας), ισχύει

442

Ελένη Κεραμάρη

μέχρι σήμερα (5). Ο Νόμος 3310/1955 αντικαταστάθηκε από το Νόμο 4095 του 1960 «Περί της εξ Αφροδισίων Νόσων Προστασίας και Ρυθμίσεις Συναφών Θεμάτων». Ο οποίος διατηρεί το νέο-διακανονιστικό σύστημα, δηλαδή, δεν επαναφέρει τους δημόσιους οίκους ανοχής, αλλά συγχρόνως κινείται προς τον κλασικό διακανονιστικό σύστημα, εξουσιοδοτώντας την Αστυνομία και την Υγειονομική Υπηρεσία, με ευρύτατες αρμοδιότητες σχετικά με τη διαχείριση της πορνείας. Μετά την νομοθετική ρύθμιση του 1960 θα περάσουν είκοσι ένα χρόνια μέχρι την παρουσίαση ενός νέου, αλλά κάθε άλλο παρά καινούργιου νομοθετικού πλαισίου. Ο νόμος 1193 του 1981 «περί εκδιδομένων προσώπων» που αναγνωρίζει την πορνεία ως κοινωνικό ζήτημα, πάντα πίσω από τα ματογυάλια των αφροδισίων νοσημάτων. Ο νόμος αυτός αναφέρει, περιληπτικά, ότι η εκδιδόμενη γυναίκα πρέπει να έχει συμ πληρώσει το 21 ο έτος της ηλικίας της, να είναι εφοδιασμένη με βιβλιάριο υγείας της υγειονομικής υπηρεσίας. Επίσης ότι κάθε Αστυνομικό Τμήμα δύναται να χορηγεί άδεια εγκατάστασης στην περιοχή του μόνο σε 12 εκδιδόμενες και για δυο χρόνια. Ο νόμος όμως έφερε πλήθος λογικών, ηθικών και νομικών ατοπημάτων. Σύμφωνα με τους ει δικούς, αλλού αναφερόταν και αλλού απέβλεπε, συνέχεε σκοπούς και επιδιώξεις, στιγμάτιζε την εκδιδόμενη γυναίκα, καταργούσε το ιατρικό απόρρητο. Όλα αυτά, μαζί με τις απροσδόκητες εξελίξεις στην πορνεία (κλείσιμο της Τρούμπας και

δημιουργία ενός νέου γκέτου στο Μεταξουργείο και τις γύρω περιοχές), οδήγησαν στην επιτακτική ανάγκη προώ θησης ενός νέου σχεδίου νόμου, με σκοπό την διόρθωση των αδυναμιών του υπάρχοντος (5). 2.6.1. Ο νόμος 2734/1999 Στην Ελλάδα σήμερα τα θέματα για την πορνεία ρυθμίζονται με βάσει το νόμο 2734 του 1999, (ΦΕΚ 161/1999, Τεύχος Α) που αποτελείται από 10 άρθρα, ο οποίος αντικατέστησε τον πα λαιότερο ισχύοντα νόμο. Θα πρέπει να επισημανθεί, ότι ο νόμος του 2734 του 1999 καταργεί τον όρο πορνεία και αναφέρεται σε εκδιδόμενα με αμοιβή πρόσωπα. Αναλυτικότερα στο άρθρο 1 εισάγεται, η καθιέρωση του «πιστοποιητικού άσκησης επαγγέλματος», καθώς και το όργανο χορήγησής του, δηλ. τον εκάστοτε νομάρχη, ενώ παράλληλα θέτει και τις προϋποθέσεις που απαιτούνται για την έκδοσή του (να έχουν συμπληρώσει το δέκατο όγδοο έτος της ηλικίας τους, να είναι άγαμες ή διαζευγμένες ή να τελούν σε χηρεία, να μη πάσχουν από σεξουαλικώς μεταδιδόμενα ή ψυχικά νοσήματα, να μην είναι χρήστες ναρκωτικών, να μην έχουν καταδικαστεί για αδικήματα του ποινικού κώδικα). Για να χορηγηθεί το πιστοποιητικό αυτό σε πρόσωπα, με αλλοδαπή υπηκοότητα, πρέπει αυτά να διαθέτουν νόμιμη άδεια παραμονής στη χώρα. Επιπλέον, προσδιορίζεται ο χρόνος ι σχύος του, η διαδι -

Γαληνός 52, 5

κασία ανάκλησής του, οι προϋποθέσεις ανανέωσής του, τα απαιτούμενα δικαιολογητικά και κάθε άλλη σχετική λεπτομέρεια. Στο άρθρο 2 καθαρίζονται οι υγειονομικές υποχρεώσεις κάθε εκδιδόμενου προσώπου. Κάθε πρόσωπο που εκδίδεται υποχρεούται να διαθέτει εκτός από το πιστοποιητικό άσκησης επαγγέλματος, και βιβλιάριο υγείας, και κάθε δεκαπέντε (15) ημέρες να υποβάλλεται σε ιατρική εξέταση, με μέριμνα των υγειονομικών υπηρεσιών της αντίστοιχης Νομαρχίας. Αν διαπιστωθεί ότι τα πρόσωπα που αναφέρονται πιο πάνω πάσχουν από σεξουαλικώς μεταδιδόμενη ή άλλη μολυσματική νόσο, υποβάλλονται σε θεραπεία έως ότου ιαθεί ή νόσος. Κατά τη διάρκεια της θεραπείας υποχρεού νται σε αποχή από τη συγκεκριμένη δραστηριότατα. Η αποθεραπεία της νόσου βεβαιώνεται με σχετικό έγγραφο κρατικού νοσηλευτικού ιδρύματος. Τα άρθρα 3 και 4 αναφέρονται στην άδεια εγκατάστασης και χρήσης του οικήματος, εντός του οποίου θα ασκεί τη δραστηριότητά του το με αμοιβή εκδιδόμενο πρόσωπο. Από τις βασικές αρχές του νόμου είναι ότι η αρμοδιότητα για τη χορήγηση αδειών για τους οίκους ανοχής παραχωρείται στους Δήμους και τις Κοινότητες. Αυτή η αρμοδιότητα σχετίζεται με την ποιότητα ζωής των πολιτών, καθώς οι τοπικοί άρχοντες, τα δημοτικά και κοινοτικά συμβούλια, γνωρίζουν καλύτερα τις ευαισθησίες, αλλά και τις ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής.

443

Όπως είναι ευνόητο, η ρύθμιση αυτή οδήγησε στην άρνηση των αρχών να χορηγούν άδειες (λόγω πολιτικού κόστους) και στην ανάπτυξη μιας εκτεταμένης διαφθοράς. Από την πλευρά, όμως, των εκδιδομένων γυναικών, η ρύθμιση αυτή οδηγεί σε μία νέα πρόσθετη μορφή εξαναγκασμού και εκμετάλλευσής τους, οικονομικής και σεξουαλικής. Η Επιτροπή για την αδειοδότηση των οίκων ανοχής συγκροτείται με απόφαση του Νομάρχη και αποτελείται από τον εισαγγελέα πρωτοδικών του τόπου, όπου βρίσκεται το ακίνητο, ως Πρό ε δρο, το Διευθυντή της Διεύθυνσης Υγιεινής της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης, ως εισηγητή, το Διευθυντή της Αστυνομικής Διεύθυνσης ή Διεύθυνσης Α σφάλειας, από ένα νομαρχιακό και ένα δημοτικό ή κοινοτικό σύμβουλο, που ορίζονται με τους αναπληρωτές τους από το αντίστοιχο Νομαρχιακό, Δημοτικό ή Κοινοτικό Συμβούλιο. Με την ίδια απόφαση ορίζεται και ένα υπάλληλος της Διεύθυνσης Υγιεινής της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης, ως γραμματέας της Επιτροπής. Ο αριθμός των εν λόγω αδειών καθορίζεται από τους Δήμους ή τις Κοινότητες, με βάση τις ιδιαίτερες τοπικές συνθήκες και ανάγκες, που σχετίζονται κυρίως με τον πληθυσμό του και τη σύνθεση αυτού, την ύπαρξη στρατοπέδων, λιμανιών και βιομηχανικών μονάδων, καθώς και με την ανάπτυξη εμπορικών ή άλλων δραστηριοτήτων που επιβάλλουν απασχόληση ή διέλευση ατόμων από άλλες περιοχές. Δεν επιτρέπεται η εγκατάσταση

