8 - WINNAAR
Afrikaanse soldaten in de loopgraven
Waarom Frankrijk wel koloniale onderdanen naar het Westfront stuurde
‘Maar iedereen gaat naar het Westfront, papa?’
V ivian L ieberom - In de Eerste Wereldoorlog vochten er naast de Fransen nog 500.000 Afrikaanse soldaten. De troupes indigènes , ofwel de inheemse troepen, kwamen voor het grootste deel uit West-Afrika. Hoewel er vrijwilligers bij zaten, waren de meesten onvrijwillig gerekruteerd. Ze hadden nauwelijks een band met het moederland: ze deelden de taal en meestal ook het geloof niet. Bovendien waren Afrikanen in de ogen van Europeanen primitieve barbaren. Toch besloot Frankrijk de koloniale onderdanen in grote getale in te zetten.
D
e Senegalezen aan de Franse kant van het Westfront hadden hun zakken vol met oren die ze hadden afgehakt van witte mannen. Verder verminkten ze lijken en verkrachtten ze elke vrouw die ze zagen. Althans, dat is wat de Duitsers aan de andere kant van het front geloofden. Het was voor de Duitsers ondenkbaar dat er ‘barbaren’ tegen witte mannen vochten. De Britten waren ook huiverig zwarte mannen als gelijken naast witte mannen te laten vechten. De Fransen zelf zagen de Afrikanen ook als gewelddadige barbaren en waren bang dat ze Franse vrouwen zouden verkrachten. Waarom zette Frankrijk dan toch 500.000 inheemse troepen in? Dat antwoord moet gezocht worden in de verlichtingsidealen van de achttiende eeuw. Revolutionaire idealen De Fransen streefden kleurenblind te zijn, een idee dat was ontstaan rond de Franse Revolutie van 1789. Gedreven door de verlichtingsideeën, vervingen de
gedupeerden van het ancien régime het absolutisme door een nieuw politiek gedachtegoed waarin liberté, égalité et fraternité de belangrijkste principes waren. De gedachte was dat elk mens gelijk was en gelijke rechten had. Dat gold voor mannen, vrouwen, slaven en ook voor koloniale onderdanen. Het principe vrijheid uitte zich in de opkomst van het abolitionisme in de achttiende eeuw. De abolitionisten streefden naar de afschaffing van slavernij en geloofden dat Afrikanen net zoveel recht op vrijheid hadden als Fransen. Een ironisch streven, gezien de Afrikanen onder de Franse bezitters nooit vrij waren. De Afrikanen in de kolonies werden in de praktijk niet beschouwd als volwaardige Fransen, maar toch werd het idee van broederschap nagestreefd als het handig uitkwam. Bijvoorbeeld in de discussie over het wel of niet inzetten van Afrikanen aan het Westfront. Het idee was dat de koloniale onderdanen meer verbintenis moesten krijgen met het moederland en moesten verbroederen met de Fran-
sen. Militaire dienst was daar, zo dachten de voorstanders van een Afrikaans koloniaal leger, uiterst geschikt voor. In de negentiende eeuw was vrijwel het gehele Afrikaanse continent gekoloniseerd door een paar Europese grootmachten. Frankrijk had grote stukken land in het noorden en het westen van Afrika. Het Verenigd Koninkrijk bezat veel van het oosten en het zuiden. De rest was verdeeld over Duitsland, Italië, Spanje, Portugal en België. De koloniën werden voornamelijk gebruikt als bron van grondstoffen zoals kolen en ijzer en als nieuwe afzetgebieden. Het waren dus vooral exploitatiekoloniën en de Europeanen keken neer op Afrikanen. Ze waren in hun ogen primitief en gewelddadig en ze zouden geen beschaving kennen. Frankrijk deed in de negentiende eeuw haar best de Afrikaanse bevolking van de Franse kolonies te beschaven en te civiliseren. Missionarissen moesten de Afrikanen bekeren tot het christendom. De Fransen probeerden hun eigen taal en cultuur over te brengen. De Britten en
Eindeloos feliciteert de winnaar van de
Vivian Lieberom
Jan Willem Schulte Nordholtprijs 2019
Voor het beste eerstejaars populairwetenschappelijke artikel Geschiedenis
EINDELOOS 6