Hollands Glorie (August 2020)

EIND HOVEN

De stad die zichzelf opnieuw heeft uitgevonden

De afgelopen eeuw was Eindhoven de stad van Philips en PSV, van Piet Hein Eek en zelfs van Strijp-S. Nu is ‘Eindje’ vooral zichzelf. > Tekst en fotografie Annemique de Kroon

Glas en staal van de ‘Blob’, aan de Emmasingel.

Rechterpagina: interieur van ijssalon Intelligentia in Strijp-S.

HOLLANDS Glorie

p. 15

D

e lokale jeugd noemt de stad ook wel ‘Eindje’, maar de oudere generatie houdt het gewoon op haar volledige naam: Eindhoven. Die naam zou zoiets betekenen als hof of hoeve ‘aan het eind’: de grens van de cultuurgrond van een nederzetting bij de overgang naar ongerept gebied. Deze grens is na een geschiedenis met brand, oorlogen en industriële ontwikkeling steeds verder opgeschoven.

Door de bombardementen in de Tweede Wereldoorlog en de daaropvolgende nieuwbouw is het centrum een mengelmoes van bouwstijlen geworden die door weinigen als oogstrelend zal worden ervaren. Maar schoonheid alleen is ook niet alles en wat Eindhoven op dit punt ontbeert, wordt gecompenseerd door een combinatie van creativiteit, innovatie en gezelligheid. Tot op het fietspad aan toe.

Dutch Design Week Eindhoven Elk jaar in oktober vindt in Eindhoven de Dutch Design Week (DDW) plaats.

Dit grootste designevenement van Noord-Europa presenteert werk van talloze ontwerpers en organiseert in de hele stad tentoonstellingen, lezingen en festiviteiten. Het thema van DDW20 is ‘The new intimacy’: over de rol en het belang van intimiteit en genegenheid in design in de door de coronapandemie veranderde wereld. Trendvoorspeller Lidewij Edelkoort is een van de ambassadeurs van deze editie.

DDW: van 17 tot en met 25 oktober. www.ddw.nl

HOLLANDS Glorie

‘DAN IS HET GOED’ Precies honderd jaar geleden werden de omliggende dorpen Woensel, Tongelre, Stratum, Gestel en Strijp ingelijfd bij Eindhoven waardoor het oppervlak van de stad in één klap 84 keer zo groot werd. Dit had alles te maken met Philips, de gloeilampenfabriek die uitgroeide tot een internationaal technologieconcern. Met geld van zijn vader Frederik, een Zaltbommelse zakenman, koopt Gerard Philips in 1891 een voormalige weverij aan de Emmasingel waar hij een gloeilampenfabriek begint (nu het Philips Museum). En paar jaar later komt zijn broer Anton ook bij het bedrijf werken. Gerard is technisch; Anton is commercieel, zakelijk en ambitieus. Samen leggen ze de basis voor het succesvolle bedrijf waarbij de familie Philips, via zonen en schoonzonen, tot 1977 betrokken zal blijven.

De oude slogan ‘Philips, dan is het goed’ lijkt ook van toepassing op de stad: Philips bracht werkgelegenheid en welvaart; op het hoogtepunt werkten er tienduizenden mensen. Philips zorgde niet alleen voor huisvesting voor de chefs (Villawijk) en werknemers (onder meer Philipsdorp), maar ook voor sport, cultuur en zorg – het was een soort overheid in het klein. In 1910 wordt het Philips Sportpark aangelegd, op de plek van het huidige voetbalstadion, en wordt het Philips Elftal, de voorloper van PSV (Philips Sportvereniging), opgericht. >

De oude slogan ‘Philips, dan is het goed’ lijkt ook van toepassing op de stad: Philips bracht welvaart

Muur in de Hutspot-winkel aan de Nieuwe Emmasingel.

Rechterpagina, met de klok mee: in het Philips-museum; Dr. A.F. Philips Observatorium aan de Alberdingk Thijmlaan (open voor publiek op de eerste en derde dinsdagavond van de maand); het centraal station van Eindhoven; terras van het restaurant van Piet Hein Eek in Strijp-R.

p. 17

Blikvanger in de Villawijk die werd aangelegd voor de leidinggevenden van Philips (nog steeds het bewandelen waard) is De Laak. Deze bakstenen ‘fabrikantenvilla’ met leistenen dak werd in 1907 gebouwd voor Anton en Anna Philips-De Jongh.

Anton heeft zich vergaand bemoeid met de bouw en inrichting en het huis aan de Parklaan werd het centrum van de familie Philips.

Ook werd het vaak gebruikt voor ontvangsten; zo kwamen de Amerikaanse industrieel Henry Ford en prinses Juliana er op bezoek. Die laatste had er zelfs een eigen logeerkamer.