444

Ελένη Κεραμάρη

εκδιδομένων με αμοιβή προσώπων σε διατηρητέα ή παραδοσιακά κτίρια, καθώς και σε χώρους που δεν είναι κύριας χρήσεως και δεν πληρούν τους όρους του Γενικού Οικοδομικού Κανονισμού. Επίσης, δεν επιτρέπεται η εγκατάσταση σε κτίρια που απέχουν σε ακτίνα λιγότε ρο από 200 μέτρα από ναούς, σχο λεία, νηπιαγωγεία, φροντιστήρια, παιδικούς σταθμούς, νοσηλευτικά ιδρύματα, κέντρα νεότητας, αθλητικά κέντρα, οικοτροφεία, βιβλιοθήκες και ευαγή ιδρύματα, καθώς και πλατείες και παιδικές χαρές. Στα άρθρα 4, 6 και 7 διευκρινίζονται οι ποινικές και διοικητικές κυρώσεις σε βάρος παραβατών. Ειδικότερα, τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι δύο ετών και με χρηματική ποινή όποιος εκδίδεται με αμοιβή, χωρίς να κατέχει πιστοποιητικό άσκησης επαγγέλματος ή χωρίς να υποβάλλεται στους σχετικούς ιατρικούς ελέγχους. Σε φυλάκιση μέχρι ένα έτος, εκτός αν η πράξη τιμωρείται με βαρύτερη διάταξη, όταν το πρόσωπο που εκδίδεται με αμοιβή, έρχεται σε σαρκική συνάφεια εν γνώσει του, ότι πάσχει από σεξουαλικώς μεταδιδόμενη ή άλλη μολυσματική νόσο. Με φυλάκιση μέχρι τριών μηνών τιμωρείται όποιος δημό σια παρενοχλεί το κοινό, προκαλώντας αυτό σε σαρκική συνάφεια, με άσεμνες στάσεις, φράσεις ή κινήσεις. Ενώ αφαίρεση της άδειας εγκατάστασης και χρήσης του οικήματος, για ένα έως και τρεις μήνες και σε περί πτωση υποτροπής μέχρι και έξι μήνες, όταν στο οίκημα εργάζονται πρόσωπα,

κατά παράβαση των αναφερθέντων στο άρθρο 4, ή ανακαλείται όταν εκλείψει έστω και μια από τις προϋποθέσεις της αρχικής χορήγησής της. Και τέλος με το άρθρο 8 προβλέπεται η κατάργηση των ανάλογων σχετικών διατάξεων του νόμου 1133 του 1981 (5).

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο ΕΙΔΙΚΟ ΜΕΡΟΣ 3.1. Μεθοδολογία - Στατιστική Ανάλυση Τα δεδομένα της στατιστικής ανάλυσης έχουν ληφθεί από το αρχείο έκδοσης πιστοποιητικών άσκησης επαγ γέλματος εκδιδομένων προσώπων που διατηρείται στη Διεύθυνση Υγείας του Νομού Θεσσαλονίκης. Για την χορήγηση πιστοποιητικού εκδιδομένου προσώπου με αμοιβή, βάσει του (Ν. 2734/99) απαιτούνται τα παρακάτω δικαιολογητικά: 1. Αίτηση, το έντυπο της οποίας χορηγείται από τη Διεύθυνση Υγείας. 2. Επικυρωμένο φωτοαντίγραφο Δελτίου Αστυνομική Ταυτότητας (για Έλληνες). 3. Επικυρωμένο φωτοαντίγραφο δια βατηρίου και άδειας διαμονής ή βεβαίωσης κατάθεσης δικαιολογητι κών για έκδοση ή ανανέωση (για αλλοδαπούς). 4. Αντίγραφο Ποινικού μητρώου. 5. Πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης, από το οποίο να αποδεικνύεται ότι το άτομο είναι άγαμο, τελεί

Γαληνός 52, 5

εν χηρεία ή είναι διαζευγμένο. 6. Πιστοποιητικό Γέννησης. 7. Πιστοποιητικό Κρατικού Νοσηλευτικού Ιδρύματος ότι δεν πάσχει από σεξουαλικώς μεταδιδόμενη ή άλλη μολυσματική νόσο. 8. Πιστοποιητικό Κρατικού Νοσηλευτικού Ιδρύματος ότι δεν πάσχει από οποιαδήποτε μορφής ψυχική νόσο. 9. Πιστοποιητικό από το Εργαστήριο Ιατρικής & Τοξικολογίας του ΑΠΘ ότι δεν είναι χρήστης ναρκωτικών ουσιών. 10.Δελτίο δακτυλοσκοπικής σήμανσης. 11. Υπεύθυνη δήλωση περί μη διώξεως. 12.Βεβαίωση περί μη απελάσεως, μόνο για αλλοδαπούς. 13.τρεις φωτογραφίες. Τα δικαιολογητικά 4, 5 και 6, για τους Έλληνες πολίτες, ζητούνται αυτεπάγγελτα από την Υπηρεσία, ενώ για του αλλοδαπούς αυτά πρέπει να είναι μεταφρασμένα από δικηγόρο και επικυρωμένα από το Δικηγορικό Σύλλογο. Τέλος τα δικαιολογητικά 7, 8, 9 και 10 χορηγούνται, ύστερα από παραπεμπτικά της υπηρεσίας. Για τη στατιστική ανάλυση χρησιμοποιήθηκε το στατιστικό πρόγραμμα Microsoft Office Excel για Windows 2000 XP. Οι συνεχείς μεταβλητές εκ φράστηκαν ως απόλυτες τιμές, ως μέσες τιμές ή ως εκατοστιαίο ποσοστό του συνόλου, ενώ οι κατηγορικές μεταβλητές ως εκατοστιαίο ποσοστό του συνόλου. Η ηλικία των ατόμων που εντάχθηκαν στη μελέτη αναλύθηκε και ως συνεχή και ως κατηγορική μεταβλητή (με ομαδοποίηση των ηλικιακών ομάδων ανά τριετία και ανά πενταετία). Η απει-

445

κόνιση των αποτελεσμάτων έγινε είτε με τη χρήση ραβδογράμματος, είτε με τη χρήση στατιστικής πίτας. 3.2. Δυσκολίες και περιορισμοί στην έρευνα του θέματος Ο χώρος της πορνείας είναι δύσκολα προσεγγίσιμος, διότι είναι ταυτισμένος με την παρανομία, τη νύχτα, την αμαρτία, τα ναρκωτικά, τη βία, το έγκλημα, τα παράνομα οικονομικά συμφέροντα. Κάτω από αυτό το πρίσμα προέκυψαν ποικίλες δυσκολίες στην πρόσβαση στο αρχείο έκδοσης πιστοποιητικών εκδιδομένων προσώπων, οι οποίες ξεπεράστηκαν, ύστερα από αίτηση προς την Υπηρεσία και βάση του άρθρο 7Α του Ν. 2472/97 (παράγραφο δ) που αφορά την ιατρική ειδικότητα και τη δέσμευση του ιατρικού απορρήτου. Δυσκολίες όμως υπήρξαν και για την ανεύρεση των πηγών, σχετικά με την πορνεία, δεδομένου ότι είναι ένα θέμα με περιορισμένη επίσημη βιβλιογραφία. Η παρούσα Εργασία ασχολείται με τη στατιστική ανάλυση και την ερμηνεία των δεδομένων των αρχείων των νόμιμα εκδιδομένων με αμοιβή γυναικών, όπως αυτά τηρούνται στην Διεύθυνση Υγείας του Νομού Θεσσαλονί κης, σε μια προσπάθεια να αποτυπωθεί το προφίλ των γυναικών αυτών. Δεδομένου ότι η Θεσσαλονίκη αποτελεί το δεύτερο μεγαλύτερο αστικό κέντρο της χώρας, τα αποτελέσματα που προκύ πτουν από την ανάλυση των στατιστικών δεδομένων θα μπορούσαν να γενι-

446

Ελένη Κεραμάρη

κευθούν για όλο τον Ελλαδικό χώρο. Η εργασία αυτή προ σπαθεί όσο το δυνατόν να ανταποκριθεί στους στόχους της και να αντιμετωπίσει με σχετική επιστημονική επάρκεια το συγκεκριμένο θέμα.

Πίνακας 7: Εργαζόμενες στη Θεσσαλονίκη από το 2001 έως το 2009. Ελληνίδες

102

Αλλοδαπές

357

Σύνολο

459

3.3. Αποτελέσματα 3.3.1. Εκδιδόμενες Γυναίκες στο νομό Θεσσαλονίκης από το 2001 - 2009. Με βάση τα στοιχεία, τα οποία έχουν συλλεχτεί από το αρχείο των εκδι δομένων προσώπων με αμοιβή, της Διεύθυνσης Υγείας του νομού Θεσσαλονίκης, κατά το χρονικό διάστημα 2001 έως το 2009 εργάστηκαν στη Θεσσα λονίκη 459 γυναίκες από τις οποίες 102 ήταν Ελληνίδες και 357 αλλοδαπές (Πίνακας 7, Διάγραμμα 8). Το 78% των εκδιδομένων προερχόταν από χώρες του εξωτερικού και μόνο τα 22% ήταν Ελληνίδες.

