Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie – Sport w malarstwie by Eugeniusz Gerlach

EUGENIUSZ GERLACH

ORTU I TU SP

MUZEU

STYKI RY

SPORT W MALARSTWIE

R S Z AW

EUGENIUSZ GERLACH SPORT W MALARSTWIE

Katalog wystawy w Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie marzec - kwiecień 2011

MUZEUM SPORTU I TURYSTYKI W WARSZAWIE (zał. 1952) od początku swojej działalności gromadzi dzieła sztuki związane ze sportem. Kilkutysięczna kolekcja prac wielu wybitnych polskich artystów żyjących na przestrzeni ponad stu lat, jest perłą w koronie kolekcji muzealiów gromadzonych przez blisko sześćdziesiąt lat istnienia Muzeum. Znajdują się w niej prace nagradzane Wawrzynami Olimpijskimi, na krajowych olimpijskich konkursach sztuki, hiszpańskim Biennale „Sport w sztuce”, a także prace przekazane do kolekcji przez najlepszych polskich plastyków. Współistnienie artefaktów sportowych i dzieł plastycznych tworzy ze zbioru muzealnego niezwykłą kolekcję, pokazującą magię i urodę sportu. Dzięki temu Muzeum staje się samo w sobie przestrzenią inspirującą, miejscem spotkania sportowców, olimpijczyków oraz artystów. Bardzo bogata i różnorodna kolekcja muzealna stwarza rozliczne możliwości nie tylko do konfrontacji artystycznych, ale kreuje też nowe wartości w obszarze filmu, prezentacji multimedialnych i spektakli słowno-muzycznych. Czym bogatsza kolekcja, tym większym theatrum do spotkań Muz staje się Muzeum Sportu i Turystyki. To też jest jedna z ulotnych, nie zawsze dostrzeganych i rozumianych, misji muzeum. Szukanie inspiracji plastycznych w różnych dyscyplinach sportu ma korzenie sięgające Starożytności − to fakt powszechnie znany, badany i opisywany. Znacznie mniej mówi się i pisze o poszukiwaniach artystów nam współczesnych, chociaż konsekwentnie, przez dziesięciolecia, poświęca się im uwagę na wystawach czasowych. Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie ma na tym polu wymierne osiągnięcia. Plastycy kilku pokoleń zainteresowani sportem, a czasami sami go uprawiający, wypowiadają się zróżnicowanym językiem artystycznym w rzeźbie i tkaninie, grafice, rysunku oraz − bardzo często − w malarstwie. Dzisiaj, na początku XXI stulecia, artyści kochający sport widzą go nie tylko siedząc na stadionach, kortach i pływalniach, ale także śledząc transmisje na ekranie telewizyjnym, filmowym i komputerowym oraz oglądając niezwykłej urody fotografie i albumy sportowe. Sport, który jest teraz wszędzie, atakuje swoimi obrazami zarówno twórców, jak i nas − widzów. Konfrontacja tych różnorodnych wizji ma miejsce – jak w naszym przypadku − w salach muzealnych. Artystą, który pragnie dzisiaj podzielić się z nami swoim postrzeganiem sportu jest EUGENIUSZ GERLACH, artysta krakowski, świętujący w 2011 roku siedemdziesiąte urodziny. W czasach studenckich sam uprawiający sport (piłka nożna, lekka atletyka), więc dobrze wczuwający się we wszystkie jego niuanse. Zapraszam gości Muzeum do wnikliwego spojrzenia na Jego ekspresyjne prace, obrazy powstałe niedawno, bo w większości już w tym stuleciu.