Zoon Frits, de alom gewaardeerde opvolger, verliet het ouderlijk huis in 1923. In 1934 liet hij landgoed De Wielewaal aanleggen, in het bos ten westen van de stad dat vader Anton had gekocht.

Na Frits’ dood in 2005 werd het landgoed verkocht, naar verluidt aan een Brabantse sokkenkoning, die het huis bijna compleet liet afbreken en in dezelfde stijl, maar veel groter, liet nabouwen. In de gewelvenkelder staat nu een Bentley achter glas, die is er tijdens de bouw ingetakeld en kan er niet meer uit. De kleine ‘herenkamer’, waar Frits Philips vroeger sigaren rookte en cognac dronk met onder anderen zijn goede vriend prins Bernhard, is bewaard gebleven. Het landhuis met ongeveer veertig kamers op een terrein van 142 hectare staat (inclusief die Bentley achter glas) te koop (prijs op aanvraag, www.landgoeddewielewaal.com).

TWEEDE CENTRUM Zo’n twintig jaar geleden verhuisde het hoofdkantoor van Philips van Eindhoven naar Amsterdam. Het vertrek van Philips uit Eindhoven had grote gevolgen: fabrieken en terreinen werden verlaten en ook het Evoluon – de futuristische schotel gebouwd ter ere van 75 jaar Philips waar je kon zien hoe technologische ontwikkeling het leven kan verrijken – sloot zijn deuren. Maar wie dacht dat dit het begin van het einde was voor Eindhoven had het mis. De stad toonde haar veerkracht en vond zichzelf opnieuw uit. Nieuwe bedrijvigheid werd ontplooid, historische Philipsgebouwen zoals de Witte Dame en de Lichttoren werden opgeknapt en kregen andere bestemmingen (het residentiële penthouse in de Lichttoren van ruim driehonderd vierkante meter stond eerder dit jaar te huur voor zesduizend euro per maand).

De grootste uitdaging vormden de drie industrieterreinen die Philips tussen de jaren twintig en vijftig van de vorige eeuw in stadsdeel Strijp had neergezet: Strijp-S, Strijp-T en Strijp-R .

Vroeger stonden er hoge hekken rondom deze terreinen en was het een ‘verborgen verboden stad’ in Eindhoven. Strijp-S heeft inmiddels naam gemaakt als ‘tweede centrum’ van de stad. De oude, aan elkaar gekoppelde fabrieksgebouwen zijn gerenoveerd >

>

Deze pagina: terras op de binnenplaats van de Kazerne aan de Paradijslaan.

Linkerpagina: in de Pastryclub (Strijp-S) waar de meest verfijnde taartjes worden gebakken.

Strijp-S Strijp-S ligt op ongeveer twee kilometer ten noordwesten van het stadscentrum en heeft een eigen treinstation. Het terrein is een aaneenschakeling van leuke plekken: CoffeeLab voor koffie; de Pastryclub voor de mooiste taartjes; restaurant Radio Royaal in het voormalige energiehuis van Philips; Intelligentia voor allerlei creatieve smaken sorbet- en roomijs; de Feel Good Market, elke derde zondag van de maand van 12 tot 18 uur aan het Ketelhuisplein, met handgemaakte spulletjes, hapjes, drankjes en live muziek; NatLab, een bioscoop waar ‘de betere film’ wordt vertoond; het Blue Collar Hotel (‘Dit is een rock&roll hotel.’); Urban Shopper, een winkelcentrum met kleinschalige initiatieven en vernieuwende concepten op het gebied van mode, design, interieur en kunst. En dit is nog maar een greep uit het aanbod. Het domein van Piet Hein Eek ligt overigens niet in Strijp-S maar in het naastgelegen Strijp-R, met werkplaats, showroom, winkel, restaurant en binnenkort zelfs een hotel (Halvemaanstraat 30). www.strijp-s.nl

p. 19

en aangevuld met nieuwbouw met winkels, restaurants, cultuur en design. Strijp-T is getransformeerd tot een duurzaam bedrijvenpark en Strijp-R is een woonwijk geworden met plaats voor Philips’ erfgoed; er staan zelfs nog bomen die Frits Philips van zijn reizen heeft meegenomen. Dit is ook het domein van Piet Hein Eek, de ontwerper die na zijn opleiding aan de Design Academy Eindhoven doorbrak met zijn sloophouten meubels. Zijn bedrijf is gevestigd in de voormalige keramische werkplaats van Philips waar onderdelen voor radio’s en televisies werden gemaakt.

NRE-terrein Schuin tegenover Domusdela, aan de andere kant van de Nachtegaallaan, ligt het NRE-terrein waar vroeger de Nutsbedrijven Regio Eindhoven zaten.