Κατά το χρονικό διάστημα 20012009 παρατηρείται συνεχή συρρίκνωση του ελληνικού στοιχείου και έντονη αύξηση των αλλοδαπών στο χώρο της πορνείας. Η ανατροπή αυτή επήλθε στα διακά, όπως αποδεικνύεται στην συνέχεια της στατιστικής μελέτης. 3.3.2. Μέσος όρος ετών εργασίας Ιδιαίτερη σημασία έχει ο χρόνος παραμονής των εκδιδομένων στο επάγγελμα και η πιθανή διαφορά που προκύπτει ανάμεσα σε Ελληνίδες και αλ λοδαπές. Στον Πίνακα 8 και στο Διάγραμ-

Διάγραμμα 8: Η αναλογία, επί τοις εκατό των εργαζόμενων στη Θεσσαλονίκη από το 2001-2009.

Γαληνός 52, 5

447

Διάγραμμα 9: Μέσος όρος ετών εργασίας. μα 9 που ακολουθούν απεικονίζεται ο μέσος όρος ετών εργασίας των εκδιδομένων στο νομό Θεσσαλονίκης κατά το χρονικό διάστημα 2001 έως το 2009. Κατά μέσο όρο όλες οι γυναίκες ερ γάστηκαν 3,48 έτη. Οι Ελληνίδες παραμένουν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα στο επάγγελμα, εργάστηκαν κατά μέσο όρο 4,56 έτη, ενώ οι αλλοδαπές μικρότερο, εργάστηκαν κατά μέσο όρο 3,18 έτη.

στο χώρο της πορνείας στο νομό Θεσσαλονίκης εργάστηκαν 59 νόμιμα εκδιδόμενες, από τις οποίες οι 42 ήταν Ελληνίδες και οι 17 αλλοδαπές (Πίνακας 9 και Διάγραμμα 10). Σε ποσοστό επί τοις εκατό, το 71% αποτελεί το Ελληνικό στοιχείο και μόνο το 29% είναι αλλοδαπές. Πίνακας 9: Εργαζόμενες στο νομό Θεσσαλονίκης κατά το έτος 2001.

Πίνακας 8: Μέσος όρος ετών εργασίας. Έτος Ελληνίδες Αλλοδαπές Ελληνίδες

4,56

Αλλοδαπές

3,18

Μεικτός μέσος όρος

3,48

Στη συνέχεια παρατίθενται οι μεταβολές στο πλήθος των εκδιδομένων γυναικών ανά έτος. Κατά το έτος 2001

2001

Σύνολο 59

Κατά το έτος 2002, οι νόμιμα εκδιδόμενες στο νομό Θεσσαλονίκης α νέρχονται σε 133 άτομα, από τα οποία οι 52 είναι Ελληνίδες και οι 81 αλλοδαπές (Πίνακας 10, Διάγραμμα 11). Παρατηρείται, δηλαδή μία ανατροπή στη

448

Ελένη Κεραμάρη

Διάγραμμα 10: Εργαζόμενες στο νομό Θεσσαλονίκης κατά το έτος 2001. σχέση ελληνίδων και αλλοδαπών νόμιμα εκδιδομένων γυναικών, με αύξηση του αριθμού των αλλοδαπών, έναντι των Ελληνίδων ή αντίθετα οπισθοχώ ρη ση του ελληνικού στοιχείου, έναντι του αλλοδαπού.

Πίνακας 10: Εργαζόμενες στο νομό Θεσσαλονίκης κατά το έτος 2002. Έτος Ελληνίδες Αλλοδαπές 2002

Σύνολο 133

Διάγραμμα 11: Εργαζόμενες στο νομό Θεσσαλονίκης κατά το έτος 2002.

Γαληνός 52, 5

449

Διάγραμμα 12: Οι νεοεισερχόμενες στο επάγγελμα κατά το έτος 2002. Ειδικότερα, κατά το έτος 2002 εισέρχονται για πρώτη φορά στο επάγγελμα 74 νέες εκδιδόμενες γυναίκες, από τις οποίες οι 64 είναι αλλοδαπές και μόνο οι 10 Ελληνίδες. (Πίνακας 11 και Διάγραμμα 12). Σε ποσοστό επί τοις εκατό είναι: το 86,49% αλλοδαπές και

το 13,51% Ελληνίδες. Πίνακας 11: Οι νεοεισερχόμενες στο επάγγελμα κατά το έτος 2002. Έτος Ελληνίδες Αλλοδαπές 2002

Σύνολο 74

Διάγραμμα 13: Εργαζόμενες στο νομό Θεσσαλονίκης κατά το έτος 2003.

450

Ελένη Κεραμάρη

Το έτος 2003 παρατηρείται μια ήπια αύξηση του συνόλου των νόμιμα εκδιδομένων γυναικών, οι οποίες ανέρχονται σε 175, δηλαδή 42 άτομα επιπλέον σε σχέση με το έτος 2002, από τα οποία οι 56 είναι Ελληνίδες και οι 119 αλλοδαπές.(Πίνακας 12 και Διάγραμμα 13). Πίνακας 12: Εργαζόμενες στο νομό Θεσσαλονίκης κατά το έτος 2003.

αλλοδαπές, ο αριθμός των οποίων μπορεί να είναι μειωμένος, σε σύγκριση με αυτόν του έτος 2002 όπου εκπορνεύτηκαν για πρώτη φορά 68 αλλοδαπές, αλλά αναλογικά είναι περίπου δεκα πλά σιος από αυτό των ελληνίδων του 2003. Πίνακας 13: Οι νεοεισερχόμενες στο επάγγελμα κατά το έτος 2003. Έτος Ελληνίδες Αλλοδαπές

Έτος Ελληνίδες Αλλοδαπές 2003

119

Σύνολο

2003

Σύνολο

175

Στον Πίνακα 13 και στο Διάγραμμα 14 απεικονίζεται η συντριπτική είσοδο του αλλοδαπού στοιχείου στην πορνική αγορά, σε σχέση με το ελληνικό στοιχείο. Ειδικότερα μόνο 4 Ελληνίδες εισέρχονται στο επάγγελμα και 38

Κατά το έτος 2004, εξακολουθεί η ανοδική πορεία του συνόλου των νόμιμα εκδιδομένων γυναικών στο νομό, ο αριθμός των οποίων ανέρχεται στις 210, από αυτές οι αλλοδαπές εκδιδόμενες είναι 143, υπερτερούν και πάλι έναντι των Ελληνίδων εκδιδομένων οι οποίες ανέρχο-

Διάγραμμα 14: Οι νεοεισερχόμενες στο επάγγελμα κατά το έτος 2003.

Γαληνός 52, 5

451

Διάγραμμα 15: Εργαζόμενες στο νομό Θεσσαλονίκης κατά το έτος 2004. νται σε 67 (Πίνακας 14 και Διάγραμμα 15). Πίνακας 14: Εργαζόμενες στο νομό Θεσσαλονίκης κατά το έτος 2004. Έτος Ελληνίδες Αλλοδαπές 2004

143

Σύνολο 210

Η ίδια εικόνα παραμένει και στις νεοεισερχόμενες στο επάγγελμα κατά το έτος 2004, όποτε και πάλι υπερτε ρούν αριθμητικά οι αλλοδαπές 24, έναντι των Ελληνίδων που φθάνουν στις 11. Αναλογικά εισέρχονται στο επάγγελμα διπλάσιες αλλοδαπές από ότι Ελληνίδες (Πίνακας 15 και γράφημα 16).

Διάγραμμα 16: Οι νεοεισερχόμενες στο επάγγελμα κατά το έτος 2004.