TOMASZ JAGODZIŃSKI DYREKTOR MUZEUM SPORTU I TURYSTYKI W WARSZAWIE

Urodzony w 1941, Eugeniusz Gerlach mieszka i pracuje w Krakowie. Absolwent Wydziału Malarstwa i Grafiki krakowskiej ASP (1966). Od roku 1966 należy do Związku Polskich Artystów Plastyków. W swoim dorobku ma ponad 40 wystaw indywidualnych i udział w ponad 60 wystawach zbiorowych. Jego obrazy znajdują się w kolekcjach muzealnych , zbiorach prywatnych w Polsce i zagranicą, m.in. w Kanadzie, USA, Francji, Szwecji, Niemczech i RPA. Dwukrotnie otrzymuje Stypendium Ministra Kultury i Sztuki. *1941, Eugeniusz Gerlach lives and works in Krakow, Poland. Graduatet from the Faculty of Painting and Graphits Arts, Academy of Fine Arts in Krakow (1966). Member of the Association of Polish Artists and Designers since 1966. His artistitc output comprises over 50 individual and over 70 collective exhibitions. His paintings are exposed in museums and private collections both in Poland and abroad, among others in Canada, USA, France, Sweden, Germany and South Africa. Twice Avarded the grant from the Polish Minister of Culture. Ważniejsze wystawy: 1961 1962 1967 1968 1969 1969 1969 1969 1970 1970 1970 1971 1973 1973 1974 1975 1976 1985 1999 2004 2006 2006 2007 2008 2009 2009 2010

Malarstwo i grafika / Klub AGH Kraków Malarstwo i grafika / Klub Carcassone Paczków Malarstwo Współczesne / Kraków IV Festwal Polskiego Malarstwa Współczesnego / Zamek Książąt Pomorskich Szczecin Malarstwo / Galeria Rytm Kraków Malarstwo Krakowskiego Okręgu ZPAP / BWA Kraków Malarstwo Krakowskiego Okręgu ZPAP / Bytom, Opole, Zielona Góra VII Ogólnopolska Wystawa Malarstwa Bielska Jesień / Bielsko Biała Kraków – Ludzie, Okolice / Muzeum Historyczne Kraków Krakowski Okręg ZPAP Malarze i Obrazy / BWA Kraków, Bwa Tarnów Malarstwo Krakowskie / Poznań Salon Zimowy / BWA Kraków X Ogólnopolska Wystawa Malarstwa Bielska Jesień / BWA Bielsko Biała Młodzi Malarze Krakowa / BWA Kraków, BWA Tarnów Salon Jesienny / BWA Kraków Salon Wiosenny / BWA Kraków Sport w Sztuce / BWA Katowice Krakowscy Malarze i Graficy / BWA Kraków Nowohucki Salon Sztuki / Galeria Centrum Kraków Nowa Huta Salon Zimowy / Galeria Centrum Kraków Wystawa / Galeria Kocioł Artystyczny Kraków Wystawa Malarstwa Mały Format / Kraków Wystawa / Galeria „Turlej” – Kraków Wystawa / Galeria „Zamek” – Przemyśl Wystawa /Galeria „NCK” Malarstwo współczesne z Krakowa” / Frankfurt n.Menem – Ratusz Wystawa / Galeria „Na Żywo” – Radio Katowice

TRYPTYK PIŁKARKI - NIKE (2010) olej / płótno

INSPIRACJE SPORTOWE EUGENIUSZA GERLACHA Jakże już rzadko zdarza się nam obcować z malarstwem wyrafinowanym formalnie, świadomym dawnej i niedawnej tradycji, malarstwem tradycję ową podporządkowującym własnej potrzebie i dykcji, które atuty owe objawiając niosłoby zarazem energiczną , rześką radość obcowania ze sztuką dynamiczną i niewykoncypowaną. EUGENIUSZ GERLACH należy do pokolenia twórców, którym los nie poskąpił zarówno dramatycznych wydarzeń historycznych jak i doznań duchowych najwyższej próby. Urodzony w czasie II wojny nieopodal Tarnopola /r. 1941/, po wojnie dzielił los tułaczy repatriantów zaliczając m.in. Paczków, Wrocław, by wreszcie zatrzymać się w Krakowie. Był początek lat 60 –tych i dla młodego malarza Wydział Malarstwa tamtejszej ASP musiał być miejscem wręcz wyśnionym. A propos snów: nie wątpię, że jawiły mu się w nich widoki i powidoki pejzaży, kościołów i cerkwi, tamten zapamiętany z najwcześniejszego dzieciństwa intensywny i zmysłowy świat. A rzeczywistość ówczesna, podobnie jak sam królewski gród , była szaro bura i ciasna. Gerlach mógł jednak przedłużyć, a właściwie spełnić swój sen /pamięć/ o urodzie i lśnieniu zjawisk. Trafia bowiem na mistrzów polskiego /krakowskiego!/ koloryzmu, przede wszystkim Wacława Taranczewskiego /w którego pracowni studiuje/, ale również Hannę Rudzką Cybisową,