Het terrein is net volgebouwd met woningen, maar de oude gebouwen zijn blijven staan en opgeknapt. Zo biedt de gasfabriek onder de verzamelnaam Fifth nu onderdak aan restaurant The Main, een koffiebranderij en een concertzaal. Anderhalve kilometer verderop, langs het Eindhovens kanaal, wordt alweer het volgende fabrieksterrein met cultuurhistorisch erfgoed onder handen genomen. Daar vind je onder andere Phood Kitchen en ‘stadsoase’ De Zomertuin. www.campinaterrein.nl

HOLLANDS Glorie

DESIGNKLOOSTER Het hippe design en de ondernemerslust van Strijp-S zijn ook doorgedrongen tot de Eindhovense binnenstad. Neem bijvoorbeeld het piepkleine wijkje De Bergen – een driehoek gevormd door de Kleine en Grote Berg en de Bergstraat. Deze oude straatjes zitten vol eigentijdse winkeltjes, cafés en restaurants.

Aan riviertje de Dommel bij de Kanaalstraat is een historisch complex nieuw leven ingeblazen. De Augustijnenkerk en het naastgelegen klooster Mariënhage zijn de afgelopen zeven jaar gerestaureerd. Onder de noemer Domusdela is er een hotel met restaurant en terras gevestigd terwijl de kerk wordt gebruikt voor ceremonieën, vergaderingen en optredens. Het Jezusbeeld op de kerktorenspits wordt in de volksmond ook wel Jezus Waaghals genoemd – als je omhoogkijkt naar het grote, op de spits balancerende beeld begrijp je waarom. Paters augustijnen – tot voor kort woonden ze nog in het klooster – volgen de leer van Sint Augustinus die stelde dat er maar één tijd is: de tegenwoordige.

Het verleden zag hij als de tegenwoordige tijd van de herinnering, en de toekomst als de tegenwoordige tijd van de verwachting.

Het hippe design en de grote ondernemerslust van Strijp-S zijn ook doorgedrongen tot de binnenstad

A.F.TH. VAN DER HEIJDEN HUIS De hoge ruimtes in Domusdela zijn nu een toonbeeld van stijlvol design, met een huizenhoge lichte lobby uitgevoerd in modern pastel. Naast de lobby wordt nog gewerkt aan het A.F.Th. van der Heijden Huis dat ‘in de tegenwoordige tijd van de verwachting’ (volgend jaar) opengaat. In dit centrum zal het werk van A.F.Th. worden toegelicht en uitgedragen. Daarbij zal ongetwijfeld extra aandacht worden besteed aan de ‘Geldropse laag’ uit ‘De tandeloze tijd’. In deze romancyclus is een ‘verfabelde versie’ verwerkt van de kindertijd en vroege jeugd van de schrijver, | die is geboren in een wijk die destijds onder Geldrop viel.

Tegenwoordig hoort de wijk bij Eindhoven, een stad met maar één tijd: de tegenwoordige. >

De oude gasfabriek op het NRE-terrein waar nu Fifth is gevestigd.

Rechterpagina, met de klok mee: in het Piet Hein Eek restaurant; koks van Radio Royaal aan het Ketelhuisplein in Strijp-S; brasserie Rita van Domusdela; overwoekerd straatje Het College.

p. 21

�Tips & adressen In de periferie

�

Oogenlust in Eersel, vijftien kilometer zuidwest van het centrum van Eindhoven, staat in het teken van bloemen, planten, sfeer, schoonheid en natuur. Er is een bloemenwinkel, er zijn exposities en er worden creatieve workshops gegeven. www.oogenlust.com --•-Het Dommelpad: ruim 120 kilometer fietsen en wandelen langs de Dommel, van de bron in het Belgische Peer, dwars door de binnenstad van Eindhoven tot de uitmonding in ’s-Hertogenbosch.

--•--

�

Aan de andere kant van het bos dat grenst aan Strijp-R ligt de Philips Fruittuin, ooit opgericht door Anton Philips als werkverschaffingsproject.

Naast een boomgaard van twaalf hectare met appel-, peren- en pruimenbomen is er een pannenkoekenhuis, een landwinkel en een bezoekerscentrum. www.philipsfruittuin.nl --•-Nét buiten de ring van Eindhoven ligt de Karpendonkse Plas met op de oever de Karpendonkse Hoeve, een klassiek restaurant met Michelinster in een witte, rietgedekte boerderij. www.karpendonksehoeve.nl --•-Tussen Eindhoven en Nuenen ligt een fietspad dat wordt verlicht door duizenden fonkelende steentjes. Volgens de bedenker Daan Roosegaarde, is het een staaltje ‘technopoëzie’.