452

Ελένη Κεραμάρη

Πίνακας 15: Οι νεοεισερχόμενες στο επάγγελμα κατά το έτος 2004. Έτος Ελληνίδες Αλλοδαπές 2004

Σύνολο 35

Και το έτος 2005 στην πορνική αγορά της Θεσσαλονίκης παρατηρείται στασιμότητα στο σύνολο των εκδιδομένων γυναικών, σε σχέση με το προηγούμενο έτος, δεδομένου ότι οι εκδιδόμενες από 210 που ήταν κατά το έτος 2004, έφτασαν μόλις τις 213 το έτος 2005. Εξακολουθούν όμως να προηγούνται οι αλλοδαπές (156) έναντι των ελληνίδων (57) οι οποίες αριθμούνται σε 156 και 57 άτομα αντίστοιχα (Πίνακας 16 και Διάγραμμα 17). Πίνακας 16: Εργαζόμενες στο νομό Θεσσαλονίκης κατά το έτος 2005. Έτος Ελληνίδες Αλλοδαπές 2005

156

Σύνολο 213

Όσον αφορά την έναρξη του ε παγγέλματος κατά το έτος 2005, εισήλθαν στο επάγγελμα 30 εκδιδόμενες, από τι οποίες οι 6 ελληνίδες και οι 24 αλλοδαπές, ποσοστό τετραπλάσιο των Ελληνίδων (Πίνακας 17 και Διάγραμμα 18). Πίνακας 17: Οι νεοεισερχόμενες στο επάγγελμα κατά το έτος 2005. Έτος Ελληνίδες Αλλοδαπές 2005

Σύνολο 30

Κατά το έτος 2006 παρατηρείται πτωτική πορεία του αριθμού των εκδιδομένων στην πορνική αγορά της Θεσσαλονίκης. Από 213 άτομα που εκπορνευόταν το έτος 2005 μειώθηκαν σε 189 το 2006, δηλαδή 24 εργαζόμενες γυ ναίκες λιγότερες. Από αυτές οι 5 ήταν Ελληνίδες και οι 19 αλλοδαπές, που όμως διατηρούν πάλι την αριθμητική τους υπεροχή, εφόσον ανέρχονται σε

Διάγραμμα 17: Εργαζόμενες στο νομό Θεσσαλονίκης κατά το έτος 2005.

Γαληνός 52, 5

453

Διάγραμμα 18: Οι νεοεισερχόμενες στο επάγγελμα κατά το έτος 2005. 137 συνολικά άτομα, σε σχέση με τις Ελληνίδες που μόλις φθάνουν τα 52 άτομα (Πίνακας 18 και Διάγραμμα 19). Πίνακας 18: Εργαζόμενες στο νομό Θεσσαλονίκης κατά το έτος 2006. Έτος Ελληνίδες Αλλοδαπές 2006

137

Σύνολο 189

Στον Πίνακα 19 και στο Διάγραμμα 20 που απεικονίζεται ο αριθμός των νεοεισερχομένων στο επάγγελμα το έτος 2006. Διαπιστώνεται η πλήρη σχεδόν εξαφάνιση της Ελληνίδας εκδιδό μενης από την πορνική αγορά, η οποία κυρίως στελεχώνεται με αλλοδαπές. Έτσι κατά το έτος 2006 δυο μόνο ελληνίδες εισήχθησαν στο επάγγελμα και 32

Διάγραμμα 19: Εργαζόμενες στο νομό Θεσσαλονίκης κατά το έτος 2006.

454

Ελένη Κεραμάρη

Διάγραμμα 20: Οι νεοεισερχόμενες στο επάγγελμα κατά το έτος 2006. Πίνακας 19: Οι νεοεισερχόμενες στο επάγγελμα κατά το έτος 2006. Έτος Ελληνίδες Αλλοδαπές 2006

Σύνολο 34

αλλοδαπές. Δηλαδή δεκαπενταπλάσιες αριθμητικά των Ελληνίδων.

δομένων γυναικών, σε σχέση με το έτος 2006, χωρίς όμως ο αριθμός τους να φθάνει τα επίπεδα των ετών 2004 και 2005. Έτσι, κατά το έτος αυτό εκδίδονται 195 γυναίκες, από τις οποίες οι Πίνακας 20: Εργαζόμενες στο νομό Θεσσαλονίκης κατά το έτος 2007. Έτος Ελληνίδες Αλλοδαπές

Το έτος 2007 παρατηρείται μικρή αύξηση του συνόλου των νόμιμα εκδι-

2007

140

Σύνολο 195

Διάγραμμα 21: Εργαζόμενες στο νομό Θεσσαλονίκης κατά το έτος 2007.

Γαληνός 52, 5

455

Διάγραμμα 22: Οι νεοεισερχόμενες στο επάγγελμα κατά το έτος 2007. 140 είναι αλλοδαπές, οι οποίες υπερέχουν και πάλι έναντι των Ελληνίδων που ανέρχονται σε 55 γυναίκες.

μα, σε αντίθεση με τις Ελληνίδες, οι οποίες μόλις φθάνουν τις 8 (Πίνακας 21 και Διάγραμμα 22).

Μικρή αύξηση παρατηρείται και στο σύνολο των νεοεισερχόμενων στο επάγγελμα 45 γυναίκες, σε σχέση με το προηγούμενο έτος 32 γυναίκες, ενώ πάλι υπερτερούν οι αλλοδαπές με 37 άτο-

Πίνακας 21: Οι νεοεισερχόμενες στο επάγγελμα κατά το έτος 2007. Έτος Ελληνίδες Αλλοδαπές 2007

Σύνολο 45

Διάγραμμα 23: Εργαζόμενες στο νομό Θεσσαλονίκης κατά το έτος 2008.

456

Ελένη Κεραμάρη

Πίνακας 22: Εργαζόμενες στο νομό Θεσσαλονίκης κατά το έτος 2008. Έτος Ελληνίδες Αλλοδαπές 2008

138

Σύνολο 188

Κατά το έτος 2008 παρατηρείται μείωση του συνόλου των νόμιμα εκδιδομένων σε 188 γυναίκες, σε σύγκριση με αυτή του προηγούμενου έτους 2007. Η μείωση αυτή οφείλεται, κατά κύριο λόγο σε συρρίκνωση του Ελληνικού και όχι τόσο του αλλοδαπού στοιχείου (Πίνακας 22 και Διάγραμμα 23). Οι νεοεισερχόμενες στο επάγγελμα κατά το έτος 2008 είναι συνολικά 33 άτομα, από τα οποία οι 25 είναι αλλοδαπές και οι 8 Ελληνίδες. Σε σύγκριση με το έτος 2007, παρατηρείται μείωση των νεοεισερχομένων, οφειλόμενη κυρίως, για πρώτη φορά, σε μείωση των

αλλοδαπών, οι οποίες από 37 το 2007 κατέβηκαν σε 25 το 2008, ενώ ο αριθμός των Ελληνίδων παρέμεινε ο ίδιος (Πίνακας 23 και Διάγραμμα 24). Πίνακας 23: Οι νεοεισερχόμενες στο επάγγελμα κατά το έτος 2008. Έτος Ελληνίδες Αλλοδαπές 2008

Σύνολο

Τέλος, το 2009 παρατηρείται μια έντονη αύξηση στο σύνολο των νόμιμα εκδιδομένων γυναικών. 245 άτομα εκδίδονται στην πορνική αγορά του νομού της Θεσσαλονίκης. Η αύξηση αυτή οφείλεται αποκλειστικά και μόνο στην αύξηση του αριθμού των αλλοδαπών γυναικών, ο οποίος ανέρχεται σε 195, σε σχέση με τον αριθμό των Ελληνίδων που παρέμεινε στο ίδιο επίπεδο των 50 ατόμων (Πίνακας 24 και Διάγραμμα 25).

Διάγραμμα 24: Οι νεοεισερχόμενες στο επάγγελμα κατά το έτος 2008.

Γαληνός 52, 5

457

Διάγραμμα 25: Εργαζόμενες στο νομό Θεσσαλονίκης κατά το έτος 2009. Πίνακας 24: Εργαζόμενες στο νομό Θεσσαλονίκης κατά το έτος 2009. Έτος Ελληνίδες Αλλοδαπές 2009

195

Σύνολο 245

Το σύνολο των νεοεισερχόμενων στο επάγγελμα κατά το έτος 2009 είναι 106 γυναίκες από τις οποίες οι 95 είναι

αλλοδαπές και μόνο 11 είναι Ελληνίδες (Πίνακας 25 και Διάγραμμα 26 ). Πίνακας 25: Οι νεοεισερχόμενες στο επάγγελμα κατά το έτος 2009. Έτος Ελληνίδες Αλλοδαπές 2009

Σύνολο

Διάγραμμα 26: Οι νεοεισερχόμενες στο επάγγελμα κατά το έτος 2009.