Czesława Rzepińskiego i Jonasza Sterna. Piszę o tym okresie , bo nie tylko okazał się klasycznym „darem losu” dla artysty, który mógł w jednym miejscu i czasie zetknąć się z największymi postaciami polskiej sztuki współczesnej , ale również dlatego, że jak sądzę po dziś dzień opromienia malarstwo Gerlacha silnym i rozpoznawalnym impulsem. Gerlach maluje w natchnieniu. Tworzenie obrazu jest dla niego na początku kontemplacją i maksymalnym skupieniem. To trochę jak cisza przed burzą, kiedy wsłuchuje się w pierwszą plamę, bada jej energię i „intencje”. Zastanawia w jakim kierunku chce wybuchnąć. A potem zaczyna się ten dziwny i na poły alchemiczny proces. Z jednej strony podążanie za intuicją, przeczuciem, za „nie wiem” /w sensie racjonalnie definiowanego sposobu i celu/, z drugiej zaś precyzyjne przemyślenia kolorystyczne, ścisłe zestawienia barw, konsekwentna dyscyplina paradoksalnie rozwibrowanych , „dowolnych” linii. Gerlach jak zawsze wyrafinowany i jawnie wirtuozerski w swej kresce potrafi „roztańczyć” płótno najprawdziwszą feerią półtonów, przenikających się kształtów, barw i odcieni. Co ciekawe, wierny a priori czysto malarskim walorom, zachowuje cały czas czytelność i komunikatywność przedstawienia. Bo jego obraz brzmi czysto , wręcz muzycznie jakością skomponowanych za pomocą barwnej plamy układów kolorystycznych (i można go smakować bez szczególnej dbałości o relacje z obiektywną rzeczywistością). A jednocześnie rozpoznajemy natychmiast nie tylko konkretną dyscyplinę sportu , ale również wiarygodność (prawdopodobieństwo) samego układu postaci. Paradoks i tajemnica! Bo malarz ten jest przecież najdalszy od jakiejkolwiek ilustracyjno – mimetycznej konwencji. Podejmując odwieczny i ponadczasowy temat jakim jest sportowa rywalizacja, EUGENIUSZ GERLACH nadaje mu, jak każdy rasowy artysta, własny kontur i ton. Zjawisko tym ciekawsze , że ruch, zmienność obiektu i przestrzeni, czyli sama istota sportu, to również jeden z najważniejszych wyznaczników malarskiego świata Gerlacha w ogóle. Właściwie bez względu na temat /martwa natura, akt, figuratywna czy abstrakcyjna kompozycja/ już sam sposób traktowania bryły tudzież sytuowania jej w planie tła wprowadzają rytmiczną pulsację, a znakomicie oddany zarys postaci i jej gibka plastyczność komunikują rodzaj ruchu. Jego celowość. Moment uchwycenia. Na „sportowych” obrazach Eugeniusza Gerlacha spotykają się inspiracje najodleglejszym czasowo prehistorycznym malarstwem naskalnym czy starożytną kulturą mykeńską (m.in. schematyczne sylwety tancerek na polichromiach ściennych) z modernistycznym przetworzeniem w stylu Legera i fowistów. Najważniejszy jest jednak jego indywidualny, rozpoznawalny natychmiast ton: poetycki polot, dynamizm, elegancja rysunku (w najlepszym słowa znaczeniu!) i wyrafinowanie formalne. Kiedy patrzymy na te obrazy wyświechtane frazesy o pięknie sportu i ludzkiego ciała nabierają świeżego znaczenia i wiarygodności. MACIEJ SZCZAWIŃSKI Styczeń 2011r.

