Een bloedbad in Sint-Petersburg

verstoren met hun ‘cirkel der zondigers’ om dan maar meteen een jaar lang door te dansen. Als je als zo graag dansen wilt, dans je jezelf maar dood. Zuid-Italië werd in de zestiende en zeventiende eeuw getroffen door diverse episodes van choreomanie. De bevolking vond hier een concretere zondebok: spinnenbeten. In dit gebied werd de dansplaag dan ook tarantismo genoemd.

Een hedendaagse medische verklaring voor choreomanie is ergotisme. Deze ziekte werd verspreid door een schimmelinfectie op rogge, en veroorzaakt heftige jeuk en LSD-eske hallucinaties. In tijden van schaarste is het goed mogelijk dat dorpen aangetaste granen toch moesten eten. Een andere potentiële oorzaak was de chorea van Sydenham, een neurologische conditie veroorzaakt door streptokokken die leidt tot spasmes. De matige effectiviteit van Middeleeuwse medicijnen maakt de verspreiding van deze nu zeer zeldzame aandoening mogelijk, maar nog steeds bijzonder. Het is opvallend dat deze stoornissen allemaal een religieuze connotatie droegen. Ergotisme werd verbonden aan Sint-Antonius, wiens voeten jeukten door demonisch vuur, terwijl spasmes en epilepsie ook wel de Sint-Vitusdans of de Sint-Jansziekte werden genoemd. Deze connecties doen de grens tussen geneeskunde en geloof vervagen; waren de inwoners van Straatsburg getroffen door ziektes, of veroorzaakte fanatiek enthousiasme over Sint-Jan in tijden van stress en hongersnood een collectieve breakdown? Het is waarschijnlijk dat de diverse dansplagen zowel medische als psychologische oorzaken hadden. In periodes van onderdrukking presenteren gesublimeerde gevoelens en instincten zich vaak op onverwachte manieren en momenten. Massale hysterie kan gezien worden als een expressie van civiele onrust, in de wetenschap dat werkelijk protest tegen de kerk of de adel met geweld zal worden neergeslagen. Maar waarom dan precies dans? Het heersende geloof in demonische bezetting kan hier een rol in hebben gespeeld. Men zag intense emoties als een bovennatuurlijke kracht die het lichaam overnam. In deze mentale staat hebben mensen het gevoel geen controle te hebben over hun fysieke driften, en laten zij zich leiden door hun erratische impulsen. Tevens kunnen ideeën zich verspreiden als virussen. Net zoals je nu een spontaan kriebeltje op je hoofd zou voelen wanneer je hoort dat de buurkinderen luizen hebben, werd je je als Middeleeuwse dorpeling vast opeens bewust van je eigen compulsie toen je hoorde over de dansplaag in het dorp verderop. Dit komt overeen met wat men nu mass psychogenic illness noemt: een gedeelde schijnbare ziekte zonder concrete oorzaak, eigenlijk het tegenovergestelde van een placebo. Tijd om het af te sluiten met choreomanie: waar is zij nu? Het zou jullie vast niet zijn ontgaan dat wij vandaag de dag weinig last hebben van dodelijke dansplagen, tenzij je illegale raves in coronatijd meetelt. De maatschappelijke onderdrukking van chaos is in ieder geval niet minder prevalent geworden. Waarschijnlijk hebben wij simpelweg nieuwe outlets voor onze impulsen gevonden. Even helemaal losgaan op de dansvloer, wellicht onder de invloed van psychedelische paddenstoelen, is nu gelukkig iets waar wij vrijwillig voor kunnen kiezen. Of in elk geval konden kiezen; wie weet zien wij na nog een paar maandjes met gesloten clubs de grootse terugkeer van dansplagen op het dorpsplein… d

Als er dan toch chaos ontstaat, waarom niet met een lekkere beat eronder?

Een bloedbad in Sint-Petersburg

Petra Cselényi - Een gebeurtenis dat wordt beschreven als het meest vervalste voorval in onze geschiedenis. Een gebeurtenis die wordt gezien als het begin van de communistische propaganda. Een gebeurtenis die precies in de thematiek ‘chaos’ past. Maar wat heeft zich plaatsgevonden op Bloedige Zondag en wat waren eigenlijk de verantwoordelijkheden van tsaar Nicolaas II?