106

458

Ελένη Κεραμάρη

Διάγραμμα 27: Συγκεντρωτικά ο αριθμός των εργαζόμενων για όλα τα έτη. Πίνακας 26: Συγκεντρωτικά ο αριθμός των εργαζόμενων για όλα τα έτη. Έτος Ελληνίδες Αλλοδαπές 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

42 52 56 67 57 52 55 50 50

17 81 119 143 156 137 140 138 195

Σύνολο 59 133 175 210 213 189 195 188 245

Στον Πίνακα 26 και στο Διάγραμμα 27 απεικονίζεται συγκεντρωτικά ο αριθμός των εκδιδομένων γυναικών στο Νομό Θεσσαλονίκης. Παρατηρείται ότι στο νομό Θεσσαλονίκης υπάρχει μια σταδιακή αύξηση των νόμιμα εκδιδομένων γυναικών. Από 59 άτομα που εκδίδονταν το έτος 2001 ανήλθαν σε 245 ά-

τομα το έτος 2009. Η αύξηση αυτή κυρίως οφείλεται στην εισόδου νομίμων αλλοδαπών εκδιδομένων γυναικών στην ελληνική πορνική αγορά, οι οποίες από 17 μόνο άτομα το έτος 2001, έφθασαν τις 195 το 2009 παρουσιάζοντας μια αύξηση 11,5 φορές, ενώ η συμμετοχή των ελληνίδων νόμιμα εκδιδομένων γυναικών παραμένει σχεδόν στα ίδια επίπεδα, με 42 άτομα το 2001 και 50 άτομα το 2009 (Πίνακας 26 και Διάγραμμα 27). Στον πίνακα 27 και στο Διάγραμμα 28 απεικονίζεται η ανά έτος σταδιακή κατάκτηση της πορνικής αγοράς από αλλοδαπές νόμιμα εκδιδόμενες και η οπισθοχώρηση του ελληνικού στοιχείου από το χώρο. Από τις νεοεισερχόμενες νόμιμα εκδιδόμενες μόνο το έτος 2001 υπερτερούν οι ελληνίδες έναντι των αλλοδαπών. Από εκεί και πέρα αντιστρέφεται η εικόνα, συρρικνώνεται το ελληνικό στοιχείο, με τη μέγιστη συρρί -

Γαληνός 52, 5

459

Διάγραμμα 28: Συγκεντρωτικά ο αριθμός των νεοεισερχομένων στο επάγγελμα για όλα τα έτη. Πίνακας 27: Συγκεντρωτικά ο αριθμός των νεοεισερχομένων στο επάγγελμα για όλα τα έτη. Έτος Ελληνίδες Αλλοδαπές 2001 42 17 2002 10 64 2003 4 38 2004 11 24 2005 6 24 2006 2 32 2007 8 37 2008 8 25 2009 11 95 102 356

Σύνολο 59 74 42 35 30 34 45 33 106 458

κνωση το 2006 όπου μόνο 2 ελληνίδες εισέρχονται στο επάγγελμα, έναντι 32 αλλοδαπών. Συγκεντρωτικά κατά τα έτη 2001-2009 έκαναν έναρξη επαγγέλ-

ματος 458 άτομα, από τα οποία 356 ήταν αλλοδαπές και τα 102 Ελληνίδες. Στον Πίνακα 28 καταγράφονται οι ηλικίες σε ποσοστά των Ελληνίδων και των αλλοδαπών εκδιδομένων ανά τριετία για την περίοδο που μελετάμε από το 2001 έως το 2009. Τα υψηλότερα συνολι κά ποσοστά 20,1% και 29,5% κα τέ χουν οι ηλικίες από 21έως 26 ετών, με μεγαλύτερη συμμετοχή κυρίως του αλλοδαπού στοιχείου. Παρατηρώντας τους παρακά τω πίνακες διαπιστώνει κανείς ότι οι ηλικίες των εκδιδομένων καλύπτουν όλη την ηλικιακή κλίμακα, από τα 18 έως και τα +60 έτη. Με τα μεγαλύτερα ποσοστά να εμφανίζονται κυρίως στις μικρότερες ηλικίες των 18 έως 35 ετών.

460

Ελένη Κεραμάρη

Διάγραμμα 29: Ηλικίες των Ελληνίδων εκδιδομένων ανά 3ετία (%).

Πίνακας 28: Οι ηλικίες σε ποσοστά των εκδιδομένων ανά 3ετία. Ηλικία 18-20 21-23 24-26 27-29 30-32 33-35 36-38 39-41 42-44 45-47 48-50 51-53 54-56 57-59 60+

Ελληνίδες Αλλοδαπές Ποσοστό % % στο σύνολο 4,2 14,2 12,2 2,8 24,5 20,1 9,2 23,4 20,5 10,6 14,7 13,9 8,5 12,9 12,1 9,2 3,8 4,9 6,4 1,8 2,7 12,8 0,5 3,0 6,4 2,2 3,0 8,5 0,7 2,3 5,7 0,7 1,7 5,7 0,2 1,3 2,8 0,0 0,6 5,7 0,0 1,1 1,4 0,4 0,6

Μια σύγκριση των ποσοστών ανάμεσα σε ελληνίδες εκδιδόμενες και σε αλλοδαπές μας οδηγεί στο συ μπέ ρασμα ότι οι αλλο δαπές βγαί νουν στο επάγγελμα αλλά και αποσύρονται από αυτό σε μι κρό τερη ηλικία από τις ελληνίδες, οι οποίες παραμένουν στην δουλειά σε υψηλότερα ποσοστά και μετά τα 35 έτη τους. Οι ηλικίες των νόμιμα εκδιδόμενων Ελληνίδων, σύμφωνα με το διάγραμμα 31 είναι: σε ποσοστό 4% ηλικίας 18-20 ετών, σε ποσοστό 10% ηλικίας 21-25 ετών, σε ποσοστό 13% ηλικίας 26-30 ετών, ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό 18% παρατηρείται

Γαληνός 52, 5

461

Διάγραμμα 30: Ηλικίες των αλλοδαπών εκδιδομένων ανά 3ετία (%). στην ηλικία των 31-35 ετών. Συμπερασματικά, η Ελληνίδα νόμιμα εκδιδόμενη εισέρχεται στο επάγγελμα και παραμένει σε αυτό σε μεγάλη ηλικία, όπου τα ποσοστά εξακολουθούν να είναι υψηλά 11% οι ηλικίες από 36-40, 15% οι ηλικίες από 4150 και 13% οι ηλικίες από 46-50. Οι ηλικίες των νόμιμα εκδι δόμενων αλλοδαπών, όπως απεικονίζεται στο διάγραμμα 32, είναι σε ποσοστό 14% ηλικίας 18-20 ετών, σε ποσοστό 42% ηλικίας 21-25 ε τών, σε ποσοστό 28% ηλικίας από 25-30 ετών και σε ποσοστό 11% ηλι κίας 31-35 ετών. Παρα τηρείται

Πίνακας 29: Οι ηλικίες σε ποσοστά των εκδιδομένων (ανά 5ετία). Ηλικία 18-20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 46-50 51-55 56-60 60+

Ελληνίδες Αλλοδαπές Ποσοστό % % στο σύνολο 4,2 14,2 12,2 9,9 41,4 35,0 12,8 26,8 24,0 17,7 11,2 12,5 11,3 2,3 4,2 14,9 2,2 4,7 13,5 1,4 3,9 8,5 0,2 1,9 5,7 0,0 1,1 1,4 0,4 0,6

462

Ελένη Κεραμάρη

Διάγραμμα 31: Ηλικίες των Ελληνίδων εκδιδομένων ανά 5ετία (%).

Διάγραμμα 32: Ηλικίες των αλλοδαπών εκδιδομένων ανά 5ετία (%).

Γαληνός 52, 5

μεγάλη πτώση του ποσοστού στις μεγαλύτερες ηλικίες, ήτοι 2% με 1% για τις ηλικίες από 36 ετών και ά νω. Συμπερασματικά, η αλλοδαπή εκδι δόμενη μπαίνει και φεύγει από το επάγγελμα σε μικρότερη ηλικία από ότι η Ελληνίδα εκδιδόμενη. Οι χώρες προέλευσης, των νόμιμα εκδιδομένων αλλοδαπών στο νομό Θεσσαλονίκης, είναι η Ρουμανία, με 61 εκδιδόμενες, που κατέχει την πρώτη θέση, δεύτερη έρχεται η Γερμανία, με 51 εκδιδόμενες, ακολουθεί η Ουκρανία, με 46, η Νιγηρία και η Ρωσία με 37 και 36 αντίστοιχα, κατέχοντας την τέταρτη και πέμπτη θέση, στην έκτη θέση είναι του Ουζμπεκιστάν, με 20 εκδιδόμενες και τέλος την εβδόμη θέση την κατέχουν δυο βαλκανικές χώρες η Βουλγαρία και η Αλβανία, με 18 εκδιδόμενες και οι δυο. Στο Διάγραμμα 31 απεικονίζονται οι χώρες προέλευσης των νόμιμα εκδιδομένων αλλοδαπών, σε ποσοστό επί τοις εκατό. Το 17% των εκδιδομένων προέρχονται από τη Ρουμανία, το 14% από τη Γερμανία, το 13% από την Ουκρανία, το 10% από τη Νιγηρία και τη Ρωσία, το 6% από το Ουζμπεκιστάν, το 5% από τη Βουλγαρία και την Αλβανία, το 4% από τη Μολδαβία, το 3% από την Ουγγαρία και τέλος με το ίδιο ποσοστό 2% συμμετέχουν οι χώρες Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία.