PIŁKARZE (1976) olej / płótno 125 x 125cm

ORZEŁ Z WISŁY (2009) olej / płótno 100x150cm TENISISTA (2009) olej / płótno 80 x 123cm

BŁĘKITNY BALET (2006) olej / płótno 125 x 125cm

PIŁKARSKI BALET (2011) olej / płótno 150 x 150cm

SZTANGISTA (2010) olej / płótno 100 x 100cm

BOKSERZY (2010) olej / płótno 148 x 148cm

ZAPAŚNICY (1976) olej / płótno 125 x 125cm

BIEG PRZEZ PŁOTKI (2008) olej / płótno 100 x 150cm

ŻUŻLOWCY 1 (1979) olej / płótno 100 x 150cm

SALTO (2010) olej / płótno 149 x 147cm

ZNICZ OLIMPIJSKI (2009) olej / akryl / płótno 125 x 51cm

ĆWICZĄCA Z SZARFĄ III (2010) olej / płótno 120 x 79cm

WALKA O PIŁKĘ 1 (2010) olej / płótno 150 x 148cm

W ŚWIETLE JUPITERÓW (2011) olej / płótno 150 x 100cm

KOSZYKARZE 1 (1987) olej / akryl / płótno 150 x 100cm

Wykaz prac z wystawy / po angielsku Piłkarze (1976) olej,płótno, 125 x125 cm sygn: l.d. 1976 12/II p.d. Eugeniusz Gerlach

Ćwicząca z szarfą III (2010) olej,płótno, 120 x 79 cm sygn: l.d. Eugeniusz Gerlach 2010, p.d. Kraków 12/II

Zapaśnicy (1976) olej, płótno, 125 x 125 cm sygn: l.d. Eugeniusz Gerlach 1976, p.d. 3/XI

Żużlowcy 1 (1979) olej,płótno, 100 x 150 cm sygn: l.d. Kraków 17/III p.d. E Gerlach 1979

Błękitny balet (2006) olej, płótno, 125 x 125 cm sygn: l.d. E Gerlach 2006 p.d. Kraków 7/IV

Żużlowcy 2 (2010) olej,płótno, 150 x 148 cm sygn: l.d. Eugeniusz Gerlach 2010, p.d. Kraków 2/VI

Jazda konna (2010) olej, płótno, 100 x 116 cm sygn: l.d. Eugeniusz Gerlach 2010, p.d. Kraków 7/IX

Bokserzy (2010) olej,płótno, 148 x 148 cm sygn: l.d. Eugeniusz Gerlach 2010, p.d. Kraków 4/VI

Ćwicząca na równoważni (2010) olej, płótno, 100 x 116 cm sygn: l.d. Eugeniusz Gerlach 2010, p.d. Kraków 12/II

Walka o piłkę II (2010) olej,płótno, 150x147 cm sygn: l.d. Eugeniusz Gerlach 2010, p.d. Kraków 12/III

Ćwicząca z szarfą (1976) olej,płótno 125 x 125 cm sygn: l.d. Eugeniusz Gerlach 1976, p.d. 14/VII

Salto (2010) olej,płótno, 149 x 147 cm sygn: l.d. Kraków 9/IV p.d. Eugeniusz Gerlach 2010

Piłkarska impresja (2010) olej,płótno 100 x 116cm sygn: l.d. Eugeniusz Gerlach 2010, p.d. Kraków 12/IV

Piłkarze 2 (1998) olej,płótno, 149 x 147 cm sygn: l.d. Eugeniusz Gerlach 2010, p.d. Kraków 8/IX

Sztangista (2010) olej,płótno, 100 x 100 cm sygn: l.d. Eugeniusz Gerlach,p.d. Kraków 2010

Wyścigi konne (2010) olej,płótno ,150 x 148 cm sygn: l.d. Eugeniusz Gerlach 2010, p.d. Kraków 16/VIII