--•-Van Gogh-fietsroute: er zijn meerdere etappes, waaronder die van Eindhoven (39 kilometer, inclusief het eerder genoemde ‘Sterrennacht’-fietspad) en Nuenen (49 kilometer). Van Gogh woonde van 1883 tot 1885 in Nuenen. In die periode bezocht hij regelmatig de stad.

HOLLANDS Glorie

Kunst & cultuur

• Van Abbemuseum Dit museum voor hedendaagse kunst aan de Dommel werd geopend in 1936 en is genoemd naar de sigarenfabrikant H.J. van Abbe, die de bouw en kunstaankopen financierde. Sta ook even stil bij de voortuin, een ontwerp van tuinarchitect Piet Oudolf.

Tot en met 27 september is er een tentoonstelling te zien van Yael Davids, met onder andere werk van de Zweedse kunstenares Hilma af Klint.

Bilderdijklaan 10 www.vanabbemuseum.nl Voor wie na het museumbezoek dorst heeft gekregen: het museum heeft een leuk cafeetje aan het water. Iets verderop langs de Dommel, in een oude fabriek, kun je terecht bij 100Watt, het proeflokaal van Stadsbrouwerij Eindhoven.

De Berenkuil waar jaarlijks een graffiti-festival wordt gehouden; bloemenwinkel aan de Keizersgracht; conferentiecentrum Huize de Burgh in het Glorieuxpark; passanten in Strijp-S. Rechterpagina: Lunchroom Daily, op de 1ste verdieping van de Blob.

• Philips Museum Naast de vaste expositie over de geschiedenis van Philips is er nu een kleine tentoonstelling ‘Eendracht maakt macht’, over de band tussen PSV, Philips en de stad Eindhoven, met een audiotour die is ingesproken door de acteur Frank Lammers.

Emmasingel 31 www.philips-museum.com

Eten & drinken

• Daily Lunchroom Daily hoort bij de Sissy Boy-winkel en is gevestigd op de eerste verdieping van de ‘Blob’, een futuristische constructie van staal en glas in het centrum. Alles hier is licht en hip.

Nieuwe Emmasingel 2 • The Happiness Café Naast de Blob ligt het Happiness Café, voor een gezond en biologisch ontbijt, lunch of tussendoortje. Elke dag open van 9 tot 17 uur.

Nieuwe Emmasingel 9 (er is ook een filiaal aan de Nieuwstraat 25) www.thehappinesscafe.nl • Meneer de Boer Maurice (de Boer) en Sabine runnen sinds zes jaar Meneer de Boer, de eerste ontbijtzaak van Eindhoven. Trefwoorden: huisgemaakt, ongedwongen en lekker gewoon. Meneer de Boer is door de week open van 7 tot 16 uur en in het weekend van 8 tot 16 uur.

Keizersgracht 20 www.meneerdeboer.nl • Berlage Berlage Kitchen & Bar is een sfeervol café-restaurant met fijne muziek en een moderne terrastuin op de Kleine Berg. Al tientallen jaren een begrip voor lunch, high tea, borrel of diner.

Elke dag vanaf 11.30 uur open.

Kleine Berg 16 www.berlage.nl

• Mathilde De initiatiefnemers zitten ‘in de meubels’ en dat zie je terug in de inrichting van dit nieuwe café-restaurant. Ze schenken er naast koffie en thee onder meer ‘psv’ (port, sherry, vermouth) en Eindhovense biertjes van Van Moll en 100 Watt. Je kunt er ook eten, van club sandwich en caesar salad tot ossenhaas en flammkuchen. Elke dag open van 11.30 tot 23.30 uur.

Kleine Berg 26 www.mathilde-eindhoven.nl • Bommel Gemoedelijk en gezellig eetcafé dat al meer dan 35 jaar bestaat.

Zonder poeha, met sfeer.

Kleine Berg 32 www.bommeleindhoven.nl • Kazerne Deze voormalige marechausseekazerne omvat tegenwoordig tentoonstellingsruimtes, een hotel met acht luxueuze kamers

(vanaf C 180 voor een tweepersoonskamer), een binnenplaats met terras en groen, en twee restaurants: Kazerne bar/restaurant met een Italiaanse chef en Benz met een Zweedse chef (‘fine dining’].

Minimalistisch en uitnodigend tegelijk, met veel kunst en design.

Paradijslaan 2-8 www.kazerne.com • Domusdela Modern design in een oud klooster. Het hotel telt tachtig kamers. Naast brasserie Rita met een serre en terras op de binnenplaats zijn er nog plannen voor een restaurant en in 2021 opent het A.F.Th. van der Heijden Huis (voor de liefhebber: in Geldrop is een A.F.Th. van der Heijden wandeling uitgestippeld, (www.vanderheijdenwandeling.nl).

Kanaalstraat 4 www.domusdela.nl �

p. 23