463

Πίνακας 30: Χώρες προέλευσης αλλοδαπών. Χώρα προέλευσης

Αριθμός αλλοδαπών

ΡΟΥΜΑΝΙΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΟΥΚΡΑΝΙΑ ΝΙΓΗΡΙΑ ΡΩΣΙΑ ΟΥΖΜΠΕΚΙΣΤΑΝ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ ΑΛΒΑΝΙΑ ΜΟΛΔΑΒΙΑ ΟΥΓΓΑΡΙΑ ΛΕΤΟΝΙΑ ΛΙΘΟΥΑΝΙΑ ΠΟΛΩΝΙΑ ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ ΤΣΕΧΙΑ ΣΛΟΒΑΚΙΑ ΟΛΛΑΝΔΙΑ ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΥΠΡΟΣ ΓΚΑΝΑ ΒΕΛΓΙΟ ΤΑΝΖΑΝΙΑ ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΙΑ ΑΡΜΕΝΙΑ

61 51 46 37 36 20 18 18 14 11 7 7 7 5 4 3 3 2 2 1 1 1 1 1

464

Ελένη Κεραμάρη

Διάγραμμα 33: χώρες προέλευσης αλλοδαπών.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο 4. Συμπεράσματα -Συζήτηση Το ζήτημα της πορνείας αποτελεί μέχρι και σήμερα ένα από τα ισχυ ρό τερα ταμπού της Ελληνικής κοινωνίας. Ίσως αυτός είναι λόγος, για τον οποίο υπάρχουν ελάχιστες σοβαρές έρευνες και μελέτες γύρω από το θέμα. Η πορνεία στην Ελλάδα δεν αποτελεί στατικό και άκαμπτο κοινωνικό χώρο, αλλά είναι μια δομή, η οποία επηρεάζεται συνεχώς από τις μεταβολές που επέφερε η πα γκοσμιοποίηση. Η μετανάστευση, ένα από τα σημαντικότερα φαινόμενα της παγκοσμιο-

ποίησης, αποτελεί την κύρια αιτία αλλαγών στο χώρο της πορνείας και ιδιαίτερα η γυναικεία μετανάστευση, η ο ποία πήρε μεγάλη έκταση τα τελευταία χρόνια. Η κατάρρευση οικονομική και κοινωνική, των χωρών της ανατολικής Ευρώπης (κυρίως της Ουκρανίας και της Ρωσίας) και της Βαλκανικής (κυρίως της Αλβανίας, της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας) αποτέλεσαν τις κύριες αιτίες γιγάντωσης της γυναικείας μετανάστευσης που με τη σειρά της διαμόρφωσε τη νέα πορνεία της σύγχρονης Ελλάδας, η οποία χαρακτηρίζεται από εισαγωγή νέων προτύπων και μορφών στο χώρο της. Η νέα πορνεία της σύγχρονης Ελ-

Γαληνός 52, 5

λάδας, που αναπτύχτηκε κατά τη δεκαετία του 1980, και στο βωμό της οποίας έχουν υπηρετήσει και υπηρετούν γυναίκες από όλες τις εθνικότητες, τις θρησκείες, τις ηλικίες, τα πολιτιστικά και μορ φωτικά επίπεδα, με τη χρήση, τις περισσότερες φορές, ποικίλων μορφών βίας, καταναγκασμού και εξαπάτησης, πρόσφερε δυνατότητες πρόσβασης σε ευρύτατα τμήματα του ανδρικού πληθυσμού. Οι δυνατότητες αυτές περικλείονταν στις συντεταγμένες «ποικιλία μορφών προσφοράς πορνικών υπηρεσιών ποικιλία γυναικών - χαμηλές τιμές πορνικών μισθωμάτων», οφείλονται δε ακριβώς στον εξαναγκαστικό χαρακτή ρα, με τον οποίο οι νέες μορφές οργάνωσης της πορνείας προωθήθηκαν στην Ελλάδα (5). Στην αυλαία των αλλαγών του πορ νικού σκηνικού στην Ελλάδα, και όχι μόνο, βασικό ρόλο έπαιξε και παίζει η πόλη της Θεσσαλονίκης, η οποία λόγω κυρίως της γεωγραφικής της θέσης, αποτελεί σημαντικό κομβικό σημείο στη διακίνηση της παράνομης πορνείας και στην προώθηση των οργανωμένων δικτύων διεθνούς σωματεμπορίας, χωρίς φυσικά να μείνει ανεπηρέαστος ο χώρος της νόμιμης πορνείας που αποτελεί αντικείμενο μελέτης της παρούσας εργασίας. Η νόμιμη πορνική αγορά της Θεσσαλονίκης, θα μπορούσε να χαρακτη ρισθεί μικρή, αφού αθροιστικά για όλα τα έτη από το 2001 έως το 2009 εργάστηκαν 1607 εκδιδόμενες, ενώ ανά έτος ο αριθμός τους δεν υπερέβαινε κατά μέσο όρο τα 179 άτομα εκδιδομένων, με

465

maximum το έτος 2009 με 245 άτομα. Ο παραπάνω αριθμός των εκπορνευόμενων ατόμων δεν είναι ικανός να καλύψει τις μεγάλες ανάγκες του αστικού κέντρου της Θεσσαλονίκης, με αποτέλεσμα να οδηγείται κάποιος στο συμπέρασμα, δια της ατόπου απαγωγής, ότι η κάλυψη των επιπλέον αναγκών γίνεται μέσω των δικτύων της παράνομης πορνείας. Σύμφωνα με τη στατιστική ανάλυση, το σκηνικό των νόμιμα νεοεισερχόμενων στο επάγγελμα στο νομό της Θεσσαλονίκης παρουσιάζει σταδιακή αλλαγή. Έτσι, ενώ αρχικά επικρατεί το ελληνικό στοιχείο, στη συνέχεια παρατηρείται συρρίκνωση αυτού και κατάκτηση του χώρου από αλλοδαπές πόρνες. Για παράδειγμα το έτος 2001 οι ελληνίδες πόρνες ήταν 42 και οι αλλοδαπές 17, κατά το έτος 2009 έχουμε αναστροφή του σκηνικού με τις ελληνίδες εκδιδόμενες να παραμένουν περίπου στο ίδιο νούμερο 50, ενώ οι αλλοδαπές να τινάζονται στα ύψη και να φθάνουν τις 195, δηλαδή να τετραπλασιάζονται. Η αλλαγή του προτύπου της πόρνης, η μείωση του πορνικού μισθώματος, η προσφορά ποικίλων μορφών πορνικών υπηρεσιών προς τους πελάτες, αποτελούν τους κύριους λόγους της κατάκτησης της αγοράς από τις αλλοδαπές πόρνες. Οι δύσκολες όμως συνθήκες εργασίας και διαβίωσης, η σκληρότητα του χώρου, η κοινωνική απόρριψη, η περιθωριοποίηση, το αδιέξοδο, στο οποίο βρίσκονται πολλές φορές και σπάνια η επίτευξη του σκοπού, που τις ανάγκασε

466

Ελένη Κεραμάρη

να επιδοθούν στο επάγγελμα της πόρνης, που συνηθέστερα είναι η οικονομική και η κοινωνική χειραφέτησή τους, αποτελούν τους κυριότερους λόγους, για τους οποίους ο μέσος χρόνος παραμονής των εκδιδομένων τόσο των αλλοδαπών, όσο και των ελληνίδων στο επάγγελμα, να μη ξεπερνά τα 3,5 έτη. Με τις ελληνίδες εδώ να κατέχουν τα σκήπτρα και να παραμένουν μεγαλύτερο χρο νικό διάστημα (5 έτη), έναντι των αλλοδαπών (3 έτη). Από την μελέτη της ηλικίας των νόμιμα εκδιδομένων στο νομό Θεσσαλονίκης, προκύπτει ότι, ο κύριος όγκος των εκδιδόμενων γυναικών είναι ηλικίας 18 έως 30 ετών και αποτελούν το 77% του συνόλου της ομάδας. Επίσης, οι αλλοδαπές εκδιδόμενες και εισέρχονται, αλλά και αποχωρούν, από το επάγγελμα, στο μεγαλύτερο ποσοστό τους, σε μικρότερη ηλικία από ότι οι ελληνίδες ή κάτω από διαφορετική οπτική γωνία οι ελληνίδες εκδιδόμενες εισέρχονται στο επάγγελμα και αποχωρούν από αυτό, σε μεγαλύτερη ηλικία από ότι οι αλλοδαπές. Σε μία προσπάθεια ερμηνείας του ανωτέρου φαινομένου, θα μπορούσε να αναφερθούν τα εξής: από την μία πλευρά η έντονη επιθυμία για γρήγορο πλουτισμό και επαναπατρισμού των αλλοδαπών, καθώς και η μεγαλύτερη εξάρτηση που έχουν από τα δίκτυα της πορνείας, τις αναγκάζει να μπαίνουν αλλά και να βγαίνουν από την πορνική αγορά σε μικρή ηλικία και από την άλλη η μεγαλύτερη αυτονομία και η δυνατότητα που έχουν οι ελληνίδες πόρνες, να (εξελιχτούν) στον εργασιακό τους χώρο και