Łuczniczka (2010) olej,płótno, 100 x 100 cm sygn: l.d. Eugeniusz Gerlach 2010, p.d. Kraków 8/VII

Piłkarski balet (2011) olej,płótno 150x150cm sygn: l.d. Eugeniusz Gerlach, p.d. Kraków 2011 4/I

Koszykarze 1 (1987) olej, akryl, płótno, 150 x 100 cm, sygn: p.d. E Gerlach 1987

Koszykarze II (2002) olej,płótno 120x150cm sygn: l.d. Kraków 19/XI p.d. Eugeniusz Gerlach 2002

Ćwicząca z szarfą II (1984) olej,płótno, 152 x 121 cm sygn: l.d. Eugeniusz Gerlach 1984, p.d. Kraków 15/XII

Walka o piłkę 1 (2010) olej,płótno, 150 x 148 cm sygn: l.d. Eugeniusz Gerlach 2010, p.d. Kraków 14/VI

Start (2008) olej,płótno, 100 x 150 cm sygn: l.d. Kraków 7/XII p.d. Eugeniusz Gerlach 08 Piłkarze (2010) olej,płótno, 100 x 150 cm sygn: l.d. Eugeniusz Gerlach, p.d. Kraków 2010 W świetle jupiterów (2011) olej,płótno, 150 x 100 cm sygn: l.d. Eugeniusz Gerlach 2011, p.d. Kraków 6/I Bieg przez płotki (2008) olej, płótno, 100 x 150 cm sygn: l.d. Eugeniusz Gerlach 2008, p.d. Kraków 7/IX Orzeł z Wisły (2009) olej, płótno, 100 x 150 cm sygn: l.d. Eugeniusz Gerlach 2009, p.d. Kraków 2/VIII Rzut oszczepem (1998) olej, płótno, 116 x 100 cm sygn: l.d. Eugeniusz Gerlach 1998, p.d. Kraków 2/VII Tenisista (2009) olej, płótno, 80 x 123 cm sygn: l.d. Eugeniusz Gerlach 2009, p.d. Kraków 9/VI Tryptyk piłkarski - Nike (cz.lewa) (2010) Napastnik olej, płótno, 150 x 100 cm sygn: l.d. Eugeniusz Gerlach 2010 Tryptyk piłkarski - Nike (cz.środkowa) (2010) Nike olej,płótno, 150 x 150 cm sygn: l.d. Eugeniusz Gerlach 2010, p.d. Kraków 15/XII Tryptyk pikłarski - Nike (cz.prawa) (2010) Radość zwycięzców olej, płótno, 150 x 100 cm sygn: p.d. Eugeniusz Gerlach 2010 Ćwicząca na równoważni (2001)

olej, akryl, płótno, 150 x 100 cm sygn: l.d. Eugeniusz Gerlach 2001, p.d. Kraków 6/IX Pchnięcie kulą (2008) olej, akryl, płótno, 150 x 100 cm, sygn: l.d. Eugeniusz Gerlach 2008, p.d. Kraków 4/IV Znicz olimpijski (2009) olej, akryl, płótno, 125 x 51 cm, sygn: p.d. E Gerlach 09

NA OKŁADCE ŁUCZNICZKA (2010)

olej / płótno 100 x100cm KOMISARZ WYSTAWY Iwona Grys FOTOGRAFIE PRAC ORAZ PROJEKT KATALOGU Stanisław Gerlach gerlach.art@gmail.com

OPRACOWANIE GRAFICZNE Agnieszka Wilk DRUK Oficyna Drukarska ul. Sokołowska 12, 01-142 Warszawa

Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie 01-531 Warszawa, ul. Wybrzeże Gdyńskie 4, Centrum Olimpijskie Tel.(22) 56 03 780, fax (22) 637 15 01 e-mail:muzsport@muzeumsportu.waw.pl www.muzeumsportu.waw.pl

2011 Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie Stanisław Gerlach

ISBN