Zondag, 9 januari 1905, Sint-Petersburg. Een chaos die uitmondde in een bloedbad. Rusland was op dat moment in oorlog met Japan en de Russen stonden er niet zo goed voor. De leefomstandigheden van de burgers waren niet goed. In die tijd stond Rusland achter ten aanzien van andere landen qua industrialisatie. Het land was namelijk rond 1900 nog overwegend agrarisch met een paar fabrieken in de steden. Toch was het voor de boeren en arbeiders moeilijk om rond te komen, dus de bevolking ging wekelijks staken om voor verbetering te zorgen. Het plan was om ook op deze zondag de straat op te gaan en te demonstreren. Echter, deze keer liep het anders af. Georgi Gapon was een priester en ook voorzitter van

de vakbond voor fabrieken en fabrieksarbeiders. Hij is door meerdere bronnen beschreven als een charismatische spreker. Dus dan is het ook geen wonder dat hij de ongelukkige bevolking wist te overhalen om op 9 januari de straat op te gaan en te gaan demonstreren. Gapon had de bevolking beloofd om een petitie naar Nicolaas II te brengen met daarin punten om de leefomstandigheden van de arbeiders te verbeteren. Maar wat de bevolking niet wist is dat Gapon een dubbel spel speelde. Hij was namelijk ook een agent voor de Ochrana (de geheime politie van het Russische Rijk). Gapon gaf aan de overheid door dat er op 9 januari een staking zou plaats vinden. De overheid stemde hier niet mee in, en zou soldaten inzetten als deze illegale actie door zou gaan. Gapon wist ook dat de tsaar niet in Sint-Petersburg zou zijn op 9 januari. De onwetende bevolking ging onder leiding van Georgi Gapon de straat op. Zowel mannen, vrouwen als kinderen hadden zich bij de demonstratie aangesloten. Het aantal demonstranten blijft onbekend, maar de schatting is dat er 3000 tot 50.000 mensen op straat waren op die bloedige zondag. De menigte marcheerde met kerkspandoeken, afbeeldingen van de tsaar en iconen. Alle demonstranten zongen hymnen en patriottische liederen. De eindbestemming was het Winterpaleis, wat toen de residentie van de tsaar Nicolaas II was. De demonstratie kwam echter al snel aan een einde, toen men op een blokkade stuitte van een troep soldaten die alle wegen had afgesloten. Arbeiders hadden in die periode ook een soort reputatie bij de politie, omdat ze in de afgelopen weken ramen kapot hadden geslagen en, bij huizen hadden ingebroken. De soldaten waren bang dat de menigte ook dit soort gedrag zouden tonen en uit angst en zelfbescherming begonnen de soldaten met zwaarden in hun handen zonder aankondiging op de menigte in te hakken en te schieten. Bij het Winterpaleis gebeurde hetzelfde. Tsaar Nicolaas II was afwezig. En dat was ook geen toeval. Drie dagen eerder gebeurde iets wat de tsaar heel angstig had gemaakt. Toen had een evenement plaatsgevonden, genaamd het zegening van het water, waar als het kouder is in de winter er een gat wordt gemaakt in het ijs en water wordt gezegend. Maar aan het eind had het kanon echte munitie geschoten in plaats van losse flodders af te vuren waardoor meerdere aanwezigen gewond raakten en ramen in de buurt kapotgingen. Er vlogen zelfs een paar kogels over het hoofd van Nicolaas II heen. Verschillende bronnen vertellen ons dat de tsaar voorafgaand aan de demonstratie naar Tsarskoje Selo, de voormalige residentie van de Russische familie, was gegaan. Toen de demonstranten doorhadden dat de tsaar niet zich niet in het Winterpaleis bevond , hetgeen Gapon allang wist, bleven zij door en doorgaan met schreeuwen en roepen. De soldaten zagen dit als een dreiging en gingen ook hier de menigte in met zwaarden en geweerschoten te lijf. Verslagen van ooggetuigen geven aan dat het dodental tussen de 40 en 1000 ligt, maar dat is moeilijk om met zekerheid te zeggen. Vermoedelijk heeft Gapon aan het eind van de avond het volgende tegen de overlevenden gezegd: “De tsaar is door het volk vervloekt en niet alleen hij, maar al het addergebroed waartoe hij behoort, met inbegrip van de ministers en de plunderaars van dit ongelukkige Russische land. Dood aan hen!” Er zijn ook bronnen die beweren dat mensen uit de menigte zouden hebben geroepen: “Wij hebben geen tsaar meer!” Na deze zondag werd het bekend dat de petitie die Georgi Gapon aan de tsaar wilde geven om de leefomstandigheden van de arbeiders te verbeteren, eigenlijk heel weinig met de arbeiders te maken had. De petitie leek eerder op een provocatief politiek manifest. Op dreigende toon eiste het document de onmiddellijke hervorming van de absolute monarchie naar een constitutionele monarchie met een democratische constitutie, evenals significante hervormingen van een socialistisch karakter. Gapon vluchtte na deze gebeurtenis uit Rusland en kwam in Zürich (Zwitserland) terecht. Hier zou hij later Lenin ontmoeten, die later premier zou worden van de Sovjet-Unie na de revolutie van 1917. Toch bleef het voor de komende weken onrustig. Er volgden veel stakingen, maar uiteindelijk hadden de boeren en arbeiders geen geld meer om te leven en moesten zij aan het werk. Bronnen vertellen ons dat Nicolaas II deze januaridag als volgt heeft beschreven: pijnlijk en triest. Maar dit was pas het begin voor wat Rusland te wachten stond in de komende jaren. d