από εκδιδόμενες να γίνουν ιδιοκτήτριες οίκου ανοχής ή υπηρεσίες τις επιτρέπει να μπαίνουν και να βγαίνουν στην αγορά σε μεγαλύτερες ηλικίες. Οι περισσότερες αλλοδαπές εκδιδόμενες προέρχονται από χώρες, οι οποίες παρουσιάζουν υψηλά ποσοστά μετανάστευσης και μάλιστα αυτόνομης γυναικείας μετανάστευσης, η οποία έχει ωριμάσει με την κρίση των κρατικών οικονομιών, αν και συντρέχουν και άλλοι λόγοι που ωθούν τις γυναίκες να μεταναστεύσουν, όπως παράγοντες "έλξης", που προέρχονται και από την παρουσία ευνοϊκών συνθηκών παραοικονομίας στις χώρες υποδοχής και παράγοντες "εξώθη σης", που προέρχονται κυρίως από την αυξανόμενη γυναικεία υπευθυνότητα, σε σχέση με την οικονομική επιβίωση της οικογένειά τους, καθώς οι αγορές εργασίας στην πατρίδα τους έχουν σβήσει. Όσον αφορά τις χώρες προέλευσης των νόμιμα εκδιδομένων αλλοδαπών, με βάση τα στατιστικά στοιχεία, παρατηρούμε ότι ο κυρίως όγκος, το 38, 5%, προέρχεται από τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης (Ουκρανία, Ρωσία, Μολδαβία, Λετονία, Λιθουανία, Γεωργία, κλπ), το 17% από την Ρουμανία, το 14% από την Γερμανία, κυρίως αφορά την ανατολική και το 12% από τις βαλκανικές χώρες. (Αλβανία, Βουλγαρία, Τσεχία, Σλοβακία, κλπ). Στις περιοχές αυτές, λόγω της αλλαγής στην οικονομία της αγοράς. Το πέρασμα, δηλαδή, από την κρατική οικονομία σε μια κατάσταση ιδιωτικοποίησης, που συνέβη με ληστρικό τρόπο, ώστε όλοι οι πόροι

Γαληνός 52, 5

που προορίζονταν για την κοινωνική πρόνοια και τις κοινωνικές υπηρεσίες που προστάτευαν την οικογένεια και τις γυναίκες να εξανεμιστούν, με αποτέλεσμα αυτές να μείνουν απροστάτευτες, και να επιλέξουν το δρόμο της προσωρινής μετανάστευσης, με ότι αυτή συνεπάγεται, ως λύση στα οικονομικά, οικογενεια κά και προσωπικά τους προβλήμα τα (7). Τα Ηνωμένα Έθνη εκτιμούν ότι κάθε χρόνο τουλάχιστον 500.000 γυναίκες από τις χώρες αυτές καταλήγουν στις αγορές εργασίας και στην μαστροπεία. (46). Ένα 10 % των εκδιδομένων νόμιμα γυναικών στο νομό της Θεσσαλονίκης, προέρχεται από την Νιγηρία, μία Αφρικανική χώρα, όπου οι συνθήκες ζωής για πολλούς κατοίκους της είναι πολύ σκληρές, μετά τη μακρά και διεφθαρμένη διοίκηση του κράτους από τους στρατιωτικούς. Σήμερα το 40% του πληθυσμού της χώρας αυτής ζει κάτω από το όριο της φτώχιας και οι υπηρεσίες, δηλαδή η νοσοκομειακή περίθαλψη, η εκπαίδευση και η παροχή πόσιμου νερού, είναι ανεπαρκείς ενώ τα δύο τρίτα του γυναικείου πληθυσμού είναι αναλφάβητα. Μια έρευνα που έγινε στις αγροτικές περιοχές του νότου της Νιγηρίας, κατέδειξε ότι οι γονείς ασκούν μεγάλη επιρροή στη ζωή των κοριτσιών τους και ότι στις περιοχές αυτές η φτώχια είναι αυτή που ωθεί τις οικογένειες να σκεφτούν ότι η μοναδική λύση για να επιβιώσουν ή να περιορίσουν τη φτώχια τους είναι να στείλουν τις κόρες, τις αδερφές, τις μητέρες τους να εργαστούν

467

στο εξωτερικό (7). Ένα 2%, προέρχεται από την Πολωνία, ενώ από το πλήθος των εκδιδομένων της Θεσσαλικής απουσιάζουν τελείως πόρνες προερχόμενες από την Ταϊλάνδη και τις Φιλιππίνες, οι οποίες στελέχωσαν, την δεκαετία του 1980 την πορνεία στην Ελλάδα, προκάλεσαν άγνωστες στις ίδιες και τους συγχρόνους τους ανατροπές, προλείαναν το έδαφος για την σύγχρονη πορνεία που θα ακολουθήσει και χάθηκαν. Συνοπτικά, από την στατιστική ανάλυση, προκύπτει ότι η εκδιδόμενη στο νομό Θεσσαλονίκης είναι στο μεγαλύτερο ποσοστό της αλλοδαπή, η οποία σταδιακά κατέκτησε την πορνική αγορά, εκτοπίζοντας την ελληνίδα, προέρχεται κυρίως από τις πρώην κουμουνιστικές χώρες. Είναι νέα, ηλικίας γύρω στα 18 με 30 ετών, και παραμένει στο επάγγελμα για μικρότερο χρονικό διάστημα, από την ελληνίδα εκδιδόμενη.

ABSTRACT Keramari Eleni. Prostitute and Thessaloniki. Galenus 2010; 52: 405-470. Purpose: This study aims to map the profile of prostitutes in the prefecture of Thessaloniki and the correlation among these women and the female migration. The term profile mapping me ans the data study that illustrates the situation of prostitutes in the above mentioned prefecture. Specifically it is studied the total number and the evo-

468

Ελένη Κεραμάρη

lutionary path in recent years, the age, the nationality and the years that prostitutes exercise their profession. Material / Method: A key instrument for the above statistical study was the records concerning the certificates issued as license to practice the profession of prostitution, kept by the Department of Health in the Prefecture of Thessaloniki. For the statistical analyses was used the statistical program of Microsoft: Office Excel for Windows 2000 XP. The continuous variables were expressed as absolute values, as average values or as a percentage of the total, while categorical variables were expressed as percentage of total. The age of the people enrolled in the study was analyzed as continuous and categorical variable (by summarizing the age groups every three years and every five years).The result's depiction was performed using either bar charts or by using a statistical pie. Discussion: Prostitution is until today one of the strongest taboos in the Greek society. Migration, is one of the most important phenomenon during the globalization, and remains the main cause of change in the area of prostitution. Compendiously, other than the statistical analysis, it results that the prostitute in the prefecture of Thessaloniki, is in major percentage a foreigner, that gradually has won the prostitution market, displacing the Greeks due to the decreasing prostitute hiring, the offer of various forms of prostitute

services and the change of prostitute model. She derives mainly from the former communist countries. She is young, at the age of 18 to 30 years old, and remains in business for a smaller period of time, compared to the Greek prostitute. The legal prostitute market of Thessaloniki, could be characterized as a small one, since cumulative for all years since 2001 till 2009, 1607 prostitutes have worked, resulting the additional coverage of the needs to be done through a network of illegal prostitution. Conclusions: Prostitution in the prefecture of Thessaloniki, keeps being influenced by the global of the phenomenon. Key words: Prostitution, migration, prostitute and Thessaloniki.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1.

2. 3. 4.

