Wy ii konspekt nr 2 do kolokwium nr 1 procesy poznawcze

Wrażenia zmysłowe Percepcja – aktywny odbiór, analiza i interpretacja zjawisk zmysłowych z wykorzystaniem wskazówek kontekstualnych, nastawienia oraz wcześniejszej nabytej wiedzy. W jej wyniku dochodzi do rozpoznania obiektu.

Psychologia poznawcza i podejście poznawcze postulują, że wiedzę o rzeczywistości umysł tworzy nie poprzez bierne sumowanie danych otrzymywanych z narządów zmysłu i ich magazynowanie, lecz w sposób aktywny, jako pewnego rodzaju model, odwzorowując czy też reprezentując realne obiekty w jakiejś symbolicznej postaci struktur poznawczych.

Struktury stanowią pewnego rodzaju porcję wiedzy, zaś mechanizmy ich tworzenia i modyfikowania – to właśnie procesy poznawcze.

Recepcja Recepcja sensoryczna – wczesny proces biernej rejestracji informacji, „odzwierciedlenie bodźców w receptorach”, co jest utożsamiane z pierwszymi etapami przetwarzania informacji danej modalności zmysłowej w układzie nerwowym.

Percepcja wzrokowa Widzenie jest złożonym procesem fizyczno-psychicznym, który składa się z trzech etapów: przyjęcia (wychwycenia) bodźca, jego przewodzenia oraz zebrania i poznania go. Warunki te spełnia zbudowany i funkcjonujący prawidłowo układ wzrokowy.

Układ ten składa się z umiejscowionej w oczodole gałki ocznej, która odbiera wrażenia wzrokowe, przekazując je poprzez drogi wzrokowe do korowych ośrodków wzrokowych mózgu. W korowych ośrodkach wzrokowych odbierane są i przetwarzane impulsy, a następnie przesyłane do dalszych ośrodków mózgowych, tak aby mózg zareagował odpowiednią czynnością na bodziec wzrokowy.

Oczami odbieramy ok. 80% wszystkich informacji o otoczeniu i aż 10% kory mózgowej zaangażowanej jest w interpretację tych informacji. Każde włókno nerwowe tworzy połączenia pomiędzy jego końcem na siatkówce i szczegółowo zdefiniowanym miejscem w płatach potylicznych kory mózgowej. Z tego powodu możliwe jest przyporządkowanie określonej powierzchni siatkówki do punktów kory wzrokowej.

Można zauważyć, że obszar żółtej plamki zajmuje proporcjonalnie o wiele większy region kory wzrokowej niż pozostałe obszary siatkówki. Punkt maksymalnej czułości czopków występuje dla fali o długości 555 nm (kolor jasno żółty).

Przy bardzo niskim poziomie oświetlenia, gdy czopki przestają już funkcjonować, działanie przejmują pręciki. Kolory niebieskie stają się wtedy jaśniejsze w porównaniu z barwami czerwonymi. Odkrył w 1825 roku J. E. Purkinje - zwane zjawiskiem Purkinjego (w literaturze można również spotkać określenia "przesunięcie Purkinjego„.

Siatkówka Siatkówka ma połączenia nerwowe z całym układem mięśniowo-szkieletowym, pozwala to na odruchową reakcję ustroju pod wpływem bodźca wzrokowego, np. uchylenie się przed spadającym na nas przedmiotem, zwężenie źrenicy pod wpływem olśnienia i odwrócenie głowy od źródła światła z zamknięciem powiek.

Budowa siatkówki 1

Własności widzenia Czynnością czopków jest widzenie kształtu i barw przedmiotów w jasnym oświetleniu, zaś czynnością pręcików jest przystosowanie oka do słabego oświetlenia i rozróżnianie zarysów przedmiotów. Układ receptorów czopkowych odpowiada za dokładne widzenie drobnych kształtów przedmiotów, umożliwia widzenie barwne, zapewnia najwyższą ostrość wzroku.

Percepcja czopkowa jedynie przy dobrym oświetleniu – „widzenie fotopowe”.

Rola pręcików - pozwala na rozróżnianie zarysów przedmiotów zapewnia orientację przestrzenną umożliwia odbieranie bodźców przy minimalnym oświetleniu - „widzenie skotopowe” Mechanizm widzenia: Proces widzenia ma charakter elektrochemiczny. Kiedy w siatkówce komórki pręcikowe lub czopki zostają pobudzone światłem, to chemiczna kompozycja pigmentu zmienia się chwilowo. Powoduje to bardzo mały prąd elektryczny, który przechodzi do mózgu poprzez włókna nerwowe. Około 100 pręcików jest połączonych z pojedynczym włóknem nerwowym. W efekcie tego grupy pręcików są wysoce światłoczułe z powodu efektu sumowania się ich stymulacji. Z drugiej strony, ostrość jest niska, ponieważ mózg nie potrafi rozróżnić pojedynczych pręcików w grupie. W warunkach widzenia wyłącznie pręcikowego otrzymuje się raczej zamazany obraz. Pręciki nie rozróżniają kolorów, ale wrażliwość pigmentu pręcika różni się dla różnorodnych kolorów widmowych.

Oko odbiera tylko część promieniowania nań padającego.

Percepcja barw i odcieni Za widzenie barw odpowiedzialne są fotoreceptory czopkowe (teoria Younga-Helmoltza), Zakłada, że siatkówka posiada trzy różne rodzaje elementów światłoczułych, relacja między wzbudzeniem w trzech różnych elementach odpowiada wrażeniu barwy, suma odpowiada jasności.

Gałkę oczną można porównać do aparatu fotograficznego, gdzie obiektywem jest układ łamiący (optyczny) oka, a błoną, na której powstają obrazy, jest siatkówka.

Zdolność i siła (określana w dioptriach) załamywania promieni świetlnych przez układ optyczny oka nazywa się łamliwością lub refrakcją.

Kora wzrokowa (skomplikowana hierarchiczna budowa) 1. pierwotna (projekcyjna), 2. wtórna (paraprojekcyjna) Rodzaje komórek: Proste głównie w korze projekcyjnej (np. pasek na jasnym tle) Złożone głownie w paraprojekcyjnej (np. paski o określonym nachyleniu, Superzłożone (bardziej złożone elementy, np. paski o różnej szerokości, ich brzegi Inne komórki, związane z detekcją barw, z wykrywaniem głębi, reagujące na określony kierunek ruchu, odróżnianie ruchomych i nieruchomych kształtów.

Ruchy oczu: Konwergencyjne (ustawienie gałek ocznych Duże ruchy związane z ustawieniem przedmiotów w polu najostrzejszego widzenia (sakady czyli skokowe, ruchy podążania za przedmiotem, jednocześnie dwoma oczami, 2

Drobne ruchy występujące nawet w czasie fiksacji wzroku (mikrosakady, drżenia o wysokiej częstotliwości, powolne zbaczanie z punktu początkowej fiksacji, uważane za mimowolne).

Złudzenia > wynikają z prawa stałości obrazu, efekt hamowania obocznego w korze Słuch Cechy fali elekromagnetycznej: Siła, natężenie, głośność (dB) Częstotliwość (Hz) >wysokość (dźwięki wysokie – niskie) Amplituda (barwa dźwięku) Budowa ucha

2.

3.

4.

5.

Teorie kodowania dźwięku 1. Jedną z najstarszych teorii, jakie można znaleźć w literaturze, jest teoria harfy Webera z 1841 roku, stanowiąca podstawę teorii rezonansowych. Wykorzystuje ona fakt, że błona podstawna składa się z pojedynczych włókien krótszych u podstawy ślimaka, zaś dłuższych u szczytu. Włókna te zostały porównane do różnej długości strun harfy, ze względu na podobieństwo kształtu membrany do harfy.

W 1863 r. pojawiła się teoria rezonansowa Helmholtza, która stanowi rozwinięcie teorii Webera. Według niej krótkie włókna u podstawy ślimaka są odpowiedzialne za przenoszenie tonów wysokich, a długie włókna przy zakończeniu ślimaka – tonów niskich. Drgające włókna miałyby pobudzać bezpośrednio odpowiednie zakończenia nerwowe.

T. telefoniczna Rutherforda (teoria centralna) błona podstawna drga jak membrana w słuchawce telefonu. Zmiany impulsów nerwowych są analogiczne do zmian prądu elektrycznego na wyjściu mikrofonu. Zakładał, że analiza częstotliwości dźwięku następuje dopiero w mózgu.

Teoria fali stojącej zakłada, że wyodrębnienie częstotliwości wynika ze specyficznego dla każdej częstotliwości rozkładu fali stojącej wzdłuż błony podstawowej. Za analizę dźwięków odpowiedzialny jest wyłącznie mózg. Ponieważ rozkład fal stojących wywołanych dźwiękiem złożonym zależy od wzajemnych faz tonów składowych, tak więc ucho powinno odczuwać różnicę faz dźwięku, czego jednak doświadczalnie nie stwierdzono. Tak więc hipotezę tę uznano za niesłuszną.

G. von Bekesy (Nobel – 1960) wykazał obecność tzw. fali biegnącej (wędrującej) w ślimaku w przypadku pojawienia się pobudzenia. Według tej teorii w płynie ślimaka pod wpływem dźwięku zachodzi szereg procesów hydrodynamicznych, które powodują że błona podstawna ulega deformacji. Teoria ta jest zgodna obserwowaną makromechaniką ślimaka.

W wyniku oddziaływania bodźca dźwiękowego na narząd słuchu, ciśnienie akustyczne zamienione w uchu środkowym na drgania mechaniczne zostaje następnie przetworzone przez ucho wewnętrzne na impulsy elektryczne, które są następnie przekazywane przez zakończenia nerwu słuchowego do odpowiedniego sektora kory mózgowej.

Inne zmysły, węch (na podstawie materiałów wysłanych) Narząd węchu człowieka jest doskonale rozwinięty, a ponad 1 000 genów koduje syntezę białek receptorowych dla substancji zapachowych. Poza głównym układem węchowym, 3

którego receptory znajdują się w jamie nosowej, stwierdzono istnienie dodatkowego układu węchowego tzw. układu womeronasalnego. U większości kręgowców układ womeronasalny transmituje bodźce węchowe (feromony) związane z komunikacją pomiędzy zwierzętami, w przypadku człowieka nie wiadomo jeszcze jaką pełni funkcję.

Układ węchowy człowieka rozpoczyna funkcjonować już w życiu płodowym, a zapach piersi matki pomaga śpiącemu noworodkowi odszukać jej sutek. Badania komunikacji zapachowej pomiędzy ludźmi są niesłychanie skomplikowane, udało się opracować niewiele modeli, dzięki którym da się mierzyć zależność pomiędzy podanym do wąchania feromonem, a określoną reakcją człowieka.

4