Γούναρης Γ. Τα τείχη της Θεσσαλονίκης, Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, Θεσσαλονίκη 1982, σ. 9-10. Βελένης Γ. Τα τείχη της Θεσσαλονίκης, Θεσ σαλονίκη 1998, σ. 165. Ζαφείρης Xρ. «Ο έρως σκέπει την πόλη», εκδ. Εξάντας, 1993, σ. 85, 92 ,93. Faolain J and Martines L. Not in Good's Image: Women in History from the Greeks to the Victorians, New York 1973: Harper Torch books. Λάζος Γ. Πορνεία και Διεθνική Σωματεμπορία στη σύγχρονη Ελλάδα, Η εκδιδόμενη, εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 2002, σσ. 210-211, 60, 62-66, 67-79, 178. Europap/ Tampep 4, 2001, European Network

Γαληνός 52, 5

469

for Hiv /std Prevention in prostitution, Final Report and summary 1998-2000. Μοντζίνι Π. Εμπόριο γυναικών- Πορνεία, μαστροπεία και εκμετάλλευση, εκδ. Μελάνι, 2007, σσ. 50, 106 -112, 93, 3387, 93. Barry K. Female sexual slavery, New York University Press, Νέα Υόρκη-Λονδίνο 1979. Τουλούμη Γ. Παγκόσμια Πορεία Γυναικών- Ελληνικό Δίκτυο, «Εισήγηση της φεμινιστικής πρω τοβουλίας ενάντια στην καταναγκαστική πορνεία αλλοδαπών γυναικών του Φεμινιστικού Kέντρου Αθήνας», 2003. Παπάνης Ευστάθιος. Η έννοια του εαυτού σε αλ λοδαπούς μαθητές. Καταχωρήθηκε: August 3, 2008 (epapanis.blogspot.com). Χασιώτης ΙΚ. Επισκόπηση της ιστορίας της νεοελληνικής διασποράς, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1993, σελ. 153. Μουσούρου Λ. Μετανάστευση και μεταναστευτική πολιτική στην Ελλάδα και την Ευρώπη, Βιβλιοθήκη Κοινωνικής Επιστήμης & Κοινωνικής πολιτικής, εκδ. Gutenberg, 1991. Βεντούρα Λ. (1996) Μετανάστευση και Έθνος, Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού, Εκδ. Μνήμων, 1996. Πουλοπούλου ΗΕ. «Η δημογραφική κατάσταση στην Ελλάδα, εξελίξεις, αίτια, επιπτώσεις, προοπτικές», εκδόσεις Ινστιτούτο Ευρωπαϊκού Πολιτισμού, Αθήνα 2003, σ. 71-75. Χαραλάμπη Ε. Διπλωματική εργασία με θέμα: Μετανάστες και υγεία, ΕΣΔΥ, Αθήνα 2009, σ. 18. Siar S. Migration in Greece: a country profile, IOM, 2008. Ρομπόλης Σ. «Μετανάστευση και κοινωνική ασφάλιση», έκθεση στα πλαίσια του συστήματος

19. Τσιγκάνου Ι, Τζωρτζοπούλου Μ & Ζαραφωνίτου Χ. Φύλο και Κοινωνικά Αποκλεισμένες Ομά δες: Μελέτη Βιβλιογραφικής Επισκόπησης, Αθή να Κ.Ε.Θ.Ι text at: http:// www. Kethi.gr/ greek/meletes/undex.htm [accessed 18 December 2006], 2010, σ. 10. 20. Green NL. Οι Δρόμοι της Μετανάστευσης: Σύγχρονες Θεωρητικές Προσεγγίσεις, εκδ. Σαββάλας, Αθήνα 2004, σ. 141. 21. Αϊβάζογλου Μ & Παπαντωνίου Χρ. «Η γυναι κεία μετανάστευση στην σύγχρονη Ελλάδα», http://extras.ha.uth.gr/g-m/ln2/paper.asp 22. Λάζος Γ. Πορνεία και Διεθνική Σωματεμπορία στη σύγχρονη Ελλάδα, Ο πελάτης, εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 2002, σ. 270,31,283,286,118-125. 23. Κοντοθανάση Α. Άρθρο με τίτλο: «Κερδίσαμε μία μάχη, ο αγώνας συνεχίζεται», από το περιοδικό «Ο ΑΓΩΝΑΣ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ», τεύχος 75/2004, σελ. 5-6. 24. Vern L. Prostitution: An Illustrated Social History, Bullough,1978. 25. Vallely Paul. «A Brief History of Brothels», The London Independent, jan. 21/2006. 26. Vivante.B. «Women's Roles in Ancient Civilizations»: A Reference Guide, 1999. 27. Δρακουλίδης Ν. «Ιστορική και κοινωνική επισκόπηση της πορνείας», Αθήνα 1929: Γ. Καλλέργης, σ. 54. 28. Δρακουλίδης Ν. Περί ρυθμίσεως της πορνείας εν Ελλάδι (ανακοίνωση στο υφυπουργείο υγιεινής , συνεδρία 28/3/1929). 29. Στέκα Χ. «Η διαμάχη για την πορνεία", Δημοσιεύθηκε: 09/03/2008 στην εφημερίδα «Η Αυγή». 30. Γουσέτη Ι. «Θεωρητική προσέγγιση της πορνείας», μεταπτυχιακή εργασία Παντείου Πανεπι-

συνεχούς ενημέρωσης για τις μεταναστεύσεις (SOPEMI) του Οργανισμού Οικονομικής Συ νεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), 2005. www. inegsee.gr/ 18. Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή της Ελλάδος, 7/2/2010 άρθρο στο Βήμα «Ερευνα για την Οικονομική Μετανάστευση».

στημίου, 2007. 31. Barry K. Prostitution of sexuality, New York University Press, Νέα Υόρκη-Λονδίνο,1995. 32. Μιτσής Π. «Τα οικονομικά της πορνείας, Νομιμοποίηση η μόνη λύση», περιοδικό «Σύγχρονη άποψη», τεύχος Ιουλίου 2009, κατηγορία Οικονομικά.

8. 9.

10.

11.

12.

13.

14.

15. 16. 17.

470

Ελένη Κεραμάρη

33. Συλλογισμοί Πληροφορίες για τα (ΣΜΝ), ΕΣΔΥ Αθήνα 1999, (ΥΣΑ 1929-1994), γραφείο βιβλιοθήκης αρ. εις. 945 σ. 4. 34. Χατζής Ι. Βασική Δερματολογία -Αφροδισιολογία, Ιατρικές εκδ. Λίτσας, Αθήνα 1994, σ. 507532. 35. Κουμάκη Β. «Επιδημιολογία των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων στην Ελλάδα». Διπλωματική Εργασία. ΕΣΔΥ, Αθήνα 2006-2007. 36. Κατσίνα Μ. Διπλωματική εργασία με θέμα: Ζητήματα σεξουαλικότητας στη σύγχρονη Ελλάδα, ΕΣΔΥ, Αθήνα 1998, σ. 9. 37. Cwikel JG, Lazer T, Press F, Lazer S. Sexually transmissible infections among female sex workers: an international review with an emphasis on hard-to-access populations. Sex Health 2008; 5:9-16. 38. McKeganey N, Barnard M, Leyland A, Coote I, Follet E. Female streetworking prostitution and HIV infection in Glasgow. Health Education Journal, 1993; 60: 26-34. 39. Ward H et al. Prostitution and risk of HIV: female prostitutes in London, Academic Department of Public Health, St Mary's Hospital Medical School, London 1993. 40. Day S et al. Prostitution and risk of HIV: male partners of female prostitutes. Academic De partment of Public Health, St Mary's Hospital Medical School, London BM J., 1993; 359-361. 41. Operario D, Burton J, Underhill K, Sevelius J.

42.

43.

44.

45.

46.

Men who have sex with transgender women: Challenges to category-based HIV prevention. AIDS and Behavior, 2007; 12(1):18-26. Carlshamre M. Σχέδιο έκθεσης σχετικά με την πορνεία και τις επιπτώσεις της στην υγεία των γυναικών στα κράτη-μέλη 2007 /2263(ΙΝΙ), Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, επιτροπή δικαιωμάτων των γυναικών και ισότητας των φύλων. Roumeliotou Α, Kornarou Η. EUROPAP «European intervention projects AIDS prevention prostitutes», 1996. Ψαρρά Α, Φλωρεντίν Ι. Πορνεία: Συστήματα ρύθμισης και καταστολής, εκδ. Σκούπα, 1980, τ. 4, σ.18. Φωτεινός Π. Δύο Διεθνή συνέδρια σχετικά με τα αφρόδισια νοσήματα και την πορνεία, Αθήνα 1953, σ. 61-63. United Nations Development Program, human development report, Νέα Υόρκη 1999.

Hμερομηνία υποβολής: 20-1-2011 Ημερομηνία έγκρισης: 25-1-2011 Διεύθυνση Αλληλογραφίας: Κεραμάρη Ελένη Σπύρου Λούη 32 Τ.Κ. 543 42 - Πυλαία Θεσσαλονίκη

ΣΥΝΕΔΡΙΑ